W odpowiedzi na informacje przekazane przez właściwy organ poprawiono wszelkie błędy rzeczowe zauważone w projekcie sprawozdania, a wszelkie wyjaśnienia zawarto w formie przypisów

KOMISJA EUROPEJSKADYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI

Audyty i analizy w zakresie zdrowia i żywności

DG(SANTE) 2016-8776 - MR

SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU

PRZEPROWADZONEGO W

POLSCE

W DNIACH 18–26 STYCZNIA 2016 R.

W CELU

DOKONANIA OCENY SKUTECZNOŚCI SYSTEMÓW IDENTYFIKACJI I REJESTRACJI BYDŁA, MAŁYCH PRZEŻUWACZY I ŚWIŃ

Ref. Ares(2016)6029609 - 20/10/2016

II

Streszczenie

W niniejszym sprawozdaniu opisano wyniki audytu przeprowadzonego w Polsce w dniach 18–26 stycznia 2016 r. w ramach opublikowanego programu audytów przeprowadzanych przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności.

Celem audytu było zbadanie, czy ustalenia krajowe są odpowiednie do osiągnięcia skutecznej identyfikowalności, aby zapewnić wsparcie kontroli w zakresie zdrowia zwierząt. Audyt miał w szczególności na celu ocenę, w jakim stopniu systemy identyfikacji i rejestracji zapewniają skuteczne wsparcie w zakresie:

wystąpień wysoce zaraźliwych chorób zwierząt; programów nadzoru, kontroli i zwalczania mniej zaraźliwych chorób zwierząt; oraz wewnątrzunijnej (i wywozowej) certyfikacji żywych zwierząt;

Dodatkowo w ramach audytu oceniono, czy aktualnie obowiązujące systemy identyfikacji i rejestracji zwierząt umożliwiają skuteczną i wiarygodną identyfikowalność wsteczną zwierzęcia od momentu uboju do urodzenia oraz czy zastosowanie różnego rodzaju odstępstw ma wpływ na identyfikowalność w odmiennych scenariuszach w zakresie kontroli zdrowia zwierząt.

Ogólne wnioski zawarte w sprawozdaniu:

Krajowa baza danych dotyczących identyfikacji i rejestracji zwierząt w Polsce spełnia minimalne wymogi prawne i świadczy podstawowe usługi na rzecz użytkowników. System stanowi jednak znaczne obciążenie dla zasobów. Jego wartość dodana w sytuacji wystąpienia choroby nie jest w obecnie wdrożonej formie zbyt wysoka, ponieważ bazy danych są w nim obecnie powielane (np. każdy z powiatów prowadzi osobną bazę), dane są wprowadzane ręcznie oraz konieczne jest przeprowadzanie przeglądu dokumentów papierowych (np. weryfikowania, czy gospodarstwa znajdują się w strefie ograniczonej). Główny Inspektorat Weterynarii oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) dostrzegają ograniczenia bazy danych; ARiMR prowadzi obecnie przetarg w celu zastąpienia bazy danych nową bazą, która stanie się sprawna do 2017 r.

W przypadku gdy zajdzie potrzeba zidentyfikowania zwierząt, niedoskonałości występujące w obecnym procesie identyfikacji trzody chlewnej mogą w najlepszym wypadku skutkować większymi wymaganiami wobec służb urzędowych w zakresie identyfikowania źródła zakażenia oraz możliwymi opóźnieniami we wdrażaniu środków kontrolnych.

Znaczne środki, które zainwestowano, prowadzą do poprawy terminowości przekazywania danych, lecz nie podnoszą ich jakości.

Proces certyfikacji handlu wewnątrzunijnego bydłem jest niedoskonały i prowadzi do certyfikowania i sprzedawania do innych państw członkowskich bydła niespełniającego wymogów, gdy proces ten obejmuje miejsca gromadzenia zwierząt.

Sprawozdanie zawiera zalecenia dla właściwych organów mające na celu podjęcie działań w obszarach, w których konieczne są dalsze ulepszenia.

III

Spis treści

1 Wprowadzenie................................................................................................................................1

2 Cele i zakres ...................................................................................................................................1

3 Podstawa prawna............................................................................................................................2

4 Kontekst .........................................................................................................................................2

5 Ustalenia i wnioski .........................................................................................................................3

5.1 Jakość danych..........................................................................................................................3

5.2 Interfejsy użytkownika ..........................................................................................................10

5.3 Przegląd / stałe ulepszenia.....................................................................................................15

6 Wnioski ogólne ............................................................................................................................18

7 Spotkanie zamykające ..................................................................................................................18

8 Zalecenia ......................................................................................................................................19

IV

SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU

Skrót Objaśnienie

ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

ASF Afrykański pomór świń

Miejsce gromadzenia

Oznacza gospodarstwa, punkty gromadzenia i rynki, w których grupuje się bydło lub świnie pochodzące z różnych gospodarstw w celu utworzenia partii przeznaczonych na handel.

WO Właściwy organ

Pośrednik

Oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która kupuje i sprzedaje zwierzęta w obrocie handlowym, bezpośrednio albo pośrednio, prowadzi regularny obrót tymi zwierzętami i maksymalnie w ciągu 30 dni od nabycia zwierząt odsprzedaje je lub przemieszcza je z pierwszych pomieszczeń do innych pomieszczeń, które nie są jego własnością.

PIW Powiatowy Inspektorat Weterynarii

PLW Powiatowy lekarz weterynarii

UE Unia Europejska

PPPS Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze

GIW Główny Inspektorat Weterynarii

ULW Urzędowy lekarz weterynarii

TRACES Zintegrowany skomputeryzowany system weterynaryjny

IW Inspekcja Weterynaryjna

1

1 WPROWADZENIE

Audyt został przeprowadzony w Polsce w dniach 18–26 stycznia 2016 r. Zespół prowadzący audyt składał się z dwóch audytorów oraz z odpowiedzialnego za tę dziedzinę urzędnika z DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, a także eksperta krajowego z państwa członkowskiego.

W dniu 18 stycznia 2016 r. odbyło się spotkanie otwierające z udziałem właściwych organów centralnych odpowiedzialnych za identyfikację zwierząt, tj. Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). W trakcie tego spotkania zespół audytowy potwierdził cele i harmonogram wizyty kontrolnej, a organy przedstawiły systemy kontroli.

Przedstawiciele GIW oraz ARiMR towarzyszyli zespołowi audytowemu w czasie całego audytu.

2 CELE I ZAKRES

Celem audytu było zbadanie, czy rozwiązania krajowe są odpowiednie do osiągnięcia głównego celu, jakim jest identyfikowalność, aby zapewnić wsparcie kontroli w zakresie zdrowia zwierząt. Audyt ma w szczególności na celu ocenę, w jakim stopniu systemy identyfikacji i rejestracji skutecznie wspierają kontrolę w zakresie:

wystąpień wysoce zaraźliwych chorób zwierząt;

programów monitorowania, kontroli i zwalczania mniej zaraźliwych chorób zwierząt; oraz

wewnątrzunijnej (i wywozowej) certyfikacji żywych zwierząt;

Dodatkowo w ramach audytu oceniono, czy aktualnie obowiązujące systemy identyfikacji i rejestracji zwierząt umożliwiają w pełni skuteczną i wiarygodną identyfikowalność wsteczną zwierzęcia od momentu uboju do urodzenia.

W trakcie audytu oceniono również stosowanie różnego rodzaju odstępstw oraz ich wpływ na identyfikowalność w różnych scenariuszach kontroli w zakresie zdrowia zwierząt.

Audyt miał na celu identyfikację najlepszych praktyk w zakresie zapewniania skutecznych systemów identyfikowalności na potrzeby ich późniejszego rozpowszechnienia. Przedmiotem szczególnego zainteresowania były najlepsze praktyki w następujących dziedzinach:

wdrażanie podstawowych wymogów;

integracja lub interoperacyjność z innymi bazami danych;

wskaźniki efektywności lub systemy jakości baz danych;

wszelkie oceny wartości użytkowej lub ćwiczenia symulacyjne w odniesieniu do identyfikowalności;

interfejsy użytkownika, np. wykorzystanie technologii mobilnych; oraz

dostęp zainteresowanych stron do danych.

