din ve laiklik uzerine

8/14/2019 Din Ve Laiklik Uzerine

1/19

DN VE LAKLKZERNE

Y. ZGR

DEVRMC PROLETARYA YAYINLARI

ubat Yaynclk / www.alinteri.org
http://pdf.iteksoft.com/pdf-writer/http://www.iteksoft.com/pdf-creator/


2/19

N D E K L E R :

DN VE LAKLK ZERNESnf Mcadelelerinin Biimlenii ve Dini deolojiLaiklik Niin Yerlemedi?Tarikatlarn Sosyal DayanaklarDini Yaklamda Rota DeiikliiBlgesel Durum ve ABD'nin Global Hesaplarelikiler...Dnyevileen Din, Dinin Politik Dzlemde Yer Al BiimleriTavr Ne Olmaldr?Materyalist Tarih Gr Asndan Din

"KEMALST LAKLK"DNSEL GERCLN PANZEHR M?


3/19

DN VE LAKLK ZERNE

Dini akmlar ve laiklik konusu son aylarda geni bir yelpazede tartlmaktadr. Konu, sonyllarda beslenip semirtilen dinci akmlarn, siyasi platforma bir aysberg benzeri yze vurularylagiderek alevlendi. Ard sra devletin geleneksel Kemalist laiklik politikasn, trajik bir tarzda, 12 Eyll

sonras siyasi inisiyatifin askeri faist cuntann elinde olduu ilk yllardan balayarak terkedildiininkantlarnn ortaya konulmasyla yeni bir yn kazanarak boyuttand.Giz perdesi aralandnda saydamlaan gerek u ki; lml slami izgide daha muhafazakar bir

toplum yaratlmak istenmektedir. Bir n fikir vermesi asndan, 30 bine yakn kz, 231.654 imam hatipmezunu 42 bin kiinin ynetici, yarg, avukat ve mhendis olarak grev yaptn, 62 bin imamkadrosu olduunu, her biri 100 bin dolaynda tiraj yapan (kkleri saymyoruz) tarikat yaynnnbulunduunu belirtelim. Resmi retim kurumlaryla kyaslanmayacak kadar oksayda skmabal,soluk yzl, gnee ve sokaa hasret daha ilkokul andaki ocuklarn kuran Kurslarnda rahlennde diz krdn da biliyoruz. Sorunun zellikle nem kazanan yan, dinci akmlarn eitlietkenlerin bileimi ile azmsanmayacak bir kitle taban oluturmalar ve emekileri etkilemeleridir.

Konu, devlet din ilikileri, laiklik kapsamnda da tartlmaktadr. Yeni mcahit Saak ise, negeme gayretiyle "Kemalizm"mevziinden tm bataryalarn atelemi durumda. Konu, eitli ynleriylesol ierisinde de tartmyor. Altst olu dnemlerinde materyalist grleri terkederek, idealizm

koyuna doru kula atanlarn kt, tarihi rnekleriyle bilinir. Bu kez byleleri, 12 Mart'n soyunupdknp, peygamberlik yarna girenleri kadar bile etkin olamadlar, "Yeni aray"merakllar bu kez,liberal bireycilikten nihilizme uzanan mozaik bir grnt ierisinde baka felsefelerin kapsn aldlar.zellikle yazn alannda ses verdiler. "slamiyete akn" yaygaralar altndan ise elin parmaklarnbulmaz dkntler ile iki eski fahie kt. Akl hastas yeni irad edicilerin, burjuvazinin bunalmkrizindeki ocuklar arasnda daha verimli bir toprak bulduklar anlalyor. te yandan kimi revizyonist"sivil toplumcu"lar, dinci akmlar iindeki yansmalaryla bir "consencus" yaratma giriimiyle, "dinciakmlara zgrlk' korosuna bas perdeden katldlar. Bu slogan bugnlerde hayli revata. Adetademokratln -gerekte snfsall gizlenmi liberal demokratlk lt haline getirilmek isteniyor.

Dinci akmlar karsnda tavr, Latin Amerika vb. yerlerde kurtulu hareketleri saflarnda veantinkleer kampanyalarda, dinci akm ve kiilerin yer almas, ran Devrimi ile birlikte emperyalizminslamiyet zerindeki tekelinin krlmas gibi olgularla birlikte, antifaist devrimci gler arasnda datartlyor.

Konunun zm ve tavr belirlemekte asl hareket noktas olmas gereken sosyoekonomik temelve styapnn buna uygun biimlenmesi, karlkl etkileimleri, snf ve ittifak ilikileri iinde elealnmasndan genellikle kanlyor. Ya dil ucuyla deiniliyor, ya da ince grnen kolayc bir tahlillestyap labirentlerine terk ediliyor.

Sorunun, ML zm dnda baka bir zm yoktur. zellikle dinci akmlarnazmsanamayacak bir emeki kitleyi etkilemi olmas gznnde bulundurulduunda, ML iin temelsorun, onlarn bu ters bilinlenme ve konumlarndan kurtulmalardr ki, bunun bata gelen yolu, buynlarn snf mcadelesine ekilmesidir. Halk hareketinin eski yanlglarn tekrarlamadanglenmesi ve devrimci dalgann ykseltilmesi sorunun zmn de beraberinde getirecektir.Nereden yola karsak kalm, engel ve tuzaklar paralamann, yasa ve polis cenderesindenkurtuluun, safralardan ve kafalardaki son 7 yln tm pisliklerinden arnmann yolu, ynlarn cokunseller gibi tamasndan geiyor. 7 Yldr sz faizm sylyor. Komnistler, devrimciler ve halkvarolabilme, ikence odasnda ve zindanda, sokakta ya da dada, fabrika ve okulda onurlarn

inetmeden yaayabilme sava verdiler. imdi sra bizimdir. Sz bizdedir!

Snf Mcadelelerinin Biimlenii ve Dini deolojiLaiklik konusu tartlrken, Trkiye'de laikliin niin yerlemedii konusuna cevap olarak

zellikle vurgulanan, iki dinin dou koullarndan gelen farka gre ideolojik biimlenileri olmaktadr.Bu orijin fark vurgulanrken hemen hemen hi deinilmeyen, sadece bir iki yazda dil ucuyla doku -nulup geilmi olan bir styap kurumunun, dini ideoloji ve kltrn, sosyoekonomik gelime ve snfilikileri temelinde nasl biimlendiidir.

Evet, slamiyet ve Hristiyanlk farkl tarihi koullarda ortaya ktlar ve o koullara uygunbiimlendiler. Hristiyanln doduu devirde Roma mparatorluu glyd. Yeni din, merkezi iktidarla atma kaygsyla ruhani ve cismani iktidar ayrmn getirdi. nl deyii ile, "Sezar'n hakkSezar'a verildi". slamiyetin ortaya kt devirlerde ise, Arap Yarmadasnda devlet yoktu. Kabilelerarasnda verimsiz doa koullarnn etkisiyle zaten ok snrl olan "artk"n yamalanmasna dayananbir kr dv vard. Soyguna dayanan ilkel kabile yaam, zel mlkiyet ve ticaretin gelimesiniengelliyordu, slamiyet byle bir ortamda kt. Ksa srede devlet olarak rgtlendi, toplum yaamn


4/19

dzenleyici kurallar koydu. slamiyetin total, bireyin yaamndan devlet rgtlenmesine, ekonomidenhukuka her alanda toplum yaamn dzenleyici ve bunlar iddet aracl ile gerekletirmeyi ngrenbir ideoloji olarak ortaya kmasn salayan bu koullard.

Bu grlerden hareket eden dinci akmlar, slamiyetin ancak eriat dzeninde mmknolabileceini ileri srmekte, laikliin Batya zg olup, slamiyetle badamayacan sylemektedirler.Bu gr, laisizmi uygularken, slamiyeti de sahiplenmekten vazgemeyen burjuvazinin iini gleti -

riyor. Fakat, laikliin yerlemi oluunu salt bununla aklamakla yetinmek -ki genelinde en okvurgulanan bu- eksikliin tesinde yanl, bilerek ya da bilmeyerek konuyu asl zemininden kaydrmakoluyor. Biliyoruz ki, Hristiyanlk douundan 250 yl sonra Roma imparatorluunda tahta k ilebirlikte ve bunu izleyen tm bir Ortaa boyunca toplumsal ve siyasal yaamda egemen bir rol oynad.Aristokrasi ve krallara hkmranlk hakk tanr tarafndan bahedilmiti. Kilise, afaroz tehdidi ile krallartitretti, tahtlar devirdi. Teoloji (din bilimi) btn bilimlerin stndeydi, bilimden politikaya her ey dinindenetimi altndayd. Hukuk da kilisenin elindeydi. Kk bir farkl dnce ya da davran, n bilinenengizisyon mahkemelerinde lmle biten ar cezalara arptrlyordu. Dolaysyla Hristiyanlndnyevi yaamn dnda kald sylenemez. Ayrca hibir din yoktur ki, zellikle egemen olduktansonra, toplumsal yaam dzenlemeye kalkmasn! Egemen snf, sahiplendii dini, toplumu denetim al-tnda tutmann bir arac olarak kullanacaktr.

Dinin toplumsal ve siyasal yaam zerindeki etkilerini, kendimizi orijin fark ile snrlamadan, Batve Trkiye'de alt ve styaplarn evrimi, ortaya kan snf ilikileri temelinde, ideoloji ve kltr

ekillenilerine gre zmlemeye ynelmemiz gerekmektedir.Hristiyanlk kleci toplum koullarnda dodu. Felsefesi tektanrl din olan Musevilik batagelmek zere, Dou tanrbilimi ile Yunan felsefesinin -zellikle halk arasnda yaylma biimiyleStoacln- birletirilmesine dayanmaktayd. Balangta kleciliin ar basks altnda yoksul ve aceken insanlar birletirici ve ilerici bir rol oynad. 255 yl sonra da zulmkar Roma mparatorluundata giyerek devletin resmi dini oldu.

Feodalitenin ortaya k ve evrimi ile birlikte, feodalizme zg bir biim ald. Ortaa, dinin"altn a", egemenliini en banaz bir ekilde srdrd adr. Kilise ideolojik, ik tisadi, siyasigcyle yer alyordu. Felsefe, hukuk, siyaset, astronomi ve tm bilimler, tanrbilime grebiimleniyordu. Bu durum, muhalefetin ortaya k biimlerini de belirlemekteydi. Engels'in deyiiyle:

"...Her toplumsal ve siyasal hareketi tanrbilimsel bir biim almaya zorluyordu. Bykbir frtna koparmak iin ynlarn yalnzca dinle beslenen kafalarna kendi z karlarn,

dinsel bir kisve altnda sunmak gerekiyordu."(L. Feuerbach ve Klasik Alman FelsefesininSonu)

Tarihin bundan sonraki sayfasnda, her snfn dini kendi ihtiya ve karlarna uygun bir kalbadkn, bu kez burjuvazinin ahsnda gryoruz. Kavraymz daha da glendirmek iin snf, dinve ahlak ilikilerini gsteren iyi bir rnek olarak 1640 ngiliz Devrimine bakabiliriz:

"ki toplumsal sistem ve ideoloji atma halindeydi. (Krallka atanan piskoposlarnkaldrlmas ve kilisenin ve kilise ululuunun yerel kodamanlarn elinde olmasn savunan)Prespiteryenlik, zellikle byk burjuvaziye seslenen oligarik bir kavramd. Onlarn istediitccar snf iin uygun olan siyasal ve ekonomik dnce biimlerini toplumun btnneyayabilecek biimde rgtlenmi bir kiliseydi. nk pritenizmin vaaz ettii ahlaki

grlerin tam da sermayenin birikimi ve kapitalizmin yaylmas iin gerekli bak asnoluturduu defalarca ortaya kmt. Vurgu, tanrnn insan getirdii yerde tutumluluk, tidalve ok alma zerine, ister tccar ister zanaatkar olsun hecesin emein rnlerinden uzakdurarak, durmakszn almas zerineydi.