2

Zakres audytu obejmował:

wszystkie główne części składowe oficjalnych systemów identyfikacji i rejestracji;

dane od roku 2012;

bydło, owce, kozy i świnie;

identyfikowalność od momentu przywozu/urodzenia do momentu wywozu/śmierci;

kontrolę jakości danych; oraz

urzędową kontrolę gospodarstw.

Główne kryteria audytu wymieniono w załączniku. Odniesienia do aktów prawnych przytaczanych w niniejszym sprawozdaniu dotyczą, w stosownych przypadkach, ostatnio zmienionej wersji. Wszelkie przepisy wykonawcze lub odstępstwa wchodzące w zakres głównych kryteriów audytu miały również zastosowanie do omawianego audytu.

Aby osiągnąć powyższe cele, przeprowadzono wizyty w następujących miejscach:

Spotkania/wizyty Liczba Opis

Właściwy organ centralny (GIW)

3 Spotkanie otwierające i zamykające, spotkanie z zainteresowanymi przedstawicielami przemysłu

ARiMR 11

Baza danych na temat identyfikacji i rejestracjiBiuro powiatowe

Rzeźnia 1

Pośrednik bydła 1

Hodowca owiec 1

Miejsce gromadzenia 1

Ferma bydła 1

Punkt sprzedaży trzody chlewnej

1

3 PODSTAWA PRAWNA

Audyt przeprowadzono na podstawie przepisów ogólnych art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.

4 KONTEKST

Lokalizowanie i śledzenie zwierząt w celach weterynaryjnych są podstawowymi celami unijnych przepisów dotyczących identyfikacji zwierząt i mają kluczowe znaczenie dla kontroli chorób zakaźnych. W dziedzinie zdrowia zwierząt systemy identyfikacji i rejestracji

3

zwierząt służą jako podstawowe narzędzie nadzoru, kontroli i zwalczania chorób. Dodatkowo wspierają one certyfikację na potrzeby handlu wewnątrzunijnego lub wywozu i przywozu żywych zwierząt. Systemy te stosowane są w sektorze zdrowia publicznego w kwestiach związanych z higieną żywności, chorobami odzwierzęcymi i pozostałościami.

Nowe prawo o zdrowiu zwierząt (przyjęte na szczeblu Unii Europejskiej) razem z późniejszymi aktami delegowanymi i wykonawczymi zapewnia możliwość przeglądu wymogów prawnych dotyczących systemów identyfikacji i rejestracji zwierząt.

Służby Komisji zainicjowały projekt identyfikacji i rejestracji zwierząt, aby przyczynić się do przyszłego przeglądu przepisów w tym zakresie. Celem projektu będzie przeprowadzenie krytycznej oceny tego, czy wymagania UE są odpowiednie, oraz oceny wartości dodanej obecnych rozwiązań dotyczących certyfikacji na potrzeby handlu wewnątrzunijnego.

5 USTALENIA I WNIOSKI

Skuteczność działania systemów identyfikacji i rejestracji jest uzależniona od trzech głównych czynników: jakości danych w systemie; możliwości podania użytkownikowi w ramach systemu odpowiednich informacji z właściwej grupy danych i monitorowania tych danych przez właściwy organ; przeglądu i usprawniania systemu. W związku z tym ustalenia i wnioski płynące z tego audytu przedstawiono w trzech głównych punktach.

5.1 JAKOŚĆ DANYCH

Wymogi prawne

W przepisach wyznaczono:

maksymalny czas na powiadomienie (o różnych zdarzeniach), zarówno w przypadku bydła, jak i małych przeżuwaczy;

minimalne wymogi w zakresie danych w przypadku wszystkich gatunków; oraz wymogi przeprowadzania przez właściwy organ kontroli urzędowych na

podstawowym poziomie w odniesieniu do gospodarstw hodowli bydła i małych przeżuwaczy (ferm, rzeźni, rynków, miejsc gromadzenia itp.) w celu zweryfikowania zgodności z wymogami identyfikacji i rejestracji. Te kontrole obejmują między innymi wgląd w faktyczną sytuację w kwestii danych wprowadzonych do bazy danych. W przypadku gatunków świń nie ma takiego wymogu na szczeblu UE.

Ustalenia

1. Właściwym organem centralnym do identyfikacji i rejestracji zwierząt jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które odpowiada za politykę, prawodawstwo oraz ogólny przegląd kontroli. Właściwym organem do przeprowadzania rutynowych kontroli związanych z identyfikacją i rejestracją zwierząt jest powiatowy lekarz weterynarii (PLW). ARiMR jest jednostką, której zgodnie z prawem polskim przekazano między innymi zadania utrzymywania bazy danych na temat zwierząt (bydła, owiec, kóz i świń) i gospodarstw oraz wydawanie paszportów. Pełne informacje szczegółowe są dostępne na stronie profilu kraju:

4

http://ec.europa.eu/food/fvo/country_profiles/details.cfm?co_id=PL

W umowie z dnia 15 kwietnia 2013 r. określono zadania oraz zasady współpracy między IW a ARiMR w związku z identyfikacją i rejestracją zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu.

2. Wprowadzono wyczerpujący wykaz kontroli wiarygodności, które mają na celu wykrywanie niewiarygodnych danych i zapobieganie wprowadzaniu ich do bazy danych. Wykaz ten został ostatnio poddany przeglądowi w maju 2015 r.

3. Należy powiadamiać ARiMR o wszystkich kierunkach przemieszczania bydła, owiec, kóz oraz świń. Około 98% obowiązkowych powiadomień o zdarzeniach, np. przypadkach urodzeń i przemieszczeń bydła, owiec, kóz i świń, jest składanych przez producentów ręcznie. Na poziomie krajowym dostępne są standardowe formularze, które służą do składania takich powiadomień. Różne formularze służą powiadomieniom z tytułu różnych zdarzeń, np. każde urodzenie bydła wymaga oddzielnego formularza, a przemieszczenie od jednej do trzech sztuk bydła może zostać zgłoszone na jednym formularzu. W jednym z powiatów, w którym zespół audytowy przeprowadził wizytę, sporządzono własny wzór formularza do powiadamiania ARiMR o przemieszczaniu wielu zwierząt1.

4. Posiadacze zwierząt, w tym hodowcy, miejsca gromadzenia, rzeźnie czy zakłady utylizacji, mogą przesłać powiadomienie o zdarzeniu do bazy danych elektronicznie za pośrednictwem platformy (CK IRZ). Uniemożliwia to bezpośrednie wprowadzanie danych do bazy, a informacje muszą być ostatecznie wprowadzane przez personel ARiMR. Według ARiMR z platformy korzysta obecnie mniej niż 5% zainteresowanych stron.

5. Posiadacze zwierząt mogą również dostarczać dane na nośnikach pamięci, takich jak CD-ROM-y lub USB. W jednej z rzeźni, w których przeprowadzono wizyty, podmiot gospodarczy co dwa tygodnie przekazywał dane o przemieszczeniach trzody chlewnej do powiatowego biura ARiMR na CD-ROM-ie. Liczba powiadomień o przemieszczaniu bydła do rzeźni w ciągu siedmiu dni w latach 2013–2015 wzrosła z 72,9% do 89,1%.

6. Wszystkie powiadomienia są sprawdzane w powiatowych biurach ARiMR, zanim zostaną ręcznie wprowadzone do bazy danych. W przypadku rozbieżności ARiMR zaleca personelowi, aby kontaktował się z producentami w celu uzyskania wyjaśnień. Jeśli producent nie udzieli informacji, personel regionalnego oddziału ARiMR samodzielnie podejmie decyzję o ewentualnym przeprowadzeniu kontroli na miejscu. W sytuacji, gdy po kontroli ARiMR na miejscu konieczne jest zastosowanie jakiejkolwiek kary pieniężnej, wymagana jest dodatkowa wizyta na miejscu, którą przeprowadza PLW, ponieważ jest to jedyny organ, który może taką karę nałożyć.

1 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że wzorcowe formularze dotyczące zdarzeń zwierzęcych są publikowane na stronie internetowej ARiMR pod adresem: http://www.arimr.gov.pl/identyfikacja-i-rejestracjazwierzat/formularze-dotyczace-identyfikacji-i-rejestracji-zwierzat-gospodarskich.html

5

7. W przypadku bydła dane przekazane przez ARiMR wskazują na poprawę zgodności informacji pochodzących z powiadomień od producentów z bazą danych. Na przykład w latach 2013–2015 liczba powiadomień o narodzeniu zwierząt w ciągu siedmiu dni wzrosła z 79,7% do 96,0%. Podobnie liczba powiadomień o przemieszczeniach do gospodarstwa zgłoszonych w ciągu siedmiu dni od ich daty wzrosła z 76,3% do 95,4%.

8. W przypadku przemieszczeń świń, owiec, kóz i bydła istnieje wymóg dostarczenia ARiMR dwóch powiadomień (po jednym od posiadacza wysyłającego i otrzymującego). ARiMR analizuje co miesiąc spójność dostarczonych jej danych w celu monitorowania – np. czy powiadomienia dotyczące przemieszczeń poszczególnych zwierząt do gospodarstwa i z niego zgadzają się i czy dostarczono wszystkie wymagane informacje szczegółowe na temat zwierząt. Wykazy niespójnych danych są generowane, a następnie wysyłane do odpowiednich biur powiatowych ARiMR na potrzeby działań następczych. Jak wynika z danych dostarczonych przez ARiMR, przedstawiających stan na dzień 31 grudnia 2015 r., 4,82% powiadomień dotyczących bydła i 20,3% zgłoszeń dotyczących świń było niespójnych. Ponadto w dniu 31 grudnia 2015 r. miejsce przetrzymywania 4,59% bydła, 4,67% owiec i 7,67% kóz było nieznane.

9. W ciągu ostatnich trzech lat liczba przemieszczeń bydła w sytuacji, w której gospodarstwo przeznaczenia nie zgłosiło jego przybycia w ciągu 21 dni, nieznacznie wzrosła, jak wskazano w poniższej tabeli. Wspomniana grupa zwierząt stanowi jeden z podzbiorów niespójnych danych, o których mowa w powyższym pkt 8. PLW coraz częściej stosował kary finansowe, by poprawić zgodność z wymogami dotyczącymi identyfikacji zwierząt. Jak wynika z danych liczbowych dostarczonych przez ARiMR, w latach 2012–2014 nastąpił około trzykrotny wzrost kar finansowych wymierzanych w związku ze sprawami dotyczącymi identyfikacji zwierząt.

Data Liczba sztuk bydła bez powiadomienia o przemieszczeniu do gospodarstwa

Łączna liczba przemieszczeń bydła

Odsetek bydła bez powiadomienia o przemieszczeniu do gospodarstwa

31.12.13 16 061 6 132 787 0,26%

31.12.14 21 111 6 281 636 0,34%

31.12.15 23 162 6 550 197 0,35%

10. Numery gospodarstw są przyznawane budynkom gospodarczym wraz z powiązanymi gruntami. Grunty nie muszą być przyległe i nie jest konieczne zawiadamianie o przemieszczaniu zwierząt między dwoma nieprzylegającymi gruntami w obrębie jednego gospodarstwa, niezależnie od odległości. Producenci mogą mieć więcej niż jeden numer gospodarstwa w przypadku, gdy istnieje więcej niż jedno miejsce przetrzymywania zwierząt – o przemieszczaniu między takimi gospodarstwami należy zawiadamiać. Ponadto numery gospodarstw są przydzielane i przypisywane

6

pośrednikom nieposiadającym pomieszczeń ani gruntów, gdzie zwierzęta mogłyby być trzymane2.

11. Numer gospodarstwa przyjmuje następujący format: PL, po czym następuje dziewięciocyfrowy numer producenta zakończony na -001 / -002 itd., w zależności od liczby gospodarstw zarejestrowanych przez producenta. Taki sam numer gospodarstwa używany jest w odniesieniu do bydła, małych przeżuwaczy i trzody chlewnej trzymanych w gospodarstwie.

12. Baza danych nie zawiera informacji na temat współrzędnych geograficznych ani równoważnych oznaczeń geograficznych gospodarstwa wymaganych w części D.1 lit. b) załącznika do rozporządzenia nr 21/2004 (owce i kozy) oraz w art. 1 lit. d) decyzji nr 2000/678/WE (świnie).

13. Od 2007 r. do każdego wniosku o zarejestrowanie nowego gospodarstwa należy dołączyć numer gruntu z ewidencji gruntów powiązany z gospodarstwem. W przypadku 30% gospodarstw baza danych ARiMR zawiera odniesienie, które może być użyte do zidentyfikowania gruntu związanego z gospodarstwem. Informacje te znajdują się w ewidencji gruntów. Aby uzyskać do nich dostęp, GIW musi skontaktować się z ARiMR, która z kolei kontaktuje się z ewidencją gruntów, co oznacza, że nie ma interoperacyjności między ARiMR a bazami danych ewidencji gruntów.

14. W przypadku pozostałych 70% gospodarstw związek gruntu i producenta jest ustalany przez wprowadzenie nazwiska producenta bezpośrednio do bazy danych ewidencji gruntów. Kiedy producent posiada jednak więcej niż jeden numer, w takim wyszukiwaniu identyfikuje się wszystkie budynki i grunty powiązane z producentem, a nie określone gospodarstwo.

15. Polska jest uprawniona do stosowania odstępstwa przewidzianego w art. 3 ust. 2 dyrektywy nr 2008/71/WE odnoszącego się do gospodarstw hodujących jedną świnię, zgodnie z którym nie wymaga się, by właściwy organ posiadał zaktualizowany wykaz takich gospodarstw. W czasie przeprowadzania audytu zaplanowano skierowanie do Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz wniosku właściwego organu o uchylenie tego odstępstwa, aby wzmocnić walkę z afrykańskim pomorem świń3.

16. Polska ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt wymaga, aby świnie urodzone w Polsce były identyfikowane za pomocą kolczyka lub tatuażu z dwunastocyfrowym numerem gospodarstwa, w którym się urodziły. Jeżeli świnie są przemieszczane do innego gospodarstwa, nie ma wymogu nadawania im dwunastocyfrowego numeru drugiego gospodarstwa w chwili ich wywozu. Działanie to jest niezgodne z wymogami art. 5 ust. 2 dyrektywy 2008/71/WE.

2 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że takie jednostki są specjalnie identyfikowane w centralnej bazie danych, aby poinformować IW, że w rzeczywistości zwierzęta nie mogą być tam trzymane.3 Dnia 3 lutego 2016 r. Komitet jednogłośnie zagłosował za wycofaniem stosowanego w przypadku Polski odstępstwa dotyczącego rejestracji gospodarstw hodujących jedną świnię.

7

17. W większości przypadków odczytanie tatuaży na żywych zwierzętach w miejscu postoju było niemożliwe.

18. W jednej z rzeźni dla świń, w której przeprowadzono wizytę, zbadane tusze były oznaczone na wiele różnych sposobów, w tym za pomocą:

pojedynczego, nieczytelnego plastikowego kolczyka; pojedynczego, w pełni czytelnego kolczyka; w pełni czytelnego, dwunastocyfrowego tatuażu z numerem polskiego gospodarstwa; pojedynczego, w pełni czytelnego kolczyka z innego państwa członkowskiego, ale

bez tatuażu/kolczyka z numerem polskiego gospodarstwa (chociaż zwierzę zostało przywiezione do rzeźni z polskiej fermy);

dodatkowo znaleziono tusze nieposiadające ani kolczyka, ani tatuażu.

19. W rozdziale IV pkt 3 załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 wymaga się, aby podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze (PPPS) zapewnił identyfikację zwierząt wysyłanych na ubój w sposób umożliwiający ustalenie ich pochodzenia. W przypadku tuszy nieposiadających ani kolczyka, ani tatuażu nie zostało to stwierdzone ani w przeprowadzonym przez PPPS badaniu przedubojowym, ani podczas kontroli ULW.