Zenginler sermaye biriktirmeli, yoksullar ilerinde almalydlar, bir tanrsal grevolarak ve her zaman "byk denetleyicinin" gzetimi altnda. Bu inan "seilmi" tanr kullarolan burjuvaziye, toplumu tanrlarn istedii ekilde yeniden biimlendirme ilhamn veriyor-du."(G. Hill, 1640 ngiliz Devrimi)

Ban Almanya'da Luther, Fransa'da snf karakterini dana belirgin bir biimde ortaya koyanCalvin'in ektii, dalga dalga tm Avrupa ve ngiltereyi saran Reformasyon Hareketi -Protestanlkmezhebi- burjuvazinin, emeki snflar da peine takarak gerekletirdii byk bakaldrlard.Hareket Almanya'da yenildi, Fransa'da baaryla, ngiltere'de burjuvazinin stnlk elde ettii bir

uzlamayla -soyluluun bir kesimiyle- sonuland. Bir sre sonra Calvincilik de ezildi. Fakat tarihykselen burjuvaziden yanayd...Bunu izleyen dnemde ise, glenen burjuvazi, feodalite ile politik, iktisadi, kltrel her alan

Created by eDocPrinter PDF Pro!!

Buy Now to Create PDF without Trial Watermark!!
http://www.iteksoft.com/pdf-creator/http://pdf.iteksoft.com/pdf-writer/http://pdf.iteksoft.com/pdf-writer/http://www.iteksoft.com/pdf-creator/


5/19

kapsayan radikal bir mcadeleye girmektedir. Burjuvazinin mcadelesi, bu kez dinsel klfabrnmeden, sahip olduklar ideolojik silahla, byk ekonomik ve siyasi gle iktidarndayanaklarndan birini oluturan kiliseye kar da cepheden bir saldr biiminde geliti. Burjuvademokratik devrimlerin dnsel temellerini hazrlayan " Aydnlanma a"dnrleri arasndatanrtanmaz ve materyalist grler filizlendi.

Laisizm bu zeminde geliti. Devrim, kilise tarafndan kutsanan ve tanr adna hkmran olduu

sylenen kraln ve feodal soyluluun yklmas, iktidarn bu snftan ulus -tabii ulus, burjuvazi tarafndantemsil olunuyordu- egemenliine gemesiydi. Ve kilise egemenliinin ykl, burjuvazi inanlagereklik arasnda bir ayrm yaparak inanc kiilerin vicdanna brakp, dnyevi yaam akl ve deneyegre dzenlemeyi gelimenin art gryordu. Bilimsel ve teknik gelimenin nn amak, dinseldogmalarn sultasndan kurtulmak stiyordu.

Kilisenin devlete mdahalesi nlendi, ekonomik gc krld. Din, kii le tanr arasnda bir inanba dzeyine itildi. Rahipler de bu ban oluturulmasnda araclk ilevi ile snrlandrld. Kilisenin,bylelikle feodalizm dnemindeki "altn a"bitmiti.

Burjuvazinin feodalite ve kiliseler ile hesaplamas her lkede ayn radikal izgiyi izlemedi. Birrnekle srdrelim. Hristiyanlk dnyasnn merkezinin bulunduu talya'da ulusal birlik, burjuvazininradikal kesimi ile saray monarisi arasndaki bir uzlamayla, halk ynlarn dlayarak salanmt.Sonraki dnemde talya'da kapitalizm ncesi dnce ve deer yarglarnn gnmze kadar varlnsrdrebilmesi, burjuvazinin iktidar oluunda, bylesi bir aamadan geliyor olmas ile ilikilidir.

Diyebiliriz ki, burjuva demokratik devrimin gereklemesinin kktencilikten uzakl lsnde , dierbir deyile, feodallerle u ya da bu dzeyde uzlalarak tedrici bir geiin saland lkelerde feodalideoloji ve kltr eleri ve din, toplumsal yaamda geni lde etkin olabiliyor,

Anlattmz yk, btnyle burjuvazinin genlik ana ilikindir. Ve belleinden silineli, uzunzaman oluyor. Akl ve deneyin gcn, gerein bilinmesinin ls sayan ve tanrtanmaz dnrleryetitiren burjuvazi, iktidar olmasyla balayan devrimci barutunu yitirme sreciyle, gericileti. Bugericilemeyi onun kendisinden nceki egemen snfn kltr mirasna ve dine skca sarlmasnda dagryoruz. Din, kapitalize edilmi ekliyle burjuvazinin elinde egemenliini srdrmek iin halkkitlelerini afyonlamann bir aracdr artk.

Emperyalizm anda ise burjuvazi, ekonomisinden siyasete, ideolojisinden kltrne gericiliindoruundadr. Her trl melanet onda toplanmtr. Nesnel gereklikten alabildiine uzaklamtr;ynlar oyalamak ve aldatmaktan baka amac olmayan rnlerdir sunabildii. Hegemonyasn kolayyoldan srdrmek iin feodal snflar da himaye etmekte, ittifak ilikilerine girmektedir. Burjuva

demokratik devrimini yapmam ya da tamamlanmad lkelerde ibirliki burjuvazi ile feodallerleoluturduu ttifakta, feodal ideoloji ve kltr ve feodalizme zg biimiyle dini korumaktadr. ABD veSuudi ortakl olan ARAMCO tarafndan finanse edilen Rabta rneinde, bunun somut bir kantngryoruz.

Laiklik Niin Yerlemedi?Dinci akmlarn ynsal taban bulmalar bu soruyu tartlr klmaktadr. Verilen cevaplar ise

laiklik uygulamasnda "jakoben yntemler" uygulanm olmas noktasnda toplanmakla, ek olarak dakonu styap labirentlerine terk edilmektedir. Sosyoekonomik yap, tarihsel evrimi iinde snf ilikilerive bunlarn ideoloji ve kltrdeki yansmalarna ise ya dil ucuyla yle bir dokunuluyor, genellikle de esgeiliyor.

Cumhuriyetin kuruluunun hemen ardndan styapda gerekletirilmek istenen ve en radikal

davranlan burjuva demokratik reformlardan birisi laiklikti. Saltanatn ve hilafetin kaldrlmas, eri-ihukuk sisteminin deitirilmesi, medreselerin, tekke ve zaviyelerin kapatlmas, Tevhid-i Tedrisat (-renim birlii) Yasas, Kuran- Kerimin Trkeye evrilmesi, ezann Trkeletirilmesi, bu amalagerekletirilen giriimlerdi. Fransz Devrimin antiklerikal (kilisenin politik etkinliine kar olmak)dncelerinden esinleniliyor; din, hurafelerin, taassubun etkisinden kurtarlmak isteniyordu. Okullardaise burjuvazinin ihtiyalarna uygun rasyonel dnceli bir kuan yetimesi amalanyor, eitimsistemine bu ynde bir ierik kazandrlyordu. Dinci akmlarn rgtlendirilmesi ve mevzi bakaldrlareziliyordu.

Bugnden deerlendirdiimizde, lkenin kapitalizme doru evrimiyle gelien yeni snf ilikileriyukardan aaya uygulama ve basklarn sreklilii ierisinde laiklik belirli bir taban kazanmtr. Fakatdini akmlarn azalp oalarak ama her zaman ynsal taban bulabilmeleri de gsteriyor ki laik lik,toplumun btn ya da ezici bir ounluu iin benimsenir bir hale gelmemitir. Ortaaa dnkzellikleriyle dini dnce ve yaam tarz toplumun geni bir kesimi zerinde etkisini srdryor. Hatta

bu geleneksel dnce ve deer yarglarnn lkenin kapitalist gelime dzeyine denk dmeyen biryaygnlkta olduunu syleyebiliriz. Bu durumu, styap kurumlarnn ekonomik temel ile ayn hzlagelimeyecei gerei ile aklamak yetersiz olur. Konunun lkemizdekapitalizmin gelime zellikleri




6/19

ve egemen snf ittifak ilikilerinin ideoloji ve kltr alanna yansmas ile birlikte ele alnarakzmlenmesi gereklidir. z ifadeyle yukardan aaya gerekletirilmeye ynetilen bu reformlar,sosyoekonomik temel ve bu temel zerinde etkinliini koruyan prekapitalist ideoloji ve kltr yaps ileeliiyor, atyordu. Bu eliki ayn dzeyde olmamakla birlikte bugn de varln srdryor. kinci,emperyalizm, ibirliki byk burjuvazi ve feodaller ittifaknn bilinli bir tavr olarak dini -feodal dncebelirli bir dzeyde korunuyor.

Milli burjuvazinin nderliinde gelien Kurtulu Sava, clz bir antiemperyalist nitelie sahipti;te yandan bu hareketin antifeodal bir ierii yoktu. Topraklar ve geleneksel deerleri tehdit artndabir ksm feodaller Kurtulu Savan desteklediler, nderlii iinde yer aldlar (ilk dnemde slamiyetinbirletirici bir e olarak M. Kemal tarafndan taktik bir amala kullandn da burada belirtelim).Sava sonrasnda sadece igalci emperyalistlerle ibirlii yapan ve Anadolu'da dini gce dayalisyanlar rgtleyen merkezi feodaliteyi temsil eden Sultanla son verildi. Halifelik kaldrld. Bununtesinde burjuvazinin ekonomik geliimini hzlandrc kararlar alnd. Siyasal kltrel etkinliiniartrmay amalayan baz styap reformlarna giriildi. Feodaller ise kendi glerini byk ldekorudular. Geni krsal blgelerde egemendiler. ktisadi bakmdan olduu gibi ideoloji ve kltrleriylede partiler ve parlamentoda nemli bir g oluturuyorlard.

O yllarda sosyalist dnceler ii snf ierisinde taban bulmakla birlikte bir iki kentte, o dasnrl bir gce sahipti. M. Suphi ve yoldalarnn katli ile ndersiz, rgtsz braklmlard. Kurtulusavann ykn omuzlayan kyllk ise antifeodal bir mcadeleyi yrtecek bilin ve rgtllkten

yoksundu, Burjuvazinin styap reformlar, gl toplumsal desteklere dayanlmadan yukardanaaya cezai zorlamalarla uygulamaya giriildi. Ayrca gl bir dnsel hazrlk da olmadndanreformlar, Batdan kopyac bir aktarmla gerekletirilmeye ynelinmiti.