20. W rzeźni, w której przeprowadzono wizytę, PPPS uruchomił wewnętrzny system identyfikowalności, w ramach którego wszystkie tusze wieprzowe zostały oznaczone za pomocą kodu partii PPPS odnoszącego się do dostawcy. Po zbadaniu jednego z kodów partii zespół audytowy wykazał, że świnie od jednego dostawcy pochodziły z 11 różnych gospodarstw. PPPS dysponował numerami gospodarstw tych 11 dostawców, lecz informacje dostępne w rzeźni były niewystarczające, by ustalić, z którego gospodarstwa została przeniesiona konkretna świnia; w tym celu należałoby przynajmniej sprawdzić rejestr gospodarstwa każdego z tych 11 gospodarstw.

21. Informacje dotyczące łańcucha żywnościowego, które poddano przeglądowi w tej rzeźni, obejmowały numer gospodarstwa wysyłającego. GIW potwierdził, że zgodnie z zaleceniem poprzedniego audytu DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG(SANCO)2014-7294) wprowadził zmiany do swojego ogólnie dostępnego wzoru dokumentu zawierającego informacje dotyczące łańcucha żywnościowego, a podmioty gospodarcze z niego korzystają.

22. PPPS potwierdził, że świnie nie pochodziły z obszarów objętych w Polsce ograniczeniami z powodu afrykańskiego pomoru świń (ASF). Nie jest możliwe wskazanie w bazie danych stad objętych ograniczeniami z powodu ASF. Urzędowy lekarz weterynarii stwierdził natomiast, że sprawdzono, iż gospodarstwa pochodzenia nie znajdowały się na żadnym z obszarów objętych ograniczeniami. Dysponował on kopią najbardziej aktualnych przepisów UE (decyzją wykonawczą Komisji 2015/2433/UE, która niedawno zmieniła decyzję wykonawczą 2014/709/UE) w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w związku z afrykańskim pomorem świń w określonych państwach członkowskich. Zawierała ona wykaz powiatów objętych ograniczeniami, między innymi w Polsce.

8

23. Kontrole urzędowe dotyczące zgodności z wymogami identyfikacji i rejestracji zwierząt dla bydła i małych przeżuwaczy są planowane corocznie, a odsetek gospodarstw poddawanych kontroli pod kątem bydła i małych przeżuwaczy spełnia obecnie wymogi określone w art. 2 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006. GIW stwierdził, że na mocy prawodawstwa UE dotyczącego inspekcji związanych z wymogami wzajemnej zgodności inspekcje dotyczące identyfikacji i rejestracji zwierząt muszą być przeprowadzane przynajmniej w odniesieniu do 1% producentów świń.

24. Główny Lekarz Weterynarii corocznie wybiera parametry w celu przeprowadzenia analizy ryzyka na podstawie wymogów określonych w art. 2 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 3 rozporządzenia (WE) nr 21/2004. Matryca współczynnika ważenia jest uzgadniana z ARiMR, która następnie przydziela punkty każdemu z gospodarstw. Następnie przynajmniej 3% gospodarstw z najwyższą wagą ryzyka z każdego regionu zostaje poddanych kontroli. Po każdej kontroli, zgodnie z wymogami art. 2 ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 i art. 6 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006, sporządza się sprawozdanie z wykorzystaniem formatu ustandaryzowanego na szczeblu krajowym. Właściwy organ poinformował zespół audytowy, że w wyjątkowych przypadkach hodowcy mogą być powiadamiani o kontroli z 48-godzinnym wyprzedzeniem, np. gospodarstwa oddalone od Powiatowego Inspektoratu Weterynarii (PIW) lub w przypadku dużych stad, gdy konieczny jest czas na skrępowanie stada.

25. Zespół audytowy przeprowadził wizytę w dwóch gospodarstwach i dokonał przeglądu rezultatów, jakie w 2015 r. przyniósł system kontroli w gospodarstwach.

Na fermie owiec inspektor sprawdził zgodność kolczyków każdej owcy z informacjami zawartymi na uprzednio wydrukowanym wykazie wszystkich owiec, które powinny znajdować się na fermie. Po zakończeniu kontroli zespół audytowy podczas przenoszenia danych do bazy danych zidentyfikował błąd (obecność zwierząt na fermach została potwierdzona, ale informacja o tym nie została odnotowana w bazie danych).

Na fermie bydła inspektor również skontrolował wszystkie zwierzęta względem wykazu wygenerowanego z bazy danych. Zespół audytowy zidentyfikował rozbieżności między informacjami zawartymi w rejestrze gospodarstwa a bazą danych, np. w przypadku jednego zwierzęcia odnotowano różnicę dwóch dni w dacie przybycia, a w przypadku innego zwierzęcia odnotowano różnicę w dacie wywozu wynoszącą jedenaście dni.

26. Jak wynika z udostępnionych przez GIW danych za 2012 i 2014 r., poziom niezgodności w fermach bydła i owiec, w których przeprowadzono kontrolę, był wysoki.

9

Odsetek gospodarstw, w których odnotowano niezgodności podczas wizyt kontrolnych:

2012 2013 2014

Fermy bydła 22,5% 39,9% 37,7%

Fermy owiec 14,5% 27,8% 19,6%

GIW potwierdził, że dotychczas nie rozważano zwiększenia minimalnej liczby kontroli w kolejnych latach w przypadkach, w których odnotowano znaczny stopień niezgodności, jak wymaga tego art. 2 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006.

27. Polska stosuje odstępstwo w odniesieniu do identyfikacji owiec przewidziane w art. 9 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 21/2004, zgodnie z którym identyfikacja elektroniczna nie jest obowiązkowa w przypadku przemieszczania zwierząt na terenie Polski. W rezultacie większość owiec jest identyfikowana za pomocą dwóch zwykłych kolczyków, jak opisano w poniższym dokumencie:

http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/IRZ/inne/18.11.2015_Sheep_and_Goats_Book_of_registration_.pdf

Indywidualny numer identyfikacyjny składa się z 12 cyfr poprzedzonych prefiksem „PL”. Pierwsze dwie cyfry dla owiec to PL 10, a dla kóz – PL 20; ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną.

28. Bydło jest identyfikowane za pomocą dwóch kolczyków zgodnie z art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1760/2000, jak opisano w poniższym dokumencie:

http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/IRZ/formularze_IRZ/abc/2013_09_12_Bovine_Book_of_registration.pdf

29. Indywidualny numer identyfikacyjny bydła składa się z 12 cyfr poprzedzonych prefiksem „PL”. Pierwsze dwie cyfry to PL 00, a ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną. Kolczyki zamawiane są przez właścicieli zwierząt bezpośrednio od zatwierdzonego producenta kolczyków na podstawie dokumentów wydanych przez ARiMR. ARiMR prowadzi wykaz zatwierdzonych producentów kolczyków, których w momencie przeprowadzania audytu było 15. ARiMR poinformowała, że roczny limit zakupu kolczyków dla bydła przez hodowcę odpowiada dwukrotności liczby posiadanych przez niego zwierząt hodowlanych. Dla każdej sztuki bydła urodzonej w Polsce wydawany jest paszport zgodnie z wymogami art. 6 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 911/2004. Paszporty te mogą zostać wydane bezzwłocznie przez biura powiatowe ARiMR.

30. W przypadku ferm owiec, w których przeprowadzono wizytę, rejestr gospodarstwa nie był w pełni zgodny z art. 5 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 21/2004. Rejestr zawierał wskazówki dotyczące rejestrowania wymiany kolczyka u owiec przywożonych oraz u pochodzących z innego państwa członkowskiego owiec, u których kolczyk wymieniany jest na kolczyk polski. Nie było jednak żadnych wytycznych zalecających

10

odnotowywanie w rejestrze przypadków wymiany polskiego kolczyka. GIW potwierdził, że format rejestrów zarówno dla owiec, jak i bydła został oficjalnie zatwierdzony4.

Wnioski

31. GIW i ARiMR przeznaczają znaczne środki, aby wdrożyć kontrolę urzędową w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz weryfikacji jakości danych w bazie danych. Terminowość przekazywania danych ulega poprawie, jednak pomimo starań jakość danych wciąż nie jest zadowalająca i nie wydaje się, by działania podejmowane na tym polu znacznie ją podnosiły.

32. W przypadku wystąpienia choroby istniejące wady w procesie identyfikacji świń doprowadziłyby do objęcia ograniczeniami większej liczby stad i przebadania zwiększonej liczby stad w celu określenia drogi i źródła zakażenia. W rezultacie doprowadziłoby to do zwiększenia wymagań w stosunku do służb urzędowych i prawdopodobnie do opóźnienia we wdrażaniu środków kontroli. Niezbędna identyfikowalność wsteczna z wykorzystaniem rejestrów gospodarstw nie jest możliwa, jeżeli świnie nie mają elementu identyfikacyjnego lub jeśli jest on nieczytelny.

33. W bazie danych ARiMR nie uwzględniono informacji o położeniu geograficznym gospodarstwa ani o ograniczeniach w związku z ASF. Gospodarstwa mogą posiadać działki rolne, które nie są do nich przyległe. W rezultacie proces śledzenia zwierząt jest uciążliwy i czasochłonny (np. aby ustalić, czy świnie pochodzą z gospodarstw położonych na obszarze objętym ograniczeniami z powodu ASF, urzędnicy musieliby ręcznie sprawdzić dane w rejestrze gruntów względem przepisów UE zawierających wykazy powiatów, na które zostały nałożone ograniczenia.

5.2 INTERFEJSY UŻYTKOWNIKA

Interfejsy użytkownika zapewniają różnym grupom użytkowników istotne informacje z bazy danych. Potrzeby użytkowników różnią się w zależności od grupy użytkowników oraz scenariuszy użytkowania. Na potrzeby tego audytu skorzystano z trzech scenariuszy użytkowania, aby dokonać oceny usług oferowanych dzięki bazom danych: wystąpień choroby, programów zwalczania chorób oraz certyfikacji w handlu wewnątrzunijnym (co zostało opisane w celach określonych dla tego audytu).

Wymogi prawne:

Przydatność interfejsu użytkownika do osiągnięcia identyfikowalności zdrowia zwierząt została oceniona według następujących kryteriów:

dostępu do istotnych informacji oraz funkcji;

4 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że wzór rejestru dla bydła, owiec, kóz i świń jest opublikowany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2005 r. w sprawie księgi rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz (Dz.U. z 2005, Nr 151, poz.1268, z późniejszymi zmianami).

11

adekwatności do celu; oraz użyteczności.

Dostęp: w art. 3 rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 (w odniesieniu do bydła) oraz art. 3 rozporządzenia (WE) nr 21/2004 (w odniesieniu do małych przeżuwaczy) przewidziano, że: „państwa członkowskie i Komisja podejmują wszelkie niezbędne środki i działania w celu zagwarantowania dostępu do tych danych wszystkim zainteresowanym stronom, włącznie z zainteresowanymi organizacjami konsumenckimi, uznawanymi przez dane państwo członkowskie, pod warunkiem że zagwarantowana zostanie poufność i ochrona danych zgodnie z przepisami prawa krajowego”. Mimo że baza danych jest również wymagana w przypadku gospodarstw, w których hoduje się świnie, nie ma wymogów szczegółowych dotyczących zapewniania dostępu wszystkim zainteresowanym stronom.

Adekwatność do celu: istnieją dwa bardzo podstawowe wymogi prawne dotyczące funkcji bazy danych; oba zostały przewidziane w art. 14 ust. 3 lit. c) dyrektywy Rady 64/432/EWG. Stanowią one, że: „w bazie danych muszą być zawsze dostępne następujące szczegółowe dane:

numery identyfikacyjne wszystkich sztuk bydła, przebywających w gospodarstwie lub, w przypadku grup zwierząt z gatunku świń, numery rejestracyjne gospodarstwa pochodzenia lub stada pochodzenia oraz, w stosownych przypadkach, numery świadectw zdrowia; oraz

wykaz wszystkich zmian gospodarstw dla każdej sztuki bydła, poczynając od gospodarstwa urodzenia lub gospodarstwa przywozu, w przypadku zwierząt przywożonych z państw trzecich; w przypadku grup świń – numer rejestracyjny ostatniego gospodarstwa lub ostatniego stada, a dla zwierząt przywożonych z państw trzecich – numer gospodarstwa przywozu”.

Użyteczność: w przepisach prawnych nie przewidziano kryterium oceny użyteczności. To państwa członkowskie decydują o poziomie wsparcia i skuteczności oferowanym przez bazy danych poszczególnym grupom użytkowników.

Ustalenia

Dostęp zainteresowanych stron do danych

34. Według art. 29 polskiej ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt IW ma prawo dostępu do bazy danych, nanoszenia poprawek oraz wprowadzania nowych danych w uzupełnieniu do danych już przechowywanych. IW ma dostęp do bazy za pomocą platformy, dzięki której może np. bezpośrednio wprowadzać ograniczenia w przemieszczaniu zwierząt. PIW ma dostęp do danych o stadach zarejestrowanych w powiecie, Wojewódzki Inspektorat Weterynarii – do danych o stadach zarejestrowanych w danym województwie, a personel centrali do danych z całego państwa.

12

35. GIW potwierdza, że na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt PLW rejestruje wszystkich posiadaczy zwierząt, którzy trzymają zwierzęta utrzymywane w warunkach fermowych w celu wprowadzenia na rynek tych zwierząt lub produktów z nich lub od nich otrzymanych. W związku z tym każdy PLW posiada własną, niezależną bazę danych, która może mieć np. formę arkusza Excela. Te dane są dostępne jedynie dla organów określonego powiatu i nie występuje żadna interoperacyjność z bazami danych z innych powiatów lub ARiMR.

36. Podczas ognisk choroby baza danych ARiMR może stanowić podstawowe źródło takich informacji, jak dane posiadacza, rodzaj i liczba zwierząt, przemieszczanie zwierząt do gospodarstw lub z nich w określonym czasie oraz inne numery gospodarstw związanych z producentem. GIW zalecił, by procedura ustanawiania stref ochrony i nadzoru oraz tworzenia wykazów gospodarstw, które znajdują się w ich obszarze, była następująca: PIW zawiadamia GIW (na szczeblu centralnym) o położeniu podejrzewanego ogniska choroby. GIW korzysta z map (w wersji papierowej), by ustanowić obszary objęte ograniczeniami, a następnie zwraca się z wnioskiem do ARiMR o dostarczenie danych na temat gospodarstw znajdujących się na takich obszarach. Jeśli cały powiat jest włączony do obszaru strefy, dane mogą być dostarczone bezpośrednio przez ARiMR, w przeciwnym razie to biuro ewidencji gruntów musi wystąpić z wnioskiem o ich dostarczenie. GIW określił, że procedura ta może zająć maksymalnie 24 godziny.

37. Zakres stosowania bazy danych ARiMR jako narzędzia zarządzania chorobami jest ograniczony. Lokalna baza danych powiatu jest wykorzystywana do kontroli chorób, np. do rejestrowania wyników badań na gruźlicę / ustalania terminów badań. Baza danych PIW dotycząca przemieszczeń nie była regularnie aktualizowana z wykorzystaniem informacji przechowywanych w bazie danych ARiMR5.

38. Powiatowi lekarze weterynarii wydają świadectwa zdrowia obowiązujące w handlu wewnątrzunijnym oraz świadectwa wywozowe dla żywych zwierząt. Jeśli zwierzęta wprowadzane są do handlu wewnątrzunijnego przez miejsce gromadzenia zwierząt, stosowany jest system wstępnej certyfikacji z gospodarstwa pochodzenia zwierząt do miejsca gromadzenia. System ten został oceniony przez zespół audytowy w miejscu gromadzenia bydła i u pośrednika zajmującego się bydłem.

39. Punktem wyjścia jest dostarczenie przez PIW hodowcom pisemnej decyzji potwierdzającej status zdrowia zwierząt w ich gospodarstwie w odniesieniu np. do gruźlicy bydła i brucelozy bydła w oparciu o wyniki badań zawarte w bazie danych PIW i historię przemieszczeń zarejestrowaną w bazie danych ARiMR.