Emperyalizmin hegemonyas altnda ise, emperyalizm, ibirliki byk burjuvazi ve feodallerittifaknn gerei olarak ayn zamanda kendi karlarna halk kitlelerini daha kolay denetim altndatutabilmek, devrimci-demokrat uyann hzn kesebilmek iin feodal dni dnceler bir seviyedekorunuyor. Toprak aas ve eyhler dinle, ekonomik glerine manevi bir gc de ekleyerek ynlardaha kolay denetim altnda tutabilmektedir. Emperyalizm ve ibirliki byk bur juvazi bundanyararlanarak feodal ideoloji ve kltr, zellik le feodallerin etkin olduu yrelerde egemenliini dahakolay yoldan srdrebilmenin arac olarak deerlendirmektedir. Parlamenter sistemde hakim snfpartilerinin oy desteklerini de, bu ilikilerin sonucu kolaylkla salyorlar.

Tarikatlarn Sosyal Dayanaklarlkemizde ok sayda tarikat var. Bir blm etkisizleir, bazlar yok olup giderken, bazlar da

hzla gleniyor. Halihazrda en etkin durumda olanlardan Sleymanclk ve Nurculuk, Cumhuriyetdneminde ortaya kmlard. Hemen hibirisi yoktur ki, inancn snrlar ierisinde kalan tanryaulamasnda "yol" olarak kalsn. Egemen snf partileri ve brokrasi iinde bilfiil temsilcilerini de katarakpazarlk yapp destek vererek etkinliklerini artrmaya almaktadrlar; teokratik bir devlet, er-i birdzen istemektedirler. Sosyal dayanaklar toprak aalar, eyhler gibi feodaller, kapitalizme tamamenentegre olamam genellikle taradaki burjuva kesimlerdir. Son yllarda baz tarikatlarn nakdi vegayrimenkul olarak byk servete sahip olduklar, Suudi sermayesinin de desteiyle vakf, vb. aracbaz kurulularla byk ticari ve finans irketleri kurduklar grlyor.

Tarikatlarn halk iinde kitlesel taban bulmalar ise retim ilikileri plannda varln koruyanfeodal kalntlarn styapdaki yansmas, kapitalist gelimenin bunalm dneminde daha sancl birekilde kitlelerde yaratt deprem, kaynan kapitalizmin baml ve arpk gelimesi ve burjuvazinin

gszlnden alan (salt ekonomik deil, ideolojik ve kltr olarak da) sosyal -kltrel boluk vezellikle de son yllarda politik, parasal ve idari destekler de salanarak nlerinin almas gibinedenlere dayanmaktadr.

Feodal retim ilikilerinin srd yrelerde saf haliyle olmamakla birlikte feodal kltr etkinliinikoruyor. Ayrca feodal kltr bu snrlarn dnda da etkili olabilmektedir.

Tarikatlarn varlklarn koruduklar gibi, etkinleebilmeleri, Trkiye'deki kapitalist gelimeninbiim ve ivmesiyle ilikilidir. Burjuvazinin gszl salt ekonomik alanla snrl deildir. deolojik vekltrel zayfl ve kapitalizm koullarna zg toplumsal dayanma rgtlenmelerini srekli engelle-yip, baltalamas da Cumhuriyetten sonraki dnemde, onca baskya karn varlklarn srdrecek boalan bulmalarna, eski durumlarn korumann da tesinde geliebilmelerine neden olmaktadr.Kapitalist gelimenin tedricilii, snflarn oluum srecini, g durumlarn belirlemekte, keza snf r-gtlerinin de ortaya kp yaygn ve etkin hale gelmelerini geciktirici olmaktadr, ilkel retim tekniklerininuyguland iyerleri ve krsal alanlara doru daha da byledir. Bunun tesinde asl engelleme

politiktir.Bu durumda kapitalizmin ykma uratt kitlelerin bir ksmnda ters bir ynelme ile bir nevisosyal dayanma da amalanarak tarikatlara ak olmaktadr.




7/19

Tarikatlarn Antalya, Burdur, Denizli, Isparta gibi, kapitalizmin geri retim ilikilerini paralayarakhzl bir gelime gsterdii blgelerde g kazanmas, kapal ekonomi koullarndan, pazarekonomisine gei srecinin sarsnt ve ykmn yaayan kyllkte, modern sanayi ve ticaretilikilerine girmeyen esnaf iinde geni taban bulabilmesi, belirttiimiz nedenlerle dnlrse tersinebir iielik grlecektir. Ekonomik ve sosyal bir altst olu srecine giren ynlar, depremin nedenlerinigrebilmekten uzaktrlar. Bu durum onlarn bilincinde sosyoekonomik temelleriyle deil, geleneksel

dnce tarzlarna uygun olarak kapitalizmdeki ahlaki ve kltrel yozlama ile aklanr. Gemieduyulan zlemle dine daha sk sarlma biiminde ekillenir. Paradoks gibi grnen 60 sonraskapitalizmin en hzl gelime gsterdii bir dnemde, dini akmlarn glenebilmi olmas belirttiimizetmenler ortamnda bu ekilde gerekleebiliyor. Anlayamad, korku ve aknlk duyduu kendisinigsz hissettii, zerine gelen dev bir makine karsnda snp, gven duyabilecei bir yer arayanbilinsiz bireyin kafasndaki geleneksel dnce ve deer yarglarnn vardraca zm dini akmlarnkapsn almak oluyor.

12 Eyll sonras, sendikalar, meslek kurulular, mahalle ve ky dernekleri gibi kitle rgtlerininkapatld ya da bitkisel bir yaama itildikleri dnlrse, tarikatlarn etkinlemesi iin uygun zeminyaratld grlr. Ynlardaki yoksullamann gerek nedenlerinin halka anlatlamad, demokratikkitle rgtlerinin alternatif olmad koullardan doan bolukta tarikatlar glenmitir. Bu, faist cuntave ANAP'n bir tala iki ku vurmasdr. Bir yandan izlenen ekonomik politikayla geni ynlar sefaletesrklenip emperyalizme, ibirliki burjuvaziye devasa kar salanyor, te yandan ykma urayan

kitleler bu ekilde devirilip etkisizletiriliyor.

Dini Yaklamda Rota DeiikliiYnlarn belli bir kesimi zerinde sola da saa da kar imajnn yaratlmasnda etkili ve 12

Eyll askeri faist darbesinin temel siyasi gerekelerinden birisi olan laiklik politikasnda tavrdeiikliine gidildi. Fransz Devriminde kilise kart gl dalgalardan esinlenen dini politikanndnda tutmann tesinde, toplumsal yaamn da dna karp, bireyin vicdannn snrlar iindehapsetmeyi amalayan "Kemalist Laiklik"ten, "laikliin dinsizlik olmad" eklinde yeni bir yorumageilerek, orta dereceli okullara din dersleri zorunluluu -hem de anayasa ile- imam hatip okullarnnsaysnn gibi artrlmas, resmi dairelere mescit, Rabta kararnameleri vb. son aylarda gizperdesinin aralanmasyla kamuoyu nnde tartlmaya balanan kararlar alnp uygulamayasokuluyordu. Hem de olabilecek en trajik biimde "Kemalist devrimin bekisi"ordusu aracl ile. Baz"sol" evrelerde de hayal krkl yaratan bu Brts vuruunun, birbirini zen bulmacalar gibi gizperdesi aralanp olgular birbirine eklendike, Trkiye'yi lml bir slam lkesine dntrmeyiamalayan eitli hedefleri ieren bir plann varl ortaya kyordu.

Cuntann benimsedii yeni politika dini ideoloji ve kltrn yaygnlatrlmas, dini akmlarndenetimli bir biimde gelitirilmesinin nnn almas ve desteklerini almakt, ilk yllarda faistcuntann 82 Anayasasna destek ve kurulmas dnlen merkez grnml faist partiye ynsaltaban araylar sz konusuydu. Nitekim Anayasaya Sleymanclarn desteinin pazarlkla salandakland. Fakat laiklik gibi, Cumhuriyetin temel bir ilkesi saylan bir konudaki politika deiikliininsebepleri gncel hesaplarn tesindedir Blge konjonktrne, i politikada snf mcadelesinin ilerikiyllarna kar-devrim cephesince zm aramaya dnk stratejik hesaplara dayanan bir tavrdeiikliidir.

Tarihsel geliim yn daha byk ynsal glere doru olan ve 12 Eyll tm ekonomik-demokratik haklar gaspedilmi ynlarn atlmyla ivmelenecek olan halk hareketinin geliiminin

nn kesebilmek iin, devrimci-demokratik harekete taban olabilecek belirli bir kitleyi ntralizeedebilmek ayrca solun ynsal dinamik glerine kar, ynsal g oluturma dncesi laiklikkonusundaki tavr deiikliinin i politikaya ilikin nedenini oluturuyor.

Batnn ilim ve tekniini alp, harsndan (kltr) uzak kalmak 1900'lerin slamiyet'ten kopamayanoluum halindeki Trk milliyetiliinin sentez arayyd. 7-8 yl ncesinde byk burjuvazinin zgnifadeleriyle ve giderek ykselen bu koro ile dillenen bu dncenin, "Trk-slam Sentezi" olaraktanmlanan ve faist evrelerde eitli biimlerde savunula-gelen teorik formlasyonunun devlettarafndan benimsenme noktasna geildii grlyor.

Geleneksel deerlere bal -siz bunu kreden, tevekklc, efendilerine sayg diye anlayn-alma disiplinine sahip bir toplum modeli(!) ibirliki byk burjuvazinin Hacaasnn aznaprdatarak yineleyip durduu bu zlem, komnist ve devrimci hareketin byk lde susturulduu,12 Eyll sonrasnn sendikasz-grevsiz ortamnda bir d olmaktan niye kmasnd! Dinin denetimli birekilde yaygnlatrlarak muhafazakar bir toplum yaratlmas ve "Trk-slam Sentezi"nin ibirliki

byk burjuvazinin karlarna, zlem ve istemlerine uygunluu ortadadr.lkemiz tarihinde dini akmlarda gl bir gericilik gelenei ve 60 sonras byyen bir komnizmdmanl vardr. Dini glerin devrimci-demokratik harekete kar ideolo jik bir silah ve vurucu g




8/19

olarak karlmas yeni deildir. 1960'l yllarn bandan itibaren d gelirinin %2.5'u Rabta'y finanseettii bildirilen ARAMCO tarafndan desteklenen "lim Yayma"ve "Komnizmle Mcadele"derneklerigibi kurulularda rgtlenen dini akmlar, antikomnist bir saldr gc oluturmaya ynlendirilmitir.Faist MHPnin nve halinde olup yeterli saldr gcnden yoksun olduu o dnemde, devrimci-demokratik glere kar vurucu g buradan taban bulmutur,

Gnmzde ise bu ihtiya, egemen snflarn zellikle 70 sonras snf mcadelesinin geliimini

deerlendirerek vardklar baz sonularla ilikilidir. 12 Eyll ncesi srete faist MHP'nin devrimci-demokratik muhalefetin geliimini nlemekte yetersiz kald, keza ilan edilen skynetimle de devletglerinin dolaysz fiili mdahalesinin de etkisizlemesi gibi olgulardan hareket edilerek bu yolagiriilmitir. Geleneksel dmanlklaryla, antikomnizmiyle, dini gericilik rezerv durumundadr. Nitekimen byk saldrlar (Mara, orum, Sivas), dini provokasyonlarda bu gler kolayca hareketegeirilerek gerekletirilmitir. Egemen snflarn dinle ilgili yeni politikas bunlara dayanyor. Krtulusundaki ulusal bilinlenmeye kar propagandann da dini bir ierik zerine kurulmasi budncenin ilk meyvelerindendir.