40. Lekarz weterynarii wyznaczony przez PLW dokonuje wstępnej certyfikacji, która potwierdza między innymi, że zwierzęta opasowe i hodowlane:

5 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że celem rejestru prowadzonego przez PLW nie jest rejestrowanie przemieszczeń zwierząt i nie jest on aktualizowany pod tym względem.

13

pochodzą z gospodarstwa, które nie podlega ograniczeniom z powodu chorób zwierzęcych i w którym nie występuje gruźlica bydła, bruceloza bydła ani enzootyczna białaczka bydła (na podstawie decyzji PIW); oraz

pozostawały w gospodarstwie pochodzenia w ciągu 30 poprzedzających dni lub od dnia narodzin, jeśli zwierzę ma mniej niż 30 dni.

41. To wstępne świadectwo wraz z paszportem bydła towarzyszy zwierzętom w drodze do miejsca gromadzenia lub do pośrednika i stanowi podstawę do przeprowadzenia przez PLW certyfikacji w zakresie handlu lub wywozu.

42. Zespół audytowy ocenił certyfikację partii bydła przeznaczonej do wywozu u pośrednika, u którego przeprowadzono wizytę. Wstępne świadectwa były dostępne, a ponadto, aby spełnić wymogi państwa przywozu, partia była dodatkowo badana przez wyznaczonego lekarza weterynarii odpowiedzialnego za pomieszczenia pośrednika codziennie przez 21 dni poprzedzających wywóz.

43. W miejscu gromadzenia, w którym przeprowadzono wizytę, zespół audytowy wybrał i ocenił próbki świadectw ze zintegrowanego skomputeryzowanego systemu weterynaryjnego (systemu TRACES) oraz dokumenty potwierdzające, że partie bydła są certyfikowane w zakresie handlu wewnątrzunijnego, i poczynił następujące spostrzeżenia:

jedno cielę posiadało wstępną certyfikację ze swojego stada pochodzenia oraz paszport potwierdzający, że opuściło stado pochodzenia w wieku 21 dni i że przybyło do miejsca gromadzenia trzy dni później. Na podstawie paszportu potwierdzono, że przed przybyciem do miejsca gromadzenia cielę zostało zarejestrowane w trzech gospodarstwach;

jak wynika z rejestru dotyczącego drugiego cielęcia, przybyło ono do miejsca gromadzenia w wieku 23 dni i przed przybyciem do miejsca gromadzenia zostało zarejestrowane w trzech innych gospodarstwach.

44. Zespół audytowy dokonał przeglądu około pięciu świadectw obowiązujących w handlu wewnątrzunijnym wybranych z systemu TRACES i wydanych przez miejsce gromadzenia w innym województwie w Polsce oraz przeprowadził w bazie danych ARiMR kontrolę krzyżową przemieszczeń zwierząt. Jedno cielę opuściło gospodarstwo urodzenia w wieku 21 dni i spędziło trzy dni w drugim gospodarstwie, zanim zostało przemieszczone do miejsca gromadzenia oraz otrzymało certyfikację w zakresie handlu wewnątrzunijnego, co miało miejsce następnego dnia. Fakt ten, jak również powyższy pkt 43, nie są zgodne z wymogami zawartymi w art. 6 dyrektywy Rady nr 64/432/EWG. Podczas końcowego posiedzenia właściwy organ dostarczył egzemplarz pisma z dnia 25 stycznia 2016 r. skierowanego do wszystkich Wojewódzkich Inspektoratów Weterynarii. Wynikało z niego, że wszystkie zwierzęta przemieszczane do miejsca gromadzenia muszą być przemieszczane bezpośrednio z fermy, na której przebywały

14

przez przynajmniej 30 poprzedzających dni lub od dnia narodzin, jeśli mają one mniej niż 30 dni.

45. Stwierdzono rozbieżności między miejscem przeznaczenia zapisanym w dwóch świadectwach obowiązujących w handlu wewnątrzunijnym a miejscem przeznaczenia zapisanym w rejestrze miejsca gromadzenia i w bazie danych ARiMR. W świadectwach obowiązujących w handlu wewnątrzunijnym jako państwa przeznaczenia wpisano Niemcy i Francję (które były rzeczywistymi miejscami przeznaczenia), podczas gdy w rejestrze miejsca gromadzenia i w bazie danych ARiMR wpisano odpowiednio Holandię i Hiszpanię (ponieważ właściciel miejsca gromadzenia wpisał odbiorcę, a nie miejsce przeznaczenia).

46. Personel IW miał dostęp do instrukcji dla personelu w zakresie wewnątrzunijnego handlu bydłem (GIWz.410/T – 8/10 z dnia 14 maja 2010 r.). Zawierała ona schemat handlu zwierzętami z miejsc gromadzenia. Schemat ten nie określał jasno wymogu, zgodnie z którym bydło musi przebywać w gospodarstwie wysyłającym je do miejsca gromadzenia przez 30 dni lub od dnia urodzenia, jeśli wysyłane jest z gospodarstwa urodzenia.

Adekwatność do celu

47. W przypadku bydła w bazie danych mogą znajdować się informacje na temat wszelkich zmian gospodarstwa odnośnie do każdego zwierzęcia. Jednak ze względu na fakt, że numery gospodarstw mogą być przydzielane i przypisywane pośrednikom nieposiadającym pomieszczeń ani gruntów, w których zwierzęta mogłyby być trzymane, rejestr w bazie danych nie zawsze wskazuje faktyczne miejsce przebywania zwierzęcia6.

48. Opisana w powyższym pkt 16 metoda identyfikacji świń nie gwarantuje pewności przy próbie określenia gospodarstwa, z którego pochodzą te zwierzęta.

Użyteczność

49. Zainteresowane strony nadal chętniej stosują powiadomienia w wersji papierowej niż elektronicznej (między innymi z powodu wygasania haseł dostępu), ponieważ jest to szybsze i łatwiejsze.

50. Opisana w powyższych pkt 13 i 14 procedura powiązania gruntu z numerem gospodarstwa wymaga wkładu ze strony więcej niż jednej służby urzędowej, przez co jest mniej skuteczna.

51. Nie ma procedury, która umożliwiłaby wyróżnianie w bazie danych ARiMR gospodarstw znajdujących się na obszarze objętym ograniczeniami z powodu ASF.

6 W swojej odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że zarejestrowane biuro pośredników nieposiadających pomieszczeń ma w centralnej bazie danych specjalny identyfikator. Oznacza to, że nawet jeśli przemieszczenie zwierząt do takiego miejsca zostaje zarejestrowane w centralnej bazie danych, jest oczywiste, że zwierzęta nie zostały fizycznie przemieszczone do takiej jednostki.

15

Wnioski dotyczące interfejsów użytkownika

52. Gospodarstwa powiązane z hodowlą bydła są dokładnie odnotowywane w bazie danych, ale ponieważ dane dotyczące transakcji związanych z przemieszczaniem bydła i przekazywaniem własności są odnotowywane w bazie bez wyjątków, nie zawsze wskazują one faktyczne miejsce, w którym zwierzęta przebywają / przebywały w danym momencie (np. w przypadku pośredników nieposiadających pomieszczeń). W przypadku wystąpienia choroby właściwy organ będzie potrzebował większych zasobów, aby móc określić, gdzie znajdują/znajdowały się zwierzęta.

53. System certyfikacji żywego bydła z miejsc gromadzenia przeznaczonego na handel wewnątrzunijny jest niedoskonały. Ponieważ urzędnicy wydający świadectwa nie oceniają wszystkich istotnych, dostępnych informacji przed wydaniem świadectwa weterynaryjnego, system nie zapewnia wystarczającej gwarancji, a zwierzęta niekwalifikujące się (tzn. takie, które nie przebywały w gospodarstwie pochodzenia przez 30 dni przed załadunkiem lub od dnia narodzenia ) otrzymują świadectwo i stają się przedmiotem handlu, co zwiększa ryzyko rozpowszechnienia się choroby na terenie UE.