MHP'nin son yllarda Trk-slam Sentezinde giderek slamcla arlk tanyan bir politikayakaymas da bu kapsamda dikkate alnmaldr.

Blgesel Durum ve ABD'nin Global HesaplarTrkiye egemen snflar, Ortadou'daki genel istikrarszl, zellikle de ran-Irak savann

salad avantajlar birok ynden blgede etkinleme dorultusunda deerlendiriyor. D ticaretilikilerinde ibre Ortadou'ya doru kayd gibi, ekonomik ilikiler bunun tesinde boyutlanyor. naatsektrn, bankaclk ve sanayide ortak yatrmlar izliyor. Harita zerindeki avantajlar, ekonomikkarlar ynnde kullanlyor. Ayrca eitli siyasal kombinezonlara giriliyor ve hazrlanlyor. Sava ddzenli bir orduya sahip bulunulmas bir gzda unsuru olarak bugnden deerlendirilirken, u andaesas eilimi oluturmamakla birlikte askeri baz hesaplar yaplp kamuoyunda n oluum dasalanmaya allyor.

slam lkelerinin oluturduu siyasi platformlara en st dzeyde katlm salanrken oluturulanekonomik kalknma rgtnn bakanln Kenan Evren yapyor. Bu tablo sosyal ve kltrel ilikileringelitirilmesi ve Trkiye'nin lml bir slamile meyle Arap lkeleriyle yaknlatrlmas ynndekipolitikayla btnletiriyor.

Bu oluumlar ran jandarmasnn kaybndan sonra, blgede hegemonyasn srdrmekte glkeken ABD emperyalizmin, Trkiye'nin siyasi, askeri ynden de daha aktif bir rol almas isteidorultusunda ift tarafl ynlendirme ve denetimi artndadr. Blge ii ilikilerinin elikili yaps, hege-monyas altndaki lkelerin daha ileri dzeyde ilikiler iinde olmasn zellikle hedeflenen b ir askeripakt oluturmasn halihazrda olanakl klmyorsa da, istei dorultusunda ilikilerin artmakta olduuda grlmektedir.

te yandan Trkiye'nin bu ilikileri, cuntalardan kurtuluu, AT emperyalistlerinin kucanaatlmakta gren mandac ruh ve birtakm demokrasi havarilerinin sand gibi, AT emperyalistlerininistek ve karlarna aykr deildir. AT emperyalistleri bu havariler kadar, Trkiye'yle btnlemeye he-vesli olmadklar iin ondan konumuna uygun bir kpr olarak yararlanmay tercih ve teviketmektedirler. Ortadou'da gl karlar olan Fransa'nn nde gelen bir politikacsnn laiklikpolitikasn eletirerek, Trkiye'nin lml bir slam lkesi olmasnn yararlarndan sz etmesi bu adandeerlendirilmelidir. Blgedeki kaos AT emperyalistlerinin karlarn da nemli lde etkilemektedir.ABD emperyalistlerine gre macerac mdahalelerden kanma konusunda daha dikkat lidirler,

Trkiye'nin ise eitli ynlerden deerlendirebilecekleri daha etkin hale gelmesi isteindedirler.Ortadou'da Batya en yakn (salt corafi yaknlk deil) slam lkesi olan Trkiye, emperyalizminkarlarna uygun bir istikrarn kurulmasnda koz olarak kullanlmak isteniyor.

Ayrca ABD emperyalizminin gelecee dnk ve global baz planlarnn olduu rangatesoruturmalar srasnda da aa kt. ABD, ran'dan vazgemiyor, Antiamerikanc politikalarntrplemeye alrken tekrar kazanmann da hesaplarn yapyor. Ynetimdeki etkin kiilerle ilikilerkuruyor ve Humeyni sonras doacak klik srtmelerine hazrlanyor. ABD, ran' yeniden kazanabilir,hi olmazsa hayrhah tarafszlk politikasna doru geriletebilirse, slamiyet zerinde krlan tekeli tekrarkurmaya ve Pakistan'a kadar uzanan alanda etkin bir ideolojik g oluturan, slamiyetin kinetikgcn SB'nin iinde patlatma amacna doru ilerleyebileceini hesap ediyor, slamiyetten, SB'desosyoekonomik, kltrel yapnn daha geri olduu ve ulusal ayrmc politikalarla bu durumun srdregeldii Mslman ve Trk halklarnn yaad blgelerde dinsel-ulusal elikileri krklemekte yarar-lanmak istemektedir.

Tarikatlarn slam birlii idealleri, bu politika ile akt gibi, Trkiye'de panislamizm ve Turangibi kuramsal rezervler da bulunuyor. Elbette ABD-ran ilikilerinde bugnden yarna bir deiiklikbeklenemez. ran'da devrimin gelime zellikleri ve ran halkndaki antiamerikanclk ve ayrca blge ii




9/19

elikiler, bugn iin bylesi bir olasla ans tanmyorsa da, ABD'nin alternatif kartnn, blge ve lkeii istikrarszlklarndan dolay altst olulara uygun bir zeminin olduu Ortadou koullarnda hesapedilmesi gereken bir olaslktr, "Can dman" ilan ettikleri srail ve "eytan" dedikleri ABDemperyalizmi ile silah ticareti yapabilecek politikalar retebilen ran'daki iktidar glerinin snf yaplaritibariyle kaypaklklar da gznne alnrsa...

elikiler...Laikliin Kemalist yorumundan vazgeilmesi ve muhafazakar bir toplum yaratma politikas

barnda eitli elikiler tayor ve glendiriyor,Cumhuriyet gazetesinde ve SHP'de odaklanan muhalefet, devletin geleneksel laiklik

politikasnn srdrlmesi ynndedir. Bu kampn yeni mcahidi revizyonist Saak dergisi ise geridenyetimenin hzyla tm bataryalarn atelemi ve devlet politikasn belirleme savanda, te yandannleri alan dinci akmlarn politik ve toplumsal yaamda daha etkin bir konum istemeleri ve buyndeki eylemleri denetim d resmi devlet politikasnn lml slamiyet izgisinin dna taan,zorlayan gelimelerdir.

Trkiye'de egemen ittifak iinde etkin g ibirliki tekelci burjuvazidir. Kozmopolit ideoloji vekltr yaplanmas iinde de belirleyici olan burjuva ideoloji ve kltrdr. Kapitalizme zg iktisadi,politik, toplumsal, hukuki, kltrel sistemle, dinci ideolojinin ngrd eriat dzeni arasnda derinfarkllklar vardr. Bugn eriat dzeni ile ynetilen slam lkelerinin uluslararas ilikilerde, kapitalizminyntem ve aralarn kullanmalar, zorunluluk boyutunun tesinde, yatrm pay ve ortaklklarayneldikleri de biliniyor (slamiyetin ekonomik dzen anlaynn kapitalizmle uzlamayacak nemli birelikisi yoktur. zel mlkiyet, servet edinme, miras hakk kat yasalarla korunmutur. slamiyet kleliiyadsmamtr, sz edilen en nemli eliki, zamannda tccar korumak iin koyulan Riba (ar faiz)yasadr. Bu konuda ise faiz yerine yatrmlardan elde edilen gelirin datlmas yoluna gidilmekte,ayrca speklatif giriimlerde hile-i eriye yaplmaktadr). Bu lkeler ynetimleri, geri toplumsal yapykorumay varlk art olarak biliyorlar. Kurann anayasa sayld teokratik devlet biimi ilkel bir mantna dayal ceza hukuku, domalarn her alanda bilimin nne koyulmas, toplumsal ve bireyselyaamn alabildiine kstlanmas ve er-i dzen anlay ile kapitalizm arasnda bir dizi eliki vardr.Bu elikiler slamiyeti sahiplenmekten de vazgemeyen burjuvazinin nne revize etme, slamiyet'ikapitalizme uygun olmayan ynlerinden arndrma gerekliliini koymaktadr. Zaman zaman Diyanetleri le dinci akmlar arasnda su yzne kan atmalar, kaynan buradan alyor.

Bu farkllklara karn dini akmlar genellikle rejimle uzlama iindedirler. Stratejileri sistemiinde atmadan oalmak ynndedir. Hakim snf partileri ve mevcut sisteme ait eitli kurumlararacl ile glerini artrma ve etkinleme olanan bulabilmektedirler. Nitekim son dnemde ANAPve hkmet iinde, brokrasinin en st kademelerinde -zellik le Nakibendiler- etkinlik salamlardr.Kitle gc en byk tarikatlardan biri olan Sleymanclk ve baz Nurcu kesimler teden beri AP-DYPizgisinin destekleyicisidirler. ABD, Suudi Arabistan, rdn gibi lkelerle ili dl olan tarikat yne-ticilerinin son yllarda ANAP hkmetinin ve Suudi sermayesinin destei ile atlm yaptklar, vakflar vebyk ticari ve finans irketleri kurduklar grlmektedir. Tarikatlar nakdi ve gayrimenkul olarak bykbir serveti ellerinde tutmaktadrlar. Dolaysyla elikilerine karn tepeden sistemle btnlemi biryap ierisindedirler. "Ulu emre itaat", "fitne en byk gnahtr" gibi slami deer yarglar ile bubtnleme ve uzun dnemli strateji aklanp benimsetilmeye allyor.

Bu nedenle daha farkl bir izgi izlemesi ve ABD'ci zellii ile egemen snflar asl rahatsz edendinci akm, Humeyniciliktir. Suudi mihverinden geen ok daha byk tarikatlar varken egemen snf

yneticileri propagandalarnda nemli bir gce sahip olmayan bu akma saldrmaktadrlar. ranDevrimiyle birlikte lke dna taan bu akm radikal bir syleme sahiptir. Kurutu dneminden itibarenkl dini olarak gelien slamiyetin er-i yasalarnn uygulanmad lkelerde dar-l harp (harpdurumu) ilan etmekte, buna uygun olarak dzen kurumlarna, siyasi partiler ve parlamentoya dayal birrgtlenme ve mcadeleyi reddetmektedirler.

Dnyevileen Din, Dinin Politik Dzlemde Yer Al BiimleriSylenecek ilk cmle, dinin gnmz dnyasnda alabildiine politikleip, dnyeviletii

olacaktr. Toplumsal dalgalanmalarn iinde az ok nemli bir olay yok ki, din dorudan ya da dolaylonun iinde olmasn! Vatikan, Polonya'dan Latin Amerika'ya, emperyalizmin genel karlardorultusunda politik bir parti gibi faaliyet gsterirken ABD, Suudi Arabistan tarafndan finanse edilendini akmlar, slam dnyasnda da ayn amaca hizmet ediyorlar. Uzak Dou dinleri ldkten sonratekrar dnyaya gelme yalanyla sefalet iindeki ynlar aldatmaya devam ediyor. Kapitalist lkelerdeyabanclamann bunalma drd insanlar says belirsiz tarikatlarn kucanda mistik dnyalaradalyorlar.




10/19

te yandan baz dini akm ve din adamlarnn rkla kar mcadelede, nkleer silahlanmayakar kampanyalarda, Latin Amerika'da, Filipinler'de, Ortadou'da toplumsal muhalefet hareketlerininiinde farkl dzey ve biimlerde yer aldklar grlyor.

Dinin youn politizasyonu kukusuz snf mcadelesindeki gelimeler, ulusal ve sosyal kurtulumcadelelerinin yaygnlatrlmalaryla ilikilidir. Bugn de dini merkezler emperyalizm ve tmuluslararas gericiliin hizmetinde birer propaganda merkezi olarak halklar afyonlamaya devam et -

mektedir. Bugn de din, ezilen snf ve halklarn uyann, bakaldrlarn nlemek ve bomak iindnya gericiliinin elindeki en nemli ideolojik silahlardan birisidir. Bu gerein yan sra emperyalizmve tm uluslararas gericiliin dinler zerindeki tekel durumunu koruduklar sylenemez. Ulusal vesosyal kurtulu mcadelelerinin gelimesinin trevi bir olgu olarak din kamp iinde blnme vekutuplamalar da grlmektedir. Bugn faist bask ve terrn dorua kt,halk kitlelerinin alk veyoksullukla derin aclar iinde yaad, artk salt mutlu bir br dnya vaaznn kitleler iin anlamnyitirdii baz lkelerde, kimi dini akm ve kiiler, halk hareketini desteklemekte ve bilfiil katlmaktadrlar.Kapitalizmin nispeten geri bir gelime dzeyinde olup, snfsal politik oluumlarn henzbiimlenmedii ya da yeterince glenemedii kimi lkelerde, tarihte de rnekleri bilinen bir biimde,muhalefet dinsel bir klfa brnerek ortaya kmaktadr.

Katoliklik, Latin Amerika ve rlanda'da tarihine nazire yaparcasna bir tavr ierisindedir. LatinAmerika'da antifaist muhalefete katlm ynnde, kilise iinde radikal kanatlar ortaya kmtr.Kurtulu Hareketleri saflarnda savaan rahipler bulunmaktadr. Tabanda, halk ile i ie yaayan

rahipler arasnda gelien ve kilise ulularnn bastrma abalarna karn engelleyemedikleri birgelimedir bu (Vatikan, bu gelimeyi durduramaynca, reformist bir politika benimseyerek denetimaltna alma abasna girdi. Papa'nn Latin Amerika gezilerinde vaazlarnn konusu insan haklar vedemokrasi (!)

slam dnyasnda ise ikili bir grnm sz konusudur. ABD emperyalizmi, bata SuudiArabistan olmak zere, gerici monarik devletler araclyla dini, slam aleminin byk bir kesimindeemperyalist hegemonya ve smrsnn devamnda en gl ideoloji ve kltr silah olarakkullanyor. Fakat teden beri srail siyonizminin Ortadou'daki temel mttefiki olmas, zellikle de ranDevriminden sonra eski tekel durumu krlm, slam aleminin btnn din araclyla denetim altndatutma olanan yitirmitir.

Dinin halihazrda dnyann byk kesimlerinde mevcut sistemi mutlak dzen olarak gstermeve halklar yalanc cennetle aldatmada emperyalizm ve tm uluslararas gericiliin elindeki en glideolojik silahlardan birisi olduu gereinin altn bir kere daha izerek, muhalif dini akmlar her l -

kenin zgl tarihi, toplumsal, politik koullarna gre deerlendirmek doru olacaktr.Daha ok, Hristiyan din adamlar arasnda katlm olan dnya bar hareketi, ayn zamandaantiemperyalist, antifaist mcadelenin bir rn olmakla birlikte, etkin izgiler bur juva hmanist,reformcu, revizyonist grlerdir. Pasifist niteliinden dolay, iinde yer alan din adamlarnnuyumalar g olmamaktadr.

Latin Amerika'da muhalif dini akmlarn, muhalefetin niteliini belirleyebilme durumlar yoktur.Snf kutuplamasnn derin, kendi burjuvazisinin baz kesimlerinden bile tecrit olmu, halka karuygulad bask ve terr ile iktidarn srdrmesinin neredeyse tek biimi haline gelmi olan oligarikdiktalara kar, ktann geleneksel bakaldr izgisine uygun bir katlm sz konusudur. Dini hareket,gelien kurtulu hareketine tabidir; mcadeleyi snfsal ekseninden saptrma, onu belirleyebilmegcne sahip deildir.

Bu ynden Ortadou'da durum daha farkldr ve dini hareket karsnda daha dikkatli davranmakgerekmektedir. randa dini muhalefet iktidar olmutur. Ve ardndan devrimci demokratlar yok etmek

iin dizginsiz bir terr estirmeye girimitir. Afganistan muhalefeti ve Lbnan'daki gruplar dinselkkenlidir. Mezhep ayrlna dayanan rgtlenmeler, halk bld gibi muhalefetin snfsal temeldegeliimini perdelemektedir. Ortadou'daki dini dalga, bugn gl bir akm oluturmaktadr.Sosyoekonomik dzey daha geridir. Modern snflarn oluumu zayftr. Dolaysyla proletaryann nicelgleri azdr ayrca onun ittifak glerinin politik rgtlenme dzeyleri geridir. slamiyetin total toplumyaamnn her alann dzenleme iddiasnda bir ideoloji oluu, bunun bir uzants olarak demokrasikartl ve ideolojik kartln tesinde siyasi platformda da geleneksel komnizm dmanl negatiffaktrlerdi. Blgede feodallerle ittifak halinde olan emperyalizm bir dereceye kadar feodal, yar feodalretim ilikilerini daha fazlasyla feodal ideoloji ve kltr korumaktadr.

Bu verileri gznne alarak Trkiye koullarnda nasl bir davran izgisi izlemek gerektiinibelirleyelim.

Tavr Ne Olmaldr?zetlersek lkemizde dini akmlar siyasi platformda etkinleen bir gle yer almaktadr. Bunlarn

ounun ABD emperyalizmi ve Suudi Arabistan ve yerli egemen snflarn dorudan ve dolayl




11/19

denetiminde olduklar, ideolojik elikilerine karn birok ynden sistemle kaynama zellii gster-dikleri grlmektedir. lkel bir toplumsal-siyasal sistem neren bu akmlarn n, toplumu muhafazakarbir dnce ve yaam biimi iinde tutmak ve devrimci-demokratik hareketin geliimine kar setoluturmak amacyla almtr ve eitli etmenlerin bileimiyle g toplamlardr. Belirttiimiz olgularbu akmlarn snf mcadelesinin geliiminin nne bir engel olarak karlmaya alldn gsteriyor.Mcadelede ncelikle benimsenmesi gereken yol, ynlarn inan fark gzetilmeksizin snf

mcadelesinin iine ekilmeye allmas olmaldr.Kitleleri ekonomik ve politik kartan dorultusunda snf rgtlerinde rgtlemek ve snfmcadelesinin ilerletilmesi, dini akmlarn etkisi altndaki emekileri kazanmann, yanl biimleni vegeriye dnk tepkilerini doru ynde kanalize etmenin yolu bu olacaktr. Kitlelerin gerek istem vezlemlerine ters bir ynde konumlandklarnn onlara kavratlabilmesi, snf mcadelesiningelitirilmesiyle kendi istem ve zlemleri arasndaki birlii ancak bu srete grebilirler.

Halk arasnda yaygnlaan tarikatlarda savunulan biimiyle dini ideoloji feodal karakterlidir.Egemen burjuva-feodal ideoloji ve kltrn bir parasn oluturmaktadr. Dnyev yaam dadzenleme iddiasnda olan slamiyetin er-i dzeni, smr ilikilerinin ve snf ayrmnn devamnngren sosyoekonomik dzen anlay, egemenlii Allaha dolaysyla araclarna veren, Kurananayasa eriat yasa olarak belirleyen, demokrasinin her trlsne kart, toplumsal ve bireyselzgrlk tanmayan teokratik bir devlet ngren siyasal dzen anlay, mant zerinetemellenmi hukuk dzeni, miras hukukundan ev ii ilikilere dek kadn aalayan, erkein klesi

gren dnceleri eletirilmelidir. Son yllarda hkmet eliyle eitim-retim sisteminde ger-ekletirilen deiikliklerle, metafizik grlerin tarihten biyolojiye, felsefeden astronomiye, fen vesosyal bilimler arasnda yaygnlatrlmak stendii grlyor. nsanln kltr hazinesinin bir parasve insann doay tanma ve hakim olma mcadelesinde yolunu aydnlatan bilimsel kazanmlarn dincidealist cepheden kar karya kald ve yerlerine dini safsatalarn koyulduu bu saldrya sessizkalnamaz.

Dinci gericilie kar mcadele gncel bir grevdir. Fakat bu, snf mcadelesinin temeldorultusundan, iktidar elinde tutan snf ve siyasi glere kar mcadelenin gelitirilmesihedeflerinden saplmadan onun bir paras olarak yrtlmelidir. Gemite eitli devrimci hareketleriniine dt, antifaist mcadeleyi MHP ile snrlayan, egemen snflar ve onlarn iktidar arac devletekar mcadeleyi tali plana atan yanlg yinelenmemelidir.

Dinci akmlar, devrimci proletaryann stratejik ittifaklar ierisinde yer alan snflarn, politiktemsilcisi deildirler. Bunlarn mevcut sistemle tam bir btnleme iinde olmadklar, kendileri iin

zgrlk istemeleri, youn tekelci baskya kar zlemlerini dile getirmeleri gznne alnmaldr. ranDevrimi ile slamiyet zerinde ABD tekelinin krlmas, blgede hegemonyasnn sarslmas daslamiyetin yekvcut bir gerici kamp olma zelliini yitirmesi, blgedeki devrimci glere nesnel olarakyarar salamtr. Humeynici akmla, emperyalizm ve yerli egemen snflarla daha sk ilikiler iindeolan dinci akmlar arasndaki bu farkllk dikkate alnmaldr. Bu ayrm, mcadelemizin emperyalizm veibirliki egemen snflar tarafndan desteklenenlere kar younlatrlmasyla snrldr. Yerigelmiken, topik bir zgrlk ve eitlik masal anlatacak kelaynak kular gibi birka liberal var mdrbilmiyoruz. Ama sosyalist patentinden de vazgemeyen demokrasi fetiizmine kaplm kimirevizyonist evrenin eksikliini hissettirmedii grlyor. Gerici akmlar iin zgrlk istemek bizimsloganmz olamaz. Halk iin demokrasi istiyoruz. Proletarya ve dier emeki snflar iin sz,rgtlenme ve eylem zgrl istiyoruz.

Laiklik, burjuva demokratik devrimlerin bir rn ve top lumlar ileri gtren bir kazanmdr.lkemizde ise ynlarn inisiyatifine dayanan bir eylemin rn olmad ve byk l de tepeden

inmeci ve baskya dayal yntemlerle halka benimsetilmeye alld. te yandan irticai dnceninsosyal dayanaklarna dokunulmad gibi egemenler ittifaknn iinde yer aldlar. Laiklik konusununaskeri faist darbelerin nde gelen gerekelerden birisi yapld biliniyor. Ordunun st yneticikademelerinin dinden yararlanma gibi yeni bir tavr benimsemelerine karn, bu tehdit ortadan kalkmdeildir. Kemalist laiklik politikasn savunan evrelerin ordu ve brokrasi iinde destek aramalar vebunun trevi olacak giriimler hayrhah karlanamaz. Marksist-Leninistler tepeden inme ve halka karbir saldr arac olarak kullanlan bir laiklik anlaynn destekleyicisi olamazlar ve kendilerini laiklikkonusunda burjuva perspektifle snrlamazlar. Komnistler, dini, insann en byk aldan ve yabancbir gcn insan zerindeki egemenlii olarak grrler. Onun toplum vicdanndan da bireyinvicdanndan da sprlp atlmasn savunur, bunun iin mcadele ederler. Bu mcadeleyi yrtrler-ken de din konusunun bugnden yarna zmlenecek bir sorun olmadn, insann bu aldanna yolaan maddi koutlarn deimesinin gerekliliinin bilinciyle hareket ederler. nsanlarn diniinanlarndan zor yoluyla vazgeirilmesi gibi bir dnce ve davran iinde olamazlar. Dini inan

konusunu tartma oda haline getirmek gibi bir tavr benimsemezler, bu srada "elhamdlillahmslmanz"gibi ikiyzl bir davran iine de girmezler.




12/19

Materyalist Tarih Gr Asndan DinDini ideoloji idealisttir, idealizmin en koyu ve toplumda en yaygnlatrlm biimidir. Marksist-

Leninistler din konusunu materyalist tarih gr asndan ele alrlar. Belirli tarihi-nesnel koullarnrn olan bu deiimlere urayarak bugne dek sregelmi dinin, insanlarn yaamndan kpmzelik bir kurum haline gelmesinin uygun maddi temelinin olumasyla mmkn olacan bilirler.Batankara bir yasak anlayla davranmazlar, Engels, dinden zgrlemeyi, maddi koullardtalayan salt bir bilin sorunu olarak ele alp iradi bir kararla yasaklayarak gerekletirmeyi savunanDhring'in yaklamn eletirirken, dinin evriminin -dou ve yok olu koullarnn zl bir irdelemesinide sunuyor:

"Nedir ki, her din, insanlarn gnlk yaayn egemenlik altnda bulunduran d glerin,onlarn kafalarndaki fantastik yansmalarndan, dnyasal glerin, iinde dnya st glerbiimine brndkleri bir yansmasndan baka bir ey deildir. Tarihin balanglarnda buyansmaya urayan ve gelimenin devamnda, eitli halklar arasnda ok eitti ve ok deiikkiiletirmelere brnen gler, nce doa gleridir. Bu ilk srecin, karlatrmal mitologyaaracyla, Hint Veda'larnda, hi olmazsa Hintli-Avrupal halklar iin kaynana dein klm veHintliler, ranllar, Yunanllar, Romallar ve Cermenlerde ve yeterince belgeye sahipbulunduumuz lde de Keltler, Litvanyallar ve Slavlarda, bu sre, ayrntl bir biimde

gsterilmitir. Ama az sonra, doal glerin yan sra, bir o denli yabanc ve balangta bir odenli aklanmaz bir biimde nsanlarn karsna dikilen gler olan toplumsal gler de iekarr ve onlar, doa glerinin doal zorunluluk grnlerinin tpks bir doal zorunlulukgrn ile, egemenlikleri altna alrlar. Balangta ilerinde yalnzca doann gizemli gle -rinin yansdklar fantastik kiilikler, bylece toplumsal z nitelikler kazanr, tarihsel glerinsimgeleri durumuna gelirler. Evrimin daha da gelimi bir aamasnda, ok saydaki tanrlarntm doal ve toplumsal z nitelikleri, bu kez soyut insann yansmasndan baka bir ey olma-yan her eye yetenekli tek bir tanrya geirilir. Tarihte, k durumundaki baya Yunanfelsefesinin son rn olan ve drt ba bayndr cisimlemesini Yahudilerin kendilerine zgulusal tanrs Yahova'da bulan tek tanrclk, ite byle domutur. Bu elverili, kullanlabilir veher eye uyarlanmaya yetenekli biim altnda, din, insanlar o glerin egemenlii altndakaldklar srece, onlar yneten yabanc, doal ve toplumsal glere gre, dolaysz yaniduygusal biim olarak varln srdrebilir, Oysa, bugnk burjuva toplumda, insanlarn, gene

kendileri tarafndan yaratlm ekonomik ilikiler, gene kendileri tarafndan retilmi retimaralar araclyla, sanki yabanc bir g araclyla ynetilir gibi ynetildiklerini birok kezgrm bulunuyoruz. O halde dinsel yansmann gerek temeli ve onunla birlikte, dinselyansnn kendisi de varln srdrr. Ve burjuva iktisad, bu yabanc egemenliin nedenselbalantsna bir gz atmaya izin verse bile, bu hibir eyi deitirmez. Burjuva iktisad, ne genelolarak bunalmlar nleyebilir, ne bireysel kapitalisti yitiklerden, karlksz bo rlardan vebatkdan, ne de iiyi isizlik ve sefaletten esirgeyebilir. Atasz hep hakl: nsan nerir, Tanrdzenler (Tanr, yeni kapitalist retim biiminin yabanc egemenlii). Yaln bilgi, iktisad bilgisin -den daha ileri ve daha derine de gitse to plumsal gleri toplumun egemenlii altna almayayetmez. Bunun iin her eyden nce, toplumsal bir eylem (acte) gerekir. Ve bu eylem yerinegetirildii, toplum, tm retim aralar zerine el konmas ve planl bir biimde kullanlmas ara -clyla, kendini ve btn yelerini, imdilik kendileri tarafndan retilmi, ama karlarna ezicibir yabanc g olarak dikilen bu retim aralarnn onlar egemenlii altnda tuttuu klelikten

kurtard zaman; yani insan yalnzca nerir olmaktan kt, ama dzenleyici de olduuzaman, -ite o zaman, dinde yansyan son yabanc g ortadan kalkacak ve bylece, artkyanstacak hibir ey bulunmamas yaln nedeniyle, dinsel yansnn kendisi de ortadankalkacaktr.

Tersine, Bay Dhring, dinin bu kendisine vaad edilmi bulunan doal lmle lmesinibekleyemez. Daha kktenci bir biimde davranr. O, Bismarktan daha Bismarkdr; yalnzcaKatoliklie kar deil, ama genel olarak tm dine kar arlatrlm mays yasalar karr,gelecekteki jandarmalarn dinin izlenmesine gnderir ve bylece onun ehitlik mertebesineykselmesine yardm eder ve mrn uzatr. Nereye bakarsak bakalm, her yerde o zglPrusya Sosyalizmi!

Bay Dhring, dini, byle baarl bir biimde ortadan kaldrd zaman, "kendi kendisi ileve doa ile gl, ve kendi kolektif glerini bilecek denli olgun insan, bundan byle ileringidiinin ve kendi has znn ona at byk yollar korkmadan tutabilir."(Anti-Dhrng, sf.

492-495)




13/19

Komnistler bu srete edilgen bir tavr ierisinde olamazlar. Yrttkleri mcadele ile, insanlardenetim altna alm ekonomik ilikilerde devrim yoluyla dnm salayarak bunlarn insanndenetim altna girmesiyle bu aldantan kurtulmann yolunu am olacaklardr. Sosyalizmde retimaralarnn kolektivizasyonu ve sosyalist retim ilikilerinin gereklemesiyle insan bask ve denetimaltnda tutan son yabanc g egemenliinin temelleri yok edilirken, dini ideoloji bir sre daha varln;srdrmeye devam edecektir.

Sosyalizmde din yasaklanmayacak, inan zgrl olacaktr. Fakat proletarya iktidar altndadinin siyasi faaliyette bulunmas, toplumsal ve kltrel yaamda etkinlik gstermesi menedilecek,devrilen snflar ve emperyalizmin proletarya diktatrlne kar din araclyla muhalefet rgtlemegiriimlerine kar tedbir alnacak, din propagandas yasaklanp, insanlarn bu aldantan kurtularakkendi glerine ve doa glerine, zl bir deyile yeryz cennetine egemen haline gelebilmeleri iinbilinleri de dntrlmeye allacak, dinsizlik propaganda edilecektir.

Haziran 1987




14/19

"KEMALST LAKLK"DNSEL GERCLN PANZEHR M?

Dinci gericilik konusu, Muammer Aksoy, Bahriye ok ve lkemiz aydnlarnda pekgrlmeyen,gerei yreklice aklama cesaretini, ldrldkten sonraki eyleminde de dnsz tutarllyla ortayakoyan, Marks ve Engelsin Fransz materyalistlerine ynettikleri vgye lyk Turan Dursun'un

ldrlmeleri, siyasal bir atmaya dnm trban konusundaki son gelimelerle.., yenidenalevlendi. lerinde demokratms tonlar tayan pek az dnda, cuntaclara cppe giydirmi,niversiteye polis aran, lkedeki faist bask ve saldrlar karsnda "tk" demeyen YK cppeliprofesrler, "Kemalist Laiklik"sloganyla eyleme getiler.

Dinci gericilik, 12 Eyll sonrasnda cuntaclar eliyle, faizm ve sermaye tarafndan beslenipsemirtilmiti. Anlalan, ar dozda rnga edilen ilalar, hormonal dengeyi bozmu, baz uzuvlardaistenilmeyen lde bir byme olmutu, Yeni bir ekidzen vermek gerekiyordu! Bunun bir ifadesiolarak birka ay nce basnda, byk burjuvazinin eliti TSAD'n "Eitim Raporu" akland vetartmalara yol at.

Aslnda byk burjuvazi ierisinde bir huzursuzluun varln, bu "rapor"ncesinde de ortayakoyan belirtiler az deildi. Partilerde i gruplamalar, Dalan Partisinin laiklik vurgusu ile ortaya kmasgibi, plak gzle grlr gelimeler oluyordu. Yeni olan, TSAD'n laf dolandrmadan istekleriniortaya koymasyd. Birka ay nce aklanan "Eitim Raporu"nda, eitimin, kalifiye eleman

yetitirilmeye yneltilmesi isteinden sonra bunu olumsuzlatran bir unsur olarak mam HatipOkullarnn amac ok aan lde yaygnlatrlmasndan duyulan honutsuzluk, "eitim birlii"ninbozulmasnn, yaam tarz, dn, giyim, vb. iki farkl genlik ortaya karmasndan duyulantedirginlik belirtiliyor; niversite yolu alm imam hatiplilerin devletin ynetim kademelerindeetkinlemesine kar klyordu.

Bir sre sonra, MT Mstear, Genelkurmaydan direktifli olarak katld bir Bakanlar Kurulutoplantsnda, "rtica Emniyet Tekilatn bloke etmitir", diyor; bu "mutad" yollardan basnaszdrlyordu. lmlerin arlatrd ortamda, egemen snf partilerinin kuru grlt demelerinisaymazsak, "Kemalist laik"profesrlerin yry son halka oldu.

Dinci gericilik, 12 Eyll sonras faist generaller tarafndan, demokratik rgtleri ortadankaldrlm ya da etkisizletirilmi kitlelerin depolitizasyonunun nemli bir esi ve devrimci halkhareketinin karsna gerektiinde karlacak rgtl kitlesel bir g olarak desteklendi. "Ilml slam"nuyuturucu etkisi zerine, emperyalizmin tleri dorultusunda bir hayli mesafe de katedildi. birliki

byk burjuvazinin bugnk yaknmas, feodal ierikli diyebileceimiz eriat dzeninde ifadesini bulanbir toplumsal, siyasal model ngren tarikatlarn kendi istek ve ynetimlerinin tesinde,gelimesindendir. Bu byk lde, kulland feodal ideoloji ye kltrn din araclyla "izmeyiaacak lde" yaygnlamaya balamasndan duyulan rahatszlk olarak nitelendirilebilir. lk baktane kan -karlan- "radikal"baz dinci akmlar olmakla birlikte, byk burjuvaziye rahatszlk duyuransadece bunlar deildir. Bunlar, glenme potansiyeli tamakla birlikte nemsiz bir gc temsiletmektedirler. Asl g oluturan, ANAP'la birlikte "tanrnn yr ya kulum" dedii Nakibendilik,Sleymanclk, Nurculuk gibi tarikatlarn siyasal, ynetsel etkinliklerini, hesaplanm tempolu admlarlaartrmalar, holding ve vakflar olarak ekonomide etkinlik kazanmalar elikiyi belirginletirmektedir.Bunlar, byk bur juvazinin Bat kapitalizmiyle entegrasyon hedeflerini frenleyici zelliktedir. Birparantez aarak burada unu da belirtelim; ibirliki byk burjuvazinin bir st kuruluu niteliindekiTSAD'n grleri burjuvazinin btnne ar bir eilim deildir. Burjuvazinin geni kesimleri iin din,iice gemi burjuva-feodal ideolojik-kltrel ekillenmeleriyle dn ve yaam tarzlarnn bir esi

olduu gibi, ii ve dier emeki snflarn geni kesimlerini aldatmann, kaderci ve boyun emi birdzeyde tutmann en nemli silah olmaya devam etmektedir.Dinin kullanmndaki politikalarda rtu istei, emperyalist politikalarda beliren yeni

ynelimlerden bamsz deildir. Son bir yl ierisinde Amerikan basnnda "slami fundamentalizmtehlikesi"nden ska sz edilir oldu. Ortadou'da ABD emperyalizminin gdmndeki ynetimlerin,kitleleri ad bir bask ve smr altnda tutmak iin kullandklar din, muhaliflerce de kullanlrolmutu. Blgede, devrimci-demokratik ve sosyalist z gl bir muhalefetin gelitirilememi oluu,ulusallk zellii zayflatlm, dinsel rt ile rtlm ve snfsal elikileri bulandrm, muhalefetin,Bat kapitalizmini Hristiyanlkla zdeletirip "cihad"saldrlarna yol at. slamiyetin ilk dnemleriniartrma ile yrtlen eitlik demagojisi, zayf bir ulusalclkla birlemi din kartl olarak, Batkapitalizmi-Hristiyanlk btnlemesini, blgedeki ke ta srail siyonizmini ve dier ibirlikilerinihedef almtr. Dier ulusal kurtuluu, devrimci glerin de slenmesiyle Ortadou, emperyalizmasndan denetimi g bir alan, bir banba zellii kazanmtr. Bugnlerde Lbnan'da em-

peryalizmin isteklerine uygun istikrar operasyonu yrtlyor. Blgede bir btn olarak denetim dgelimelerin nn almak, emperyalizmin sadk ibirlikisi ynetimlerin konumlarn salamlatracak,dozaj ayarlanm bir siyasal, ynetsel revizyon, emperyalist evrelerde tartlp konuulmaktadr.




15/19

Krfez krizi ile birlikte tartma gndemine daha ak giren, sahte parlamentolar, ideo-kltrel yndengdasn Bat emperyalizminden alm brokrat-teknokrat kadrolarn glendirilmesi gibi dncelersz konusudur.

Tm bunlarla balantl olarak, Trkiye'nin siyasi profili tanmlarken, "Trkiye Bat'nn birparasdr"kuvvetli vurgusuyla birletirilmi olarak, "laiklik" vurgusu da yaplmaktadr. Askeri g vebask unsuru olarak Trkiye Ortadou'da "istikrar" salayc bir g olarak ynlendirilirken, siyasal

profili de byle iziliyor.

* * *

Din sorununa yaklamda yanl ynelile, bir kaosa varan kafa karkl burjuva liberalaydnlardan devrimci evrelere, sryor. Bu konunun genel olarak din sorunu olmak tan kp onugiriftletiren siyasal bir sorun olma zelliini kazanm olmasndandr. Aydnlarda tutarl demokratolamamann, devrimci hareketlerde teoride salam bir zeminde bulunmamann sonular, burada dakafa karkl, genel teorik dorularn sylenmesiyle snrlanma, farkl siyasal glerin etkisi altnagirme, pragmatist tavrlar olarak kendisini ortaya koymaktadr.

eitli snfsal ve politik glerin, herhangi bir olay karsndaki tutumlar, kar k ya dabenimsemeleri, nedenlerinden, ama ve hedeflerinden bamszlatrlarak ele alndnda, en kabaoportnist yanlglara dmek kanlmaz olur.

Dini kullanmak, kimi dinci akmlara ilericilik vehmedip ittifak arayna girmek, ya da snfgeeinden kopuk bir demokrasi savunuculuu ile zgrlk bayran onlar iin de sallamak,revizyonizmin kafalarda yaratt karkln rnleridir. ad bir ekonomik, toplumsal, siyasalsistem adna, kapitalizm kartl ile proletarya sosyalistlerinin bir birlik aray sz konusu olamaz.eriat dzeninde ifadesini bulan tarihsel geliimindeki kimi zellikler dolaysyla, dier dinlere gredaha fazla siyasal, toplumsal ekonomik yaamn btn alanlarn dzenlemek zorunluluunu koyan,kapitalist reformasyonun aznda kalm slamiyet gibi bir din sz konusuysa, bu konu ok daha zelbir anlam tar. nk onda z ve ierik olarak, demokrasinin zerresini bulmak mmkn deildir.Tarihin arklarn geriye, karanlk bir aa doru evirmek isteyen dinci gericilie kar tutarl birmcadele yrtlmeden, brakalm komnist olmay, demokrat bile olunamaz.

Bunun kadar tehlikeli, yanltc bir gr de, "Kemalist laiklik" savunucular ile ittifakyaplabileceidir. Zaman zaman aha kalkan dinci gericilik karsnda panie kaplan kk burjuvadevrimcileri, nne ardna bakmadan konumaktadrlar. Bylesi bir dn, zgrlk Dnyas gibi birderginin sayfalarna dahi gelip oturabilmektedir. zgrlk Dnyas, kafa karkl ve siyasal krlnrneklerini vermektedir:

"Kukusuz, tutarszl eletirmekle birlikte Kemal ve bugn onun laisizmini srdrmeyealanlarla dinci fanatizme kar olabildiince birlemeye almak yanl olmaz."(S. 25, sf. 25)

"Kemalist sava geleneini srdren bir burjuva aydn kesimi var lkede. Ancak bunlarzellikle korkutulduklar koullarda tutarsz din aleyhtarlklarnn da beslenmesiyle hemengerilemekte ve gndem oluturacak olanaklar pek az bulabilmektedirler. Olaanst yozlamhaliyle belirli bir laiklik geleneini srdren ordu ise dikkate alnmas gerekli nemli bir goluturuyor."(ags, sf. 26}

zgrlk Dnyas'nn dinsel fanatizme kar nerdii siyasal mevzileni plan byle. "Kemalizm"inaskeri faist ideolojiye dayanak yapld ve dinci gericiliin askeri darbeler iin bahanelerden birisiolduu bir lkede, bunlar sylemek tam bir siyasal krlk rneidir. Hele bu, faist cuntaclarnyeniden itibar kazanma ve siyasal etkinliklerini glendirme, burjuva liberal evrelerin ve aymazdemokratlarn desteini almak iin manevra yaptklar bir dnemde syleniyorsa!.. Devrimci bir yaynorgannn bugn grevi, "Kemalist laiklik"in foyasn meydana karmak ve cuntaclarn dinsel fa-natizme kar kma manevrasyla meruiyet kazanma abasna yolu kapamaktr; ham hayalleryaymak deil. Tutarl bir demokrasi mcadelesinin, laiklik savunusunun yolu budur nk. Niyecuntaclar, "Kemalist laisizm"esarlmlardr? zgrlk Dnyas yazar bunu hi dnm mdr?

"Kemalizm" veKemalizmin laiklik anlay konusunda bulanklk yaratan grler, Teori,Yzyldergilerinin sayfalarndan yaylmaktadr. D. Perinek, "...Kemalizmin, din, Allah, laiklik vb.konularndaki ideolojik tavr, felsefesi 1924 ncesine bakarak saptanamaz" (Teori, S. 8, sf. 35),demektedir.

Bir "gei", "hazrlk"dnemi diye aklamaya alt bu dnem, "Kemalizm"indin adamlar vefeodallerin desteini almak iin pragmatist yollara bavurduklar bir evreye denk dmektedir. Koullar

ve amalardaki farkllklara karn, ilerki dnemlerde ve 12 Eyllc generallerin dini kullanmapolitikalarnn kklerini orada bulmak mmkndr. Bu ayn zamanda, Ulusal Kurtulu Savannsnfsal ekilleniini de vermektedir. Antiemperyalist nitelii clz olan Kurtulu Sava, antifeodal bir




16/19


17/19

ist kliklerin yedeine dmeye uzanan bir labirente girilir.Ortadou'daki hareketlerin genel izgisi; mcadelede ak bir ulusal demokratik kimliin ortaya

koyulmas ve gelitirilmesiyle deil, dinsel bir rtyle yrtmeleridir. Blgedeki feodal yap ve dinintoplum yaamna nfuz etmi ar basks bunda bir etkendir. Fakat sadece buna balamak yanlolacaktr. Bunun iin grece gelimi Lbnan'a bakmak bir fikir verir. Asl neden nderliklerin Burjuva-feodal karakterli olmas snf elikilerini geri plana atma ve gizleme ve sadece bugn iin deil

gelecekte de dini kullanma dncesidir.Arap ulusal hareketi ierisinde demokrat karakteri en gelimi olan Filistin hareketinin kmazlarbu ynden de iyi incelenmelidir. Karmak gerici balar, onu adm adm bulunduu yerden gerileredoru ekmitir. Ortadou'da mcadele, hareketin, snfsal, ulusal, demokratik karakterini geliti ren birizgide yrtlmelidir. Yoksa hedefe doru atlan adm gdk olaca gibi, tersine dnmeyi deierisinde tayacaktr; ran rneinde olduu gibi,

Ortadou'daki bu glerce laiklik konusunu ele alta da yanl bir yaklam vardr. Onlara gre,"Laiklik Batnn icaddr. Hristiyanla aittir." Bu dn, laikliin tarihsel-toplumsal bir ilerlemenin,burjuva demokratik devrimlerin bir rn olduunu yadsmaktadr. PKK'nn da Ortadouda'kihareketlerin bu dn sisteminin dna kamadn grmekteyiz.

Trkiye egemen snflar Krt gerillalarnn halk zerinde etkisinin gelimesini nleyebilmek iindin silahna sarldlar Artk onlara "siz da Trksnz", diye gidemezlerdi. Dini ne kardlar.Askerler eliyle ky ky dolalarak "dinsel cihad"ilan eden, gerillalarn "dinsiz"liini aklayan bildiriler

datld. Bir ksm Krt airetlerine dayanlarak, hareketin ulusal karakteri din saldrsyla boulmayaalld. Koruculuk sistemi, zel ayrcalklarn yannda din, demagojik bir silah olarak kullanlarakrgtleniyor. Hainlerin en nls Jirki aireti reisi T. Adyaman, PKK'ya kar sava "slamn altncart"olarak benimsediini sylyor.

Biri sre sonra ayn silahn kar taraf tarafndan da kullanlmaya baland grld. Krt ulusaldireni hareketine, eitli sosyal snf ve katmanlardan katlmn artmas, dinin bunu glendirecek biryorum ve kullanmn da gelitiriyor. Bunu, egemen snflarn dini ulusal harekete kar bir silah olarakkullanmasyla halk kitlelerinde bo inanlarn yklmasn kolaylatrc bir ortam domaktayken, ulusalhareketin gelimesi geleneksel dn biimlerinde, yaam tarz ve alkanlklarda sarsntlara, ileridoru gidie yol aarken, doru bulmuyoruz. Ulusal demokratik hareketin geliimini frenleyicidir.

A. calan, Serxwebun'daki yazsnda, din ve laiklik konusunu blgesel darlk ve slamc birbakla ele alyor. Kemalist laikliin ve solun din sorunundaki ilkel kavraynn kimi sonularna iaretederken, dier kutuptan yanln iine dyor.

".,. Din ve devlet ileri ayrdr. Laiklik ilericiliktir, safsatasna inanlmamaldr. Laiktikaslnda Batnn ve Siyonizm'in karlarn dikkate alan bir yaklamdr... Bu nedenle Trkiye'delaiklii reddetmek, kar devrimci zn grmek gerekir."(Temmuz-ustos 1989, S. 91-92)

Laiklik olarak adlandrlan, devletin dinden, kilisenin okuldan ayrlmas, burjuva demokratikdevrimler dneminde, devrimci burjuvazinin ban ektii, feodalitenin bir paras durumundakikiliseye kar verilen mcadelenin bir kazanmyd. Devletle btnlemi dinin, gcn daha arttrmolarak, baskc, uyuturucu ve aldatc karakterine kar birok cepheden bir zgrleme vedemokratiklemenin yolunu amaktayd. Burjuvazinin devrimci anda radikal, "ar"ya varan dinkartl, gericileme srecinde dini kullanmaya doru evrildi. Marksist partiler, daha o dnemdedevlet karsnda dinin kiisel bir sorun olmas gerektiini programlarna yazdlar. Tarihsel-toplumsal gelimenin her ileri admn kendi miras ve kazanmlar olarak grdkleri, ama sadece

bunun iin deil, zgrlk ve demokratiklemenin bir paras olduu ve yolunu at iin...Paris Komn'nn ilanndan sonra ilk karar ve uygulamalarndan birisi bu konuda oldu, "Ertesign, kilise ile devletin ayrlmas ve din ileri btesinin kaldrlmas, btn kilise mallarnn ulusalmlkiyete dntrlmesi kararlatrld; sonu olarak, 8 Nisan gn, btn dinsel simge, dua ve dog-malarn, ksaca 'herkesin bireysel vicdan ile ilgili her eyin' okullardan uzaklatrlmas buyruldu ve bubuyruk yava yava gerekletirildi."Engels, Marks'n Fransa'da Sava kitabna yazd nszde,Komn'n bu alandaki uygulamalarn bu ekilde anlattktan sonra u yorumu da yapyordu: "Komn,ya dinin devlet karsnda zel bir sorundan baka bir ey olmad yolundaki ilkenin gerekleti-rilmesi gibi, cumhuriyeti burjuvazinin salt korkaklktan savsaklad, ama i snfnn zgr eylemiin temel oluturan reformlar (ab) buyuruyor..." (Marks-Engels, Sama Yaptlar, C. 2, si 220)Devletin dinden, dinin okuldan ayrlmas, demokratik ve bilimsel gelimenin temel talarndan,proletaryann zgr eylemi iin zemini glendiren bir reformdur. Ona dar, blgesel bir odaktan veslami dinsel bir gzle yaklalamaz.

A. calan, ayn yazlarda bilimsel sosyalizmin nderlerinin, "dn afyondur", nitelemesini "dnemiiin bu anlalr bir husustur"szleriyle yorumluyor. Ve buradan da dini ele alta farkl bir yere sryor.




18/19

"Bizim devrimcilerin tutumu byle olmamaldr. Belirttiimiz gibi halkmz birok llerinesinmi olan ve hi kt olmayan dini deerlerle bezenmitir. Yaam llerine ve diniyaantlarna saygl olunmaldr. Ayn zamanda varsa dinin adalet llerine, yabanc deerlerekar olan yanlarna sahip kalm. Bu silah egemen snflarn elinden atarak onlaraemperyalizme kar Iran devriminden dersler kararak antiemperyalist bir dorultuda kullanmak

gerekir. Bizim yaptmz budur."(2000'e Doru -Rportaj, Kasm, S. 45)

Halkn inanlarna, yaam llerine saygl olmak, inan zgrlnn savunulmas,devrimcilerin bu konuya yaklamda hamlklar yaptklar dorudur. Fakat, bu konudaki yanlndorusu, dinsel baz deerlerden yararlanmak, yeni bir yorumla dini kullanmak olamaz.

Dinin "adalet lleri" ve ahlak anlay, tikel kabile dzeni ve feodalizmden temel alr. Buekilde yaklamak, bilimsel sosyalizmi bir nevi feodal sosyalizmle kartrmaktr. Kapitalizmin yol atykmlar, isizlik ve sefalet, eer ileriye doru bir ak bilinci verilemiyorsa, kitlelerde eskiye zlem, eskitoplum ve yaam biimine dnme istem ve araylarn glendirir, zellikle '80 sonras kapitalizminyaratt tahribatn derinlii ile dine yneliin artmas arasndaki iliki bu adan grlmelidir. Esinlerinidinlerin ilk kurulu dnemlerinden -Hristiyanlkta mlkiyet ortakl gibi- alan, bir nevi "eitliki","komnal" tarikat rgtlenmelerinin varln da biliyoruz. lkemizde devrimci evrelerde kapitalizminbireycilii ve insanlk dlna kar feodal ahlakn yceltilmesi gibi yanl bir anlay olduka

yaygndr. Krdistan'n iktisadi-toplumsal yaps ile birlikte dnldnde, bu daha da nem tar.Devrimci proletarya, eski ekonomik ve toplumsal rgtleni biimlerine itibar etmeyecei gibi, ideoloji,kttr ve ahlak alannda da ileri bir mevziden, bilimsel sosyalizm mevziinden kapitalizmi eletirir.

Devrimci proletaryann snf mcadelesi srecine daha etkin mdahalesi, her durumda bamszsiyasal tavrn ekillendirmesi, mcadelemizin ama ve perspektiflerinin u ya da bu ekildesaptrlamamas, suyun bulandrlmamas in izlenmesi gereken yoldur. Devrimci proletarya hareketi-nin snf mcadelesine arln koymasyla, ara snf ve katmanlarn devrime katlmas eilimiglenecektir. Geliecek ulusal ve sosyal kurtulu mcadelesinin trevi olarak geleneksel yap; kurumve dn biimlerinde sarslma ve zlme, din kamp iinde de blnme ve din adamlarnn altkesimlerinde mcadeleye katlma eilimi geliebilecektir. Bir dnem Latin Amerika'da Katolik papazlarierisinde bunun rnekleri grld gibi, Trkiye Krdistan'nda da son dnemde kmayabalamtr. Bu sosyalist bir rgtn materyalizmden vazgemesi, dinsel dncelere yaklamas de-il, onlar kendi mcadele hattna doru ekmesi olarak kavranlmaldr. Bu ekilde yaklaamadnda

teorik mevziden bir kay olacaktr.Bugn faist diktatrln ya da dinci gericiliin, mcadeleyi snf mcadelesi eksenindensaptrc, dinciler-dinsizler gibi bir kartla indirgenmesine, faist cuntaclarn irticaya kar savademagojisiyle g toplamasna kar mcadele edilmelidir. Bu gncel bir tehlike olarak en az dierikadar nem kazanmtr. Cuntaclarn irticaya kar mcadele gerekesiyle atak yapmasna, laikaydnlar, solun baz kesimlerini ntralize etmesine olanak tannmamaldr.

Dinsel gericilie kar mcadele edeceiz. Bu konuda bizi anaristlerden, ateist burjuvalardan,szde keskin 'Kemalist laik"lerden ayracak olan, dinsel gericilie kar mcadeleyi, onun toplumsalkklerini bilerek, tutarl ve sonu alc tek doru yoldan, snf mcadelesini gelitirme ve sosyalizmmcadelesine balayarak yrteceiz.

Bundan karlacak sonu, dine kar mcadelenin tmyle gelecee ait bir sorun gibi elealnmas deildir. Snf mcadelesinden saptrc blnmelere kar olmaktr. Lenin, "din kiisel birsorundur" savnn Avrupa'daki sosyal demokratlar tarafndan oportnist bir yoruma tabi tutulmasnn

zel tarihsel koullarn anlatarak,

"Proletaryann partisidevletindini Kiisel bir sorun olarak belirlemesini ister, ancak halknafyonu niteliindeki dini, dinsel batl nanlara kars sava 'kiisel sorun' olarak grmez" (Dinzerine, sf. 33), diyordu. Proletaryann demokratik devrimde bunun nderi olmas gerektiini deyan sra belirtmektedir.

"Proletarya bizim burjuva demokratik devrimimizin lideridir. Bu nedenle, ortaan tmkalntlarna ve bu arada eski resmi dine ve bunu canlandrma, yenidenbiimlendirme yolundakitm giriimlere kar yrtlecek mcadeledeki ideolojik lider de proletaryann partisi olmaldr."(Din zerine, sf. 35)

Toplumun hcrelerine kadar dinsel dncelerin zerkedilerek emekilerin bilinicinin bir rmcekayla kapatlmaya alld, biyoloji, genetik, astronomi gibi pozitif bilimlere dahi idealist yorumlar

getirildii bir lkede, dine kart materyalist propaganda ve bilimsel eitim gelitirmemek, bunlarnyolunu dzlemektir.




19/19

Bunu yaparken, dine inananlar incitmemeye, dinin tartmann odana konularak snfmcadelesinin geri plana itilmemesine, mcadelenin emperyalizm ve egemen snflarca desteklenendinci kliklere kar younlatrlmasna ve devrimci propaganda ajitasyonu muzun ve eylemimizinnne dikilmedikleri srece, dinci kliklerle atmaya girmemeye zen gstereceiz.

Aralk 1990



din ve laiklik uzerine

Documents