5.3 PRZEGLĄD / STAŁE ULEPSZENIA

Zgodność z minimalnymi wymogami prawnymi wymaga znacznych inwestycji, lecz nie gwarantuje skutecznych i wydajnych funkcji w odniesieniu do poszczególnych świadczonych usług. Aby systemy osiągnęły poziom, który przyniesie użytkownikom realne korzyści i zwrot inwestycji, należy zapewnić spełnianie przez nie więcej niż minimalnych wymogów. Przegląd i stałe ulepszenia to mechanizmy, które zapewniają użytkownikom dostęp do usług dobrej jakości i sprawiają, że system stale oraz w sposób skuteczny i wydajny spełnia oczekiwania.

Oceniono cztery elementy monitorowania i przeglądu:

monitorowanie wyników kontroli w odniesieniu do:o poziomów zgodności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze,

typów niezgodności oraz tendencji;o sprawdzania skuteczności kontroli i dalszego rozwoju;

analizę istniejących danych do różnych celów; oraz audyty wewnętrzne i zewnętrzne lub inne oceny.

Wymogi prawne

Monitorowanie wyników kontroli: W decyzji Komisji 2008/654/WE przewidziano wytyczne dotyczące corocznego sprawozdania w sprawie jednolitego zintegrowanego wieloletniego planu kontroli. W pkt 9.2.2 załącznika do decyzji zasugerowano, że w stosownych przypadkach należy poddać analizie kontrolę danych, określić schematy i tendencje oraz opisać przyczyny niezgodności.

16

Artykuł 4 ust. 2 rozporządzenia (WE) 882/2004 zawiera ogólny wymóg: „właściwe organy zapewniają skuteczność oraz stosowność kontroli urzędowych żywych zwierząt...”. W art. 8 ust. 3 tego samego rozporządzenia zawarto wymóg, że właściwe organy „powinny zapewnić istnienie procedur mających na celu sprawdzanie skuteczności kontroli urzędowych, jakie przeprowadzają...”. Monitorowanie wyników kontroli jest jednym ze sposobów uwzględnienia tego ostatniego wymogu – istnieją inne sposoby, ale wykraczają one poza zakres niniejszego audytu.

W określonym prawodawstwie dotyczącym systemu identyfikacji i rejestracji nie przewidziano wyraźnego wymogu prawnego dotyczącego konieczności monitorowania, ulepszania i dokonywania przeglądu systemu. Jednocześnie przeprowadzanie analizy istniejących danych do różnych celów nie jest wymagane prawnie – w ramach tego audytu dążono do zidentyfikowania, w możliwych przypadkach, dobrych/najlepszych praktyk w tym obszarze.

Audyty wewnętrzne i zewnętrzne lub inne oceny: Zgodnie z art. 4 ust. 6 rozporządzenia (WE) 882/2004 właściwe organy „(...) przeprowadzają audyt wewnętrzny lub mogą przeprowadzić audyt zewnętrzny oraz podejmują środki właściwe w świetle wyników takich audytów (...)”.

Ustalenia

Monitorowanie tendencji i schematów w zakresie niezgodności

54. GIW sporządza coroczne sprawozdania kontrolne w sprawie identyfikacji i rejestracji bydła i małych przeżuwaczy oraz przekazuje je Komisji. Sprawozdania te zawierają szczegółowe informacje na temat liczby gospodarstw oraz liczby zwierząt poddanych kontroli, a także częstotliwości występowania niezgodności. Jest to zgodne z wymogami określonymi w art. 5 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 7 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006.

55. ARiMR potwierdziła, że sporządza comiesięczne sprawozdania na potrzeby indywidualnych pośredników, którzy przetrzymują na swoim terenie bydło przez okres dłuższy niż 30 dni. Dane zawarte w sprawozdaniach są następnie przekazywane do odpowiedniego PIW. Zespół audytowy odnotował istnienie przykładowych sprawozdań tego typu w biurze PIW, w którym przeprowadzono wizytę. PIW ma za zadanie podjąć w odniesieniu do tych sprawozdań działania następcze, które mogą prowadzić do nałożenia grzywien. ARiMR stwierdziła, że nie sporządza się sprawozdań obejmujących zwierzęta, które przebywają w miejscu gromadzenia dłużej niż sześć dni.

56. ARiMR dokonuje comiesięcznych przeglądów spójności danych, jak określono w pkt 6 powyżej.

57. GIW potwierdził, że dotychczas nie rozważano zwiększenia minimalnej liczby kontroli w kolejnych latach w przypadkach, w których odnotowano znaczny stopień niezgodności (zob. pkt 26), jak wymaga tego art. 2 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006.

17

58. GIW i ARiMR zdają sobie sprawę z ograniczeń bazy danych. ARiMR prowadzi obecnie przetarg w celu zastąpienia bazy danych nową bazą, która stanie się w pełni sprawna do 2017 r. Przedstawiono korespondencję między ARiMR i GIW, w której wyszczególniono proponowane udoskonalenia systemu. Ogłoszenie o przetargu w sprawie nowego systemu zostało opublikowane dnia 17 września 2015 r.

Analiza danych

59. WO przedstawił dowody na istnienie pewnych schematów i tendencji w zakresie analizowanych danych kontrolnych, np. przekazywania informacji o czasie powiadomień o przemieszczaniu zwierząt oraz niezgodności danych. Nie przedstawiono natomiast dowodów na potrzeby analizy tendencji związanych przykładowo z niezgodnością wykrytą podczas kontroli przeprowadzanych w gospodarstwie lub z bydłem, dla którego nie zapewniono powiadomienia o dacie przywozu. WO nie przedstawił dowodów na przeprowadzenie żadnej analizy służącej określeniu przyczyn występowania niezgodności.

Audyty lub inne oceny

60. WO potwierdził, że Wojewódzki Inspektorat Weterynarii był odpowiedzialny za audyt działań PIW związanych z identyfikacją i rejestracją zwierząt. Audyt obejmował przegląd prowadzonej przez PIW dokumentacji kontroli urzędowych oraz obserwację kontroli urzędowej przeprowadzanej na miejscu. W jednym z powiatów, w których zespół DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności przeprowadził wizytę, odnotowano przeprowadzenie jednego audytu tego typu w 2015 r., żadnego w 2014 r. i czterech w 2013 r.

61. Biuro Kontroli Wewnętrznej ARiMR przeprowadziło w 2015 r. audyt zarządzania bazą danych systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt. Ustalenia obejmowały:

poprawę terminowości przekazywania powiadomień związanych przykładowo z przemieszczaniem bydła i owiec;

rozbieżności między informacjami zawartymi w bazie danych ARiMR a sytuacją rzeczywistą, np. w bazie danych figurowała liczba zwierząt w gospodarstwie, w którym w rzeczywistości nie znajdowały się żadne zwierzęta;

identyfikację wielu gospodarstw, w których doszło do przemieszczenia zwierząt pomimo obowiązujących w danym czasie ograniczeń przemieszczania.

ARiMR potwierdziła, że zalecenia poczynione w wyniku tego audytu wewnętrznego zostały uwzględnione.

18

Wnioski dotyczące kontroli i stałej poprawy

62. Obowiązująca weryfikacja zapewnia prawidłowe przeprowadzanie kontroli urzędowych. Regularne przeglądy danych są wykonywane na różnych poziomach i podejmowane są próby skorygowania każdego pojedynczego błędu. Istnieją znaczne możliwości dalszej analizy dostępnych danych w celu zidentyfikowania schematów i tendencji oraz ustalenia przyczyny występowania niezgodności, aby poprawić ogólny system identyfikacji i rejestracji zwierząt.

6 WNIOSKI OGÓLNE

Krajowa baza danych dotyczących identyfikacji i rejestracji zwierząt w Polsce spełnia minimalne wymogi prawne i świadczy podstawowe usługi na rzecz użytkowników. System stanowi jednak znaczne obciążenie dla zasobów. W obecnie wdrożonej formie jego wartość dodana w sytuacji wystąpienia choroby nie jest zbyt wysoka, ponieważ bazy danych są w nim obecnie powielane (np. każdy z powiatów prowadzi osobną bazę), dane są wprowadzane ręcznie oraz konieczne jest przeprowadzanie przeglądu dokumentów papierowych (np. weryfikowanie, czy gospodarstwa znajdują się w strefie ograniczonej z powodu ASF). GIW i ARiMR zdają sobie sprawę z ograniczeń bazy danych. ARiMR prowadzi obecnie przetarg w celu zastąpienia bazy danych nową bazą, która stanie się w pełni sprawna do 2017 r.

W przypadku gdy zajdzie potrzeba zidentyfikowania zwierząt, niedoskonałości występujące w obecnym procesie identyfikacji trzody chlewnej mogą w najlepszym wypadku skutkować większymi wymaganiami wobec służb urzędowych w zakresie identyfikowania źródła zakażenia oraz możliwymi opóźnieniami we wdrażaniu środków kontrolnych.

Znaczne środki, które zainwestowano, prowadzą do poprawy terminowości przekazywania danych, lecz nie podnoszą ich jakości.

Proces certyfikacji handlu wewnątrzunijnego bydłem jest niedoskonały i prowadzi do certyfikowania i sprzedawania do innych państw członkowskich bydła niespełniającego wymogów, w szczególności gdy uczestniczą w tym procesie miejsca gromadzenia zwierząt.

7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE

W dniu 26 stycznia 2016 r. odbyło się spotkanie zamykające z udziałem właściwego organu centralnego. Podczas tego spotkania zespół prowadzący audyt przedstawił ustalenia i wstępne wnioski z audytu. Właściwy organ wyjaśnił niektóre zagadnienia i nie wyraził żadnego sprzeciwu wobec wstępnych wniosków podczas spotkania zamykającego. Ponadto właściwy organ przedstawił kopię pisma z dnia 25 stycznia 2016 r., skierowanego do wszystkich wojewódzkich inspektoratów weterynarii, z którego wynikało, że wszystkie zwierzęta

19

przemieszczane do miejsca gromadzenia muszą być przemieszczane bezpośrednio z fermy, na której przebywały przez przynajmniej 30 poprzedzających dni lub od dnia narodzin, jeśli mają one mniej niż 30 dni.

8 ZALECENIA

Właściwy organy jest proszony o przekazanie w terminie 25 dni roboczych od dnia otrzymania niniejszego sprawozdania z audytu szczegółowych informacji dotyczących podjętych i planowanych działań mających na celu uwzględnienie poniższych zaleceń, wraz z terminami ich realizacji („plan działania”) .

Nr Zalecenie

1. Właściwy organ powinien zapewnić w przypadku świń możliwość prześledzenia wstecznego do gospodarstw, z których pochodzą, zgodnie z wymogami art. 5 ust. 2 dyrektywy 2008/71/WE (tj. oznakowanie ich za pomocą kolczyków lub tatuażów, co umożliwia ustalenie gospodarstwa pochodzenia oraz powiązanie wszelkich dołączonych dokumentów towarzyszących, w których należy podać numer kolczyka lub tatuażu).

Zalecenie w oparciu o pkt 32 wniosków

Powiązane ustalenia pkt 16, 18, 19 i 20.

2. Właściwy organ powinien zapewnić, aby bydło przed wysyłką z terytorium Polski do innego państwa członkowskiego przebywało w jednym gospodarstwie przez 30 dni przed załadunkiem lub od dnia narodzenia, zgodnie z wymogami art. 6 ust. 1 dyrektywy 64/432/EWG, oraz by posiadało certyfikację zgodnie z przepisami dyrektywy 96/93/WE.

Zalecenie w oparciu o pkt 53 wniosków

Powiązane ustalenia pkt 43 i 44.

3. Właściwy organ powinien podnieść jakość prowadzonej przez siebie identyfikacji i rejestracji bydła, owiec i kóz poprzez zwiększenie liczby kontroli w przypadkach, w których odnotowano znaczny stopień niezgodności – jak wymaga tego art. 2 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1082/2003 oraz art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1505/2006.

Zalecenie w oparciu o pkt 31 wniosków

Powiązane ustalenie pkt 26.

4. Właściwy organ powinien zapewnić, aby baza danych zawierała informacje na temat współrzędnych geograficznych lub innych równoważnych oznaczeń geograficznych gospodarstwa wymaganych w części D.1 lit. b) załącznika do rozporządzenia nr 21/2004 (owce i kozy) oraz w art. 1 lit. d) decyzji nr 2000/678/WE (świnie).

20

Nr Zalecenie

Zalecenie w oparciu o pkt 33 wniosków

Powiązane ustalenia pkt 12.

Odpowiedź właściwego organu na zalecenia można znaleźć pod adresem:

http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/rep_details_en.cfm?rep_inspection_ref=2016-8776

21

ZAŁĄCZNIK 1 – ODESŁANIA DO AKTÓW PRAWNYCH

Odesłanie do aktu prawnego

Dziennik Urzędowy Tytuł

Rozporządzenie nr 1760/2000

Dz.U. L 204 z 11.8.2000, s. 1–10

Rozporządzenie (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 lipca 2000 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczące etykietowania mięsa wołowego i produktów z mięsa wołowego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97

Rozporządzenie nr 911/2004

Dz.U. L 163 z 30.4.2004, s. 65–70

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 911/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie kolczyków, paszportów i rejestrów gospodarstw

Rozporządzenie nr 1082/2003

Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 9–12

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1082/2003 z dnia 23 czerwca 2003 r. ustanawiające szczegółowe zasady w celu wykonania rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie minimalnego poziomu kontroli przeprowadzanych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła

Rozporządzenie nr 494/98

Dz.U. L 60 z 28.2.1998, s. 78–79

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 494/98 z dnia 27 lutego 1998 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 820/97 w odniesieniu do stosowania minimalnych sankcji administracyjnych w ramach systemu identyfikacji i rejestracji bydła

Rozporządzenie nr 21/2004

Dz.U. L 5 z 9.1.2004, s. 8–17

Rozporządzenie Rady (WE) nr 21/2004 z dnia 17 grudnia 2003 r., ustanawiające system identyfikacji i rejestrowania owiec i kóz oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 i dyrektywy 92/102/EWG i 64/432/EWG

Decyzja 2006/968/WE

Dz.U. L 401 z 30.12.2006, s. 41–45

2006/968/WE: decyzja Komisji z dnia 15 grudnia 2006 r. wykonująca rozporządzenie Rady (WE) nr 21/2004 w odniesieniu do wytycznych i procedur elektronicznej identyfikacji i rejestrowania owiec i kóz

22

Rozporządzenie nr 1505/2006

Dz.U. L 280 z 12.10.2006, s. 3–6

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1505/2006 z dnia 11 października 2006 r. wdrażające rozporządzenie Rady (WE) nr 21/2004 w zakresie minimalnego poziomu kontroli prowadzonych w związku z identyfikacją i rejestrowaniem owiec i kóz.

Dyrektywa 2008/71/WE

Dz.U. L 213 z 8.8.2008, s. 31–36

Dyrektywa Rady 2008/71/WE z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie identyfikacji i rejestracji świń (wersja skodyfikowana)

Decyzja 2000/678/WE

Dz.U. L 281 z 7.11.2000, s. 16–17

Decyzja nr 2000/678/WE: decyzja Komisji z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca szczegółowe zasady rejestracji gospodarstw w krajowych bazach danych świń, przewidzianych w dyrektywie Rady 64/432/EWG

Dyrektywa 64/432/EWG

Dz.U. 121 z 29.7.1964, s. 1977–2012

Dyrektywa Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną

Dyrektywa 96/93/WE

Dz.U. L 13 z 16.1.1997, s. 28–30

Dyrektywa Rady 96/93/WE z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie certyfikacji zwierząt i produktów zwierzęcych

Decyzja 2008/654/WE

Dz.U. L 214 z 9.8.2008, s. 56–65

2008/654/WE: decyzja Komisji z dnia 24 lipca 2008 r. w sprawie wytycznych dla pomocy państwom członkowskim w sporządzeniu rocznego sprawozdania w sprawie jednolitego zintegrowanego wieloletniego krajowego planu kontroli, przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady