8...............................................................مقدمه8.....................معناي ندبه و دليل نام گذاري دعاي ندبه

8................گنـاه آدم و دليل گناه آدم در بهشت چـه بود8.................................بحثي در كيفيت خلقت انسان

8...احتياج انسان به رهبري براي وصول به نعمت هاي خدا8................................................گناه آدم در بهشت

.امتناع آفرينش علم در وجود انسان و لزوم اکتساب آن .8 داليل امتناع ظهور علم و دانش در وجود انسان به طور

8.....................................................آني و ناگهاني 8...............................حدود رشد فكري كافر و مؤمن

8............................................خط حركت دعاي ندبه 8................احتياج انسان به واليت اولياء خدا ابدي است

8...دعاي ندبه نياز انسان را به رهبر واقعي تأمين مي كند8......................... )ع(نظري به سابقه پيشوايان معصوم

Error! Bookmark not.شرحی در تعريف علم ائمه اطهار)ع(defined.

8........................تحوالت وجودي انسان تا كمال مطلق 8............بحثي واجب و ضروري در ارتباط حادث به قديم

8......................................اشكال ربط حادث به قديم !Error.......چگونه از ازل تا امروز قيامتي واقع نشده است

Bookmark not defined. خواندن و دانستن و خواستن قهرمان دعاي ندبه وظيفه

8......................................................كل بشر است فرج كل انسان هاي تاريخ از ابتدا تا انتها به دست آن

8......................................................حضرت است عامل اساسي وحدت جهاني معرفت و ايمان به هدايت

8.........................................................قرآن است 8.................................قسمت هاي مختلف دعاي ندبه

8............شرح تفصيلي دعاي ندبه و معاهده خدا با انبياء8......................حاالت و حركات پيغمبران پيش از بعثت

8...................چگونه آدم و حوا در بهشت سكونت يافتند8خداوند با افاضه روح جنسيت آب و خاك را تغيير مي دهد

8.........شرحي در تعريف انسان هاي بهشتي پيش از آدم

فهرستمطالب

شرح دعاي ندبه

8خاليق و عوالمي كه پيش از آدم و حوا به كمال رسيده اندخلقت و تر بيت و ادامه زندگي در بهشت توقف نمي پذيرد

8 آيا خداوند تا امروز انسان هايي را تربيت نموده به بهشت

8..................................................... رسانيده است !Error.......حركت تكاملي جامعه از خلقت آدم تا قيام قائم

Bookmark not defined.8.............چگونه آدم و حوا تحويل زندگي بهشتيان شدند8..............تربيت آدم و حوا به دست انسان هاي بهشتي

8. دو نوع نمايش در برابر انسان ها داشته اند)ع(ائمه اطهار Error! Bookmark not.....توبه آدم و كلماتي كه به او آموختند

defined.8..................شرايط قبول يك پيغمبر به نبوت و رسالت

تعبير خواب سلطان معاصر دانيال نبي در كوبيده شدن 8........................................ابرقدرت ها پيش از قيام

8.....................................اسرار و شرايط اجابت دعا 8.........حركت فكري و علمي بشريت در مسير دعاي ندبه

8........................اولين تحول از برهوت زندگي به توبه 8...........قدم دوم آشنايي به وسيله به وسيله كشتي نوح

8.........................فكر و فرهنگ حضرت ابراهيم خليل 8..........در تحول چهارم دين خدا به صورت مكتب در آمد

8....................داليل ذبح حضرت اسماعيل به وسيله پدر !Error.........تحول از بردگي به آزادي و سلطنت پيغمبران

Bookmark not defined. تحول به علم و حكمت و مبارزه با سحر و جادو بعد از

8.............................................................سليمان تحول پنجم تحول از طبيعت به فضاي خالص توحيد با

8.....................................................تعليمات اسالم تحول از)ع(تحول ششم برنامه هاي تعليماتي ائمه اطهار

8...................................تعبد و تقليد به علم و حكمت از حكومت و استقبال از قتل و)ع(داليل انزواي ائمه اطهار

8.............................................................شهادت 8........................... )ع(اسرار قبول شهادت ائمه اطهار

2

شرح دعاي ندبه

8............ذنب و عصيان و عفو و غفران چه معنايي دارند8..........دوره دوم دعاي ندبه و شرحي در تأويل و تفسير

8...معاني قرآن در سه ميدان قابل كشف و آفرينش است 8........نهضت فكري و علمي در اسالم بعد از رسول خدا

8.............آن چه انسان تا ابد الزم دارد خدا آفريده است8...................فضاي نامتناهي علمي دين مقدس اسالم

8.................................راه طبيعي براي نجات بشريت 8.....طبقات هفت گانه مسمانان تا وصول به مقام واليت

8....................شرح درجات تكامل تفسير سبع سماوات8.........................................تكامل از علم به عرفان

8............دين تقليدي و تعبدي در برابر علم مقامت ندارد.تكامل علمي و عملي در خط اسالم و نشان و مدال انبياء

8 چگونه از مسير انبياء تا حضرت خاتم و از مسير ائمه به

8....................... مي رويم )ع(مدينه حكومت امام زمان از مسير دين اسالم به رهبري امام معصوم شرق و غرب

8....................عالم و شرق و غرب افكار فتح مي شود 8.................................عروج و معراج حضرت رسول 8...................................معراج روحاني و يا جسماني

8.........................................نصرت خدا چگونه است 8............................فرشته ها چيستند افرادند يا اطوار

8...............................وعده هاي خدا به حضرت رسول 8.....................................مصاديق شيطان و شيطنت

8.......................................پيروزي دين خدا بر اديان !Error...جاي گيري حضرت رسول در بيت عصمت و طهارت

Bookmark not defined.8..................................معناي اصيل بيت و اهل البيت

8.آدم و حوا در محل كعبه تحويل انسان هاي بهشتي شدند مراسم حج پايه و مايه سلطنت عظيم آل محمد عليهم

.Error! Bookmark not defined..........................السالم است 8........................... )ع(علم و قدرت آخرتي ائمه اطهار

مطالب چهارده گانه قابل توجه در تعريف معصومين و8.......................................)س(مخصوصا حضرت زهرا

8..................................................و اما مطلب اول

3

شرح دعاي ندبه

8.........................بحث ديگر چگونه علي ولي الله است انسان ها در مسير علم و تربيت به دو شجره طوبي و

8.......................................زقوم شناخته مي شوند : براي موال مايه افتخار)س(چگونه ازدواج با حضرت زهرا

8.................................................................است داستان حديث كساء برتري آن حضرت را بر اولين و آخرين

8.......................................................ثابت مي كند معناي درخشندگي فضاي فرشتگان به نور حضرت زهرا

8...................................................................)س(8...........................................معاني اصيل آل و اهل

8..........................مظاهر انساني واحد عددي و مبدئي 8........... همسايگان بهشتي رسول خدايند)ع(شيعيان موال

8........................... ميزان اعمال و ايمان است )ع(علي و اما جنگ براي تأويل )روزگار حاكميت ائمه بر انسان

8..................................................................ها(.8..........................داستان كوه قاف و چشمه آب حيات

8.............قرآن در محتواي خود سه كتاب نامتناهي است 8...................آتش هاي سه گانه اولي، وسطي و كبري

8......................تحوالت سه گانه در مسير ايمان و تقوا8..............................)س(ترجمه سخنراني حضرت زهرا

8........................اولين تربيت چگونه شروع شده است. Error! Bookmark..شرحي در تعريف طبيعت و ماوراء طبيعت

not defined.

حيم حمن الر بسم الله الر**********

فهرست مندرجات - معناي ندبه و نام گذاري دعا به آن1

4

شرح دعاي ندبه

- احتياج طبيعي انسان به رهبر آسماني 2 - گناه آدم و حوا در بهشت 3 - علم در وجود انسان قابل آفرينش نيست بلكه اكتسابي است 4 - داليل امتناع ظهور آني علم در وجود انسان 5 - حدود رشد فكري مؤمن و كافر 6 - خط حركت دعاي ندبه 7 - احتياج انسان به واليت اولياء خدا ابدي است 8 - ندبه انسان در مسير نياز او به رهبر 9 - نظري به سابقه پيشوايان معصوم 10 )ع( - تعريف علم ائمه اطهار11 - تحوالت وجودي انسان تا كمال مطلق 12 - بحث واجب و ضروري در ارتباط حادث به قديم 13 - اشكاالت ربط حادث به قديم 14 - چطور مي شود كه از ازل تا امروز قي\\امتي واقع نش\\ده ، پس 15

خدا بي هدف است يا به هدف خود نرسيده - خواندن و دانستن دعاي ندبه وظيفه كل بشر است 16 است )ع( - فرج كل انسان هاي تاريخ به دست امام زمان 17 - عامل وحدت جهاني حل مسئله توحيد است 18 قسمت هاي مختلف دعاي ندبه – 19 - شرح تفصيلي دعاي ندبه و معاهده خدا با پيغمبران 20 - وضعيت پيغمبران پيش از بعثت 21 - چگونه آدم و حوا در بهشت سكونت يافتند 22 - تغيير جنسيت آب و خاك به گوشت و خون 23

- بهشتيان پيش از آدم و حوا 24 - خاليق و عوالم پيش از آدم و حوا 25

5

شرح دعاي ندبه

- خلقت و تربيت توقف ناپذير است 26 آدم هايي كه پيش از از ابو البشر به كمال مطلق رسيده اند – 27 - حركت تكاملي انسان ها از هبوط آدم تا قيام قائم 28 - آدم و حوا بعد از آن كه خلق شدند تحويل انسان هاي بهشتي 29

شدند - تربيت آدم و حوا به دست انسان هاي بهشت 30 در حشر با انسان ها )ع( - نمايش دو گونه ائمه اطهار31 - توبه آدم و كلماتي كه به او آموختند 32 - شرايط قبول يك انسان به نبوت و رسالت 33 - خواب سلطان بابل سلطان معاصر دانيال نبي و تعبير آن 34 - اسرار اجابت دعا و عدم اجابت 35 - حركت علمي بشر در مسير دعاي ندبه 36 - اولين تحول از برهوت زندگي به توبه 37 - تحول به اين علم كه حق حيات مردم از مسير رضا و غض\\ب 38

پيغمبران است - تحول سوم كشتي نوح و آشنايي به وسيله نجات 39

- تحول چهارم فكر و فرهنگ حضرت ابراهيم 40 - دين خدا مكتب مي شود 41 - داليل ذبح حضرت اسماعيل 42 - تحول از فكر بردگي به آزادي 43 - تح\\ول به علم و حكمت و مب\\ارزه ب\\ا س\\حر و ج\\ادو بع\\د از44

سليمان - تحول پنجم حركت از طبيعت به فضاي علم توحيد ب\\ا ظه\\ور45

اسالم

6

شرح دعاي ندبه

- تحول ششم انقالب عقايد به علم و حكمت به تعليم\\ات ائمه 46 )ع(اطهار

- داليل انزواي ائمه از حكومت و استقبال از شهادت 47 - درجات هفت گانه به سوي بهشت و يا دركات به سوي جهنم 48 )ع( اسرار قبول شهادت از طرف ائمه اطهار– 49 - ترجمه و تفسير يك آيه عجيب كه چگونه كفار خود را محكوم 50

مي كنند - ذنب و غفران و عفو و عصيان 51 - دعاي ندبه خط حركت به سوي مدينه علم رسول 52 - رمز و راز دعاي ندبه 53 - نهضت فكري و علمي در اسالم بعد از رسول خدا 54 آن چه انسان تا ابد الزم دارد در فضاي عالم خلق شده – 55 - فضاي نامتناهي علمي دين مقدس اسالم 56 - راه طبيعي براي نجات 57 - طبقات هفت گانه مسلمانان تا وصول به مقام واليت 58 - شرح درجات تكامل تفسير سبع سماوات 59 - تكامل مسلمانان از علم به عرفان 60 - عدم مقاومت دين تعبدي و تقليدي در برابر علم 61 - تكامل علمي و عملي در خط دين و نشان و مدال انبياء 62 - حركات تكاملي از انبياء تا حضرت خ\\اتم و از مس\\ير ائمه ت\\ا63

مدينه فاضله - از مسير اسالم به رهبري ائمه شرق و غ\\رب ع\\الم و افك\\ار64

فتح مي شود - عروج و معراج حضرت رسول 65 - علم ماكان و ما يكون چه معنايي دارد 66

7

شرح دعاي ندبه

- فرشته ها چيستند چه جنسيتي دارند 67 - وعده خدا به رسول اكرم 68 - مصاديق شيطان وشيطنت 69 تمركز علم و آثار نبوت در بيت امامت – 70 - معناي اصيل بيت و اهل بيت 71 - آدم و حوا در محل كعبه تحويل انسان هاي بهشتي شدند 72 - مراسم حج پايه و مايه سلطنت عظيم آل محمد است 73 - حق رسول خدا و اولياء خدا بر مردم 74 - مباحث چهارده گانه قابل توجه در تعريف معصومين 75 ان الله يرض\\ي )س( - كامل ترين جمله در تعريف حضرت زه\\را 76

لرضاها - تفاوت ائمه با ديگران تفاوت علمي و تربيتي است 77 - انسان ها در مسير تربيت به دو شجره طوبي و زقوم تقسيم 78

شدند ب\\راي علي م\\ايه افتخ\\ار)س( - چگونه ازدواج ب\\ا حض\\رت زه\\را 79

است ب\\ر)س( - حديث كساء بزرگ ترين مدرك برت\\ري حض\\رت زه\\را80

اولين و آخرين حوادثي كه در مرآ و منظر اهل آسمان و زمين قرار گرفت – 81 )س( - معناي درخشندگي فضاي فرشته گان به نور حضرت زهرا82

- معناي اصيل آل و اهل 83 - واحدهاي سه گانه هستي عددي و مبدئي و آفريننده 84 - مظاهر انساني واحدهاي عددي و مبدئي 85 همسايگان بهشتي رسول خدايند )ع ( - شيعيان علي 86 ميزان اعمال و ايمان است )ع ( - علي 87

8

شرح دعاي ندبه

- حكمت جنگ و جهاد ائمه و پيغمبران 88 - داستان كوه قاف و چشمه آب حيات 89

=================================================================

=======

9

شرح دعاي ندبه

مقدمه: فلوال اذ جاء هم باسنا تضرعوا

دع\\اي ن\\دبه ترس\\يم خط ح\\ركت ج\\امعه بش\\ريت ب\\ه س\\وي م\\دينه فاضله و يا شهر بهشت است . مدينه فاضله ي\\ا ش\\هر بهش\\ت يك ن\\وع

داي\\ر مي ش\\ود.)ع(زندگي است كه در شعاع حكومت ائم\\ه اطه\\ار انس\\ان ه\\ا در داي\\ره حك\\ومت و واليت آن ه\\ا به بي نه\\ايت نعمت و قدرت ناي\\ل مي ش\وند. تعليم\ات آن ه\ا و ت\ربيت آن ه\ا هم\ان چش\\\مه آب حي\\\ات اس\\\ت كه بش\\\ريت را در انتظ\\\ار وص\\\ول به آن گذاشته اند. حكومت انسان ها بر انسان را زندگي دنيا ناميده اند كه در مسير قصور و تقصير انسان ها به وجود مي آي\\د ل\\ذا ت\\وأم ب\\ا م\\رگ و مرض و خ\\وف و ن\\ا ام\\ني و ظلم و ع\\دالت اس\\ت. انس\\ان ه\\ا هرگ\\ز قدرت ندارند كه در حك\\ومت خ\\ود ب\\ر خ\\ود ي\\ا ب\\ر ديگ\\ران خ\\ود را به ام\\نيت و س\\المتي ك\\امل كه در آن م\\رگ و مرض\\ي نباش\\د، برس\\انند. خواهي نخواهي اعمال عالمانه آن ها مغلوب اعمال جاهالنه بوده و ب\\ا مرگ و مرض و قتل و كشتاري كه براي خود و ديگران توليد مي كنند به خواب مرگ مي روند و زندگي براي آن ها قابل دوام نيست وليكن زندگي آخرت در مسير حكومت خدا و اولياء برجسته خ\\دا ب\\ر انس\\ان داير مي شود و آن زندگي از قصور و تقصير و افراط و تفريط مبرا و م\\نزه خواه\\د ب\\ود. در آن حك\\ومت رقم رنج و زحمت به ص\\فر و زي\\ر

نه\\ايت ب\\اال مي رود.صفر تنزل پيدا مي كند و ارق\\ام م\\وفقيت ت\\ا بي عوامل مرگ و مرض تعطيل شده شرايط حيات ابدي براي انسان ه\\ا فراهم مي شود. درهاي فرج و خير و ب\\ركت از زمين و آس\مان ب\راي انس\\ان ب\\از مي ش\\ود و دره\\اي رنج و بال و مص\\يبت بس\\ته مي ش\\ود. عوامل طبيعت و زندگي انسان ه\\ا در اعت\\دال ك\\امل ق\\رار مي گ\\يرد. فاتح آن زندگي حضرت ولي عصر امام زم\\ان عليه الس\\الم اس\\ت. او به اين زندگي دنيايي كه توأم ب\\ا م\\رگ و م\\رض و ظلم و س\\تم اس\\ت خاتمه مي دهد. او چشمه آب حيات است ، حي\\ات اب\\دي به انس\\ان ه\\ا مي دهد. به همراه او آباء و اجدادش و تمامي پيغمبران به زن\\دگي ب\\ر مي گردند و حيات ابدي آن ه\\ا ش\\روع مي ش\\ود. وج\\ود انس\\ان ه\\ا و زندگي آن ه\\ا را پ\\ر از ع\\دل و داد مي كن\\د و ظلم به نفس و ظلم به غير را خاتمه مي دهد در نتيجه مرگ و م\\رض و قتل و كش\\تار خ\\اتمه پيدا مي كند. مردگان را به زندگي بر مي گردان\\د و به زن\\دگان حي\\ات ابدي مي دهد. كافر و منافق را از حيطه زندگي خارج مي كند. واليت

10

شرح دعاي ندبه

او واليت خدا و حكومت او حكومت خداست و در حكومت خ\\دا م\\رگ و مرض وجود ندارد .

دعاي ندبه خط حركت انسان ها به سوي حك\\ومت آن حض\\رت اس\\ت كه مدينه فاض\له خواه\د ب\ود. ش\رح و تفس\ير دع\اي ن\دبه را ب\ا دقت بخوانيد تا بدانيد با چه شرايطي به فرج جهاني آن بزرگ\وار مي رس\يد و چگونه مي توانيد خود را ب\\راي انقالب جه\\اني و بش\\ري آن حض\\رت

آماده كنيد . برادر شما محمد علي صالح غفاري - سيزدهم رجب هزار و چهارصد و

هفده

معناي ندبه و دليل نام گذاري دعاي ندبه : در توضيح نام گذاري اين دعاي شريفه به ندبه، مط\\البي در مق\\دمه

الزم است. ابتدا معناي ندبه. لغت ندبه و ن\\دب و من\\دوب و س\\اير مش\\تقات آن غالبا در دو معنا استعمال مي شود: يكي به معن\\اي مس\\تحبات ، يع\\ني اعمال و اخالقي كه مستحب است انسان ها داشته باشند كه با انجام آن ها مطلوب و محبوب خداوند متعال واقع مي شوند. امثال نافله ه\\ا و دعاهاي مستحبي و قرائت قرآن و عيادت مريض و امثال آن . معناي ديگر، گريه در فراق يك انسان محب\\وب و مطل\\وب ، انس\\اني كه به او عشق مي ورزد و به فراق او مبتال شده است. گريه ه\\اي معم\\ولي ك\\ه از مصيبت ها و مرگ و مرض ها ناشي مي شود را بكاء مي نامن\\د كه اگر با مد گفته شود و در آخر همزه داشته باشد گريه ص\\دادار اس\\\ت و اگر بي مد باش\\د گ\\ريه بي ص\\دا اس\\ت. اگ\\ر گ\\ريه در ف\\راق ش\\خص محبوب و مطلوب باشد كه انسان در انتظ\\ار وص\\ال ش\\خص محب\\وب زندگي مي كند يك چنين گريه ف\\راق را ن\\دبه مي نامن\\د و نظ\\ر به اين كه بزرگ ترين شخصيت محبوب مطلوب در نزد خدا و خلق خدا و در نظر تم\\امي انبي\\اء و اولي\\اء ش\\خص ام\\ام زم\\ان عليه الس\\الم اس\\ت . بن\\دگان خ\\دا كه در انتظ\\ار ظه\\ور آن حض\\رت هس\\تند و به ف\\راق آن بزرگوار مبتال شده اند اين مصيبت ف\\راق و انتظ\\ار را ب\\ا گ\\ريه و ن\\دبه تسكين مي دهند و قدري خ\\ود را از نظ\\ر رواني آرامش مي دهن\\د ت\\ا روزي كه به وصال محبوب خود نايل شوند. ما اين حقيقت را بايس\\تي

11

شرح دعاي ندبه

ب\\دانيم كه خداون\\د متع\\ال از هم\\ان ابت\\داي خلقت آدم و فرزن\\دان او بشريت را در انتظار يك شخصي\ت بس\\يار محب\\وب ق\\رار داده كه مي تواند براي انسان ها زندگي بهشتي بسازد و ف\\رج تم\\امي بش\\ريت از ابتدا تا انتهاي تاريخ باشد. خداوند متعال آدم و حوا را ابت\\دا در زن\\دگي بهشتي آفريد و مدتي به آن ها اج\\ازه داد كه در بهش\\ت زن\\دگي كنن\\د منازل بهشت و مناظر آن را ببينند و به خ\\اطر بس\\پارند و در آين\\ده به فرزن\\دان خ\\ود خ\\بر دهن\\د و آن ه\\ا را ن\\يز در انتظ\\ار زن\\دگي بهش\\تي بگذارند. دليل اين كه خداون\\د آدم و ح\\وا را در زن\\دگي بهش\\تي آفري\\د همين بود كه مردم زندگي بهشتي را يك مس\\ئله خي\\الي و موه\\وم ب\\ه حساب نياورند بلكه بدانن\\د ك\\\ه زن\\دگي بهش\\تي يك واقعيت و حقيقت اس\\ت كه خداون\\د ب\\راي انس\\ان ه\\ا آم\\اده ك\\رده . وليكن در اين ج\\ا بايستي ب\دانيم مس\ئله اساس\ي كه مب\دأ و مص\در تم\امي ل\ذت ه\ا و نعمت ها و بركت ه\اي بهش\\تي ب\راي آدم و ح\\وا چه ب\ود؟. آي\\ا هم\\ان درخت ها و گل بوته ها و نهره\\ا و ميوه ه\\ا و قص\\رهاي از طال و نق\\ره بود و يا انسان ه\\اي خردمن\\د و دانش\\مندي كه مص\\در و مب\\دأ تعليم و تربيت بودند و با علم و دانش خ\\ود مي توانس\\تند يك زن\\دگي بهش\\تي براي انسان به وجود آورند. آن، چه اصل است در زندگي بهشتي، آي\\ا ميوه ها و نعمت هاي بهشت اس\\ت و ي\\ا انس\\ان ه\\اي ك\\امل و ع\\الم و عارفي كه با علم و دانش خود انس\\ان ه\\ا را در اوج ع\\زت و ك\\رامت

قرار مي دهند؟. گناه آدم و دليل گناه آدم در بهشت چه بود :

بايس\\تي اين حقيقت در زن\\دگي انس\\ان ه\\ا معل\\وم ش\\ود كه خلقت انسان غير از تربيت انسان است اگرچه خلقت ريشه ت\\ربيت اس\\ت و قواعد تربيتي ب\\ر اص\\ول خلقت اس\\توار مي ش\\ود وليكن آن چه م\\ايه نجات و سعادت بشر و يا خداي نكرده مايه هالكت بشر است ، ت\\ربيت اس\\ت نه خلقت . خداون\\د در س\\وره زيت\\ون ب\\ه ط\\ور كلي و يكن\\واخت خلقت تم\\امي اف\\راد بش\\ر را خيلي خ\\وب و ك\\امل توص\\يف مي كن\\د وليكن در مسير تربيت خبر مي دهد كه عده اي ب\\ه اعال عل\\يين و ع\\دة

ديگر به اسفل السافلين مي روند مي فرمايد : .1لقد خلقنا االنس\ان في احس\ن تق\ویم ثم رددن\اه اس\فل الس\افلين

يعني انسان از نظ\ر خلقت در به\\ترين نقش و ق\\وام مهندس\ي ش\ده، آ�یات 1 زیتون، 5-4سورۀ

12

شرح دعاي ندبه

طوري كه بهتر و عالي تر از اين خلقت قابل تصور نيس\\ت . خداون\\د ب\\ا اين كه اين همه مخلوق\\ات عظيم و عجيب آفري\\ده ، زمين و آس\\مان دريا و صحرا، عرش و كرسي و فرشتگان و چيزهاي ديگر. هرگز و در هيچ جا خود را به عظمت توصيف و تعريف نك\\رده و به خ\\ود نش\\ان و م\دال ن\\داده اس\\ت . مگ\\ر آن ج\\ا كه انس\\ان را آفري\\ده . پس از آن كه انسان را به كمال علم و دانش مي رساند و روح علم و حكمت در او مي دم\\د در آن ج\\ا خ\\ود را تع\\ريف مي كن\\د، فتب\\ارك الل\\ه احس\\ن

خداوند خيلي ب\ا بركت است كه بهترين آفري\دگار است . اين 2الخالقين . كلمه بهترين آفريدگار را در ارتبايط با بهترين آفريدگان ذكر مي كند و آن انسان است . اگر عالم خلقت را به يك خانه مسكوني تشبيه ك\\نيم ص\\احب اين خ\\انه و م\\الك آن فقط انس\\ان اس\\ت بقيه مخلوق\\ات و موج\\ودات از تزيين\\ات و تجمالت و احتياج\\ات ، اهل خ\\انه به حس\\اب مي آين\\د و خلقت آن ه\\ا آلي و تبعي مي باش\\د. اين خ\\انه ب\\ه ض\\ميمة هرچه هست براي انسان خلق شده و تنها كس\\ي كه مي توان\\د م\\الك دريا و صحرا شود و از آن چه هست در زمين و آسمان اس\\تفاده كن\\د همين انسان است به طوري كه اگ\\ر انس\\ان نب\\ود خلقت ع\\الم لغ\\و و عبث بود و خلقي منهاي علت غ\\ايي ب\\ه وج\\ود آم\\ده ب\\ود يع\\ني خلقي بدون هدف كه آن را سفاهت مي نامند. حديث قدس\\ي و آي\\ات ق\\رآن هم اين معنا را تأييد مي كند آن جا كه خداوند خبر مي دهد كه ه\\ر چه هست براي انسان آفريده مي فرمايد: الم تروا ان الله س\\خر لكم م\\ا

االرض و اسبغ عليكم نعمه ظ\\اهره و باطن\\ه... ما فی في السموات و 3و می فرماید: خلق لكم ما في االرض جميعا

سه جمله كه در سه آيه از آيات ق\\رآن اس\ت اص\\الت انس\ان را در خلقت و آفرينش تثبيت مي كند كه مي فرمايد: هرچه در زمين هست براي شما انسان ها خلق شده و آن چه در آسمان هست مسخر شما شده . يع\\ني ش\\ما هس\\تيد كه مي تواني\\د از آن چه در زمين و آس\\مان هست استفاده كنيد و خداوند نعمت هاي ظاهري و ب\\اطني )م\\اديت و معنويت ( را براي شما فراوان آفريده است . در حديث قدسي خداون\\د انسان را طرف خطاب قرار مي دهد مي فرمايد: ايها االنسان خلقت

. اي انس\ان من همه چ\يز را ب\راي ت\و4االش\ياء الجلك و خلقتك الجلي

14زیتون، 214و12نحل،- 13زخرف،- 20لقمان، 34

13

شرح دعاي ندبه

آفريدم و تو را براي خود خلق كردم . داستان مأموريت فرش\\تگان ب\\ه سجده آدم همين معنا را تأييد مي كند. خداوند فرشتگان را كه س\\نبل معنويت و روحانيت و ن\ورانيت هس\\تند و همچ\نين ابليس را كه س\نبل ماديت و طبيعت اس\\ت اين ه\\ر دو را ام\\ر مي كن\\د كه آدم را س\\جده كنند. يعني در اختيار آدم باشند. باالخره الاقل واض\\ح و روش\\ن اس\\ت كه انسان شاهكار عالم خلقت است و خداوند بهتر و باالتر از انس\\ان ،

مخلوقي ندارد.بحثي در كيفيت خلقت انسان :

در اين ج\\ا الزم اس\\ت ابت\\دا مختص\\ري در كيفيت خلقت آدم بحث كنيم و بعد از آشنايي به كيفيت خلقت مسئله ت\\ربيت را پيگ\\يري ك\\نيم تا بدانيم كه تمامي اين اختالفات در جامعه بش\\ريت كه يكي از آن ه\\ا در اسفل الس\\افلين ج\\ا مي گ\\يرد و ديگ\\ري در اعالعل\\يين و بين اين اسفل و اعال چقدر مراتب و درجات و ي\ا درك\ات پي\دا مي ش\ود. همه اين ها محصول تربيت درست و نادرس\\ت انس\\ان اس\\ت . و اال تم\\امي افراد بشر در خلقت، يكجور و يكنواخت و بدون نقص آفريده شده اند. براي شناخت خلقت انسان ابت\\دا ان\\واع مختلف موج\\ودات را به نظ\\ر مي آوريم و بعد از آن پيدايش نمونه اي از هر ن\\وع در وج\\ود انس\\ان را

يادآوري مي كنيم. شايد مي توانيم بگوييم كه اگر مخلوقات و موجودات خداوند متعال در زمين و آسمان از نظر روحانيت و ماديت نامتن\\اهي نباش\\ند ن\\زديك به نامتناهي هستند گرچه عدد به هرجا برسد در برابر بي نهايت ص\\فر است . نزديكي و دوري متن\\اهي به نامتن\\اهي غلط اس\\ت. از اين جهت مي گ\\وييم : ان\\واع مخلوق\\ات و ي\\ا اف\\راد آن نامتن\\اهي نيس\\تند بلكه متن\\اهي هس\\تند كه مخلوق\\ات ع\\الم به ع\\دد و ش\\مارش تع\\ريف مي شوند يعني سواي خداوند متعال. خلق خدا واحدهاي ع\\ددي هس\\تند و واحدهاي عددي كه قابل اشاره و شماره هستند، قهرا متناهي هس\\تند زيرا محدوديت و تناهي الزمه ذاتي اعداد است و خداوند متعال هم در قرآن در سوره مريم ادعا مي كند كه شمارش مخلوق\ات را مي دان\د

و در س\وره ياس\ين هم خ\بر5و مشخص\ات همه آن ه\ا را مي شناس\د گ\\زارش داده )ع(مي دهد كه اين شماره و احص\\اييه را به ائمه اطه\\ار

عد�- 94مریم، 5 عدهم و �حصیهم لقد

14

شرح دعاي ندبه

يع\ني 6اس\ت كه مي فرماي\د : و كل ش\يئ احص\يناه في ام\ام م\بين . ش\\ماره ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي را به ام\\ام خ\\بر داديم . اين دو آيه در صورتي مطابق واقع خواهد بود. كه مخلوقات خدا واح\\دهاي ع\\ددي و قابل شمارش باشند پس قهرا متناهي و مح\\دود خواهن\\د ب\\ود. از همه بهتر اين است كه خداون\\د خلقت ع\\الم را ب\\ه ك\\رات آس\\ماني و هفت

طبقه زمين و آسمان محدود مي كند. اگر عالم نامتناهي بود اين محدوديت مط\\ابق واقع نب\\ود اين كه مي گوي\\د: هفت طبقه زمين و هفت طبقه آس\\مان و ع\\الم س\\تارگان . اين طبقات دليل است كه عالم خلقت محدود است و قهرا جمعيت ه\\ايي كه در اين عالم محدود زن\\دگي مي كنن\\د محدودن\\د. ش\\ما نمي تواني\\د بگوييد كه يك خانه مسكوني ده هزار متري از بي نهايت انسان ها پ\\ر شده زيرا نامتناهي در متناهي جا نمي گيرد. مظروف نامتناهي ظرف نامتناهي الزم دارد. پس گرچه ش\\مارش ان\\واع و اف\\راد مخلوق\\ات در حوصله انسان ها و ق\\درت ش\\مارش آن ه\\ا نمي گنج\\د وليكن خ\\واهي نخواهي در علم خدا محدود است . شما انواع مخلوق\\ات را در زمين و آسمان در عالم ماديت و روحانيت به نظر بياوريد خداوند از هر نوعي نمونه اي در وج\\ود انس\\ان ق\\رار داده ت\\ا انس\\ان ب\\ا داش\\تن اين نم\\ونه بتواند با مخلوق نظير آن تماس پيدا كند. انسان ها اگر روح\\انيت نمي داشتند نمي توانستند با فرشتگان تماس داشته باشند و از عالم آن ها با خبر باشند و اگر علم نداشتند نمي توانستند با خداي خود در تم\\اس باشند هم سخن و هم كالم خدا باشند و اگر در وجود مادي خود از هر نوعي نمونه اي نداشتند نمي توانستند با آن نوع تماس برقرار كنند. ما انسان ها با هيچ مخلوقي بيگانه نيستيم بلكه با همه مخلوقات يگانگي داريم و اگر قدرت داشته باشيم تمامي جم\\ادات و نبات\\ات و حيوان\\ات را مسخر مي كنيم و از وجود آن ها بهره مي گيريم وليكن حيوانات با يك\\ديگر بيگ\\انگي دارن\\د. ن\\وع پرن\\دگان از ن\\وع چرن\\دگان بي خبرن\\د و همچ\\نين چرن\\دگان از ع\\الم حش\\رات . اين ق\\ابليت تم\\اس و ع\\دم احساس بيگانگي نسبت به هر مخل\\وقي از مخلوق\\ات خداون\\د بره\\ان اين حقيقت است كه انسان ها ب\ا تم\\امي موج\\ودات يگ\انگي دارن\\د و مي توانند با آن ها مربوط و محشور باشند. و مخصوصا همه آن ها را به اختيار خود در آورند. پس انسان نسخه ج\\امعه ع\\الم خلقت اس\\ت خداوند از آن چه در عالم آفريده نم\\ونه اي هم در وج\\ود انس\\ان ق\\رار

12یاسین، 6

15

شرح دعاي ندبه

داده كه اگر اين نمونه ها رشد كن\\د و به ثم\\ر برس\\د انس\\ان م\\الك كل عوالم خواهد بود. اين نمونه ها از ه\\ر ن\\وع مخل\\وقي در وج\\ود انس\\ان مانند بذر است كه در مسير تعليم و تربيت رشد مي كند و به ثمر مي

رسد. كيفيت رشد اين بذرها : انس\\ان ه\\ا در داخله وج\\ود خ\\ود س\\ه ن\\وع تحول پيدا مي كنند كه تحول سوم كمال مطلق است و در هر تح\\ولي معلوم\\ات و متص\\رفات مخص\\وص به خ\\ود دارن\\د. تح\\ول اول ح\\ركت فك\\ري و تك\\املي انس\\ان در مي\\دان ط\\بيعت و م\\اديت اس\\ت. در اين تحول انسان موجودي است ص\\د در ص\\د م\\ادي و ط\\بيعي كه تص\\ميم دارد جمادات و نباتات و حيوانات را و آن چه در زمين و آسمان اس\ت تصرف نمايد و از هر كس و هر چيزي به نفع خود استفاده كند. هدف انسان طبيعي در اين ميدان فقط استفاده از منابع ط\\بيعت و م\\اديت است ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي را از نظ\\ر اس\\تفاده م\\ادي قب\\ول دارد. انسان ها و باالتر از انسان ها آن چه هس\\ت در مس\\ير بهره رس\\اني و استثمار ماديون و طبيعيون مورد قبول هس\\تند. انس\\ان در اين مي\\دان شخص خود را محور و حاكم ب\\ر كاين\\ات مي دان\\د و به دليل زر و زور تزوير خود را خداي عالم مي شناسد و دليل خدايي خود را موفقيت و غلبه بر ما سواي خود مي دان\\د. در اين رابطه ط\\بيعيون ع\\الم اص\\لي دارند به نام تنازع بقاء. اين اصل بر زندگي آن ها ح\\اكم اس\\ت و دليل حاكميت آن ها كسب قدرت و موفقيت است. اقتضاي اصل تنازع بق\\ا اين است كه مي گويند انسان هاي قدرت مند و پيشرفته حق ط\\بيعي دارند كه عقب افتادگان را در استثمار خود ق\\رار دهن\\د و آن ه\\ا را در راه من\\افع و اس\\تيالي خ\\ود ف\\دا كنن\\د ه\\ركس ب\\راي حفظ ق\\درت و ح\اكميت ت\ا زم\اني كه كمك آن ه\ا اس\ت حق حي\ات دارد و ه\ر كس براي آن ها بي خاصيت و يا مزاحم اس\\ت حق حي\\ات ن\\دارد. مص\\داق فرمايش موالي متقيان امير مؤمنان عليه السالم هستند كه در وص\\ف حكومت ب\\ني اميه مي فرماي\\د : ال ي\\دعون اال نافع\\ا لهم او غ\\ير ض\\ائر

) آن ها حق حيات به كسي نمي دهند مگر اين كه در استثمار آن7بهم ها باشد و يا الاقل ضرري نداشته باشد. معناي تنازع بق\\اء كه درس\\ت در مقابل اصل اسالمي به نام تعاون بقاء قرار گرفته همين اس\\ت كه پيشرفتگان و قدرت مندان به خود حق مي دهند كه ب\\راي حفظ بق\\اء

البالغه 7 نهج

16

شرح دعاي ندبه

خود و دوام خود با هر كسي كه مزاحم آن ها باش\\د بجنگن\\د و او را از بين ببرند. تنازع بقاء يعني جنگ و نزاع با عقب افتادگ\\ان ب\\راي حف\\ظ بقاء و موجوديت خود لذا آن ها براي اين حاكميت ، استدالل به ق\\انون جنگل و طبيعت مي كنند و مي گويند : قانون طبيعي و ط\\بيعت جنگل اين است كه هر قدرت مندي حق دارد ضعيف تر از خود را فداي خود كند و يا آن را به استثمار خود در آورد مانند حيوانات قوي در ط\\بيعت كه ض\\عيف را طعمه خ\\ود ق\\رار مي دهن\\د. ش\\ير جنگل ب\\\ر حيوان\\ات مسلط است همين طور پلنگ بر گرگ ه\\ا و گ\\رگ ه\\ا ب\\ر روب\\اه ه\\ا و همه جا قوي تر بر ضعيف ت\\ر تس\\لط ط\\بيعي دارد و ض\\عيف تره\ا حق اع\\تراض ب\\ر قوي تره\\ا ندارن\\د كه چ\\را بايس\\تي طعمه و لقمه آن ه\\ا باشند ش\\ايد ض\\عيف تره\\ا هم خ\\ود را محك\\وم به حكم قوي تره\\ا مي دانند. در اين تحول حق ح\\اكميت و خ\\دايي مخص\\وص هم\\ان انس\\اني

است كه پيشرفته و قدرت مند است . هر چه جهل مردم زي\\ادتر باش\\د ح\\اكميت ه\\اي ط\\بيعي و ط\\بيعيون ق\\وي تر اس\\ت به همين دليل در گذش\\ته ت\\اريخ مش\\اهده مي ك\\نيم كه قوي ترها ضعيف ترها را برده و بنده خود قرار داده اند و تا توانسته اند آن ها را در راه منافع خود كار زده و يا كشته اند. ض\\عيف تره\\ا هم به دليل ض\\عف عقل و علم خ\\ود را از نظ\\ر ق\\انوني و حق\\وقي ب\\رده قوي ترها دانسته اند. م\\وال اميرالمؤم\\نين عليه الس\\الم روزي مش\\اهده كردند كه يك تاجر برده فروش حدود صد نف\ر زن و م\رد كن\\يز و غالم را به طن\اب بس\ته و آن ه\ا را س\ر ب\\ازار در مع\رض ف\روش گ\ذارده است . خريداران هر يك از آن بردگان را بررسي مي كنند سن آن ه\\ا، دندان آن ها، زشتي و زيبايي آن ه\ا و ه\\نر و ي\\ا بي ه\نري آن ه\\ا را به

مي برن\\د. م\\وال دقت مطالعه مي كنند و قيمت ها را باال و پايين عليه السالم كه از اين منظ\\ره به ش\\دت ن\\اراحت ش\\ده بودن\\د س\\ري تكان دادند و فرمودند: نمي دانم بر اين برده فروشان ايراد بگيرم كه چرا بندگان خدا را به اسارت و بردگي گرفته ان\\د و ي\\ا ب\\ر اين بردگ\\ان ايراد بگيرم كه به دليل ضعف و ناتواني عقي\\ده دارن\\د كه برده ان\\د حق حريت و آزادي ندارند اين ميدان طبيعت است كه ماديون و ط\\بيعيون هرچه قوي تر مي شوند حاكميتشان شديدتر و فس\\اد ع\\الم زي\\ادتر مي شود. حسابي و قانوني و وج\\داني در اين مي\\دان ح\\اكميت ن\\دارد هرچه هست اقتضاي مال و هوي هوس رجال ح\\اكم اس\\ت . و ام\\ا در دين مقدس اسالم به جاي تنازع بقاء كه منطق ماديون و كف\\ار اس\\ت

17

شرح دعاي ندبه

تعاون بقاء به كار رفته است . خداوند مي فرمايد: تعاونوا علي ال\\بر و يعني همه با هم در راه ت\\رك 8التقوی و ال تعاونوا علي االثم و العدوان

گناه و معصيت و عمران و آبادي فعاليت كنيد هرگز در گناه و تجاوز با يكديگر همكاري نكني\\د. درس\ت فرم\ان ق\رآن در براب\\ر روش كف\ار و ماديون قرار گرفته، آن ها در قانون اصولي خود كه تنازع بق\\اء اس\\ت مي گوين\\د: ه\\ر كس جل\\و افت\\اد ب\\راي حفظ برت\\ري و پيش\\رفت خ\\ود بايس\\تي عقب افتادگ\\ان را عقب ت\\ر نگه\\دارد و ب\\ا آن ه\\ا در راه حفظ برتري و پيشرفت خود بجنگد وليكن دين مقدس اسالم ب\\ر عكس اين دستور مي دهد مي فرمايد: شما انسان ها مانن\\د يك خ\\انواده اي\\د كه در يك كاروان به سوي مقصد اصلي كه هم\\ان ش\\هر بهش\\ت و م\\دينه فاضله است حركت كرده و هر روز چند ق\\دم نزدي\\ك ت\\ر و نزدي\\ك ت\\ر مي شويد تا به آن مقصد اصلي برسيد. در آن جا كه وارد شهر تم\\دن واقعي اسالمي شديد خواهيد ديد كه هر انساني ب\\راي ش\\ما براب\\ر يك جه\\اني ارزش دارد كه اگ\\ر موج\\وديت آن ه\\ا را حفظ ك\\رده باش\\يد جهاني ثروت و قدرت براي خود حفظ كرده ايد و اگر انساني را ض\\ايع گذاشتيد و يا او را از بين برديد محكوميت براي شما پي\\دا مي ش\\ود و در آن آخرين تمدن مجازات مي شويد كه چرا برادر خود را در ض\\عف و ناتواني در راه حركت كاروان در بيابان هاي فقر و ناداري رها كرده و او را هالك نموده ايد. پس برابر يك انساني كه او را ضايع گذاشته اند مجازات مي شوند. سرمايه زندگي انسان ها در آن شهر و ي\\ا آخ\\رين تمدن اسالمي دو چيز است يكي جلب محبت خدا از طريق اطاعت و عبادت و احترام به مقام پروردگار عالم و ديگر جلب محبت انسان ها از طريق خدمت و همكاري و همراهي ب\\ا آن ه\\ا زي\\را ه\\ر خ\\دمتي به جامعه بشريت، بذر محبتي اس\\ت كه در دل آن ه\\ا كاش\\ته مي ش\\ود، رشد مي كند و به ثمر مي رسد و ثم\\ره واقعي آن در زن\\دگي آخ\\رت به انس\\ان خ\\دمت گ\\زار ب\\ر مي گ\\ردد. روي اين حس\\اب دين مق\\دس اسالم كه مي داند در آينده نزديك تمامي انسان ها از ابتدا تا انته\\ا در شهر بزرگي و در يك تمدن بزرگ اسالمي مجتمع خواهن\\د ش\\د و همه به صورت يك خانواده در آن جا زندگي خواهن\\د ك\\رد بس\\يار به اين دو مسئله اهميت داده كه سرمايه بزرگ عالم آخرت است . در ق\\دم اول از ايجاد عداوت و دشمني و پيدايش بغض و عناد از طريق گن\\اه ه\\ا و تجاوزها و معصيت ها به شدت جلوگ\\يري كرده ان\\د ت\\ا ج\\ايي كه اج\\ازه

2مائده، 8

18

شرح دعاي ندبه

نمي دهند انسان ها درباره يكديگر نيت بد داشته باشند، چه برس\\د به اعمالي كه تجاوز به حقوق يكديگر است . از همان ابت\\داي برخ\\ورد دو نف\\ر مس\\لمان ت\\ا انته\\ا خ\\دمات ق\\ولي و عملي را مط\\رح مي كن\\د و دستور مي دهد ك\ه انسان ه\\ا بايس\\تي در ط\\ريق خ\\دمت ب\\ه يك\\ديگر فعاليت كنند نه در طريق تجاوز و خيانت . از ابتداي برخورد به يك\\ديگر قيافه باز و سالم و سالمتي مطرح مي كند كه بايستي دراين برخ\\ورد قيافه برادرانه و معص\\ومانه نس\\بت به يك\\ديگر داش\\ته باش\ند و به هم ديگر سالم بدهند و با اين سالم اعالم كنند كه ب\\راي ب\\رادران خ\\ود يك انسان سالم و بي گناه هستند و به همين كيفيت به انس\\ان ه\\اي جل\\و افتاده در هر رشته اي خواه مالي و مقامي باشد و يا مال و ثروت و يا علم و حكمت ، دستور مي دهند ك\ه بايستي از اي\ن پيشرفتگي و جل\\و افتادگي به نفع عقب افتادگان فعاليت كنند و در خدمت آن ها باش\\د و آن ها را همراه خود در خط زندگي جلو بي\\اورد و هم\\راه خ\\ود داش\\ته باشد تا روزي كه با آن ها به آن مقصد بزرگ عالم آخ\\رت برس\\د. مي گوي\\د: بي اعتن\\ايي انس\\ان ه\\ا به يك\\ديگر در مس\\ير زن\\دگي مانن\\د بي اعتنايي يك س\\واره نيرومن\\د در بياب\\ان ب\\ا ب\\رادر خ\\ود مي باش\\د كه وقتي در بيابان حركت مي كنند كه خود را به شهر بزرگي برسانند آن سواره به پياده بي اعتنايي مي كند اسبش را مي ت\\ازد جل\\و مي رود ت\\ا زودتر به مقصد برسد و نمي داند كه آن جا زماني كه به ش\هر مقص\د وارد شد مورد بي اعتنايي ب\زرگ آن شهر كه خدا و اولياء خ\\دا هس\\تند واقع خواه\\د ش\\د و بلكه او را به دليل همين بي اعتن\\ايي و خي\\انت كه ب\\رادر خ\\ود را در بياب\\ان ره\\ا ك\\رده و او را به دس\\ت هالكت س\\پرده است ، اجازه ورود به آن شهر نخواهن\\د داد زي\\را آن يك ش\\هري اس\\ت كه مدينه فاضله شناخته شده يعني انسان ها به دليل انسانيت و مه\\ر و محبت و برادري و خ\\واهري ب\\ا يك\\ديگر زن\\دگي مي كنن\\د. نظ\\ام آن شهر بر پايه محبت و معرفت است . شهري است كه پليس و پاس\\بان ندارد مجري قانون و مقرراتي در كار نيست انسان ها به دليل مه\\ر و محبت و معرفت با يكديگر زندگي مي كنند و ذره اي فس\\اد و مفس\\ده در آن شهر وجود ندارد. روي اين حساب س\\عادت و نج\\ات بش\\ريت و خوشبختي ابدي و همگامي انسان ها در تع\\اون بق\\اء اس\\ت يع\\ني ه\ر كس براي حفظ موجوديت و قدرت خود بايستي به ديگران كمك كن\\د نه اين كه آن ها را در راه من\\افع خ\\ود استثم\\\ار نماي\\د و ي\\ا اس\\تخدام

كند.

19

شرح دعاي ندبه

پس عامل بقاء بشريت و رسيدن به يك تمدن واقعي الهي اس\\المي كمك انس\\ان ه\\ا به يك\\ديگر و مخصوص\\ا كمك پيش\\رفتگان به واپس ماندگان است تا آن ها را به جايي كه خودشان رسيده اند برسانند. در اين رابطه الزم است بدانيم انس\ان ه\ا در مس\\ير ح\\ركت تك\املي ب\\ر اساس تعاون بقاء از ج\اده اي كه همين دع\اي ن\\دبه آن را ترس\\يم مي كند با سه نوع نعمت نامتناهي رو به رو هستند كه اين سه رقم ثروت نامتناهي در انتهاي همين دعا كه مقصد است در اختي\\ار انس\\ان ق\\رار مي گيرد. و اگر از اين راه حركت نكنند قهرا در بي راهه خواهن\\د ب\\ود كه در اين بي راهه هم با سه رقم ع\\داب نامتن\\اهي رو ب\\ه رو خواهن\\د شد. زيرا همه جا نقمت خ\دا و ي\ا انتق\ام او ض\د نعمت اس\ت اگ\ر ب\ا نعمت هاي خدا رو به رو نشوند حتما با عذاب الهي رو ب\\ه رو خواهن\\د شد. زيرا كه گفته اند: خالء محال است . جاي خالي در عالم مخصوص\ا در زندگي انسان ها وجود ن\\دارد انس\\ان ه\\ا اگ\\ر در راه حق به س\\وي خدا و اولياء خدا حركت كنند حتما و قهرا با نعمت هاي خ\\دا رو ب\\ه رو مي شوند و ورودشان به بهشت و يا مدينه فاض\\له حتم اس\\ت . كس\\ي آن ها را از اين راه بر نمي گرداند و اگر از راه حق نروند نمي توانن\\د مت\\وقف باش\\ند قه\\را در راه ب\\اطل به فع\\اليت مش\\غول مي ش\\وند و آخرين نتيجه در اين راه پي\\دايش آتش جهنم و ع\\ذاب ه\\ايي اس\\ت كه خداوند متع\ال خ\\بر مي ده\د. اين دو مقص\د يع\ني بهش\\ت و ي\ا جهنم اقتضاي حركت در راه و يا بي راهه اس\\ت. به دس\\ت خ\\دا و ي\\ا اولي\\اء

خدا نيست بلكه مفهوم و معناي حركت است . همان طور كه در مسافرت ه\\اي ع\\ادي راه ه\\ا و ي\\ا بي راهه ه\\ا ب\\ر شخص مسافر حاكميت دارد و او را به شهري و يا بياباني مي رس\\اند راه زندگي و يا ح\\ركت ه\\اي تك\\املي ن\\يز به همين كيفيت اس\\ت. راه درست انسان ها را به مقصد آباد مي رس\\اند و راه نادرس\\ت و ي\\ا بي راهه انسان را در برهوت قرار مي دهد. آن س\\ه نعمت ب\\زرگ در راه خدا و اولياء خدا يكي نعمت ها و ل\\ذت ه\\ا و خوش\\ي ه\\ا و آس\\ايش و آرامش از طريق حواس پنج گانه است كه آن ها را ماديات و يا لذاي\\ذ مادي مي نامند. نعمت ها و لذايذ مادي خدا ت\\ا اب\\د و بي نه\\ايت ق\\ابل تكثير و تنوع است و هرگز انسان را در يك وضع ثابتي قرار نمي دهد. رقم دوم انس و آشنايي با انسان ها و لذايذ جنسي و حش\\ر ب\\ا اولي\\اء خدا كه باالترين نعمت است آن هم ت\\ا بي نه\\ايت ق\\ابل تكث\\ير و تن\\وع

20

شرح دعاي ندبه

است و رقم سوم اس\\تفاده و بهره ب\\رداري از لذاي\\ذ علم و مع\\رفت و حكمت و دانش و لقا الل\\ه و ي\\ا رض\\وان الل\\ه كه خداون\\د آن را نعمت

بزرگ تر مي داند مي فرمايد: وص\\ول ب\\ه اين س\\ه رقم نعمت اقتض\\اي 9و رض\\وان من الله اك\\بر

حركت در راه خدا و ص\\راط مس\\تقيم اس\\ت . و ام\\ا ب\\ا ح\\ركت در بي راهه اين سه رقم نعمت تبديل به س\\ه رقم نقمت و ع\\ذاب مي ش\\ود كه آن هم اقتضاي حركت در بي راهه و ض\\اللت اس\\ت و آن س\\ه رقم عذاب نامتناهي عبارت است از: تب\\ديل اين س\\ه رقم نعمت به نقمت ، تبديل مهر و محبت خدا به غضب خدا، همچ\\نين مه\\ر و محبت انس\\ان ها به عداوت و دشمني و لعن و نفرين آن ها و تبديل تمامي ل\\ذت ه\\ا به محروميت از آن ها به عالوه برگشت عذاب ه\\ايي كه در دني\\ا از او

به مردم رسيده است به خود او. :احتياج انسان به رهبري براي وصول به نعمت هاي خدا

وصول به نعمت هاي نامبرده به كيفيتي كه انسان بتواند از تم\\امي نعمت ها به نحو احسن لذت ببرد و بهره برداري كند، احتياج به رهبر و رهبري دارد . زيرا چنان كه گفته شد انس\\ان در خلقت خ\\ود معج\\وني است از تمامي آن چه خداوند ع\\الم آفري\\ده اس\\ت مادي\\ات و خ\\واص انواع ماده و همچ\\نين روحاني\\ات و خ\\واص روح و ان\\واع آن و در انته\\ا علميات و خ\\واص اقس\ام علم و مع\رفت . تم\امي اين ان\واع در جهت سه گانه باال به صورت بذري در وجود انس\\ان كاش\\ته ش\\ده اس\\ت كه اين بذرها مانند ساير درخت ها احتي\اج به رش\د و پ\رورش دارد مانن\د همه زراعت ها، بايستي از يك طرف آبياري شود و از طرف ديگ\\ر ب\\ا مواد غذايي مخصوصي تغذيه شود و ب\\ا ح\وادثي مانن\\د ب\اد و ب\وران و طوفان پرورش پيدا كند تا در انته\\ا درخت ب\\اروري ش\\ود آن چن\\ان كه

خداوند در قرآن مي فرمايد: 10اص\\لها ث\\ابت و فرعه\\ا في الس\\ماء ت\\وتي اكله\\ا كل حين ب\\اذن ربها

يعني درخت باروري كه به تمام زمين ها ريشه مي دوان\\د و از آس\\مان ها سر بدر مي كن\\د و ثم\\رات خ\\ود را همه ج\\ا و همه وقت در اختي\\ار بندگان خدا مي گذارد اگر درست دقت كنيم اين درخت هاي معم\\ولي از يك طرف به دل خاك ها و زمين ه\\ا ريش\\ه مي دوان\\د ت\\ا از خ\\واص

72توبه، 9�25بر�هیم، 10

21

شرح دعاي ندبه

خ\\اك و امالح خ\\اكي تغ\ذيه كن\\د. از ط\\رف ديگ\ر از دل خ\\اك س\ر ب\ر مي آورد و به فضاي آسمان سر مي كشد همه جا شاخ و ب\\رگ خ\\ود را گسترش مي ده\\د و در انته\\ا ب\\ا تهيه گل و مي\\وه در براب\\ر انس\\ان ه\\ا نمايش پيدا مي كند و با تقديم گل ها و ميوه ها انسان ها را به ط\\رف خود جلب و جذب مي كند. با برگ ه\\اي زيب\\ا خ\\ود را آرايش مي ده\\د هر كدام از اين سه نوع سرمايه را اگر نداشته باشد به هم\\ان م\\يزان محروميت پيدا مي كند اگ\\ر به دل خ\\اك ه\\ا ريش\\ه ندوان\\د از عناص\\ر خ\\اكي و خ\\اك ه\\ا بي خ\\بر مي مان\\د و نمي توان\\د از آن م\\واد مختلف استفاده كند و يا اگر از دل خاك سر بر نياورد و به فضاي آس\\مان پ\\ر نكشد از لط\افت هواه\ا و نس\\يم ها و گ\رمي آفت\اب و ت\\أثير س\تارگان محروم مي ماند و يا اگر گل و مي\\وه خ\\ود را تق\\ديم نكن\\د از حش\\ر ب\\ا انسان ها و جلب مشتري ها محروم است و در غربت و وحشت قرار مي گيرد و همچنين اگر برگ و باري نداشته باش\د. از زيب\\ايي مح\روم مي شود. مجبور است استخوان ه\\اي تن خ\\ود را در مع\\رض نم\\ايش بگذارد كه منظره زشتي به وجود مي آورد. انسان هم به همين كيفيت ش\\جره عجيب و عظيمي هس\\ت كه در انته\\ا بايس\\تي تم\\امي ع\\الم آفرينش و كاينات را زير سايه خود قرار ده\\د. زمين ه\\ا و خ\\اك ه\\ايي كه به دل آن ها راه يابد و ريشه بدواند، عناصر عالم ط\\بيعت و ان\\واع مادياتي است كه خداوند در طبيعت آفري\\ده اس\\ت . ط\\بيعت و تم\\امي آن چه در خود ذخيره نموده مانن\\د كت\\ابي اس\\ت كه ص\\فحات و اوراق خ\\ود را ب\\از نم\\وده ب\\ا خل\\وص و اخالص ك\\امل آن چه دارد در اختي\\ار انس\\ان مي گ\\ذارد، انس\\ان وظيفه دارد به تم\\امي آن چه در ط\\بيعت است و خدا آفريده آگاهي پيدا كند و اين آگاهي ممكن نيست مگ\\ر از طريق برخورد ب\\ا طب\ايع و تج\ربه آن ه\ا. آن چه از ط\\ريق ح\واس پنج گانه قابل استفاده است انسان وظيفه دارد همه آن ه\\ا را بشناس\\د و استفاده كند. اقسام جمادات از مواد و امالح ساده گرفته تا فل\\زات و ج\واهر گ\ران به\ا در دل ص\\حرا و ي\ا دري\ا همه اين ه\ا را وظيفه دارد بشناس\\د و اس\\تفاده كن\\د زي\\را آن چه در ط\\بيعت خلق ش\\ده نم\\ايش قدرت است . خدا قدرت خود را در برابر انسان به نم\\ايش مي گ\\ذارد و انسان ها را تشويق و ترغيب مي كند تا تمامي آن ها را بشناس\\د از هر چيزي به جا و به موقع اس\\تفاده كن\\د و ش\\كر خ\\دا را ب\\ه ج\\ا آورد. كساني كه به ط\\بيعت و پدي\\ده هاي آن بي اعتن\\ا هس\\تند مانن\\د كس\\اني هس\\تند كه در مجلس س\\خنراني خطي\\بي مي نش\\ينند و به س\\خنان او

22

شرح دعاي ندبه

بي اعتنا هستند و يا در ميدان نمايش و تماشا كه هنرمندي هنر خود را به نمايش مي گذارد تا افكار مردم را جلب كند تماشاگران بي اعتنايي مي كنند و حاض\\ر نيس\تند ه\نر هنرمن\\دان را ببينن\د و آن ه\ا را تمجي\د كنند. خداوند همه جا در صحرا و دريا و در زمين و آسمان علم و ه\\نر خود را به نمايش گذاشته و اين انسان ها را كه تماش\\اگر اين نم\\ايش ها هستند دعوت مي كند كه هنر نمايي خدا را ببيند و از ه\\ر چ\\يزي ب\\ه ج\\ا و به م\\وقع اس\\تفاده كنن\\د. پس انس\\ان از ط\\ريق برخ\\ورد به ط\\بيعت و پدي\\ده هاي آن از آن چه خ\\دا در ط\\بيعت آفري\\ده اس\\ت استفاده مي كند و دانش بزرگي از اين راه به دست مي آورد و ام\\ا از طريق سر كشيدن به فضا و آسمان و پر كشيدن به فضاي نامتن\\اهي. طبيعت و پديده هاي آن براي انسان ها مانند زمين هاي زراع\تي ب\راي مزرعه ها و بوستان ها مي باشد. انس\\ان ه\\ا مانن\\د درخت ه\\ا در ع\\الم كشت مي شوند. خداوند تبارك و تعالي مربي آن ها و پرورش دهن\\ده آن هاست . در اين جا كشت انسان و رش\\د او ب\\ا كش\\ت زراعت ه\\اي

ديگر فرق دارد. تمامي درخت ها و زراعت ها رش\د م\ادي دارن\د. ابت\\دا در دل خ\\اك دفن مي شوند و بعدا خداوند متعال آن ه\\ا را پ\\رورش مي ده\\د ت\\ا از دل خاك سر مي كشند و به سوي فصاي آسمان ب\\اال مي رون\\د وليكن انسان ها بعد از آن كه به سن بلوغ رسيدند در روي زمين و در فضاي علم و دانش و در دل انس\ان ه\\ا كش\\ت مي ش\\وند، پ\\رورش علمي و عقلي دارن\\د ت\\ا روزي كه از دل م\\اديت و ط\\بيعت س\\ر بكشن\\\د و به

فضاي ايمان و توحيد باال روند. گناه آدم در بهشت :

در همين جا الزم است داستان معصيت آدم و درختي كه از ارتب\\اط با آن درخت نهي شده بود بازگو كنيم تا به سر پرورش انسان آگ\\اهي پيدا كنيم . خداوند آدم را در بهشت آزاد گذاشت و به او ش\\جره واليت و توحي\د را مع\رفي ك\رد و فرم\ود: اي آدم ! در س\اية اين ش\جره در ارتباط با اولياي خدا اگر ح\\ركت ك\\ني و زن\\دگي خ\\ود را ش\\روع ك\\ني بهشت و تمامي نعمت هاي بهشت براي تو آزاد است و اين فرشتگان هم كه تو را سجده كرده اند مأمور اج\\راي دس\\تورات ت\\و هس\\تند ولي اگر از فضاي توحيد و واليت برگردي به طبيعت خود كه شجره خ\\بيثه است ، نزديك شوي . رابطه تو از خدا و اولي\\اء خ\\دا قطع مي ش\\ود در ن\تيجه از نعمت ه\اي خ\دا مح\روم خ\واهي ش\د درس\ت مانن\د درخت

23

شرح دعاي ندبه

جنگل كه آن را با درخت هاي مرغوب پيوند مي زنند. اگر آن درخت از شاخه پيوندي ميوه بدهد ميوه هايش مرغوب و مطلوب است و اگر از شاخه هاي اصلي جنگلي ميوه بدهد ميوه هايش ن\\امرغوب و ن\\امطلوب است و قابل استفاده نيست . انسان ها در ذات خود و در وج\\ود خ\\ود همين طورند. خداوند ما را از طبيعت و امالح طبيعت ساخته معجوني آفري\\ده اس\\ت كه تم\\امي امالح و طينت ه\\اي مختلف ط\\بيعت در اين معجون نهفته شده . بذري شده كه جامع تمام ب\\ذرهاي ع\\الم اس\\ت و در انتها شجره اي است كه مي تواند به تمام زمين ها ريشه بدوان\\د و از فضاها سر در آورد. در اين جا فطرت انسان در وجود انسان همان شاخة و شكوفه پيوندي است كه باغبان ها درخت هاي جنگل را با آن پيوند مي زنند. اگ\\ر انس\\ان از ط\\بيعت س\\ر ب\\رآورد يع\\ني به خ\واص و مقتضيات طبيعي و م\\زاجي خ\\ود بي اعتن\\ا باش\\د تم\\امي انگ\\يزه ه\\ا و مقتضيات طبيعي خ\\ود را از مس\\ير ايم\ان و فط\رت به ثم\\ر برس\اند، انساني خواهد بود خدايي و ملكوتي و تم\\امي نعمت ه\\ا و ل\\ذت ه\\ا و بركات مادي و معنوي در دنيا و آخرت ف\\راوان در اختي\\ار او ق\\رار مي گ\\يرد. خداون\\د به اين انس\\ان و همس\\رش مي گوي\\د : اس\\كن انت و

در اين فضا كه فض\\اي علم 11زوجك الجنه و كالمنها رغدا حيث شئتما. و ايمان است انسان ها آزادي مطلق دارند. امر و نهي از ج\\انب خ\\دا مت\\وجه آن ه\\ا نمي ش\\ود زي\\را تم\\امي اعم\\ال و افكارش\\ان از مس\\ير ايم\\ان و فط\\رت ك\\امال حكيم\\انه و عقاليي اس\\ت و خداون\\د هرگ\\ز از اعمال حكيمانه يك دانشمند را نهي نمي كند و به اعمال حكيم\\انه هم او را امر نمي كند زيرا انسان عاقل و دانا امر و نهي ن\\دارد اعم\\ال و افك\\ارش تمام\\ا عقالني و حكيم\\انه اس\\ت. مص\\داق فرم\\ايش م\\والي متقيان كه مي فرمايد: من خدا را به آزادي عبادت مي كنم نه به ام\\ر و نهي يا بندگي و بردگي زيرا خدا را شايسته عب\\ادت مي بينم و از اين

عبادت لذت مي برم . پس انسان ها كه در ميدان طبيعت و مقتضيات آن كش\\ت ش\\ده اند. بايستي برويند و جوانه بزنند از ميدان طبيعت سر برآورند و در فضاي ايمان و فطرت سر بكشند خود را در اختي\\ار خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا ق\\رار دهند تا رشد ايماني و فطري پيدا كنند. و در انتها چنان انساني ش\\وند كه مطل\\وب خداون\\د متعالن\\د. آب ه\\اي زراع\\تي در اين مي\\دان علم و

35بقره، 11

24

شرح دعاي ندبه

دانش و معرفت است كه از چشمه حيات يعني وجود ائمه جريان پيدا مي كند. مواد علمي و امالحي كه در معرض تغذيه انسان ها قرار مي گ\\يرد. عمل به اين عل\\وم اس\\ت كه از عمل به ه\\ر علمي ق\\درتي در انسان پي\\دا مي ش\\ود. ت\\ا ب\\ر اس\\اس مجم\\وعه اين ق\\درت ه\\ا درخت ب\\اروري ش\\وند و خ\\ود را به فض\\اي دوم كه توحي\\د و ال\\وهيت اس\\ت برسانند. در اين رابطه كه انسان مانند درخت ها و يا زراعت ها است كه بايستي برويد و رشد كند تا به ثمر برسد. مسئله احتياج انس\\ان ت\\ا انتهاي تكامل به يك مربي و ي\\ا مرش\\د ك\\امال واض\\ح و روش\\ن اس\\ت . فرق بين انسان ها و ساير موجودات در مس\\ئله رش\\د و تك\\امل ت\\ا به ثمر رسيدن اين است كه رشد ط\\بيعت و ي\\ا پدي\\ده ه\\اي آن يك رش\\د تكويني و طبيعي است كه احتياج به آگاهي موجودات قابل رشد ندارد بلكه آن ها صد در ص\\د ص\\نايعي هس\\تند در اختي\\ار خداون\\د متع\\ال كه رشد و تكامل آن ها در حال غفلت آن ها انج\ام مي گ\يرد و ديگ\ر اين كه رش\\د آن ه\\ا فقط و فقط رش\\د م\\ادي و ط\\بيعي آن ه\\ا مي باش\\د. رشد معنوي به سوي علم و دانش و قدرت و ثروت ندارند بلكه همان طور ناخودآگاه خداوند آن ها را در رحم طبيعت مي پروراند ت\\ا به ثم\\ر برساند. رشد آن ها مانند رشد جسماني و طبيعي انسان اس\\ت . زي\\را انسان از نظر جسمانيت در ميدان ط\\بيعت ج\\زيي از طبيعي\\ات ع\\الم اس\\ت . مانن\\د جم\\ادات و نبات\\ات و حيوان\\ات . ش\\ما ح\\ركت م\\ادي و جسماني خود را از عالم خاك تا عالم نباتات و از نباتات تا حيوان\\ات و تا روزي كه جسمي نيرومند و قدرت من\\د مي ش\ويد در نظ\ر بگيري\د، چقدر زياد روي بدن و جسم ش\\ما اعم\\الي انج\\ام گ\\رفته و تع\\ويض و تبديل مواد مختلف تا روزي كه انساني شده ايد نيرومند و ق\\درت من\\د شايد اگر ساخت و ساز بدني انسان را از ابتداي خاك تا انتهاي قدرت به ص\\ورت واح\\دهاي ص\\نعتي ش\\مارش ك\\نيم . از ميليارده\ا واح\\د مي گذرد و ما از همه اين واحدها و ساخت و سازها بي خ\\بريم . چن\\ان كه دانشمندان مي گويند: اگر كارخانه اي بس\\ازيم كه از يك ط\\رف آب و خ\\اك بري\\زيم و از ط\\رف ديگ\\ر انس\\ان و حي\\وان ب\\يرون بي\\اوريم اگ\\ر س\\اخت يك چ\\نين كارخ\\آن ه\\اي ب\\ه دس\\ت انس\\ان ممكن باش\\د. اوال زميني الزم دارد به وسعت كره زمين ت\\ا در ه\\ر هكت\\اري واح\\د ك\\اري انجام گيرد. در يكي ازآن واحدها س\\لول ه\\اي عض\\الني ، اس\\تخواني و امثال آن ها، با همه اين ها از عهده بشر خارج است كه بتواند عض\\له اي و ي\\ا قطعه اس\\تخواني ب\\راي انس\\ان بس\\ازد. گ\\اهي انس\\ان ب\\راي معالجه محتاج به طبيب مي ش\\ود ت\\ا يك غ\\ده زاي\\د را از س\\طح ب\\دن

25

شرح دعاي ندبه

بردارد چقدر زياد نيش كارد و چ\\اقو انس\\ان را زحمت مي ده\\د و ب\\از هم اين معالجه صدي نود و نه به دست خدا و يا طبيعت است . ص\\دي يك به دست دكترها. تمامي اين واحدهاي ص\\نعتي كه روي تن انس\\ان انجام مي گيرد در حال غفلت انسان واقع مي ش\\ود و انس\\ان كوچ\\ك ترين خبري از اين ساخت و سازها ندارد كه در اث\\ر آن رنج و زحم\\تي متحمل شود وليكن تربيت روحي و فكري انسان كه اساس تربيت ه\\ا مي باشد از مسير آگاهي و آزادي انسان انجام مي شود. رشد علمي انسان مانند رشد بدني او نيست كه ناخودآگاه بروي\\د و به ثم\\ر برس\\د بلكه رشد علمي و تربيتي انسان بر پايه آزادي و آگ\\اهي او انج\\ام مي گيرد، بايستي انس\\ان آن چه از عل\\وم تربي\\تي كه ب\\راي او الزم اس\\ت بداند و بعد از دانستن مطالبه كند. در جستجوي معلومات قيام كن\\د و بعد از قيام عشق و عالقه اي به علم و دانش در وجود او پيدا ش\\ود و براي رس\\يدن به معلوم\\ات تالش و كوش\\ش نماي\\د. ب\\ه ق\\ول ص\\احب مثن\\وي كه مي گوي\\د: علم كم ج\\و تش\\نگي آور ب\\ه دس\\ت ت\\ا بجوش\\د علمت از باال و پست . صاحب مثنوي مي گويد: اصل در تربيت عش\\ق و عطش به معلومات است كه علم مطلوب انسان واقع شود. انسان در خدمت علم باشد نه علم در خدمت انسان . انسان بنده علم باش\\د نه علم بن\\\ده انس\\\ان. در اين رابطه فرم\\\ايش ام\\\ام پنجم حض\\\رت باقرالعلوم عليه السالم خيلي جالب است كه مي فرمايد: المال خادم و ليس بمخ\\دوم و العلم مخ\\دوم و ليس بخ\\ادم فمن اس\\تخدم العلم

و كان فيه من الزاهدين. يع\\ني 12كان كمن باع يوسف بدراهم معدوده انسان در ارتباط با مال و ثروت مخدوم مال و ثروت است يعني مال و ثروت بايستي فداي انسان ش\\ود و در خ\\دمت انس\\ان باش\\د. ب\\راي رفع و دفع ض\\رر ك\\وچكي از وج\\ود انس\\ان الزم اس\\ت كه ميلي\\ون ه\\ا تومان خرج و صرف شود وليكن انسان بايستي در خدمت علم باشد. انسان حق ندارد علم را استخدام كند و رأي خود را ب\\ر قض\\اوت علم تحميل كند مثال علم قضاوت مي كن\\د ك\\ه ت\و بايس\تي خ\ود را زحمت بدهي و به حج خانه خ\\دا ب\\روي از م\\ال و ج\\ان خ\\ودت م\\ايه بگ\\ذاري وليكن مال و جان راحت طلب هستند. قضاوت مي كنند كه استراحت و حفظ م\\ال و خ\\ورد و خ\\واب به\\تر و الزم ت\\ر اس\\ت. در اين ج\\ا بين قضاوت انسان و قض\اوت علم اختالف پي\\دا مي ش\\ود اگ\\ر علم را ب\\ر خود حاكم كنيم بايستي از جان و مال صرف نظ\\ر ك\\نيم و در خ\\دمت

12

26

شرح دعاي ندبه

علم باشيم و اگر قضاوت ه\\واي نفس و اقتض\\اي م\\زاج و ب\\دن را ب\\ر علم ح\\اكم ك\\نيم علم در اين ج\\ا محك\\وم مي ش\\ود و ه\\زاران ه\\زار مصلحت و حكمت قرباني مال و ثروت مي شود. حض\\رت در اين ج\\ا مي فرمايد: كساني كه علم را در خدمت م\ال و مزاج قرار مي دهن\\د و علم را قرب\\اني ه\\وس ه\\اي خ\\ود مي كنن\\د مانن\\د ب\\رادران يوس\\ف هستند. يوسف عزيز خ\\ود را كه در كم\\ال و اس\\تعداد يك پيغم\\بر و در وج\\اهت و زيب\\ايي يگ\\انه زم\\ان ب\\ود و در حس\\ب و نس\\ب از به\\ترين خانواده ها. به جاي اين كه در خدمت او باشند تا به وسيله او به قدرت و پادشاهي و عزت دنيا و آخ\\رت برس\\ند او را به چن\\د درهم فروختن\\د كه شايد اگر بره و بزغ\\اله اي در اختي\\ار آن ه\\ا ب\\ود به قيمت بيش\\تر و ب\\االتري مي فروختن\\د. پس انس\\ان بايس\\تي در خ\\دمت علم باش\\د و

حركات خود را در شعاع قضاوت علم قرار دهد. :امتناع آفرينش علم در وجود انسان

در اين رابطه سئوآل و جوابي مطرح مي شود كه آيا علم در وجود انسان مانند ساير اعضاي بدن قابل آفرينش است تا از مس\\ير خلقت حاصل شود و انسان براي به دست آوردن آن رنج و زحمتي نبيند و يا علم در وجود انسان قابل آفرينش نيست بلكه انسان بايستي مشتري علم باشد. بطلبد و با جهاد و كوشش آن را به دست آورد. بعضي اين طور فكر مي كنند علم در وج\ود انس\ان ق\ابل آف\رينش اس\ت هم\ان طور كه خداوند بدون آگاهي انسان ها و يا مخلوقات ديگر آن ها را در خلقت كامل و مجهز مي آفريند و بدون نقص و عيب آن ها را ب\\ه دني\\ا مي آورد. ممكن اس\\ت علم را هم در وج\\ود آن ه\\ا به وديعه گ\\ذارد و انسان را يك عالم كامل به دنيا آورد. همان ط\\ور كه خداون\\د چش\\م و گوش و اعضاي ديگر را در وج\\ود انس\\ان خلق مي كن\\د علم را هم در وجود انسان خلق كند تا پس از تولد همه كس خ\\ود را ع\\الم و ك\\امل ببينند و بر اساس علم و كم\\ال انح\\راف و گم\\راهي در زن\\دگي آن ه\ا پيدا نشود و تمامي انسان ها از همان ابتداي تولد پاك و منظم و مبرا از عيب و گناه باشند. استدالل مي كنند به داستان بعضي از پي\\امبران و ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم كه در هم\\ان روزه\\اي تول\\د ع\\الم ك\\امل بوده اند. حض\رت مسيح به محض تولد مادر را ناراحت مي بين\\د از اين كه بدون شوهر بچه به دنيا آورده است مادر را تس\\ليت مي ده\\د مي گويد: چشمت روشن من ماية آبرو و عزت تو هستم نه ماية رس\\وايي و فضاحت تو. ببين به لطف خداوند درخت خشك براي تو خرما آورده

27

شرح دعاي ندبه

و در اين جا نهر آبي جاري شده تا خود را شستشو ك\\ني . همين ط\\ور با مردم سخن مي گوي\\د و خ\\ود را به عن\\وان يك پيغم\\بر مع\\رفي مي كند. يا ائمه اطهار عليهم السالم در كودكي حرف زده اند و هنگام تولد انسان هاي ع\\الم و ك\\امل ب\\وده و به تم\\امي عل\\وم و اس\\رار آش\\نايي داشته اند ب\\ه ط\\وري كه يك ام\\ام آن ق\\در كه در ب\\زرگي مي دان\\د در كودكي هم مي داند احتياج به درس و تحصيل ندارد. پس هم\\ان ط\\ور كه خداوند از نظر ساخت بدني آن ها را در رحم مادر كامل آفريده از نظ\\ر س\\اخت روحي هم ع\\الم آفري\\ده و علم و دانش را در ط\\اقچه وجود آن ها ثبت و ض\\بط نم\\وده اس\\ت كه احتي\\اج به درس و تحص\\يل ندارند. بي شك اگر خداوند هم\\ان ط\\ور كه در س\اخت ب\\دن انس\\ان را كامل مي آفريند در علم و دانش هم انس\\ان را مجه\\ز خلق كن\\د ع\\الم آفرينش يك نظام كامل پيدا مي كند و ديگر فسادي و گناه و معصيتي و قتل و غارتي واقع نمي ش\\ود زي\\را ه\\دف خداون\\د از خلقت ع\\الم و آدم دو چيز است: يكي معرفت انسان ها به آن چه در ع\الم هس\\ت و معرفت به وجود خداوند متعال و ديگ\ري هم پي\\دايش نظ\\ام ك\امل در زندگي و اين هر دو محصول علم و دانش اس\\ت . اگ\\ر از هم\\ان ابت\\دا خداوند انسان ها را كامل و عالم خلق كن\\د بش\\ر در زن\\دگي به آرزوي خود خواهد رسيد و معرفت كامل و در ضمن آن نظام كامل به وج\\ود خواهد آمد. در اين جا مي پرسيم دليل اين كه خداوند بعضي انسان ها را كامل و عالم خلق مي كند و اكثريت را جاهل مي آفريند ت\\ا از جهل آن ها اين همه فساد و تباهي پيدا شود چيست؟ . خدايي كه مي توان\\د ب\\ا يك اش\\اره انس\\ان را به كم\\ال مطلق برس\\اند چ\\را او را ج\\اهل مي آفريند و بعدا درس و بحث و كتاب و دانش و دانش\\گاه س\\ر راه او قرار مي دهد و در اثر جهل انسان اين همه فس\\اد و خ\\رابي پي\\دا مي ش\\ود. آي\\ا خلق علم و دانش در وج\\ود انس\\ان ممكن اس\\ت وليكن خداون\\د مض\ايقه مي كن\\د كه كت\\اب علم و دانش را در ط\\اقچه وج\\ود انسان به وديعه بسپارد تا انسان ها از ابتداي تولد عالم و كامل باشند و ي\\ا پي\\دايش يك چ\\نين علمي در وج\\ود انس\\ان ممكن نيس\\ت و علم چيزي است ك\ه از طريق اكتس\\اب پي\\دا مي ش\\ود؟. خ\\واه انس\\ان در مكتب خدا درس بخواند شاگرد خدا باش\\د ي\\ا ش\\اگرد انس\\ان ه\\ا دليل اين كه پي\\دايش علم ك\\امل از هم\\ان ابت\\داي خلقت در وج\\ود انس\\ان ممكن است وليكن خداوند آن ها را عالم و كامل خلق نمي كن\\د، بلكه آن ها را جاهل ب\\ه دني\\ا مي آورد و او را وادار به درس و كس\\ب دانش

28

شرح دعاي ندبه

مي كند چيست ؟ بي ش\\ك ه\\دف خداون\\د متع\\ال از خلقت ع\\الم و آدم ظهور علم و معرفت در وجود انسان است .

انسان علت غايي آفرينش است كه بدون اين علت و هدف . خلقت عالم و آدم لغويت پي\\دا مي كن\\د و اين آف\\رينش حكيم\\انه ب\\ه ص\\ورت ب\\ازي و اس\\باب ب\\ازي جل\\وه خواه\\د ك\\رد و اكن\\ون م\\ا مي پرس\\يم پروردگارا! آيا ممكن بود كه انسان را عالم و كامل خلق كني و از اين خلقت مض\ايقه فرم\ودي و ي\\ا پي\\دايش علم و حكمت ك\امل ب\\ر م\دار خلقت در وجود انس\\ان ممكن نيس\\ت؟ و چ\\اره اي نيس\\ت ج\\ز اين كه انسان ها به همين كيفيت كسب و اكتساب علم و دانش را فرا گيرن\\د و به كمال مطلق برسند. اگر جواب خ\\دا اين اس\\ت كه خلقت علم در وج\\ود انس\\ان ممكن اس\\ت وليكن خداون\\د متع\\ال راه دوم را انتخ\\اب كرده است . مي پرسيم اگر خلقت علم ممكن بوده است چرا خداون\\د اين راه پر رنج و زحمت را براي انس\\ان آفري\\ده و او را م\\أمور ك\\رده است كه به كيفيت آزادي و استقالل بر مدار اراده و مشيت خود علم را به دست آورد. ممكن است جواب اين باشد كه خداوند مي دانست كه انسان ها قدر ثروت و نعمت مفت و مجاني را نمي دانن\\د و ش\\كر خدا را به ج\\ا نمي آورن\\د بلكه آن را ض\\ايع مي گذارن\\د و ب\\راي اين كه انسان قدر ثروت ها و نعمت هاي خدا را و مخصوصا ق\\در نعمت علم را بداند مقدر فرموده كه انسان ها ب\\راي كس\\ب نعمت ه\\اي خداون\\د قدري زحمت بكشند و با رنج و مشقت آن را به دست آورن\\د ت\\ا ق\\در آن را بدانند. به همين دليل كه آدم و حوا را در بهش\\ت آفري\\د بهش\\تي كه براي به دست آوردن آن زحمتي نكشيده بودند قدر آن را ندانستند و معصيت خدا نمودن\\د در ن\\تيجه تبعي\\د ش\\دند. علم و دانش هم همين ط\\ور اگ\\ر خداون\\د مفت و مج\\اني و ب\\دون زحمت علم را به انس\\ان مي بخشيد انسان قدر آن را نمي دانست و باز هم جاهالنه كار مي كرد لذا خداوند مق\\در فرم\\ود كه انس\\ان ه\\ا اين نعمت ب\\زرگ را ب\\ا رنج و زحمت به دست آورند. ج\\واب اين اس\\ت كه ق\\درداني نعمت ه\\ا و ي\\ا قدر نداني آن ها نتيجه علم و جهل است . انسان ها اگر عالم و ك\\امل باشند اقتضاي علم اين است كه قدر نعمت علم و س\\اير نعمت ه\\ا را مي داند و شكر آن را به جا مي آورد همان طور كه اقتضاي جهل كفر به نعمت هاي خدا و قدر نداني از آن ها مي باش\\د. اقتض\\اي علم ق\\در داني آن است . پس اگر خداوند انس\\ان ه\\ا را از هم\\ان ابت\\داي خلقت عالم و كامل خلق مي ك\رد مانن\د ائمه اطه\ار عليهم الس\الم از هم\ان

29

شرح دعاي ندبه

ابتداي زندگي خود را در خط اطاعت خدا قرار مي دادند نظ\\ام ك\\امل در زن\\دگي ب\\ه وج\\ود مي آوردن\\د و از هم\\ان ابت\\داي خلقت در هم\\ان بهشت برين زندگي مي كردند. پ\س اين كه مي گوييم انس\\ان ها اگر علم و حكمت را مفت و مجاني به دست مي آوردند ق\\در آن را نمي دانستند جواب درستي نيست زيرا اقتض\\اي علم ق\\در داني نعمت ه\اي خداون\\د متع\ال اس\ت هم\ان ط\\ور كه اقتض\اي جهل ناش\كري و ناسپاس\\ي اس\\ت . وليكن ج\\واب درس\\ت اين اس\\ت كه خداون\\د در آفرينندگي همه جا آن چه به صالح نزديك ت\\ر اس\\ت انتخ\\اب مي كن\\د. فالسفه قانوني دارند به ن\\ام ق\\انون امك\\ان اش\\رف يع\\ني مي گوين\\د: خداوند متعال وقتي كه بين دو عمل قرار مي گيرد و يا دو انتخ\\اب كه يكي از آن ها از ديگري بهتر اس\ت آن به\\تر را انتخ\\اب مي كن\\د. اگ\\ر قرار باشد دو نفر انسان را به حكومت انتخاب كن\\د كه يكي از آن ه\\ا از ديگري اصلح باشد، خداوند همان به\\تر را انتخ\\اب مي كن\\د. در اين جا هم اگر پيدايش علم و دانش در وجود انس\\ان ب\\دون زحمت ممكن بود و يا الاقل به\\تر ب\\ود، خداون\\د اين به\\تر را انتخ\\اب مي ك\\رد وليكن جواب اين است كه ظهور علم و دانش در وجود انس\\ان و ي\\ا مخل\\وق ديگر به طور آني و ناگهاني ممكن نيست زيرا طفره است . طف\\ره به معناي اين است كه يك موجود متحرك خود را از مب\\دأ در منته\\ا ق\\رار دهد بدون اين كه از خط وسط بگذرد و اين عملي اس\\ت كه خ\\واه به

اراده خدا و يا خلق خدا قابل وقوع نمي باشد. داليل امتناع ظهور علم و دانش در وجــود انســان بــه طــور

:آني و ناگهاني حقيقت اين است كه علم به آن مسائلي مي گويند كه انسان متعلم خود را براي آن آم\اده مي كن\\د. بع\د از اين آم\ادگي در انس\\ان متعلم عشق و عالقه اي براي فراگيري علم پيدا مي ش\\ود و بع\\د از پي\\دايش عشق و عالقه از طريق م\\واجهه و مخ\\اطبه گوين\\دگان مس\\ائل علمي خود را به شنوندگان تعليم مي دهند و شنوندگان آن مسائل را ياد مي گيرند و باز خود را براي فراگيري مسائل ديگر آم\\اده مي كنن\\د. نظ\\ر به اين كه علم و دانش از طريق آمادگي فكر انسان در فك\\ر او ق\\رار مي گيرد خداوند تبارك و تع\\الي همه ج\\ا بين خ\\ود و انس\\ان ه\\ايي كه طالب علم و دانش هستند واسطه به وجود مي آورد. خداوند تب\\ارك و تع\\الي اولين معلم انس\\ان اس\\ت و خ\\ود را ب\\ا اين ص\\نعت معلمي و

30

شرح دعاي ندبه

آموزگاري در كتاب تعريف مي كن\\د. مي فرماي\\د: و علم آدم االس\\ماء . يعني خداوند تمامي اسماء را به آدم آموخت و ج\\اي ديگ\\ر مي13كلها

يع\ني فقط 14فرمايد: الرحمن علم الق\ران خلق االنس\ان علمه البي\ان خداي رحمان قرآن را به انسان مي آموزد. خ\\دا ابت\\دا انس\\ان را خلق مي كند و بعد از خلقت و آفرينش به او سخن و بي\\ان مي آم\\وزد. پس خداوند متعال اولين معلم است همان طور كه مب\\دأ و مص\\در تم\\امي نعمت ها و ثروت هاي مادي ذات مقدس خداوند متعال اس\\ت مب\\دأ و مصدر تمامي علوم و احكام و اسرار هم ذات مقدس خدا است . ابتدا به انس\\ان مي آم\\وزد و ب\\از انس\\ان ه\\ا آن چه از خ\\دا آم\\وخته ان\\د به ديگ\\ران تعليم مي دهن\\د. راه ه\\اي آم\\وزش و پ\\رورش كه به اراده خداوند متعال پيدا مي شود بر سه قسم اس\\ت : اول از ط\\ريق خلقت انس\\ان. دوم از مس\\ير ط\\بيعت و ح\\وادث ط\\بيعي و ع\\واملي كه در طبيعت حيات و حركت به وجود مي آورد. سوم از طريق بيان و سخن و تعليمات كه ب\\ه وس\يله كلم\\ات از گوين\\دگان به ش\\نوندگان ابالغ مي شود و اين هر سه نوع ابتدا به وسيله خداوند متعال ش\\روع مي ش\\ود و بع\\دا انس\\ان ه\\ا آن چه از خ\\دا و ط\\بيعت آموخته ان\\د به ديگ\\ران

مي آموزند. تعليمات از مسير خلقت انسان . چنان كه در صفحات گذش\\ته گفته ش\\د به اين كيفيت اس\\ت كه خداون\\د از مس\\ير خلقت و آف\\رينش بين انسان و تمامي كاينات رابطه برقرار س\\اخته اس\\ت . يع\\ني انس\\ان در خلقت خود آن چنان مجهز و كامل است كه مي تواند با هر كس و هر چ\\يزي خ\\واه از ن\\وع طبيعي\\ات و مادي\\ات باش\\د ي\\ا از ن\\وع ارواح و فرشتگان و يا باالتر ذات مقدس خداوند متعال رابطه پيدا كند انس\\ان ها در خلقت خود آن چنان مجهزند كه از هر چيزي نم\\ونه اي در وج\\ود خود دارند و با همين نمونه ها مي توانند با انواع ماديات از جم\\ادات و نباتات و حيوانات رابطه بر قرار كنند. و اين رابطه ها به دليل س\\نخيت و جنس\\\يتي اس\\\ت كه ب\\\ا ان\\\واع مادي\\\ات دارن\\\د مثال در وجودش\\\ان نمونه هايي از آب و خاك و امالح ديگر هست و مي توانند آن ه\\ا را به اختيار خود در آورند و همين طور از مسير روح\\انيت و روح خودش\\ان كه از نوع مجردات است . مي توانن\\د ب\\ا فرش\\تگان كه ان\\وار مجردن\\د رابطه پيدا كنند و با آن ها در تماس باشند و بفهمند كه فرش\\تگان چه

31بقره، 13�4لی �1لرحمن، 14

31

شرح دعاي ندبه

اجناسي هستند و چه كارهايي به دست آن ها ساخته مي ش\\ود. همين طور از مسير نمونه هايي از علم و حكمت كه خداوند به آن ها آموخته است مي توانند با خداي خ\\ود رابطه داش\\ته باش\\ند زي\\را انس\\ان هاب\\ا ذات مقدس خداوند متعال رابطه جنسي ندارند بلكه از نظ\\ر جنس\\يت مخالف و مباين يكديگرند. اش\تراك جنس\ي بين انس\ان و خ\دا نيس\ت وليكن با خداي خود اشتراك علمي پيدا مي كنند. خدا مي داند انس\\ان ها هم مي دانند خدا مي تواند انسان ها هم مي توانند. به هر م\\يزاني كه انسان به علم دانش مجه\\ز مي ش\\ود ه\\ر چن\\د دانش\\ي كه در ح\\د فهم كودكانه است با همين سرمايه كه مي داند با خداي خود جنسيت و سنخيت علمي پيدا مي كند و ب\\راي تك\\امل اين س\\نخيت خداون\\د به انسان ها علم و دانش مي آموزد تا آن ها را به كم\\ال مطلق برس\\اند. پس در اين جا مي گوييم : انسان ها از طريق نمونه هايي كه در وج\\ود خود دارند مي توانند با ماديات و روحانيات و با خداوند تبارك و تع\\الي رابطه بر ق\\رار كنن\\د و اين به\\ترين و ب\\زرگ ت\\رين راه تعليم و ت\\ربيت انسان است . زي\\را اگ\\ر از چ\\يزي نم\\ونه اي در وج\\ود خ\\ود نيابن\\د نمي توانند با آن رابطه برقرار كنند و اما راه دوم تربيت و آموزش انس\\ان از ط\\ريق برخ\\ورد ب\\ا ح\\وادث و ي\\ا برخ\\ورد ح\\وادث ب\\ا انس\\ان اين برخورده\\ا هم يگ\\انه راه آگ\\اهي انس\\ان به تم\\امي آن چه در ط\\بيعت خلق شده مي باشد. به كيفيتي كه اگر جهان و انسان در برابر انس\\ان ها صامت و ساكت باشد و يا اين كه انس\\ان س\\اكت و ص\\امت يك ج\\ا بنشيند و برخورد با كسي و چيزي نداش\\ته باش\\د معلوم\\ات او در ح\\د صفر باقي مي مان\\د و چن\\ان مي ش\\ود كه گ\\ويي نب\\وده و خلق نش\\ده است زيرا موج\\وديت ه\ر كس\ي و ه\ر چ\\يزي به دو س\\رمايه بس\\تگي دارد: يكي وجود كه او مخلوق باشد و خلق شده باش\\د و از كتم ع\\دم خ\\ارج ش\\ده باش\\د و ديگ\\ر پي\\دايش آث\\ار وج\\ودي از مس\\ير ح\\ركت و فعاليت كه خداوند او را به اين ح\\ركت و فع\\اليت وادار مي كن\\د. اگ\\ر موجودي در عالم باشد وليكن آثار وج\\ودي خ\\ود را ب\\روز نده\\د چن\\ان است كه گويي نيست و خدا او را خلق نكرده است . براي ظه\\ور آث\\ار وجودي هر كسي و هر چيزي و براي آگاهي انسان ها بر آث\\ار وج\\ودي تمامي موجودات ، خداوند در هر مخلوقي نياز و احتياج آفريده تا براي رفع نياز و احتي\\اج خ\\ود ح\\ركت كن\\د و فع\\اليت نماي\\د و اين ح\\ركت و فع\\اليت م\\ايه برخ\\ورد او به همه كس و همه چ\\يز و م\\ايه برخ\\ورد اشخاص و اشياء به انسان باشد. اآلن شما مي توانيد معلوماتي را كه

32

شرح دعاي ندبه

كسب نموده ايد در وجود خود تجربه كنيد كه اين معلومات از كجا و به چه وسيله پيدا شده اس\\ت ؟. مي ت\\وانيم بگ\\وييم كه آي\\ا م\\ا از ط\\ريق سخن و بيان و استعمال لغات و كلمات به آن چه در عالم هست آگاه مي ش\\ويم و ي\\ا از مس\\ير آگ\\اهي به آن چه در ع\\الم هس\\ت لغ\\ات و كلمات را مي شناسيم و معان\ي آن را مي دانيم وق\\تي كه حقيق\\تي را يا حادثه اي را به شما گزارش مي دهند مي گويند: زمين و آس\\مان و كوه و دريا و چيزهاي ديگر. آيا ب\\ا همين الف\\اظ ش\\ما ك\\وه و دري\\ا را مي شناسيد و يا پيش از استعمال لغ\\ات و الف\\اظ قبال به ك\\وه و دري\\ا آشنايي پيدا مي كنيد و بع\\دا الف\\اظ را به آن منطبق مي س\\ازيد؟. حقيقت اين اس\\ت كه م\\ا از ط\\ريق برخ\\ورد ب\\ا اش\\ياء و اش\\خاص و حوادث آن ها را مي شناسيم و براي اشاره به هر يك از آن ه\\ا لغ\\ات و كلماتي وضع مي كنيم . با اس\\تعمال آن كلم\\ات آن چه را كه انس\\ان ها ديده و شناخته اند به ي\\اد آن ه\\ا مي آوريم و اگ\\ر پيش از اس\\تعمال لفظ و لغت به معاني آن ها آگاهي نداشته باشيم لغ\\ات و اس\\امي آن هم براي ما مفهومي ن\\دارد. پس به\\ترين راه ب\\راي آش\\نايي به آن چه هس\\ت و خ\\دا آفري\\ده برخ\\ورد و ارتب\\اط م\\ا ب\\ا موج\\وداتي اس\\ت كه خداوند متعال خلق نموده است . خداوند براي آگاهي و آشنايي انس\\ان به آن چه در عالم هست او را به آن چه هست محتاج و نيازمند نموده است تا همين احتياج او را وادار كند به سوي آن چه هست برود و هر چيزي را از نزديك ببيند و به جا و به م\\وقع از آن چه هس\\ت اس\\تفاده كند. به همين منظور در وجود انسان هرگز حالت قناعت و توقف پيدا نمي شود تا خود را به آن چه دارد و مي داند قانع كند و متوقف ش\\ود و بگويد كه ديگر چيزي الزم ندارم .به هر ج\\ايي و به ه\\ر مق\\امي و به هر ميزان از مال و ثروت و قدرت كه مي رسد باز خود را نيازمن\\د به چيزهاي ديگر مي داند و حركت خ\\ود را به س\\وي آن چه هس\\ت ادامه مي دهد. خداوند متع\\ال هم ب\\راي آش\\نايي انس\\ان به آن چه در ع\\الم هست او را در مسير حركت و فعاليت تقوات مي كند تا آن چه هست در زمين و آسمان بداند و از آن استفاده كند. معراج پيغم\\بر اك\\رم به همين منظور پي\\دا ش\\ده اس\\ت خداون\\د در آيه اول س\\وره اس\\راء مي فرمايد: ما او را تا انتهاي عالم گردش داديم تا آيات عظمت م\\ا را در زمين و آسمان ببيند و بداند و بعد از اين س\\ير مع\\راجي كه آن چه در عالم بوده از نزديك ديده است آيات قرآن بر آن حضرت نازل شده و چون معاني قرآن را قبال در عالم ديده است به آيات و عبارات ق\\رآن هم آشنايي كامل پيدا كرده است . يكي ديگر از عوامل رشد انس\\ان و

33

شرح دعاي ندبه

تربيت او كه اختص\اص به ش\خص م\ؤمن و متقي دارد رش\د فك\ري و استعدادي او است و ش\\ايد هم رش\\د فك\\ري و اس\\تعدادي ابت\\دا ب\\راي مؤمن و كافر عموميت داشته باشد. وليكن از يك مقطع معيني به باال اين رشد فكري و استعدادي اختصاص به شخص مؤمن پي\\دا مي كن\\د. انسان ها همان طور كه از نظر بدني رشد پيدا مي كنند از كودكي ت\\ا جواني و شايد تا چهل سالگي مانند درخت ها و نباتات مي رويند و بعد مت\\وقف مي ش\\وند و ي\\ا به قهق\\را ب\\رمي گردن\\د از نظ\\ر روحي و استعدادي هم رشد مخصوصي دارند و از اين راه پيامبران و يا انسان هايي كه اهل ايمان و تقوا هستند رشدشان خيلي سريع اوج مي گيرد و در انتها مانند خورشيدي نس\\بت به س\\تارگان ش\\ناخته مي ش\\وند. و

پيغم\\بر اس\\الم ي\\ا: ش\\ايد هم ح\\ديثي كه در بعض\\ي روايت ه\\ا گفته اند پيغمبران يك سرو گردن از ديگران برتر و بلندتر بوده ان\\د. اين برت\\ري و بلندتري مربوط به قامت و بدن آن ها نبوده اس\\ت . بلكه مرب\\وط به رشد فكري و استعدادي آن هاست . پيغمبران از نظر تن و بدن در حد اعتدال بوده اند. نه بلندتر كه ق\\دري زنن\\ده باش\\د و م\\ورد ت\\وجه ق\\رار گيرد و نه هم كوتاه تر به همين كيفيت . بلكه در اعتدال ك\\امل و ح\\تي

گزارش داده و اين )ع(اين كوتاه تري قد را باز براي موال اميرالمؤمنين طور خبر داده اند كه آن بزرگوار قدشان كوتاه و شكمشان بر آمده و جلو بوده است و گ\\اهي مي گوين\\د كه آن حض\\رت ي\\ك ج\\ا كه هم\\راه ابوبكر و عمر در حركت بوده است وسط آن دو نفر ق\\دري كوت\\اه ب\\ه نمايش در آمده آن ها شعري گفته اند كه : انت في بيننا كنون لن\\ا و آن حضرت جواب داده و فرموده است: انا ان لم اكن ف\\انتم ال. يع\\ني آن دو نفر گفته اند كه: تو در ميان ما مانند حرف نون در كلمه لنا هس\\تي كه در دو طرف عمودي و بلند است و در وسط كه ح\\رف ن\\ون باش\د كوت\\اه اس\\ت يع\\ني ت\\و در مي\\ان م\\ا ق\\د كوت\\اه نم\\ايش مي دهي و آن حضرت در جواب گفته است: انا ان لم اكن ف\\انتم ال. اگ\\ر من نباش\\م شما ال هستيد. يع\\ني هيچ زي\\را ح\\رف ن\\ون را اگ\\راز وس\\ط كلمه لن\\ا بردارند تبديل ب\ه ال مي شود و ال هم حرف نفي است يع\\ني نيس\\ت و نابود البته ممكن است اين داستان مطايبه اي باش\\د كه بين س\\نيان و شيعيان به وجود آمده و اال ائمه اطهار عليهم السالم و شخص پيغم\\بر از نظر تن و بدن و زيبايي در حد اعتدال بوده اند نه بلند و نه كوتاه ت\\ا جايي كه مشهور است از حض\\رت رس\\ول اك\\رم پرس\\يدند ش\\مازيباتر هستيد يا حضرت يوسف زيباتر بوده است، ايش\\ان ج\\واب داده ان\\د كه

34

شرح دعاي ندبه

يع\ني ب\رادرم يوس\ف از من 15اخي يوسف اجمل م\ني و ان\ا املح منه زيباتر بوده وليكن من از او با نمك تر هستم . مالحت آن زيب\\ايي عمقي و باطني انسان است وليكن جمال مرب\\وط به زيب\\ايي ظ\\اهر اس\\ت و اما اين جمله كه درباره موال گفته اند: در واقع دو جا عيب ب\\دني ب\\راي آن حض\\رت تراش\\يده اند يكي ب\\زرگي ش\\كم و ديگ\\ري ان\\زع يع\\ني كم مويي دو طرف جلو سر. گفته اند: دو ط\\رف جل\\وي س\\ر حض\\رت م\\و نداشته و شكمش بر آمده بوده است ت\\ا ج\\ايي كه بعض\\ي ها به همين كيفيت عكسي ب\\راي آن بزرگ\\وار ترس\\يم كرده ان\\د كه او را يقه ب\\از و شكم گنده نمايش داده اند. اين ترس\\يم و توص\\يف مرب\\وط به ح\\ديثي اس\\ت كه در وص\\ف آن حض\\رت گفته ش\\ده وليكن در فهم ح\\ديث به اشتباه رفته اند. در وصف آن حضرت گفته ش\\ده اس\\ت ان\\زع البطين ان\\زع از كلمه ن\\زع اس\\ت . بطين هم از كلمه بطن از كلمه بطين اين طور شناخته ان\د كه ش\كم آن حض\رت گن\ده و جل\و ب\\وده اس\ت و از كلمه انزع هم اين طور فهمي ده اند كه جل\\و س\\ر آن حض\\رت و ي\\ا دو ط\\رف پيش\\اني او ط\\اس و بي م\و ب\\وده اس\ت ب\\ا اين كه كلمه ان\\زع البطين مربوط ب\\ه علميت و روح\\انيت آن حض\\رت اس\\ت . عرف\\ا و ي\\ا ائمه انزع البطين را اين طور تفسير كرده و گفته ان\\د ك\\ه: ان\\زع يع\\ني كسي كه خود را به تمام معنا از شهوت و شهوات و حرص جدا نموده و درخت ش\\هوت را در وج\\ود خ\\ود از ج\\ا كن\\ده اس\\ت و بطين هم به معناي باطن داري و باطني بودن آن حض\\رت ب\\وده اس\\ت و اين كلمه بطين در وصف خداون\\د متع\\ال هم ذك\\ر ش\\ده اس\\ت . آن حض\\رت در وصف خدا مي گويد: الحمدالله الذي بطن خفيات االم\\ور و امتنع علي

. خداي را س\تايش مي كنم كه به ب\اطن ه\ر چ\يزي وارد16عين البصير شده و باطن هر كس و چيزي را مي داند و در عين حال چشم ه\\ايي كه بسيار بينا و بصير هس\\تند نمي توانن\\د او را ببينن\\د. پس كلمه بطين به معناي باطن داري آن حضرت است يعني علم و دانش او به ب\\اطن ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي رس\\وخ ك\\رده و خ\\ود حض\\رت هم بيش\\تر به معنويت خود و باطن خود مي پردازد كه جمال معنوي و باطني داش\\ته باشد. به فكر جلوه ظاهري خود نيست كه لباسش و قيافه و اندامش چطور باشد. وليكن به فكر جلوه باطني خود مي باشد كه دوست دارد در ب\\اطن و معن\\ويت خيلي برت\\ر و ب\\االتر باش\\د. پس اين كلم\\ه ان\\زع البطين كه مرب\\\وط به معن\\\ويت و ب\\\اطن داري آن حض\\\رت اس\\\ت

15 البالغه 16 نهج

35

شرح دعاي ندبه

بعضي ها اين طور معنا كرده اند كه مربوط به بدن و اندام آن حض\\رت است . در نتيجه گفته اند: شكم آن حض\\رت جل\\و ب\\وده ق\\دش كوت\\اه و جلو سرش بي مو. با اين كه در حاشيه تعريفات انبياء و ائمه داريم كه در تقدير خ\\دا الزم اس\ت كه خيلي زي\\اد ج\\الب و زيب\\ا باش\ند ت\\ا نظ\ر مردم را به ط\\رف خ\\ود جلب كنن\\د و كس\\ي نتوان\\د ب\\ر آن ه\ا اي\\رادي بگيرد كه آن ها را مسخره كند. زيرا پيغم\\بران دش\\منان زي\\ادي دارن\\د كه اگر عيب و ايرادي در تن و ب\\دن آن ه\\ا باش\\د خيلي م\\ورد ت\\وجه و استهزاء دشمنان قرار مي گيرند. پس خداون\\د مق\\در ك\\رده اس\\ت كه آن ها از نظ\\ر ظ\\اهري و ب\\دن و ان\\دام زيب\\ا باش\\ند و ي\\ا الاقل در ح\\د اعتدال . به همين مناسبت اين جمله كه درب\\اره انبي\\اء گفته ان\\د كه آن ها يك سر و گردن از ديگران بلندتر بوده اند مربوط به رش\\د فك\\ري و معنويت آن ها بوده است . ما اگر انسان ه\\ا را در ع\\الم ط\\بيعت و در دوران زندگي به بذري تشبيه كنيم كه در اين عالم كاشته مي شوند و در آين\\ده به درخ\\تي تب\\ديل مي ش\\وند در اين تش\بيه انس\ان ه\ايي كه فاقد ايمان و تقوا هستند و عقل خدابيني و خداشناس\\ي ندارن\\د مانن\\د ب\\ذرها و ي\\ا هس\\ته هايي هس\\تند كه در دل خ\\اك س\\بز ش\\ده و ريش\\ه دواني\ده وليكن از خ\اك ب\اال نيام\ده اس\ت . ت\ا از ه\وا و فض\ا و ن\ور و حرارت استفاده كند . انسان هاي فاقد ايمان تقوا فقط رش\د ط\\بيعي دارند. ترقيات آن ها و كم\\االت آن ه\\ا در چه\\ار چ\\وب ط\\بيعت اس\\ت م\\اده را و خص\\ايص م\\اده را و خص\\ايص اجس\\ام و درخت ه\\ا را مي شناسند وليكن به ماوراء طبيعت سر نمي كشند تا از فض\\اي ايم\\ان و تقوا و پرورش فرشتگان استفاده كنن\\د. در اين ج\\ا الزم اس\ت ب\\دانيم

رشد فكري و روحي كفار از كجا تا به كجا دوام دارد.حدود رشد فكري كافر و مؤمن :

ظاهرا در مباحث گذش\\ته مط\\رح ش\\د كه ب\\اطن ط\\بيعت هم مانن\\د ظ\\اهر آن به دو قس\\مت زمين و آس\\مان تقس\\يم مي ش\\ود. فض\\اي باطني و معنوي محيط به ماده، آس\\مان ط\\بيعت ش\\ناخته مي ش\\ود و ماده و مقتضيات آن تا روزي كه در شكل انس\\اني به ثم\\ر برس\\د و به آخرين مرحله تكامل نايل شود، زمين طبيعت نامي ده مي شود و اين زمين و آسمان ب\\اطن ط\\بيعت را مي ت\\وانيم در وج\\ود خودم\\ان به\\تر احساس كنيم . زمين وجود ما ماديت ما است . بدن با تمامي خص\\ايص و مقتضيات مادي مانند اقتضاي خون و مزاج و عضالت ب\\ه ط\\ور كلي

36

شرح دعاي ندبه

آن چه را بدن مي خواهد و مط\البه مي كن\د م\ا ن\يز در خ\دمت همين بدن و مزاج هس\\تيم كه ه\\ر چه به\\تر و بيش\\تر بت\\وانيم س\\المتي آن را حفظ كنيم و از مرگ و مرض جلوگيري نم\\اييم . زمين وج\\ود ماس\\ت . در ماوراي اين طبيعت و اقتضاء يعني طبيعت و اقتضاي ب\\دن و م\\زاج روح و روحانيت ما ق\\رار گ\\رفته اس\\ت . روح و جس\\م م\\ا آن چن\\ان در يكديگر ادغام هستند كه در ذات م\\واد ب\\دن روح اس\\ت و در ذات روح مواد بدن . وليكن همه ج\\ا ب\دن م\ا در براب\ر روح و حي\ات م\ا درس\\ت صفري در برابر بي نهايت است . ما از نظ\\ر ب\\دني و روحي به تم\\امي كاينات متصل هستيم و مي توانيم بگ\\وييم : نامتن\\اهي هس\\تيم. اگ\\ر در فضاي روح و معنويت با سرعت ميليون ها سال نوري در ثانيه حركت كنيم به انتها نمي رس\\يم وليكن ب\\دن م\\ا همين حجمي اس\\ت كه روي هم رفته يك متر مكعب نيست . اين بدن و مزاج زمين وجود ما است ، روح و روحانيت هم آس\\مان وج\\ود م\\ا. زمين و آس\\ماني اس\\ت ك\ه به ميزان يك ميليونيم ميلي متر از يكديگر فاصله ندارند. كل آف\\رينش هم به همين ش\\كل اس\\ت. تم\\امي ع\\الم آف\\رينش را كه به س\\ه قس\\مت تقس\\يم مي ش\\ود فض\\اي س\\تارگان و بع\\د از آن هفت طبقه زمين و آسمان و بعد از آن طبقات فضاي نور و نيرو. تمامي اين سه قس\\مت را هم مي توانيد به صورت يك انسان در فكر خود مجسم كني\\د. ب\\دن عالم آفرينش و روح ع\\الم آف\\رينش و خ\\دايي كه محيط به اين روح و بدن است . در اين زمين و آسمان كه مربوط به باطن ط\\بيعت اس\\ت مانند زمين و آسماني كه در ظاهر طبيعت ديده مي شود انسان ها رشد مي كنند. گاهي رشدشان فقط زميني است. در ب\\دن ط\\بيعت و بدن و خودشان در تمام عمر و يا اگر ميلي\\ون ه\\ا س\\ال عم\\ر كنن\\د از دايره زمين طبيعت و زمين بدن خود خارج نمي شوند. نمي توانن\\د از اين طبيعت به ماوراء طبيعت و ي\\ا از ب\\دن و م\زاج به م\\اوراي ب\\دن و مزاج سر بكشند و در آن فضا رش\\د كنن\\د. در اين رابطه انس\\ان ه\\اي مؤمن كساني هستند كه از مس\\ير ايم\\ان و اعتق\\اد به خ\\دا به م\\اوراء طبيعت سر مي كشند. درس\\ت مانن\\د ب\\ذري كه از زمين س\\ر كش\\يده وارد فضا شده است پس اين طايفه نس\\بت به ط\\ايفه اول بي نه\ايت با هم فاصله دارند. خدا طايفه اول را به صورت زمين ترسيم مي كند و طايفه دوم را آسمان مي شناسد. همه جا كلمات س\\ماء و س\\موات در آي\\ات ق\\رآن كه خداون\\د متع\\ال از آس\\مان و زمين ن\\ام مي ب\\رد و همچنين باراني كه از آسمان به طرف زمين مي آيد و طبيعت را رش\\د مي دهد تمامي اين جمالت به ن\\ام آس\\مان و زمين و ب\\اران آس\\مان و

37

شرح دعاي ندبه

زمين و يا خورشيد و ماه و ستارگان به انسان هاي م\\ؤمن و روح\\اني تفسير شده است كه از زمين طبيعت خارج شده به آسمان طبيعت و

يا به فضاي روح و روحانيت سر كشيده اند. در اين جا نكته اساسي اين است كه س\\ير به م\\اوراء ط\\بيعت فقط از مسير ايمان و اعتقاد و توفيق الهي ممكن است . اگر مس\\ير علمي و تك\\\املي را به س\\\ير و مس\\\افرت در زمين تش\\\بيه ك\\\نيم س\\\ير و مسافرتي كه فقط در زمين و طبيعت بوده ح\\ركت در بياب\\ان و ك\\وير است. يك چنين بيابان و كويري كه تمام عمر وقت انسان را مي گيرد و نمي گذارد كه به مقصد برسد، بره\\وت ناميده ان\\د. بره\وتي كه يكي از وادي هاي جهنم است نظير بيابان ه\\اي ط\\بيعت نيس\\ت بلكه همين ميدان طبيعت و م\\زاج انس\\ان و ي\\ا ح\\ركت علمي در مي\\دان ط\\بيعت عالم است . مسافريني كه تمام عمر در كوير و بيابان حركت مي كنند غالبا حركاتشان دوري مي باشد يا از مركز به محيط و يا از محيط به مركز. هرگز به جايي نمي رسند و نمي توانند از ماوراء طبيعت سري در آورند و حقيقت را بشناسند لذا ب\\راي حقيقت شناس\\ي باي\\د راه را عوض كنند و ي\\ا به تعب\\ير ديگ\\ر بي راهه را كه هم\\ان ك\\وير و بره\\وت طبيعت است رها كنند و به راه برگردند. راه در اين جا ايم\\ان به خ\\دا و استفاده از دعوت پيغمبران است . و امروز خالصه آن دعوت ه\\ا در ق\\رآن و اس\\الم ترس\\يم ش\\ده اس\\ت . فقط در ص\\ورتي مي توانن\\د از ماوراء طبيعت چيزي بفهمند كه دس\\ت به دامن خ\\دا بزنن\\د. ايم\\ان به خ\\دا بياورن\\د و از خ\\دا كمك بخواهن\\د. وارد مكتب واليت ش\\وند و از اولياء الله كمك بگيرن\\د. مش\\اهده مي كني\\د در همين س\\وره حم\\د كه سنبل ح\\ركت به س\\وي خ\\دا و كمك خ\\واهي از خداون\\د متع\\ال اس\\ت جمالت اياك نعبد و اياك نستعين و هدايت به ص\\راط مس\\تقيم مط\\رح شده است . انسان در نماز طبيعت را رها مي كند و به ماوراء طبيعت سر مي كش\\د. ل\\ذا پيغم\\بر اك\\رم فرمودن\\د: نم\\از مع\\راج م\\ؤمن است . يعني به وس\\يله نم\\از به فض\\اي م\\اوراء ط\\بيعت در ع\\الم و ي\\ا فضاي ماوراء مزاج و بدن در وجود خ\\ود س\\ر مي كش\\ند. در اين ج\\ا بزرگ ترين منبعي كه انسان ه\\ا از آن منبع تغ\\ذيه مي ش\\وند، ت\\وفيق الهي و كمك هايي است كه از جانب خداوند به بندگان خدا مي رسد و ب\\از اين حقيقت را هم بايس\\تي ب\\دانيم كه ط\\بيعت در براب\\ر م\\اوراء طبيعت مانند صفر و يا اع\\داد ك\\وچك در براب\\ر بي نه\\ايت اس\\ت و در

38

شرح دعاي ندبه

عين حال اين عدد كوچك طبيعت كه ماده باشد در وجود خ\\ود ن\\زديك به ع\\دم اس\\ت . چ\\يزي هس\\ت مانن\\د اين كه نيس\\ت . خداون\\د از اين طبيعت كه پوس\\ته ع\\الم خلقت اس\\ت گ\\اهي تعب\\ير به س\\ايه و گ\\اهي تعبير به ظلمت مي كند. امام صادق عليه السالم در تع\\ريف س\\ايه ي\\ا

يعني از يك طرف چيزي است 17ظلمت مي گويد: شيئ و ليس بشيئ و خود را به صورت شيئي نمايش مي ده\\د و از ط\\رف ديگ\\ر در واقع چ\يزي نيس\ت . يع\ني م\اده در ذات خ\ود فاق\د اث\\ر و خاص\يت اس\ت . ن\\يروي ح\\ركت ن\\دارد، س\\كون محض اس\\ت . روح حي\\ات ن\\دارد، ميت محض است . رنگ و رونق ندارد، سياهي محض است . نور و روشنايي ندارد، ظلمت محض است . ذرات و مواد، ارتباط و اتص\\ال به يك\\ديگر ندارند، انفصال محضند، يعني هر نوع خاصيتي و اثري و حركتي كه در ماده و طبيعت پيدا مي شود از ماوراء ط\\بيعت سرچش\\مه مي گ\\يرد. ماوراء ط\\بيعت دو قس\\مت اس\\ت و ه\\ر دو قس\\مت در ذات خ\\ود بي نه\\ايت اس\\ت : يكي اص\\ل ن\\ور و ن\\يرو و ديگ\\ر ذات مق\\دس خداون\\د متعال . نور و ن\\يرو، مب\\دأ تم\\امي ارزش ه\\ا و كم\\االت در ع\\الم م\\اده اس\\ت . م\\ادۀ� فاق\\د ن\\ور و ن\\يرو ظلمت محض اس\\ت. از خ\\ود اث\\ر و خاصيتي ندارد. خداوند با اصل نور و نيرو به مواد عالم اث\\ر و خاص\يت مي دهد و آن ها را مي سازد و ذرات م\\واد را ب\\ا يك\\ديگر ت\\ركيب مي كند و در انتها به اين طبيعت بي جان و فاقد خاصيت ارزش مي دهد و به صورت اين همه مخلوق\\ات و موج\\ودات ع\\الم و در انته\\ا آن را ب\\ه صورت انسان ظاهر مي س\\ازد. كيفيت ت\\ركيب اص\\ل ن\\ور و م\\اده آن قدر عميق و عجيب است كه امام باقر عليه السالم مي فرماي\\د: س\\ه اصل در عالم است كه به جز خدا كسي آن را نمي داند و يا اگر بداند نمي توان\\د. يكي اص\\ل ايج\\اد موج\\ودات ب\\دون س\\ابقه و ديگ\\ر اص\\ل برگشت موجودات به نابودي محض و سوم جعل ماهيت . يعني تكامل ماده در مسير ارزش ها تا به صورت يك انسان كامل در آيد و لي\\اقت خالفت الهي را پيدا كند. از اين اصل س\\وم تعب\\ير به جعل م\\اهيت مي كند. جعل ماهيت يعني خاصيت دادن به مواد و اجسام بدون خاصيت . شما به وجود خود نگاه كنيد و خود را در دو ح\\ال ببيني\\د كه چط\\ور در يك حال صفر مطلق هستيد و در حال ديگ\\ر همه چ\\يز. يع\\ني در ح\\ال موت و حيات ، آن چيست كه وارد بدن شما مي ش\\ود در ن\\تيجه ش\\ما همه چ\\يز هس\\تيد و تم\\امي ارزش ه\\ا را ب\\ه دس\\ت مي آوري\\د. م\\الك مطلق عالم هستيد و همه چ\\يز به ملكيت ش\\ما در مي آي\\د و چ\\ون آن

17

39

شرح دعاي ندبه

اصل از وجود شما خارج مي شود به عدم محض بر مي گردي\\د. به جايي كه بدن شما هم چ\\يزي اس\\ت زاي\\د و لش\\ي اس\\ت م\\رده كه بايستي از مرآ منظر مردم بردارند و در دل خاك دفن كنند. اين تغي\\ير همه جانبه را كه در يك آن انسان از صفر به بي نهايت مي رس\\د و ي\\ا از بي نهايت به صفر بر مي گردد جعل ماهيت مي نامند يع\\ني حي\\ات دادن ، شعور دادن ادراك دادن و همه چيز. اين جعل م\\اهيت آن چن\\ان عميق و عجيب اس\\ت كه اگ\\ر انس\\ان ه\\ا به رأي و فك\\ر خ\\ود ط\\رف ميليون ها سال به تحقيق و تجربه بپردازند باز هم نمي توانند به اصل ماوراء طبيعت و منبع حيات و حركت اتصال و ارتباط پيدا كنند. خطي و يا حركتي هست كه جز به اراده خدا ق\\ابل وق\\وع نيس\\ت همين خط است كه گفته اند: از موي باريك تر و از شمش\\ير برن\\ده ت\\ر يع\\ني ب\\ه وسيله انسان و به اراده انسان بدون ارتباط به خدا و ب\\دون ه\\دايت و دستگيري خدا قابل وقوع نيست . لذا كساني كه سر ايمان و تقوا را و ارتباط با خدا را فهميدند همه چ\\يز ش\\دند، حي\\ات اب\\دي و دائمي پي\\دا كردند و تمامي ارزش ها را به دست آوردند و كساني ك\ه در ط\\بيعت ماندند و نتوانستند ايمان و تقوا پيدا كنند در صفر مطلق باقي ماندند، اين پنج روز دنيا هم كه حيات و حركت دارند براي آزم\\ايش اس\\ت كه ش\\ايد حقيقت را درك كنن\\د و به خ\\دا پناهن\\ده ش\\وند. دليل احتي\\اج و ارتباط انسان به خدا و به اولياء خدا از هم\\ان دقيقه و س\\اعتي اس\\ت كه انسان مي خواهد خود را و خداي خود را و زندگي خ\\ود را و آين\\ده خود را بشناسد. حكمت موت و حيات را درياب\\د و در ن\\تيجه بدان\\د كه كيست و چيس\\ت و چه آين\\ده اي دارد. از همين ح\\الت كه انس\\ان مي خواهد سري از عالم خلقت در آورد و سري بفهمد و بدان\\د احتي\\اج به خدا و احتياج به ايمان و تقوا قابل درك و قابل احساس است كه اگ\\ر فهميد و خود را به خدا و اولياء خدا سپرد در آن خط از موي باريك تر سهل و آسان حركت مي كن\\د و خ\\ود را به ث\\روت و ق\\درت نامتن\\اهي مي رساند و اگر نتوانست از طبيعت سر بكشد و سري و حقيق\\تي از زندگي را درك كند در زندگي مادي و طبيعي خود غرق مي ش\\ود و به ج\\اي اين كه موجب\\ات رف\\اه و آس\\ايش ب\\ه وج\\ود آورد ب\\راي خ\\ود و ديگران يك جهنم ابدي مي سازد. كه در آن عذاب ابدي اگر خ\\دا او را نابود كند خيلي خوشبخت شده است و اگر خدا مرگ او را نرس\\اند ت\\ا

ابد در عذاب جهنم مخلد خواهد بود.

40

شرح دعاي ندبه

:خط حركت دعاي ندبه احتي\\اج انس\\ان ه\\ا به خ\\دا از هم\\ان ث\\انيه و دقيقه اي اس\\ت كه مي خواهند از زندگي چيزي بفهمند و بدانند. از چه راهي بروند خوش\\بخت و سعادت مندند و گرنه به بدبختي و ش\\قاوت مبتال مي ش\\وند. دع\\اي ن\\دبه از همين ج\\ا به بع\\د م\\ا را راهنم\\ايي مي كن\\د كه به چه راهي بايستي برويم و در واليت و حكومت چه كساني بايستي انجام وظيفه كنيم . احتياج انسان به رهبر و پيشوا يك احتياج ابدي و دائمي اس\\ت و انسان هرگز حالت استغناء از پيش\وا و ره\بر پي\دا نمي كن\د. ممكن است پيشوايان عوض بشوند و آخرين پيشوا كه خداوند متع\\ال اس\\ت ره\\بري انس\\ان را مس\\تقيما عه\\ده دار ش\\ود وليكن هرگ\\ز ح\\التي در انسان پيدا نمي شود كه از خدا و رهبر مس\\تغني باش\\د. بره\\ان ع\\دم استغناء اين است كه انسان دائما نيازمند به تغذيه اس\\ت خ\\واه م\ادي باشد و يا معنوي و دائم در حركت به سوي بهترها و بهترها می باشد، ح\\ركت هم در بي نه\ايت ق\\ابل ت\\وقف نيس\\ت و اگ\ر روزي انس\\ان از حركت بازماند به مرزي و جايي برسد كه آن جا آخر باشد و ما بع\\دي نداشته باشد همان توقف مساوي با مرگ و نابودي است و اين حالت ت\\وقف وق\\تي حاص\\ل مي ش\\ود كه فض\\اي آف\\رينش و مي\\دان خلقت انتهايي داشته باشد كه در آن انتها هم قدرت خدا به آخ\\ر برس\\د و هم فضاي آفرينش تمام شود و اين هر دو نامتناهي اس\\ت. وليكن ح\ركت و فعاليت انسان خ\\واه مرات\\بي باش\\د مانن\\د تك\\امل علم و دانش و ي\\ا عددي باشد از نوع كميات يعني ارقام نعمت خدا كه در اختيار انس\\ان قرار مي گیرد و يا ميدان حركت كه به كيلومترها قابل تقس\\يم اس\\ت اين ح\\ركت كه براس\\اس كميت و كيفيت واقع مي ش\\ود از ن\\وع ع\\دد است و عدد هم به بي نهايت نمي رسد و همين ج\\ا انس\\ان می توان\\د گذشته ها و موجودي ها را مي تواند بداند و ببيند وليكن از آينده ها بي خبر است زيرا اگر آينده ها مانند گذشته ها مكشوف و معلوم باش\\د و در اختي\\ار انس\\ان ق\\رار گ\\يرد ب\\از هم معن\\اي اين كش\\ف و اكتش\\اف رسيدن به آخر م\\رز اس\\ت و نامتن\\اهي آخ\\ر ن\\دارد كه انس\\ان به آخ\\ر برسد. پس حركت و فعاليت و رسيدن به ارقامي بهتر و ع\\الي ت\\ر ت\\ا ابد ادامه دارد و در اين حركات ابدي انسان محت\\اج به ره\\بر و پيش\\وا مي باش\\د. از اين رو در ت\\اريخ ب\\ا اين كه انس\\ان ه\\اي ك\\املي مانن\\د چهارده معصوم پيدا شده اند هرگز بي نياز از رهبر و پيش\\وا نبوده ان\\د، نهايت رهبر آن ها مس\\تقيما خداون\\د متع\\ال اس\\ت و ب\\از آن ه\\ا ره\\بر كس\\اني هس\\تند كه به مق\\ام آن ه\\ا نرس\\يده اند. دليل ني\\از انس\\ان به

41

شرح دعاي ندبه

واليت و رهبري اين اس\\ت كه علم و ق\\درت ذاتي انس\\ان نيس\\ت بلكه همه جا از نوع كسب و اكتس\اب اس\\ت . ق\درت ه\ا كم كم به انس\ان داده مي شود همچ\نين علم و دانش ه\ا پس هرگ\\ز ح\التي در انس\ان پيدا نمي شود كه مانند خ\\دا علم و ق\\درت ذاتي او باش\\د و احتي\\اج به كسب نداشته باش\\د. زي\\را اين قض\\يه خلقت اس\\ت و انس\\ان مخل\\وق است و خدا خالق و انسان به جاي فرع اس\\ت و خ\\دا ب\\ه ج\\اي اص\\ل . هرگز فروع از اصل مستغني نمي شود و آن ش\\رايط و عالمت ه\\ايي كه در انسان ها فرعيت ب\\ه وج\\ود مي آورد و او را مي س\\ازد، در ذات مقدس خداوند متعال نيست . خداوند حقيقتي اس\\ت كه علم و ق\\درت ذات او است از جايي كسب نك\\رده كه ق\\ابليت نقص و كم\\ال داش\\ته باشد و يا اين كه كماالت خود را از دست بده\\د. مانن\\د م\\ا انس\\ان ه\\ا پيري و فرسودگي پيدا كند. چون علم و قدرت در وجود انسان كسبي و عرضي مي باشد پس هرگز حالت استغناء و بي نيازي از وج\\ود خ\\دا در انسان پيدا نمي شود تا اين كه نيازمند به خداوند متعال نباشد. اين آيه شريفه يك حكم ابدي و دائمي است كه خداوند مي فرمايد: يا ايها

يع\\ني ش\\ما18الن\\اس انتم الفق\\راء الي الله و الله ه\\و الغ\\ني الحميد انسان ها فقر ذاتي و دائمي به خدا داريد و خداوند از ش\\ما بي ني\\از و مس\\تغني اس\\ت . بعض\\ي گم\\ان ك\\رده ان\\د كه وق\\تي انس\\ان به كم\\ال مطلق رسيد و هر حقيقتي را چنان كه بايستي بداند دانس\\ت به غن\\اي مطلق هم مي رسد يعني از ذات مقدس خداوند متع\\ال هم مس\\تغني مي شود به كيفيتي كه كاره\اي س\\ازندگي و اداره كنن\\دگي به خ\\ود او واگذار مي شود. خداوند متعال با تفويض امور و كاره\\ا به اين انس\\ان ك\\امل خ\\ودش از ك\\ار ب\\ر كن\\ار مي ش\\ود و انس\\ان را به خالفت و جانشيني خود انتخاب مي كند. در اين صورت انس\\ان به غن\\اي مطلق مي رسد و احتياجات از وجود او مرتفع مي شود و اين رفع احتي\\اج از اين نظر نيست كه احتياج به تغذيه مادي و معنوي نداشته باش\\د. بلكه آن چه احتياج دارد براي خود تهيه مي كند و مي سازد وليكن بايس\\تي دانست كه اين عقيده اشتباه است. نياز انس\\ان به آن چه ت\\ا اب\\د الزم دارد يك ني\\از ذاتي و وج\\ودي اس\\ت كه به دو دليل ق\\ابل رفع نيس\\ت . دليل اول آن كه انسان از علوم جزيي و ح\\وادث ج\\زيي و پدي\\ده هايي كه هر آن و دقيقه اي بايستي بداند و حركت كن\\د از اين عل\\وم ج\\زيي مستغني نمي شود زيرا مسائل ج\\زيي آن ق\\در عميق و عجيب اس\\ت

15فاطر، 18

42

شرح دعاي ندبه

كه جز ذات مقدس خدا كسي نمي تواند ب\\ر آن ه\\ا اح\\اطه پي\\دا كن\\د. جزئيات مسائل از نوع اعداد است، كسي مي تواند بر اع\\داد محيط و مس\\لط باش\\د كه از نظ\\ر علمي و وج\\ودي ف\\وق اع\\داد باش\\د. و اين فوقيت اختصاص به ذات مقدس خداوند متعال دارد زير او يك وجودي است نامتناهي و نامتناهي حاكم بر اعداد است . وليكن ماسواي خدا و از آن جمله انسان محدود و متناهي هستند يعني از ن\\وع عددن\\د. ع\\دد يك مرتبه پايين تر از كل اعداد است و نمي تواند حاكم بر اعداد باشد. آيا شما وقتي كه اعداد را رديف يك\\ديگر ق\\رار مي دهي\\د و از قلت به ك\\ثرت ح\\ركت مي كني\\د اع\\داد را از يك ت\\ا آن ج\\ا كه مي تواني\\د مي شماريد، مي تواني\\د ع\ددي پي\دا كني\\د كه آخ\رين ع\دد و ح\\اكم ب\\ر اعداد باشد و مي دانيد كه هرگز براي عدد يك چنين ق\\درتي پي\\دا نمي شود كه بر تمامي اعداد فرضي و غير فرضي احاطه داشته باشد. يك ميليون بر اع\\داد م\\ا دون خ\\ود اح\\اطه دارد و ب\\ر اع\\داد م\\افوق خ\\ود اح\\اطه ن\\دارد به همين كيفيت ت\\ا آن ج\\ا كه امك\\ان ش\\مارش هس\\ت آخرين عددي كه برابر استعداد خود و يا ديگران ترس\\يم مي كني\\د ب\\از در برابر اعداد ب\\االتر محك\\وم اس\\ت در براب\\ر اع\\داد پ\\ايين تر براب\\ر و مساوي آن ها است . به همين كيفيت پيدايش يك ع\\ددي كه ح\\اكم ب\\ر تمامي اعداد ما بعد و ما قبل خود دارد ممتنع است . عدد هرگ\\ز به بي نهايت نمي رسد و بي نهايت بر اعداد احاطه دارد و آن بي نهايت ذات مقدس خداوند متعال است . پس انسان ها در مسير حرك\\ات تك\\املي و علمي خود به ه\ر ج\\ا كه رس\يدند از آن ج\ا به بع\د ت\\ا بي نه\ايت از علوم و دانش ها و مسائل ج\\زيي فاص\\له دارن\\د و همين فاص\\له دليل احتياج آن ها به رهبر و راهنمايي است كه از آن ها ب\\االتر و كام\\ل ت\\ر باشد و آن ها را رهبري كند و ام\ا دليل دوم ب\\ر ع\دم اس\\تغناء انس\\ان كامل از اراده و قدرت خداوند متعال اين است كه سازندگي انسان و يا اراده سازندگي انسان خواهي نخواهي محدود است. هم محدوديت كمي دارد و هم محدوديت كيفي . محدوديت كمي به معناي اين اس\\ت كه انسان در هر آن و يا در هر دقيقه و س\\اعت يك عمل بيش\\تر از او قابل ظهور نيست اگر به كاري مشغول شود از كار ديگر باز مي ماند. مثل معروف مي گويند: با يك دس\\ت دو هن\\دوانه نمي ت\\وان برداش\\ت يعني انس\\ان در يك آن و در يك س\\اعت وق\\تي به ك\\اري مش\\غول مي شود كه ساعتي و يا دقيقه اي او را مشغول مي كند نمي تواند به ك\\ار ديگر مشغول شود و شما ارقام نياز خ\\ود را در ش\\بانه روز بش\\ماريد، به چند نوع غذا احتياج داريد؟ هر چه تكامل پي\دا كنيد، احتياجات ش\\ما

43

شرح دعاي ندبه

بيشتر مي شود. شايد در وضعي باشيد كه در شبانه روزي چندين هزار رقم مواد غذايي خواه مادي و خواه معنوي م\\ورد احتي\\اج ش\\ما اس\\ت كه نمي توانيد سازنده آن باشيد و اما بره\\ان ديگ\\ر اين كه س\\ازندگي به اراده خدا و يا در طبيعت از نوع جعل ماهيت و تغي\\ير ذوات اس\\ت . تغيير ذوات يعني به كيفيتي كه مادۀ� بي جان جان پيدا كند و ماده فاقد نيرو، در درجات مختلف نيرو پيدا كند ت\\ا به ح\\ركت خ\\ود ادامه ده\\د و همين طور ماده بي خاصيت ، خاصيت پيدا كند اين تغي\\ير ذوات را جعل م\اهيت مي نامن\د. آن ق\در عميق و عجيب اس\ت كه ام\ام ب\اقر عليه السالم مي فرمايند: كسي به جز خدا به س\\ر آن آگ\\اهي ن\\دارد. ام\\ام باقر عليه الس\\الم طبق ح\\ديثي كه در كت\\اب بح\\ار جل\\د هف\\دهم از آن حضرت وارد شده است مي فرمايد: سه عمل اختص\\اص به خ\\دا دارد كه انسان نمي تواند بر سر آن آگاهي پيدا كن\\د. اول ايج\\اد ش\\يئ و ي\\ا اشياء ب\\دون س\ابقه و ب\دون م\واد اوليه دوم برگش\ت اش\\ياء به ع\دم مطلق آن چنان شود كه گويي نبوده است . س\\وم جعل م\\اهيت يع\\ني تغيير ذاتي ماده كه حيات پيدا مي كند يا حيات از او س\\لب مي ش\\ود. حركت پيدا كند و يا حركت از او گرفته مي شود. به طور كلي اماته و احياء يعني زنده نمودن ماده ميت و يا ميرانيدن ماده زنده . روي ماده چه كاري انجام مي گيرد كه حيات پيدا مي كن\\د و ي\\ا چه ك\\اري انج\\ام مي گيرد كه به م\\وت ب\\ر مي گ\\ردد كه خداون\\د مي فرماي\\د: يخ\\رج

يعني اص\\ولي كه در ذات 19الحي من الميت و يخرج الميت من الحي. خود مرده اند و ميت هستند زنده مي كند و يا اصولي كه زنده شده اند

به مرگ بر مي گرداند. اين تغييرات ذاتي و وجودي اشياء را جعل ماهيت مي نامن\\د كه هيچ كس نمي تواند از سر آن آگاهي پيدا كند و اگر آگاهي پيدا كند ق\\درت اجراي آن را ندارد. دليل اين كه حيات و ح\\ركت و ي\\ا ن\\يروي حي\\ات و حركت از لوازم ذاتي اجسام و مواد عالم نيست همين مس\\ئله س\\لب و اثبات ي\ا خ\روج از م\وت به حي\ات و از حي\\ات به م\وت اس\ت زي\\را وقتي كه حيات و ح\\ركت عين ذات موج\\ودات زن\\ده و متح\\رك باش\\د س\\لب ذات از ذات مح\\ال اس\\ت . مثل اين اس\\ت كه ش\\ما بخواهي\\د جسمانيت را از جسم بگيريد و يا ظلمت را از ظلمات سلب كنيد و يا روشنايي را از نور بگيريد. خداوند در جواب شما مي گويد: ب\\راي من

19

44

شرح دعاي ندبه

ممكن است كه به كلي جسم را از بين ب\\برم كه ديگ\\ر چ\\يزي نباش\\د. اما با بودن جسم سلب جسمانيت محال است . زيرا جس\\مانيت الزمه ذاتي جسم است . سلب و اثبات در صورتي ممكن است كه يك ش\\يئ فاقد حيات باش\د م\ا به او حي\ات ب\دهيم و ب\\از دو م\رتبه حي\\ات را آن چن\\ان كه داده ايم پس بگ\\يريم وليكن اگ\\ر حي\\ات ي\\ا م\\وت الزمه ذاتي باشد يعني شيئ به جز موت چيزي نباشد يا به جز حيات چيزي نباشد

در اين جا جريان سلب و اثبات محال است . از همين جا فرق بين موجودات و ذات مقدس خداوند متعال ظ\\اهر مي گ\\ردد كه علم و ق\\درت و حي\\ات عين ذات خداون\\د متع\\ال اس\\ت. خداوند ب\\ه خ\\ودي خ\\ود حي\\ات اس\\ت و ب\\ه دليل حي\\ات علم و ق\\درت است . علم و قدرت چيزي نبوده كه به خدا داده شود و از خدا گ\\رفته شود به همين دليل خداون\\د ازلي و اب\\دي اس\\ت . يك ع\\املي از خ\\ارج وجود خدا در وجود خدا كاري انج\\ام ن\\داده ت\\ا در وج\\ود خ\\دا حي\\ات و حركت ايجاد كند ت\\ا بع\\د بتوان\\د آن حي\\ات و ح\\ركت را بگ\\يرد و نه هم خود خداوند متعال روي وجود خودش عملي انجام داده تا ب\\ا آن عمل در وجود خود كمالي به وج\\ود بي\\اورد و ي\\ا ب\\ا س\\لب كم\\ال نقص\\ي در وجود خود ايجاد كن\\د. خداون\\د متع\\ال يك ذاتي اس\\ت ازلي و اب\\دي كه هيچ عاملي خودي يا غير خودي روي وجود خدا نمي تواند كاري انج\\ام دهد. به همين دليل ازلي و اب\\دي ب\\وده و خواه\\د ب\\ود وليكن ماس\\واي خدا مصنوع و مخل\\وق هس\تند يع\\ني ع\امل روي آن ه\ا ك\\ار مي كن\\د، كمالي در وجود آن ها پيدا مي شود و يا آن كماالت را سلب مي كن\\د. نقصي در وجود آن ها پي\\دا مي ش\\ود. ماس\\واي خ\\دا محص\\ول علت و معلول هستند يعني روي آن ها كاري انجام مي گيرد، حيات و ح\\ركت پيدا مي كند و عمل ديگري انجام مي گ\\يرد حي\\ات و ح\\ركت از آن ه\\ا سلب مي شود. درس\\ت مانن\\د ص\\نايع بش\\ري كه اگ\\ر مهندس\\ين روي سنگ آهن كار كنند تبديل به ماشين و طياره مي شود و با عمل ديگ\\ر آن چه ساخته اند مي توانند خ\\راب كنن\\د. پس بره\\ان اين كه خداون\\د مي فرمايد: موجودات را از موت به حيات مي رساند و يا از حيات به موت بر مي گرداند همين است كه حي\\ات و ح\\ركت در اجس\\ام ع\\الم خاصيت ذاتي آن اجسام و مواد نيس\\ت . بلكه ن\\يرويي اس\\ت به آن ه\\ا داده شده حيات پيدا كرده اند و همان نيرو از آن ه\ا گ\\رفته مي ش\ود به موت ب\\ر مي گردان\\د. همين اس\\ت كه حي\\ات و ح\\ركت در اجس\\ام عالم خاصيت ذاتي آن اجسام و مواد نيست . بلكه نيرويي است به آن

45

شرح دعاي ندبه

ها داده شده حيات پيدا ك\\رده ان\\د و هم\\ان ن\\يرو از آن ه\\ا گ\\رفته مي شود به موت ب\\ر مي گردن\\د. درس\\ت مانن\\د چ\\راغ ه\\ايي كه م\\ا روشن مي ك\\نيم ب\\رق به چ\\راغ ه\\ا مي دهيم روش\\ن مي ش\\وند و آن برق را مي گريم به تاريكي بر مي گردند. اين كه در ذوات موج\\ودات و در دل ذرات و اجسام خاصيت حيات و حركت پي\\دا مي ش\\ود و ب\\از آن خاصي\ت از آن ها سلب مي شود به م\\وت و س\\كون ب\\ر مي گردن\\د. اين مس\\ئله جعل م\\اهيت هم عمل مخص\\وص خداون\\د متع\\ال است . آن چن\\ان كه ام\\ام ب\\اقر عليه الس\\الم فرمودن\\د، يع\\ني حي\\ات و

حركت دادن به ذرات كه فاقد حيات و حركت هستند. نتيجه بحث اين اس\\ت كه ماس\\واي خ\\دا ت\\ا اب\\د احتي\\اج به خ\\دا و ي\\ا اولياء خدا دارد استغناء ذاتي از اراده و ق\\درت خداون\\د متع\\ال مح\\ال است و اين محال بودن دو دليل دارد: دليل اول اين كه كماالتي كه در انسان پيدا مي شود از مسير صنعت و س\\ازندگي ب\\ه وج\\ود مي آي\\د و اين كم\\االت اث\\ر ذاتي موج\\ودات و مخلوق\\ات نيس\\ت به همين دليل مخلوقات فقر ذاتي به خداوند متعال دارند فقر از لوازم ذات آن ها و

ذاتي ق\\ابل رفع نيس\\ت و دليل ديگ\\ر اينۀ�وجود آن ها مي باشد و الزم كه همه جا حيات و زندگي و يا لوازم حيات و زن\\دگي كه بهره ب\\رداري و اس\تفاده از نعمت ه\اي خداون\د متع\ال اس\ت اين اس\تفاده و به\ره برداري از مسير حركت پيدا مي شود. ش\\ما كه ه\\ر روز به نعم\\تي از نعمت هاي خدا رسيده ايد و با استفاده از آن نعمت حيات تازه اي پي\\دا كرده ايد، اين استفاده محصول حركت فكري شما بوده يعني تا امروز از اين نعمت آگاهي نداشته ايد و بعد به وجود آن آگاهي پيدا كرده ايد و در اثر همين آگاهي ثروت تازه اي به شما رس\\يده و نعمت جدي\\دي ب\\ه دست آورده ايد. بس اگر شما در همان وضع ديروزي متوقف و ساكن بوديد حركت فكري نداشتيد كه نعمت تازه اي را درك كني\\د و از وج\\ود آن استفاده كنيد، دائم در يك ح\\ال بودي\\د و كس\\اني كه در يك وض\\ع و يك حال توقف پيدا مي كنند حركت تازه اي در وجود آن ه\\ا پي\\دا نمي شود مانند حبس\\ي ها هس\\تند، مت\\وقف و س\\اكن . ت\\وقف و س\\كون هم براي موجودات متحرك مساوي ب\\ا م\\رگ اس\\ت ل\\ذا خداون\\د تب\\ارك و تعالي حركت و فع\\اليت را ب\\راي رس\\يدن به نعمت ه\\اي به\\تر و به\\تر مالزم وجود انسان قرار داده انسان و موجودات ديگر دائم در حركت

46

شرح دعاي ندبه

هستند تا به لذت و نعمت تازه تري برس\\ند و ح\\ركت هم در بي نه\\ايت به توقف و سكون منتهي نمي شود.

احتياج انسان به واليت اولياء خدا ابدي است : در اين جا چند مسئله را با يك\\ديگر ارتب\\اط بدهي\\د ت\\ا بداني\\د انس\\ان چگونه تا ابد به ولي خود محتاج است . مسئله حركت براي رسيدن به نعمت هاي بهتر و بهتر مالزم وجود انس\\ان اس\\ت و اين ح\\ركت يگ\\انه عاملي است كه مرض فق\\ر انس\\ان را مع\\الجه مي كن\\د. اگ\\ر ح\\ركت نباشد به جاي آن سكون و توقف پيدا مي ش\\ود و س\\كون و ت\\وقف به معناي م\\رگ اس\\ت و م\\رگ هم مس\\ئله اي اس\\ت كه خالف فط\\رت و خلقت انسان است . انسان ها همه جا وظيفه دارند ب\ا م\\رگ و م\رض مبارزه كنند. مسئله دوم اين است ك\ه حركت در بي نه\\ايت منج\\ر به سكون و توقف نمي شود. حركت از ن\\وع ع\\دد اس\\ت ع\\دد هم به بي نهايت نمي رسد پس انسان ها تا ابد در حركتند تا به حيات ت\\ازه ت\\ري برسند. اگر سر راه آن ها س\دي ب\\ه وج\\ود آي\\د و م\\انع ح\\ركت آن ه\\ا شود پيدايش اين سد و مانع مالزم با مرگ و فقر است . پس انسان تا ابد احتياج به عامل محركي دارد تا نعمت ه\\اي ت\\ا زه ت\\ري بيافرين\\د و انس\\ان ه\\ا را به آن بهتره\\ا و ت\\ازه تره\\ا برس\\اند و در اين رابطه كه انسان موج\\ودي اس\\ت متح\\رك و ح\\ركت در بي نه\\ايت ق\\ابل ت\\وقف نيست روشن مي شود كه انسان همه جا با مجهوالت رو به رو است. بايستي در حركت باش\\د ت\\ا آن چه را نمي دان\\د بدان\\د و از آن چه مي داند بهره مند شود. قهرا دراين ميان احتي\\اج به ولي ره\بر و راهنم\\اي بصير و بينا ض\\رورت دارد. خ\\واه آن ره\\بر خداون\\د متع\\ال باش\\د و ي\\ا بنده اي از بندگان خدا كه مجهولي در مسير ح\\ركت خ\\ود ندارن\\د و ي\\ا اگر مجهولي دارند از پ\\يروان خ\\ود پيش\رفته تر هس\تند ب\ا اين حس\اب احتياج انسان ب\ه رهبر و ولي بصير و بينا مالزم وجود انس\\ان اس\\ت و هرگز حالت استغناء از ولي خود پيدا نمي كن\\د. و آخ\\رين ولي انس\\ان خداوند متعال است . لذا خداوند همه جا انسان را متوجه اين ضرورت و احتي\\اج مي كن\\د. يك ج\\ا مي فرماي\\د: ان االنس\\ان ليطغي ان رآه

يعني انس\\ان ه\\ر وقت از ولي خ\\ود و ره\\بر خ\\ود احس\\اس 20استغني بي نيازي كند طغيان مي كند و از مسير تكامل منحرف مي شود و باز در آيه ديگ\\ر ب\\ا كلمه حص\\ر مي فرماي\\د: انم\\ا وليكم الله و رس\\وله و

علق، 20 ،6

47

شرح دعاي ندبه

ولي شما و رهبر شما در م\\رحله اول خ\\دا و رس\\ولند و21الذين آمنوا. بعد انسان هاي مؤمن كامل و در آيه ديگري كه به عنوان آيه الكرسي شناخته مي شود، مي فرمايد: الله ولي الذين آمن\\وا يخ\\رجهم

يع\\ني خداون\\د در واليت و سرپرس\\تي خ\\ود22من الظلمات الي الن\\ور همه ج\\ا و همه وقت مؤم\\نين را از ت\\\اريكي به روش\\نايي مي ب\\\رد. منظور از تاريكي در اين جا جهل انسان اس\\ت و منظ\\ور از روش\\نايي علم و دانش است و اين را مي دانيم كه علم و جهل دو مسئله نقيض يكديگر هستند و هر دو در واقعيت و موجوديت خود نامتناهي هس\\تند. ممكن نيست انسان در انتهايي ق\\رار بگ\\يرد كه ديگ\\ر علمي نباش\\د از استاد خود فرا گيرد. علم در وجود خود بي نهايت است قهرا جهل هم كه نقيض علم است، در موجوديت عدمي خود بي نه\\ايت اس\\ت . علم از اين جهت بي نهايت است كه اثر ذاتي خداوند متعال اس\\ت. هم\\ان طور كه خدا در وجود خود نامتناهي است علم خ\\دا هم در موج\\وديت خود نامتناهي است و انسان به اين نامتناهي محتاج و نيازمن\\د اس\\ت . قهرا در برابر علم نامتناهي خدا جهل انسان هم بي نهايت است. اگ\\ر جهل انسان متناهي باشد و به انته\\ا برس\\د الزمه اش اف\\تراق نقيض\\ين است يعني باعث مي شود دو نقيض برابر يك\\ديگر نباش\\ند و به ج\\ايي برس\\ند كه يكي از آن دو نقيض وج\\ود نداش\\ته باش\\د مانن\\د هس\\تي و نيستي. تا هر جا هستي ادامه دارد و هستي بي نه\\ايت اس\\ت مفه\\وم نيس\\تي هم ادامه دارد. علم و جهل هم به معن\\اي هس\\تي و نيس\\تي است. علم اثر وجود است و جهل به معناي عدم علم. تا ه\\ر ج\\ا علم وجود داشته باشد. نقيض آن كه جهل است وجود دارد در اين ج\\ا علم كه به معناي وجود و هستي مي باشد ذات مقدس خداوند متعال است و جهل هم كه به معناي نيستي و عدم علم اس\\ت اث\\ر ذاتي و وج\\ودي انسان است. پس آيه شريفه يخرجهم من الظلمات الي الن\\ور ت\\ا اب\\د ادامه دارد. يعني انسان ه\\ا در بي نه\\ايت احتي\\اج به ه\\دايت و ره\\بري خداوند متعال دارند و هرگز استغناء از علم الهي در انس\\ان پي\\دا نمي

در اخبار و روايات هم انسان را متوجه اين حقيقت نموده ان\\دشود لذا مرتبه اي از علم و دانش كه رسيده و فرموده اند: اي انسان! تو به هر

باشي باز هم معلومات تو در برابر مجهوالت صفر است مجهوالت ت\\و بي نهايت از معلومات تو بيش\\تر اس\\ت زي\\را معلوم\\ات انس\\ان خ\\واه

21 257بقره، 22

48

شرح دعاي ندبه

تص\\ورات ذه\\ني و فك\\ري باش\\د و ي\\ا م\\رتبه اي از م\\راتب علم . اين تصورات و مراتب از نوع اعداد اس\\ت و ب\\از ع\\دد در براب\\ر بي نه\\ايت صفر است. نتيجه بحث اين است كه انسان ها ت\\ا اب\\د و در بي نه\\ايت احتياج ذاتي و فطري به رهبر واقعي خود كه خداوند متعال و يا اولياء خدا هستند دارد. و هرگز نمي تواند خود را از اولياء و ره\\بران حقيقي خود مس\تغني و بي ني\از ببين\\د و فاص\\له از ولي واقعي خ\ود به معن\\اي ت\\وقف و ي\\ا انح\\راف اس\\ت و اين ت\\وقف و انح\\راف ه\\ر دو مالزم ب\\ا

هالكت و نابودي انسان است. پس هر كسي در هر مرحله اي از مراحل زن\\دگي كه باش\\د خ\\واه از

از شاگردان مكتب انسان هاي دانشمند و ي\\اشاگردان مكتب خدا و يا از متفك\\رين ن\\ابغه و ممت\\از هرگ\\ز نمي توان\\د خ\\ود را از ولي خ\\ود مس\\تغني و بي ني\\از ببين\\د و همين بي ني\\ازي و اس\\تغناء دليل جهل و هالكت است . آيه مشهور قرآن كه خدا مي فرمايد: يا ايها الن\\اس انتم الفقراء الي الله تا ابد مالزم انسان است و بر انس\\ان ح\\اكميت دارد. دعاي ندبه و امثال آن دعاهاي ديگ\\ري كه ره\\بران اص\\لي م\\ردم را به آن ها معرفي مي كند بر پايه همين فقر ذاتي انسان ها به اولياء خ\\ود به وجود آمده است. حديث از ائمه اطهار عليهم السالم وارد شده كه

يع\\ني حجت 23فرمودن\\د: الحجه قبل الخلق و بع\\د الخلق و مع الخلق . خدا كه همان رهبر واقعي مردم به سوي كماالت است پيش از آن كه خدا خلقي را خلق كند بايستي باشد و همراه خاليق هم الزم است كه باشد و بعد از خاليق هم وج\\ود حجت خ\\دا و ره\\بر الزم اس\\ت . ل\\زوم حجت خدا پيش از خلق و همراه خلق بر اساس ني\\از ذاتي انس\\ان ه\\ا به حجت خدا و رهبر آسماني مي باشد زيرا چنان كه گفته شد انس\ان ها در بيابان زندگي كه نام آن را برهوت گذاش\ته اند خلق مي ش\وند و الزم اس\\ت خ\\ود را از اين بره\\وت زن\\دگي به م\\دينه فاض\\له الهي كه هم\\ان ش\\هر بهش\\ت اس\\ت برس\\انند. چط\\ور ممكن اس\\ت ح\\ركت از برهوت زن\\دگي به س\\وي م\\دينه فاض\\له ب\\دون ره\بر به ن\\تيجه برس\\د. انس\\اني كه ب\\راي رس\\يدن به يك روس\\تا و ي\\ا مرك\\ز ديگ\\ري كه آب و هواي مناسب دارد احتياج به رهبر دارد. چطور ممكن است خود را به زندگي بهشت و عالم آخرت بدون رهبر برساند برهوت زندگي در اين جا وجود انسان است . شهر بهش\ت هم مق\امي اس\\ت در وج\ود خ\\ود انسان. بر هر كسي واجب و الزم اس\\ت از اين بره\\وت وج\\ودي خ\\ود

حجت 23 کتاب کافی، �صول

49

شرح دعاي ندبه

حركت كند و خود را به آن شهر بهشت كه انتهاي تكامل خ\\ود اوس\\ت برساند. خطي است بسيار باريك و راهي اس\\ت بي نه\\ايت مجه\\ول و تاريك كه گفته اند: از موي باريك تر است و از شمشير برنده تر. يع\\ني خط تربيت انسان تا به مقام خليفه اللهي و يا لق\\اء الهي برس\\د. خط تربيت انس\\ان از خط خلقت او ب\\اريك ت\\ر و ت\\اريك تر اس\\ت . مثال اگ\\ر خداون\\د به نطفه اي بگوي\\د: اين رحم م\\ادر و اين همه وس\\ايل كه در اختيار تو گذاشته ام خودت را از اين وض\\عي كه در آن نطفه اي بيش\\تر نيستي به مقام يك انسان برس\ان يعني خودت را بساز و خلق كن ت\\ا موجوديت نطفه اي تو تبديل به يك انسان كامل زيبا ش\\ود آي\\ا اگ\\ر اين حركت از نطفه ت\\ا وص\\ول ب\\ه وج\\ود يك انس\\ان ك\\امل به خ\\ود نطفه واگذار ش\\ود، ق\\درت دارد خ\\ود را آن چن\\ان بس\\ازد كه خ\\دا او را مي سازد؟ چقدر حركت در اين خط، باريك و ت\\اريك اس\\ت . ح\\تي انس\\ان قادر نيس\ت براي خود يك سلول حي\\اتي بس\\ازد و ي\\ا يك م\\ويي در تن خود بروياند، خط تربيت انسان از اين خط خلقت ب\\اريك تر و ت\\اريك تر است. هر انساني كه از مادر متولد مي شود مأموريت دارد خود را به مقام علمي و ايماني و انساني امام خ\\ود برس\\اند. ائمه اطه\\ار عليهم السالم الگوي كامل انسانيت و فض\\يلت هس\\تند. خداون\\د آن ه\\ا را در برابر انسان ها به نمايش گذاشته اس\\ت و ه\\ر انس\\اني را م\\أمور مي كند كه خود را بپروراند و به ثمر برساند تا چنان شود و چنان باشد كه ام\\ام خ\\ود را مي شناس\\د و مي بين\\د. چق\\در ح\\ركت در اين خط ب\\ر طفلي كه تازه متولد شده است مجهول اس\ت . مش\اهده مي كن\د كه قدم به قدم احتياج به رهبر و رهبري دارد و اگر ثانيه اي به خود واگذار شود به هالكت مي رسد. وضعيت فك\\ري و وج\\ودي انس\\ان در دوران ك\\ودكي را بياب\\ان و ي\\ا بره\\وت مي نامن\\د. بايس\\تي از خط مس\\تقيم حركت كند تا خود را به مقصد يك انسان كامل برساند، حركتي اس\\ت ب\\ه س\\وي بي نه\\ايت به ه\\ر م\\رحله اي از م\\راحل زن\\دگي كه برس\\د مجهوالت او زيادتر مي شود و راهش باريك تر و تاريك ت\\ر مي ش\\ود. قدم به قدم احتياج به رهبر دارد تا از خ\\ود يك انس\\ان الهي و بهش\\تي بس\ازد. دع\اي ن\\دبه در مع\رفي همين ره\بر به وج\\ود آم\\ده اس\\ت ت\ا انسان ها با خواندن و دانستن اين دعا بدانند چگونه در برهوت زندگي سرگردان شده اند و چقدر زياد احتياج به امام و رهبري دارند تا آن ها را از اين فالكت و هالكت برهاند و به مقصد واقعي زندگي برساند. از ابتداي تاريخ تا امروز حتي يك نفر هم پيدا نشده است كه بدون ام\\ام

50

شرح دعاي ندبه

و رهبر بتوان\\د خ\\ود را خوش\\بخت كن\\د و به س\\عادت اب\\دي و س\\رمدي برساند. اين همه دانشمندند باز هم در ح\\ال كف\\ر و ش\\رك از دار دني\\ا مي رون\\د ره\\بر خ\\ود را نمي شناس\\ند و نمي توانن\\د خ\\ود را از اين برهوت هالكت و فالكت به س\\احل نج\\ات برس\\انند. روش\\ن اس\\ت كه احتياج انسان به رهبر واقعي از احتياج او به آب و نان و غ\\ذا و لب\\اس و مسكن زيادتر و بيشتر است . انسان ها وظيفه دارن\\د پيش از آن كه دنبال كاري بروند يا براي كسب رزق و روزي حركت كنند ابتداء ره\\بر و امام خود را بشناسند و در س\\ايه اط\\اعت آن ره\\بر و ام\\ام ح\\ركت كنند تا بتوانند خود را به يك زندگي ايده ال برساند و يقين پيدا كنند كه در آن زندگي از مرگ و مرض و هالكت و فالكت نجات پيدا مي كنند.

دعاي ندبه نياز انسان را به رهبر واقعي تأمين مي كند : دراين رابطه الزم است اين دعا را بخوانند به ميزاني كه مي توانن\\د ندبه كنند يا گريه كنند كه احتياج خود را به ره\\بر بدانن\\د و بشناس\\ند و در فراق او بگريند و بنالند تا شايد خداوند متعال به آن ه\ا رحم كن\\د و رهبر واقعي و اصلي آن ها را به داد آن ها برساند. در ارتباط ب\\ا بحث هاي گذشته و لزوم رهبري در زندگي انس\ان ه\ا ت\ا وص\ول به مقص\د همين دعاي شريفه مطرح شده است . دعاي شريفه ندبه انسان ه\\اي بصير و بينا را در روي\\ارويي ب\\ا يك ف\\اجعه ب\\زرگ ق\\رار مي ده\\د و آن مصيبت فقدان رهبري است اگر اگر چنان مي بود كه ديگران ب\\ا درس و دانش مي توانستن\د جاي او را بگيرند و مانند او بش\\ريت را ره\\بري كنند تا به يك زن\\دگي مطل\\وب برس\\انند اين همه ايج\\اب نمي ك\\رد كه انس\\ان ه\ا در انتظ\\ار آن ره\بر باش\\ند و ي\\ا در ف\\راق او به اين كيفيت بگرين\\د و بنالن\\د ت\\ا لطف خ\\دا را به ط\\رف خ\\ود جلب كنن\\د. يكي از شرايط اساسي و بزرگ رهبري اين است ك\ه ره\\بر بايس\\تي به مب\\دأ حركت انسان ها و خط عب\\ور آن ه\\ا و مقص\\د زن\\دگي آش\\نايي ك\\امل داشته باشد مانند كسي باشد كه گويي خود او مبدأ و منته\\اي ح\\ركت را ترسيم نموده و راه حركت را به سوي مقصد ساخته است . در اين

فرمايشي دارند مي گويند: انا رائ\\دكم )ص (رابطه حضرت رسول اكرم من پيش\\واي ش\\ما به س\\وي مقص\د هس\\تم و24و الرائد اليكذب اهل\\ه.

پيشوا هرگز به خانواده اش دروغ نمي گويد. رائ\\د به كس\\ي مي گوين\\د كه فصل بهار و تابستان براي اين كه اغنام و احش\\ام خ\\ود و خ\\انواده خود را به يك سرزمين مناس\\ب پ\\ر آب و علفي برس\\اند ت\\ا در آن ج\\ا

�لعقول 24 تحف

51

شرح دعاي ندبه

بتواند اغنام و احشام خود را اداره كند، ابتدا به خانواده اش مي گويد: شما باش\\يد ت\\ا من ب\\روم بياب\\ان ه\\ا و ص\\حراها و دامنه ك\\وه ه\\ا را از نزديك ببينم و جاي مناسبي و خوش آب و ه\\وايي پي\\دا كنم و برگ\\ردم ش\ما را به آن ج\ا ب\\برم . اين ش\خص ح\ركت مي كن\\د در بياب\ان ه\ا و ص\\حراها و دامنه ك\\وه ه\\ا گ\\ردش مي كن\\د س\\رزمين آب\\اد و پ\\ر آب و علفي را پيدا مي كند بر مي گردد تا خ\\انواده خ\\ود را به آن ج\\ا ب\\برد. بديهي است يك چنين آدمي به خانواده خود دروغ نمي گويد كه آن ه\\ا را به يك سرزمين خشك و بي آب و علفي ببرد، به طرف خانواده اش بر مي گ\\ردد و آن ه\\ا و احش\\ام و اغن\\ام خ\\ود را به آن س\\رزميني كه پسنديده است مي برد رسول خ\\دا مي فرماي\\د: من هم مانن\\د هم\\ان رائد هس\\تم رفته ام س\\رزمين ه\\ا را گش\\ته و آدم ه\\ا و ع\\الم ه\\ا را از نزديك ديده ام . تحوالت زندگي را شناخته ام و رهبران و تكليف رهبران عالم را ديده ام . پيشوايان حق و باطل را چنان كه الزم ب\\وده بررس\\ي نم\\وده ام ت\\ا ب\\االخره م\وفق ش\\ده ام به\\ترين س\\رزمين ها را و به\\ترين پيشوايان را براي ادامه زندگي پيدا كنم و آن س\\رزمين بهش\\ت اس\\ت در شعاع رهبري خداوند متعال اكنون برگشته ام شما انسان ه\\ا را كه به جاي فرزندان خود و اهل بيت خود مي دانم از اين بيابان برهوت پر از رنج و مشقت دنيا حركت بدهم و به آن سرزمين برسانم . در نتيجه شما را از تمامي غم ها و غص\\ه ها و محروميت ه\\ا بره\\انم . پس هرگ\\ز من به شما دروغ نمي گويم زيرا سرنوشت شما را و سرنوشت خ\\ود را يكي مي دانم . هر باليي سر شما بيايد سر من آمده است و هر نوع محروميتي كه شما ببيني\\د من مي بينم . از ش\\ما هس\\تم در مي\\ان ش\\ما هستم و تا ابد مجبورم ب\\ا ش\\ما زن\\دگي كنم پس هرگ\\ز به ش\\ما دروغ نمي گويم و به جاي يك سرزمين مناسب خوش آب و ه\وا ش\\ما را به ك\\وير و بره\\وت نمي ب\\رم كه ب\\ه دس\\ت هالك\\\ت بس\\پارم . در اين ج\\ا

مي فرماي\\د: من خط ح\\ركت ش\\ما انس\\ان ه\\ا را ت\\ا)ص (پيغمبر اك\\رم مقصد بهشت ديده ام و شناخته ام و آمده ام شما را همراه خود ببرم . در همين مسافرت هاي عادي هم كه انسان ها از شهري به ش\\هري و يا از روستايي به روستايي حركت مي كنند احتياج به رهبر و پيش\\وايي بصير و بينا دارند كه راه را و مقص\\د را ك\\امال دي\\ده و ش\\ناخته باش\\د. چند مرتبه از اين راه به مقصد رفته و برگشته باشد. اگر رهبر كاروان مانند كارواني\\ان يك انس\\ان ج\\اهل و ن\\اداني باش\\د كه راه و مقص\\د را نديده و نش\\ناخته باش\\د. ب\\ا كارواني\\ان ف\\رقي ن\\دارد از اين رو انس\\ان

52

شرح دعاي ندبه

ه\\ايي كه همه ب\\ا هم در بياب\\ان ح\\ركت مي كنن\\د و آش\\نايي به راه و مقصد ندارند در بيابان متفرق مي شوند هر كدام از آن ها راهي را براي خود انتخاب مي كند و هيچ كدام دليلي ندارند كه ادع\\اي ره\\بري كنند زيرا همه آن ها برابر هم جاهل به راه و مقصد هستند. مسافرت هاي عادي از بيابان به روستا يك چنين مسافرت ه\\اي س\\اده و س\\بك بدون رهبر ممكن نيست چه رسد به مسافرت هاي تكاملي كه انسان ها از مجهوالت خود را به معلومات برسانند. از زن\\دگي ه\\اي ت\\اريك و پر از رنج و مشقت خ\\ود را به يك زن\\دگي روش\\ن و اي\\دهآل برس\\انند چقدر احتياج به ره\\بر دارن\\د. ره\\بر آن ه\\ا هم بايس\\تي انس\\اني باش\\د بصير و بينا كه راه را و خط عبور را و مقصد را ديده و شناخته باش\د. پيشواياني كه خدا به جامعه بشريت معرفي مي كن\\د از اين قبيل ان\\د.

آشنايي ك\\امل به راه ح\\ركت و مقص\\د)ص( و پيغمبر اكرم )ع(ائمه اطهار دارند رفته اند و ديده اند و برگشته اند تا ما انس\\ان ه\\ا را به آن زن\\دگي

ايده آل رهبري كنند..نظري به سابقه پيشوايان معصوم :

در اين ج\\ا الزم اس\\ت ق\\دري به س\\وابق پيش\\وايان معص\\وم از نظ\\ر شود تا بدانيم آن ها ب\\ا س\\اير انس\\ان هدايت قرآن و احاديث اشاره اي

ها خيلي تفاوت دارن\\د. كس\اني هس\\تند كه خداون\\د در ق\\رآن خ\\بر مي دهد شاهد خلقت عالم و آدم بوده اند. در آيات سوره كهف خداون\\د در مقام تعريض به بت پرستان و طاغوتيان مي گويد: ش\\ما كه ش\\ياطين و يا رؤساي شياطين را به عنوان پيشوايي انتخاب كرده ايد و آن ها را مي پرستيد و از آن ه\\ا اط\\اعت مي كني\\د، من آن ه\\ا را ش\\اهد خلقت عالم و آدم قرار نداده ام و آن ها را در دين خود استخدام نك\\رده ام ت\\ا

اين آيه شريفه كه از ش\\ياطين 25حق پيشوايي و رهبري داشته باشند. نفي رهبري و پيشوايي مي كند و همچنين مي گويد: آن ها ش\\اهد خلقت عالم و آدم نبوده ان\\د اثب\\ات مي كن\\د كس\\اني هس\\تند كه ش\\اهد خلقت عالم و آدم بوده ان\\د و خداون\\د آن ه\\ا را در دين خ\\ود اس\\تخدام نموده و به عنوان پيشوا و ره\\بر بش\\ر انتخ\\اب نم\\وده اس\\ت . حتم\\ا و قهرا آن ها ائمه اطهار عليهم السالم هس\\تند زي\\را همه ج\\ا زع\\امت و پيشوايي كفار در برابر زعامت ائمه اطهار قرار مي گ\\يرد كه خداون\\د آن پيشوايي را ب\\اطل و ره\\بري ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم را ب\\ر حق

...51کهف، 25 و- �لسماو�ت خلق �شهدتهم ما

53

شرح دعاي ندبه

مي داند. اين آيه شريفه در ارتباط به آيه اي كه مرب\\وط به خلقت آدم و سجده فرشتگان است بهتر و بيشتر واضح مي شود خداون\\د در اين آيات متع\\رض ابليس و ش\\ياطين مي ش\\ود و به آن ه\ا مي گوي\د كه : شما كه آدم را سجده نمي كنيد اين ع\\دم س\\جده و تس\\ليم روي اين است كه تكبر كرده ايد خود را باالتر و بهتر از آدم ش\\ناخته ايد و ي\\ا اين كه شما از آن بزرگان هستيد كه روي عظمت و ب\\زرگي نباي\\د آدم را سجده كنن\\د بلكه آدم بايس\\تي در اط\\اعت آن ه\\ا باش\\د. در اين آيه

ت\\و اي ابليس! تك\\بر26مي فرماي\\د: اس\\تكبرت ام كنت من الع\\الين. كردي و سجده نكردي يا اين كه از آن برتران و بزرگ ت\\ران ب\\ودي در اين آيه شريفه چه كساني هستند كه آن ه\\ا نباي\\د آدم را س\\جده كنن\\د بلكه آدم بايس\\تي در اط\\اعت آن ه\\ا باش\\د. اگ\\ر آن ه\\ا از فرش\\تگان هستند كه خداوند تمامي فرشتگان را بدون استثناء امر به سجده آدم مي كند مي فرمايد: فسجد المالئكه كلهم اجمعون . تمامي فرشتگان آدم را سجده كردند قهرا آن ها از فرشتگان نبودن\\د حتم\\ا از جني\\ان و ابالسه هم نيستند زيرا از طايفه جن و شياطين يك چنين انسان ه\\اي برتر و باالتري پيدا نش\\ده اند كه الاقل پيش\\واي خ\\انواده خ\\ود و اف\\راد محل خود باش\\ند پس آن ع\\الين و برت\\ران ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم بوده اند كه الزم بوده است آدم در اط\\اعت آن ه\ا باش\د نه اين كه آن ها آدم را سجده كنند. مفسر اين آيات حديثي اس\\ت از م\\وال حض\\رت سيدالشهداء عليه السالم در كتاب بالغه الحس\\ين اس\\ت كه ظ\\اهرا از كتب بح\\ار انتخ\\اب ش\\ده اس\\ت. آن حض\\رت روز عاش\\ورا اص\\حاب خودش را مخاطب قرار مي دهد و مي فرمايد: معاش\\ر اص\\حابنا و المعتصمين بنا اهل البيت اوال اخبركم ب\اول امرن\\ا و ام\ركم ليس\\هل عليكم احتمال ما انتم له معرضون ق\الوا بلي ي\ا بن رس\ول الل\ه ق\\ال نعم ان الله لم\\ا خلق آدم و اس\\تواه و علمه اس\\ماء كل ش\\يئ جعل محمدا و علبا و فاطمه و الحسن و الحسين اشباحا خمس\\ه في ظه\\ر آدم و كانت انوارهم تضیئ في االفاق من الحجب و الجن\\ان ف\\امر الله تعالي المالئكه بالسجود الدم تعظيما له بان جعله و ع\اء لتلك االش\باح التي قد عم انوارها اآلفاق فسجد المالئكه كلهم اجمعون اال ابليس اب\\ا ان يتواضع لجالل عظمة الله و النوارنا اهل البيت فكان بابائه ذلك من

الكافرين .

75صاد، 26

54

شرح دعاي ندبه

در اين حديث عجيب و شريف موال ام\ام حس\\ين عليه الس\الم س\ابقه خود را و رابطه خود را با بشريت نشان مي دهد. بيشتر ب\\راي اين كه اصحابش اطمين\\ان پي\\دا كنن\\د كه ب\\راي چه كس\\ي و در راه چه كس\\ي ف\\داكاري مي كنن\\د ارب\\اب خ\\ود را بشناس\\ند و اطمين\\ان بيش\\تر به فداكاري و شهادت در راه خدا پي\\دا كنن\\د زي\\را يكي از مس\\ائلي كه در فداكاري الزم است اين است كه شخص فداكار آينده خود را و اج\\ر و مزد خود را در اين فداكاري بشناسد. انس\\اني اس\\ت كه ج\\ان خ\\ود را فدا مي كند و هستي خود را سرمايه گذاري مي كند در براب\\ر هس\\تي خود بايستي آينده اي داشته باشد و همچنين آين\\ده را بدان\\د ب\\ه دس\\ت چه كساني هست تا اطمينان به آينده پيدا كند. بعض\\ي ه\ا س\\ربازان و فداكاران را به همين دليل تمجي\\د و تع\\ريف مي كنن\\د كه آن ه\\ا ج\\ان خود را فدا نموده اند آن ها نمي دانند راه چيست و به دست كيس\\ت؟ كسي كه جان خود را ف\\دا مي كن\\د در براب\\ر اين ف\\داكاري و س\\رمايه گذاري چه س\\ودي مي ب\\رد. آي\\ا به همين م\\يزان كه من ف\\دا ش\\وم ت\\ا ديگ\\ران بتوانن\\د زن\\دگي كنن\\د مي ت\\وانم خ\\ود را ق\\انع كنم ه\\ر كس سرمايه هاي وجودي خود را در راه من\\افع شخص\\ي خ\\ود بايس\\تي ف\\دا كند عمر من و جان و مال من بايستي در راهي صرف شود كه فوای\\د آن به خود من برگردد كه سرمايه هاي خ\\ود را ب\\ذل ك\\رده ام . درس\\ت نيس\\ت كه من تج\\ارت كنم ديگ\\ران س\\ود ببرن\\د و من در فق\\ر محض ق\\رار گ\\يرم س\\ربازي كه ج\\ان خ\\ود را ف\\دا مي كن\\د چه نفعي از اين فداكاري براي خ\\ود او ق\\ابل تص\\ور اس\\ت او كه از دني\\ا رفته اس\\ت و بزرگ ترين زجرها و شكنجه ها را ديده است دني\\ا ب\\راي او چه س\\ودي دارد. كساني كه به طمع دنيا و يا پول و حقوق و يا جايزه هاي بزرگ و كوچك جان خود را فدا مي كنن\\د بس\يار احمق هس\تند نمي گوين\\د من كه مردم يا كه كشته ش\\دم اگ\\ر تم\\ام ك\\ره زمين در قب\\اله من باش\\د ب\\\راي من چه س\\\ودي دارد از اين رو ف\\\داكاران و مجاه\\\دين ابت\\\داء بايستي حساب كنند در چه راهي كشته مي شوند و محصول فداكاري

)ع(ويا پيروزي او عايد چه كساني مي شود م\\وال ابي عب\\دالله الحس\\ين در اين نهضت و قيام الهي خود سعي داشتند كساني را در اين ميدان بپذيرند كه ص\\د در ص\د ه\دف الهي و آخ\\رتي داش\\ته باش\ند هرگ\\ز به دوستان و سربازان خود باغ سبزي نشان ن\\داد و آن ه\\ا را امي\\دوار به پيروزي در دنيا و يا رسيدن به مقام حكومت نك\\رد . همه ج\\ا فرم\\ود: خط من و راه من راه ش\\هادت اس\\ت . هنگ\\امي كه از مكه به ط\\رف كربال حركت كردند در يك سخنراني كه ه\\دف خ\\ود را و اي\\ده خ\\ود را

55

شرح دعاي ندبه

بي\\ان كردن\\د اين جمله را فرمودن\\د: من ك\\ان منكم ب\\اذال فين\\ا مهجته موطنا نفسه علي لقاءالله فليرحل معنا. ه\\ر كس حاض\\ر اس\\ت ج\\ان خود را در راه ما اهل البيت بدهد و خود را براي لق\\اء الل\\ه آم\\اده مي كند فردا با من به ط\\رف ع\\راق ح\\ركت كن\\د از هم\\ان ابت\\داء آخ\\رين هدف خود را به سربازان خود خبر داد. صبح روز عاش\\ورا كه دانس\\ت جمعيتي كه مانده اند ص\\د در ص\\د ش\\هادت را قب\\ول كرده ان\\د و ه\\دف دنيايي ندارند با اين سخنراني موقعيت خود را در نزد خ\\دا و م\وفقيت خود را در عالم آخرت به اصحابش نشان داد. ابتدا بع\\د از نم\\از ص\\بح رو ك\\رد به اص\\حاب و فرم\\ود: ان الله اذن في قتلي و قتلكم في ه\ذا ليوم فعليكم بالصب\ر و القتال يعني اصحاب من خداون\\د ام\\روز مق\\در كرد و اجازه داد كه من و ش\\ما كش\\ته ش\\ويم ب\\ر ش\\ما ب\\اد كه در اين ميدان صبر كنيد جهاد كنيد تا كشته شويد نه غلبه و پ\\يروزي ب\\راي م\\ا مقدر اس\ت و نه هم خداوند متعال به من و ش\\ما اج\\ازه ف\\رار از اين ميدان را داده است . بايستي تا پاي جان و تا شهادت صبر كنيم بعد به آن ه\\ا فرم\\ود: اص\\حاب من اي كس\\اني كه ش\\ما متوس\\ل به م\\ا اهل البيت شده ايد و وابسته به ما ش\\ده ايد به اين م\\يزان كه ج\\ان خ\\ود را در راه ما فدا مي كنيد. آيا دوست داريد شما را از موقعيت خ\\ودم و خانواده خودم خبر دهم تا امام خود را بشناس\\يد و ببيني\\د در ن\\زد خ\\دا چه عظمتي داريد تا در نتيجه ، اين فداكاري ب\\راي ش\\ما آس\\ان ش\\ود و بداني\\د كه در چه راهي ف\\داكاري مي كني\\د و در خ\\دمت چه كس\\اني هستيد؟ عرض كردن\\د: بلي ي\\ا بن رس\\ول الل\\ه. دوس\\ت داريم به\\تر و بيشتر شما را بشناسيم در اين جا حضرت س\\ابقه خ\\ود را و اهل بيت خ\\ود را در براب\\ر آن اص\\حاب امتح\\ان ش\\دة ف\\داكار ي\\ادآوري نم\\ود و فرمود: آيا شما مي دانيد به چه دليل خداوند فرش\\تگان را م\\أمور ك\\رد در اطاعت آدم باش\\ند و او را س\\جده كنن\\د و آي\\ا مي داني\\د به چه دليل ابليس و ش\\يطان را مط\\رود و محك\\وم نم\\ود ع\\رض كردن\\د ش\\ما بفرماييد: يابن رسول الله فرمود: آن روز كه خدا آدم و ح\\وا را آفري\\د و آن ه\ا را مجه\ز به علم و دانش ك\رد و به مق\\ام عرف\\ان و مع\رفت رسانيد آن ه\ا را به م\ا اهل ال\بيت وابس\ته نم\\ود. و به مكتب م\ا اهل البيت س\\پرد در اين ج\\ا مي فرماي\\د: جعل محم\\دا و علي\\ا و ف\\اطمه و الحسن و الحسين اشباحا خمسه في ظهر آدم يعني خداوند ما پنج تن را پش\\تيبان آدم ق\\رار داد و به آدم دس\\تور داد كه در مكتب م\\ا اهل ال\\بيت و وابس\\ته به م\\ا اهل ال\\بيت باش\\د به دليل همين ارتب\\اط و

56

شرح دعاي ندبه

وابستگي به ما اهل البيت عظمت پي\\دا ك\\رد به م\\يزاني كه فرش\\تگان مأمور شدند او را سجده كنند و شياطين را ملعون و مط\\رود س\\اخت كه از اطاعت ما اه\ل البيت س\\رباز زدن\\د. م\\ا اهل ال\\بيت پيش از خلق آدم در آسمان ها و در نظر اهل آس\\مان مع\\روف و مش\\هور ب\\وديم و نور علم و ايمان ما، آسمان ها و زمين ها را روشن كرده بود پس آدم به اين دليل كه وابسته به ما اهل البيت شد عظمت پيدا كرد ت\\ا ج\\ايي كه فرشتگان مأمور به سجده او و اطاعت او شدند. در اين م\\وقع كه خداون\\د فرش\\تگان را ام\\ر به س\\جده آدم فرم\\ود. همه آن ه\\ا آدم را سجده كردند به جز ابليس . امتناع كرد كه در براب\\ر عظمت خ\\دا و در برابر نورانيت ما اهل البيت تعظيم كند. و به دليل همين امتناع و تك\\بر كافر شناخته شد و از بهشت اخ\\راج ش\\د. اين اين ح\\ديث ش\\ريف كه نم\\ونه زي\\ادي در اخب\\ار و رواي\\ات دارد و ديگ\\ر اين كه ت\\رجمه اي از بعضي آيات ق\\رآن اس\\ت ص\\ريحا داللت مي كن\\د كه اين چه\\ارده نف\\ر معصوم پيش از خلقت آدم بوده اند و خداوند آدم و نسل آدم را به اين منظور آفريده است كه شاگرد مكتب آن ها باشند و در شعاع ه\\دايت آن ها حركت كنند تا به كمال مطلق برسند. آيه اي كه مب\\دأ و مص\\داق اين حديث ش\\ريف و نظ\\ایر آن اس\\ت ض\\من آي\\اتي اس\\ت كه خداون\\د داستان آدم را و سجده فرشتگان را ذكر مي كند بعد از آن كه ابليس تكبر دارد كه آدم را سجده نمايد خداوند به او مي فرمايد: تك\\بر ت\\و را فرا گرفته ي\\ا از آن بزرگ\\ان و برت\\ران هس\\تي كه نباي\\د آدم را س\\جده ك\\ني مي فرماي\\د: اس\\تكبرت ام كنت من الع\\الين ؟ ت\\و از آن بزرگ\\ان بودي كه آدم را سجده نك\\ردي ي\\ا تك\\بر نم\\ودي. بي ش\\ك آن ه\\ا ائمه اطهار عليهم السالم هستند دليل ديگ\\ر كه برت\\ري آن ه\\ا را تأيي\\د مي كند جمله اي از زيارت جامعه كبيره است . زيارت جامعه كبيره بهترين شناسنامه چهارده نفر معصوم عليهم السالم است . در اين زيارت مي خوانيم بكم بدءالله و بكم يختم يعني خداوند خلقت انسان ها را ب\\راي شما آفريد و به وسيله ش\ما اين ج\\امعه بش\ريت به كم\\ال مطلق مي رسند و زندگي بهشتي آخرتي خود را شروع مي كنند. خلقت بش\\ر را

ق\\رار مي ده\\د. يع\\ني بش\\ر به اين )ع(در دايره بدء و ختم ائمه اطه\\ار منظور خلق شده كه شاگرد مكتب شما باشد و در شعاع هدايت شما به كمال برسد و باز نم\\ونه اين آي\\ات و اح\\اديث فرمايش\\ي از م\\والي متقيان امير مؤمن\\ان عليه الس\\الم اس\\ت ايش\\ان در ن\\امه اي كه ب\\راي معاويه بن ابي سفيان مي نويسند و مفاخر خود را در آن نام ذك\\ر مي كنند تا معاويه ه\\ا بدانن\\د كه حق رق\\ابت ب\\ا ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم

57

شرح دعاي ندبه

ندارند. در آن نامه مي فرمايد: نحن صنايع الله و الخلق بع\\د ص\\نايعنا. يعني ما آل محمد عليه السالم تربيت شدگان خ\\دا هس\\تيم و اين خلق عظيم بني آدم به وسيله ما تربيت مي شوند. صنعت انسان ب\\ا خلقت انسان فرق دارد. انسان در خلقت مانن\\د فل\\زاتي اس\\ت كه از مع\\ادن استخراج مي شود هم\\ان ط\\ور كه فل\\زات فقط آم\\ادگي دارد ت\\ا به ص\\ورت ماش\\ين آالت در آين\\د بايس\\تي آن را بس\\ازند و ت\\ربيت كنن\\د، انسان هم همين ط\\ور اس\ت . انس\ان هنگ\ام تول\د فل\ز وج\ود انس\ان است . مخلوقي است كه بايستي تربيت شود و ساخته شود تا انساني شايسته و اهل بهشت باشد. انسان ت\\ربيت ش\\ده را مص\\نوع خ\\دا مي دانند. خداوند آن جا كه با حضرت موسي حرف مي زند و او را م\\أمور

يع\\ني ت\\و را27دعوت فرعون مي كند مي فرمايد: واصطنعتك لنفسي. براي خودم خلق كردم ب\راي اين كه م\أمور من باش\\ي. از اين ت\\ربيت شدن تعبير به صنعت مي كنند. در اين نامه هم مي فرمايد: ما ت\\ربيت شدگان خدا هستيم و اين خلق عظيم به اين منظ\ور خلق ش\ده اند كه شاگرد مكتب ما باشند و به وسيله ما تربيت ش\\وند. رواي\\ات بس\\ياري داريم كه اين چهارده نفر معصوم تربيت شدگان پيش از خلقت آدم و حوا بوده اند. خداوند آدم و فرزن\\دان آدم را به اين منظ\\ور آفري\\ده كه شاگرد مكتب آن ها باشند ش\\ما به ب\\دو و ختم ج\\امعه بش\\ريت ت\\وجه كني\\د ت\\ا از اين ب\\دو و ختم م\\وقعيت ائمه معص\\وم عليهم الس\\الم را بشناسيد. آدم در بهشت مأمور شد كه در مكتب خمسه طيبه باش\\د و از آن ها اطاعت كن\\د و بع\\د از آن كه م\\رتكب گن\\اهي ش\\د از بهش\\ت اخراج شد و بعد از آن توبه نمود. توبه آدم توسل به خمسه طيبه ب\\ود كه گفت: يا حميد بحق محم\\د ي\\ا ع\\الي بحق علي ت\\ا آخ\\ر بع\\د از اين توسل خدا تو به آدم را قب\\ول ک\\رد و به ب\\ركت همين توس\\ل به مق\\ام نبوت رسيد. همين طور پيغم\\بران بع\\د از آدم در ص\\ورتي به نش\\ان و مدال نبوت مفتخر مي شدند كه اقرار و اعتراف به واليت ائمه داش\\ته باشند. به همين كيفيت واليت ائمه اطهار همراه بشريت بوده تا زمان ظهور پيغمبر خاتم و ادامه دارد تا ظهور امام زمان عليه الس\\الم و ب\\ا ظهور حضرتش به آخر مي رس\\د. يع\\ني اين دوره ت\\ربيت خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د و دوره آخ\\رت ش\\روع مي ش\\ود. پس در ابت\\داي خلقت آدم ائمه اطهار بوده اند همراه حركت بني آدم بوده اند و هس\\تند ت\\ا ظه\\ور

كه س\\لطنت و حك\\ومت به آن ه\\ا واگ\\ذار مي ش\\ود و)ع(ام\\ام زم\\ان 27

58

شرح دعاي ندبه

تمامي انسان هاي تاريخ زنده مي شوند تا در حكومت و دايره ت\\ربيت آن ها قرار مي گيرند تا به كمال مطلق برسند.

در اين ج\\ا ب\\ر اس\\اس دالي\\ل عقلي و نقلي كه در اختي\\ار داريم مي توانيم مبدأ حركت انسان ها را به سوي تكامل تا ارتباط به واليت خدا

هم\\ان س\\رزمين مكه و كعبه بشناس\\يم و اين)ع(به وسيله ائمه اطه\\ار طور استنباط كنيم كه كعبه از همان ابت\\دا ب\\ه عن\\وان خ\\انه مس\\كوني

عليهم السالم اجمعين و به تعبير بهتر كاخ س\\لطنتي خ\\دا)عائمه اطهار و ائمه بوده است . خداوند خانه كعبه را در ارتب\\اط ب\\ا اهل خ\\انه مب\\دأ حركت و مركز تجمع انسان ها و مبدأ توحيد و وحدت بشر ق\\رار داده است. اين حركت را ابتدا از خلقت آدم و تكليف او ش\\روع مي ك\\نيم . در اين جا مي پرسيم بهشتي كه آدم در آن ج\\ا خلق ش\\ده و در هم\\ان جا مكلف به اطاعت خدا و ائمه اطهار عليهم السالم شده اس\\ت كج\ا بوده؟ آن چه مسلم است بهشت آدم دركره زمين بوده نه در آس\\مان ه\\ا و نه هم در ج\\اي ديگ\\ر. ح\\ديث در اين رابطه داريم كه ام\\ام آن بهشت را تعريف مي كن\د مي فرماي\\د: ك\انت جنت ال\دنيا تطلع عليه\ا

يعني آن بهشت سرزمين آباد و مجه\\زي در همين 28الشمس و القمر. كره زمين بوده در معرض تابش ماه و خورش\\يد و ب\\ا ت\\وجه به اين كه زندگي بهشتي از مسير اراده آني و كن فيك\وني خ\\دا ظه\ور پي\\دا مي كند. احتياج به علل و عوامل طبيعي ندارد. بهشت به اراده خدا گ\\اهي در سرزمين خشك و سوزاني ايجاد مي شود مانن\د س\رزمين حج\از و گاهي در يخچ\\ال ه\\اي قطب ش\\مال و جن\\وب ظه\\ور زن\\دگي بهش\\تي احتياج به عوامل طبيعي ندارد كه بگوييم: در سرزمين گرم و گرمسار و يا در يخچال ها درخت ها رشد نمي كنند و ميوه نمي دهن\\د. خداون\\د اين زن\\دگي دني\\ايي را كه از مس\\ير علل و ع\وامل ط\\بيعي ظ\\اهر مي شود از اين جهت قرار نداده كه خلقت و آف\\رينش احتي\\اج به اين علل و عوامل دارد بلكه از نظر تربيت بشر و آشنا كردن آن ه\\ا به ع\\وامل ط\\بيعي. زن\\دگي دني\\ايي را به اين ت\\رتيب ق\\رار داده كه س\\رماها و

0گرماها و عوامل ديگ\\ر در پي\\دايش ارزاق و ميوه ه\\ا م\\ؤثر باشد و اال خداوند متعال در آفرينش نياز به عوامل طبيعت ندارد او كسي اس\\ت كه به قدرت قاهره خود ابتدا عوامل طبيعت را بدون اين كه مس\\بوق به ع\\واملي باش\\د، آفري\\ده اس\\ت . مثال مي گ\\وييم: حي\\ات نبات\\ات و حيوانات احتياج به آب و هوا و نور و حرارت دارد. مي پرسيم آف\\رينش آب و هوا و نور و حرارت به چه عواملي احتياج دارند؟ اگ\\ر آن ه\\ا هم

کافی 28 �صول

59

شرح دعاي ندبه

محتاج به عوامل قبلي باشند ت\\ا اب\\د كاره\\ا معطل مي ش\\ود زي\\را اين احتياج به دور و تسلس\\ل مي كش\\د كه در بره\\ان حكمت غلط اس\\ت . بنابراين زندگي هايي بهشتي از طريق حاكميت بر طبيعت ظ\\اهر مي شود نه از طريق حاكميت طبيعت بر اراده خدا و انسان . پس به دليل

و به دليل جمله اي در29آي\\ه: ان اول بيت وض\\ع للن\\اس لل\\ذي ببك\\ه... همين دعاي ندبه در تعريف كعبه مي گويد: وجعلت ل\\ه و لهم اول بيت وضع للناس للذی ببکة مباركا... به اين داليل نقلي از كتاب و س\\نت و به دليل حديثي كه مي گويد بهشت آدم در ك\\ره زمين ب\\وده و به دليل ظهور زندگي بهشتي از طريق حاكميت بر عوامل طبيعت مي ت\\وانيم بگوييم : بهشت آدم در سرزمين كعبه بوده و خانه كعبه به عنوان قصر پادشاهي ائمه عليهم السالم ظاهر شده و آدم و ح\\وا م\\أمور ش\\ده اند در ارتباط با همين خانه و اهل خ\\انه زن\\دگي خ\\ود را در بهش\\ت ادامه دهند تا به كم\\ال مطلق برس\\ند و نظ\\ر به اين كه آدم و ح\\وا در ابت\\دا نتوانسته اند اين واليت مطلقه را درك كنند و به ج\\اي اين كه در س\\ايه شجره طيبه و ي\\ا درخت ط\\وبي كه هم\\ان س\\ايه واليت اس\\ت ، انج\\ام وظيفه كنند به شجره هواي نفس خود نزديك ش\\ده از ش\\جره ط\\وبي فاصله گرفته اند. در ن\\تيجه آن زن\\دگي بهش\\تي از اختي\\ار آن ه\\ا خ\\ارج شده و گرفتار ه\\واي س\\وزان س\\رزمين كعبه ش\\ده اند. در همين محل كه ابتدا قصر پادش\اهي ائمه اطه\ار ب\وده و ي\ا مط\ابق اح\اديث خيمه سبزي كه نور سبز آن محيط حرم را تقريب\\ا دوازده فرس\\خ در دوازده فرسخ فرا گرفته است. همين جا به عنوان خانه و اهل خ\\انه ش\\ناخته شد. همان طور كه ما انسان ه\ا خ\\آن ه\اي نمي س\ازيم مگ\ر اين كه ابتدا مالك آن خانه و يا ساكن آن خانه را در نظر مي گ\\يريم ، خداون\\د متعال هم به همين كيفيت قصري و يا خآن ه\\اي نمي س\\ازد مگ\\ر اين كه ابتدا ساكن آن قصر و خانه را در نظر مي گ\\يرد زي\\را خ\\انه ب\\دون صاحب و يا بدون ساكن يك عمل لغو و عبث است . در اين ج\\ا كس\\ي سئوآل نمي كند تا از سئوآل او جواب درستي پي\\دا ش\\ود و آن س\\وال اين است كه چرا خداون\\د يك خ\انه مس\كوني را كه از خش\ت و گل و س\\نگ بن\\ا ش\\ده اين همه اهميت داده و آن را منش\\أ و مب\\دأ اين همه بركات قرار داده است زيرا خانه در واقع شيئ است و خداوند هرگ\\ز شيئ را بين خ\\ود و م\\ردم واس\\طه ق\\رار نمي ده\\د. واس\\طه هايي كه شيئ اند فاق\د علم و ش\عورند، هم\ان بت ه\اي تاريخن\د. دليل مب\ارزه

عمران، 29 96ال

60

شرح دعاي ندبه

پيغمبران با بت ها و بت س\\ازي ه\\ا همين اس\\ت كه چ\\را ش\\ما م\\ردم اشيايي را كه فاقد علم و شعورند و نفع و ض\\رري ب\\راي ش\\ما ندارن\\د بين خود و خداي خود واس\\طه ق\\رار داده اي\\د. واس\\طه هاي بين خ\\دا و خلق خدا بايستي اشخاصي باشند داراي علم و ش\\عور و ي\\ا داراي نفع و ضرر. خداوند همه جا شخصيت هاي عظيمي را كه مجه\\ز به علم و دانش هس\\تند بين خ\\ود و بن\\دگان واس\\طه ق\\رار مي ده\\د و م\\ردم را ملزم به اطاعت از آن واسطه ها مي كند. وليكن اش\\ياء خ\\واه از ن\\وع جمادات و يا حيوان\\ات و م\\اه و س\\تارگان باش\\ند هرگ\\ز چن\\ان لي\\اقتي ندارند كه واسطه بين انسان ه\\ا و خ\\دا باش\\ند. خداون\\د چگ\\ونه فيض خود را به وس\يله اش\يايي مانن\د بت ه\ا و درخت ه\ا در اختي\ار م\ردم قرار مي دهد. لذا همه جا پيغمبران ب\\ا يك چ\\نين واس\\طه هايي از ن\\وع جماد و نبات و حيوان و ستارگان مبارزه كرده اند و وساطت آن ه\\ا را بين خدا و خلق خ\\دا لغ\و نموده ان\\د و در اين ج\\ا س\ئوآل مي ش\ود كه پس چ\\را خداون\\د متع\\ال كه اين همه ب\\ا واس\\طه هاي جم\\اد و نب\\ات و حيوان مبارزه نموده است ، خودش يك خانه سنگ و گلي را كه از نوع جماد است بين خود و مردم واسطه قرار داده مگر خانه سنگ و گلي با مجسمه هاي سنگي و يا طاليي چه فرقي دارد. در اين جا بد نيس\\ت يك مباحثه اي را كه بين يك مسلمان اي\\راني و هندوس\\تاني واقع ش\\ده مطرح كنيم تا حقيقت مطلب روشن شود. تاجر اي\\راني كه گوين\\ده از زبان خود او اين داستان را شنيده اس\\ت مي گوي\\د: در خرمش\\هر بين من و يك ت\\اجر هندوس\\تاني رابطه تج\\ارتي در ك\\ار ب\\ود گ\\اهي من به هندوس\\تان مي رفتم ميهم\\ان او ب\\ودم و گ\\اهي او به اي\\ران مي آي\\د ميهم\\ان من ب\\ود يك روز مش\\اهده ك\\ردم از كش\\تي پي\\اده ش\\د در خرمشهر ميهمان من شد و گوساله اي را هم همراه خود آورده من از آن هندوس\\تاني و گوس\\اله اش پ\\ذيرايي مي ك\\ردم ه\\ر ص\\بح و ش\\ام گوس\\اله خ\\ود را معط\\ر مي ك\\رد و ب\\ا آب و گالب شستش\\و مي داد. ب\\االخره ط\\اقت ني\\اوردم يك روز ب\\ه او گفتم كه ب\\رادر اين چه ك\\اري است كه شما مي كنيد؟ گوساله اي را مي پرس\\تيد و آن را معط\\ر مي كنيد. گوساله براي شما خاصيت غ\\ذايي دارد وليكن خاص\\يت روحي و روحاني ندارد كه واسطه بين ش\\ما و خ\\دا باش\\د در ج\\واب من گفت : فالني درب\\اره عقي\\ده ها بحث نكن كه خ\\ودت هم مانن\\د م\\ا درگ\\ير يك چنين عقايدي و يا بدتر هستي . ما اگر دور يك گوس\\اله اي ط\\واف مي كنيم و با اين طواف تقرب به خدا مي جوييم شما مسلمانان هم كه به عقي\\ده خودت\\ان دين ك\\امل الهي در اختي\\ار ش\\ما اس\\ت مانن\\د م\\ا در

61

شرح دعاي ندبه

اطراف خانه گلي طواف مي كنيد و اين همه ب\\ا آب و گالب آن را مي من ج\\وابي نداش\\تم به او ب\\دهم او به من :شوييد. ت\\اجر اي\\راني گفت

گفت : هر چه هست گوساله حي\\وان اس\\ت حي\\ات دارد از س\\نگ و گل بهتراس\\ت . من به آن ت\\اجر اي\\راني گفتم : ك\\اش يك آيه اي و ي\\ا چن\\د حديثي كه در اين رابطه در كتاب ها ثبت و ضبط ش\\ده مي دي\\دي و ي\\ا مي ش\\نيدي ت\\ا ج\\واب منطقي ب\\ه گوساله پرس\\ت هندوس\\تاني داش\\ته باشي و آن جواب اين است كه اين خانه سنگ و گلي بين انسان ها و خداي انسان ها واسطه نيست . خانه پرستي در ك\\ار نيس\\ت بلكه اهل خانه را كه در اين خانه به ما معرفي كرده واسطه اس\\ت. خداون\\د در آيه اي مي فرمايد: شما عرب ها كه به خ\\انه خ\\دا اين همه اهميت مي دهيد و دور آن طواف مي كنيد پس چ\\را اهل خ\\انه را از خ\\انه ب\\يرون مي كنيد. خانه بدون صاحب و بدون اهل خانه ارزش ندارد كه انس\\ان ها آن را ببوسند و در اطراف آن طواف كنند خدايي كه اين بيت را به شما معرفي مي كن\\د هم\\راه بيت اهل ال\\بيت را هم به ش\\ما مع\\رفي كرده است و در سوره بلد مي فرمايد: ال اقسم بهذا البل\\د و انت حل بهذا البلد... در ص\\ورتي به اين ش\\هر مكه قس\\م مي خ\\ورم كه ت\\و در خانه كعبه و در شهر مكه باشي و تو اي پيغمبر! اگر نباش\\ي خ\\انه بي صاحب مانند بيابان است قسم خوردن ندارد و ب\\از ح\\ديث ديگ\\ري در كت\\اب ك\\افي راوي مي گوي\\د: ام\\ام ب\\اقر عليه الس\\الم روزي بع\\د از طواف كنار كعبه ايستادند و مشاهده مي كردند مردم چگ\ونه ازدح\\ام جمعيت دارند و با س\ر و ص\دا يك\ديگر را هل مي دهن\د و ط\واف مي كنند. حضرت به آن ها به كيفيت بي اعتنايي نگاهي نمودند و فرمودند: هكذا كانوا يحجون في الجاهليه فماجاء به االسالم يعني اين كه هم\\ان حج زمان جاهليت اس\\ت . پيش از ظه\\ور اس\\الم هم ، چ\\نين ط\\وافي و سر و صدايي در اطراف خانه بود پس اس\\الم چه چ\\يز ت\\ازه اي آورد و حجه االسالم چگونه بود. راوي مي گويد: عرض كردم يابن رسول الله مگ\\ر چه عيب دارد حج اين ه\\ا. ط\\واف به اين خ\\وبي و نم\\از به اين خوبي و كارهاي ديگر حضرت فرمودند كه : اين مردم م\\أمور ش\\ده اند بع\\د از آش\\نايي به خ\\انه اهل خ\\انه را بشناس\\ند ب\\ا اه\\\ل البيت تم\\اس بگيرند. مأمور شده اند بعد از طواف حضور ما اهل البيت بياين\\د ب\\ا م\\ا تجديد بيعت كنن\\د. حالل و ح\\رام خ\\ود را از م\\ا بپرس\\ند ت\\ا به حقيقت دينشان آگاه شوند. زيارت بيت بدون اهل البيت يك حركت بي خاص\\يت است . مشاهده مي كنيم در اين آيات و احاديث همه ج\\ا خداون\\د خ\\بر

62

شرح دعاي ندبه

مي گويد: همان طور كه خانه هاي شما مردم بي صاحب خ\\انه نيس\\ت و هر كس به خانه شما مي آيد به زيارت شما مي آيد نه به زيارت خانه خالي، خانه خدا هم بي صاحب نيست اين بيت اهل البيت دارد، ص\\احب و م\\الك دارد. م\\ردم بايس\\تي ص\\احب خ\\انه را بشناس\\ند نه خ\\انه بي صاحب را و ب\\راي وض\\وح اين معن\\ا تول\\د م\\وال اميرالمؤم\\نين عليه الس\\الم هم در ج\\وف كعبه واقع ش\\ده ت\\ا م\\ردم بدانن\\د آن حض\\رت خانه زاد خداوند متعال است . پس از همان ابتداي تاريخ كه خداون\\د در اين جا خيمه سبزي به پا كرد و در ابتدا يك زن\\دگي بهش\\تي ب\\راي آدم دای\\ر نم\\ود وق\\تي آدم در اث\\ر گن\\اهي كه م\\رتكب ش\\د اهل خ\\انه را فراموش كرد و از شجره هواي نفس ميوه چي\\د از زي\\ارت اهل ال\\بيت هم محروم شد تا روزي كه توبه كرد و دو م\\رتبه برگش\\ت و به مق\\ام آن ه\\ا اع\\تراف نم\\ود. در ت\\وبه اش خداون\\د متع\\ال را به خمس\\ه طيبه قسم داد وليكن خداوند خانه را به ح\\ال خ\\ود ب\\اقي گذاش\\ت ت\\ا الاقل اگ\\ر م\\ردم ص\\احب خ\\انه و اهل ال\\بيت را نمي بينن\\د و آن ه\\ا را نمي شناسند ردپاي آن ها را ببينند و بشناسند تا يك نهضت فكري در آن ها پيدا شود و بدانند كه واسطه هاي اصلي اهل البيت هستند نه خانه تنها. پس ج\\واب هندوس\\تاني اين ب\\ود كه م\\ا خ\\انه را نمي پرس\\تيم بلكه صاحب خانه را و اين زيارت گاه به ض\\ميمه اهل خ\\انه يك دانش\\گاه و دانش اهل البيت است كه م\\ا را به خ\\دا آش\\نا مي كن\\د و راه س\\عادت ابدي را پيش پاي ما مي گذارد. با اين حساب از همان ابتداي س\\اخت اين خانه اهل خانه معرفي شده اند و چون خانه متناسب ب\\ا اهل خ\\انه است خداوند اين خ\\انه خش\\ت و گلي را حفظ ك\\رده و آن را ب\\ه دليل

ارتباط و اتصال به اهل خانه منشأ خير و بركت قرار داده است .شرحي در تعريف علم ائمه اطهار:

الزم است به طور مختصر شرحي در بي\\ان كيفيت علم ائمه اطه\\ار عليهم السالم گفته شود تا معل\\وم ش\\ود كه آن ه\\ا در جه\\ان بش\\ريت ممتازند و از اين انسان ها از ابتداي خلقت ت\\ا دروازه قي\\امت كس\\ي مانند آن ها نيس\\ت گ\\رچه ممكن اس\\ت به آن ه\\ا ملحق ش\\وند. ابت\\دا بياني از موالي متقيان امير مؤمنان و حضرت علي ابن موسي الرض\\ا عليه الس\\الم در مع\\رفي معص\\ومين و بع\\دا ش\\رحي در توض\\يح همين

بيانات . موال اميرالمؤمنين عليه السالم در نهج البالغه مي فرمايند: اليق\\اس بآل محم\\د اح\\د من ه\\ذه االمه هم اس\\اس ال\\دين و عم\\اد اليقين بهم

63

شرح دعاي ندبه

يلحق التالي و ي\\رجع اليهم الغ\\الي... و ام\\ام هش\\تم عليه الس\\الم مي فرمايند : نحن آل محمد النمط االوسط يلحق بنا الت\\الي و ي\\رجع الين\\ا الغالي. موال عليه السالم مي فرمايند: هيچ كس از اف\\راد امت اس\\الم قابل قياس و رقابت با آل محمد عليهم السالم نيست. آن ه\\ا اس\\اس دين و ستون علم و يقين هستند، هر كس به انتهاي كمال برسد به آن ها ملحق مي شود و هر كسي خود را از آن ها برتر و جلوتر بدان\\د آن قدر ضربه بر او وارد مي شود تا برگردد و آن ها را م\\رجع خ\\ود ق\\رار دهد و پشت سر آن ها حركت كند. ام\\ام هش\\تم هم دراين رابطه مي

آن ح\\د وس\\ط و ح\\د اعت\\دال در آف\\رينش )ص (فرماي\\د: م\\ا آل محم\\د هستيم هر كس در راه است به ما ملحق مي ش\\ود و ه\\ر كس گم\\ان مي كند جلوتر و باالتر است بر مي گردد و ع\\اقبت م\\ا را م\\رجع خ\\ود ق\\رار مي ده\\د. در اين ج\\ا ائمه عليهم الس\\الم خ\\ود را مانن\\د ش\\اهين ترازو معرفي مي كنند و بش\\ريت را از اولين و آخ\\رين مانن\\د پله ه\\اي ترازو كه همه كس مأمور هستند خ\\ود را ب\\ا روش ائم\\ه اطه\\ار عليهم السالم جور كنن\\د و در خط ح\\ركت آن ه\\ا به تبعيت از آن ه\\ا ح\\ركت نمايند. وقتي از اين امت اسالم با اين كه به\\ترين و كام\\ل ت\\رين امت ها به حساب آمده كسي قابل قياس و قابل رقابت با آن ها نيس\\ت از امت هاي گذشته به ط\\ريق اولي ق\\ابل قي\\اس نيس\\تند و ح\\اال چگ\\ونه ب\\وده و چگ\\ونه ش\\د. كه اين چه\\ارده نف\\ر در اعت\\دال ك\\امل ق\\رار گرفته اند. خدا گونه مي دانن\\د و خ\\دا گ\\ونه ك\\ار مي كنن\\د و از ط\\رف ديگر در ارتباط با انسان ها به جاي پدر آن ها هستند و بش\\ريت را ب\\ه جاي فرزند خود مي دانند. با مهر و محبت و آموزش و ن\\وازش آن ه\\ا را حركت مي دهند تا به كمال مطلق برسانند. آن چه مسلم است آن چنان كه در اخبار و روايات و آيات قرآن گفته شد، آن ها انسان هايي هس\\تند كه دوران ح\\ركت و تك\\امل خ\\ود را پيش از خلقت آدم و اوالد آدم گذرانده اند و در اعتدال كامل قرار گرفته ان\د و بع\د خداون\د آدم و اوالد آدم را ب\\راي اين كه ش\\اگرد مكتب آن ه\\ا و وابس\\ته به آن ه\\ا باشند، آفري\\ده اس\ت و آن ه\ا هم\راه آدم و اوالد آدم هس\\تند. س\مت پيشوايي و رهبري آن ها را در دنيا و آخرت دارن\\د ت\\ا انس\\ان ه\\ا را به

كمال مطلق برسانند. در اين دو حديث موال اميرالمؤم\\نين و حض\\رت رض\\ا عليهم الس\\الم مي فرمايند : هر كس در تكامل و حركت ب\\ه س\\وي خ\\دا از م\\ا عقب

64

شرح دعاي ندبه

است تالش و كوشش مي كند و در انتها كه به كمال مطلق مي رس\\د به ما آل محمد ملحق مي شود و هر كس خود را از ما به\\تر و جل\\وتر مي داند و بدون رضا و اجازه ما در مقامي از مقام\\ات خ\\واه علمي و مملكتي مي نشيند آن قدر ضربات تقدير خدا بر او وارد مي شود تا به اشتباه خود واقف شود و برگ\\ردد پش\\ت س\\رما و در خط اط\\اعت م\\ا حركت كند. پس آن ها انسان هايي هستند كه در اعت\\دال ك\\امل ق\\رار گرفته اند. آن ها از يك طرف به نقشه خلقت عالم و آدم كامال آگ\\اهي دارند. خداوند در سوره كهف خبر مي دهد كه آن ه\\ا ش\\اهد خلقت عالم و آدم بوده اند، ديده اند و شناخته اند كه خداوند ب\\ر چه اساس\\ي و روي چه نقشه اي ع\\الم و آدم را آفري\\ده اس\\ت و ديگ\\ر اين كه نقش\\ه تربيتي انسان ها را ت\\ا زم\\اني كه به كم\\ال مطلق برس\\ند و آن چن\\ان شوند كه خدا مي خواهد، مي دانند. كامال به اين نقشه تربي\\تي آگ\\اهي دارند رموز و اسرار آن را مي دانند و دانس\\ته اند كه ب\\ر چه اس\\اس و روي چه قاعده قانوني انسان ها تربيت مي شوند زيرا خود آن ها اين راه ه\\ا را طي ك\\رده و رفته ان\\د و برگش\\ته اند. از كميت و كيفيت آن كامال ب\\ا خبرن\\د. اين دو علم كه علم به كيفيت خلقت و ت\\ربيت اس\\ت علم كامل است و بع\\دا از مس\\ير رابطه ب\\ا خ\\دا در ه\\ر آني و زم\\اني حوادث كلي و جزيي ع\\الم ب\\دون وقفه به آن ه\\ا مخ\\ابره مي ش\\ود و ممكن نيست حادثه كوچك و بزرگي پيدا شود كه آن ه\\ا از اين ح\\ادثه بي خ\\بر باش\\ند. اين س\\ه علم ) آگ\\اهي به نقش\\ه خلقت ع\\الم و آدم ، آگاهي به نقشه ت\\ربيت انس\\ان ه\\ا و آگ\\اهي به ح\\وادث ج\\زيي و كلي جهان ( علم كامل الهي است كه آن ها به آن آگاهي دارند و انس\\ان ه\\ا م\أمور و مجبورن\\د در مكتب آن ه\\ا انج\\ام وظيفه كنن\\د ت\\اروزي كه به

كمال مطلق برسند و در مقام خالفت الهي قرار گيرند. تا اين جا واقعيت مقام واليت به ط\\ور كلي ش\\ناخته ش\\د كه واليت اين چه\\ارده نف\\ر هم\\ان واليت و حك\\ومت خداون\\د متع\\ال اس\\ت و حك\\ومت خداون\\د متع\\ال هم\\ان دوره زن\\دگي آخ\\رت اس\\ت كه در آن زمان دو مرتبه انسان ها به زندگي برمي گردند در شعاع حك\\ومت آن ها انج\ام وظيفه مي كنن\\د ت\\ا به كم\\ال مطلق برس\\ند و بع\\د از كم\\ال مطلق ابديت آن ها شروع مي شود. بهش\\تي كه بع\\د از كم\\ال مطلق براي تمامي انسان ها داير مي شود جنة الم\\أوي نامي\\ده مي ش\ود در آن بهشت زندگي آن ها تا ابد ادامه دارد و باز خداوند تب\\ارك و تع\\الي دوره ديگري براي انسان هاي ديگري شروع مي كند به همين كيفي\\تي

65

شرح دعاي ندبه

كه بر ما انسان ها گذشته تا به كمال مطلق رسيده ايم ب\\ر آن انس\\انها هم مي گذرد تا به كمال مطلق برسند.

تحوالت وجودي انسان تا كمال مطلق : در اين جا الزم است تحوالتي كه در زندگي انسان ها و ب\\ر پ\\ايه اين تحوالت زمان هايي كه به وجود مي آيد به طور اختصار ي\\ادآوري ك\\نيم تا بهتر و بيشتر شأن و مقام اوليا خدا معلوم شود و ما ب\\دانيم كه ج\\ز خط آن ه\\ا و داي\\\ره واليت آن ه\\ا و مكتب آن ه\\\ا يك مكتب نج\\\ات بخشي براي بشريت وجود ندارد و يا خط ديگ\\ري كه انس\\ان ه\\ا را به مقصد واقعي زن\\دگي برس\\اند نخواه\\د ب\\ود در اين رابطه روزي ام\\ام جعفر صادق عليه السالم فرمودند: به مردم بگو: اگ\\ر به ش\\رق ع\\الم بروند به بن بس\\ت مي رس\\ند مجبورن\\د برگردن\\د به پن\\اه حك\\ومت آل محمد عليهم السالم و اگر هم به غ\\رب ع\\الم برون\\د به بن بس\\ت مي رسند مگر اين كه به دايره اين حك\\ومت برگردن\\د. ش\\رق و غ\\ربي كه امام صادق عليه السالم در اين رابطه بيان مي فرماين\د هم\ان ح\الت افراط و تفريط در زندگي انسان ها است و باز اين اف\\راط و تف\\ريط را به تعبير ديگر امام هش\\تم عليه الس\\الم بي\\ان مي كن\\د مي فرماي\\د: نحن آل محمد النمط االوس\\ط ي\\رجع الين\\ا الغ\\الي و يلحق بن\\ا الت\\الي. يعني ما ال محمد در خط اعتدال زندگي ق\\رار گ\\رفته ايم كه خ\\ارج از اين خط اعتدال چه به حساب پيشرفتگي باش\\د و ي\\ا به حس\\اب عقب ماندگي قابل قب\\ول نيس\\ت . كس\\اني كه در رف\\اه و آس\\ايش هس\\تند و خود را پيشرفته و مترقي مي دانند آن قدر ضربات الهي ب\\راي آن ه\\ا مقدر مي شود و آن چنان زندگي آن ه\\ا در بن بس\\ت ق\\رار مي گ\\يرد كه مجب\\ور مي ش\\وند به داي\\ره حك\\ومت آل محم\\د عليهم الس\\الم برگردند و عقب ماندگان هم كه مي خواهند در همان عقب مان\\دگي و بي تفاوتي بمانند و آس\\ايش را ب\\ر ح\\ركت در خط تك\\امل ت\\رجيح مي دهند. براي آن ه\\ا هم آن ق\در ض\\ربات و لطم\\ات مق\در مي ش\ود ت\ا مجب\\ور به ح\\ركت و فع\\اليت ش\\وند و خ\\ود را به م\\ا آل محم\\د عليهم السالم برسانند. پس در ن\\تيجه تعليم\\ات الهي و ت\\ربيت انس\\ان ه\\ا در قانون خدا و طبيعت يك تعليماتي است اجباري براي همه . انسان ه\\ا از زن و مرد اجبار دارند خواه در دوره زندگي دني\\ا و خ\\واه در آخ\\رت در خط ت\\ربيت الهي ح\\ركت كنن\\د ت\\ا به كم\\ال مطلق برس\\ند. دوره زندگي آن ها از تولد تا مرگ ب\راي ه\ر انس\اني ب\ا كلمه حين مع\رفي

66

شرح دعاي ندبه

شده است كه خداوند مي فرماي\\د : و متعن\\اهم الي حين يع\\ني در يك دوره كوتاهي آن ها را در زندگي دنيا بهره مند مي ك\\نيم ت\\ا ع\\اقبت به حقيقت زندگي آگاه شوند و اين دوره زندگي دنيا از هبوط آدم تا قيام قائم با كلمه دهر و يا كلمه دنيا معرفي شده اس\\ت. كلمه ده\\ر و دني\\ا نام زندگي تمامي انسان ها از هبوط آدم تا قيام قائم است و با قي\\ام قائم زندگي دوباره براي همه انسان ها شروع مي شود و همه دوباره به زندگي برمي گردن\\د ت\\ا به كم\\ال مطلق برس\\ند و از قي\\ام ق\\ائم ت\\ا روزي كه تمامي انسان ها از زن و مرد و بزرگ و كوچك خط ح\\ركت

و مكتب خود را به انتها برسانند آن چنان شوند كه خدا مي خواهد. اين دوره را سرمد نام گذاري مي كنن\\د و بع\\د از انته\\اي اين دوره ابديت انسان ها شروع مي شود كه ديگر انتهايي براي زندگي قابل تصور نيست . پيشوايان مطلق انسان ها در اين چهار دوره از تول\\د ت\\ا مرگ براي هر انساني و از هبوط آدم تا قيام ق\\ائم ب\\راي همه انس\\ان ها و از قيام قائم و افتتاح زن\\دگي آخ\\رت ب\\راي تم\\امي انس\\ان ه\\ا ت\\ا كمال مطلق و از كمال مطلق تا ابد همين چهارده نفر معصوم هستند كه خداوند گاهي آن ها را به نام خورشيد و گاهي به نام ه\\اي ب\\روج و شهور در كتاب خود معرفي مي كند. و در اين جا الزم است بح\\ثي را كه در كيفيت خلقت انسان ها تارس\\يدن به كم\\ال مطلق كه در كت\\اب مكارم االخالق نوشته شده است اي\\راد ك\\نيم )كيفيت خلقت آدم ه\\ا و تكرار آن ها تا كمال مطلق و وصول به اب\\ديت و بهش\\ت در آن كت\\اب روشن شده است ( و آن بحث اين است كه آيا خلقت آدم و آدم ها به همين كيفيت است كه ط\\بيعيون مي گوين\\د و از ظ\\اهر ام\\ر اس\\تنباط مي شود يا اين كه نقشه خلقت و تربيت در كتاب خدا به وسيله اولياء خدا غ\\ير از اين اس\\ت كه آن ه\\ا مي گوين\\د ط\\بيعيون به عقي\\ده ه\\اي خودش\\ان كه منك\\ر خ\\دا و منك\\ر حكمت خ\\دا هس\\تند مي گوين\\د: از ميليون ها و ي\ا ميليارده\ا س\ال پيش )كه اين م\دت را هم ح\\دس مي زنند تير به تاريكي مي اندازند.( به كيفيت تصادف از ميمون ها انس\\ان ها به وجود آمده ان\\د و اين خلقت دائم ب\\ا تول\\د ش\\روع مي ش\\ود و ب\\ا مرگ خاتمه پيدا مي كند. متولد شوند و بميرند و همين طور اين تول\\د و مرگ ادامه دارد، معلوم نيست از كجا شروع شده و به كج\\ا خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د. ختم زن\\دگي به اين كيفيت را هم اگ\\ر باش\\د به م\\رگ كاينات مي دانند مي گويند : وقتي اين خلقت به كيفيت تول\\د و م\\رگ خاتمه پيدا مي كند ك\\ه اين ع\\الم خلقت خ\\اتمه پي\\دا كن\\د. خورش\\يدها

67

شرح دعاي ندبه

تاريك شوند و ستاره ها پراكنده و زمين ها متالشي شوند درياه\\ا بخ\\ار و اين خلقت همان طور كه از نيستي شروع شده به نيستي برگردد و حاال از كي شروع ش\\ده و كي خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د ارق\\امي را ب\\دون حس\\اب و قاع\\ده مي گوين\\د ك\\ه هيچ ع\\المي گنج\\ايش آن ارق\\ام را ندارد. مي گويند خورشيد در مدت سه ه\\زار ميلي\\ون س\\ال ب\\ا اين كه روزي و يا ساعتي ميلي\\ون ه\\ا تن م\\اده و ان\\رژي را مص\\رف مي كن\\د هنوز كوچك ترين نقصي در آن مشاهده نشده است . خورش\\يدي ك\\\ه در مدت سه ه\\زار ميلي\\ون س\\ال احس\\اس نش\\ده كه گ\\رمي ي\\ا كيل\\و گرمي از انرژي آن كاسته شده باشد آيا چقدر طول خواهد كش\\يد كه تم\\امي ان\\رژي ه\\اي خ\\ود را از دس\\ت بده\\د و به يك نقطه ت\\اريكي برگ\\ردد. پس نه ابت\\داي اين خلقت به كيفيت توال\\د و تناس\\ل معل\\وم است و نه هم انته\اي آن و ش\ايد نتوانن\د ع\ددي پي\\دا كنن\د كه ابت\دا و انتهاي اين خلقت را معين كنند. در لسان اخب\\ار و رواي\\ات هم از ائمه اطهار عليهم السالم وقتي سئوآل كرده اند كه پيش از آدم و ح\\وا چ\\ه كسي بوده و چي بوده و پيش از آن ها چه كساني بوده اند. امام عليه السالم جواب داده اند كه پيش از اين آدم و حوا، آدم و ح\\وا و پيش از آن ها آدم و آدم و در انتها فرموده اند: اگر ت\\ا اب\\د از من س\\ئوآل كني\\د پيش از آن آدم چه كساني بوده و انتظار داشته باشيد ش\\ما را به آدم هاي اول برسانم نمي توان\م شما را به آدم ه\\اي اول برس\\انم و فرموده اند: من پناه به خدا مي برم كه براي اين خلقت حد و ح\\دودي و يا ابتدا و انته\\ايي پي\\دا كنم كه اع\\داد ق\\درت فراگ\\يري آن را داش\\ته باشند. احاديث به اين كيفيت كه درب\\اره ب\\دو و ختم خلقت س\\خن مي گويد خيلي عجيب و غريب است كه ما چاره اي نداريم براي توض\\يح و تعريف كامل دعاي ندبه و موقعيت چهارده معص\\وم ، س\\ر آن اح\\اديث

را به كيفيتي كه داليل نقلي و عقلي آن را نشان مي دهد بيان كنيم . ابتدا سئوآلي مطرح مي كنيم و بعدا جواب از آن سئوآل و در انته\\ا حقيقت مطلب و آن سئوآل اين است كه آيا خلقت ع\\الم و آدم مانن\\د عمر خداوند تبارك و تعالي ازلي و ابدي است تا بگويم همان ط\\ور كه خدا اول و آخر ندارد، خلقت عالم و آدم هم اول و آخر ندارد و ي\\ا اين كه فقط تنها خدا قديم است بدون اول و آخر وليكن خلق خ\\دا ح\\ادث است . جواب از اين سئوآل كامال معلوم و روشن است زيرا اگ\\ر خلق خدا مانند خدا ق\\ديم ب\\ود كلم\\ات اول و آخ\\ر و ابت\\دا و انته\\ا در افك\\ار

68

شرح دعاي ندبه

مردم قابل ظهور نبود. هرگز كسي به فكر اين نبود كه معن\\اي ح\\ادث و قديم را بفهمد و اول و آخر براي كس\\ي و چ\\يزي پي\\دا كن\\د. كلم\\ات حادث و قديم و اول و آخر به اين دليل پي\دا ش\ده اس\\ت كه مش\\اهده كرده اند مخلوقي نبوده و بعد پيدا ش\ده و بع\د از ح\ادث ش\دن م\دتي زندگي كرده و نابود شده است . مردم ب\\ا چش\\م ظ\\اهر و ب\\اطن خ\\ود مي بينن\\د و مي دانن\\د كه اين مخلوق\\ات دائم در تغي\\ير و تغيران\\د مانند آبي كه در نهر جريان پي\\دا مي كن\\د. مي آين\\د و مي رون\\د، اول و آخر دارند. پس بسيار واضح و روشن اس\\ت كه مخلوق\\ات از ابت\\دا ت\\ا انتها حادثند. نبوده اند و پيدا شده اند و حدوث همين مخلوق\ات بره\اني است قاطع بر اين كه خداي آفرينن\\ده ق\\ديم اس\ت . اول و آخ\\ر ن\\دارد زيرا اگر خدا هم مانند خلق خود حادث باشد او هم خدايي الزم دارد و نبايد اسم او را خدا گذاش\\ت و ب\\از انس\\ان ه\\ا بايس\\تي دنب\\ال خ\\دايي بروند كه خالق است ، مخلوق نيست ، قديم است و حادث نيست زي\\را تمامي صفات و مشخصات كه در مخلوق خدا پيدا شده و از آن جمله كه اين مخل\\وق نبوده ان\\د و پي\\دا ش\\ده اند اين ص\\فات و مشخص\\ات بايستي در وجود خالق آن ها نباشند. خلق خدا حادث اس\\ت پس خ\\دا قديم است . اين مخلوقات مصنوعند پس خدا صانع اس\\ت . مخلوق\\ات اول و آخر دارند پس خدا اول و آخر ندارد. مخلوقات فقير و محتاجن\\د پس خدا غني و بي نياز اس\\ت . مخلوق\\ات در مح\\دوده زم\\ان و مكانن\\د پس خداي عالم خارج از محدوده زم\\ان و مك\\ان اس\\ت . مخلوق\\ات از نظ\\ر پهنه وج\\ود و وس\\عت مي\\دان متن\\اهي هس\\تند پس خ\\الق آن ه\\ا نامتناهي است . به همين كيفيت هر نقصي كه در مخلوقات عالم قابل رؤيت است به جاي آن نقص ، كمالي در وجود خدا ق\\ابل اثب\\ات اس\\ت زيرا اگر ضعف و جهلي كه در مخلوقات قابل كش\\ف اس\\ت در وج\\ود خدا هم آن ضعف و جهل باشد و در نتيجه خ\\دا ب\\ا خلق خ\\ود ش\\باهت جنسي و يا صوري داشته باشد دليلي ندارد كه آن خداي شبيه مخلوق را خالق بدانيم و مخلوق را مخلوق او بشناسيم . پس بايس\\تي تم\\امي صفات و عوارضي كه در خلق خدا قابل اثبات است از وجود خدا نفي شود و باز تمامي صفات كمالي كه در وجود خدا قابل اثب\\ات اس\\ت از وجود خلق نفي شود تا انسان ه\\ا بتوانن\\د خ\\داي آفرينن\\ده را م\\نزه از مشابهت با خلق خود بدانند و مخصوصا اين دو صفت ك\ه خلق خدا به اراده خدا پيدا شده حادث است و خ\\دا ك\\ه آفرينن\\ده و خ\\القي ن\دارد

قديم است .

69

شرح دعاي ندبه

: بحثي واجب و ضروري در ارتباط حادث به قديم در اين جا بحثي بسيار نافع و مفيد در ارتباط ح\\ادث به ق\\ديم اي\\راد مي شود كه فهم آن براي يك انسان موحد خداشناس الزم و ضروري است . فالسفه يونان و عرفان فلسفي بح\\ثي در اط\\راف ربط ح\\ادث به قديم دارند. دنبال فاصله اي كه بين حادث و قديم اس\\ت رفته ان\\د و ه\\رچه فك\\ر كرده ان\\د نتوانس\\ته اند آن فاص\\له را پي\\دا كنن\\د زي\\را طبق معمول حادث از ق\\ديم فاص\\له زم\\اني دارد. ق\\ديم اول اس\\ت موج\\ود اس\ت ، مس\بوق به ع\دم نيس\ت . از نظ\ر زم\ان نامتن\اهي و محيط به زمان است وليكن مخلوق او كه موجود حادث به حساب مي آيد الاقل برابر يك دقيقه و يك ثانيه هم كه باشد بايستي از خ\\داي ق\\ديم ت\\أخير داشته باشد و بعد از او باشد وليكن در اين جا چون وجود خدا قديم و نامتناهي اس\\ت . فالس\\فه گفته ان\\د : اگ\\ر م\\ا بين خلق و خ\\الق فاص\\له زم\\اني را قب\\ول ك\\نيم آن فاص\\له زم\\اني نامتن\\اهي مي ش\\ود و الزمه وجود فاص\\له اين اس\\ت كه در يك زم\\ان نامتن\\اهي فيض الهي تعطيل شده باشد و اين تعطيل فيض محال و ممتنع است زي\\را افاض\\ه فيض بر يك خداي قادر حكيم واجب است . درست نيست كه خود را بي ك\\ار و معطل نگه دارد، خلقي را خلق نكن\\د و افاض\\ه فيض ننماي\\د. ب\\راي رفع اين مشكل عقلي بر پايه اعتقاد به يك وجود و يك هستي ح\\دوث رتبي قائل شده اند. حدوث رتبي مانن\\د ح\\دوث ن\\ور خورش\\يد از ج\\رم خورشيد و مانند حدوث حرارت از آتش و حدوث هر ن\\وع اث\\ر ذاتي از ذات زيرا خواهي نخواهي هر ن\\وع هس\\تي و وج\\ود يك اث\\ر ذاتي دارد. شايد موجود بي اث\ر در ع\الم نباش\د وليكن آث\\ار ذاتي گ\رچه عين ذات است و از ذات ش\\يئ و ي\\ا ش\\خص سرچش\\مه مي گ\\يرد وليكن اص\\ل ذات مقدم است . اول است و اثر ذاتي بعد از آن، ه\\ر چن\\د فاص\\له اي برابر يك هزارم ثانيه قابل كشف نيست. يك چ\\نين ح\\دوثي را ح\\دوث رتبي مي دانند و مي گويند : رابطه مخلوق با خ\\الق مانن\\د رابطه ن\\ور خورشيد با خورشيد است . خورشيد اول است نور خورشيد بع\\د از آن وليكن اين اوليت و آخريت فاصله زماني نيست. اول چراغ است بع\\د روش\\نايي وليكن ب\\دون فاص\\له اول آتش اس\\ت و بع\\د ح\\رارت ب\\دون فاصله . همين طور اول خداست و بعد خلق خ\\دا آن هم ب\\دون فاص\\له اول و آخر و يا حادث و قديم در اين جا حدوث رتبي ناميده مي ش\\ود. يعني اول و آخر عقلي نه اول و آخر حسي كه اول چراغ باش\\د و بع\\د

نور چراغ .

70

شرح دعاي ندبه

اين فرضيه ها بر اساس همان اشتراك وجود مطرح ش\\ده اس\\ت كه فالس\فه يون\\ان اين ط\\ور فك\ر كرده ان\\د كه در ع\\الم يك حقيقت و يك وجود بيشتر نيست بقيه آن چه هست نم\\ود و نم\\ايش هم\\ان وج\\ود و اثر ذاتي آن وجود است مانند دريا كه خود را به صورت قطره و بخ\\ار نمايش مي دهد و يا خورشيد كه خ\\ود را به ش\\عاع ن\\ور خ\\ود نم\\ايش مي دهد. آن ها به اين دليل يك چنين فرضيه اي را مطرح كرده ان\\د كه خلق را اثر اثر ذاتي خالق دانسته اند نه اثر ارادي. اثر ذاتي مانند ب\\دن شما و حرارت ب\\دن ش\\ما اس\\ت وليكن اث\\ر ارادي مثل ش\\ما و س\\خن شما است . قول و بيان شما صنعت شما است. از وجود ش\\ما فاص\\له زماني دارد شما هستيد و سخن نمي گوييد و گاهي هم سخن مي گوييد: ولي در هر زماني كه شما هستيد حرارت بدن ش\ما هم هس\ت

تقريبا آن ه\ا خلق خ\\دا را در ارتب\\اط ب\ا خ\\دا0و فاصله اي وجود ندارد مانند حرارت بدن شما با بدن شما دانسته اند. از اين رو گفته ان\\د: بين مخلوق و خالق فاصله زماني نيست . تا يك خالء زماني پيدا ش\\ود و در آن خالء زماني خدا بي ك\\ار و معطل باش\\د وليكن انبي\\اء و پي\\امبران و ائمه اطهار عليهم السالم اصرار دارند كه اوال خلق خدا صنعت خ\\دا و اثر ارادي خدا است مانند شما و سخنان شما. نه اثر ذاتي مانند ش\\ما و حرارت بدن شما و ثانيا خلق خدا به تمام وجود و مشخص\\ات تب\\اين وجودي و ذاتي با خدا دارد. خدا و خلق خدا نه ش\\باهت جنس\\ي ب\\ا هم دارند مانند حرارت و آتش كه يك جنس اند و نه هم ش\\باهت ص\\وري و كيفي با خدا دارند مانند اجسام كه با يكديگر ش\\باهت كيفي و ص\\وري دارند. خلق خدا مانند صنعت انسان است و خدا مانند آفريننده . هرگز خدا از وجود خود مايه نمي گذارد كه خلقي را بيافريند مانن\\د دري\\ا كه براي ايجاد قط\ره و بخ\ار از وج\ود خ\\ود م\ايه مي گ\\ذارد. خداون\\د در سوره توحيد با جمله لم يلد هر نوع خ\\روج و ظه\\ور چ\\يزي را از ذات خود نفي مي كند. با جمله لم يلد مي فرماي\\د: خاليق ص\\نعت من هستند نه تراوش وجود من مانند تراوش حرارت از آتش و يا بخ\\ار از دريا و همچنين با جمله لم يولد نفي همه ن\\وع ف\\رعيت از وج\\ود خ\\ود

خود را پيش از اصل پيدايش مخلوق\ات مي دان\\د نه اين ك\ه0مي كند خود او هم فرعي باش\\د كه از اص\\ل ديگ\\ري پي\\دا ش\\ده باش\\د. ب\\ا اين حس\\اب كه خلق خ\\دا اث\\ر ارادي خ\\دا و ص\\نعت خ\\دا هس\\تند، فاص\\له زماني بين خلق و خالق واقعيت و حتميت دارد و اين فاصله قابل رفع نيست زيرا اين فاصله قضيه مخلوق با خالق و مصنوع با صانع اس\\ت . امكان ندارد كه خداوند از مخلوقات خود كلمه ح\\دوث را ب\\ردارد و آن

71

شرح دعاي ندبه

را تبديل به قديم كند زيرا صنعت صانع حدوث قه\\ري دارد و همچ\\نين امكان ندارد كه خدا از وجود خود كلمه قديم را بردارد زي\\را او از ازل تا به ابد هست . پس خواهي نخواهي اول خدا بوده و بعد خلق خ\\ود را آفريده است وليكن هيچ ق\\درتي در ع\\الم نيس\\ت كه بتوان\\د به ابت\\داي خلقت عالم سفر كند و اين حدوث و قدم را چنان كه هست پيدا كن\\د. در اين ج\\ا بايس\\تي رابطه ه\\ر يك از مخلوق\\ات ع\\الم را شخص\\ا و مستقيما ب\ا خ\\دا در نظ\ر بگ\\يريم هم\\ان ط\\ور كه يك انس\ان و ي\\ا يك حيوان و يا مخلوقي از مخلوقات ديگر با خداوند تبارك و تع\\الي رابطه ح\\دوث و ق\\دم به معن\\اي فاص\\له زم\\اني دارد، كل آف\\رينش هم همين طور است . براي اين كه جزء و كل در تمامي خصوص\\يات خ\\واه ذاتي باشد و خواه عرضي ، مشتركند. هر حكمي كه درباره جزيي از اج\\زاء عالم جاري مي شود درباره كل عالم هم جاري است . همان ط\\ور كه هر جزيي از اجزاء عالم مصنوع صانع و مخلوق خداون\\د متع\\ال اس\\ت كل عالم هم مصنوع و مخلوق اس\\ت و هم\\ان ط\\ور كه ه\\ر ج\\زيي از اجزاء عالم با خداوند تبارك و تعالي فاص\\له زم\\اني دارد. كل ع\\الم به همين كيفيت و مس\\ئله تعطيل فيض در ارتب\\اط ب\\ا يك ص\\انع حكيم و مختار قابل طرح نيست زيرا اوال خداوند تبارك و تعالي ب\\ا خلق اف\\راد و اعداد مخلوقات ممكن نيست جواب گوي قدرت خود باشد. خ\\دا در پهنة وجود مانند يك اقيانوس نامتناهي است و كل خاليق كه به اع\\داد و اف\\راد ش\\مارش مي ش\\وند در ارتب\\اط ب\\ا اين اقي\\انوس نامتن\\اهي قطره اي به حساب مي آين\\د و اگ\\ر ش\\ما از اين اقي\\انوس بخواهي\\د كه ظرفيت وجود خود را از اين قطرات پر كند به طوري كه خالء وجودي نداشته باشد، اقيانوس وجود خود را از قطرات لبريز كند، جواب خ\\دا منفي اس\ت زي\را وج\ود خ\دا نامتن\\اهي اس\ت . ظ\رف و مظ\روف در ارتباط ب\\ا وج\\ود خ\\دا مط\\رح نيس\\ت . ظ\\رفي پ\\ر از آب مي ش\\ود كه متناهي و محدود باشد و همچنين قطراتي مي تواند ظرف را پ\\ر كن\\د كه آن هم متناهي و محدود باش\\د وليكن ظ\\رفي كه از نظ\\ر ظ\\رفيت وجود نامتناهي است ، انتها ندارد فاقد محدوديت است ، چطور ق\\درت خدا تعلق مي گيرد كه از قطرات متناهي كه قابل ش\مارش اس\ت آن ظرف نامتناهي را پر كند به كيفي\\تي كه مالء مطلق باش\\د و خالئي در كار نباشد. اگر يك چ\\نين ك\\اري ممكن باش\\د در ص\\ورتي اس\\ت كه ي\\ا نامتناهي به متناهي تبديل شود و يا متناهي نامتن\\اهي گ\\ردد و اين ه\\ر دو به معناي انقالب ذات و حقيقت اس\\ت به چ\\يزي غ\\ير ممكن . زي\\را

72

شرح دعاي ندبه

ذات مق\\دس خداون\\د متع\\ال نامتن\\اهي اس\\ت . ق\\درت خداون\\د به اين مسئله تعلق نمي گيرد كه نامتناهي را متن\\اهي كن\\د. او از ازل ت\\ا به ابد در وسعت وجودي خ\\ود از نظ\\ر زم\\ان ف\\وق زم\\ان و نامتن\\اهي به زمان است و همچنين از نظر مكان فوق مك\\ان و نامتن\\اهي به مك\\ان است . انقالب ذاتي يك وجود نامتناهي به متناهي محال است و از اين طرف اعداد و اف\راد مخلوق\\ات گ\رچه زي\\اد باش\ند مح\\دود و متن\\اهي هس\\تند. انقالب مح\\دود به نامح\\دود هم مح\\ال اس\\ت پس خ\\واهي نخواهي براب\\ري ظ\\رفيت وج\\ودي خداون\\د تب\ارك و تع\\الي به تع\داد و افراد مخلوقات ، ممتنع و محال است . ارتباط رت\\بي مخل\\وق به خ\\الق هم از نظ\\ر زم\\ان و هم از نظ\\ر مك\\ان ممتنع اس\\ت ولي اگ\\ر ش\\ما بخواهيد يك زماني و يا يك مك\\اني پي\\دا كني\\د كه در آن زم\\ان و مك\\ان خداوند خلقي را خلق نكرده باشد براي شما ممكن نيست و براي يك ف\\اعل حكيم و مخت\\ار مطلق م\\انعي ن\\دارد كه در ج\\ايي و در زم\\اني مخلوقي خلق كند و در جايي و زمان ديگ\\ري مخل\\وقي خلق نكن\\د، در جايي فيض برساند و در جاي ديگر نرساند. با اين حس\\اب بايس\\تي در پي اين مسئله باش\\يم كه آن چه مخل\\وقي اس\\ت كه از نظ\\ر ارزش و عظمت مي تواند جواب گوي وس\\عت وج\\ودي خداون\\د متع\\ال باش\\د. مسلم است كه خدا به اع\\داد و اف\\راد، مخلوق\\ات خ\\ود را نمي توان\\د قانع كند زيرا اعداد و افراد گرچه زي\\اد باش\\ند، در براب\\ر عظمت خ\\دا صفرند وليكن آن چه هدف خدا از خلقت ع\\الم و آدم اس\\ت ، پي\\دايش يك انسان عارف كامل است خواه چ\\نين انس\\اني يك نف\\ر باش\\د و ي\\ا ميلياردها نفر. يك چنين انسان كامل از نظ\\ر ش\\أن و علم و ق\\درت و حكمت و تمامي صفات و كماالت يك وجود نامتناهي اس\\ت خ\\واه اين انسان كامل يك نفر باشد يا بيشتر. زيرا حقيقتا يك چنين انس\ان ق\انع كننده ذات مقدس خداوند متعال است و يك چ\\نين انس\\اني اس\\ت كه هدف خدا را به صفات و كماالت خود پر مي كند و خدا مي داند كه ب\\ا داشتن يك چنين انسان هايي كامال به هدف خود رس\\يده و ديگ\\ر كمي و كمب\\ودي احس\\اس نمي كن\\د زي\\را يك چ\\نين انس\\ان ه\ايي در علم و ق\\درت و حكمت و دانش و بينش نامتن\\اهي هس\\تند چنانن\\د و چن\\ان شده اند ك\ه خدا مي خواهد و همه جا متن\\اهي ج\\واب گ\\وي متن\\اهي و

نامتناهي جواب گوي نامتناهي است .

73

شرح دعاي ندبه

: اشكال ربط حادث به قديم در اين جا اشكالي از نظر عقلي پيدا نمي شود كه فالس\\فه خ\\ود را در گير مسئله مشكل تري قرار داده ان\\د يع\\ني مس\\ئله ربط ح\\ادث به قديم . زيرا آن ها چنان كه گفته شد ربط مخلوق با خ\\الق را از مس\\ير رابطه ذاتي و وجودي قرار داده اند و گفته ان\د: اگ\ر بين وج\\ود خلق ب\ا خالق بيگانگي به وجود آيد دو بيگانه با هم قابل تماس نيستند زي\\را ب\\ا يكديگر س\\نخيت و جنس\\يت ندارن\\د. ربط دو ش\\يئ و ي\\ا دو ش\\خص ب\\ا يك\ديگر از مس\\ير تم\\اثل جنس\\ي و وج\\ودي ممكن اس\\ت نه از مس\ير تباين وجودي. دو شيئ متباين مانن\\د ن\\ور و ظلمت كه ق\\ابل ارتب\\اط و اتصال ب\ا يك\ديگر نيس\تند. بايس\تي ه\ر دو ي\ا ن\ور باش\ند و ي\ا ظلمت انسان ها از نظر ماهيت هيچ اند، عدم محضند. يك موجوديت اعتب\\اري دارند وليكن از نظر وجود و هستي ، مطلق هس\\تند و ب\\ا وج\\ود مطلق ارتباط وجودي دارند پس خلق با خالق از نظر وجود يكي هس\\تند و از نظر زمان هم بين آن ها و وجود مطلق فاص\\له اي نيس\\ت وليكن فك\\ر نكرده اند كه خواهي نخواهي صانع با مصنوع از نظر جنسيت و از نظر قيافه و صورت تباين جنسي و تباين ماهوي دارن\\د. م\\وال عليه الس\\الم اين تباين جنسي و وجودي خلق را با خ\\الق در دع\\اي ص\\باح بي\\ان مي كن\\د مي فرماي\\د: ي\\ا من دل علي ذاته ب\\ذاته و ت\\نزه عن مجانس\\ه مخلوقاته و جل عن مالئمه كيفياته يعني اي خدايي كه ذات خ\\ود را به نمايش ذات خود به بندگان معرفي كردي و منزهي از اين كه شباهت جنسي و يا شباهت كيفي و صوري ب\\ا مخلوق\\ات خ\\ود داش\\ته باش\\ي . جمله اول را به اين دليل مي گوي\\د كه خداون\\د در ع\\الم خلق نم\\ونه ذاتي و وجودي ندارد تا از طريق همان نم\\ونه ذات خ\\ود را بشناس\\اند چنان كه مي گويند مش\ت نم\ونه خ\\روار اس\ت مثال يك قط\ره آب در جنسيت آبي نمونه دريا است. با شناختن جنس قطره مي توانيم دري\\ا را هم بشناسيم . پس اگ\\ر خلق در وج\\ود خ\\ود مانن\\د قط\\ره باش\\ند و خالق مانند دريا، خلق در وجود خود نمونه خالقند. با شناخت جنس\\يت خلق جنس\\يت خ\\الق هم ش\\ناخته مي ش\\ود وليكن از نظ\\ر اين كه يك چنين نمونه جنسي و وجودي از خ\\الق در ع\\الم خلق نيس\\ت . خداون\\د براي معرفي ذات خود فقط ذات خود را بايستي به خلق نمايش ده\\د و جمله دوم هم خدا را از شباهت كيفي و صوري منزه مي داند. از اين كه شباهت با مخلوق خود داشته باشد زيرا مخلوقات عالوه ب\\ر جنس\\\يت ذاتي جنس\\\يت كمي و كيفي دارن\\\د، ه\\\ر ذاتي در قي\\\افه

74

شرح دعاي ندبه

مخصوص\\ي جل\\وه مي كن\\د. موج\\ودات در كيفيت و كميت ذاتي ش\\بيه يكديگرن\\\د وليكن در ذات مق\\\دس خ\\\دا كميت و كيفيت راه ن\\\دارد. خداوند يك حقيقت محض است كه از ازل تا به ابد تغي\\يري در ذات او قابل ظهور نيست . پس رابطه مخلوق با خ\\الق از مس\\ير تج\\انس واز مسير تشابه صوري محال و غلط است . فقط خ\\الق و مخل\\وق يع\\ني انسان ه\\ا ب\\ا خداون\\د متع\\ال يك اش\\تراك علمي دارن\\د و از همين راه ق\ابل ارتب\\اط به يك\\ديگر هس\\تند. انس\ان ه\ا به س\رمايه علم و دانش مجهز مي ش\\وند. خداون\\د متع\\ال هم به همين س\\رمايه مجه\\ز اس\\ت . پس همين علم و قدرت ما مايه ارتباط خلق با خالق اس\\ت . گ\\رچه از نظر كيفيت علم ، مخل\\وق ب\\ا خ\\الق اختالف دارن\\د زي\\را علم در وج\\ود مخلوق اثر تركيب است وليكن در وجود خالق اث\\ر ذاتي وليكن معن\\اي علم در مخلوق و خالق يك حقيقت است . انسان ه\ا مي دانن\د خ\\دا هم مي داند انسان ها مي توانند خدا هم مي تواند و همچ\\نين انس\\ان ها متصف به صفات الهي و متخلق به اخالق او مي شوند و مي توانند با يكديگر رابطه و ارتباط داشته باشند. لذا مي گوييم : ربط ح\\ادث به قديم از نظر وجود از نظر شباهت صوري محال است زي\\را دو وج\\ود متباين هس\\تند وليكن از نظ\ر علم و حكمت و از نظ\ر ص\\فات جالل و جمال الهي ممكن است . خداوند انسان ها را آن چنان تربيت مي كن\\د كه در انتهاي تكامل خداگونه مي دانن\\د و مي توانن\\د چه\\ارده نف\\ر معصوم با خداوند تبارك و تعالي از طريق علم و دانش رابطه دارند و خ\\دا علم خ\\ود را به آن ه\\ا تعليم داده اس\\ت . پس ب\\ا اين مق\\دمه فهميديم كه رابطه خلق ب\ا خ\\الق از ط\ريق علم اس\ت نه ش\باهت به

اشتراك وجودي . چگونه از ازل تا امروز قيامتي واقع نشده است :

در اين جا مي پرسيم آيا خداوند از يك زماني ن\\زديك به ازل انس\\ان ه\\ا را از مس\\ير توال\\د و تناس\\ل ب\\ه وج\\ود آورده و از كان\\ال م\\رگ به نابودي كشيده است به قول طبيعيون از ميلياردها ميلي\\ارد س\\ال پيش از اين انسان را در خط مرگ و تولد قرار داده در صورتي كه از زمان ما تا به ازل قيامتي واقع نشده و انساني به كمال نرس\\يده اس\\ت، از كجا معلوم تا به ابد واقع مي شود. طبيعيون كه قائل ب\\ه خ\\داي حكيم نيستند، چنين فرضيه هاي غلط غير حكيم\\انه ارائه داده ان\\د چ\\ون علت غايي آفرينش را قبول ندارند. اوال مي گوييم : از زماني كه عالم بوده ، آدم هم بوده است . طبق فرمايش امام صادق اگر تا ابد بپرسي پيش

75

شرح دعاي ندبه

از آدم چه كسي بوده مي گوييم آدم . اما پي\\دايش اين آدم ه\\ا پيش از آدم ها به كيفيت توالد و تناسل نيست چنان كه طبيعيون مي گوين\\د زيرا طبق روايات و داليل عقلي از زم\\ان پي\\دايش آدم و ح\\وا پ\\در م\\ا انسان ها كمتر از ده هزار سال است . پس پيش از آدم حوا آدم ه\\اي ديگري بوده اند كه دوران تكامل خود را به انتها رسانيده و ابديت پي\\دا كرده اند و بعد از آن ها نوبت آدم و حوا پدر و مادر م\\ا رس\\يده اس\\ت . نه عالم ما مانند كره زمين اولين عالم است نه هم آدم ما اولين آدم . در اين ج\\ا آن ط\\ور كه در كت\\اب مك\\ارم االخالق يك نم\\ونه از كيفيت خلق انسان و تكامل او و اب\\ديت او را نوش\\ته ام ي\\ادآوري مي كنم ت\\ا شما بتوانيد اين نمونه را در عرض اين زندگي مانند عوالم موج\\ود در آس\\مان ه\\ا و در ط\\ول زن\\دگي از زم\\ان آدم و ح\\وا ت\\ا ن\\زديك به ازل گسترش دهيد و اشكالي هم پيدا نشود و آن نم\\ونه خلقت م\\ا انس\\ان ها از آدم و حوا تا قيام قائم است كه دوره دنيا نامي\\ده مي ش\\ود و از قيام امام تا انتهاي تكامل دوره آخرت و بعد از تكامل ، اب\\ديت انس\\ان ها در جنه المأوي و بهشت خلد تا اب\\د ادامه پي\دا مي كن\\د. خداون\\د در هر عالمي از عالم ها مانند كره زمين ابتدا يك زن و مرد ب\\دون پ\در و مادر مي آفريند و بعد از آماده شدن براي اط\\اعت و بن\\دگي آن ه\\ا را مبدأ نسل ق\\رار مي ده\د و از مس\\ير تكث\\ير نس\\ل و گس\\ترش كمي و كيفي آن ه\\ا را جل\\و مي ب\\رد ت\\ا به نس\\لي برس\\د كه از نظ\\ر وس\\عت فك\\ري و علم دانش و از نظ\\ر ف\\ردي و كلي تب\\ديل به انس\\ان ه\\اي اجتماعي و جهاني مي شوند. نسل آينده از نظر تع\\داد اف\\راد و علم و دانش از نسل گذشته جلوترند. هم\\ان ط\\ور كه در زم\\ان به پيش مي روند در علم و دانش و استعداد هم جلو مي رون\\د ت\\ا اين كه از داي\\ره حاكميت ه\واي خ\ود و ه\واي س\اير انس\ان ه\ا خ\ارج ش\ده در داي\ره حاكميت خدا و اولياء كامل خدا قرار مي گيرند. در اين موقع كه براي قبولي حكومت خدا آماده شده اند با قيام قائم از اولي\\اء خ\\دا زن\\دگي دنيايي آن ها خاتمه پي\\دا مي كن\\د و زن\\دگي آخ\\رتي آن ه\\ا ش\\روع مي شود. در شعاع واليت خدا و اولياء خدا مردگان در ط\\ول دوره دني\\ا به زندگي برمي گردند و در مدتي قريب به پنجاه ه\\زار س\\ال در زن\\دگي آخرتي تربيت مي شوند به كمال مي رسند كه تمامي كاينات زير پ\\اي آن ه\\ا ق\\رار مي گ\\يرد و اين ك\\ره زمين ب\\راي آن ه\\ا حبس خ\\انه ای بيشتر نيست . در اين موقع كره زمين از آن ها خ\\الي مي ش\\ود مانن\\د مدرسه اي كه شاگردان آن فارغ التحصيل مي شوند و از كالس خارج

76

شرح دعاي ندبه

مي گردند و بعد از تكامل آن ها و آزادي مطلق آن ه\\ا در ك\\ل فض\\اي آفرينش كه خودشان مجهز به اسماء الهي شده و خ\\ود) جن\\ات ع\\دن تجري من تحتها اآلنهار (هستند ع\\المي از ن\\و و آدمي از ن\\و خل\\ق مي ش\\ود. ب\\ه همين كيفيت زن\\دگي جه\\ان و انس\\ان در تم\\امي ع\\والم از نزديك به ازل شروع شده و تا اب\\دا ادامه دارد. هرگ\\ز ت\\وقف و تك\\رار وجود ندارد پس زندگي صددرصد وصول به حيات و سعادت اس\\ت نه زنده شدن و مردن . در اين جا بر طبق مندرجات آي\\ات و اح\\اديث مي توانيم بگوييم كه اين چهارده معصوم از انسان هاي تكامل يافته پيش از آدم و ح\\وا ب\\وده ان\\د كه خ\\دا پ\\در م\\ا آدم و نس\\ل او را ب\\راي اين چهارده معصوم آفريده تا اين بشر را در دنيا و آخرت به كم\\ال مطلق برسانند. به قول موال علي عليه السالم: نحن صنايع ربنا و الخلق بع\\د

او صنايع لنا... ما تربيت شدگان خ\\دا هس\\تيم و خاليق ت\\ربيت ،صنايعنا شدگان ما هستند. و در زیارت جامعه می خوانیم: بكم بدء الله و بكم

يختم .خواندن و دانستن دعاي ندبه وظيفه كل بشر است :

يكي از مسائلي كه در ارتباط با دع\\اي ن\\دبه الزم اس\\ت ب\\دانيم اين است كه خواندن و يا دانستن و خواستن اين دع\\ا وظيفه كل بش\\ريت است از هبوط آدم تا قيام قائم . زيرا كسي كه به عنوان قهرم\\ان اين دعا شناخته شده و همه بايس\\تي در فق\\دان او گ\\ريه كنن\\د و ف\\رج كل بش\\ريت ب\\ه دس\\ت اوس\\ت حض\\رت ام\\ام زم\\ان عليه الس\\الم اس\\ت . ايشان موعود كل امم و موعود انبياء و اولياء وموعود حضرت خاتم و

و اميرالمؤم\\نين و موع\\ود ه\\ر انس\\اني هس\\تند كه در)ع (موعود زه\\را تاريخ ب\\ه وج\\ود آم\\ده و در زن\\دگي آرزو و آم\\الي پي\\دا ك\\رده و به اين انتظار از دار دنيا رفته است . اين را مي دانيم كه هر انساني در ع\\الم به اميد و آرزو زندگي مي كند آن چه نقد در اين دنيا در اختي\\ار م\\ردم قرار مي گيرد و آن چه در اين زندگي دنيا براي انسان ها فراهم شده اس\\ت در براب\\ر آرزو و آم\\الي كه انس\\ان ه\\ا دارن\\د و بايس\\تي داش\\ته باش\\ند يك در ه\\زار اس\\ت و ي\\ا بيش\\تر از اين يك در ميلي\\ون ه\\ا و ميلياردها. يعني انسان به ارقام احتياج\\ات خ\\ود امي\\د و آرزو پي\\دا مي كند و به اميد و آرزو فعاليت مي كند. رقم احتياج\\ات ميلي\\ون ه\\ا رقم است و آن چه در اختيار دارد و در اين دنيا زندگي مي كن\\د يك رقم از آن ميليارده\\ا. انس\\ان ه\\ا در وج\\ود خ\\ود از نظ\\ر اس\\تعداد و علم و معرفت و دانش و بينش يك اقيانوس نامتن\\اهي هس\\تند و آن چه خ\\دا

77

شرح دعاي ندبه

در اختيار آن ها گذاشته كه از آن اس\\تفاده مي كنن\\د، قط\\ره اي از اين اقيانوس است . البته يك اقيانوس به قط\ره اي و ي\\ا ج\\رعه اي پ\\ر نمي ش\\ود اقي\\انوس براب\\ر خ\\ود آب حي\\ات الزم دارد و اال به زب\\ان ح\\ال اعتراض مي كند كه پروردگارا ! تو كه قطره اي و ي\\ا ج\\رعه اي بيش\\تر نيافري\\ده اي چ\\را ب\\راي اين قط\\ره و ج\\رعه ظ\\رفي براب\\ر اقي\\انوس ساخته اي . الزم بود پياله كوچكي بسازي تا با جرعه اي و قط\\ره اي پ\\ر شود و ديگر اعتراضي نداشته باشد. انسان ها در خلقت و آفرينش در مسير احتياجات و اميد و آرزوها و در استعداد وجودي خودشان براب\\ر اقيانوسند و آن چه در اين زن\\دگي دني\\ا ب\\راي ت\\أمين احتياج\\ات آن ه\\ا ساخته شده برابر قطره و جرعه آب اس\\ت ل\\ذا در ت\\اريخ كس\\ي پي\\دا نشده است كه به اين زندگي دنيا راضي و قانع باشد هر چند س\\لطان مقتدري و يا ثروت من\\دي باش\\د. مثال يكي از آن ارق\\ام كه همه آن را مي خواهند و عم\\وميت دارد از طفل ش\\ش م\\اهه ت\\ا انس\\ان هفت\\اد و هشتاد ساله ، روستايي و شهري ، عالم و جاهل همه ي\ك ن\واخت آن را مي طلبند و براي به دست آوردن آن فع\\اليت مي كنن\\د، جلوگ\\يري از مرگ و مرض است . آيا شما كسي را در تاري\خ سراغ داريد كه از اين مرگ و مرض استقبال كند و يا راه آن را نبندد. انسان مي گويد: اگ\\ر الزم بود زنده شوم و زنده بم\\انم ، س\\الم باش\\م ، دليل م\\رگ و م\\رض چيست ؟ چرا كسي كه م\\را خلق ك\\رده س\\ر راه من اين همه ع\\وامل مرض و مرگ به وجود آورده اگر حيات من الزم و منطقي ب\\ود م\\رگ و مرض چه برهاني داشت و اگر مرگ من منطقي ب\\ود حي\\ات من چه دليلي دارد. چ\\را س\\ازنده اين زن\\دگي انس\\ان ه\\ا را مي آفرين\\د، م\\زه حيات و زندگي را به كام آن ها مي چشاند و آن ها را به اين زن\\دگي و لذت ه\\ا و نعمت ه\\ا ع\\ادت مي ده\\د و ب\\از آن چه به آن ه\\ا بخش\\يده است يكايك پس مي گيرد و در حالي كه ن\\اراحت هس\\تند و به ش\\دت تالش مي كنند تا حيات خود را حفظ كنن\\د دو م\\رتبه آن ه\\ا را به ك\\ام مرگ مي سپارد و به دل خاك بر مي گرداند. ه\\دف خ\\دا از اين خلقت چيس\\ت ؟ تم\\امي انس\\ان ه\\ا ب\\ا م\\رگ و م\\رض و ه\\ر ن\\وع ن\\اراحتي و كمبودي مبارزه دارند وليكن در عين حال مرگ و مرض بر انس\\ان ه\\ا غلبه مي كن\\د و به زن\دگي آن ه\ا خ\\اتمه مي ده\د. پس ه\ر كس\\ي در تاريخ زندگي كرده در آرزوي حيات دائم و سالمتي ك\\امل ب\\وده اس\\ت وليكن به آرزوي خ\\ود نرس\\يده و از دني\\ا رفته اس\\ت . ه\\ر انس\\اني در وجود خود و در آرزوي خود طالب دريايي از حيات و سالمتي و رفاه و

78

شرح دعاي ندبه

آسايش است وليكن آن چه خدا در اختي\ار انسان گذاشته قط\\ره و ي\\ا جرعه اي بيشتر نيست كه هرگز جواب گوي دريا نمي باش\\د. از اين رو خداون\\د ه\\ر انس\\اني را در ت\\اريخ وع\\ده حي\\ات اب\\دي و ف\\رج دائمي و سعادت نامتناهي داده است و هر كسي با همين آرزو از دار دنيا رفته است . در واقع تمامي مردگان تاريخ مانند مريض ه\\ايي هس\\تند كه در بيمارستان گورستان خوابيده اند و خداوند آن ه\\ا را در انتظ\\ار دك\\تري قرار داده اس\\ت كه بياي\\د م\\رض م\رگ را مع\الجه كن\\د و آن ه\\ا را به زندگي برگردان\\د و آن ط\\بيب حي\\ات بخش ، انس\\اني اس\\ت كه در اين دعاي ندبه آرزو مي كنن\د و از خ\دا مي خواهن\\د ه\رچه زودت\ر موع\ود امت ها را برساند و آن ها را از مصيبت ها برهاند. پس مي توانيم آن حض\\رت را موع\\ود االمم و ي\\ا مفق\\ود االمم بشناس\\يم كه ه\\ر كس\\ي بايس\\تي در پي يك چ\\نين گم ش\\ده اي باش\\د و او را بياب\\د. همه ج\\ا در قرآن كلمات وعد الله، و الي\\وم الموع\\ود، و: ان الله اليخلف الميع\\اد،

ش\\ده اس\\ت و يكي از الق\\اب آن)ع(تفسير به وجود مبارك امام زم\\ان حضرت موع\\ود االمم اس\\ت . يع\\ني انس\\اني كه خداون\\د وج\\ود او را و ظه\\ور او را به همه امت ه\\ا وع\\ده داده اس\\ت و همه امت ه\\ا را در انتظار فرج به ظهور آن حضرت گذاشته است . مثال خداون\\د در ق\\رآن در آيات مربوط به حضرت موسي عليه السالم دستور مي دهد و مي

يعني امت خود را متوجه ايام الل\\ه كن و30فرمايد: و ذكرهم بايام الله اين اي\\ام الله را به ي\\اد امت خ\\ود بين\\داز ت\\ا همه در انتظ\\ار يك چ\\نين

)ص (روزگ\\اري باش\\ند. ح\\ديث وارده در تفس\\ير اين آيه پيغم\\بر اك\\رم يعني مبادا با ايام دشمني كنيد كه 31فرمودند: ال تعادوا االيام فتعادوكم

در نتيجه ايام هم با شما دشمني كنن\\د. تفس\\ير اين ح\\ديث را از ام\\ام صادق عليه السالم سئوآل مي كنند كه منظور از فرمايش رسول خدا چيست كه مي فرماي\\د: ب\\ا اي\\ام دش\\مني نكني\\د حض\\رت مي فرماي\\د:

هستيم. هركس در دنيا با ما دشمني كند ما هم )ع(ايام الله ما آل محمددر آخرت با او دشمني مي كنيم .

در اين تفسير روزهاي هفته را تفسير به وج\\ود ائمه معص\\وم عليهم السالم مي كند مي فرمايد روز شنبه يعني رسول الل\\ه و االح\\د اميرالمؤمنين ، روز يكشنبه اميرالمؤمنين علي\\ه الس\\الم و ي\\وم االث\\نين الحسن والحسين، دوشنبه اما حسن و امام حسين و س\\ه ش\\نبه علي

30 31

79

شرح دعاي ندبه

ابن الحس\\ين و محم\\د بن علي و جعف\\ر بن محم\\د و چهارش\\نبه چه\\ار ام\ام موس\ي بن جعف\ر و علي بن موس\ي الرض\\ا و محم\\د بن علي و علي بن محمد و حسن بن علي عليه السالم و الجمعه هو القائم عليه الس\\الم و اليه يجمع االول\\ون و االخ\\رون و الي\\ه يجم\\ع عص\\ابه الح\\ق. بديهي است كه زمان و مكان به تنهايي چيزي نيس\\ت كه م\\ورد ت\\وجه خدا و يا انسان ها قرار گيرد. مكان ها به نام كساني شهرت پي\\دا مي كند كه در آن مكان زندگي كرده اند و همچنين زمان ها به نام كس\\اني ثبت مي ش\\\ود كه به زم\\\ان ارزش داده ان\\\د و زم\\\ان را ب\\\ه وج\\\ود آورده اند. اين چهارده نفر معصوم عليهم السالم سمبل زمان و مك\\ان هستند. به همين مناسبت يوم الدين ب\\ه ن\\ام آن ه\\ا ثبت ش\\ده اس\\ت .

32امام باقر عليه السالم در تفسير آيه و ال\\ذين يص\\دقون بي\\وم ال\\دين مي فرمايد: يصدقون بيوم قيام القائم . ي\\وم ال\\دين را روز قي\\ام ام\\ام زمان معرفي مي كند و همچنين آیات: و الفجر و ليال عشر و الش\\فع و الوتر و الليل اذا يسر... به چهارده نفر معصوم تفسير ش\\ده اس\\ت. فجر طلوع دولت امام زمان است و شب هاي ده گانه ده نفر از ائمه عليهم الس\\الم ، ش\\فع و وت\\ر ش\\فع يع\\ني جفت اميرالمؤم\\نين عليهم السالم و حضرت زهرا، وتر رسول الله اس\\ت واين ش\\ب ط\\والني كه

اس\\ت كه )ع(س\\ير خ\\ود را به آخ\\ر مي رس\\اند دوره غيبت ام\\ام زم\\ان درروزگار غيبت آن حضرت زندگي مردم مانن\د ش\ب ت\\اريك اس\ت كه در آن حق و حقيقت نماي\ان نيس\ت و ب\اطل كه ت\اريكي افك\ار م\ردم است نمايش دارد پس آيه ايام الله كه خداوند موس\\ي پيغم\\بر و امت او را در انتظ\\ار اي\\ام الل\\ه گذاش\\ته اس\\ت تفس\\ير مي ش\\ود به دوران

)ع( حكومت ائمه اطهار عليهم السالم كه آن حكومت با قيام امام زمان افتت\\اح مي ش\\ود و مخصوص\\ا در تفس\\ير جمعه كه مي فرماي\\د: ام\\ام زم\\\ان اس\\\ت مي فرماي\\\د: اليه يجمع االول\\\ون واالخ\\\رون )عص\\\ابة الح\\ق (يع\\ني اولين امت ه\\ا و آخ\\رين امت ه\\ا به ط\\رف آن بزرگ\\وار

كشيده مي شوند و در محور حكومت او جمع مي شوند. به كميل بن زي\\اد كه آن )ع( در وص\\يت ن\\امه م\\وال ام\\ير المؤم\\نين

وصيت نامه در كت\اب تفس\ير آص\\في و قس\\مت ه\ايي از آن در كت\\اب به كميل بن زي\\اد)ع(تحف العقول ذكر شده است م\\وال اميرالمؤم\\نين

مي گويد: يا كميل البد لماضيكم من اوبة وال بدلنا فيهم من غلبه يعني 32

80

شرح دعاي ندبه

اي كميل در تقدير خدا چاره اي نيست جز اين كه تمامي گذش\\تگان دو مرتبه به زندگي برگردند و ما آل محمد عليهم الس\\الم ب\\ر آن ه\\ا غلبه داشته باشيم و حكومت كنيم . در اين حديث شريف موال مي فرماي\\د: تمامي گذشتگان بايستي به زندگي برگردن\\د. گذش\\تگان پيش از كميل تمامي امت ه\\اي گذش\\ته هس\\تند. اين جمله تفس\\ير هم\\ان اي\\ام الل\\ه است كه به حضرت موسي دست\\\ور مي ده\د امت خ\\ود را در انتظ\\ار اي\\ام الله ق\\رار ده\\د. پس همه اين آي\\ات و اح\\اديث و تفس\\يرها و

نشان گ\\ر اين حقيقت اس\\ت كه "وعد الله "و " موعود "مخصوصا كلمه قيام آن حضرت قيامت است و آن بزرگوار فرج تم\\امي انس\\ان ه\\اي تاريخ از زمان آدم تا زمان خاتم و از زمان خاتم ت\\ا قي\\ام ق\\ائم اس\\ت . خداوند در تاريخ به هر انساني كه وع\\ده ف\\رج داده و به او ق\\ول داده اس\\ت كه از همه مص\\يبت ه\\ا او را برهان\\د و نج\\ات ده\\د آن وع\\ده و

ش\\ده اس\\ت. پس آن حض\\رت )ع( انتظ\\ار مرب\\وط به قي\\ام ام\\ام زم\\انموعود تمامي ملت ها و امت ها است .

فرج كل انســان هــاي تــاريخ از ابتــدا تــا انتهــا به دســت آن حضرت است :

باز هم در مقدمه دعاي ندبه بايستي بيشتر روشن گردد كه فرج كل آفرينش و انس\\ان ه\\ا از ابت\\داي خلقت آدم ت\\ا انته\\اي زن\\دگي دني\\ا ب\\ه دس\\ت آن حض\\رت اس\\ت . يكي از مس\\ائلي كه بايس\\تي در قي\\ام آن حضرت شناخته شود اين است كه در قيام او هر دين و مرامي كه ب\\ر

باشد قابل قب\\ول آن)ع(خالف دين مقدس اسالم به رهبري ائمه اطهار حضرت نيست بايس\\تي تم\\ام ادي\\ان ب\\اطل و م\\رام ه\\اي خالف حق و حقيقت مض\\محل و ن\\ابود ش\\ود و تنه\\ا دين خ\\دا به ره\\بري ائم\\\ه معصومين بر جهان حاكميت پيدا كند لذا روز قيام آن حض\\رت ب\\ه ن\\ام ي\\وم ال\\دين ش\\ناخته ش\\ده اس\\ت. يع\\ني روزي كه ح\\اكميت همه ج\\ا حاكميت دين بر انسان اس\\ت. در تفس\\ير آيه و ال\\ذين يص\\دقون بي\\وم الدين امام باقر عليه السالم طبق نقل كتاب ال\\زام الناص\\ب في حجه الغايب مي فرمايند: ي\\وم ال\\دين ي\\وم قي\\ام ق\\ائم اس\\ت. خداون\\د متع\\ال كس\\اني را كه قي\\ام آن حض\\رت و غيبت آن حض\\رت را قب\\ول دارند تعريف مي كند و آن ها را صديق و يا مصدق مي نامد. يعني دين خدا را با اين كه عاليم طبيعي و يا ظاهري ندارد باور مي كنن\\د، چن\\ان كه گويي آن را مي بينن\\د و مش\\اهده مي كنن\\د و ب\از در تفس\ير

81

شرح دعاي ندبه

يع\\ني ب\\ا33آيه: و قاتلوهم حتي التكون فتنه و يك\\ون ال\\دين كل\\ه لله ... كفار و منافقين در جنگ و نزاع باشيد تا روزي كه فتنه ه\\ا و ش\\يطنت ه\\ا از بين برون\\د و تم\\ام دين ، دين خ\\دا باش\\د. اين كه مي فرماي\\د: و يكون الدين كله لله... نش\\ان مي ده\\د كه پيش از ظه\\ور آن حض\\رت اديان باطل و يا اديان ن\\اقص در ع\\الم زي\\اد اس\\ت . تم\\امي اين ادي\\ان بايستي بر طرف شود و فقط دين كامل خدا حاكميت پيدا كند. ادي\\ان ن\\اقص مانن\\د دين اهل س\\نت و جم\\اعت اس\\ت كه دين اس\\الم اس\\ت وليكن ناقص است . زيرا آن ها دين اس\\الم را منه\\اي مكتب اس\\الم به رهبري ائمه اطهار قبول دارند در اين واليت و مكتب اس\\ت كه توحي\\د و نبوت و معاد و تمامي آن چه غيب است حقيقت خ\\ود را نش\\ان مي دهد و بشريت را در نظام كامل توحيد قرار مي دهد. پس دين منه\\اي واليت يك شعار بي محتوا بيش\\تر نيس\\ت. ال اله اال الله مي گوين\\د ولی

مي گوین\\د" مجس\\مه "از محتواي آن بي خبرند. ت\\ا ج\\ايي كه آن ه\\ا را يعني قائل به جسمانيت خداوند متعال . بعضي ها اين تجسم را در دني\\ا و آخرت قبول دارند. مي گويند: خ\\دا روي تخ\\تي از ن\\ور و ي\\ا ن\\وراني مي نشيند و بين بندگان خود حكومت مي كند و در حاش\\يه اين عقي\\ده چقدر خرافات پيدا شده است كه حساب ن\\دارد ب\\ا اين كه جس\\مانيت خدا دليل محدوديت خ\دا مي ش\ود و مح\دوديت دليل عج\ز و ن\اتواني خدا است و خداي محدود و يا مجسم نمي تواند آفرينن\\ده ع\\الم و آدم باشد و همچنين عقايد آن ه\\ا درب\\اره نب\\وت آن ق\\در خ\\راب اس\\ت كه فرقي بين پيغمبر و ساير مردم قائل نمي شوند. مثال قائل به عصمت پيغمبران و رسول خدا نيستند. مي گويند: گاهي پيغمبر اشتباه كرده و گاهي خطا گفته و معذرت خواهي نموده است و مخصوصا در تفس\\ير سوره نجم كه ص\\ريحا عص\مت رس\\ول خ\دا را تص\\ريح مي كن\\\د. مي گويند : آن جا كه اين آي\\ات را خوان\\د: اف\\رايتم االت و الع\\زي و من\\ات

وقتي اين آيات را خواند فوري شيطان آيات ديگري 34الثالثه االخري ... در تعريف بت ها بر زبان پيغمبر ج\\اري ك\\رد. آي\\ات ش\\يطاني ض\\ميمه آيات رحم\\اني ش\د و آن آي\ات چ\نين ب\\ود : تلكم الغ\رانيق العلي و ان شفاعتهن لترجي يعني اين بت ها را دس\\ت كم حس\\اب نكني\\د اين ه\\ا سادات بزرگ عالم خلقت هس\\تند، در انتظ\\ار ش\\فاعت آن ه\\ا باش\\يد. مي گوين\\د : به محض اين كه اين آي\\ات را ش\\يطان ب\\ر زب\\ان پيغم\\بر

33 20-19نجم، 34

82

شرح دعاي ندبه

جاري كرد. جبراييل پيغمبر را مت\\وجه ك\\رد و به او گفت : چه خوان\\دي چه گفتي آيا دانستي كه ش\\يطان ب\\ر زب\\انت مس\\لط ش\\د و بت ه\\ا را تعريف كرد. پيغمبر بت شكن به ناگاه متوجه ش\\د كه در ش\\أن بت ه\\ا سخن گفته است ، تنبيه شد و توبه كرد. در اين جا آيا شيطان بر زب\\ان پيغمبر مسلط است و يا جبرييل فرشته وحي؟ . اگر پيغم\\بر اك\\رم اين چنين بي اراده و نادان باشد كه گاهي زب\\انش در اختي\\ار خ\\دا باش\\د و گاهي در اختيار شيطان كجا مي توان به گفته هاي او اعتماد پي\\دا ك\\رد كه معلوم نيست آيات شيطاني گفته است يا آيات رحم\\اني ب\\ا اين كه اين همه خداوند در قرآن تصريح مي كند كه اين پيغمبر هرگ\\ز گم\\راه

ب\\ر35نشده و ياوه گويي ن\\دارد. آن چه مي گوي\\د: از مب\\دأ وحي اس\\ت خالف نص\وص ق\\رآني و نظ\\ام عجيب اخالقي رس\\ول خ\\دا ب\\از هم آن حضرت را خطاك\\ار و اش\\تباه ك\\ار مي دانن\\د كه گ\\اهي ش\\يطان ب\\ر او مسلط مي شود و يا در مس\\ئله واليت كه اص\\ل و اس\\اس دين اس\\ت مي گويند: فرق ندارد علي خليفه رسول خدا باشد و يا معاويه و يزي\\د

يا امام حسن و امام حسين. آن ها در دينشان مي گويند: هر كس دو كلمه شهادتين بر زبان خود جاري كند گرچه عقيده نداشته باشد، اهل بهشت است . ش\مر و يزي\\د و ابن زياد و معاويه اين همه جن\\ايت ك\\اران ت\\اريخ اس\\الم كه زب\\ان از ذكر آن ها شرم دارد همه اين ها را اهل بهش\\ت و ب\\ر حق مي دانن\\د. يزيد بر حق است امام حس\\ين هم ب\\ر حق اس\\ت . يزي\\د اط\\اعت خ\\دا كرده كه امام حسين را كشته و ام\\ام حس\\ين اط\\اعت خ\\دا ك\\رده كه

آن حض\\رت را ك\\افر)ع(كش\\ته ش\\ده اس\\ت . در زم\\ان ام\\ام حس\\ين دانس\\ته اند و يزي\\د را ب\\ر حق ش\\ناختند. دي\\ني كه ت\\ا اين ان\\دازه پ\\ر از خرافات و موهومات باشد حق و باطل نشناسد و يا اهل حق و ب\\اطل نشناسد، نمي تواند دين خدا باشد. پس آن بزرگوار اديان ناقص مانن\\د دين اهل س\\نت و جم\\اعت و ي\\ا دين ه\\اي ب\\اطل را مانن\\د يه\\وديت و نصرانيت و ب\ودا و زرتش\ت و ه\رچه هس\ت اين ه\ا همه را ن\ابود مي كند. پيروان اديان باطل اگر گول خ\\ورده گرفت\ار و ض\عف عقل ش\ده باشند كه مستضعفند، مي پذيرد و آن ها را تربيت مي كند و پيش\\وايان آن ها را كه دانسته و ش\\ناخته ض\\عفا را اس\\تثمار كرده ان\\د و آن ه\\ا را عقب نگه داشته اند به كلي در زندگي منزوي و مح\\روم مي كن\\د. پس در زمان قيام آن حضرت دين و مرام باطلي باقي نمي ماند. در همين

�4لی 1نجم، 35

83

شرح دعاي ندبه

دعا اشاره مي كن\\د كه كج\\ا اس\\ت آق\\ايي كه گمراه\\ان و من\\افقين رامستأصل مي كند.

عامل وحدت جهاني حل علمی مسئلۀ� توحید است : يكي از مسائلي كه تا حقيقت آن در افكار م\\ردم ش\\ناخته نش\\ود وح\\دت جه\\اني ب\\ه وج\\ود نمي آي\\د و ت\\ا وح\\دت جه\\اني پي\\دا نش\\ود و اختالف\\ات به ح\\ال خ\\ود ب\\اقي باش\\د، امك\\ان پي\\دايش ص\\لح جه\\اني و عدالت جهاني وجود ندارد، حل علمي مسئله توحي\\د اس\\ت . توحي\\د در دين مق\\دس اس\\الم يك اص\\لي اس\\ت كه ت\\ا به كرس\\ي عق\\ل و دانش ننشيند اصول ديگر و يا فروع دين ثب\\ات و اس\\تقامت پي\\دا نمي كن\\د و وحدت كامل غير قابل تفرقه در عالم پيدا نمي ش\\ود مع\\اد و نب\\وت و امامت و نم\\از و روزه و تم\\امي نظام\\ات اس\المي مبت\\ني و متكي ب\\ر اصل توحيد است . توحي\\د كلمه اي اس\\ت كه به دو مع\\ني توض\\يح داده مي شود: يكي قبول خداي واحد و ديگري وح\\دت پي\\دا ك\\ردن تم\\امي انسان ها با همان خداي واحد يگانه . گرچه توحيد را اين ط\\ور توض\\يح داده اند كه اعتقاد به خداي واحد است . مي پرسند اصول دين چند چيز است جواب مي دهند پنج چ\\يز يكي از آن ه\\ا توحي\\د و توحي\\د را معن\\ا مي كنن\\د كه خ\\دا يكي اس\\ت. اين توض\\يح ب\\راي كلمه توحي\\د يك دوم معناي توحيد است. توحيد را به معناي واحد دانسته اند ب\\ا اين كه خ\\دا يكي است ، ت\\رجمه واح\\د اس\ت نه ت\\رجمه توحي\\د. توحي\\د كلمه واح\\د است كه از ب\\اب تفعيل آم\\ده به معن\\اي واح\\د نم\\ودن آح\\اد و وح\\دت دادن به تمامي افراد. وقتي مي گويند: ده نفر را با هم يكي كن و صد نفر را با يكديگر متحد كن، در اين جا كلمه توحيد به كار مي رود. مي گويند: وحد االفراد وحد االحاد. يع\\ني اف\\راد و آح\\اد را يكي كن . ده ت\\ا يكي باشد، صد تا يكي و همچنين تمامي آح\\اد ك\ره زمين وح\\دت پي\دا كنند. وحدت انسان ها هم مانند شمارش پول ه\\ا اس\\ت. در ش\\مارش پول ها به آحاد پول ها توحيد مي دهند يع\ني ده ع\دد تك توم\اني و ي\\ا صد عدد و ميليون ها در حالي كه تك تك باشند نيرويي ندارند و ب\\ا تك تك آن ها نمي شود چيزي را خريداري كرد براي اين كه تك توماني ه\\ا قوت پيدا كنند و بتوانند با آن چيزي خريداري كنند بين آن ها وحدت به وجود مي آورند از واحد ش\روع مي كنن\\د و به واح\\د خ\\اتمه مي دهن\\د. مي گويند: يك تومان صد تومان هزار تومان و ميلي\\ون ت\ا آخ\\ر. وق\\تي تمامي اين واحدها وحدت پيدا كنند، قدرت پي\\دا مي كنن\\د و ب\\ا آن مي

84

شرح دعاي ندبه

شود تمامي كره زمين را خريداري ك\\رد و تص\\رف نم\\ود. همين ط\\ور انسان ها هم بايستي در زندگي وحدت پيدا كنن\\د ت\\ا زن\\دگي آن ه\\ا به

ثمر برسد و از زندگي خود بهره اي و نتيجه اي به دست آورند. انسان ها در حال افتراق و تف\\رقه ج\ز اين كه خ\\ود را ن\\ابود كنن\\د و زندگي خود را هدر نماين\\د، س\\ودي نمي برن\\د تف\\رقه دو خط\\ر ب\\زرگ دارد كه هرگز مرتفع نمي شود مگر با كلمه توحيد. خط\\ر اول انس\\ان ه\\اي متف\\رق و مختلف م\\زاحم يك\\ديگر مي ش\\وند ي\\ا يك\\ديگر را مي كشند و نابود مي كنند و يا الاقل از كار و زندگي باز مي دارن\\د و نمي گذارند گروهي از آن ها ترقي كنند و زندگي خ\\ود را به ثم\\ر برس\\انند. تفرقه بين امت ها و ملت ها بزرگ ترين خط\\ر ت\\اريخ ب\\وده كه منش\\أ اين همه جنگ و ن\\زاع و قتل و كش\\تار ش\\ده و ادامه دارد ت\\ا روزي كه داروي توحي\\د را بشناس\\ند و ب\\راي عالج جن\\گ ه\\ا و ن\\زاع ه\\ا از آن اس\\تفاده كنن\\د. خط\\ر دوم كه ب\\زرگ ت\\رين خط\\ر به حس\\اب مي آي\\د محروميت انسان ه\\ا از فيض خ\\دا و لطف خ\\دا مي باش\\د. خداون\\د در صورتي درهاي خير و بركت را به روي مردم باز مي كند و نعمت هاي خود را فراوان در اختيار م\ردم مي گ\ذارد كه همه انس\ان ه\ا وح\\دت ديني و اخالقي پيدا كنند و اختالف را از بين ببرند زي\\را اگ\\ر اختالف به حال خود باقي باشد، خدا كدام يك از اين دو گروه را تقوات كن\\د و ي\\ا ياري نمايد؟. به ه\\ر ك\\دام از آن دو گ\\روه ب\\ركت و نعمت بده\\د م\\ايه حسادت و رقابت گ\\روه ديگ\\ر مي ش\\ود و اين حس\\ادت و رق\\ابت بزرگ ترين عامل جنگ است لذا خداوند متع\\ال در ق\\رآن تف\\رقه امت ها و ملت ها را شرك دانسته و وحدت آن ها را توحيد ش\\ناخته اس\\ت

مي فرمايد:)ص(در آيه فطرت كه در سوره روم است به پيغمبر اكرم خود را براي اقامه ديني آماده كن كه براس\\اس فط\رت م\ردم س\خن مي گويد و هدايت مي كند. فاقم وجهك للدين حنيفا فطرت الله ال\\تي فطر الناس عليها... و در آيات بعد اين فطرت را توضيح مي ده\\د مي گويد: همه به خدا توجه كنند و به سوي خدا حركت كنند و از مخالفت و معص\\يت خ\\دا بپرهيزن\\د. در آخ\\ر آيه مي فرماي\\د: وال تكون\\وا من المشركين يعني مشرك نباشيد و در آيه بع\\د ش\\رك را تفس\\ير مي كند مي فرمايد: من الذين فرق\\وا دينهم و ك\\انوا ش\\يعا كل ح\\زب بم\\ا

يعني مشركين كساني هس\\تند كه در دين خ\\دا تف\\رقه 36لديهم فرحون ايجاد مي كند. گروه گروه مي شوند و هر كدام دين و عقي\\ده خ\\ود را

�32لی 30روم، 36

85

شرح دعاي ندبه

مي پذيرند و خوش حال مي شوند با دين و عقيده ديگران مي جنگن\\د. در اين آيه شريفه شرك را به تفرقه دي\\ني تفس\\ير مي كن\\د زي\\را دين خدا وحدت به وجود مي آورد و اديان باطل تفرقه ايجاد مي كن\\د و ب\\از در ح\\ديثي كه حض\\رت س\\يد الش\\هداء علي\\ه الس\\الم مع\\رفت خ\\دا را تفسير مي كند. از آن حضرت مي پرسند ما هي معرفه الله . مع\\رفت خدا يعني چه ؟ مي فرمايد: معرفت امامي كه خداوند اطاعتش را واجب كرده است پس كلمه توحيد دو معنا دارد يكي قبول واحد كه ذات مقدس خداوند متعال است واح\\د اص\\یلي كه در ذات مق\\دس او تف\\رقه و تج\\زيه و اختالف پي\\دا نمي ش\\ود و دوم وح\\دت پي\\دا ك\\ردن تمامي انسان ها با همان واحد اصلي كه خداي واح\\د را قب\\ول كني\\د و همه با او متحد شويد و در راه به سوي او ح\\ركت كني\\د. اين دو معن\\ا يعني قبول كردن وحدانيت خدا و متحد شدن تمامي انسان ه\\ا در راه

به سوي خدا مبنا و معناي كلمه توحيد است . الزم اس\\ت كه ب\\دانيم ع\\امل پي\\دايش توحي\\د در جه\\ان بش\\ريت

توحيد تهدي\\د و تطميع اس\\ت كه يك ق\\درتي چيست ؟ آيا عامل پيدايش پيدا شود انسان ها را بترساند و بگويد: يا خدا را قبول كنيد و يا كشته مي شويد و يا عامل پيدايش توحي\\د تطميع اس\\ت كه ث\\روت من\\دي به انسان ها پول بده\\د و آن ه\ا را به طمع بيان\\دازد و بگوي\\د: ه\\ر كس\\ي اصل توحيد را قبول كند چنين و چنان مبلغي دريافت مي كن\\د. اين دو عامل تهديد و تطميع توحيد به وج\\ود نمي آورد و اگ\\ر هم بي\\اورد ق\\ابل دوام نيست . تنها عاملي كه وحدت جه\\اني به وج\\ود مي آورد ش\\ناخت مسئله توحيد و آگاهي به علم خداشناسي است. علم و آگ\\اهي ب\\زرگ ترين عاملي است كه وحدت جهاني به وجود مي آورد يعني انس\\ان ه\\ا خدا راچنان كه هس\\ت بشناس\\ند، نب\\وت را و ام\\امت را و مع\\اد را هم چنان چنان كه هس\\ت بشناس\\ند. ل\\ذا يكي از خص\\ايص حك\\ومت ام\\ام زمان عليه السالم گسترش علم و حكمت است كه فرموده اند: دست

يع\ني "فيكمل عق\ولهم و حل\ومهم " تربيت روي سر مردم مي گ\ذارد انسان ها را چنان تربيت مي كن\\د كه عقل و استعدادش\\ان ك\\امل مي

شود. در اين جا باز هم الزم است عامل پيدايش وحدت طبيعي در جهان بشريت را بررسي كنيم كه آي\\ا علم و حكمت اس\\ت ي\\ا زور و ق\\درت . ظهور توحيد علمي در وجود انسان خيلي طول مي كشد ت\\ا انس\\ان

86

شرح دعاي ندبه

در مق\ام لق\اء اللهي ق\رار گ\يرد و خ\دا را چن\ان كه هس\ت بشناس\د. امتيازات وجودي خدا را با خلق خدا بداند و هرگاه متوسل به خدا مي شود واسطه خلقي و مخلوقي بين خود و خدا قرار ندهد مانن\\د طفلي كه هر وقت گرسنه و يا تشنه مي شود مستقيما به پ\\در و م\\ادر خ\\ود متوسل مي ش\\ود و ني\\از خ\\ود را از آن ه\\ا مي خواه\\د. انس\\ان هم به همين كيفيت رابطه مستقيم و بدون واس\\طه به خداون\\د متع\\ال پي\\\دا كند و آن چه مي خواهد از خدا بخواهد و خلق خ\\دا را اس\\باب و اب\\زار

نقل كرده ان\د از ايش\ان )ص(دست خ\دا ببين\\د. از ح\االت پيغم\بر اك\رم پرس\\يدند كه ي\\ا رس\\ول الل\\ه از اين بيت الم\\ال و دراهم كه در اختي\\ار شما است قدري براي فردا و پس فرداي خود ذخ\\يره كني\\د. آن چه از اموال در اختيار شما قرار مي گيرد فوري آن را بذل مي كنيد و ب\\راي فردا و پس فردا ذخ\\يره نمي كني\\د. فرمودن\\د: دوس\\ت دارم ه\\ر وقت تشنه ي\\ا گرس\\نه مي ش\\وم و ي\\ا به چ\\يز ديگ\\ري احتي\\اج پي\\دا مي كنم بالفاصله متوسل به خدا شوم و از خدا بگ\\يرم . يك روز دانه خي\\اري را به آن حضرت تقديم كردند شروع كرد به بوسيدن آن خي\\ار و آن ق\\در ذوق و شوق در حضرت پيدا شد كه حساب نداشت . ع\\رض كردن\\د ي\\ا رسول الله يك دانه خيار اين همه بوسيدن و شوق و ذوق پي\\دا ك\\ردن ن\\دارد، خي\\ار ف\\راوان اس\\ت ه\\رچه بخواهي\\د خ\\دمت ش\\ما مي آوريم . حضرت فرمودند: شما دانه خيار مي بينيد و من هديه خ\\دا را مي بينم . مي بينم خداون\\\د به من لطف فرم\\\وده و ب\\\راي من ه\\\ديه ي\\\ا ك\\\ادو فرستاده است از اين جهت كه لطف خدا را شامل حال خ\\ود مي بينم ذوق مي كنم . مشاهده مي كنيد كه خود را در ارتباط با خدا براي رفع گرسنگي و تشنگي مانند كودكان وابسته به پدر و مادر قرار مي ده\\د و آن جا كه ميوه اي و ي\\ا دانه خي\\اري را مي بين\\د آن را ه\\ديه خ\\دا مي شناسد. انساني است كه خدا را چنان كه هست ش\\ناخته اس\\ت. البته پيدايش يك چنين معرفتي براي همه انسان ها به زودي ممكن نيس\\ت وليكن خداوند متعال چهار كلمه علم صاف و ساده و آس\\ان در اختي\\ار انسان ق\\رار داده كه اين چه\\ار كلمه ق\\ابل نقض نيس\\ت و انس\\ان ه\\ا نمي توانند در اين چهار كلمه اختالف پيدا كنن\\د و دانس\تن و ي\ا اهميت دادن به اين كلمات چهارگانه تعب\\دي تقلي\\دي نيس\\ت بلكه علم اس\\ت . هر كسي اين چهار كلمه ساده را بداند وظيفه ديني و توحيدي خ\\ود را كامال مي شناسد و كساني كه در خالف جهت اين چه\\ار كلمه ح\\ركت مي كنند، كافر شناخته مي ش\\وند و آن چه\\ار كلمه كه حكمت نامي\\ده مي شود اين است كه هر نوع تغييري و صنعتي كه در ع\\الم پي\\دا مي

87

شرح دعاي ندبه

شود خواه صنايع جزيي باشد مانند علف ها و حشرات و يا صنايع كلي و بزرگ مانند خلقت زمين و آسمان اين ص\\نعت ك\\وچك و ب\\زرگ و ي\\ا تغيير مختصر چهار علم در اختيار انسان مي گذرد. ابتدا هر ص\\نعتي و مخلوقي خالق خود را همراه خود معرفي مي كن\\د و به همه كس مي فهماند. همان طور كه من نب\\وده ام و ح\\اال هس\\تم پيش از من خ\\داي من بوده است كه مرا آفريده است زيرا داللت مصنوع بر صانع قهري و طبيعي است نه اين كه درسي و تعليمي باش\\د. ه\ر كس اث\\ري را و يا مصنوعي را ببيند فوري مي پرسد چه كسي اين را س\\اخته و ي\\ا اين اثر را به وجود آورده و همچنين هر مصنوعي مواد اوليه س\\اخت خ\\ود را در اختيار بيننده مي گذارد و به بيننده و ي\\ا ش\\نونده مي فهمان\\د كه مواد و مصالحي بوده كه با جمع آوري و تركيب و شكل دادن به آن ه\\ا اين حيوان و يا انسان و يا گياه و علف ساخته شده است . بدون م\\واد اوليه هرگز چيزي ساخته نمي شود و اين شناسايي را علت مادي مي نامند، يعني مواد و مصالح ساختماني و باز هر مخلوقي با نش\ان دادن شكل و قيافه و نظام وجودي خ\\ود نش\\ان مي ده\\د كه آفرينن\\ده اي ع\\الم و حكيم دارد و آن آفرينن\\ده بي نه\\ايت علم و ق\\درت دارد كه توانسته است بر اساس علم و ق\درت خ\ود يك چ\نين نظ\ام حكيم\آن ه\\اي ب\\ه وج\\ود آورد. اگ\\ر ج\\اهل ب\\ود نمي توانس\\ت اين همه نظ\\ام و حكمت در عالم به وجود آورد و هر چيزي را چن\ان كه شايس\ته اس\ت منظم و مرتب بسازد. اين شناسايي س\\وم را علت ص\\وري مي نامن\\د يعني كسي كه به مواد و مص\\الح ابت\\دايي يك چن\\ان ش\\كل و قي\\افه اي مي دهد كه بسيار مرتب و منظم است و اما كلمه چهارم علت غ\\ايي مخلوقات است كه اين هم بسيار ساده و روشن است در صنايع الهي و انساني قابل درك و ق\\ابل رؤيت اس\\ت و آن اين اس\\ت كه س\\ازنده هر كسي و چيزي از آن چه ساخته و مي سازد هدفي دارد. يع\\ني ه\\ر مخل\\وقي را به منظ\\ور خاص\\ي مي س\\ازد كه آن را علت غ\\ايي مي نامن\\د. مثال خ\\انه را مي س\ازند ب\\راي س\كونت و لب\\اس را مي دوزن\\د براي پوشش و هر چيزي به همين كيفيت . انس\\ان را س\\اخته اند ب\\راي رسيدن به علم و آگاهي و مع\\رفت . اين چه\\ار كلمه علم اس\\ت يع\\ني ه\\ر كس\\ي از اين چه\\ار كلمه در ش\\ناخت مخلوق\\ات س\\ئوآل مي كن\\د بالفاصله خودش جواب خودش را مي دهد كسي نمي تواند انس\\ان را در اين چهار كلمه گمراه كند و يا اختالفي به وجود آورد. ما انسان ه\\ا مصنوعيم، خالق ما آفريننده ماست. مواد تن و روح ما مواد و مصالح

88

شرح دعاي ندبه

س\\اخت ماس\\ت . ش\\كل و قي\\افه م\\ا و هندس\\ه خلقت م\\ا دليل علم و حكمت خداوند متعال است كه اين چنين منظم و مرتب ساخته است. پيدايش نظام در زندگي ما و رسيدن به علم و معرفت علت غايي م\\ا است. خداوند ما انسان ها را براي پي\\دايش نظ\\ام و ع\\دالت و علم و مع\\رفت آفري\\ده اس\\ت. اين چه\\ار كلمه كه حكمت نامي\\ده مي ش\\ود، بس\\يار س\\اده و آس\\ان اس\\ت . هيچ كس نمي توان\\د در اين چه\\ار كلمه شك و شبهه ايجاد كند و يا در خود او ش\\ك و ش\\بهه اي پي\\دا ش\\ود. ب\\ر مدار همين چهار كلمه انسان ها بايستي زندگي خود را ش\\روع كنن\\د و ادامه دهند تا روزگاري كه آن معرفت كامل براي آن ها حاص\\ل ش\\ود. در اين رابطه كه همه چيز در عالم و مخصوصا انسان در خلقت خ\\ود علت غايي و هدف نه\\ايي دارد، ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم كه انس\\ان ه\\اي ك\\امل هس\\تند و به انته\\اي كم\\ال خلقت رس\\يده اند، علت غ\\ايي آفرينش هستند. اگر عالم خلقت را به درختي تشبيه كنيم آن ها ثم\\ره اين درخت هستند. بعضي ه\\ا در ارتب\\اط ب\\ا اح\\اديث و رواي\\اتي كه در

وارد ش\\ده )ع (شأن ائمه اطهار عليهم السالم و مخصوصا ام\\ام زم\\ان كه مي گويد: اگر حجت خدا نباشد قطره باراني ب\\\ه زمين ن\\ازل نمي شود و از اين ق\\بيل رواي\\ات . اين ط\\ور فك\\ر كرده ان\\د كه ائمه اطه\\ار عليهم السالم واسطه خدا در خلقتند مانن\\د س\\لطان مملكت كه ب\\راي اداره ملكت نفرات دوم و سوم و ت\\ا آخ\\ر ارگ\\ان دول\\تي خ\\ود را الزم دارد كه آن ها كمك سلطان هستند براي اداره مملكت. فكر مي كنن\\د خداوند متعال هم بعد از خود كه مبدأ و مصدر ابتدايي و اص\\لي خلقت است نفرات دوم و سوم و چهارم و پنجم ت\\ا آخ\\ر را الزم دارد كه اين ها در آفريدن و اداره كردن كمك خدا هستند كه اگر نباشند خدا دست تنها است و كاري از او ساخته نمي شود. آن ها در اين فرضيه اشتباه مي كنند. خداون\\د در خلقت و آفري\\دن به كس\\ي احتي\\اج ن\\دارد. او يك ق\\درتي اس\\ت نامتن\\اهي محيط به تم\\ام ذرات و موج\\ودات . بين او و مخلوقات او فاصله اي نيست تا در آفريدن واسطه الزم داشته باش\\د. خداوند در ارتباط ب\\ا ه\\ر ذره اي از ذرات ع\\الم و ه\\ر ف\\ردي از اف\\راد مخلوقات چن\\ان محيط و مس\\لط اس\\ت كه مثل اين كه ب\\ه ج\\ز همين ذره و يا هم\\ان ف\\رد مخل\\وقي ن\\دارد. ك\\ثرت خاليق و كاره\\اي زي\\اد و متفاوت، خدا را در اداره ك\\ار خ\\ود تق\\وات و ي\\ا تض\\عيف نمي كن\\د ت\\ا بگوييم: اگر يك واحد كاري انجام دهد قوي است و يا اگر بيشتر باش\\د قدرتش بر افراد زياد قسمت و در نتيجه ضعيف تر مي ش\ود. خداون\د

89

شرح دعاي ندبه

يع\\ني تم\\امي 37مي فرماي\\د: م\\ا خلقكم و البعئكم اال كنفس واح\\ده. مخلوقات ع\\الم در ابت\\داي آف\\رينش و بع\\د از م\\ردن در بعثت قي\\امت براي خدا مانند يك نف\\ر هس\\تند. هم\\ان ط\\ور كه ب\\ر يك نف\\ر محيط و مسلط است بر تم\امي كاين\\ات هم محيط و مس\لط اس\ت . پس ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم كمك خ\\دا در خلقت نيس\\تند بلكه علت غ\\ايي و ثمره آفرينش هستند اگر آن ها نبودن\\د آف\\رينش بي ثم\\ر و فاق\\د علت غايي بود و در نتيجه خلقت عالم و آدم لغويت پيدا مي ك\\رد و خداون\\د متعال در خلقت بي هدف شناخته مي شد و يك عالم حكيم در كارهاي خود نمي تواند بي هدف باشد. پس خداوند ب\\ا ب\\ودن يك چ\\نين انس\\ان هايي به هدف خود از خلقت عالم و آدم مي رس\\د و ش\\جره آف\\رينش بدون ثمر نخواهد بود. علت غايي و يا ثمره نهايي آن چنان مهم است كه اگر نباشد مثل اين است كه آفريننده و خالق ع\\الم نيس\\ت . هم\\ان طور كه اگر فاعلي نباش\د فعلي واقع نمي ش\ود اگ\ر ه\دف آفرينن\\ده هم نباشد، حركتي براي انجام عملي ص\\ورت نمي گ\\يرد. از اين جهت عالم خلقت به طفيل وجود آن ه\\ا خلق ش\\ده و اين خلقت ادامه دارد تا روزي كه در شعاع ت\\ربيت آن ه\ا به ثم\\ر برس\د و آخ\\رين ن\\تيجه كه معرفت كامل و زندگي بهشتي باشد براي انسان ها حاص\\ل ش\\ود. به

در)ع (همين منظور ائمه اطهار عليهم الس\\الم و بخص\\وص ام\\ام زم\\ان فضاي تعليم و تربيت و مديريت عالم مانند خورشيد اس\\ت در فض\\اي طبيعت كه خداون\\د او را در بس\\ياري از آي\\ات به عن\\وان رب االرض و

38رب السماء معرفي مي كند. همه جا آيات : اشرقت االرض بنور ربها )ع (و رب العالمين و از اين قبيل تفس\\ير به وج\\ود مب\\ارك ام\\ام زم\\ان

شده است . پس با بودن يك چنين انساني و انسان هاي ديگري مانن\\د ائمه اطه\\ار خداون\\د به ه\\دف خ\\ود از خلقت ع\\الم و آدم رس\\يده و

ديگران را هم به وسيله آن ها به هدف نهايي مي رساند. قسمت هاي مختلف دعاي ندبه :

قسمت اول دعاي ندبه ح\\ركت انبي\\اء در خط تك\\امل ت\\ا رس\\يدن به و قسمت دوم حركت پيغم\\بر اس\\الم و)ص (حضرت خاتم االنبياء محمد

تكميل اين حركت اسالمي با نصب موالي متقي\\ان ام\\ير مؤمن\\ان عليه السالم تا امام قائم عليه السالم و قس\\مت س\\وم قي\\ام ام\\ام زم\\ان و

37 69زمر، 38

90

شرح دعاي ندبه

انتظار بشريت ب\\راي ظه\\ور آن حض\\رت و تكميل تم\\امي وع\\ده ه\\اي خداوند متعال از ابتداي خلقت ت\\ا روز قي\\ام آن حض\\رت به وس\\يله آن بزرگوار و اثبات اين حقيقت كه هركس در تاريخ در انتظ\\ار ف\\رج و در انتظ\\ار وص\\ول به زن\\دگي اي\\ده آل از دني\\ا رفته اس\\ت اين انتظ\\ار به وسيله آن حضرت به ثم\\ر مي رس\\د و خداون\\د آن حض\\رت را موع\\ود

االمم و يا موعود همه امت ها ناميده است . پس مندرجات دعاي ندبه سه قسمت است : ابتدا حركت انسان ه\\ا

دوم تكميل دعوت و حركت انبي\\اء به )ص (از هبوط آدم تا حضرت خاتم وسيله قيام خاتم پيامبران و معرفي علي بن ابي طالب و ائمه اطه\\ار عليهم السالم كه مي توانيم تمامي اين مدت را از هبوط آدم ت\\ا قي\\ام قائم به عنوان جاده سازي براي ظهور حكومت الهي بشناسيم. يع\\ني تمامي پيامبران و خاتم پيغمبران و ائمه اطهار عليهم السالم و تمامي علماء و مجتهدين در ابتداي آف\\رينش نقش ج\\اده س\\ازي و رفع و دفع موانع ظهور حكومت امام زمان را ايفاء مي كنند و ايشان مقص\\د اين حركت شناخته شده اند. با ظه\ور ايش\ان زن\دگي دوم بش\ريت افتت\اح مي شود. خداوند در آيه اي در سوره سباء مي فرماي\\د: و جعلن\\ا بينهم و بين القري التي باركنا فيها قري ظاهره و قدرنا فیه\\ا الس\\یر س\\يروا

يعني ما بين مردم و آن شهرهاي ب\\ا ب\\ركت 39فيها ليالي و ايامآ آمنين . شهرها و روس\\تاهايي آفري\\ده ايم م\\ردم وظيفه دارن\\د از مس\\ير همين شهرها و روستاهاي وسط راه حركت كنن\\د ت\\ا خ\\ود را به آن ش\\هر ب\\ا بركت برسانند و در اين راه ها م\\ردم در امن و ام\\ان هس\\تند. در اين آيه شريفه خداوند متعال حركت بشريت را به سوي زن\\دگي مطل\\وب مانند كارواني تع\\ريف مي كن\\د كه از بياب\\ان ه\\ا و روس\\تاها عب\\ور مي كنن\\د ت\\ا خ\\ود را به ش\\هر ب\\زرگي برس\\انند و در آن ش\\هر به زن\\دگي مطل\\وب خ\\ود برس\\ند. هم\\ان ط\\ور كه اين ك\\اروان اگ\\ر از بياب\\ان ه\\ا حركت كن\\د گم\\راه و از خط آن ش\\هر ب\\زرگ منح\\رف مي ش\\ود و در نتيجه گرفتار كويرها و بره\\وت زن\\دگي مي ش\\ود وليكن اگ\\ر از ج\\اده مستقيم از اين روستا به آن روستا و از اين شهر به آن ش\\هر ح\\ركت كند گمراه نمي شود و عاقبت به مقصد مي رس\د، بش\ريت هم ب\راي وصول به زندگي مطل\\وب خ\\ود اگ\\ر از مس\\ير انبي\\اء و اولي\\اء و فقه\\ا حركت كنند ب\\دون انح\\راف به آن ش\\هر ب\\ا ب\\ركت مي رس\\د يع\\ني به حك\\ومت و واليت خ\\دا ه\\دايت مي ش\\وند وليكن اگ\\ر اين روس\\تاها و

18سبا، 39

91

شرح دعاي ندبه

شهرهاي توي راه را رها كنند و در بيابان ه\\ا ح\\ركت كنن\\د گم\\راه مي شود. خداوند به همين كيفيت ح\\ركت انس\\ان ه\\ا را ترس\\يم مي كن\\د. پس در اين آيه شريفه واليت و حكومت ائمه اطهار عليهم الس\\الم كه با قيام امام زمان افتتاح مي شود مدينه فاضله و شهر بهشت شناخته شده است . آن ها شهر ب\\ا ب\\ركت و زن\\دگي بهش\\تي هس\\تند و فقه\\اي نمايش گر آن شهر، علم\\ا و فقه\\اي مكتب هس\\تند. دين م\\ردم در اين

مسير غارت نمي شود و تا وصول به آن شهر بزرگ در امن امانند.شرح تفصيلي دعاي ندبه و معاهده خدا با انبياء :

اين دعاي شريفه كه افكار بش\\ريت را در مس\\ير انبي\\اء و اولي\\اء ب\\ه سوي واليت خدا حركت مي دهد ابتدا با كلمه حمد شروع مي شود

ه\\ر ج\\ا)ع(اساس\\ا در ق\\رآن و ي\\ا دعاه\\اي ديگ\\ر وارده از ائمه اطه\\ار نعمت بزرگي را به مردم گزارش مي دهند و افكار مردم را در خطي حركت مي دهند كه آن ها را به آن نعمت ه\\اي ب\\زرگ الهي برس\\انند. گزارش يك چنين نعمت هايي ب\\ا كلمه حم\\د ش\\روع مي كنن\\د. س\\وره حمد كه بايستي در هر نمازي خوانده شود بزرگ ترين نعمت از نعمت

ام الق\\رآن "و يا" ام الكت\\اب "هاي خداوند متع\\ال اس\\ت كه اين س\\وره ناميده شده است . خداوند در بي\\ان نعمت ه\اي علمي كه به حض\رت "

رس\ول اك\رم )ص( داده اس\ت، ق\رآن را يك ج\\ا تنه\ا ذك\ر مي كن\د و )ص(سوره حمد را هم مستقال تنها ياد آوري مي كن\\د. به پيغم\\بر اك\\رم

مي فرماي\\د ك\\ه: من دو نعمت ب\\زرگ به ت\\و داده ام يكي ق\\رآن و يكي سوره حمد يعني سوره حمد يك قرآن مس\\تقل اس\\ت نه اين كه ج\\زء قرآن و سوره اي از سوره هاي قرآن باشد و همين ط\\ور س\\وره ه\\اي ديگري كه با كلمه حمد شروع مي شود مش\\عر به ب\\زرگ ت\\رين نعمت از نعمت هاي خداوند متعال اس\ت و آن ب\\زرگ ت\رين نعمت ه\ا نعمت واليت خدا و واليت اولياء خداست . دعاي ندبه هم كه افكار بشريت را در مسير حركت انبياء قرار مي دهد ت\\ا آن ه\\ا را به حك\\ومت و واليت خدا و ائمه اطهار برساند با همين كلمه حمد شروع مي شود كه بن\\ده س\\الك الي الله عرض\\ه مي دارد: اللهم لك الحم\\د علي م\\ا ج\\ري به قض\\ائك في اولي\\ائك ال\\ذين استخلص\\تهم لنفس\\ك و دينك ... الي آخ\\ر بندگان مؤمن خدا را ستايش مي كنند و شكر خدا را به جا مي آورن\\د. تقديرات خداوند تبارك تعالي درباره حركت انبياء تا آن ه\\ا را و م\\ردم پيرو آن ها را به خاتم پيغمبران برساند، عجيب ترين تق\\ديرات اس\\ت .

92

شرح دعاي ندبه

اين همه مصيبت ها و بالها و قي\\ام و قعوده\\ا و قتل و كش\\تارها كه در مس\\ير ح\\ركت ح\\ركت انبي\\اء ب\\ه وج\\ود آم\\ده اس\\ت تم\\امي اين ه\\ا پيغمبران و امت هاي آن ها را به يك نتيجه مي رساند و به يك مقص\\د ره\\بري مي كن\\د و آن مقص\\د دين ك\\امل خ\\دا و واليت ك\\امل خ\\دا به وسيله پيغمبر خاتم و ائمه اطهار است . آيات و رواي\\ات زي\\اد داريم كه خداوند هر پيغمبري را به نبوت مبعوث مي كند چن\\د م\\اده ب\\ا او ق\\رار داد مي بندد و از آن پيغمبر به اجراء م\\واد ن\\امبرده عه\\د و پيم\\ان مي گيرد. ماده اول فقط و فقط خدا را بپرستد همه ج\\ا خ\\ود را متكي به خدا معرفي كند. از قدرت خدا و هدايت و خدا و مكتب خ\\دا اس\\تفاده كند و هرگز غير خدا را براي انجام مقاصد الهي در دين خدا اس\\تخدام

نكند. ان ال تعبد اال الله و ال تشرك به شيئا و ان تخلع اال نداد دونه... يعني اي پيغمبر ! تو وظيفه داري فقط بنده خدا و وابس\ته به خ\دا باش\ي و كس\\ي را ي\\ا چ\\يزي را ش\\ريك خ\\دا ق\\رار ن\\دهي و از غ\\ير خ\\دا ب\\راي موفقيت خود كمك نگيري . دنباله اين عهد و پيمان آن پيغمبر را مل\\زم مي كن\\د كه بن\\دگان خ\\دا را امي\\دوار ب\\ه وع\\ده هاي خ\\دا كن\\د. يع\\ني پاداشي كه در برابر قبول دعوت و اطاعت براي مردم معين مي كن\\د و يا تهديداتي كه براي كفار و منافقين به وجود مي آورد اين وع\\ده ه\\ا و تهديدات هر دو مربوط به حكومت خدا و اولياء خدا باشد و مردم را امي\\دوار به وع\\ده ه\\اي خ\\دا كن\\د. نه اين كه به رأي خ\\ود به آن ه\\ا وعده اي بدهد و باغ سبزي به آن ها نشان بدهد و همچ\\نين كف\\ار را از ع\\دل خ\\دا بترس\\اند نه از ق\\درت خ\\ودش . مثل اين كه بگوي\\د: اگ\\ر اط\\اعت نكني\\د ش\\ما را مي زنم ي\\ا زن\\داني مي كنم و ي\\ا ج\\ريمه و ي\\ا چيزهاي ديگر و همچنين خداوند از آن پيغم\\بر عه\د و پيم\\ان مي گ\يرد كه مردم را به روزگار حكومت خدا و واليت اولياء خدا امي\\دوار كن\\د و به آن ها بگويد: آخرين زندگي و آخرين حكومت ، حكومت خدا و اولياء خدا است ، شما اگر زنده بوديد به آن حكومت رس\\يديد، اج\\ر و ث\\واب شما در آن حكومت به ش\\ما داده مي ش\\ود و اگ\\ر هم پيش از ظه\\ور وعده خدا مرديد اين مردن به جز يك خوابي بيشتر نيست ، خوابيدن و بيدار شدن . خوابيدن در اين مدتي كه وعده خدا به ثمر نرسيده است و زنده شدن در روزگاري كه وعده خ\\دا به ثم\\ر مي رس\\د و حك\\ومت الهي داير مي شود. اين مدت خواب و يا م\\دت م\\رگ گ\\رچه ط\\والني باشد وليكن ب\\ر ش\\ما يك س\\اعت و دو س\\اعت بيش\\تر نمي گ\\ذرد.

93

شرح دعاي ندبه

وق\\تي كه ش\\ما زن\\ده ش\\ديد اين ط\\ور به نظرت\\ان مي آي\\د كه ديش\\ب خوابيده ايد و صبح بيدار ش\\ده ايد. پس تم\\ام انبي\\اء م\\أمور ش\\ده اند كه

و واليت خدا)ص (ملت ها را و انسان ها را دعوت به نبوت پيغمبر خاتم و اوليا خدا كنند لذا مشاهده مي كنيم پيغمبران در زمان خود هر كدام از آن ها صد در صد مستقل و آزاد زن\\دگي كرده ان\\د. آزادانه م\\ردم را به خدا و دين خدا دع\\وت كرده ان\\د، در براب\\ر دع\\وت از كس\\ي اج\\ر و مزدي و پاداش مطالبه نكرده اند و هرگز وابسته به قدرت زم\\ان خ\\ود نشده و از حكومت زمان خود نترسيده اند. يك راه مس\\تقل و يك خط مستقل و آزاد فقط انسان ها را به خدا اميدوار كرده اند و يا از عذاب خدا ترسانيده اند. و خود آن ها هم مانند ديگران اميدوار به وعده ه\\اي خدا بوده و از عذاب خدا ترسيده اند. اين خط مستقل انبي\اء و ص\راط مستقيم الهي است كه ابتداء با يك تق\\ديراتي آدم ابوالبش\\ر را در اين خط قرار داد و او را پيغمبر فرزندان خ\\ودش ق\\رار داد ت\\ا رس\\يدن به پيغمبر ديگر. لذا در ابتداي اين دعاي شريف بعد از ذكر حمد خدا عهد و پيماني را كه خدا با پيغمبران بسته است ي\\ادآوري مي كن\\د. اوال ب\\ه خدا عرض مي كند كه پيغمبران و اولياء تو كس\\اني بوده ان\\د كه آن ه\ا را براي خود و دين خود خالص گردانيدي و طمع آن ها را به خودش\\ان و يا غير خودشان و يا به اين زندگي دنيا قطع نمودي و آن ها را چن\\ان ساختي كه فقط وابسته به خودت باشند. از غير تو چ\\يزي نخواهن\\د و از تهديد دشمنان تو نترسند زيرا موفقيت كف\\ار و س\\تم ك\\اران در اين زندگي دنيا بر پايه تهدي\\د و تطميع اس\\ت . اگ\\ر بتوانن\\د ب\\اغ س\\بزي ب\\ه ياران و همراهان خود نشان مي دهن\\د و آن ه\\ا را به طمع مي اندازن\\د كه ي\\اور و همك\\ار آن ه\\ا باش\\ند و اگ\\ر ب\\ا تطميع و وع\\ده هاي دروغ كارشان پيش نرود بندگان خدا را تهديد به قتل مي كنند و آنه\\ا را مي كشند. اين دو عامل تهديد و تطميع يگانه سرمايه اي است كه با همين سرمايه طاغوت هاي زمان و اس\\تثمارگران م\\ردم را به خط اط\\اعت خود كشيده آن ها را به بردگي و رقيت گرفته اند. خود را مالك آن ه\\ا دانسته و همان رفت\\اري كه ب\\ا گوس\\فندان خ\\ود داش\\ته اند ب\\ا اك\\ثريت م\\ردم ض\\عيف هم داش\\ته اند و تنه\\ا چ\\يزي كه ب\\راي بن\\دگان خ\\دا و مخصوصا ره\\بران آن ه\\ا الزم اس\\ت همين اس\\ت كه خ\\ود را گرفت\\ار تهديد و تطميع دشمنان خدا نكنند. از خدا بترسند كه عذاب خ\\دا خيلي سخت تر و مشكل ت\ر اس\ت و به خ\دا طمع ببندن\د زي\را س\فره خ\\دا گسترده تر است . لذا در قدم اول در اين دعاي شريف كه خط حركت

94

شرح دعاي ندبه

انبياء را تا رسيدن به مقصد ترسيم مي كند قدم اول اين است كه آن ها را متوجه وعده هاي خدا مي كند و آن ها را به سفره خدا و زندگي آخرت اميدوار مي كند و هم اجازه نمي دهد كه از تهديد دشمنان خ\دا بترسند زيرا اگر هم به دس\\ت آن ه\\ا ب\\ه قتل برس\\ند به اراده خ\\دا دو مرتبه زنده مي شوند و زندگي خ\\ود را از س\ر مي گيرن\د. ل\ذا در اين جمله مي گويد كه : تو براي دوستان خود و پيغمبران خ\\ود آن س\\فره گسترده پر از نعمت دائمي خود را براي آن ها اختي\\ار ك\\ردي و اج\\ازه ندادي كه آن ها به اين زندگي دنيا طمع ببندن\\د بلكه به زن\\دگي آخ\\رت كه دائم و ابدي است و هرگز زوال و اضمحالل نمي پ\\ذيرد و ب\\ا آن ه\\ا عهد و پيمان بستي كه به اين زندگي دنيا بي اعتنا باشند و اين جلوه ه\\ا و زيبايي هاي دنيا آن ها را نفريبد و از مقص\\د آخ\\رتي ب\\از ن\\دارد. زي\\را اين دنيا يك بيابان و يا روستاي سر راه كاروان به سوي آخرت اس\\ت . مقصد دائمي و اصلي كه تا ابد و بي نهايت انس\\ان ه\\ا را اداره مي كند زندگي آخرت است . گرچه روستاي وسط راه آب و غدا و ه\\وايي در اختي\\ار مس\\افرين مي گ\\ذارد وليكن اين روس\\تا همين ان\\دازه الزم است كه كمي در آن جا بار بياندازند و استراحت كنند تا از رنج و تعب مسافرت برهند، بيش\\تر از يك روز و دو رو نمي توان\\د م\\ردم را اداره كند. لقمه غذايي و يا شربت آبي است كه كفاف كاروان و مس\\افرين را نمي كند. اگر در اين روستا قصد اقامت كنند و فقط هدف خ\\ود را توقف در اين روستا بدانن\\د قه\\را ب\\ه ج\\ان يك\\ديگر مي افتن\\د و جنگ و تنازع بين آن ها پيدا مي شود. لذا خداون\\د ب\ا بن\\دگان خ\\ود ش\رط مي كند كه به اين زندگي ابتدايي بي اعتنا باشند و اين زندگي را به عن\\وان راه عبور بشناسند و در آن قصد اق\\امت نكنن\\د كه ش\\رايط زن\\دگي در آن پيدا نشده است . پيغم\\بران هم اين عه\\د الهي را قب\\ول كرده ان\\د و خدا دانست كه به عهد خود وفا مي كنند لذا پيمان آن ها را قبول كرد و آن ها را مقرب درگاه خود قرار داد و به تمام وسايل دفاع در براب\\ر دشمنان و وسايل زندگي مجه\\ز ك\\رد كه ب\\راي آب و غ\\ذا و مس\\كن و لباس و ادامه زندگي احتياج به كف\\ار نداش\\ته باش\\ند و به كس\\ي طمع نبندند. زيرا تنها عاملي كه خط انبياء را مي شكند و هدف آن ه\\ا را در زندگي مي گويد: همين است كه به اين دنيا طمع ببندند و دين خ\\دا را وسيله كاسبي و زندگي خود قرار دهند و اين ط\\ور وانم\\ود س\\ازند كه آن ها هم مانند ديگران دنبال دني\\ا و ث\\روت دني\\ا هس\\تند و دين خ\\دا را وسيله كسب ثروت و موفقيت خود ساخته اند در نتيجه طمع آن ه\\ا به دنيا و يا وابستگي آن ه\\ا به كف\\ار و ثروتمن\\دان دين خ\\دا را ض\\ايع مي

95

شرح دعاي ندبه

كن\\د و ارزش آن را در نظ\\ر م\\ردم از بين مي ب\\رد. به همين منظ\\ور كساني كه به وسيله دين بندگان خدا را اس\\تثمار مي كنن\\د و ي\\ا دين و دعوت خدا را سرمايه كسب خود در اين دنيا قرار مي دهند به عن\\وان قطاع الطريق و دزدهاي راه\زن ش\ناخته ش\ده اند. زي\را ب\ا تظ\اهر به دين خدا دين خدا را ضايع مي كنن\\د و به م\\ردم اين ط\\ور وانم\\ود مي سازند كه دين هم يك وس\\يله اي اس\\ت ب\\راي كس\\ب م\\ال و ث\\روت به همين منظور خداوند در صورتي بنده اي را در دين خ\\ود اس\\تخدام مي كند كه صد در صد بداند اين بنده او وابستگي به دنيا و اهل دنيا ندارد، تحت ت\\أثير تهدي\\د و تطميع دش\\منان خ\\دا واقع نمي ش\\ود. ل\\ذا مي فرماي\\د: و علمت منهم الوف\\اء ب\\ه... ت\\و اي خ\\دا ! به علم ذاتي خ\\ود دانستي كه پيغمبران س\\ر عه\\د و پيم\\ان خ\\ود هس\\تند و هرگ\\ز عه\\د و پيمان تو را نمي شكنند لذا در تاريخ شناخته نش\\ده اس\\ت كه پيغم\\بري از ج\\انب خ\\دا م\\أموريت پي\\دا كن\\د و ي\\ا اوص\\ياء آن پيغم\\بر در ح\\ال مأموريت و در خط اطاعت خدا از كفار بترسند و يا اين كه به زن\\دگي دنيا طمع ببندند. از ابتداي دعوت خود تا روز وفات كامال پ\\اك و م\\نزه زندگي كرده اند آزاد و مس\\تقل بوده ان\\د و هرگ\\ز زي\\ر ب\\ار منت كس\\ي نرفته ان\\د و از كس\\ي خ\\واهش و تمن\\ايي نداش\\ته اند. اين جمله : قل ال اسئلكم عليه اجرا... ما از شما م\\ردم م\\زدي نمي خ\\واهيم عم\\وميت داشته است و هرگز پيغمبري از غير خ\\ود خ\\واهش و تمن\\ايي نداش\\ته

است .حاالت و حركات پيغمبران پيش از بعثت :

قس\\مت اول در دع\\اي ش\\ريفه ن\\دبه داللت مي كن\\د ب\\ر اين كه پيغم\\بران پيش از م\\أموريت و پيش از رس\\الت خ\\ود دوره مي بينن\\د. خداوند ابتدا هر پيغمبري را به ايمان و تقوا مجهز مي كند احك\\ام خود را به او مي آموزد و آن پيغمبر هم احكام الهي را تم\\رين مي كن\\د و به اجرا مي گذارد تا اين كه انساني مي شود مجهز و مرتب . قصور و تقصير از فكر او برداشته مي شود و صد در صد يقين پي\دا مي كن\د كه دنيا در مقدمه آخرت قرار گرفته و يقين پيدا مي كند كه چگ\\ونه از مسير اعمال و افكار مردم ثواب و عقاب پيدا مي شود. بعد از آن كه دوره خود را ديد و نمره صالح و سداد و امانت دريافت كرد مأموريت اجتماعي پيدا مي كند. دوره اول كه مأموريت ش\\خص باش\\د را نب\\وت مي نامن\\\\د و دوره دوم كه م\\\\أموريت اجتم\\\\اعي باش\\\\د رس\\\\الت

96

شرح دعاي ندبه

مي گويند. بر همين مبنا هيچ پيغمبري در دوره رسالت خود به گن\\اه و معصيت و يا اشتباه در تنظيم زندگي خود و ديگران مبتال نشده اس\\ت و مشهور است كه پيغمبران معصوم هستند يعني از خطا و اشتباه در گفتن احكام خدا و عقيده به خدا و دين خدا مصون و محفوظن\\د. اگ\\ر هم اشتباهي و يا ت\\رك اواليي در زن\\دگي آن ه\\ا باش\\د. پيش از نب\\وت است از دوران ك\\ودكي ت\\ا زم\\اني كه به پيغم\\بري مبع\\وث مي ش\\وند وليكن بعد از بعثت و مأموريت صد در صد اعمال و افكارش\\ان منظم و مرتب است كسي نمي تواند بر آن ها اي\\رادي بگ\\يرد. پس از اتم\\ام دوره نبوت رس\الت پي\\دا مي كنن\\د در داس\تان حض\رت اب\\راهيم خليل آمده است كه ايشان در مكتب خدا و در ارتباط به خدا چن\\د كالس را ديدند و آموختند تا به نشان امامت مفتخر نشدند. روايت ش\\ده كه ان الله اتخذ ابراهيم عبدا قبل ان يتخ\\ذه نبي\\ا... ت\\ا آخ\\ر ح\\ديث در كت\\اب كافي و كتاب ه\\اي ديگ\\ر. يع\\ني خداون\\د اولين نش\\اني كه به اب\\راهيم خليل داد، نشان بندگي ب\\ود. يع\\ني اب\\راهيم خ\\ود را مل\\زم ك\\رد كه در عبادت و اطاعت خدا باشد و بعد از نشان بندگي دوره نبوت او رسيد. از جانب خداوند متع\\ال به او وحي و اله\\ام مي ش\\د و خداون\\د فك\ر و اراده او را تأييد مي كرد و به او مي آموخت كه چگونه خدا را عب\\ادت كند و با خدا در راز و نياز باشد. و بعد از فرا گ\\يري مس\\ائل عب\\ادي و اجتماعي و تزكيه نفس و تهذيب اخالق اجتماعي و انس\\اني ب\\ه نش\\ان رسالت مفتخر شد و تا آخر وظايف خود را انجام داد. بع\\د از رس\\الت خليليت پيدا كرد و بع\\د به نش\\ان ام\\امت مفتخ\\ر ش\\د. پس پيغم\\بران پيش از آن كه اقدام به كاري كنند پيش از آن كه مردم را به دين خدا دعوت كنند و با كفر و گناه مبارزه كنند، خودش\\ان دوره مي بينن\\د، در ارتباط ب\ا خ\\دا درس مي خوانن\د. به علم و دانش مجه\ز مي ش\وند و بعد رسالت آن ها شروع مي شود لذا در مقدمه اين دعاي شريف كه خط حركت انبياء را براي مردم ترسيم مي كند مي فرمايد : تو ب\\ا آن ها شرط بستي و عهد و پيمان گرفتي كه ب\ه دني\\ا و اهل دني\ا بي اعتن\ا باش\\ند، فقط به عن\\وان م\\أمور خ\\دا وظ\\ايف خ\\ود را انج\\ام دهن\\د. فشرطوا لك ذلك و علمت منهم الوفاء به. آن ها هم شرايط رس\\الت را قبول كردند و تو اي خدا دانستي كه سر عهد و پيمان خود هس\\ند و تا پاي ج\\ان در راه ت\\و و ت\\رويج دين ت\\و ف\\داركاري مي كنن\\د و ب\\از در مقدمه رسالت و مأموريت يكي از كارهاي مهمي كه خداوند ب\\راي آن ها در نظر مي گيرد، ش\هرت اجتم\اعي و مش\هور ش\دن به عظمت و بزرگواري و علم و حكمت است . در اين رابطه مي فرمايد: بعد از آن

97

شرح دعاي ندبه

كه آن ها را براي انجام مأموريت قب\\ول ك\\ردي و مق\\رب درگ\\اه خ\\ود نمودي به آن ها ش\\هرت و آوازه اجتم\\اعي دادي و به م\\ردم فرم\\ودي كه آن پيغمبران از همه انسان هاي زمان خ\\ود برت\\ر و ب\\االتر هس\\تند. فرشتگان خ\ود را م\أمور به اط\\اعت آن ه\ا نم\ودي و به كمك وحي و الهام آن ها را از خطا و اشتباه حفظ نمودي و با تعليم\\ات خ\\ود از آن ها پذيرايي كردي و آن ها را وسيله و واسطه ق\\رار دادي ت\\ا م\\ردم را

به سوي تو دعوت كنند و به خشنودي و رضايت تو برسانند. اين چن\\\د جمله وض\\\عيت پيغم\\\بران را پيش از آن كه م\\\أموريت اجتماعي خودشان را انجام دهند آن چه ب\\راي آن ه\\ا الزم اس\\ت ذك\\ر مي كند. آن ها در مقدمه مأموريت اجتماعي خود ابتدا به اصالح نفس خ\\ود و ته\\ذيب و ت\\زكيه اعم\\ال و افك\\ار خ\\ود مي پردازن\\د. خداون\\د فرشتگان را مأمور هدايت و ارشاد آن ها مي كند كه هرگاه رو ب\\ه رو با اعم\\ال و افك\\اري مي ش\\وند كه خالف ش\\ريعت و دين خداس\\ت به وسيله هم\\ان فرش\\تگان ه\\دايت مي ش\\وند و آن فرش\\تگان حقيقت و واقعيت را در فكر آن ها قرار مي دهند. هرگاه با ب\\دعت ه\\ايي رو ب\\ه رو مي ش\\وند ف\\وري مي فهمن\\د كه اين ه\\ا ب\\دعت و خراف\\ات است ، ترك مي كنند. هرگاه با مق\\ررات ظالم\\انه اجتم\\اعي رو ب\\ه رو مي شوند مي فهمند كه چه مق\\رراتي و ي\\ا رس\\وم و آدابي ظالم\\انه و

در زماني كه ب\\ا)ص(چه مقرراتي عادالنه است . در حاالت پيغمبر اكرم مادر رضاعي خودش زندگي مي كرد نقل ش\\ده اس\\ت ك\\ه وق\\تي مي خواست برادران رض\\اعيش به بياب\\ان ب\\رود م\\ادر رض\\اعي اش گ\\ردن بندهايي كه آن ها را تعوي\\ذ مي ناميدن\\د به گ\\ردن آن حض\\رت ان\\داخت حض\\\رت فرم\\\ود ك\\\ه: م\\\ادر من اين ه\\\ا چيس\\\ت كه به گ\\\ردن من مي اندازي . عرض كرد اين ها تعويذ است تا تو را از شر جنيان بياب\\ان حفظ كند. حضرت آن گردنبن\\د را از گ\\ردن خ\\ود ب\\يرون آورد و گفت: مادر جان من در پناه خدا هستم خدا و فرشتگان مرا حفظ مي كنن\\د، كسي نمي تواند صدمه اي بر من وارد كن\\د. به همين كيفيت پيغم\\بران در دوران پيش از مأموريت هاي اجتماعي خ\\ود ص\\د در ص\\د از عيب و گن\\اه و خط\\ا و اش\\تباه م\\نزه و م\\برا مي ش\\وند. انس\\اني شايس\\ته و وارسته بودند. پيغمبر اكرم پيش از بعثت به عن\\وان شخص\\يتي بس\\يار س\\الم و امين ش\\ناخته ش\\د كه اهل مكه در قض\\اوت ه\\ا و ب\\راي رفع اختالفات به آن حضرت مراجعه مي كردند و ايشان را داور خود ق\\رار

98

شرح دعاي ندبه

مي دادند. اين تهذيبات و تزكيه ها مربوط به دوران نبوت اس\\ت و بع\\د از آن كه صد در صد به پ\\اكي و ن\\زاهت و ن\\زاكت ش\\ناخته مي ش\\وند دوره دوم تقدير خدا مي رس\\د كه اين دوره زم\\ان بعثت به رس\\الت و مأموريت اجتماعي و شهرت يافتن در ميان مردم به پ\\اكي و ص\\داقت و امانت و به علم و حكمت است. مي فرماي\\د: ن\\ام و آوازه آن ه\\ا را در ميان مردم بلند نمودي ، همه جا در محافل و مج\\الس م\\ردم از آن ها تع\\ريف مي كردن\\د و آن ه\\ا را س\\تايش مي نمودن\\د و به\\ترين ف\\رد جامعه خود مي شناختند با اين كه استاد بشري ندي\\ده بودن\\د و مكت\\بي ن\\رفته بودن\\د. از نظ\\ر علم و حكمت و بي\\ان حق\\ايق و ص\\الح و س\\داد بهترين انسان دانشمند شناخته مي شوند. تو اي خدا ! هميشه س\\فره علم و حكمت را پيش افكار آن ها گس\\ترده مي داش\\تي و آن ه\\ا را به حقايق آشنا مي كردي و در انتها آن ها را به\\ترين راه و وس\\يله ب\\راي حركت افكار مردم به س\\وي خ\\ودت ق\\رار دادي . آن ه\\ا در ج\\امعه به عن\\وان ص\\راط مس\\تقيم و انس\\ان ه\\اي نم\\ونه ب\\راي حق و ع\\دالت شناخته مي شوند و بعد از اين ش\\هرت و شناس\\ايي دوران رس\\الت و مأموريت اجتماعي آن ه\\ا مي رس\\يد كه م\\أمور مي ش\\وند ب\\ا اعم\\ال جاهالنه و ظالمانه مردم مخالفت كنند. بين آن ها و مردم جنگ و نزاع و درگيري پيدا مي شد و آن همه گرفتار اذيت و آزار مردم مي ش\\دند

و صبر مي كردند.چگونه آدم و حوا در بهشت سكونت يافتند :

در اين جا در اين دعاي شريفه بعد از بيان مقدمات رسالت و بعثت كه همان دوران ت\\ربيت و ش\\هرت به نب\\وت اس\ت اولين پيغم\\بر را كه آدم ابوالبش\\ر باش\\د ي\\ادآوري مي كن\\د و مي فرماي\\د: فبعض اس\\كنته جنتك الي ان اخرجته منها يعني پروردگ\ارا ! ت\و اولين پيغم\\بر را ابت\\دا در بهشت خود سكونت دادي و بعد از مدتي كه در بهشت زندگي كرد او را از زن\\دگي بهش\\تي خ\\ارج نم\\ودي و به اين زن\\دگي دني\\ايي كه در واقع تبعيدگاه انسان است انتقال دادي . منظور امام از اين بعضي كه در بهشت س\اكن ش\ده و بع\دا اخ\راج گردي\ده اس\ت آدم ابوالبش\ر و همس\\رش ح\\وا هس\\تند. تم\\ام اس\\رار نب\\وت و رس\\الت و واليت ائمه اطهار عليهم السالم و خط تربيت انسان ت\\ا به كم\\ال مطلق برس\\د و پيش از ورود به بهشت ، بهشتي ش\\ود از همين ج\\ا ش\\روع مي ش\\ود. يعني خداون\\د انس\\ان را در مكتب ت\\ربيت خ\\ود آفري\\ده و در آن مكتب همه جور وسايل رفاه و آس\\ايش ب\\راي او ف\\راهم ك\\رده اس\\ت . فقط

99

شرح دعاي ندبه

درختي را به نام شجره طوبي و درخت ديگري را به نام شجره زقوم به آدم معرفي كرده و به او گفته اس\\ت ك\\ه: اي آدم ! ت\\و و همس\\رت اين ج\\ا در زن\\دگي بهش\تي س\كونت اختي\ار كني\د. اين هم\ه ميوه ه\ا و نعمت ها و ل\\ذت ه\\اي ف\\راوان در اختي\\ار ش\\ما ق\\رار مي گ\\يرد. فقط خ\\داي ش\ما از ش\\ما خ\\واهش مي كن\\د از س\\ايه درخت ط\\وبي خ\\ارج نشويد و خود را به اين شجره خبيثه زقوم ن\\زديك نكني\\د كه در ظلم و ظلمت قرار مي گيريد و زندگي شما و فكر شما تاريك مي شود. دين آدم در زندگي بهشتي فقط همين دو كلمه اس\\ت : يك ام\\ر و يك نهي . امر خدا اين است كه زير س\\ايه ش\\جره ط\\وبي باش\\د و نهي خ\\دا اين

است كه به شجره خبيثه هوي نفس و يا درخت زقوم نزديك نشود. الزم اس\\ت ابت\\دا بهش\\تي را كه آدم در آن ج\\ا خلق ش\\ده و در آن زندگي مي كرده بفهميم و بدانيم كجاست و به چه كيفيت بوده است . آيا در اين كره زمين بوده و يا در آسمان ها و آيا هبوط آدم به معن\\اي نزول از اين آسمان به زمين بوده مانند سقوط سنگ ه\\اي آس\\ماني و يا نزول به معناي تنزل حالي و فكري از يك مقام علمي به\\تر و ب\\االتر به يك مق\\ام پس\\ت تر و ب\\دتر مانن\\د انس\\اني كه به ص\\داقت و ام\\انت شناخته مي شود و بعد از شهرت به پاكي و صداقت م\\رتكب خي\\انتي مي شود و شهرت اجتماعي خ\\ود را از دس\\ت مي ده\\د در ح\\الي ك\\ه محبوب مردم بوده اس\\ت ، منف\\ور در نظ\\ر م\\ردم واقع مي ش\\ود. آي\\ا هب\\وط آدم از زن\\دگي بهش\\تي به معن\\اي خ\\روج از ح\\الت اط\\اعت به حالت معصيت است يا به معناي فرود آمدن از فضاي روي سر م\\ا به زمين زير پاي ما. احاديث و اخبار در تعريف بهش\\تي كه آدم در آن ج\\ا خلق ش\\ده مي فرماي\\د: ك\\انت جته ال\\دنيا تطلع عليه\\ا الش\\مس و القمر... يعني آن بهشت باغ بهش\تي در همين ك\ره زمين ب\\وده اس\ت كه خورش\\يد و م\\اه ب\\ر آن ط\\الع مي ش\\ده و از آن غ\\روب مي ك\\رده اس\\ت . البته خلقت آدم در ك\\ره زمين ب\\وده بهش\\تي هم كه خداون\\د براي او ترتيب داده است يك محل و مركزي بسيار آباد و پر بركت در همين كره زمين . بهشت يك ن\وع زن\\دگي اس\ت كه به اراده آني و كن فيكوني خ\\دا ب\ه وج\\ود مي آي\\د. زن\دگي بهش\\تي مانن\\د زن\\دگي دني\ايي نيست كه از محل تأثير علت و معلول هاي طبيعت و با عوامل س\\رما و گرما پيدا شود كه براي پيدايش يك چنين باغي الزم است سرزميني باشد خوش آب و هوا سرما و گرما در حد اعتدال طبيعي باشد. باد و

100

شرح دعاي ندبه

باران و طوف\\ان نياي\\د ت\\ا درخت ه\\اي بهش\\تي به ثم\\ر برس\\د. خداون\\د زن\\دگي دني\\ايي انس\\ان ه\\ا را به اين كيفت تنظيم نم\\وده اس\\ت كه از مسير تأثير عوامل طبيعي پيدا مي شود. اين زندگي دني\\ايي اس\\ت كه خداوند به اين كيفيت تنظيم فرموده تا سرما و گرم\\ا و س\\اير ع\\وامل طبيعي مؤثر باشد حكمت پيدايش زندگي به اين كيفيت از راه احتي\\اج خاليق و ب\\ه منظ\\ور تعليم و ت\\ربيت اس\\ت . خداون\\د انس\\ان ه\\ا را در جريان عوامل ط\بيعي ق\رار مي ده\د ت\ا از اين راه به آن ه\ا بي\\اموزد علت و معلول هاي طبيعي و ارادي را به آن ها بفهمان\\د ت\\ا از اين راه علم و دانش پيش برود و انسان ها به مرتبه و مقامي از علم و دانش برسند و اما زندگي بهشتي از مسير تأثير عوامل ط\\بيعي نيس\\ت بلكه از مس\ير اراده آني خداون\\د متع\ال اس\ت . خداون\\د در ش\\رايط ص\\دها درجه زير صفر و يا صد هزار مرتبه باالي صفر براي انسان يك زندگي طبيعي و ميوه هاي طبيعي به وجود مي آورد كه سرما و گرم\\ا كوچ\\ك ترين تأثيري ندارد. پس ما اگر با داليل عقلي طبق اين حديث ش\\ريف كه مي فرمايد كه : بهشت آدم در كره زمين بوده است ثابت ك\\نيم كه در همين زمين پر حادثه زندگي بهشتي ق\ابل ظه\ور اس\ت . از مقص\د خود پرت نشده ايم و ضمنا بدانيم كه خداوند چگونه زن\\دگي بهش\\تي و با چه عواملي زندگي دنيايي مي س\\ازد. بي ش\\ك آدم و ح\\وا در همين كره زمين از امالح مختلف و متفاوت خ\\اك ه\ا س\اخته ش\ده اند. م\وال

در خطبه اي آن جا كه خلقت آدم را توض\\يح مي ده\\د)ع (اميرالمؤمنين مي فرمايد: خداوند از خاك ه\\اي مختلف ك\\ره زمين و امالح متف\\اوت آن معج\\\وني آم\\\اده ك\\\رد و آن را عمل آورد. مي فرماي\\\د: ثم جمع سبحانه من حزن االرض و سهلها و عذبها و سبخها ت\\ربه س\\نها بالم\\اء حتي خلصت و الطها بالبله حتي لزبت فجبل منها ص\\وره ذات احن\\اء و

يع\\ني خداون\\د از قس\\مت ه\\اي س\\خت 40وصول و اعضاء و فص\\ول... زمين و قسمت هاي نرم آن و از قسمت هايي كه خاك شيرين ب\\ود و قس\\مت ه\\ايي كه خ\\اك ش\\ور داش\\ت از اين امالح مختلف و متف\\اوت مق\\داري خ\\اك جمع آوري ك\\رد و آن خ\\اك ه\\ا را به وس\\يله آب خم\\ير نمود. زوايد امالح را حذف كرد و يك معج\\ون خ\\الص از خ\\اك ه\\ا تهيه نمود پس از آن معج\\ون را ب\\ا نم و رط\\وبت آب م\\الش داد ت\\ا اين كه چسبنده شد از اين گل چسبنده مجسمه اي ب\\ه وج\\ود آورد و در داخل وجود اين مجسمه چقدر گرايش ها و غريزه ها و فصل و وص\\ل ها تهيه نمود. ص\\ورتي ش\د پ\ر از اقتض\اء و غري\\زه، اعض\اء و ج\\وارحي را در

اول 40 خطبۀ� البالغه، نهج

101

شرح دعاي ندبه

خدمت اين اقتضاها و غريزه ها ق\\رار داد. در آيه اي در س\\وره ده\\ر هم خداوند به همين كيفيت خلقت انسان را توضيح مي ده\\د مي فرماي\\د:

يع\\ني انس\ان را از نطفه اي كه 41انا خلقن\\ا االنس\\ان من نطفه امش\\اج مخلوط به تمامي امالح مختلف اس\\ت آفري\\ديم و ج\\اي ديگ\\ر س\\اخت \\ل ه\\ايي كه ك\\وزه گ\\ران ب\\راي ك\\وزه س\\ازي عمل طينت آدم را به گ

مي آورند تشبيه مي كند. مي فرمايد: يع\\ني گل انس\\ان را عمل 42خل\\ق االنس\\ان من صلص\\ال كالفخ\\ار

آورديم مانن\\د گ\\ل ه\\ايي كه ك\\وزه گ\\ران ب\\راي ك\\وزه س\\ازي عمل مي آورند مشاهده مي كنيد كه كوزه گران ابتدا خاك ها را تص\\فيه مي كنند تمام زوايد آن را كه از جنس خاك نيس\\ت مي گيرن\\د اگ\\ر ريگ و شني داشته باشد تص\\فيه مي كنن\\د بع\\د م\\دت زي\\ادي آن گل را از يك طرف نم و رطوبت مي دهند، از طرف ديگ\\ر م\\الش مي دهن\\د ت\\ا آن گل ها در حد اعتدال قرار گيرد. و صد در صد براي كوزه سازي آماده شود. در اين جا هر چه خاك ها و گل ها خ\\الص تر باش\\د، س\\فال ه\\اي خالص تري به عمل مي آيد وليكن همه اين مسائل از باب تشبيه است براي اين كه خلقت انسان را به فكر م\\ا انس\\ان ه\\ا و ذهن م\\ا ن\\زديك كنند. گلي را كه براي انسان سازي عمل مي آورند به گلي تش\\بيه مي كنند كه براي كوزه سازي آماده كرده اند. كوزه گران گر چه گل ه\\ا را خيلي مالش مي دهند تا براي كوزه و سفال آماده شود وليكن ماهيت خاك را نمي توانند عوض كنند به كيفيتي كه خاك ها تب\\ديل به نطفه و

خون و گوشت شود. خداونــد بــا افاضــه روح جنســيت آب و خــاك را تغيــير مي

دهد : تن انسان ها گرچه از خاك عمل آم\ده ، ولیکن جنس\یت خ\\اک تغی\یر ماهیت داده گوشت و خون ش\\ده اس\\ت. خداون\\د ابت\\دا آب و خ\\اك را تبديل به گياه نموده و باز آن گياه و ميوه را تبديل به گوش\\ت و خ\\ون فرموده و انسان را از آن خلق كرده است . وليكن بين گوشت و خون تن ما و خاك و گل زمين فاصله بسيار است كه آن را تغيير م\\اهيت و يا جعل ماهيت مي نامن\\د. خداون\\د م\\واد خ\\اكي را كه اگ\\ر هم يك ج\\ا جمع شوند و تبديل به گل كوزه گران شوند باز هم م\\اهيت خ\\اكي آن

آ�یۀ 41 دهر، 2سورۀ14الرحمن، 42

102

شرح دعاي ندبه

ها عوض نمي شود. اين خاك را كه از آن انسان و حي\\وان مي س\\ازد. تغيير م\\اهيت مي ده\\د يع\\ني جنس\\يت خ\\اك را در وج\\ود گياه\\ان و ي\\ا حيوانات عوض مي كند. مثال ما اگر از گل ه\\ا درخ\\تي و ب\\رگ درخ\\تي بسازيم نمي توانيم جنس\\يت خ\\اك را ع\\وض ك\\نيم گ\\رچه از خ\\اك ه\\ا مجسمه اي س\\اخته ايم وليكن ب\\از هم خ\\اك اس\\ت و تف\\اوت جنس\\ي و ذاتي با خاك ه\\ا ن\\دارد. خداون\\د از اين خ\\اك ه\\ا كه درخت ه\\ا را و ي\\ا حيوان و انسان را مي سازد، جنسيت خاك را در وجود گي\\اه و حي\\وان تغي\\ير مي ده\\د. اين تغي\\ير جنس\\يت را جعل م\\اهيت مي نامن\\د. يع\\ني حقيقت خاك در وجود انسان عوض شده است و اين تغيير جنسيت با افاضه روح در مواد خاكي است . مي ت\\وانيم بگ\\وييم : اين خ\\اك ه\\ا در وجود انسان و حي\\وان يك خ\\اك زن\\ده اس\\ت ليكن در متن زمين خ\\اك مرده . يعني خداوند به اين خاك ها ابت\\دا روح نب\\اتي مي ده\\د. ن\\يرويي در دل امالح خاكي وارد مي س\ازد كه آن امالح تب\\ديل به س\\لول ه\اي نب\\اتي مي ش\\وند و ح\\الت ج\\اذبه و دافعه پي\دا مي كنن\\د و ب\\از ن\\يروي ديگري در دل سلول هاي نباتي پياده مي كند كه آن س\\لول ه\\ا تب\\ديل به گوشت و خون و جنسيت حيواني مي شوند. اين تغيير ذات را جعل ماهيت مي نامند كه با افاضه روح حيات پيدا مي ش\\ود. ل\\ذا اين خ\\اك ها در وجود انسان ها تغيير ماهيت داده اند، خاصيت آن ها عوض شده است . اين تغيير ماهيت قابل كشف انسان ها نيست . ام\\ام ب\\اقر عليه الس\\الم مي فرماين\\د انس\\ان ه\\ا مي توانن\\د از آن چه خ\\دا مي س\\ازد صنايعي به وجود آورند وليكن نمي توانند جنسيت م\\واد آب و خ\\اك را تغيير دهند. كه مثال بتوانند خاك را تبديل به گوشت و اس\\تخوان كنن\\د. اين تغيير ماهيت مخصوص ذات مقدس خداوند متع\\ال اس\\ت . در ه\\ر صورت خداوند انساني ساخته كه از نظر جنسيت ط\\بيعي و م\\ادي ب\\ا تمامي طبايع مختلف عالم سنخيت و جنسيت پيدا مي كند و مي تواند ب\\ا آن ه\\ا رابطه داش\\ته باش\\د و از نظ\\ر جنس\\يت روحي و رواني هم جنس تم\\ام ارواح و فرش\\تگان مي ش\\ود و مي توان\\د ب\\ا فرش\\تگان ارتباط پيدا كن\\د خ\ود را از آن ه\ا و آن ه\ا را از خ\\ود بدان\\د و از نظ\ر جنسيت علم و دانش هم با خداي خود مربوط ش\\ود. ب\\االخره خداون\\د متع\\ال از خ\\اك ه\\اي زمين ب\\دون وس\\اطت مربي\\ان هم\\ان ط\\ور كه حشرات را مانند مور و ملخ در دل خاك ه\\ا ايج\\اد مي كن\\د، يك جفت زن و مرد آدم و حوا را هم در دل خاك هاي زمين ايجاد كرد، آن ها از

خاك روييدند تحويل پدر و مادر بهشتي شدند.

103

شرح دعاي ندبه

در اين جا كه اين دعاي شريفه حركت انسان ها را به مدينه فاض\\له و يا شهر بهشت از خلقت آدم و حوا شروع مي كند الزم است بدانيم بهش\\تي كه خ\\دا ابت\\دا آدم و ح\\وا را در آن آفري\\د و به آن ه\\ا زن\\دگي بهشتي داد چگونه و چطور بوده است . گفته شد بهش\\تي ب\\ود در روي زمين وليكن الزم است بدانيم كه آيا فقط يك باغ آباد پر مي\\وه و ثم\\ر بود كه خدا آدم و حوا را در آن ج\\ا خلق ك\\رد و ي\\ا اين ك\\ه آن بهش\\ت عالوه بر آبادي ظاهري كه پر از گل و ميوه اس\\ت ، انس\\اني هم در آن جا زندگي داشته و اين آدم و حوا تحويل آن ه\ا داده ش\\ده اند. بهش\\ت منهاي انسان بهشت به حساب نمي آيد. تمامي آبادي ها و خوشي ها و لذت و نعمت ها موكول به وجود انسان است . ب\\اغ و بوس\\تان منه\\اي انسان بيابان است و بيابان به اضافه انسان باغ و بوستان است . شما خود را تك و تنها در يك سرزمين بسيار آباد و پر ثمري به نظر بياوريد كه در آن جا همه ج\\ور وس\\ايل زن\\دگي هس\\ت ، آن چه بخواهي\\د ب\\راي شما آماده شده است وليكن فقط شما هستيد و آن درخت ها و ميوه ها و يا شايد حيوانات و حشرات ديگر. شما تنها بدون انساني كه با او بنشيند و برخيزيد و گفتگو كنيد و بين شما و آن ها انس و آشنايي پيدا شود. نه زني داريد نه فرزندي نه دوس\تي و نه همس\\ايه اي، آي\\ا آب\\ادي بدون انسان آبادي به حساب مي آيد و يا اين كه شهري است خراب و بدون سكنه ؟ پس حتما در آن بهشت انسان هايي زن\\دگي مي كردن\\د كه خداوند متعال آدم و حوا را به آن ها مربوط ساخته و در اختي\ار آن ها قرار داده است تا آن ها انسان را ت\\ربيت كنن\\د و به ثم\\ر برس\\انند. همان طور كه فرزن\\داني كه متول\\د مي ش\\وند پس\\ر ي\\ا دخ\\تر تح\\ويل انسان داده مي شوند تا در دامن آن ه\\ا رش\\د كنن\\د، آن اولين پس\\ر و دختر تاريخ هم تحويل خانواده اي داده شدند كه در دامن آن ها ت\\ربيت شوند و به ثمر برسند تا در اثر تربيت و علم و معرفت زندگي بهشتي

براي آن ها قابل دوام باشد. شرحي در تعريف انسان هاي بهشتي پيش از آدم :

ممكن است شما بگوييد كه : آن انسان هاي بهشتي از كجا و از چه سرزميني و مربوط به چه زم\\اني بوده ان\\د. آن انس\\ان ه\\ا كه پيش از آدم و حوا بوده ان\\د و از نس\\ل اين آدم و ح\\وا نبوده ان\\د چط\\ور انس\\ان هايي و از نسل چه آدم هايي بوده ان\\د . ج\\واب اين اس\\ت كه م\\ا نمي توانيم خلقت انسان و جهان را منحصر به همين كره زمين و آدم هاي

104

شرح دعاي ندبه

كره زمين بشناسيم كه بگوييم خداوند متعال جهاني مانند جه\\ان م\\ا و انسان هايي مانن\\د انس\\ان ه\\اي ك\\ره زمين نداش\\ته و ن\\دارد. اگ\\ر اين طور فكر مي كنيم كه خلقت عالم و آدم منحصر به كره زمين اس\\ت ، اين كره زمين و انسان هاي ك\\ره زمين در ملك خ\\دا يك روس\\تايي به حساب مي آيند. خداوند پيش از اين آدم و حوا ميليون ها ميليون عالم و آدم آفري\\ده و آن ه\\ا را به كم\\ال رس\\انيده و در زن\\دگي بهش\\تي سكونت داده و در آخر نوبت ما شده است كه ما انسان ه\\ا را هم در اين روس\\تاي ك\\ره زمين خلق كن\\د و بپروران\\د و م\\ا را هم به زن\\دگي بهش\\تي برس\\اند. اح\\اديث و رواي\\ات در اين ب\\اب زي\\اد اس\\ت كه ائمه عليهم الس\\الم مي فرماين\\د: ان الله خلق الف الف ع\\الم و الف الف

و نحن في آخ\\ر الع\\والم "آدم و نحن في آخ\\ر الع\\والم . از اين كلمه استفاده مي شود كه خداوند پش از ما و عالم ما ميليون ه\\ا ميلي\\ون "

عالم و آدم داشته و آن ها را تربيت نم\\وده و به ثم\\ر رس\\يده اند، وارد زندگي بهشتي شده اند و بعد از تربيت و تكامل آن ها ما انس\\ان ه\\ا و پدر و مادر ما آدم و حوا را در اين عالم آفريده ت\\ا م\\ا را هم مانن\\د آن انسان ها به ثم\\ر برس\\اند و در زن\\دگي بهش\\تي وارد نماين\\د. اين ك\\ره زمين و پيدايش آدم در روي آن مانند دبيرستاني اس\\ت كه كودك\\ان از كالس كودكستاني آن وارد مي شوند و بعد از دوراني كه بر آن ها مي گذرد فارغ التحصيل ش\ده و مص\در ك\\اري مي ش\وند و از ن\\و جمعيت ديگ\\ري از مس\\ير كودكس\\تان به دبس\\تان و دبيرس\\تان وارد مي شوند. كره زمين يك كالس است كه خداون\\د ب\\راي آدم و ح\\وا و اوالد آن ها داير كرده ت\\ا بع\\د از گذران\\دن دوره ابت\\دايي و نه\\ايي در ملك و مملكت خدا و زندگي بهشتي آزادي پيدا كنند و ت\\ا اب\\د متنعم به نعمت هاي الهي شوند. كالس ابتدايي ما اين دوره دنيا از تولد تا وفات است و كالس نهايي ما دوره آخرت بعد از زنده ش\\دن ت\\ا اب\\د اس\\ت . هم\\ان ط\\\ور كه وق\\\تي دانش\\\گاه و دبيرس\\\تاني مي س\\\ازند اول اس\\\اتيد و آموزگ\\اران آن دبيرس\\تان را تهيه مي كنن\\د و بع\د از آن دبيرس\تاني را مي سازند و شاگردان را به اساتيد آن دبيرستان تح\\ويل مي دهن\\د ت\\ا تربيت شوند. خداوند متعال هم كه اين دانشگاه ك\\ره زمين را س\\اخته و ما انس\\ان ه\\ا را مانن\\د ش\\اگردان مدرس\\ه به اين كالس آورده ، الزم بوده است پيش از افتتاح دانشگاه اساتيد آن را معين كند و اين آدم و حوا و يا فرزندان او را در اختيار آن اساتيد و آموزگاران ق\\رار ده\\د ت\\ا در دامن آن ها تربيت شوند و به ثمر برسند. در اين جا هم اح\\اديث و اخبار داريم كه خداوند متعال آدم و حوا را تحويل آن انسان ه\\اي اول

105

شرح دعاي ندبه

و انسان هاي كامل داد كه در آينده آن ها به نام خمسه طيبه ش\\ناخته شده اند. گناه آدم در بهشت همين بود كه برنامه هاي درسي و تربيتي آن ها را اجرا نكردند و به مقام آن ها حس\\د ورزيدن\\د در ن\\تيجه ب\\راي تربيت مقدر شد كه در يك دوره تبعيدي از زندگي بهشتي به سر ببرند ت\\ا ق\\در ع\\افيت را بدانن\\د و بع\\د از دوراني كه زن\\دگي آن ه\\ا ت\\وأم ب\\ا مصيبت و محروميت باشد از كان\\ال ت\\وبه و تس\\ليم دو م\\رتبه خداون\\د متعال آن ها را به زندگي بهشتي بياورد تا تربيت آن ها به ثم\\ر برس\\د زيرا بهشت انسان ب\\دون ت\\ربيت يك بياب\\اني بيش\\تر نيس\\ت . اول الزم است بهشتي شوند و بعد وارد بهش\\ت ش\\وند. تعليم و ت\\ربيت ب\\ر ه\\ر

كاري و بر هر نوع موفقيتي مقدم است . خاليق و عوالمي كه پيش از آدم و حوا به كمال رسيده اند : ش\\ايد حقيقت اين مطلب را كه چگ\\ونه در ك\\ره زمين و ي\\ا ك\\رات ديگر پيش از اين انسان هاي موجود از نسل آدم ، انسان هاي ديگ\\ري بوده اند، قابل قبول ش\\ما واقع نش\\ود و اين ط\\ور فك\\ر كني\\د كه فقط خلقت عالم و آدم منحصر به ما انس\\ان ه\\ا و همين ك\\ره زمين باش\\د. اگر اين طور فكر مي كنيد خيلي ساده و سطحي فكر مي كنيد از اين ك\ه خلقت ع\الم و آدم را منحص\ر به همين ك\ره زمين و انس\ان ه\اي موجود مي دانيد. لذا احاديث و روايات از امام ص\\ادق عليه الص\\لوه و السالم گذشت كه خداوند ميليون ها ميليون عالم و ميليون ها ميليون آدم خلق كرده و ما آخرين آن ها هستيم. درست توجه كنيد اين ع\\الم و آدم در بيان امام عليه السالم به معناي يك فرد و دو فرد نيست مي گويد: هزارها ع\\الم ، هزاره\\ا آدم . ع\\الم مانن\\د ك\\ره زمين و آدم مانن\\د انس\\\ان ه\\\اي ك\\\ره زمين و مخصوص\\\ا كه مي فرماين\\\د: و نحن في آخرالعوالم... يعني از آن ميليون ها ميلي\\ون ع\\الم و آدم و م\\ا آخ\\رين عالم و آخ\\رين آدم هس\\تيم. از اين جمله معل\\وم مي ش\\ود كه مقصود از اين عالم ها و آدم ها فرد نيس\ت به معن\اي اين ك\ه يك آدم ي\\ا دو نف\\ر آدم باش\\د. بلك منط\\ور جمع آدم ه\\ايي اس\\ت كه در ع\\الم زندگي مي كنند. براي نمونه كيفيت خلقت همين انسان ه\\اي موج\\ود را در ك\\ره زمين ب\\راي ش\\ما ترس\\يم مي ك\\نيم و بع\\د از آن كه اين حقيقت موجود را شناختيد مي توانيد آن را براي كل عالم ها و آدم ها نمونه قرار دهي\\د زي\\را خلقت خداون\\د تب\\ارك و تع\\الي همه ج\\ا نم\\ونه يكديگر است و از باب نمونه با شناخت يك فرد مي ت\\وانيم كل اف\\راد

106

شرح دعاي ندبه

را بشناسيم . مثال اگر از شما بپرسند انسان هايي كه در ع\\والم ديگ\\ر زندگي مي كنند چه شكل و چه قيافه اي هستند، ج\\واب اين اس\\ت كه مانند ما انسان هاي كره زمين زيرا مخلوقي كه در خلقت كامل باشد مخلوق كامل يك نقشه ك\\امل بيش\\تر ن\\دارد. مص\\نوعات ت\\ا وق\\تي كه ناقص باشند صورت ه\\اي مختلف پي\\دا مي كنن\\د ام\\ا وق\\تي كه ك\\امل شدند نقشه آن ها و صورت آن ها يك نقشه بيشتر نيست . نقش\\ه هاي كامل درباره هر مصنوعي قابل تعدد نيس\\ت . مثال ش\\ما فك\\ر كني\\د كه خداوند يك انس\\اني بس\\ازد كه مانن\\د م\\ا آدم ه\\اي موج\\ود نباش\\د پس چطور باشد چش\\م او در كج\\ا و دس\\ت و پ\\ايش چط\\ور و همين ط\\ور اعضاي ديگر. ش\\ما ه\\ر نقش\\ه اي پي\\اده كني\\د كه خالف نقش\\ه موج\\ود باشد ناقص است . اگر زيادتر و يا كم تر از اين كيفيت و كميتي باشند كه اآلن هستند ناقصند مثل اين كه بگويي: يك انس\\ان در دس\\ت ه\\اي خود شش انگشت داشته باشد يا چهار انگشت، علم ك\\امل هيچ يك از اين دو را نمي پذيرد زيرا هر دو ن\\اقص اس\\ت. يكي يك انگش\\ت زي\\اد دارد و ديگ\\ري كم دارد. نقش\\ه ك\\امل همين ش\\كل موج\\ود اس\\ت . نقشه هاي كامل مانند حساب هاي رياضي ضرب و تقس\\يم اس\\ت . پنج ضرب در پنچ ، بيست و پنچ. هيچ قدرتي نمي تواند آن را كم\\تر كن\\د ي\\ا زيادتر. پس اگر خداوند، عالم و آدم ديگري خلق كرده باش\\د آن ع\\الم مانن\\د همين ع\\الم و آن آدم مانن\\د همين آدم ه\\ا اس\\ت . اگ\\ر غ\\ير اين باشد ن\\اقص اس\\ت و خداون\\د متع\ال كه يك ع\الم ك\\امل و يك ق\\درت كامل است هرگز مخلوقي را به طور ن\\اقص خلق نمي كن\\د و اين ك\\ه ما گاهي مشاهده مي كنيم يك انس\\اني ن\\اقص الخلقه ب\\ه دني\\ا مي آي\\د اين نقص در مقدمه كمال است تا به انسان ها بفهماند ب\\راي اين ك\\ه بينايان قدر نعمت بنيايي را بدانن\\د نابين\\ا خلق مي كن\\د و ي\\ا ناش\\نوا به همين كيفيت و اال مخلوق خدا و نقشه ها كه بر اساس آن مخل\\وق را خلق مي كند، قابل تغي\\ير و تب\\ديل نيس\\ت . ه\\ر انس\\اني در ه\\ر ج\\ايي باشد مانند همين انسان ه\اي موج\\ود اس\\ت و ه\ر ع\المي در ه\ر ج\\ا باشد مانن\\د همين ع\\المي اس\\ت كه م\\ا در آن زن\\دگي مي ك\\نيم . پس همين عالم ما و آدم ها در همين عالم ، الگو و نمونه تمامي عالم هاي موجود و يا عالم ه\\ا و آدم ه\\اي پيش از اين ع\\الم و آدم خواهن\\د ب\\ود زيرا نقشه كامل قابل تغيير نيست . خداوند مي فرمايد: ال تبديل لخلق

يعني خلقت خدا تغيير نمي كند. زيرا تغيير از ناقص به كام\ل ي\ا43الله از كامل به ناقص در جهت اف\\راط و تف\\ريط اس\\ت . هم زي\\ادتر از اين

... 30روم، 43 الله- لخلق التبدیل للدین وجهک فاقم

107

شرح دعاي ندبه

وضع موجود ناقص است و هم كمتر از اين وضع موجود. ك\\امل همين وضع موجود است .

پس مي توانيم همين خلقت موجود در كره زمين را از نظ\\ر كميت و كيفيت و گذشته ها و آين\\ده ه\\ا و ت\\رتيب م\\راتب اجتم\\اعي پي\\دايش قدرت هاي ديني و غير ديني و حركات تكاملي از مب\دأ ت\\ا منته\ا همين خلقت را و همين عالم و آدم را به عنوان الگو و نمونه بشناسيم و آن را در جهت مكاني و يا زماني گسترش ب\\دهيم ت\\ا كيفيت خلقت ع\\الم ها و آدم ها را بشناسيم و احساس كنيم كه چگ\\ونه م\\ا در يك ك\\اروان عظيمي به سوي آينده ها و به سوي مدينه فاض\\له در ح\\ركت هس\\تيم . بعضي عالم ها و آدم ها در عرض همين عالم و همين آدم زن\\دگي مي كنند و بعضي عالم ه\\ا و آدم ه\\ا در ط\\ول ع\\الم م\\ا و آدم م\\ا زن\\دگي كرده اند. الزم است هر دو نوع عالم و آدم را خواه در عرض اين عالم و يا در طول اين عالم بشناسيم تا اوال به اندازه اس\\تعداد خودم\\ان به عظمت خدا و قدرت خدا و وجود نامتن\\اهي خ\\دا آش\\نايي پي\\دا ك\\نيم و بعد از آن بفهميم كه چگونه ما انس\ان ه\ا در خط ب\ه س\وي يك آين\\ده بسيار عظيم و عجيب در حركت هستيم . موال امام جعفر صادق عليه الصلوه و السالم دعا مي كنند درباره كس\\اني كه ب\\ه فك\\ر اين هس\\تند كه ب\دو و ختم زن\\دگي خ\\ود را بشناس\ند مي فرماي\د : رحم الله ام\را عرف من اين و في اين و الي اين. يع\\ني لطف و رحمت خ\\دا ش\\امل حال كساني مي شود كه بدانند زندگي آن ها از كجا شروع ش\\ده و به كجا رسيده و به كجا خاتمه پيدا مي كند و كامل مي شود. پس در اين حديث شريف امام صادق عليه السالم درب\\اره كس\\اني كه ب\\دو و ختم زندگي را مي شناسند و يا دوست دارند بشناسند دعا مي كند. اساسا روي يك قاعده كلي فلس\\في كه گفته ان\\د: العطي\\ات بق\\در القابلي\\ات . انسان ها روزي كه وارد ملك خدا شدند و در شعاع س\\لطنت و واليت

قرار گرفتند ارقام ثروت و نعمتي كه در اختيار آن)ع(خدا و ائمه اطهار ها قرار مي گيرد برابر با فهم و استعداد آن ها اس\\ت . ه\\ر چه م\\يزان فهم و استعداد باال مي رود بخشش خداوند متعال به انسان گس\\ترش پيدا مي كند و هر چه درجه فهم و استعداد پايين است ، بخش\\ش الهي هم به همان ميزان پايين اس\\ت . ل\\ذا در مكتب اس\\الم به ره\\بري ائمه اطهار عليهم السالم هيچ عملي و عبادتي با ساعت هايي كه انسان ها اش\\تغال به تعليم و تعلم دارن\\د براب\\ري نمي كن\\د. تم\\امي عب\\ادات و

108

شرح دعاي ندبه

احكام و نماز و روزه ها و حج و جهادها همه براي اين است كه انسان ه\\\ا مكتب خ\\\دا را بشناس\\\ند و در آن مكتب به آم\\\وزش و پ\\\روزش مشغول شوند تا خود را به ارزش واقعي خ\\ود برس\\انند. هم حق خ\\دا در شعاع معرفت انسان ه\\ا زن\\ده ش\\ود و هم اين ك\\ه انس\\ان ه\\ا حق واقعي خود را بشناسند. تم\\امي مراس\م و عب\\ادت ه\ا ع\اقبت تعطيل مي شود و روزگارش به آخر مي رسد. جز دانستن و فهمي\\دن و حركت در خط تكامل كه هرگز تعطيل بردار نيست زيرا حركت در بي نهايت خواه انتقالي باشد يا تك\\املي ت\\وقف نمي پ\\ذيرد. پس م\\ا ب\\راي شناخت كل آفرينش عالم و آدم در عرض و طول به\\تر اين اس\\ت كه همين خلقت موجود در كره زمين را از هبوط آدم تا قيام ام\\ام زم\\ان عليه السالم خيلي كامل بشناسيم و همين را به عن\\وان الگ\\و و نم\\ونه براي گذشته ه\\ا و موج\\ودي ه\\ا و آين\\ده ها ق\\رار دهيم زي\\را چن\\ان چه گفته اند: مشت نمونه خروار است . اين عالم آفرينش به عنوان نمونه تم\\امي جزئي\\ات و كلي\\ات را تع\\ريف مي كن\\د و در اختي\\ار انس\\ان مي گ\\ذارد. ع\\الم خلقت سراس\\ر كت\\اب اس\\ت خداون\\د تب\\ارك و تع\\الي و انسان هاي كامل آموزگار اين كتابن\\د و م\\ا انس\\ان ه\\ا هم ش\\اگرد اين مكتب . خ\\\واهي نخ\\\واهي بايس\\\تي من\\\درجات اين كت\\\اب عظيم را بشناسيم و همراه همين شناسايي كه اثر علم و قدرت خداوند متع\\ال است به عظمت خداي خود آگاهي پيدا كنيم زيرا ش\\ناخت خ\\ود م\ا در گرو شناخت خداي ما است . انسان و خداي انسان دو موجود متق\\ابل يكديگر هستند كه شناسايي هر كدام از آن ه\\ا مت\\وقف ب\\ر شناس\\ايي ديگر است چنان كه فرموده اند: من عرف نفسه فق\\د ع\\رف ربه . ه\\ر كه خ\\ود را بشناس\\د خ\\داي خ\\ود را هم مي شناس\\د پس ابت\\دا ش\\رح مفص\\لي در كيفيت ظه\\ور آدم و هب\\وط او و تش\\كيل و ترس\\يم اين زن\\دگي دني\\ايي ت\\ا روزي كه به انته\\ا مي رس\\د و بع\\د از آن پي\\دايش زندگي آخ\\رتي ت\\ا زم\\اني ك\\ه تم\\امي انس\\ان ه\\ا دو م\\رتبه به زن\\دگي برگردن\\د و خط ح\\ركت خ\\ود را به انته\\ا برس\\انند. اگ\\ر كيفيت خلقت همين عالم و آدم موجود را شناختيم به عنوان نمونه تمامي موج\\ودي ه\\اي موج\\ود در پهنه آف\\رينش و به همين كيفيت تم\\امي آين\\ده ها را مي شناسيم و با بصيرت و بينايي كامل و با اطمينان به آينده خ\\ود در

خط زندگي حركت مي كنيم تا به مقصد برسيم .

109

شرح دعاي ندبه

ــوقف ــ ــت تـ ــ ــدگي در بهشـ ــ ــربيت و ادامه زنـ ــ خلقت و تـ نمي پذيرد :

يكي ار مسائلي كه خداون\\د متع\\ال ب\\راي ايج\\اد آن و رس\\يدن به آن ت\\وقف نمي پ\\ذيرد و دائم در تالش و كوش\\ش اس\\ت كه خ\\ود را به آن هدف برساند، خلقت انسان و تربيت انس\\ان اس\\ت . خداون\\د تب\\ارك و تعالي يك حقيقتي است از نظ\\ر علم و ق\\درت نامتن\\اهي و بي نه\\ايت انسان هم مخلوقي است كه براي ش\\اگردي در مكتب خ\\دا و رس\\يدن به كمال خلق شده است . نظر به اين كه انسان ه\\ا مخل\\وقي هس\\تند كه به ع\\\دد و مح\\\دويت ش\\\مارش مي ش\\\وند خودش\\\ان در خلقت محدودن\\د و آن چه هم از فض\\ا و مك\\ان و نعمت و ث\\روت الزم دارن\\د، خواهي نخواهي محدود است و از طرفي محدود جواب گوي نامحدود نيست و هرگز نامحدود به ارقام مح\\دود ق\\انع نمي ش\\ود ي\\ا به تعب\\ير ديگر ارقام محدود يعني مخلوقات عالم و آدم ، كيس\\ه نامح\\دود ه\\دف خدا را پ\ر نمي كن\د. در ن\تيجه دائم از ازل ت\ا به اب\د خداون\د تب\ارك و تعالي عالم و آدم خلق مي كند و اين عالم ها و آدم ه\\ا را ت\\ربيت مي كند تا به كمال مطلق و معرفت كامل برساند و زندگي بهش\\تي ب\\راي آن ها داير كند و بالفاصله بعد از تكميل آن ها عالم ديگ\\ر و آدم ديگ\\ر خلق مي كند و آن ها را هم مانند گذشته ها به ثم\\ر مي رس\\اند و وارد زندگي بهشتي مي كند. به همين كيفيت خداون\\د دائم اش\\تغال به خلق آدم ه\\ا و ت\\ربيت آدم ه\\ا دارد، هرگ\\ز ت\\وقف نمي پ\\ذيرد و از اين خلقت و تربيت خستگي پيدا نمي كند و سير نمي ش\\ود. پس بايس\\تي ب\\دانيم كه خداون\\د از ازل ت\\ا به اب\\د در زم\\ان بي نه\\ايت و مك\\اني بي نهايت اشتغال به خلقت عالم . آدم دارد چنان كه در قرآن مي فرمايد:

و جاي ديگ\\ر مي فرماي\\د: كل ي\\وم ه\\و في 44ال يشغله شأن عن شأن يعني دائم خداوند تبارك و تع\الي اش\تغال به آفري\دن و ت\ربيت 45شأن

نمودن دارد. خداوند در اين رابطه به دو صفت مجهز است كه ب\\ا داش\\تن اين دو صفت ذره اي خستگي در وجود او پيدا نمي شود و در يك آن زم\\اني و يا ظرف مكاني هم بي كار نمي نش\\يند و آن دو ص\\فت يكي اين اس\\ت كه مي فرمايد: اشتغال به كاري او را از كار ديگر باز نمي دارد. مانند

44 �29لرحمن، 45

110

شرح دعاي ندبه

انسان ها نيست كه در يك واحد زماني فقط يك كار مي توانن\\د انج\\ام دهند. دو واحد كار در يك ظرف زماني براي انس\\ان ه\\ا ممكن نيس\\ت وليكن خداوند متعال در يك واحد زماني و يا در ظ\\رف ك\\وچك مك\\اني ميليون ه\ا و ميليارده\\ا واح\\د كاره\اي ض\\د و نقيض انج\\ام مي ده\د و هرگ\\ز خس\\تگي نمي پ\\ذيرد و ام\\ا آن ص\\فت ديگ\\ر وج\\وب لطف و ي\\ا وج\\وب بخش\\ش و بخش\\ندگي خداون\\د متع\\ال اس\\ت كه در اين رابطه حكما مي گويند: لطف بر خدا واجب اس\\ت . و در ق\\رآن هم خ\\دا مي فرمايد: كتب علي نفسه الرحمه يع\\ني خداون\\د ب\\ر خ\\ود واجب و الزم دانسته است كه دائم به بندگان خود محبت كن\\د و آن ه\\ا را مش\\مول بركات و رحمت خود قرار دهد. اين وجوب لطف و يا وجوب بخش\\ش و محبت آن چن\\ان ب\\ر خداون\\د تب\\ارك و تع\الي واجب و الزم اس\\ت كه فالسفه مي گويند: گرچه خدا در بخش\\يدن مخت\\ار و آزاد اس\\ت وليكن مجبور و غير مختار است يع\\ني آن ق\\در بخش\\ش در تق\\دير خ\\دا الزم است كه گويي اختيار از خداوند متعال سلب ش\\ده اس\\ت . يع\\ني نمي تواند نبخشد و خلق نكن\\د و ي\\ا فيض خ\\ود را به بن\\دگان خ\\ود نرس\\اند. البته اين الزام اجباري در بخشيدن و آفريدن مبالغه است كه فكر مي كنن\\د. خداون\\د دائم در بخش\\يدن و آفري\\دن اس\\ت . خداون\\د به هم\\ان م\\\يزان كه علم و ق\\\درتش نامتن\\\اهي اس\\\ت اختي\\\ار و آزادي اش هم نامتناهي است . در بعض\\ي جمالت دع\\ا مي خ\\وانيم كه مي گ\\وييم: ي\\ا من اليبرم\\ه الح\\اح الملحين و ال يغيض\\ه س\\وال الس\\ائلين . يع\\ني اي خدايي كه اگر تمامي انسان ها دائم داد بزنند و از تو چ\\يزي بخواهن\\د. اين داد زدن و سر و صدا ت\\و را خس\\ته نمي كن\\د و از تق\\دير حكيم\\آن هات باز نمي دارد و اين همه خواهش خ\\واهش كنن\دگان لطف ، ت\و را در بخشيدن و جواب دادن فروكش نمي كند. يعني گاهي آن چن\\ان در اراده خود مستبد و محكم هستي كه اگر تم\\ام اهل ع\\الم داد بزنن\\د و چيزي بخواهند كه خالف مصلحت باشد خواهش آن ها را اج\\ابت نمي كني و از داد و بيداد آن ها خسته نمي شوي و گاهي آن چن\\ان س\\فره نعمت و بركت را سهل و آسان در اختيار بن\\دگان مي گ\\ذاري كه پيش از خواهش كردن و تقاضا نمودن همه چ\\يز را ب\\راي آن ه\\ا آم\\اده مي كني . پس هرگز خداوند تبارك و تعالي در بخشيدن ي\\ا نبخش\\يدن تحت تأثير كسي يا چ\يزي ق\رار نمي گ\يرد و از خ\ود س\لب اختي\ار و آزادي نمي كن\\د زي\\را آزادي و اس\\تقالل خاص\\يت علم اس\\ت . ه\\ر چه علم و ق\\درت ب\\اال باش\\د رقم آزادي و اس\\تقالل هم باالس\\ت و ه\\ر چه پ\\ايين باشد پايين است . پس خداوند در بخشيدن و آفريدن مجبور نيست كه

111

شرح دعاي ندبه

فالس\\فه گفته ان\\د: آن چن\\ان مجب\\ور اس\\ت كه در بخش\\يدن و آفري\\دن اختيار ندارد وليكن به محض اين كه در زماني و يا در مك\\اني اقتض\\اي آفرينش و بخشش پيدا مي شود خداوند متعال مي آفريند و مي بخشد. به كيفيتي كه انسان خيال مي كند خداوند در اين آف\\رينش و بخش\\ش

مجبور است . در همين رابطه حكما بحثي دارند در اطراف فرضيه ربط ح\\ادث به ق\\ديم و ي\\ا ربط مخل\\وق به خ\\الق . در اين رابطه مي گوين\\د: گ\\رچه خداوند قديم است و مخلوقات را خدا آفريده وليكن م\\ا نمي ت\\وانيم زماني را در گذشته ها و آينده ها و يا مكاني و يا فض\\ايي را پي\\دا ك\\نيم كه در آن زمان يا مكان خدا خلقي نيافرين\\د و آن زم\\ان و مك\\ان را از مخلوق خالي و معطل رها كند. پس اگر چه خ\\دا ق\\ديم اس\\ت و خلق خدا حادث وليكن اگر زماني پيدا كني\\د ك\\ه در آن زم\\ان خداون\\د خلقي نيافريده باشد الزمه اش تعطيل فيض است . مثل اين اس\\ت كه در آن جا خورشيدي باشد و نور ندهد و يا آتش باشد و حرارت نداشته باشد. همان طور كه خورشيد و آتش در نور افشاني و حرارت زايي مجب\\ور است. خداوند متعال هم در خلقت و آف\\رينش اجب\\ار دارد وليكن گفته شد كه سلب اختيار و آزادي از خدا مح\\ال اس\\ت و خداون\\د هيچ وقت در آفري\\دن مجب\\ور نمي ش\\ود. از اين راه كه س\\لب لطف و ي\\ا به تعبير ما بي كاري براي خداون\\د متع\\ال ج\\ايز نيس\\ت . نمي ت\\وانيم بگوييم خلق عالم و آدم مانند خالق خارج از زمان است و مخلوق هم مانند خالق قديم است . با هيچ منطق و بياني نمي ش\\ود ح\\دوث را از مخلوقات بر طرف كرد همان طور كه نمي شود كلمه قدم و قديم را هم از وجود خدا برداشت . خواهي نخواهي خدا قديم است اول و آخر ندارد، مخلوق خدا حادث اس\\ت اول و آخ\\ر دارد. ولي آي\\ا انس\\ان مي تواند فكر خود را به ابتداي خلقت عالم و آدم برس\\اند و آن اول را كه خداوند هنوز خلقي را خلق نكرده و عالمي را نيافريده است ، پيدا كند البته محال و ممتنع است . پس خواهي نخواهي بهترين بيان در تعريف خلقت و آفرينش همين است كه بگوييم: همان طور كه خدا از ازل تا ابد هست و خواهد بود آف\رينش هم هرگ\ز ت\وقف نپ\\ذيرفته و نخواه\د پذيرفت. پس در اين جا می توانیم ببینيم انسان هاي اول كي بوده ان\\د و به كج\\ا رفته ان\\د ت\\ا در مس\\ير آن ه\\ا انس\\ان ه\\اي موج\\ود را هم

بشناسيم كه به كجا خواهند رفت .

112

شرح دعاي ندبه

علوم تجربي و طبيعي ارقام سرسام آوري براي پيدايش انسان در روي كره زمين نقل مي كند و اين طور فكر مي كند كه ميليون ه\\ا و يا ميلياردها س\\ال پيش از اين انس\\ان در روي ك\\ره زمين ب\\ه وج\\ود آمده، بر پايه توالد و تناسل زندگي خود را ادامه داده و همين طور ت\\ا اب\\د ادامه مي ده\\د. انس\\ان ه\\ا از ميلي\\ون ه\\ا س\\ال پيش از اين دني\\ا آمده اند و مرده اند و همين ط\\ور ب\\ه دني\\ا مي آين\\د و مي ميرن\\د. نه اول اين زندگي معلوم است و نه آخر آن و روش\\ن نيس\\ت كه ع\\اقبت اين مرگ و تولد به كجا مي رسد. آيا روزي متوقف مي ش\\ود و ي\\ا ت\\ا اب\\د ادامه دارد. احاديث و اخبار هم در اين رابطه زي\\اد اس\\ت كه س\\ائل از ام\\ام س\\ئوآل مي كن\\د كه پيش از آدم در روي ك\\ره زمين چه چ\\يزي بوده اس\\ت ام\\ام ج\\واب داده ان\\د پيش از آدم ، آدم و پيش از آن آدم ، آدم ديگر و همين طور فرموده اند كه : اگر تا ابد از من سئوآل كنيد كه پيش از آدم چه كس ب\\وده ، ج\\واب مي دهم آدم و همين ط\\ور ت\\وقف ندارد و در بعضي احاديث مي فرمايند: ان الله خلق الف الف ع\\الم و الف الف آدم و نحن في آخ\\ر الع\\والم. يع\\ني خداون\\د تب\\ارك و تع\\الي هزار هزار عالم و هزار هزار آدم افريده و ما انسان ه\\ا فرزن\\دان آدم و حوا در آخر عالم ها ظهور پيدا كرده ايم و باز در بعض\\ي اح\\اديث كه امام عليه السالم ارقام سرسام آوري ب\\راي پي\\دايش انس\\ان در ك\\ره زمين ذكر مي كند ارقامي كه با حس\\اب ه\\اي بش\\ري ق\\ابل ش\\مارش نيست در آخر مي فرمايد: و اعوذ باالله من التحديد. يعني من به خ\\دا پناه مي برم از اين كه حد و حدودي ب\\راي ابت\\دا و انته\\اي ع\الم و آدم تعيين كنم زيرا قدرت و استعداد بشر به ابتدا و انتهاي عالم نمي رسد پس همه علوم مذهبي و روايتي و هم علوم طبيعي و تجربي هم\\اهنگ با هم نتوانسته اند ابتدا و انتهايي براي پي\\دايش انس\\ان معين كنن\\د. در

اين رابطه حافظ شيرازي مي گويد: كس ندانست كه منزلگه مقصود كجاست اين قدر هست كه

بانگ جرسي مي آيد يع\\ني م\\ا همين ط\\ور ص\\داي زنگ و دراي ك\\اروان بش\\ريت را مي شنويم كه در حركت است اما اين حركت از كجا شروع شده و تا كجا ادامه دارد و چه زماني به مقصد مي رسد، معلوم نيس\\ت وليكن اگ\\ر ما اين طور فكر كنيم كه انسان ها از نزديك به ازل همين طور متولد مي شوند و مي ميرند و باز متولد مي شوند و مي ميرند و همين ط\\ور مرگ و تولد ادامه دارد و آخ\\رش معل\\وم نيس\\ت خلقت به اين كيفيت

113

شرح دعاي ندبه

لغويت پيدا مي كند يك خلقتي اس\\ت ب\\دون ه\\دف . البته ط\\بيعيون كه اعتقاد به خدايي و آخرتي و مشيتي ندارند و اين ط\\ور فك\\ر مي كنن\\د كه عوامل طبيعت انسان را به وجود مي آورد و او را به ديار مرگ مي فرستد. آن ه\\ا حق دارن\\د اين ط\\ور فك\\ر كنن\\د كه خلقت ع\\الم و آدم هميشه براي تولد و مرگ اس\\ت . چن\\ان كه ش\\اعر مي گوي\\د: لدو للموت و ابنوا للخرابي... يعني ب\\راي م\\رگ متول\\د ش\\ويد و ب\\راي خراب شدن و خراب كردن خانه خود را بسازيد وليكن از نظر هدايت قرآن و ائمه اطهار عليهم الس\\الم كه خلقت ع\\الم و آدم ب\\دون ه\\دف نيست بلكه خداوند انسان ها را براي آخرت و براي رس\\يدن به علم و معرفت خلق كرده است . لذا پيدايش جه\\ان و انس\\ان ه\\دف پي\\دا مي كند و البته خداوند تبارك و تعالي تا وقتي انسان، که هدف خدا است ، خودش را به ش\\هر علم و مع\\رفت ، نرس\\انيده باش\\د، دس\\ت ب\\ردار از

خلقت عالم و آدم نيست . آيا خداوند از اول خلقت تا امروز به هدف خــود کــه تــربیت

انسان ها و رساندن آنها به بهشت است رسيده است: در اين ج\\ا الزم اس\\ت در اط\\راف اين مس\\ئله بحث ك\\نيم كه آي\\ا از روزي كه خداوند عالم و آدم را خلق فرم\\وده . هرگ\\ز ش\\ده اس\\ت كه اين عالم و آدم را به ه\دف واقعي خ\ود برس\اند و ي\ا اين ك\ه خداون\د متعال از اين خلقت هنوز به هدف خ\\ود نرس\يده اس\\ت. بح\\ثي بس\يار جالب ، خواندني و دانستني است كه ضمن اين بحث روشن مي ش\\ود كه انسان هاي گذشته پيش از آدم و ح\\وا بع\\د از آن كه خلق ش\\ده اند به هدف خود از علم و معرفت و زندگي آخرت رسيده اند. آن ه\\ا بع\\د از آن كه به مع\\رفت ك\\امل رس\\يده اند و وارد زن\\دگي بهش\\تي خ\\ود شده اند دو مرتبه خداوند متعال از نو عالم و آدم آفريده تا ع\\الم ه\\ا و آدم هاي آينده را هم مانند عالم ها و آدم هاي گذشته به هدف خود كه زندگي آخرت و معرفت است ، برساند. و همين طور خداوند تب\\ارك و تعالي از زماني نزديك به ازل انسان ها را آفريده و آن ها را به علم و معرفت و زندگي بهشتي خود رسانيده و در آينده هم براي آينده ها به همين كيفيت خلق مي كند و به ثمر مي رساند و خلقت و تربيت خ\\دا توقف نمي پذيرد. ممكن است شما در اين ج\\ا بپرس\يد كه اين زن\دگي كه خداون\\د انس\\ان ه\\ا را خلق مي كن\\د و در خط مكتب و اط\\اعت بزندگي بهشتي مي رساند به چه كيفيت است . آيا انسان ها به محض

114

شرح دعاي ندبه

اين كه مي ميرند، وارد زندگي قيامتي و بهشتي خ\\ود مي ش\\وند ت\\ا بگوييم بهش\\ت يك ع\\الم و يك زن\\دگي اس\\ت آم\\اده و مهي\\ا در ع\\رض زن\\دگي دني\\ايي كه ه\\ر كس از دني\\ا خ\\ارج مي ش\\ود بالفاص\\له داخل زندگي بهش\تي مي ش\ود مانن\د ش\هرهاي ب\زرگ و ك\وچك دني\ا كه در عرض روستاها قرار گرفته اند. انسان ها از روستاها به طرف ش\\هرها حركت مي كنند تا بگوييم اين زندگي دنيايي مانن\\د يك روس\تا اس\\ت و زندگي آخرتي شهر بزرگ خداوند انسان ه\\ا را از اين روس\\تا به ش\\هر بزرگ مي برد. پس آخرت در عرض دنيا قرار گرفته و دنيا راه عبوري بيشتر نيست . با اين كه مي دانيم زندگي دنيا براي تمامي انسان هايي كه از آدم و حوا متولد شده اند به اين كيفيت است كه همه ب\\ا هم اين زندگي دنيا را مي بينند و به خ\\واب م\\رگ مي رون\\د و بع\\د از دوره اي توقف در دل قبرها و يا عالم برزخ زن\\دگي آخ\\رت آن ه\\ا ش\\روع مي شود. يعني زندگي دنيا براي تمامي مردم با هم ، و زن\\دگي آخ\\رت هم براي همه آن ه\\ا ب\\ا هم ، ب\\ه ط\\وري ك\\ه زن\\دگي آخ\\رت در ط\\ول اين زندگي است . و بعد از اتمام زندگي دنيا براي هم\\ه، زن\\دگي آخ\\رت آن ها شروع شود زيرا رسيدگي به حساب ها در زن\\دگي آخ\\رت مت\\وقف بر اين است كه همه با هم در آن زندگي حاضر شوند. حق مظل\\وم از ظالم گرفته شود و بعد از رسيدگي به حساب ها داخل زندگي بهشتي شوند و اين رسيدگي به حساب توقف دارد بر اين كه اولين و آخ\\رين در زندگي آخرت حاض\\ر ش\\وند زي\\را ظلم ه\\ا و جن\\ايت ه\\ا به كيفي\\تي است كه انسان هاي اول تاريخ در جنايت ه\\اي آخ\\ر ت\\اريخ ش\\ريكند و انسان هاي آخر تاريخ پيرو جنايت كاران اول تاريخند و خداون\\د ض\\من آياتي در قرآن مي فرمايد: جنايت كاران ص\\در ت\\اريخ مس\\ئول تم\\امي جنايت ه\\اي آخ\\ر تاريخن\\د. مي فرماي\\د: ليحمل\\وا اوزارهم كامل\\ة ي\\وم

يع\ني 46القيمه و من اوزار الدين يضلونهم بغير علم اال ساء ما ي\زرون جنايت كاران روز قيامت بار گن\\اه خ\\ود را و ب\\ار گن\\اه آين\\دگاني را كه گمراه كرده اند به دوش مي كشند. چه بد باري سنگين است بار گن\\اه ديگران و اين رسيدگي به حساب هاي اولين و آخ\\رين ت\\وقف دارد ب\\ر اين كه همه آن ها با هم در زندگي آخرت حاض\ر ش\وند به حس\\اب آن ها رس\يدگي ش\ود و بع\د وارد زن\\دگي بهش\تي ش\وند. ب\ا اين حس\\اب كس\\اني كه از دني\\ا رفته ان\\د، ذخيره ان\\د ب\\راي روز قي\\امت نه اين ك\\ه بالفاصله بعد از مرگ داخل زندگي بهش\\تي و ي\\ا جهنمي ش\\ده باش\\ند. البته طبق آيات و روايات كيفيت زندگي آخرت به همين نحو اس\\ت كه

25نحل، 46

115

شرح دعاي ندبه

روزي اين زندگي دنيا ب\\راي همه م\\ردم زم\\ان خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د و )ع (زندگي آخ\\رت ش\\روع مي ش\\ود. ف\\اتح زن\\دگي آخ\\رت ام\\ام زم\\ان

اس\\ت . خداون\\د ايش\\ان را ب\\راي افتت\\اح زن\\دگي آخ\\رت بع\\د از خ\\اتمه زن\دگي دني\ا آم\اده ك\رده اس\ت . ايش\ان بع\د از آن كه قي\ام كردن\\د و حكومت ديني الهي را در سراسر عالم گسترش دادند، براي رسيدگي به حساب، خدا انسان هاي مؤمن و كافر تاريخ را و ظالم و مظلوم را

به حساب آن ها مي رس\\ند. ب\\دان را به )ع(زنده مي كند و ائمه اطهار زندگي جهنمي و نيكان را به زن\دگي بهش\\تي مي رس\انند ت\ا روزي كه انسان ها همه با هم به كمال مطلق برسند. در بعضي آيات و رواي\\ات دوره زندگي آخ\\رت را ت\\ا رس\\يدن به كم\\ال مطلق پنج\اه ه\زار س\ال تحديد كرده اند. خداوند در سوره معارج مي فرمايد: تع\\رج المالئك\\ه و

يعني در اين دوره 47الروح اليه في يوم كان مقداره خمسين الف سنه پنجاه هزار ساله ارواح و فرشتگان همه با هم به سوي خدا عروج مي كنند و در ح\\الت لق\\اء اللهي ق\\رار مي گيرن\\د. روح در اين آيه و آي\\ات ديگر همين انس\\ان ه\\ا هس\\تند. پس ب\\ه ط\\ور كلي اين ك\\ره زمين يك كالس تعليمي و تربيتي است كه خ\\دا در دو دوره انس\\ان ه\\ايي كه از آدم و حوا متولد مي شوند، تربيت مي كند و به ثم\\ر مي رس\\اند و آن ها را به زندگي بهشتي مي رساند و بعد دو مرتبه زندگي براي انس\\ان هاي ديگر از نسل آدم و حواي ديگر شروع مي شود به همين كيفيت . كالس ها پر مي شود و خالي مي شود و ب\\راي ديگ\\ران و دوره ديگ\\ر آمادگي پيدا مي كند. پس مي توانيم بگوييم : انسان هاي ك\\املي كه از صدر تاريخ از زمان آدم و حوا تا روز ظهور امام زمان عليه السالم در اين زندگي شناخته ش\\ده اند، انس\\ان ه\\اي ك\\املي هس\\تند كه در دوره ه\\اي قبل آدم و ح\\وا به تك\\امل رس\\يده اند و خداون\\د آن ه\\ا را ب\\راي تربيت آدم و حوا و فرزندان او به اين زندگي آورده است ت\\ا روزي كه بشريت را به كمال مطلق برسانند. از جمله آن ها همين چهارده نف\\ر معصوم عليهم السالم هستند آيات و روايات زياد اس\\ت كه داللت مي كند كه اين چهارده نفر دوران تك\\امل و ت\\ربيت خ\\ود را پيش از آدم و ح\\وا ديده ان\\د و به ثم\\ر رس\\يده اند از جمله ح\\ديث مش\\هور اس\\ت. از

كه فرمودند: كنت نبيا و آدم بين الم\\اء والطين . يع\\ني )ص (پيغمبر اكرم آن روز كه خداوند آدم را از آب و گل خلق مي كرد من در تع\\اليم يك پيغم\\بر ب\\ودم و از اين ق\\بيل رواي\\ات ديگ\\ر. پس در اين ج\\ا ح\\ركت

3معارج، 47

116

شرح دعاي ندبه

كاروان بشريت را از روز زندگي آدم و از محل زندگي آدم شروع مي كنيم قدم به قدم همراه كاروان ترقي و ت\\نزل كمي و كيفي آن ه\\ا را در نظر مي گيريم تا روزي كه به مقصد برس\\يم . دع\\اي ش\\ريفه ن\\دبه همين برنامه را اجرا مي كند افكار بشريت را در مسير ح\\ركت انبي\\اء از آدم تا خاتم و از خ\\اتم ت\\ا ظه\ور خ\\اتم دوم يع\\ني ام\ام زم\ان عليه السالم شروع مي كن\\د. در براب\\ر اين ك\\اروان ب\\ه س\\وي حقيقت و ب\\ه سوي بهشت كاروان جهنم و جهنمي ها را هم در حاشيه ي\\اد آوري مي

كند تا روزي كه آخرين ثمره از حركت اين دو كاروان ظاهر شود. حركت تكاملي جامعه از خلقت آدم تا قيام قائم :

حركت از روزگ\\ار خلقت آدم و ح\\وا ش\روع مي ش\ود و همچ\نين از مكان زندگي آدم و حوا. اين را مي دانيم كه مكان ابت\\دايي آدم و ح\\وا يك زندگي بهشتي ب\\وده اس\\ت كه خداون\\د به آدم و ح\\وا مي فرماي\\د: اسكن انت و زوجک الجته فكال منها رغدا حيث شئتما... اي آدم ! تو و همسرت حوا در اين زندگي بهشتي سكونت داريد، اجازه داريد از اين همه ميوه ها و نعمت ها و لذت ه\\ا اس\\تفاده كني\\د. فقط به اين درخت نزديك نشويد كه اگر نزديك شديد ظالم خواهيد بود و در ظلمت ق\\رار مي گيرد. در اين ج\\ا مي دانيم بهش\\ت آدم در همين ك\\ره زمين ب\\وده

است . معص\\\يت آدم هم در بهش\\\ت ك\\\ره زمين و در حاش\\\يه اين س\\\كونت بهشتي چند مسئله بايستي مورد ت\\وجه ق\\رار گ\\يرد ت\\ا ب\\دانيم زن\\دگي بهش\\تي به چه كيفيت اس\\ت و خ\\روج از زن\\دگي بهش\\تي چه معن\\ايي دارد. اوال بهشت زندگي انسان اس\\ت. بهش\\ت ب\\دون انس\\ان از بياب\\ان بدتر است و بيابان به اضافه انسان از آن بهشت بهتر. پس آدم و حوا كه يك انسان هاي سطحي و ابت\\دايي بوده ان\\د و ب\\ه عقي\\ده م\\ا س\\اده بوده اند و ساده فكر مي كرده اند، الزم است كه در اختيار انسان هاي بهشتي قرار گيرند. آدم و حوا مانند دو نفر غ\\ريب هس\\تند كه خداون\\د از بيابان زندگي و يا از ديار عدم آن ها را به شهر زندگي وارد كرده و تحويل شهر داده است . در اين جا شما فكر كنيد انسان هاي س\\طحي و ساده اي كه از بيابان وارد شهر آباد مي شوند آيا ممكن اس\\ت فقط به آب و غذا و درخت مربوط شوند و انساني در آن شهر نباش\\د و آن ها با انساني محشور نشوند. كساني كه همه جا مي گويند: آدم و حوا وارد زندگي بهشتي شدند، خوردند و چريدند. چرا تم\\اس آن ه\\ا را ب\\ا انس\\ان ه\\اي بهش\\تي ذك\\ر نمي كنن\\د. در حاش\\يه ورود آدم به زن\\دگي

117

شرح دعاي ندبه

بهشتي اين همه اح\\اديث و آي\\ات اس\\ت كه آدم و ح\\وا تح\\ويل انس\\ان ه\\اي بهش\\تي داده ش\\دند و در اختي\\ار آن انس\\ان ه\\اي بهش\\تي ق\\رار گرفته اند. اسم آن ها را ياد گرفته اند مقام آن ها را ديدن\\د و رابطه آن ه\ا را ب\\ا فرش\\تگان و رابطه فرش\تگان را ب\\ا آن ه\\ا مش\\اهده كردن\\د. تمامي موفقيت آدم و حوا در ارتباط با همان انسان هاي بهشتي قرار گرفت . همان طوركه در زمان ما پسر و دخ\تري كه متول\د مي ش\وند خداوند آن ها را تحويل انسان مي دهد تا پدر و م\\ادر آن ه\\ا را ب\\زرگ كنن\\د و ت\\ربيت كنن\\د آن دو نف\\ر انس\\ان هم كه از خ\\اك متول\\د ش\\دند، تحويل انسان هاي بهشتي داده شدند تا آن انسان هاي بهشتي آن ه\\ا را تربيت كنند و به ثمر برسانند. داستان گردش آدم و حوا در بهش\\ت و رو به رو شدن با قصر بهشتي حضرت زهرا سالم الله عليه\\ا و ائمه ديگر و اين كه مشاهده كردند در آن قصر خانمي روي تخت س\\لطنتي نشسته گوشواره اي به گوش دارد تاجي بر سر و گلوبن\\دي به گ\\ردن، آدم و حوا سئوآل مي كند يا براي او چنين سئوآالتي به وجود مي آورند كه اين خ\\انم ب\\ا اين جالل و عظمت كيس\\ت و اين ت\\اج و گوش\\وار و گردنبند يعني چه؟ . فرشته ب\\راي آدم تفس\\ير مي كن\\د اين خ\\انم ملكه بهشت حضرت زهرا سالم الله عليها است و اين تاجي كه بر سر دارد پدرش رسول خدا و گوشواره ها فرزندانش امام حسن و امام حسين

اين حديث در ارتباط با48 .)ع(و گردنبندش شوهرش موال اميرالمؤمنين آدم در زندگي بهشتي روايت شده اس\\ت و ي\\ا ح\\ديث بس\\يار عجيب و عميقي كه قبال اشاره شد موال امام حسين عليه السالم روز عاش\\ورا به اصحاب نخبه و مخصوص خود كه دس\\ت چين ه\\اي زم\\ان و خالص\\ه بهترين انس\\ان ه\\اي زم\\ان بودن\\د. حض\\رت آن ه\\ا را اليق دانس\\ت كه قدري از سابقه خود و سابقه پدرش و م\\ادرش و ج\\دش رس\\ول خ\\دا براي آن ها ذك\\ر كن\\د. ت\\رجمه ح\\ديث اين اس\\ت كه حض\\رت اص\\حاب عاشوراي خود را مخاطب قرار مي دهد مي گويد: اي گ\\روه اص\\حاب من كه در اين بحران زندگي و حادثه امروز به ما اهل ال\\بيت متوس\\ل شده ايد، دوست داريد قدري از سابقه اين خانواده براي شما بگويم تا معرفت پيدا كني\\د و م\\والي خ\\ود را آن چن\\ان كه ن\\زد خ\\دا مع\\روف و محبوب است ، بشناسيد تا در اثر اين شناسايي اين فداكاري هم براي شما آسان شود و خيال نكنيد كه مفت و مجاني جان خود را مي بازي\\د و مانند كساني هستيد كه در راه كفر و گناه جان باخته اند و ن\\تيجه اي

جلد 48 االطهار االئمه اخبار لدرر الجامعه االنوار 26بحار

118

شرح دعاي ندبه

از اين جانبازي نگرفته اند. اصحاب عرضه مي دارند بلي ي\\ا بن رس\\ول الله دوست داريم شما را با همان وضعيت و موفقيتي كه در نزد خ\\دا و تاريخ داريد، بشناسيم . حضرت فرمودند: آن جا كه خداون\\د تب\\ارك و تعالي آدم و حوا را در زندگي بهشتي آفريد و ق\\دري آن ه\\ا را ت\\ربيت كرد تا توانستند به اسماء اشخاص و اش\\ياء آش\\نا ش\\وند در اين م\\وقع

و فاطمه زهرا سالم الله )ع( و موال امير المؤمنين)ص (محمد رسول خدا عليها و امام حسن و امام حسين عليهم السالم را به او مع\\رفي ك\\رد و آدم و حوا را مأمور كرد در ارتباط ب\\ا م\\ا اهل ال\\بيت باش\\ند. پس از آن كه اين وابس\\تگي معين ش\\د و آن زن و ش\\وهر به م\\ا و مكتب م\\ا مربوط شدند و تاج افتخ\\ار واليت م\\ا اهل ال\\بيت را به س\\ر گذاش\\تند، چنان عظمتي پي\\دا كردن\\د كه خداون\\د تم\\امي فرش\\تگان را م\\أمور به سجده آدم كرد. چرا فرشتگان مأمور به سجده آدم شدند زيرا آدم ب\\ا همين ارتب\\اط از همه فرش\\تگان به\\تر و ب\\االتر ش\\ناخته ش\\د، تم\\امي فرشتگان سجده كردند به ج\\ز ابليس كه در اين ج\\ا مي فرماي\\د: ابي ان يتواضع لجالل عظمه الله و النوارنا اهل ال\\بيت . جمله ديگ\\ري پيش از اين مي فرمايد: و كانت ان\\وارهم تض\\ييي في االف\\اق من الحجب و الجنان... يعني پيش از اين كه آدم ارتباط به ما اهل البيت پيدا كند نور ما اهل البيت آفاق افكار و آسمان ها را روش\ن ك\رده ب\\ود. در اين ج\ا چرا ابليس مطرود و ملع\ون ش\ناخته ش\د ب\راي اين ك\ه حاض\\ر نش\\د عظمت خدا و جالل ما اهل البيت را قبول كند به همين دليل كه تسليم مقام اهل البيت نش\\د ك\\افر ش\\ناخته ش\\د و مط\\رود واقع گردي\\د. اين حديث شريف كه در كتاب بالغه الحسين از كتب بحار نقل شده است بهترين حديثي است كه خداون\\د رم\\ز ح\\ركت آدم و فرزن\\دان او را در خط مكتب اهل البيت و در ارتباط ب\\ا اهل ال\بيت مع\\رفي مي كن\\د و ب\\ا همين ارتباط و يا مخ\\الفت ب\\ا اين ارتب\\اط و اتص\\ال دو گ\\روه ك\\افر و

مؤمن را از ابتداي تاريخ تا انتها يادآوري مي كند. پس ما ب\\راي تفس\\ير و تب\\يين ك\\امل دع\\اي ن\\دبه كه از عظيم ت\\رين و عجيب ترين دعاه\\ا ش\\ناخته مي ش\\ود ح\\ركت بش\\ريت را ش\\روع مي كنيم تا ببينيم و بدانيم در ه\\ر فص\\ل و زم\\اني به كج\\ا مي رس\\ند و عاقبت اين حركت به كج\ا منتهي مي ش\ود. مس\لم اس\ت كه ح\ركت بشريت به سوي دين خدا و به سوي علم و كمال از همين دو نفر آدم و حوا شروع شده است . تاريخ اديان و بيان\\اتي كه از مب\\دأ وحي م\\ايه مي گيرد ابت\\داي ح\\ركت بش\\ر را از همين دو نف\\ر انس\\ان مي دان\\د و

119

شرح دعاي ندبه

روشن مي دارد كه اين دو نفر انسان بدون پ\\در و م\\ادر از خ\\اك خلق شده اند. زيرا آن جا كه مردم در خلقت حض\\رت عيس\\ي عليه الس\\الم بدون پدر شك و شبهه دارند. خدا به آن ها مي فرمايد: اگ\\ر در خلقت عيس\\ي ش\\ك داري\\د، خلقت عيس\\ي مانن\\د خلقت آدم و ح\\وا ب\\وده كه بدون پدر و مادر خلق شده است. اصرار خداوند متع\\ال در اثب\\ات اين كه حركت شما انسان ها و زندگي شما از دو نفر انسان به ن\\ام آدم و حوا شروع شده ، براي رد فرضيه ه\\اي ط\\بيعيون و م\\اديون اس\\ت كه آن ها روي خياالت و فرضيات و خالف حقيقت مي خواهن\\د بگوين\\د كه انسان ها از ميليون ها و ميليارد ها سال پيش از اين به طور تصادفي و ناخودآگاه از ميمون ها متولد شده اند. ابتدا انسان هايي بوده ان\\د كه مانند حيوانات با چهار دست و پا را مي رفتند بعدا كم كم ق\\د راس\\ت كرده اند. ميليون ها سال در وحش\\يت و حي\\وانيت زن\\دگي كرده ان\\د ت\\ا روزي كه اتفاق افتاد مردي از آن ها بصيرت و بينايي پي\\دا ك\\رد. اولين كشفي كه انجام داد، استفاده از آتش بود كه از برخ\\ورد س\\نگ ه\\ا ب\\ا يك\\ديگر كم كم ب\\راي خ\\ود آتش ب\\ه وج\\ود آورد و ي\\ا از رع\\د و ب\\رق و صاعقه ها و امثال آن ها. طبيعيون اصرار دارن\\د كه ث\\ابت كنن\د خلقت هر چيزي خواه جمادات و نبات\\ات و حيوان\\ات و انس\\ان ه\\ا تص\\ادفي و تك\\املي از ط\\بيعت ب\\وده اس\\ت ، همين ط\\ور متول\\د مي ش\\وند و مي ميرند. مي خواهند اثب\\ات كنن\\د كه نه خ\\دايي ب\\وده اس\\ت كه ب\\ا اراده حكيمانه ای عالم را خلق كند و هدفي از اين خلقت داشته باش\\د و نه هم آخرتي و قيامتي در كار است كه انسان ها بعد از م\\رگ بالفاص\\له يا با فاصله به عالم ديگر منتقل شوند و در آن جا حس\\اب و كت\\ابي در كار باشد. وقتي انسان ها اين جور فكر كنند كه بشريت از ميليون ه\\ا و ميلياردها سال پيش از اين تصادفي به وجود آمده اند، متولد ش\\ده و مرده اند و باز هم متولد مي شوند و مي ميرند، بر اساس اين فرض\\يه ها خلقت عالم و آدم به لغويت مي كشد و اين فرض\\يه ه\\ا اثب\\ات مي كند كه خلقت و حركت مخلوقات بدون هدف اس\\ت و اگ\\ر هم ه\\دفي در كار باشد به وسيله همين انسان ها كه به سوي يك تمدن ناشناخته در حركتن\\د ت\\أمين مي ش\\ود. اگ\\ر حقيقت\\ا اين ط\\ور باش\\د كه خلقت انسان در روي كره زمين مرب\\وط به ميلي\\ون و ميلي\\ارد س\\ال پيش از اين بوده ، يكچنين فك\\ري در انس\\ان ب\\ه وج\\ود مي آي\\د كه پس زن\\دگي آخرت و قي\\امت كي ب\\وده و كج\\ا خواه\\د ب\\ود و عالوه در ص\\ورتي كه خلقت ابتدايي انسان ها بدون دليل و هدف باشد، انتهاي زندگي آن ها

120

شرح دعاي ندبه

هم بدون دليل و هدف است . حركت بدون ه\\دف يع\\ني ابت\\داي ب\\دون انتها و يا همه جا ابتداي محض بدون انتها با اين كه حركت يك موج\\ود خواه انتقالي يا تكاملي باشد، بدون هدف ممكن نيس\\ت . تنه\\ا ع\\املي كه يك موجود متحرك را وادار به حركت مي كن\\د ه\دف اس\\ت . ت\\ا آن ج\\ايي كه حش\\رات و حيوان\\ات هم ب\\دون ه\\دف و مقص\د از النه خ\\ود خارج نمي شوند. اگر از مورچه اي يا حش\\ره اي ي\\ا پرن\\ده و چرن\\ده اي سئوآل كني كه از خواب بيدار شدي و از النه خود خارج شدي به كج\\ا مي روي هدف خود را به زندگي توضيح مي دهد و يا اگر از ب\\ذر گي\\اه و درختي سئوآل ك\\ني به چه منظ\\وري س\\ر از خ\\اك در آوردي ج\\واب مي دهد كه مي خواهم خ\\ود را به مي\\وه و دانه برس\\انم . پس ح\\ركت بدون هدف به عنوان نمونه در هيچ زماني از تاريخ قابل وقوع نبوده و قابل وقوع نخواهد بود. تمامي دانشمندان عقيده دارند كه تنها موجود متحرك و متكامل كه همه با هم حركت تكاملي دارند همين انسان ه\\ا هستند. اين انسان كه هر روز در زندگي بهتري و عالي تري ق\\رار مي گيرن\\د و ب\\ه س\\وي يك زن\\دگي اي\\ده ال پيش مي رون\\د چگ\\ونه ممكن است حركت آن ها بدون هدف و مقصد باشد. پس فرض\\يه ط\\بيعيون هم از نظر پيدايش انسان به طور تصادفي خالف حقيقت اس\\ت و هم از نظر اين كه مي گويند انسان بي هدف متولد مي شود و بي ه\\دف مي ميرد و اين تولد و مرگ از ازل تا به اب\\د ادامه دارد خالف حقيقت است . خداوند در قرآن و همچنين انبياء و اوليا در بيان\\ات خ\\ود اص\\رار دارند كه هرگز در طبيعت ب\\ه ط\\ور تص\\ادف و ب\\دون ه\\دف مخل\\وقي خلق نش\\ده و نخواه\\د ش\\د بلكه آف\\رينش ه\\ر مخل\\وقي از جم\\ادات و نباتات و حيوان\\ات و مخصوص\\ا انس\\ان ه\\ا مرب\\وط به اراده و مش\\يت خداوند متعال است . خداون\\د بش\\ريت را به منظ\\ور رس\\يدن به علم و معرفت كامل آفريده و بعد از آن كه معرفتش به كمال رسيد او را در يك زندگي بسيار مجهز و مطل\\وبي ب\\ه ن\\ام بهش\\ت ق\\رار مي ده\\د ت\\ا زندگي خود را ادامه دهد. بنابراين ق\\رآن اص\\رار دارد كه به م\\ا بگوي\\د اوال خلقت اين دو انسان كه پدر و مادر اصلي بشر هستند، تصادفي و يا از حيوان نبوده و همچنين تاريخ هايي كه حكما ب\\راي پي\\دايش بش\\ر فرض مي كنند، غلط ب\\وده و خالف حقيقت اس\\ت . ت\\اريخ زن\\دگي اين انسان موج\\ود در ك\ره زمين به ده ه\زار س\ال نمي رس\\د بلكه كم\\تر اس\\ت . ب\\ر اس\\اس روايت ه\\ا مخصوص\\ا در كت\\اب ت\\ورات و انجيل كه قديم ترين كتاب هاي آسماني بوده از زبان پيغمبران كه آن ه\\ا هم از مسير وحي سخن مي گويند. ابتداي خلقت و ح\\ركت انس\\ان ه\\ا را از

121

شرح دعاي ندبه

آدم و حوا گزارش داده اند تا جايي كه پدرها و مادرها را ت\\ا آدم و ح\\وا به طور واضح و روشن بيان كرده اند. انبياء كه عالم ترين انسان ه\\اي تاريخند و هرگز در تاريخ بشريت دانشمندي پيدا نشده تا بتواند با علم انبياء يا با ح\\ركت و سياس\\ت آن ه\\ا رق\\ابت كن\\د و هرگ\\ز گفته خالف حقيقتي از آن ها شنيده نشده است . آن ها نسل بش\\ريت را ت\\ا آدم و حوا مي شمارند و آدم و حوا را دو نفر انسان مستقل مي دانن\\د كه به اراده خداوند متعال خلق شده اند و در مسير ازدواج و توال\\د و تناس\\ل حركت خود را شروع كرده اند و از زمان پيدايش آدم تا امروز همه جا ت\\اريخ را از آدم ت\\ا ن\\وح پيغم\\بر از ن\\وح پيغم\\بر ت\\ا اب\\راهيم خليل و از ابراهيم تا حضرت موسي و عيس\\ي و از حض\\رت عيس\\ي ت\\ا حض\\رت خاتم االنبي\\اء محم\\د ص\\لي الله عليه و آله ق\\دم به ق\\دم و قلم به قلم ذكر كرده اند كه هنوز اين مدت به ده هزار سال نرسيده اس\\ت ت\\ا چه برسد به ميليون و ميليارد. ديگر فكر نمي كنند كه اگر ميليون ها سال پيش از اين انسان در زمين به وجود آمده باشد و ب\\ر اس\\اس اين ك\\ه توالد و تناسل تصاعدي جلو مي رود از دو نر چهار نفر و از چهار نف\\ر الاقل هشت نفر الزم بوده است كه تا امروز صدها ه\\زار م\\رتبه ك\\ره زمين پر از انسان ها شده باشد و هم دسته جمعي نابود شده باش\\ند. ما در همين عمر كوتاه خود كه در سنه هزار و سيص\\د هج\\ري به بع\\د زندگي كرده ايم مشاهده مي ك\\نيم كه در همين پنج\\اه ، شص\\ت س\\ال جمعيت كره زمين چهار برابر شده است . در پنج\\اه س\\ال پيش از اين

ميليون نفر جمعيت داشت و امروز از شصت ، هفت\\اد15كشور ايران ميليون هم تجاوز مي كند. با اين همه كه نسل بشر را كنترل مي كنند باز هم جمعيت زياد. م\تراكم مي ش\\ود. ح\\ال اگ\\ر اين زن\\دگي ظ\\رف ميليون ها س\\ال ب\\وده و دوام داش\\ته چگ\\ونه اين ك\\ره زمين توانس\\ته اس\\ت موج\\وديت بش\\ر را در روي خ\\ود تحمل كن\\د. ب\\ا اين حس\\اب بايستي حركت بشر موجود را بر اساس آيات قرآن و فرمايشات ائمه اطهار عليهم السالم و بيانات پيغم\\بران ترس\\يم ك\\نيم كه ص\\د در ص\\د اين ترس\\يم و تنظيم مط\\ابق قض\\اوت عقل و فلس\\فه اس\\ت . آن ه\\ا زندگي بشريت را هدف دار مي شناسند و روزي هم كه اين انسان ه\\ا در مسير زندگي خود به هدف مي رسند و زندگي آخرتي آن ها شروع مي شود. آن روز را هم با عاليم و مشخص\\ات واض\\ح و روش\\ن معين كرده اند. پس قدم به قدم همراه اين پدر و مادر در مسير دعاي ن\\دبه حركت بشريت را ترسيم و تنظيم مي كنيم تا ببي\\نيم و ب\\دانيم از كج\\ا

122

شرح دعاي ندبه

شروع شده و به كجا خاتمه پيدا مي كند زي\\را يكي از دس\\تورات اكي\\د امام صادق عليه الص\اله و الس\الم اين اس\ت كه مي فرماين\د: به ه\ر قيمت هست بايستي ابتدا و انتهاي زندگي خود را بشناس\\يد. طبق يك جمله معروف مي فرمايند: رحم الله ام\\را ع\\رف من اين و في اين و الي اين يعني لطف و رحمت خ\\دا ش\\امل ح\\ال انس\\اني مي ش\\ود كه حركت بشريت را در مسير زندگي بداند كه از كجا ش\\روع ش\\ده و به كجا رسيده و به كجا خاتمه پيدا مي كند. زماني كه م\\ا مب\\دأ و مقص\\د حركت را شناختيم و دانستيم به اين زودي وارد شهر ب\\زرگي و تم\\دن بزرگي به نام مدينه فاضله مي شويم مانند مسافري كه ب\\راي مقص\د خود زاد و توشه فراهم مي كند ما هم بهتر و بيشتر براي مقص\دي كه

براي آن حركت مي كنيم زاد و توشه معين مي كنيم . چگونه آدم و حوا تحويل زندگي بهشتيان شدند :

بي شك زندگي انس\\ان ه\\ا در ك\\ره زمين از دو نف\\ر انس\\ان ش\\روع شده است و از روزگ\\ار پي\\دايش اين دو نف\\ر در ك\\ره زمين ت\\ا ام\\روز كمتر از ده هزار سال طول كشيده و كتاب هاي آسماني قدم به ق\\دم ابتدا و انتهاي اين زندگي دنيايي را براي مردم تبيين كرده ان\\د. دو نف\\ر انس\\ان ب\\ه ن\\ام آدم و ح\\وا در يك وض\\ع بهش\\تي كه آن بهش\\ت هم در همين كره زمين به وجود آمده بود مانند گي\\اه از خ\\اك روييدن\\د هم\\ان طور كه بسياري از حشرات خلق الساعه هستند از خ\\اك متك\\ون مي شوند. خداوند متعال هم دو نفر انسان را به اين كيفيت مانند گي\\اه در دل خاك آفريد. آن ها هم مانند حشرات ديگر و حيوانات ديگر از خاك سر در آوردند. تحويل انسان هاي بهشتي شدند ابتدا مانند ك\\ودك و در آينده رشد پيدا كردند در اين جا اولين چيزي كه الزم است حقيقت آن را بدانيم يكي اين كه آن بهشت آدم و حوا در كجاي كره زمين بود زيرا احاديث و اخبار بهشت آدم را بهش\\تي در ك\\ره زمين تع\\ريف مي

كنند. مي فرمايند: كانت جنه ال\\دنيا تطلع عليه\\ا الش\\مس و القم\\ر. يع\\ني بهشت آدم بهشتي در همين دنيا و كره زمين بود در معرض تابش ماه و خورشيد زيرا زندگي بهشتي يك زندگي آرام و آسايش بخش اس\\ت كه به اراده خدا يا به اراده انسان هاي ك\\امل ف\\وري و آني در ه\\ر ج\\ا كه هستند ب\\ه وج\\ود مي آي\\د. زن\\دگي بهش\\تي مانن\\د زن\\دگي دني\\ايي از مسير علت و معلول هاي طبيعي نيست كه مثال از سرما و گرما و باد و طوف\ان و ح\\رارت و ب\\رودت و اب\\ر و ب\اران اس\تفاده كنن\\د. زن\دگي

123

شرح دعاي ندبه

دنيايي در وضعيي قرار گرفته است كه تمامي اين علت و معلول هاي طبيعي را خداوند متعال عامل مؤثر قرار داده سرما در چه ش\\رايطي و باد و باران و تابش آفتاب در چه وضعي تا گياه يا حي\\وان و انس\\اني توليد شود و بتواند زندگي كند. اگر تعادل طبيعي به هم بخ\\ورد س\\رما يا گرم\ا ي\ا ع\وامل ديگ\ر از ان\دازه معين خ\\ارج ش\ود، زن\دگي هم كه مولود همان شرايط اس\\ت مختل مي ش\\ود. وليكن زن\\دگي بهش\\تي و انسان هاي بهشتي در اسارت اين علت و معلول هاي طبيعي نيستند، آن ها حاكم بر سرما هستند نه اين كه س\\رما ح\\اكم ب\\ر آن ه\\ا باش\\د. همچنين آن ها حاكم بر حرارت و تابش آفتاب و باد و باران و طوف\\ان هستند. انسان هاي بهشتي مانند حضرت ابراهيم خليل در ميان درياي آتش زندگي مي كند. ابراهيم خليل شايد ح\\دود يك هفته ي\\ا بيش\\تر در ميان آتش ها بوده خيلي آرام غذ ا براي او آماده مي شد. شربت هاي سرد و گوارا، خواب و استراحت تا زماني كه آن آتش ها خاموش شد و زمين هم به سردي و سالمتي برگشت . بعد از خ\\اموش ش\\دن آتش ها و سرد شدن زمين انسان ها آمده اند او را در محاص\\ره خ\\ود ق\\رار داده اند. چنين نبوده است كه مردم آتش را خ\\اموش كنن\\د ي\\ا اين ك\\ه خدا آتش را خاموش كند و يا ابراهيم خليل از ميان آتش فرار كند. در حالي كه مردم و نم\\رود از ب\\االي قص\\ر خ\\ود دري\\اي آتش را تماش\\ا و مشاهده مي كردند كه ابراهيم با خي\\ال راحت مي خواب\\د و اس\\تراحت مي كند. در اين جا از زب\\ان نم\\رود گفته ان\\د كه نم\\رود مي گوي\\د: من اتخذ الها فليتخذ اله ابراهيم . يعني هر كس در پي خدايي هس\\ت كه او را معبود خود قرار دهد خداي ابراهيم را انتخاب كند. ابراهيم در ميان آتش حاكم بر حرارت آتش است . نه اين ك\\ه آتش ه\\ا خ\\اموش ش\\ده باشد و ابراهيم نجات پيدا كرده باشد. آتش ها در ح\\الي ك\\ه ش\\عله ور است حرارت محيط زندگي اب\\راهيم در مي\\ان آتش يك ه\\واي معت\\دل آرام بخش است مانند به\\ترين هواه\\ا. زن\\دگي بهش\\تي ه\\ا همه ج\\ا از مس\\ير ح\\اكميت ب\\ر ع\\وامل ط\\بيعي و ب\\ا اراده آني كن فيك\\وني خ\\دا ساخته مي شود. اين طور نيست كه بهشتي ها درختي به كارن\\د چن\\د ماه و سال پاي آن درخت بنشينند، پ\\رورش بدهن\\د ت\\ا وق\\تي به مي\\وه برسد. ساخت زن\\دگي بهش\\تي ب\\راي بهش\\تي ه\\ا به كيفيت معج\\زاتي اس\\ت كه ب\\ه وس\\يله پيغم\\بران ظ\\اهر ش\\ده اس\\ت . پيغم\\بران گ\\اهي مرده اي را زنده كرده اند بدون استفاده از ش\\رايط ط\\بيعي و اين همه مريض ها را شفا داده اند بدون اس\\تفاده از دوا داروه\\ا و ي\\ا ه\\ر وقت

124

شرح دعاي ندبه

گرسنه و تشنه شده اند به\\ترين آب ه\\ا و ش\\ربت ه\\ا در اختي\\ار آن ه\\ا قرار گرفته به همين كيفيت . يك بهشتي اگر به جهنم برود جهنم ب\\راي او بهش\\ت اس\\ت و يك جهنمي اگ\\ر به بهش\\ت ب\\رود، بهش\\ت ب\\راي او جهنم است زي\\را نعمت ه\\اي بهش\\تي و ي\\ا ع\\ذاب ه\\اي جهنمي در وجود انسان ها تمركز پيدا مي كند. انسان بهشتي ص\\احب اراده الهي اس\\ت كه اذا اراد ش\\يئا ان يق\\ول له كن فيك\\ون . آن چه مي خواه\\د ف\\وري ب\\راي او آم\\اده مي ش\\ود. و انس\\ان جهنمي در وج\\ود خ\\ود يك جهنم سوزاني است . در شرايط هزارها درجه ح\رارت مانن\د قطعه اي

از آتش بدون اين كه آتش وجودي او به جاي ديگري سرايت كند. تمامي اين عذاب هايي كه در دنيا توليد كرده ان\\د و ب\\ا آن ع\\ذاب ه\\ا بندگان مظلوم خدا را كشته ي\\ا س\\وزانيده اند تم\\امي اين ع\\ذاب ه\\ا و حرارت ها و سوزش زخم ها و جراحت ها در قيامت به خود آن ه\\ا ب\\ر مي گردد و در وجودشان متمركز مي شود. خودشان هيزم جهنمند كه خدا مي فرمايد: و اما القاسطون فكانوا لجهنم حطبا يعني بدكاران خودشان هيزم جهنمند. جهنم به اين كيفيت نيست كه دري\\ايي از نفت و ق\\ير و ه\\يزم باش\\د و انس\\ان ه\\ا در مي\\ان ش\\عله ه\\ا بس\\وزند بلكه وجودشان آتش و ح\\رارت اس\\ت و هرگ\\ز ن\\ابودي ب\\راي آن ه\\ا ممكن نيست . پس آن بهش\تي كه آدم در آن ج\\ا زن\\دگي مي كن\د يك زن\دگي است كه به اراده خدا و اراده انسان ه\\اي ك\\امل در ج\\ايي ظ\\اهر مي شود. گرچه در سرزمين خشكي مانند كوير باشد. در اين جا بي\\ان اين مطلب هم الزم است كه آيا بهشت آدم و ح\\وا ب\\اغي ب\\ود فقط ب\\راي آدم و حوا، بهشتي بود به اض\\افه انس\ان و ي\ا بهش\تي منه\اي انس\ان . بهشت منهاي انسان جنگل به حس\\اب مي آي\\د نه اين ك\\ه ب\\اغ بهش\\ت باشد وليكن بهشت به اضافه انسان مؤمن و متمدن بهشت به حساب مي آيد. آيا خدا اين دو نف\\ر انس\\ان يع\\ني آدم و ح\\وا را فقط در جنگل آفريد و به جنگل تحويل داد يا در باغ بهشتي كه انسان هاي متم\\دن و دانشمند در آن جا بودند و خدا آدم و حوا را تحويل انس\\ان داد. هم\\ان طور كه بچه هايي كه از پدر و م\\ادر متول\\د مي ش\\وند تح\\ويل انس\\ان داده مي شوند، تح\\ويل انس\\ان ه\\اي بهش\\تي داده ش\\دند و در ش\\عاع تربيت آن ها قرار گرفتند تا روزي كه بالغ شدند و خداوند آن ه\\ا را در معرض آزمايش ديني قرار داد و در اين آزمايش رف\\وزه ش\\دند و بع\\د زندگي بهشتي از آن ها گرفته شد، در يك وضعيت بياباني و ص\\حرايي

گرفتن\\د؟. بي ش\\ك آدم و ح\\وا در يك زن\\دگي و يا زندگي دنيايي ق\\رار

125

شرح دعاي ندبه

ف\\وري و آني بهشتي آفريده شدند. گ\\رچه خلقت آن ه\\ا ممكن اس\\ت باشد وليكن تربيت آن ها تدريجي انجام مي گ\\يرد زي\\را خلقت انس\\ان ها به اراده مستقيم خداوند متعال واقع مي ش\\ود. خداون\\د آن چه مي سازد گاهي فوري و آني مي سازد چن\ان ك\ه مي فرماي\د: اذا اراد ش\\يئا ان يق\\ول له كن فيك\\ون . يع\\ني خداون\\د آن چه مي خواه\\د و

اراده مي كند به محض خواستن ، شدن است . بين اراده خداوند متعال و مراد او فاصله اي نيست اين كه مش\\اهده مي كنيم در دنيا آن چه مي سازد مانند درخت ها و حيوانات و انس\\ان ها ت\دريجي مي س\ازد. ظ\\رف يك س\ال و دو س\ال و چن\د س\ال . اين خلقت تدريجي براي آم\\وزش انس\\ان ه\\ا مق\\در ش\\ده اس\\ت . در واقع خداوند صنايع طبيعي را تدريجي به صورت تعليمات الفبايي در اختي\\ار

كه انسان ها را در جريان طبيعت قرارانسان ها مي گذارد. براي اين س\\ازد و ازدهند و فكر آن ها را به علت و معل\\ول ه\\اي ط\\بيعي آش\\نا

اين راه آن ها را به علم و دانش برس\\اند آن چه مق\\ابل چش\\م م\\ردم مي سازد، كم كم و به تدريج مي س\ازد و در عين ح\ال كه آن چ\ه مي سازد تدريجي است . علت و معلول هاي طبيعي را هم مؤثر قرار مي دهد، مثال سرما و گرما. در چه ش\\رايطي باش\\د. انس\\ان ه\\ا از مس\\ير همين ساخت تدريجي و تأثير عوامل طبيعت در پديده هاي ط\\بيعت به علم و دانش و حقايق آگاهي پي\\دا كرده ان\\د و تم\\ام اس\\رار ط\\بيعت را كشف كرده اند به كيفيتي كه خودشان با تهيه و تنظيم عوامل ط\\بيعت توانس\\ته اند ج\\نين را پ\\رورش بدهن\\د و ي\\ا نطفه حيوان\\ات را به ثم\\ر برس\\انند. به همين كيفيت گل و گي\\اه بس\\ازند ت\\ا روزي كه از مس\\ير كشف علل و عوامل طبيعي به آخرين عامل كه اراده خداون\\د متع\\ال است آگاهي پيدا كنند. اگر صنايع طبيعت مانند معجزه ها فوري و آني س\\اخته مي ش\\د. انس\\ان ه\\ا گيج مي ش\\دند و نمي توانس\\تند ع\\وامل اعجاز و اسرار صنعت الهي را بشناسند. در تاريخ مش\\اهده مي ك\\نيم با اين كه اين همه معجزه ها به وسيله پيغمبران انج\\ام گ\\رفته ب\\از هم مردم نتوانسته اند سر ارتباط اراده آن پيغم\\بر را به اراده خ\\دا كش\\ف كنند و بااالخره معجزات را يك نوع سحر و ج\\ادو ش\\ناخته اند ب\\ه ج\\اي اين كه به پيغمبران معجزه گر احترام كنند و آن ه\\ا را در زن\\دگي خ\\ود حاكميت بدهند آن ها را كشته و از بين برده اند. نتوانس\\ته اند م\\وقعيت آن ها را تحمل كنند. پس اين صنعت تدريجي طبيعي در زندگي دنيايي

126

شرح دعاي ندبه

از اين جهت نيس\\ت كه اراده خ\\دا بيش\\تر از اين فع\\اليت ن\\دارد و ي\\ا بگوييم سرما و گرما همان طور كه بر اراده انس\\ان ح\\اكميت دارد ب\\ر اراده خدا هم حاكميت دارد. در تفسير آي\\اتي كه خداون\\د مي فرماي\\د:

ام\\ام عليه 49آس\\مان ه\\ا و زمين ه\\ا را در ش\\ش روز آفري\\ده است السالم مي فرمايند: اگر خدا بخواه\\د مي توان\\د در يك دقيق\\ه و يك ساعت و يا در يك ث\\انيه آس\مان ه\ا را و زمين ه\ا را بس\ازد ولكن

يع\\ني ب\\راي اين ك\\ه انس\\ان ه\\ا را در جري\\ان س\\اخت 50ليعلم خلقه... طبيعت و مخلوقات قرار دهد به اين كيفيت و به ت\\دريج آس\\مان ه\\ا و زمين ها را در شش روز آفريده است . اين زندگي دنيايي است كه بر پايه تعليم و تربيت انسان ها به وجود آمده است . خداوند مقابل چشم انسان ها كم كم و به تدريج نباتات و حيوان\\ات را مي س\\ازد ت\\ا علم در جامعه بشريت پيشرفت كن\\د. وليكن در زن\\دگي بهش\\تي و آخ\\رتي كه انسان ها بعد از تكامل علمي و ايماني وارد بهشت مي شوند. ساخت بهشت و درخت ها و ميوه هاي بهشت و ي\\ا خ\\وراكي ه\\اي ديگ\\ر و ي\\ا زن\\ده ش\\دن مردگ\\ان و برگش\\ت آن ه\\ا از پ\\يري به ج\\واني به كيفيت صنايع طبيعي دنيايي نيست بلكه خداوند آن چ\\ه در بهش\\ت مي س\\ازد فوري و آني مي س\ازد، گفته ان\\د: اگ\ر انس\اني پ\اي درخ\\تي از درخت هاي بهشت بنشيند و ميوه هاي آن را بچين\\د، ه\\ر مي\\وه اي را مي چين\\د فوري جاي آن ميوه ديگر آماده مي شود و يا هر گلي را بچين\\د ف\\وري گل و برگ ديگر سبز مي ش\\ود كه خداون\\د در وص\\ف س\\اخت زن\\دگي بهشتي مي فرمايد: عطاء غير مجذوذ يع\\ني بخش\\ش ه\\ايي اس\\ت كه هيچ وقت قطع نمي شود. لذا گفته اند: شير و شربت ها و عسل ها و شراب هاي طهور و چيزهاي ديگر به صورت نهر آب در جريان است ، هرگز كسري پيدا نمي كند و منقطع نمي شود. پس بن\\ابر اين زن\\دگي آخرت به اراده كن فيكوني خدا و يا اولياء خدا واقع مي شود، انس\\ان هاي بهشتي اسير عوامل طبيعت نيستند كه سرما و گرما و خورش\\يد و حرارت در آن ها مؤثر باشد بلكه حاكميت بر عوامل طبيعت دارن\\د. در شرايط هزار ها درجه حرارت و يا برابر آن ص\\فر درجه ب\\رودت زندگي آن ها از حد اعتدال خارج نمي شود. بن\\ابر اين خلقت آدم و ح\\وا كه در بهش\\ت انج\\ام گ\\رفته ف\\وري و آني ب\\وده اس\\ت . مانن\\د بچه هاي دنيا نيستند كه خلقتش\\ان از نطفه و ج\\نين ش\\روع ش\\ود و در دوران كودكي گرفتار ابتالئآت باشند و يا چرك و كثافت آن ه\\ا را ف\\را

�54عر�ف، 4950

127

شرح دعاي ندبه

گيرد بلكه مانند برگ گلي و يا ميوه تم\\يزي تك\\ون پي\\دا مي كنن\\د و در اختيار انسان هاي بهش\\تي ق\\رار مي گيرن\\د. وليكن ت\\ربيت انس\\ان ه\\ا خواه در زندگي آخرت و يا در زن\\دگي دني\\ا ت\\دريجي انج\\ام مي گ\\يرد. كودكان بهشتي هم اگر بخواهند به علم و سواد برسند بايستي حركت خ\\ود را از الفب\\اء ش\\روع كنن\\د. كلمه كلمه و جمله و جمله به آن ه\\ا تعليم شود تا روزي كه به علم كامل نايل شوند. در اين جا الزم است كيفيت تربيت آدم و حوا را به دست انسان ه\\اي بهش\\تي ت\\ا روزي كه به عقل كامل بالغ بشوند و از جانب خداوند تب\\ارك و تع\\الي مكلف به

تكليف الهي مي شوند روشن سازيم . تربيت آدم و حوا به دست انسان هاي بهشتي :

خداوند تبارك و تع\\الي در س\\رزمين كعبه يك زن\\دگي بهش\\تي ايج\\اد كرد و آن انسان هاي كامل را كه خلقت آدم و حوا و ساير انس\\ان ه\\ا ب\\راي آن ه\\ا و در ارتب\\اط ب\\ا آن ه\\ا ب\\ه وج\\ود آم\\ده بودن\\د. در همين سرزمين كعبه كه در وضعيت بهشتي قرار گرفته ب\\ود ن\\ازل فرم\\ود و آن ها را مبدأ و مص\\در آف\\رينش آدم و ح\\وا و فرزن\\دان آن ه\\ا ت\\ا روز قيامت در دنيا و آخرت قرار داد زي\\را اين خلقت عظيم انس\\ان ه\\ا كه آدم و حوا و فرزندان آن ها باشند، يك نعمتي اس\\ت از ج\\انب خداون\\د كه تقديم انسان مي شود تا با اين نعمت خداوند موجب\\ات س\\لطنت و پادشاهي آن انسان هاي كامل را فراهم كند. اين را مي دانيم كه يكي از وعده هاي خدا به انسان هاي مؤمن و ك\\امل پادش\\اهي و س\\لطنت است . همان طور كه خداوند به انسان م\\ؤمن وع\\ده ح\\ور و قص\\ور و ساير نعمت ها مي دهد به آن ها وع\\ده س\\لطنت و پادش\\اهي هم مي دهد لذا در سوره دهر كه ارقام ك\\امل نعمت ه\\اي خ\\ود را ب\\راي ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم ذك\\ر مي كن\\د از آن جمله مي فرماي\\د: و اذا

يعني وق\\تي بهش\\ت را مش\\اهده 51رايت ثم رايت نعيما و ملكا كبيرا... كني خواهي ديد كه نعمت ه\\اي ف\\راوان و پادش\\اهي ب\\زرگ در اختي\\ار شما قرار مي گيرد. پس در اين آيه خداوند به انسان هاي كامل وعده س\\لطنت و پادش\\اهي مي ده\\د و همچ\\نين آيه ديگ\\ري در س\\ور نس\\اء

يعني ما زمينه ق\\درت و52خداوند مي فرمايد: و آتيناهم ملكا عظيما... فراهم كرده ايم و اين س\\لطنت و)ص (سلطنت عظيمي براي آل محمد

20دهر، 51... 54نساء 52 �لناس: یحسدون �م

128

شرح دعاي ندبه

پادشاهي از مس\\ير خلقت انس\\ان ه\\ا و ت\\ربيت آن ه\\ا پي\\دا مي ش\\ود، پادشاهي يك مفه\\وم و معن\\ايي هس\\ت كه در ارتب\\اط ب\\ا انس\\ان ه\\ا و ح\\اكميت ب\\ر آن ه\\ا داي\\ر مي ش\\ود كس\\ي كه م\\الك امالك و اغن\\ام و احشام اس\\ت م\\الكيت پي\\دا مي كن\\د وليكن پادش\\اهي پي\\دا نمي كن\\د. پادشاه به كسي مي گوين\\د ك\\ه: انس\\ان ه\\اي ع\\اقل و دانش\\مند را در اختيار مي گيرد و بر آن ها حاكميت پيدا مي كند. خداوند با خلقت آدم و حوا و فرزن\\داني كه از نس\\ل آن ه\\ا ت\\ا روز قي\\امت پي\\دا مي ش\\وند زمينه س\\لطنت و پادش\\اهي ائمه اطه\\ار عليهم الص\\لوه و الس\\الم را فراهم كرده . لذا در زيارت جامعه كب\\يره اين جمالت را مي خ\\وانيم و مي گوييم: بكم بدا الله و بكم يختم... يعني خداوند اين خلقت عالم و آدم را براي شما و به وسيله شما شروع نموده و ب\\ه وس\\يله ش\\ما آن

ها را به كمال مطلق مي رساند. پس اين خلقت آدم و حوا و فرزندان آن ه\\ا نعمت ب\\زرگ اس\\ت از جانب خداوند متع\\ال كه تق\\ديم ائمه اطه\\ار ش\\ده ت\\ا پ\\ايه س\\لطنت و حكومت آن ها باشد. به همين مناسبت خداوند تربيت انس\ان ه\ا را از

به ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم واگ\\ذار ك\\رده )ع (هبوط آدم تا قيام قائم است و آن ها آموزگاران اصلي و ابتدايي بشر بوده و هستند ت\\ا روزي كه اين ش\\جره را به ثم\\ر برس\\انند و در مس\\ير ت\\ربيت آن ه\\ا زن\\دگي بهشتي داير شود. به همين مناسبت خداوند متع\\ال ابت\\دا در س\\رزمين كعبه يك وضعيت بهشتي ايجاد كرد و اين كعبه قصر پادشاهاني بود كه خداوند بشريت را براي آن ها و در ارتباط ب\\ا آن ه\\ا خلق نم\\ود. ابت\\دا اولين انسان هايي كه مبدأ نسل انس\ان ه\ا آين\\ده خواهن\\د ب\ود. در آن زندگي بهش\\تي ب\\دون پ\\در و م\\ادر خلق نم\\وده و ت\\ربيت آن ه\\ا را ب\\ه دست ائمه اطه\\ار و ي\\ا خمس\\ه طيبه عليهم الس\\الم ق\\رار داد. گ\\رچه خلقت آدم و حوا در ابتدا فوري و آني بود وليكن تربيت آن ها تدريجي

انجام گرفت . ابتدا در زن\دگي بهش\تي به اين دو ك\ودك ابت\دايي يع\ني آدم و ح\وا

اسماء را تعليم دادند كه خداوند مي فرمايد: و علم آدم االس\\ماء كله\\ا... يع\\ني خداون\\د ابت\\دا اسم هر كس و هر چيزي را به آدم و حوا آموخت . و اين تعليم اس\\ماء ساده ترين تعليمات است . يعني اولين چيزي كه به انسان مي آموزند، تعليم اس\\ماء اس\\ت . كودك\\ان در دامن پ\\در و م\\ادر كه اولين كالس و

129

شرح دعاي ندبه

اولين مكتب آن هاست اسماء را مي آموزند. ن\\ام پ\\در و م\\ادر زمين و آسمان و كوه و دريا و صحرا و همه چيز. لذا كودكان هر چيزي را مي بينند اسم آن را مي دانند و يا پدر و م\\ادر به آن ه\\ا مي آموزن\\د. آدم و ح\\وا هم به همين كيفيت در زن\\دگي بهش\\تي تحت تعليم و ت\\ربيت آن انس\\ان ه\\اي ك\\امل ق\\رار گرفتن\\د و اس\\م ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي را ش\\ناختند ت\\ا زم\\اني ك\\ه به بل\\وغ عقلي و عملي رس\\يدند و از ج\\انب خداوند تبارك و تعالي مكلف به اط\\اعت ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم و

تسليم مقام آن ها شدند. خداوند در اين جا دو ميوه از دو درخت به آدم و حوا معرفي نم\\ود. يكي از آن ها شجره طيبه يا درخت طوبي و ديگ\ري ش\جره خ\\بيثه ي\ا درخت زقوم . در انتها يعني بدي ها و خوبي ها مبدأ بدي ها را كه هوي نفس بود به آدم و حوا معرفي كرد و اين بدي ها كه از ه\\واي نفس و خ\\ود رأيي و خ\\ود مخت\\اري پي\\دا مي ش\\ود به عن\\وان ش\\جره منهيه ي\\ا درخت زقوم كه ميوه هاي بدي دارد و انسان ها را به جهنم مي كشاند به آدم و حوا معرفي كرد و فرمود: ال تقربا ه\\ذه الش\\جره ... يع\\ني به درخت هوي و هوس خود نزديك نشويد و از ميوه هاي آن تن\\اول نكني\\د و در برابر آن شجره طيبه كه همان واليت ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم و تربيت آن ها باشد به آدم و ح\\وا مع\رفي ك\رد. و آن ه\ا را مل\\زم به اطاعت آن ها نمود و فرمود: تا زماني كه در س\\ايه اين درخت ط\\وبي هستيد همه چيز ب\\راي ش\\ما آس\\ان و ف\\راوان در اختيارت\\ان ق\\رار مي گيرد. وليكن اگر از سايه اين درخت خارج شديد به هوي و هوس خود كه ش\\جره خ\\بيثه اس\\ت ن\\زديك ش\\ديد بداني\\د ك\\ه از زن\\دگي بهش\\تي محروم و مبتال به مصيبت ها و رنج هاي فراوان خواهيد ش\\د ت\\ا روزي كه موجبات توبه و برگشت شما به داي\\ره اط\\اعت خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا فراهم شود. در همين زمان بود كه موجبات گناه و معصيت آدم و حوا ف\\راهم ش\\د. زي\\را آن ه\\ا در س\\ايه واليت ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم عزت و عظمت فراوان پي\\دا كردن\\د و به دليل همين ارتب\\اط به واليت ائمه و اط\\\اعت از آن ه\\\ا مس\\\جود فرش\\\تگان و مالئكه ه\\\ا ش\\\دند. فرش\\تگان بهش\\تي در اط\\اعت آن ه\\ا ق\\رار گرفتن\\د و همين ع\\زت و عظمت مايه غرور آن ها شد و زمينه معص\يت آن ه\ا را ف\\راهم ك\رد. معصيت آن ها حسدورزي به مقام واليت اهل بيت عصمت ش\\د. زي\\را آن ه\\ا كه وق\\تي كه به عقل و بل\\وغ رس\\يدند و آن ع\\زت و عظمت را

130

شرح دعاي ندبه

مشاهده كردند ندانستند و يا نتوانستند بدانن\\د كه اين ع\\زت و عظمت در شعاع واليت و تربيت ائمه اطهار است . شايد خياالتي در آن ها پيدا شد كه آن ه\\ا چه ك\\اره هس\\تند كه اين همه عظمت دارن\\د و بايس\\تي ولي ما و امام ما و سلطان ما باشند و م\\ا در اط\\اعت آن ه\\ا باش\\يم . حس رق\\ابت در وج\\ود آن ه\\ا زن\\ده ش\\د و اين رق\\ابت و حس\\ادت يك عامل طبيعي در وجود انسان هايي است كه هنوز به تكامل نرسيده و مصدر و مبدأ نعمت ها و قدرت ها را نشناخته اند. پس آن ها چه ك\اره هستند كه ما نيستيم چ\\را مق\\ام آن ه\\ا ب\\االتر اس\\ت و م\\ا بايس\\تي در اطاعت آن ها باشيم در اين ج\\ا وق\\تي از ام\\ام هش\\تم عليهم الس\\الم سئوآل مي كنند كه گناه آدم و حوا در بهشت چه بود كه ب\\ه خ\\اطر آن گناه تبعيد شدند حضرت جواب مي دهد گناه آن ها حس\\دورزي ب\\ود و اين حسد مسئله اي است كه بين انسان و انسان ه\\اي ب\\االتر و واالت\\ر پيدا مي شود. وقتي كه انس\\اني در مق\\امي از علم و دانش ق\\رار مي گيرد و با انساني كه از او باالتر و بهتر است رو به رو مي شود غريزه حسادت و رقابت تح\ريك مي ش\ود و مي گوي\د: او چك\اره هس\ت كه من نيستم به جاي اين كه از آن انسان باالتر و واالتر اطاعت كند با او حسادت مي كند و همين حسادت يگانه عامل قطع رابطه بين انس\\ان و انسان هاي بهتر و ب\االتر اس\ت . خداون\د دس\تور مي ده\د كه وق\\تي شما مردم با انساني از خود باالتر و داناتر رو ب\\ه رو ش\\ديد از علم آن ها و مقام آن ها استفاده كنيد. از مسير اط\\اعت و ت\\ربيت مي تواني\\د به مقام آن ها برسيد نه از راه رقابت و حسادت وليكن اين رق\\ابت و حسادت بر انسان هايي كه به كمال مطلق نرسيده اند، حاكميت دارد. خواهي نخواهي ص\\فت حس\\ادت و رق\\ابت آن ه\\ا تح\\ريك مي ش\\ود و كمتر مي توانند آن مقام بهتر و باالتر را به رسميت بپذيرند و آن ها را بر خود حاكميت دهند. همين طور كه تمامي انسان ها غالب\\ا ب\\ر مق\\ام

هاي باالتر حسادت مي كنند، آن آدم و حوا هم چنين بودند. پس ب\\ر خ\\دا واجب مي ش\\ود كه م\\دتي آن ه\\ا را از نعمت واليت و تعليم و ت\\ربيت انس\\ان ه\\اي ك\\امل كه هم\\ان زن\\دگي بهش\\تي اس\\ت محروم كند و آن ها را مبتال به فقر و مح\\روميت نماي\\د ت\\ا ق\\در نعمت واليت بزرگ\\ان را بدانن\\د و به پن\\اه آن ه\\ا برگردن\\د. به خ\\اطر همين رقابت و حسادت و خروج از دايره واليت و ت\\ربيت ائمه اطه\\ار عليهم السالم از زندگي بهشتي محروم شدند يع\\ني آن وض\\عيت بهش\\تي كه ظاهرا در همين س\رزمين كعبه ب\\وده اس\\ت در وض\\عيت دني\\ايي ق\رار

131

شرح دعاي ندبه

گرفت . ميوه ها و درخت ها پالسيده شد و از بين رفت و انسان ه\\اي بهشتي از اختيار آن ها خارج شدند و آن زن و شوهر در بيابان خش\\ك و س\\وزاني در وض\\عيت دني\\ايي و مح\\روميت ق\\رار گرفتن\\د. بين زن و شوهر جدايي افتاد و مبتال شدند كه از علف هاي صحرا يا مي\\وه ه\\اي جنگل استفاده كنند تا روزي كه موجبات توبه آن ه\\ا ف\\راهم ش\\د و دو مرتبه به داي\\ره واليت الهي برگش\\تند و زمينه ادامه زن\\دگي و ارتب\\اط زن و شوهر ب\\ا يگ\\ديگر ف\\راهم ش\\د. اين ب\\ود واقعيت معص\\يت آدم و

خروج از زندگي بهشتي و توبه آن ها بعد از مدتي طوالني . ائمه اطهار دو نوع نمايش در برابر انسان ها داشته اند :

در اين جا الزم است بدانيم كه ائمه اطهار عليهم السالم در ارتب\\اط با مردم دو وضعيت پيدا مي كنند و به دو وضعيت خ\ود را نم\ايش مي دهند. گاهي در وضعيتي كه آن ها به جاي مقصد ش\\ناخته مي ش\\وند و مراجع اصلي بندگان خدا هستند و بندگان خدا مجب\\ور و مل\\زم هس\\تند كه از آن ها اطاعت كنند و آن ها را به پيشوايي و رهبري خود انتخاب كنن\\د. در اين وض\\عيت م\\أموريت پي\\دا مي كنن\\د خ\\ود را ب\\ا آن جالل و شكوه رهبري و سلطاني و عظمت معرفي كنند و نشان و م\\دالي كه خداوند به آن ها اختصاص داده و نشان گر عظمت و شكوه آن ه\\ا در نزد خداست به نمايش بگذارند تا مردم ببينند و بدانند كه آن ها انسان هايي برت\\ر و ب\\االتر و انس\\ان ه\\ايي هس\\تند كه در كم\\ال مطلق ق\\رار گرفته ان\\د. مب\\دأ و مع\\دن فيوض\\ات و برك\\ات الهي هس\\تند و در اين وضعيت بر آن ها واجب مي ش\\ود كه خ\\ود را به عن\\وان خليفه خ\\دا و جانشين خدا به مردم معرفي كنن\\د. مش\\اهده مي كني\\د كه ام\\ام دهم امام علي النقي عليه الس\\الم در زي\\ارت ج\\امعه كب\\يره چه اوص\\اف و الق\\اب و چه م\\دايح و من\\اقبي بس\\يار عظيم و عجيب ب\\راي اهل بيت عصمت عليهم الس\\الم بي\\ان مي كن\\د. چن\\ان اوص\\اف و الق\\ابي كه در تاريخ و از ميان پيغمبران هم كسي شايستگي ن\\دارد در آن اوص\\اف و القاب باشد. زيارت جامعه كبيره شناسنامه واقعي ائمه عليهم السالم است در اين جا آن چنان اهل بيت عص\\مت و طه\\ارت را مع\\رفي مي كند كه نفرات دوم بعد از خداوند متعال هستند. وقتي به تاريخ اس\\الم مراجعه مي كنيم مشاهده مي كنيم كه پيغمبر اكرم گ\\اهي خ\\ود را و اهل بيت خود م\\را در كس\\وت و خلعت الهي مع\\رفي مي كن\\د و آن چنان كه نزد خدا هستند خ\\ود را و اهل بيت را به نم\\ايش در مي آورد.

132

شرح دعاي ندبه

يكي در داستان سد ابواب مسجد پيغمبر و ديگر داستان حديث كس\\اء در مسئله سد ابواب كه از روايت ه\\اي مش\\هور مت\\واتر مي\\ان تم\\امي مسلمانان است. پيغمبر اكرم وقتي كه به مدينه وارد شدند و مس\\جد مي ساختند مهاجر و انصاز در اطراف مسجد خآن هاي ساختند كه در خانه آن ها از مسجد باز مي شد. مسجد به جاي حيات م\\نزل آن ه\\ا بود و اطاق ها در اطراف مسجد، آزادانه و بي بند و ب\\ار وارد مس\\جد مي شدند. مي خوابيدند و استراحت مي كردند چن\\ان ك\\ه گ\\ويي خ\\انه مسكوني آن ه\\ا اس\\ت و هن\\وز مق\\ررات اح\\ترام به مس\\جد و تطه\\ير مسجد و پاك و تميز نگه داشتن آن نازل نشده بود. مردم خانه خدا را خ\\انه خ\\ود مي ش\\ناختند ت\\ا اين ك\\ه پيغم\\بر اك\\رم يك روز س\\خنراني فرمودند و گفتند: ان الله امرني ان ابني له بيتا طاهرا اليسكنه غ\\يري

يعني خداوند به من دس\\تور مي ده\\د ت\\ا ب\\راي او53و غيرا اخي و ابناه خانه پاك و مطهري بس\\ازم كه هيچ كس ج\\ز من و ب\\رادرم علي و دو فرزند او حق سكونت در اين خ\\انه خ\\دا ندارن\\د گ\رچه خ\\انه خداس\\ت وليكن خانه اختصاصي پيغم\\بر اك\\رم و ائمه اطه\\ار اس\\ت . دنب\\اله اين دستور آس\\ماني فرم\\اني ص\\ادر كردن\\د كه ه\\ر كس در خ\\آن ه\\اش از مسجد باز مي شود ببندد و ديوار بكش\\ند و در خ\\انه خ\\ود را از ك\\وچه باز كند و آزادانه بدون قيد و ق\\انون حق ورود به مس\\جد و نشس\\تن و گفتن و خنديدن ندارد. مگر من و برادرم علي و دو فرزندش مهاجر و انصار را مجبور كرد كه درهاي ورودي خود را به مس\\جد ببندن\\د. درب مخصوصي براي مسجد ساختند و به مردم گفتند: فقط م\\وقع نم\\از و عبادت و يا موقع دعوت به جهاد حق ورود به مسجد داريد. اين قانون براي ع\\رب ه\\ا غ\\ير ق\\ابل تحمل جل\\وه ك\\رد. همه اي\\راد گرفتن\\د چ\\را

را از)ع( و حس\\ن و حس\\ين )س(خ\\ودش و علي عليه الس\\الم و ف\\اطمه اين قانون مستثني مي كند و مسجد را به ج\\اي خ\\انه مس\\كوني خ\\ود معرفي مي كند كه ديگران بدون كسب اجازه حق ورود ندارند. س\\ر و ص\\دا در اث\\ر اين تبعيض خيلي ب\\اال گ\\رفت و مخصوص\\ا تحمل اين تبعيض ب\\راي خليفه دوم عم\\ر بن خط\\اب و ب\\راي عب\\اس بن عب\\د المطلب عموي پيغمبر خيلي سخت و مشكل شد. عمر عرض كرد ي\\ا رسول الله اجازه بده الاقل يك سوراخي از اتاق خودم به اندازه دي\\دن مسجد به مسجد باز كنم تا تو را در حال عب\\ادت ب\\بينم . پيغم\\بر اك\\رم قبول نك\\رد و فرم\\ود: اج\\ازه ن\\داري آزادانه به خ\\انه خ\\دا نگ\\اه ك\\ني . اجازه نداد درهاي ورودي خود را به مسجد بستند در اين جا عباس بن

53

133

شرح دعاي ندبه

عبدالمطلب بسيار ناراحت بود كه چرا به برادرزاده اجازه سكونت در مسجد مي دهد ولي به عموي خود اج\\ازه س\\كونت نمي ده\\د. بس\\يار ناراحت و اعتراض گر عرض كرد يا رسول الله ! حتما بايس\\تي به من امتياز بدهي من با ديگران فرق دارم من عموي تو هستم . اگر در اين رابطه تم\\ام م\\ردم مس\\اوي هس\\تند چ\\را ب\\راي خ\\ود و اهل بيت خ\\ود امتياز قائل مي شوي و اگر هم مس\\اوي نيس\\تند به آن ه\\ا به خ\\اطره اين ك\\ه خ\\انواده ت\\و هس\\تند برت\\ري و امتي\\از مي دهي چ\\را به من كه عموي تو هس\\تم امتي\\از نمي دهي . اص\\رار و تك\\رار مي ك\\رد. پيغم\\بر اكرم كه مشاهده كرد او نمي تواند اين امتي\\از را تحمل كن\\د گفت: به تو اجازه مي دهم تا ناودان پشت بام خود را به طرف مسجد باز كني و ديگران چنين حقي ندارند. در اين جا رسول خدا امتياز بزرگي براي خود و اهل بيتش قائل شد و آن ها را در وضعي و در مقامي مع\\رفي كرد كه براي ديگران قابل تحمل نب\\ود فرم\ود: خ\\انه خ\\انه خداس\\ت و اين ها اهل بيت خدا هستند. صاحب خانه هاي خدا هستند و حق دارن\\د

در خانه خدا سكونت داشته باشند. امتياز ديگر در مجلسي است كه به نام ح\\ديث كس\\اء ش\\هرت پي\\دا كرده است . حديث كساء هم گرچه ظاهرا با جمالت و عب\\اراتي س\\اده و سطحي بيان شده و اين طور نشان مي دهد كه پيغمبر اك\\رم روزي كس\\التي پي\\دا كردن\\د مانن\\د س\\رما خ\\وردگي كه احتي\\اج به اس\\تراحت داش\\تند. ب\\راي اس\\تراحت به خ\\انه زه\\را س\\الم الله عليه\\ا آمدن\\د و فرمودند: دخترم آن كساء يماني را بياور. مي خواهم قدري استراحت كنم مرا با كساء يماني بپوشان . حضرت زهرا س\\الم الله عليه\\ا عب\\اي يماني را آوردند حضرت دراز كش\\يدند و عب\\ا را روي خ\\ود كش\\يدند در اين جا حضرت زهرا سالم لله عليها مي گويد: دي\\دم پ\\درم بي نه\\ايت جلوه نوراني پيدا كرد كه گويي مانند ماه شب چه\\ارده مي درخش\\يد. مجلس عظمت مخصوص\\ي پي\\دا ك\\رد و در اين م\\وقع حض\\رت ام\\ام حسن وارد ش\\د و دم در ايس\\تاد اج\\ازه خواس\\ت . پيغم\\بر اك\\رم به او اجازه دادند. بالفاصله برادرش حضرت امام حس\\ين وارد ش\\د. اج\\ازه خواست با كسب اجاره وارد شد و همان كساء يماني را به روي خ\\ود انداخت بعد موال عليه السالم وارد ش\\دند ايش\\ان هم اج\\ازه گرفتن\\د و آن كساء يماني را به روي خود انداختند و در آخر حضرت زه\\را س\\الم

الله عليها وارد شدند و كساء يماني را به روي خود انداختند.

134

شرح دعاي ندبه

در اين جا مجلس وضع مخصوصي پيدا كرد كه گويي ه\\ر كس وارد ه\\ر ص\\بح )ص(مي شود بايستي با كسب اجازه وارد شود. پيغمبر اكرم

مي آمدن\\د مي نشس\\تند.)س(و شامي و گاه و بي گ\\اهي به خ\\انه زه\\را اهل خانه از كنيز و غالم كنار حضرت مي نشستند، يك چنين تشريفاتي در كار نبود كه با اجازه وارد ش\وند و ب\ا كس\ب اج\\ازه بنش\ينند وليكن اين مجلس چنين وض\\عي پي\\دا ك\رد كه ه\ر كس وارد مي ش\ود ب\\دون اجازه حق ورود ندارد. در انته\\ا كه پنج تن زي\\ر آن كس\\وت الهي ق\\رار گرفتند ام الس\لمه هم كه از زن\ان پ\اك و برجس\ته پيغم\بر ب\ود دم در ايستاد و از پيغمبر اكرم اج\\ازه ورود خواس\\ت كه مانن\\د ديگ\\ران كن\\ار پيغمبر اكرم بنشيند رسول خدا به او اجازه نداد فرمود: انت علي خير ولكن هوالء ثقلي و حملي يعني تو زن عاقبت به خيري هس\\تي و اهل بهشتي وليكن اين جا جاي تو نيست. اين ها كه اج\\ازه گرفتن\\د و كن\\ار من نشس\\تند باران\\دازهاي نب\\وت من هس\\تند. وليعه\\دهاي من هس\\تند. مجلس خيلي جالل و عظمت پي\\دا ك\\رد. آن چن\\ان كه در آس\\مان ه\\ا ميان فرشتگان هم سر و صدا و غوغايي پيداشد. فرش\\تگان مش\\اهده كردند آن انواري را كه هميشه در عرش خدا مي ديدن\\د و م\\ورد ت\\وجه آن ها واقع مي ش\\د ام\\روز از س\\رزمين م\دينه و از خ\انه حض\رت

به آسمان ها مي تابد. مانند اين بود كه مي ديدند خورشيد همه )س(زهرا روز از مشرق طلوع مي كند و امروز خالف معمول از مغ\\رب طل\\وع كرده است . فرشتگان اين وضع غير عادي را از خداوند تبارك و تعالي سئوآل و عرض كردند پروردگارا ! اين ها در مدينه چه كساني هس\\تند كه نور عظمت آن ها فرشتگان را و اهل آسمان را تحت الشعاع قرار داده است . از خدا خواستند آن ها را معرفي كند خداون\\د فرم\\ود: هم

فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها آن ه\\ا آن پنج نف\\ر، ف\\اطمه و پ\\درش و ش\\وهرش و فرزن\\دانش هستند. در اين موقع خداوند جمالتي بس\\يار عجيب و عميق در تع\\ريق آن ه\ا فرمودن\\د كه : اگ\\ر آن ه\\ا نبودن\\د زمي\\ني و آس\\ماني و ص\\حرا و دريايي و ماه و خورش\\يدي خلق نمي ك\\ردم . در اين م\\وقع كه مجلس خيلي با جالل و شكوه بود موال علي عليه السالم س\\ئوآالتي از پيغم\\بر اكرم نمودند و پيغمبر اكرم جواب دادن\\د خالص\\ه س\\ئوآل و ج\\واب اين بود كه اين داستان را اگر مسلمانان و ش\\يعيان در مج\\الس و مح\\افل خودشان نقل كنند در شعاع توجه خ\\دا و فرش\\تگان ق\\رار مي گيرن\\د.

135

شرح دعاي ندبه

خداون\\د غم و غص\\ه از دل آن ه\\ا برط\\رف مي كن\\د. دع\\اي آن ه\\ا رامستجاب مي نمايد. حوايج آن ها را بر مي آورد.

داس\\تان ابت\\دا خيلي س\\اده ذك\\ر مي ش\\ود كه پيغم\\بر اك\\رم ب\\راي ساعتي استراحت به خانه دخترش زهرا تشريف بردند ليكن از گوش\\ه و كنار عبارات و جمالت اين طور استفاده مي شود كه تقريب\\ا مجلس تاج گذاري حضرت رسول اكرم و تعيين واليت عه\\د و اوص\\ياء خ\\ودش است . پيغم\\بر اك\\رم در اين مجلس مي خواه\\د خ\\ود را به آن ش\\أن و مقامي كه در نزد خدا دارند معرفي كند و خود را با آن جالل و ش\\كوه الهي به نمايش در آورد. تقريبا بدون تشبيه مانند تاج گذاري س\\الطين كه آن ها هم در تاج گذاري مي خواهند به ديگران بفهمانند م\\ا غ\\ير از شما و باالتر از شما هستيم كس\\ي از ش\\ما حق رق\\ابت ب\\ا م\\ا ن\\دارد. پيغمبر اكرم به زه\\را س\\الم الله عليه\\ا مي فرماي\\د : م\\را در كس\\وت الهي خودم قرار بده و آن لباس و كسوت مخص\\وص من را به ق\\امتم بپوشان . كسوت لباس\\ي اس\\ت كه ه\\ر كس را در درجه و مق\\ام خ\\ود معرفي مي كند. لباس هاي عادي همگ\اني را كه در حش\ر ب\ا يك\\ديگر مي پوشند لباس مي نامند وليكن آن لباسي كه مع\\رف درجه و مق\\ام اس\\ت و هم\\راه نش\\ان و م\\دالي اس\\ت كه مق\\ام و منص\\ب كس را

معرفي مي كند، كسوت مي نامند. كساء و كسوت يعني لباسي كه همراه نشان و مدال الهي اس\\ت و مفهوم ساده و قابل فهم آن تاج ك\\رامت الهي كه ه\\ر كس آن ت\\اج را به سر خ\\ود بگ\\ذارد، خليفه خ\\دا و نف\\ر دوم بع\\د از خ\\دا ش\\ناخته مي شود. عجب اين است كه افتتاح اين مجلس و تنها كسي كه ت\\اج الهي را بر سر كساني كه مستحق آن هستند مي گذارد حضرت زهرا سالم الله عليها است . زيرا پيغم\\بر اك\\رم نش\\ان و م\\دال خالفت الهي را از دخترش زهرا مطالبه مي كند و فقط حض\\رت زه\\را كس\\ي اس\\ت كه پيغمبر اكرم را به تاج كرامت و نبوت مفتخر مي كند. نف\\رات بع\\د هم كه با اجازه با آن تاج و تخت كنار پيغمبر مي نشينند و همان تاج افتخار را روي س\\ر خ\\ود مي گذارن\\د، علي عليه الس\\الم و فرزن\\دانش ام\\ام حسن و امام حسين هستند. اين مجلس با شكوه كه مورد ت\\وجه اهل آسمان ها و زمين ها قرار گرفت و آي\\ات تطه\\ير در مع\\رفي آن ن\\ازل شد مجلسي است كه پيغمبر اك\\رم خ\\ود را و اهل بيت خ\\ود را در آن شأن و مق\\امي كه پيش خ\\دا دارن\\د مع\\رفي مي كن\\د ت\\ا به اهل

136

شرح دعاي ندبه

ع\\الم بفهمان\\د كه ختم نب\\وت ب\\ا چه كس\\ي و مق\\ام وص\\ايت و واليت عهدي با چه كساني بعد از او مي باشد. مبادا كس\\ي ب\\ا آن ه\\ا رق\\ابت كند و مدعي تاج و تخت آن ها شود و در نيتجه م\\ردم را به ض\\اللت و

گمراهي بكشاند. مجلسي كه حديث كساء را به وجود مي آورد در نظر علماء و عرفا و دانشمندان عالم از غ\\دير خم خيلي مهم ت\\ر و ب\\االتر اس\\ت زي\\را در اين جا پيغمبر اكرم تاج گذاري مي كن\\د و ولي عه\\د خ\\ود را به م\\ردم معرفي مي كند. در اين مجلس با كسوت الهي ظه\\ور مي كن\\د چن\\ان كه حضرت زهرا سالم الله عليها مي گويد: وق\\تي كه كس\\وت الهي را به ق\\امت پ\\درم پوش\\انيدم ، چن\\ان جالل و ش\\كوهي پي\\دا ك\\رد كه در نمايش مانند بدر تمام بود كه در تاريكي مي درخش\\يد. پس در اين ج\\ا هم پيغمبر اكرم خ\\ود را در آن وض\\ع و مق\\امي كه در ن\\زد خ\\دا دارن\\د معرفي مي كند تا اهل عالم پيشوايان اصلي و ابدي خ\ود را در دني\ا و آخرت بشناسد بدانند كه طاعت و عبادت هيچ كسي قب\\ول نمي ش\\ود مگر اين كه در شعاع واليت آن ها باشند و در خط آن ها حركت كنند. بنابر اين از البالي يك چنين قضايايي مي فهميم كه گاهي پيغمبر اك\\رم و ائمه اطهار عليهم السالم در وضع عادي مردمي خ\\ود را نش\\ان مي دهند، با مردم مي نشينند و برمي خيزند. چنان وض\\عي كه مانن\\د س\\اير مردم هستند بدون امتياز خود را معرفي مي كنن\\د. مش\\هور اس\\ت در مسجد و ي\\ا مجلس كه پيغم\\بر اك\\رم مي نشس\\ت و ت\\ازه واردي، وارد مجلس مي شد نمي توانست تشخيص دهد كه كدام يك از اهل

مجلس پيغمبر خدا هستند. يعني رسول خدا كدام يك از شماست .)ص(. صدا مي زد: ايكم محمد

م\ردم پيغم\\بر اك\\رم را مع\\رفي مي كردن\\د و همين ط\\ور ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم در ارتب\\اط ب\\ا م\\ردم زان\\و به زان\\وي آن ه\\ا متص\\ل مي نشستند و در وضع ساده اي قرار مي گرفتند تا راه ب\\راي ورود همه كس از زن و م\\رد و س\\ئوآالت ب\\از باش\\د. ب\\دون تش\\ريفات بياين\\د به ح\\وايج خ\\ود برس\\ند وليكن گ\\اهي الزم ب\\ود كه خ\\ود را در آن وض\\ع و مقامي كه پيش خدا دارند با آن نش\\ان و م\\دالي كه خداون\\د به آن ه\\ا اختصاص داده است معرفي كنند تا م\\ردم من\\ابع فيض و برك\\ات الهي را بشناسند و بدانند كه مرجع حوايج و مسائل آن ها در دني\\ا و آخ\\رت چه كساني هستند. زيرا ادعاي مقام آن ها و باالتر از اين غصب مقام آن ها گناهي آن چنان بزرگ است كه از اين ادعا و غصب مقام آن ها

137

شرح دعاي ندبه

زندگي جهنمي پيدا مي شود و از مسير اعتقاد به امامت و زعامت آن ها زندگي بهشتي ظ\\اهر مي ش\\ود. گن\\اهي كه محص\\ولش آتش جهنم اس\\ت و ي\\ا عمل ديگ\\ري كه محص\\ولش زن\\دگي بهش\\تي اس\\ت همين گناه غصب خالفت يا ث\\واب اعتق\\اد به ام\\امت و زع\\امت آن ه\\ا

مي باشد. پس الزم است كه خداوند آياتي در معرفي آن ها نازل كند تا مردم آن ها را بشناسند و همچنين خود را ب\\ا آن نش\\ان و م\\دال الهي و ت\\اج كرامت الهي به مردم معرفي كنند تا مردم م\\راجع اص\\لي خ\\ود را در دنيا و آخرت بشناسند و گمراه نشوند. در زندگي بهش\\تي ب\\راي آدم و حوا همين دو وض\\ع را به نم\\ايش گذاش\\تند. گ\\اهي مانن\\د پ\\در و م\\ادر مهرب\\ان آدم و ح\\وا را ت\\ربيت مي كردن\\د و اس\\ماء الهي را به آن ه\\ا تعليم مي دادن\\د. تقريب\\ا مانن\\د اس\\اتيد بزرگ\\واري بودن\\د كه به كالس كودكستان آمده و كودكان را تعليم مي دهد و گاهي هم در آن وضع و مقامي كه نزد خدا داشتند خود را به آدم و حوا معرفي كردند تا آدم و حوا بفهمند كه مثل و مانند آن ها نيستند، خود را ملزم به اط\\اعت آن ها كنند و كساني كه لياقت تقرب به آن ها را ندارند مانند شيطآن ه\\ا و ابليس ها از دايره واليت حذف و ط\\رد ش\\وند در ن\\تيجه خ\\وبي ه\\ا و بدي ها و خوبان و بدان شناخته ش\\وند. ش\\ايد لغ\\زش آدم و ح\\وا و ي\\ا گناه آن ها همين بوده است كه پيش خود گفته اند: چرا ما مثل آن ه\\ا نيستيم و چرا ما بايستي در اطاعت آن ها باش\\يم . ب\\ه ج\\اي اط\\اعت، حسادت پي\\دا كردن\\د و از زن\\دگي بهش\\تي مح\\روم ش\\دند ت\\ا روزي كه م\\وفق به ت\\وبه ش\\دند و دو م\\رتبه به خط واليت آن ه\\ا برگش\\تند. از همين جا معناي اين جمالت در دعاي ندبه روشن مي شود كه مي فرمايد: و بعض اس\\كنته جنتك الي ان اخ\\رجته منه\\ا. يع\\ني بعض\\ي از پي\\امبران خ\\ود را ابت\\دا در بهش\\ت س\\كونت دادي و بع\\د آن ه\\ا را از بهشت اخراج نمودي . پيغمبري كه در بهشت ساكن بوده و بعدا اخراج شده آدم و حوا هستند. وقتي در اثر تربيت ائمه اطهار عليهم الس\\الم به حد بلوغ رسيدند در وضعي كه بتوانند بد و خوب و بدان و خوبان را تشخيص دهند. خود را صد در صد برابر و مساوي مربيان اص\\لي خ\\ود مي شناختند حوا كه مانند دختري در دامن حضرت زه\\را ت\\ربيت ش\\ده بود خود را برابر مادر مي شناخت و آدم خود را برابر پ\\در م\\ربي خ\\ود

يعني علي بن ابيطالب عليه السالم مي شناخت .

138

شرح دعاي ندبه

اين شناسايي كه انسان هاي پايين درجات خود را برابر انسان ه\\اي زيرابرتر بدانند، ماية عقب افتادگي انسان هاي پايين درجه مي شود.

آن ها اين ط\\ور فك\\ر مي كنن\\د كه آخ\\رين علم و درج\\ات را و آخ\\رين چ\\نين انس\\ان ه\\ايي در خط تك\\امل مانن\\دم\\راتب را دارن\\د و اين

مسافريني هس\تند كه در راه مس\افرت ب\ه س\وي م\دينه فاض\\له و ي\ا تمدن عالي انساني به روستايي و يا چشمه آبي يا درخ\\تي رس\\يده اند. همان روستا را آخرين مقصد مي دانند و خي\\ال مي كنن\\د ش\هر ب\\زرگ همين جاست با اين كه روستايي بيشتر نيست . زندگي در آن جا ق\\ابل دوام نيست . الزم است انساني بصير و بينا ب\\ا آن ه\\ا تم\\اس بگ\\يرد و بگويد اين جا ج\\اي مان\\دن نيس\\ت . اين ج\\ا بياب\\ان اس\\ت يك روس\\تاي كوچك است . شهر ب\\زرگ ج\\اي ديگ\\ر اس\\ت و آن ه\\ا را ب\\ه س\\وي آن شهر بزرگ حركت دهد. انسان ه\\ايي هم كه در زن\\دگي به درجه اي از علم و دانش مي رسند و خيال مي كنند كه به آخرين درجه رس\\يده اند و دانش\\مند درجه يك هس\\تند ب\\ا اين خي\\االت در پ\\ايين محله زن\\دگي متوقف مي شوند و از درج\\ات و مقام\\ات ب\\االتر مح\\روم مي ش\\وند. پس الزم است انسان هايي بص\ير و بين\ا. انس\ان ه\ايي كه در آخ\\رين درجه تكامل هستند با آن ها تماس بگيرند و بگويند كه شما ت\\ا آخ\\رين كالس خيلي فاصله داري\\د آن ه\\ا را ح\\ركت بدهن\\د و به آخ\\رين كالس

برسانند. آدم و حوا كه از كودكي ت\\ا درجه بل\\وغ در خ\\دمت حض\\رت زه\\را و اميرالمؤمنين و انسان هاي كامل ديگ\\ر در بهش\\ت زن\\دگي مي كردن\\د فك\\ر كردن\\د كه مثل آن ه\\ا و مانن\\د آن ه\\ا در درجه و مق\\ام آن ه\\ا مي باشند. اين فكر مايه ت\\وقف آن ه\\ا در خط تك\\امل مي ش\\ود. الزم بود كه ائمه اطهار خود را در لباس انسان هاي كامل و در مقام آن ها به آدم و حوا معرفي كنند تا در آن ها جهشي پيدا شود و از اشتباهات خود برهند و خود را به سوي درجات باالتر و بهتر حركت دهند. از اين رو الزم ب\\\ود كه طبق رواي\\\ات اين پنج تن خمس\\\ه طيبه خ\\\ود را در كسوت الهي و مقام پادش\\اهي به آدم و ح\\وا مع\رفي كنن\\د. در مك\\ان مناسب بهشتي خود قرار گيرند در اين جا بعضي روايت ها مي گوي\\د: آدم و حوا كه در بهشت گردش مي كردند چشمشان به قص\\ري افت\\اد بسيار مجلل و با شكوه . وارد آن قصر شدند خانمي را ديدن\\د در تخت س\\لطنت و ق\\درت نشس\\ته جالل و ش\\كوه عجي\\بي از او نم\\ايش پي\\دا كرده است . گوشواره هايي به گوش دارد و گردنبندي و تاجي بر سر.

139

شرح دعاي ندبه

در اين جا كه بسيار مجذوب آن مق\ام ش\\ده بودن\د. آن ه\ا را مع\رفي كردن\\د كه آن خ\\انم ملكه بهش\\ت حض\\رت زه\\را اس\\ت و گردنبن\\دش شوهرش علي عليه السالم و گوشواره هايش فرزندانش امام حس\\ن و امام حسين و تاج سرش پدرش رسول خدا مي باشد. البته تعب\\يرات را به اين كيفيت تنزل داده اند و مي خواهند به انسان ه\\ا بفهمانن\\د كه زينت زن و مرد در زندگي بهشتي طال و گوشواره نيست بلكه انس\\ان هاي كامل وابسته اس\\ت . يع\\ني زينت حض\\رت زه\\را به اين اس\\ت كه پدري مانند رسول خدا و شوهري مانند علي عليه السالم و فرزن\\داني مانند حسنين دارد. در همين جا كه آن ها را در همان جلوه الهي ديدند همين جايي است كه انسان ه\\ا گرفت\\ار رق\\ابت و ي\\ا خ\\داي نخواس\\ته گرفتار مرض حسد مي شوند. به محض اين كه انساني برت\\ر و ب\\االتر مي بيند به جاي اين كه به صورت شاگرد و اس\\تاد خ\\ود را تس\\ليم آن ها كنند تا به درس و دانش آن ها برسند حس رقابت و حسادت آن ها انگيخته مي شود و ناراحتي رواني و دروني پي\\دا مي كنن\\د كه چ\\را آن ها باالترند و ما در حد پايين تريم. اين حادثه رواني باعث مي ش\\ود كه

از آن ها فاصله بگيرند از بركات وجودي آن ها محروم شوند. عامل اصلي در طول تاريخ كه اين همه مصيبت ه\\ا و باله\\ا ب\\ر س\\ر پيغمبران و اولياء خدا آورده اند، آن ها را كشته با اذيت كرده ان\\د همين مسئله رقابت و حسادت با آن ها ب\\وده اس\\ت زي\\را پيغم\\بران مجب\\ور بوده ان\\د ب\\ا نش\\ان دادن م\\راتب علمي و ايم\\اني و ب\\ا نش\\ان دادن معجزات خود را به مردم معرفي كنند و نش\\ان و م\\دال الهي خ\\ود را به مردم نشان دهن\\د ت\\ا م\\ردم بدانن\\د در كودكس\\تان دني\\ا زن\\دگي مي كنند. بايستي درس بخوانن\\د و م\\راتب علمي خ\\ود را به ثم\\ر برس\\انند وليكن انسان ها به جاي اين كه خ\\ود را در اط\\اعت اولي\\اء خ\\دا ق\\رار دهن\\د و از برك\\ات وج\\ودي آن ه\\ا اس\\تفاده كنن\\د ب\\ا آن ه\\ا رق\\ابت و حس\\ادت ك\\رده و از آن ه\\ا فاص\\له گرفته ان\\د ت\\ا ج\\ايي كه آن ه\\ا را

كشته اند. آدم و حوا هم در ارتباط با مقام واقعي خمس\ه طيبه گرفت\\ار همين رقابت شدند. خودگرا شدند و از ارتباط با آن ها و رفتن به محضر آن ها خودداري نمودن\د. در ن\تيجه ب\ر خ\دا واجب ش\د كه آن ه\ا را از آن زندگي بهشتي محروم كند و در اين زندگي دني\\ايي ق\\رار ده\\د و به آن ها بفهماند كه آن زندگي بهشتي الهي به بركت اولياء خدا بوده است .

140

شرح دعاي ندبه

نه به لياقت شخصي شما و اكنون كه از آن ها فاصله گرفتيد و حاضر نشديد در حاال اطاعت و وابستگي به آن ها زندگي كني\\د پس بايس\\تي از بركات و مقامات مربوط به آن ها محروميت پيدا كنيد تا خ\\ود را از نظر فكري و رواني بشناسيد. اين حالت رقابت و يا شايد حسادت كه ظاهرا در وجود آدم و حوا يك انگيزه رواني بوده اس\\ت و به وسوس\\ه ه\واي نفس و ي\\ا هي\\واليي ب\\ه ن\\ام ابليس گرفت\\ار وسوس\\ه ش\\ده و از خمسه طيبه فاص\\له گ\\رفته ان\\د ، ايج\\اب ك\\رد كه خداون\\د آن ه\\ا را از زن\\دگي بهش\\تي مح\\روم كن\\د. ف\\ردا و پس ف\\ردا مش\\اهده كردن\\د كه درخت ه\\اي بهش\\تي در وض\\عيت پژم\\ردگي ق\\رار گ\\رفته ب\\رگ ه\\ا و ميوه ها پالسيده شده و فرداي ديگر خشك شده تبديل به بياب\\ان ش\\ده است و نظر به اين كه آشنايي به وضعيت زمين و بياب\\ان ه\\ا نداش\\تند به محض اين كه چند قدمي از يكديگر دور شدند. زن و ش\\وهر) آدم و حوا ( يكديگر را گم كردند. حوا در مسير جس\\تجوي ش\\وهر به ط\\رف شايد جده و كنار دريا افتاده و آدم در بيابان هاي دنيا اين ط\\رف و آن طرف. اين دوران فراقت و جدايي از زن\\دگي بهش\\تي م\\دت دويس\\ت سال طول كشيده تا در انتها ح\\الت گ\\رايش به خ\\دا و ت\\وبه در آن ه\\ا پيدا شده فرشته اي به صورت انسان در براب\\ر آدم حاض\\ر ش\\د به آدم گفت كه : اي آدم! ت\\و آي\\ا خ\\بر داري كه چ\\را از زن\\دگي بهش\\تي و از همسرت حوا محروم شدي ؟ اين محروميت به سبب خود گرايي ت\\و و به سبب ميوه چيني از شجره خبثيه هواي نفس بود و اكن\\ون اگ\\ر مي خواهي توفيق حاصل شود و بتواني به زندگي خ\\ود را ادامه دهي و به زندگي مطلوبي نايل شوي ، به همان پنچ تن انسان هاي نوراني كه در شهر بهشت ديدي بايستي متوسل ش\\وي و به مكتب آن ه\\ا برگ\\ردي . كلمات توسل را به آدم آموخت كه بگو: يا حميد بحق محم\\د ي\\ا ع\\الي بحق علي ي\\ا فاطرالس\\موات واالرض بحق ف\\اطمه و ي\\ا محس\\ن بحق

. ت\\وبه آدم قب\\ول ش\\د54الحس\\ن و ي\\ا ق\\ديم االحس\\ان بحق الحس\\ين بالفاصله بين او و همسرش مالقات برق\\رار ش\\د ه\\ر دو را آوردن\\د در همان سرزميني كه قصر بهشتي و بهشت آن ه\\ا آن ج\\ا ب\\وده و كن\\ار خ\\انه كعبه مناس\\ك حج را به آن ه\\ا آموختن\\د. در اط\\راف خ\\انه خ\\دا طواف كردند و بعد از اتمام مراسم حج ظاهرا آن ه\\ا را به س\\رزمين عراق انتقال دادند و به آن ها آموختند كه چگونه درخت كاري و گن\\دم كاري كنند و به زندگي خود ادامه دهند تا روزي كه لي\اقت برگش\ت به زن\\دگي بهش\\تي پي\\دا كنن\\د. در اين رابطه خداون\\د مي فرماي\\د: قلن\\ا

54

141

شرح دعاي ندبه

اهبطوا منها جمیعا فاما ي\\اتينكم م\\ني ه\\دي ممن تبع ه\\داي فال خ\\وف يعني در اين تبعيدگاه به آدم و حوا گفتيم ك\\ه: 55عليهم والهم يحزنون .

ما كتاب و مكتب در اختيار شما مي گذاريم و شما را هدايت مي كنيم از خط هدايت ما مي توانيد به زندگي بهشتي برگرديد و غم و غصه اي نداشته باشيد. از همين جا يعني ساعت توبه آدم خط حركت به سوي يك تمدن عالي انساني كشيده شده و تا روز ظه\\ور ام\\ام زم\\ان عليه السالم ادامه دارد. زماني كه آن حضرت ظاهر مي شود همان زم\\اني است كه بشريت لياقت ورود به زندگي بهشتي پيدا ك\\رده اس\\ت و ت\\ا آن حضرت ظاهر نشده همين زندگي دنيايي هم\\راه م\\رگ و م\\رض و جنگ و نزاع و محروميت هاي ديگر ادامه دارد. كلي\\د بهش\\ت حك\\ومت

ائمه اطهار عليهم السالم است .توبه آدم و كلماتي كه به او آموختند :

خداون\\د بع\\د از ت\\وبه آدم چه\\ار كلمه كه به عن\\وان اص\\ول اساس\\ي تم\\دن الهي بش\\ري اس\ت به آدم آم\وخت و به او فرم\ود: اي آدم ! ت\ا زماني كه در محور اين چهار اصل حركت ك\\ني و اين اص\\ول اساس\\ي را رعايت كني همين چهار اصل اساسي خط حركت به س\\وي بهش\\ت و ورود به زندگي بهشتي است و اگر اين چه\\ار كلمه را ره\\ا ك\\ردي و آن را ناديده گرفتي در ضاللت و گمراهي قرار مي گيري و ع\\اقبت به جاي زندگي بهشتي براي خود جهنم مي سازي آن چهار اصل اساسي

اين است : اص\\ل اول : ان تعب\\دني وال تش\\رك بي ش\\يئا. يع\\ني اص\\ل اول اين است كه فقط خدا را بپرستي و شاگرد مكتب خدا باشي . كس\\ي را و چيزي را به جاي خدا نشناسي و شريك خدا نس\\ازي. اين كلمه توحي\\د است كه اصل اساسي سعادت است . كسي كه ب\\ا خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا وحدت پيدا نكند و وابسته به آن ها نشود اصل توحي\\د را ره\\ا ك\\رده و

اصول ديگر هم همراه اصل توحيد ضايع مي شود. اصل دوم كه خدا به آدم آم\\وخت فرم\\ود: اين اص\\ل بين ت\\و و من كه خدا هستم اجرا مي شود اصل مق\\درات اس\\ت. يك س\\ر نخ به دس\\ت انسان و سر ديگر به دست خداوند متعال . هر وقت در خ\\ود احس\\اس نياز و احتياج كردي از من بخواهي و من باشم كه حاجت تو را برآورم

38بقره، 55

142

شرح دعاي ندبه

در خانه غير خداي خود نروي زيرا غني مطلق خداوند متع\\ال اس\\ت و بقيه موجودات فقير و محتاجند. درست نيس\\ت كه يك فق\\ير و محت\\اج براي رفع احتياج خود به فقير ديگري مانند خود مربوط شود و حاجت خود را در خانه محت\\اج ب\\برد در اين رابطه مي گوين\\د: ذات ناي\\افته از هستي بخش كي تواند كه ش\\ود هس\\تي بخش . كس\\ي كه خ\\ود چ\\يزي ندارد و محتاج است چگونه مي توان\د محتاج\\ان را اداره كن\د. پس اي آدم ! هر وقت چيزي خواس\\تي به خ\\داي خ\\ود م\\راجعه ك\\ني كه غ\\ني

مطلق است . اصل سوم : من به تو اي آدم ! ق\\ول مي دهم كه اگ\\ر ايم\\ان به من آوردي و حاجت خود را در خانه من آوردي هرگز تو را معطل نگذارم ، ح\\اجت ت\\و را ب\\رآورم . از ت\\و خ\\واهش ك\\ردن و از من اج\\ابت نم\\ودن وليكن بع\\د از خ\\واهش و تقاض\\ا بايس\\تي ص\\بر ك\\ني زي\\را من زم\\اني

حاجت تو را روا مي كنم كه چاره جز آن نباشد . اصل چهارم : اص\\لي اس\\ت كه بين ت\\و و بن\\دگان خ\\دا ق\\ابل رع\\ايت است . اصل ق\\انون زن\\دگي ب\\ا م\\ردم و ارتب\\اط ب\\ا ب\\رادران ن\\وع خ\\ود مي باش\\د و آن اين اس\\ت كه آن چ\\ه ب\\راي خ\\ود دوس\\ت دراي ب\\راي ديگران هم دوست بدار و آن چه براي خود نمي پسندي ب\\راي ديگ\\ران هم مپسند. هر وقت براي افراد جامعه مي خواهي ق\\دمي ب\\رداري به نفع آن ها و يا به ضرر آن ها كاري انج\\ام دهي خ\\ودت را ج\\اي م\\ردم قرار بده و از خودت انصاف بده . خودت براي خودت و مردم بهترين قاضي هستي . فوري مي فهمي كه اين عمل و اين ق\\دم به نفع م\\ردم است يا به ضرر آن ها. اگر به ضرر مردم است ترك كن و اگر به نفع مردم است اق\دام نم\ا. ت\و اي آدم ! اگ\ر اين چه\ار اص\ل اساس\ي را رع\\ايت ك\\ردي اين چه\\ار اص\\ل خط ح\\ركت ت\\و ب\\ه س\\وي آن زن\\دگي بهشتي و به سوي آن تمدن ايده آلي است كه بشر به اميد آن زندگي مي كند. اصل توحيد و اصل مراجعه به خدا براي رفع احتي\\اج و اص\\ل وع\\ده خ\\دا كه ح\\اجت ت\\و را ب\\رآورد و ت\\و را معطل نگ\\ذارد و اص\\ل انص\\اف از خ\\ودت كه ه\\ر چه ب\\راي خ\\ود نمي پس\\ندي ب\\راي ديگ\\ران نپسندي . اين چهار اصل اساسي اولين كلماتي است كه خداوند بعد از قبولي تو به آدم و حوا به آن ها آموخت ه\\ر كس\\ي هم كه در ع\الم از گناه خود توبه كن\د ت\وبه او زم\اني حقيقت دارد كه اين چه\ار اص\ل را بپذيرد و رعايت كند. ب\\دون قب\\ول ح\\اكميت خ\\دا و ب\\دون قب\\ول اص\\ل

143

شرح دعاي ندبه

توحيد، توبه تحقق پيدا نمي كند و همچنين بدون قبول اص\\ل ع\دالت و ترك ظلم و ستم توبه قابل قب\\ول نيس\\ت . همچ\\نين ب\\دون خ\\واهش و تقاضا از خداوند متعال كه اصل دعا و عبادت است باز هم ت\\وبه ق\\ابل قبول نيس\ت و همين ط\\ور ب\دون قب\\ول وع\ده خ\دا ت\\وبه محقق نمي شود. توبه كار در مرحله اول وابس\\ته به خ\\دا مي ش\\ود. ارب\\اب ه\\ا و رؤساي دنيايي را رها مي كند و در مرحله دوم وعده هاي خدا را قبول مي كند و به خدا خوش عقيده و خوش گمان است . پيش خود خ\دا را متهم نمي كند كه بگويد : خدا از من غ\\افل اس\\ت و به من اعتن\\ا نمي

كند. اگر مانند ابراهيم خليل با درياي آتش رو به رو شود باز هم به خ\\دا خوش گمان است مي گويد: خداوند م\\را در مي\\ان آتش س\\المت نگه مي دارد و نمي سوزاند .اگ\\ر هم بس\\وزاند ص\\الح من درآن اس\\ت همين طور هر وقت احساس نياز و احتياج مي كن\\د در خ\\انه خ\\دا مي رود بذر و نهال عمل صالح خود را مي كارد و به اميد خدا مي نش\\يند و همين طور در ارتباط با مردم انصاف را رعايت مي كن\\د از خي\\انت به مردم و از ظلم و ستم وحشت دارد، اين چهار اص\\ل از ازل ت\\ا به اب\\د قابل نقض نيست . هر كس در مسير اين چهار كلمه حركت كن\\د. س\\ر از بهشت در مي آورد و هر كس بر خالف اين چه\\ار كلمه ح\\ركت كن\\د خواهي نخواهي گرفت\\ار ب\\دبختي دني\\ا و آخ\\رت مي ش\\ود. الزم اس\\ت بدانيم كه دعاي ندبه ترسيم كنن\\ده خط خ\\دا و خط اولي\\اء خ\\دا و خط حركت بندگان خداست ت\\ا از اين راه و از اين خط بن\\دگان خ\\ود را به

زندگي بهشتي و به يك تمدن عالي انساني برساند. شرايط قبول يك پيغمبر به نبوت و رسالت :

در ابتداي اين دعاي شريف اصول و مقرراتي تنظيم مي كند كه بر پ\\ايه آن و ي\\ا رع\\ايت آن يك انس\\ان م\\أموريت الهي پي\\دا مي كن\\د. در استخدام دين خدا قرار گيرد. احاديث و اخبار در اين رابطه زياد است كه خداوند هر وقت پيامبري را به نبوت مبعوث مي كند و او را مأمورهدايت مردم مي كند در اطراف چند ماده با او عهد و پيمان مي بندد. ماده اول فقط وابسته به خدا باشد شرك به خ\\دا ني\\اورد و ب\\ه غ\\ير خدا پناهنده نش\\ود. م\\اده دوم فقط به خ\\دا ت\\وكل كن\\د متكي ب\\ه خ\\دا باشد از هيچ سلطاني يا ابر قدرتي و ي\\ا ث\\روت من\\دي كمك نخواه\\د و

144

شرح دعاي ندبه

كمك نگيرد و منت كسي را نكشد كه دعوت او را قبول كنند ي\\ا نكنن\\د بلكه صالح و ثواب مردم را به آن ها تبليغ كن\\د ت\\ا ه\\ر كس\\ي س\\عادت خود را مي خواهد از اين پيامبر اطاعت كند و كس\\ي كه از اين پي\\امبر اط\\اعت مي كن\\د خي\\ال نكن\\د كه او پي\\امبر را ي\\اري ك\\رده ي\\ا او به اين پيامبر و دين خدا عظمت داده است . بعض\\ي انس\\ان ه\\ا زم\\اني كه از يك پيامبر يا امام و يا از يك عالم عادل اطاعت مي كنن\\د س\\ر او منت مي گذارند و مي گويند ما بوديم كه مسجد تو را آباد كرديم دين ت\\و را ياري كرديم . پشتيبان ت\\و ش\\ديم ت\\ا ت\\و را به كرس\\ي ق\\درت نش\\انديم . خداوند ضمن آيه اي در سوره حجرات از ق\\ول ع\\ده اي م\\ردم س\\خن مي گوي\\\د مي فرماي\\\د:يمن\\\ون عليك ان اس\\\لموا قل التمن\\\وا علي اسالمكم بل الله يمن عليكم ان هداكم لاليمان . يعني اين ع\\رب ه\\ا ي\\ا ديگران سر تو منت مي گذارند كه مسلمان شده اند و پش\\ت س\\ر ت\\و صف كشيده اند به آن ها بگ\\و: منت س\\ر من نگذاري\\د بلكه اين خ\\دا و پيامبرند كه سر شما منت مي گذارند كه شما را ب\\ه دين خ\\دا ه\\دايت

كردند. اصل دوم خدا به پيامبران دستور مي دهد كه مانند پيش\\وايان قالبي و رياكار در پي مريد و مريد بازي نباش\\ند به اين و آن پناهن\\ده نش\\وند تملق كند تا مردم دور او جمع شوند و براي خ\\ود ق\\درتي بس\\ازد بلكه راه حق و سعادت را به مردم نشان ده\\د ت\\ا ه\\ركس ط\\الب س\\عادت است براي ت\\أمين س\\عادت خ\\ودش دين خ\\دا را قب\\ول كن\\د و ه\\ركس

طالب سعادت نيست گرفتار ضاللت و گمراهي شود. اصل سوم خداوند با هر پيامبري و يا م\أمور ص\\الح و ع\ادلي كه در خدمت دين خدا قرار مي گيرد شرط مي بندد كه به اين زندگي دنيا بي اعتنا باشد. دنيا را هدف خود قرار ندهد كه اگر دنيا رو به او بياورد، خوش حال ش\\ود كه ث\\روت و ق\\درت دارد و ي\\ا اگ\\ر دني\\ا از او فاص\\له

بگيرد ناراحت شود كه فقير و نادار است . در ابتداي اين دعاي شريف اين اصل را تذكر مي ده\\د مي فرماي\\د: بعد ان شرطت عليهم الزهد في هذه الدنيا الدنيه و زخرفها و زبرجه\\ا فشرطوا لك ذلك و علمت منهم الوفاء به . يع\\ني زم\\اني ب\\ه پي\\امبران مأموريت دادي كه به آن ها شرط بستي در اين دنيا زاهد باشند آن ها نيز اين شرط را قبول كردند و ت\و هم دانس\تي كه س\ر عه\د و پيم\ان خود هستند عه\\د آن ه\\ا را قب\\ول ك\\ردي زه\\د در اين جمالت و م\\وارد

145

شرح دعاي ندبه

ديگر اين است كه يك پيامبر يا يك امام و يا ه\\ر كس\\ي كه خ\\ود را در استخدام خدا و دين خدا قرار مي دهد. قوال و عمال به م\\ردم بفهمان\\د كه هدف دنيايي ندارد بلكه وظيفه خود را انجام مي دهد مانند كساني نباشد كه براي پيشرفت و پيشبرد كار خودش\\ان ب\\ه اين و آن پناهن\\ده مي شوند و از اين و آن كمك مي گيرند. باغ سبز به مردم نش\\ان مي دهند و مردم را دور خود جمع مي كنند آن چنان در ك\\ار خ\\ود نم\\ايش مي دهند كه طالب دنيا و رياست هستند. زاهد به كسي مي گوين\\د كه وظيفه دنيايي خودش كه ك\\ار و فع\\اليت و عم\\ران و آب\\ادي و ه\\دايت است انجام مي دهد. بدون اين كه زن\\دگي دني\\ا را ه\\دف اص\\لي خ\\ود قرار دهد. مانند مسافري باشد كه از آب و علف بياب\\ان اس\\تفاده مي كند و ليكن مقصدش جاي ديگر است و ش\\رط ديگ\\ري كه خداون\\د ب\\ا هر پيامبري مي بندد و با او قرار مي گ\\ذارد. اين اس\\ت كه پي\\امبر ه\\ر زم\\اني پي\\امبران آين\\ده و گذش\\ته را تأيي\\د و تص\\ديق مي كن\\د. يع\\ني پيامبران گذشته را تعريف كن\\د و بگوي\\د: شخص\\يت هاي ب\\زرگي بودن\\د دين آن ها و مرام آن ها را تصديق كند. مانند سالطين و رؤس\\اي دني\\ا نباشند كه هركس در مسند قدرت قرار مي گيرد خود را از گذش\\تگان و آيندگان بهتر مي داند حاض\\ر نيس\\ت كس\\ي از رؤس\\اي گذش\\ته و ي\\ا رؤساي زمان آينده را تعريف كند بلكه خود را از همه باالتر مي بين\\د و دوست دارد كه همه او را تعريف كنند. اگر كسي به بزرگان گذشته يا آينده اعتقاد پيدا كند او را از خ\\ود مي رانن\\د. پي\\امبران از ج\\انب خ\\دا م\\أموريت پي\\دا مي كنن\\د كه دين و م\\رام پي\\امبران گذش\\ته را تأيي\\د و تصديق كنند و مردم را بعد از خود در انتظار آينده قرار دهند پيامبران گرچه در زمان هاي مختلف و متفاوت زندگي كرده اند وليكن يك امت و يك حزب بيشتر نيستند و هر كدام ديگري را تأييد و تصديق مي كن\\د مانند پيامبر اسالم و دين اسالم كه پيامبران گذشته را تصديق مي كند و قوانين دست نخورده آن ها را تأييد مي نمايد. چق\\در در آي\\ات ق\\رآن از پيامبران گذشته تأييد و تصديق شده است به ق\\ول ص\\احب مثن\\وي كه مي گوي\\د: ج\\ان گرگ\\ان س\\گان از هم جداس\\ت ، متح\\د ج\\ان ه\\اي شيران خداست. اين شرايطي است كه خداون\\د ب\\ا ه\\ر پي\\امبري و ي\\ا مأموري از مأمورين خود كه مي خواهد در خدمت دين خدا باش\\د مي بندد و يك چنين برنامه هايي براي آن ها تنظيم مي كن\\د. پس پي\\امبران گرچه از نظر زمان و مكان و نس\\ل و اج\\داد از يك\\ديگر ج\\دا بوده ان\\د وليكن يك دين و يك مرام و يك راه بيش\\تر نداش\\ته اند. تم\\امي آن ه\\ا

146

شرح دعاي ندبه

دين خدا را كه همين دين اسالم اس\\ت ت\\رويج و تبليغ نمودن\\د. اين ه\\ا عهد نامه هايي است كه خداوند با پيامبران داش\\ته و دارد و در ابت\\داي

دعاي ندبه تذكر مي دهد. دعاي ندبه مردم را در خط حركت انبياء و پيامران قرار مي ده\د و هر روز حادثه اي و يا انقالب و تحولي را به آن ه\\ا نش\\ان مي ده\\د ت\\ا پيدايش آخرين انقالب كه قيام ص\احب دع\اي ن\\دبه يع\\ني ام\ام زم\ان عليه السالم است . حركت انسان ها در مسير تحوالت و انقالب ها در مسير جنگ ها و صلح ه\\ا و قتل و كش\\تارها و ش\\دت و س\\ختي ه\\ا در مس\\ير همه اين تح\\والت مانن\\د يك ك\\ارواني اس\\ت كه در بياب\\ان ه\\ا و صحراها حركت مي كند و هر روز به روستايي يا چشمه آبي مي رسد تا خ\\ود را به آخ\\رين ش\\هر مقص\\د برس\\اند و آن آخ\\رين ش\\هر ، ش\\هر بهشت و مدينه فاضله است در سايه حك\\ومت خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا. يك چنين حركتي كه ناخودآگاه انسان ها در مسير آن حركت دارند حركت معراجي و تكاملي مي نامند. هر حادثه اي گرچه بدترين حادثه ها باشد يك قدم انسان ها را جلو مي برد و به حقيقت نزديك مي كند پي\\دايش حادثه ها و انقالب ها سازنده ج\\امعه بش\\ريت مي باش\\د ه\\ر روز فك\\ر تازه و علم تازه اي به آن ها مي دهد تا خود را به آخ\\رين ح\\ادثه و يا آخرين انقالب برسانند. پادشاهان در طول تاريخ چه ع\\ادل باش\\ند چه ظ\\الم ه\\ر ك\\دام پله اي هس\\تند مانن\\د پله ه\\اي نردب\\ان ، در دوران حكومت و سلطنت خ\\ود يك ق\\دم ي\\ا چن\\د ق\\دم م\\ردم را به آن ش\\هر بزرگ يا مدينه فاضله نزديك مي كنند. با ظلم و ستم خود م\\ردم را از ظلم و ستم مي رمانن\\د و ب\\ا ع\\دل و داد خ\\ود نم\\ونه اي از ع\\دالت در اختي\\ار م\\ردم مي گذارن\\د و م\\زه ع\\دالت و ام\\نيت را به ك\\ام م\\ردم مي چشانند. همين طور اين سالطين خ\\واه در جهت حق باش\\ند مانن\\د سلطنت بعضي پيامران و اولياء خ\\دا ي\\ا در جهت ب\\اطل باش\\ند مانن\\د شدادها و نمرودها، فرعون ها همه اين ها پله هاي نرد ب\\ان هس\\تند كه قدري افكار بشريت را ب\\اال مي برن\\د ت\\ا م\\ردم را به آخ\\رين س\\لطان

عادل الهي و يا سلطنت فرج بخش الهي برسانند. تعبير خواب سلطان معاصــر دانيــال نــبي در كوبيــده شــدن

ابرقدرت ها پيش از قيام : در داستان دانيال پيغمبر آمده اس\\ت كه يك روز س\\لطان زم\اني كه از سلسله نمروديان بود و در ب\\ابل كه ع\\راق زم\\ان ماس\\ت س\\لطنت

147

شرح دعاي ندبه

مي كرد، در خواب منظره وحشتناكي را مالحظه كرد. ف\\ردا ص\\بح كه از خواب بيدار شد در وحشت و اضطراب بود خوابش هم يادش رفته بود حكماي زمان خود را جمع كرد به آن ه\ا گفت: خ\واب وحش\تناكي ديده ام شما كه خود را حكيم و دانشمند مي دانيد خواب م\\را و تعب\\ير خواب مرا بيان كنيد و اال شما را مي كشم . حكما گفتند: كه قبلة عالم خواب خود را بيان كند تا ما تعبير كنيم م\\ا علم غيب ن\\داريم . س\\لطان گفت : خوابم يادم رفته است بايستي شما خواب م\\را هم بي\\ان كني\\د. همه عاجز ماندند چند نفر از آن ها را به قتل رسانيد. يك نف\\ر خ\\ود را به سلطان رسانيد عرض كرد در ميان اين اسراي بابل كه شما آن ه\\ا را از بيت المقدس به اسارت آورده ايد حكم\\ايي هس\\تند كه علم غيب مي دانن\\د و از آن جمله داني\\ال پيغم\\بر را مع\\رفي كردن\\د. داني\\ال را احض\\ار ك\\رد و گفت : ش\\ما كه حكيم و دانش\\مند و ي\\ا پي\\امبر هس\\تيد، خواب و تعبير خواب مرا بيان كنيد. دانيال به او گفت: شما ديش\\ب در عالم خواب مجسمه اي را مش\\اهده كردي\\د بس\\يار ب\\زرگ. س\\ر و كله اش تا گردن از طال بود، از گردن تا سينه و ن\\اف از نق\\ره ، از ن\\اف ت\\ا س\ر زانوه\ا آهن ب\\ود، از س\ر زانوه\ا ت\ا مچ پاه\ا از س\فال ب\ود و اين مجسمه در حالي كه بزرگ بود و بزرگ تر مي شد تا سطح ك\\ره زمين را بگيرد. كوهي از طرف مشرق پيدا شد اين مجسمه را متالشي كرد و آن ك\\وه سراس\\ر ك\\ره زمين را ف\\را گ\\رفت . خ\\واب ش\\ما اين ب\\ود. سلطان در حالي كه به دانيال پيامبر احترام گذاشت گفت: آري والله . خ\\وابم همين ب\\ود تعب\\يرش چيس\\ت؟. داني\\ال پي\\امبر فرم\\ود: خداون\\د سالطين زمان را تا آخرالزمان به صورت همان مجسمه در نظر ش\\ما نمايش داده است . سلسله پادشاهاني كه در ع\\الم پي\\دا مي ش\\وند ت\\ا آخ\\رين س\\لطان را به نظ\\ر ش\\ما آورده اس\\ت اين كه ش\\ما مش\\اهده كرديد سر وكله آن مجسمه از طال ب\\ود س\\الطيني كه در مي\\ان م\\ردم محب\\وبيت طال دارن\\د ش\\ما و س\\الطين معاص\\ر ش\\ما هس\\تند .بع\\د از گذشت دوران شما پادشاهان ديگري پيدا مي شوند كه محبوبيت شما را در نظر مردم ندارند، از نظر محبوبيت ت\\نزل مي كنن\\د. خداون\\د آن سلسله سالطين بعد را در مجسمه به صورت نقره نمايش داده است كه محبوبيتش از طال كمتر است و باز سلسله س\\الطين بع\\د پي\\دا مي ش\\وند كه محب\\وبيت كم\\تري در افك\\ار م\\ردم دارن\\د خ\\دا آن ه\\ا را در مجسمه به صورت آهن نشان داده است كه محبوبيتشان كمتر اس\\ت و بعد از آن ها سلسله س\\الطين ديگ\\ري پي\\دا مي ش\\وند كه بيش\\تر از

148

شرح دعاي ندبه

همه محب\\وبيت خ\\ود را از دس\\ت مي دهن\\د و در افك\\ار م\\ردم رونق و ارزشي ندارند. خدا آن ها را به صورت سفال در مجسمه نش\\ان داده است . در اين زمان كه سالطين با اين كه محبوبيت و سياست ندارن\\د و در فكر حكومت جهاني هستند كه هر كدام ب\\ر ك\\ره زمين ح\\اكميت پيدا كنند خداوند آخرين سلطان را به ص\\ورت آن ك\\وه ب\\زرگ به ش\\ما نم\\ايش داده اس\\ت . ظ\\اهر مي كن\\د و تم\\امي ق\\درت ه\\ا را مي كوب\\د س\\لطنت جه\\اني و الهي تش\\كيل مي ده\\د آن س\\لطان كه خ\\وابش و تعبير خ\\وابش را به اين كيفيت دي\\د و ش\\نيد به داني\\ال پي\\امبر اح\\ترام گذاش\\ت و نخس\\ت وزي\\ري مملكت را به او واگ\\ذار ك\\رد و به ب\\ركت

دانيال پيامبران ديگري را كه به اسارت گرفته بود آزاد كرد. اين خ\\\واب عجيب و عظيم در ت\\\ورات در ص\\\فر داني\\\ال به همين كيفيت نوشته شده است در آي\\ات ق\\رآن خيلي نم\\ونه و تفس\\ير دارد. آياتي در قرآن كه خداوند از متالشي شدن كوه ها و گرد و غبار ش\\دن آن ها خبر مي دهد. متالشي شدن همين ابر قدرت هاي زم\ان اس\ت .

ي\ا مي 56خداوند يك جا مي فرماي\د: تك\ون الجب\ال ك\العهن المنف\وش و ب\\از مي فرماي\\د: و ك\\انت الجب\\ال 57فرمايد: و بست الجبال بسا

يعني كوه ها متالشي و گرد و غبار مي ش\\ود ي\\ا به آن ه\\ا58كثيا مهيال. بس بس مي گويند از اين كه محبوبيتشان به آخر مي رسد. اين آي\\ات هم تفسير همين خ\\واب پادش\\اه اس\\ت كه داني\\ال پي\\امبر تعب\\ير ك\\رده

است . زيرا اين ابر قدرت ها كه ادعاي حكومت و سلطنت دارن\\د و ك\\اري از دستشان ساخته نيست كه بتوانند مردم را اداره كنن\\د مانن\\د هم\\ان ك\\وه ه\\ا هس\\تند كه س\\ر راه ظه\\ور ام\\ام زم\\ان نشس\\ته ان\\د و كم كم محبوبيت خودرا از دست مي دهن\\د ت\\ا آن س\\لطان الهي كه به عن\\وان كوه قاف معرفي ش\\ده ظ\\اهر ش\\ود و اين ق\\درت ه\\ا را كه بي پ\\ايه و بي مايه اند متالشي سازد و س\\لطنت الهي خ\\ود را تش\\كيل ده\\د. پس حقيقتا به همين كيفيتي كه داني\ال پي\\امبر خ\\واب آن س\لطان را تعب\ير ك\\رد مش\\اهده مي كني\\د كه س\\الطين زم\\ان از ابت\\داي ت\\اريخ ه\\ر روز بازارشان كسادتر و كسادتر مي شود و محبوبيت خود را از دست مي دهند و در آخرالزمان به صورت سفال شناخته شده اند. يعني ملت ه\\ا

5قارعه، 565و�قعه، 57...14مزمل، 58 وکانت: �لجبال و �لارض ترجف یوم

149

شرح دعاي ندبه

به آن ها اعتماد و اطمينان ندارند و آن ها هم نمي توانند زندگي مردم را اداره كنند و عدل و داد الهي به وجود آورن\\د. پس اين س\\الطين ب\\ه صورت پله هاي نردبان هستند كه افكار مردم را باال مي برن\\د و ب\\االتر تا روزي كه بشريت بداند كه زندگي مردم به دست م\\ردم ق\\ابل رواج نيست . خ\\واهي نخ\\واهي پادش\\اهان به دليل عقل و ت\\دبير و سياس\\ت ضعيف خود مردم را در محاصره گرفتاري ها و بالها ق\\رار مي دهن\\د و عاقبت هم استيصال جهاني به وج\\ود مي آي\\د. در اين استيص\ال ن\وبت ظهور امام زمان عليه السالم مي رس\\د و آن حض\\رت م\\ردم را به يك

زندگي مطلوب و ايده آل مي رساند. الزم اس\\ت اين حقيقت را ب\\دانيم ك\\ه ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم داراي دو مقام هستند كه اين دو مقام از ابتداي تاريخ بر م\\ردم زم\\ان مجهول است و مردم آگاهي كامل ندارند ت\\ا روزي كه مع\\رفت م\\ردم به حد كمال برسد و پيشوايان معصوم را چن\ان ك\ه ن\زد خ\\دا هس\تند، بشناس\\ند و خ\\ود را ب\\راي اط\\اعت آن ه\\ا آم\\اده كنن\\د. آن دو ش\\أن و مقامي كه از ائمه اطهار عليهم السالم در ابتداي تاريخ مجهول اس\\ت و در انتها ش\\ناخته مي ش\\ود يكي مق\\ام علمي و تربي\\تي آن هاس\\ت و ديگ\\ر هم مق\\ام حكوم\\تي آن ه\\ا. هميش\\ه يك س\\لطان بايس\\تي به دو سرمايه مجهز باشد تا با آن دو سرمايه بتواند عدالت جهاني به وج\\ود

آورد و مردم را به تكامل مادي و معنوي برساند. آن دو سرمايه يكي علم كامل است كه شخص سلطان بايس\\تي به تمام حقايق و دقايق و علوم آگاهي كامل داش\\ته باش\\د. آن چن\\ان ك\\ه تمامي انسان هاي زمان و تاريخ از نظ\\ر علم و حكمت و ت\\ربيت به او احتياج داشته باشند و او از تمامي انسان ها مستغني و بي نياز باشد. سلطاني كه كوچك ترين نياز مادي ي\ا معن\\وي به ملت خ\ودش داش\ته باشد به طوري كه ملت پايه هاي قدرت او يا پايه هاي تربيت او باش\\ند. اين س\\لطان در س\\لطنت و حك\\ومت خ\\ود ن\\اقص اس\\ت و بايس\\تي دانشمندان براي او كتاب و قانون بنويسند و يا قدرت مندان لشگر او و س\رباز او باش\ند ت\ا بتوان\د حك\ومت كن\\د. در اين ص\\ورت ارزش آن س\\لطان در نظ\\ر م\\ردم كم مي ش\\ود زي\\را م\\ردمي كه الزم اس\\ت پايه هاي قدرت او باشند و او را در زن\\دگي كمك كنن\\د آن م\\ردم از آن سلطان بهتر و باالتر هستند. هميشه الزم است فقير در اطاعت غ\\ني باشد نه غني در اطاعت فقير يا به تعبير ديگر جاهل در اطاعت ع\\الم

150

شرح دعاي ندبه

باشد نه عالم در اطاعت جاهل . ضعيف در اطاعت قوي باشد نه قوي در اطاعت ضعيف . هر كس در هر فني و در ه\\ر علمي به\\تر و جل\\وتر است بايستي مطاع و حاكم باشد و آن كسي كه در آن پ\\ايه از علم و

قدرت نيست بايستي مطيع و محكوم باشد. پس سلطاني كه خود را حاكم ب\\ر م\\ردم مي دان\\د و مي شناس\\د و مردم را ملزم به اطاعت خود مي كن\\د بايس\\تي در علم و سياس\\ت و ت\\دبير و فهم و ذك\\اوت از همه به\\تر و ب\\االتر باش\\د و هم در ق\\درت و حكومت و جنگ و جهاد از همه قوي تر و شجاع تر ت\\ا تم\\امي م\ردم از نظر هدايت و راهنمايي به او محتاج باش\\ند و او به هيچ كس احتي\\اجي نداشته باشد. او بر تمامي م\\ردم منت داش\\ته و هيچ كس ب\\ر او منت

نداشته باشد. لذا سالطيني كه در جهتي از جهات خواه مادي يا معنوي يا سياسي

و اقتصادي احتياج به م\\ردم داش\\ته باش\\ند حق حك\\ومت ب\\ر آن م\\ردم را ندارن\\د. اين يك مسئله اي است كه بين حضرت موسي بن جعفر عليه السالم و هارون الرشيد مبادله شد و در اطراف آن با يكديگر مباحثه كردند. داستانش مفصل است وليكن آن چه مورد احتياج اس\\ت اين ج\\ا نقل مي ش\\ود: ه\\\\ارون الرش\\\\يد وق\\\\تي خواس\\\\ت ب\\\\راي اداء مراس\\\\م حج وارد مسجداالحرام شود و طواف كند دستور داد حرم را قرق كردن\\د، هيچ كس در مسجدالحرام نباشد تا او طواف كن\\د. مس\\جدالحرام را ق\\رق كردن\\د و تم\\ام حاجي\\ان را اخ\\راج نمودن\\د. ه\\ارون الرش\\يد به ط\\واف مشغول شد. هنگام طواف مش\\اهده كردن\\د م\\ردي جل\\وي ه\\ارون در حال طواف است مأمورين خواستند آن مرد را بيرون كنند. وق\\تي كه متعرض شدند آن آقا برگشت فرم\\ود: مس\\جداالحرام ملك خصوص\\ي كسي نيس\\ت و در اين رابطه آيه ق\\رآن را تالوت ك\\رد كه خداون\\د مي فرمايد: سواءالعاكف فيه والباد يعني حق تمام مردم شهري يا بياباني در مسجدالحرام مساوي و برابر است هيچ كس ب\\ر ديگ\\ران امتي\\ازي ندارد. هارون كه مشاهده كرد مردي عارف و عالم است گفت : كسي متعرض او نشود بعد از طواف او را خواس\\ت وليكن نمي ش\\ناخت كه موس\\ي بن جعف\\ر عليه الس\\الم اس\\ت . گفت : مس\\ائلي از ش\\ما مي پرسم جواب بدهيد حضرت فرمود: بپرسيد. شروع كرد مسائل زيادي از فرايض و مستحبات پرسيد و همه را امام با استدالل به آيات قرآن

151

شرح دعاي ندبه

جواب دادند. در آخ\\ر آن حض\\رت فرم\\ود: من هم از ت\\و مس\\ائلي مي پرسم حاضر هستي جواب بدهي ؟ ه\\ارون دس\\ت و پ\\اي خ\\ود را جمع ك\\رد و گفت: مثل ش\\ما ع\\المي از من س\\ئوآل مي كن\\د؟ حض\\رت فرمودند: رسول خدا خ\\بر داده اس\\ت كس\\ي كه در مق\\ام حك\\ومت و خالفت من بنشيند بايستي از تمامي مردم داناتر باشد علمش از همه كس بيشتر و بهتر. هارون گفت: سئوآل كن : حضرت فرمودند بعض\\ي حيوانات براي توليد مثل بچه مي زايند و بعضي حيوان\\ات تخم گ\\ذاري مي كنند. در اين ميان حيواناتي هستند كه خلق الساعه اند يعني فوري بدون زاييده شدن و يا تخم گذاري كردن تكون پيدا مي كنند آن ها چه حيواناتي هستند. هارون در جواب عاجز مان\\د نتوانس\ت ج\\واب بده\د. بعد پرسيد كه شما كه هستيد حضرت فرمودند: من موسي بن جعف\\ر هستم هارون در حالي كه به آن حضرت احترام مي گذاش\\ت ب\\ر عليه آن بزرگوار تصميم گرفت و در آين\ده تص\ميم خ\ود را اج\را ك\رد و آن بزرگوار را زنداني نمود. منظور از بيان فرمايش آن حضرت است كه مي فرمايد: كسي كه در مقام رهبري و خالفت مي نش\\يند بايس\\تي در علم و حكمت و سياست و تدبير از همه كس برتر و ب\\االتر باش\\د. اين قانون سلطنت يك س\\لطان اس\\ت كس\\ي كه خ\\ود را به\\تر و ب\\االتر از تمام مردم مي داند بايستي در تمام مسائل مردم به او محتاج باش\\ند و او به كسي محتاج نباشد ت\\ا آن چن\\ان كه ش\\خص غ\\ني و ب\\االتر حق حاكميت بر فقير دارد. آن سلطان هم حق حاكميت داشته باشد. ائمه اطهار عليهم السالم در امامت و حكومت خود اين چنين هستند. همان طور كه خداوند متعال از همه كس بي نياز است و به كس\\ي و چ\\يزي محتاج نيست. ائمه اطهار هم از همه كس و همه چيز بي ني\\از هس\\تند و به كسي محت\\اج نيس\\تند. ل\\ذا آن ه\\ا در اوج علم و حكمت و ق\\درت هستند. قدرتش\\ان نامتن\\اهي اس\\ت كه آن را واليت تكوي\\ني مي نامن\\د يعني همان طور كه خدا در طبيعت تصرف مي كند و قدرت دارد، آن ه\\ا هم اين چ\\نين در ط\\بيعت تص\\رف دارن\\د و ق\\درت دارن\\د. علم و حكمتشان بي نهايت است كه اين حكمت بي نهايت را واليت تشريعي مي نامند يعني در قضاوت و تعليمات و رهبري و راهنمايي به هر كس و ه\\ر چ\\يزي به كس\\ي احتي\\اج ندارن\\د و تم\\امي موج\\ودات به آن ه\\ا محتاجن\\د. وليكن آن ه\\ا ب\\ا اين عظمت و ق\\درتي كه دارن\\د در افك\\ار مردم ناشناخته مانده اند و مردم به جهل خود آن ها را كنار گذاشته اند و ديگ\\ران را در حك\\ومت و خالفت ش\\ريك آن ه\\ا س\\اخته اند. خداون\\د

152

شرح دعاي ندبه

تبارك و تعالي يك مدتي را مقدر و مقرر كرده است ت\\ا س\\طح افك\\ار مردم باال برود خود را و س\\الطين زم\\ان خ\\ود را و دانش\\مندان زم\\ان خود را بشناسند و در انتها يقين پي\\دا كنن\\د كه هيچ كس نمي توان\\د در مقام آن ها بنشيند و مانند آن ها بشريت را اداره كن\\د. ب\\راي رس\\يدن به يك چنين فكري و عملي مدتي طوالني مقدر و مقرر ش\\د ت\\ا از يك طرف سالطين بيايند و سلطنت كنند و پله پله فكر مردم را باال ببرن\\د تا روزي كه بازارشان كساد شود و دنيا بدان\\د ب\\ه دس\\ت اين س\\الطين دني\\ا و آخ\\رت آن ه\\ا ق\\ابل اص\\الح نيس\\ت و از ط\\رف ديگ\\ر علم\\اء و دانشمندان بيايند و در مسند تعليم و تربيت بنشينند و افك\\ار م\\ردم را باالتر و باالتر ببرند و در انتها آن ها هم بدانند كه ب\\ا علم مح\\دود خ\\ود نمي توانن\\د انس\\ان ه\\اي نامح\\دود را اداره كنن\\د. هم س\\الطين مانن\\د پله هاي نردبان افك\ار م\ردم را ب\\اال مي برن\د ت\ا آن ه\ا را به حك\ومت امام زم\\ان برس\\انند و هم علم\\اء و دانش\\مندان ب\\ا علم و دانش خ\\ود افكار مردم را ب\\اال مي برن\\د ت\\ا آن ه\ا را به مق\ام علمي خ\\دا و ائم\ه اطهار عليهم السالم آشنا كنند و در انتها كه مردم از همه كس و همه جا قطع اميد كردند و دانستند قدرتي پيدا نمي شود تا زندگي بشريت را به نظام درآورد. در يك چنين زماني و يك چنين فكري نوبت ظه\\ور ام\\ام زم\\ان عليه الس\\الم مي رس\\د و آن بزرگ\\وار هم\\راه ائمه ديگ\\ر عليهم السالم سلطنت الهي را در كره زمين به وجود مي آورند. تم\\ام كره زمين را فتح مي كنند و تمام انسان هاي زم\ان و ت\اريخ به داي\ره حكومت و تربيت آن ها بر مي گردند. فرج اهل عالم مي رس\\د و به تمامي حساب ها رس\\يدگي مي ش\\ود. پس اين زن\\دگي دني\\ايي م\\ردم مانند پله ه\\اي نردب\\ان اس\\ت ت\\ا روزي كه افك\\ار م\\ردم در حك\\ومت و رهبري امام زمان عليه السالم استقرار پيدا كند. خداوند مي فرماي\\د:

يعني افكار م\\ردم در وج\\ود ام\\ام زم\\ان و59الي ربك يومئذ المستقر. حك\\ومت او آرامش پي\\دا مي كن\\د. كلم\\ات رب االرض و رب الس\\ماء

همه جا به وجود مبارك امام زمان عليه السالم تفسير شده است . اين دع\\اي ش\\ريفه ن\\دبه ح\\ركت فك\\ري و علمي انس\\ان ه\\ا را از حركت آدم تا قيام امام زمان عليه السالم براي م\\ا توض\\يح مي ده\\د. ح\\ركت آدم از ت\\وبه آدم ش\\روع مي ش\\ود نه از خلقت او در بهش\\ت . خداون\\د آدم را در بهش\\ت آفري\\د و اولي\\اء خ\\ود را به او مع\\رفي ك\\رد وليكن آدم زن\\دگي بهش\\تي را نش\\ناخت كه چه مفه\\ومي دارد زي\\را

12قیامت، 59

153

شرح دعاي ندبه

محروميت نديده بود. از ابتداي خلقت در زن\\دگي بهش\\تي خلق ش\\د و در زندگي بهشتي به حد بلوغ رسيد ت\\ا روزي كه مكلف به اط\\اعت از اولياء خدا شد. خداوند دو ن\\وع درخت را به آدم مع\\رفي ك\\رد و آن دو درخت از اين درخت هاي معمولي نبود كه خدا كاش\\ته باش\\د و از اين ميوه ها در اختيار مردم قرار دهد. آن دو تا درخت انسان هاي خ\\وب و بد هستند. يكي به نام درخت طوبي كه از ثمرات خود زندگي بهش\\تي به وجود مي آورد. يعني انسان هاي ك\\امل و معص\\وم و ديگ\\ري درخت زقوم كه آن هم از اعمال و افكار خ\\ود زن\\دگي جهنمي ب\\ه وج\\ود مي آورد و آن ش\\يطاني كه در رأس اين ش\\جره اس\\ت و نه\\ال اص\\لي آن است به ن\\ام ابليس ش\\ناخته ش\\ده اس\\ت . خداون\\د به آدم فرم\\ود: ت\\ا زماني كه در س\\ايه اين درخت ط\\وبي كه هم\\ان ش\\جره واليت اس\\ت انجام وظيفه كني زندگي بهشتي ب\\راي ت\\و دوام مي آورد. هميش\\ه اين جا هستي و از آن چ\ه بخ\واهي ف\راوان در اختي\ار ت\و ق\رار مي گ\يرد وليكن اگر از سايه اين درخت خارج شدي به هواي نفس خ\\ود ن\\زديك شوي ، اين زندگي بهشتي خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د و در مح\\روميت ق\\رار مي گيري . گناه آدم در بهشت اين بود كه به هوي و هوس خود نزديك شد. و از سايه درخت طوبي كه سايه واليت باشد خارج گرديد. مق\\در شد كه مدتي در محروميت زندگي كند تا قدر عافيت را بداند زيرا ه\\ر نعم\\تي به ض\\د آن ش\\ناخته مي ش\\ود. معن\\اي غ\\ني و ث\\روت به فق\\ر شناخته مي ش\\ود مع\\ني علم و حكمت به اين ش\\ناخته مي ش\\ود كه انسان جاهالنه بگويد و عمل كند. همين طور نعمت س\\المتي و ام\نيت به مرض و نا امني شناخته مي ش\\ود به همين كيفيت خداون\\د آن چ\\ه در عالم آفريده ضد آن را هم آفريده است . لذا براي اين كه آدم ق\\در عافيت را بداند و زندگي بهشتي را بفهمد و بداند خداون\\د ب\\اغ بهش\\ت او را به بياباني خشك و سوزان تبديل كرد. و آدم مدتي در محروميت زندگي كرد از اين بيابان به آن بيابان از اين كوه به آن كوه در حركت ب\\ود و س\\رگردان ، همس\\رش هم از او ج\\دا ش\\ده ب\\ود. يك\\ديگر را گم كرده بودند و گفته اند: يكي از گريه كنندگان بزرگ آدم و ح\\وا بوده ان\\د كه در فراغ يكديگر و در فراق زن\\دگي بهش\\تي گريس\\ته اند ت\\ا اين ك\\ه آدم در حال حركت از اين بيابان به آن بيابان گذرش به سرزمين كربال افتاد و خداوند موجبات توبه او را فراهم كرد. در سرزمين كربال پايش به سنگي يا درختي بند شد به زمين افتاد و خون از پايش جاري ش\\د. مصيبت ف\\وق الع\\اده اي دي\\د بع\\د از آن همه مص\\يبت ه\\ا دلش بس\\يار

154

شرح دعاي ندبه

شكست و اشگش جاري شد عرض\\ه داش\\ت : پروردگ\\ارا ! مگ\\ر گن\\اه ديگري مرتكب شده ام كه مجازات شوم . جبراييل به ص\\ورت انس\\اني ظ\\اهر ش\\د گفت : نه اي آدم م\\رتكب گن\\اهي نش\\دي وليكن اين ج\\ا س\\رزميني اس\\ت كه در اين ج\\ا ولي خ\\دا حض\\رت ام\\ام حس\\ين به مظل\\وميت كش\\ته مي ش\\ود ع\\ده اي طغي\\ان گ\\ر از امت ج\\دش او را محاص\\ره مي كنن\\د و ب\\ا لب تش\\نه او را به قتل مي رس\\انند. خداون\\د چنين خواست كه تو هم از مصيبت او بهره اي داشته باش\\ي ت\\ا ي\\ار او باشي . به آن پنج تن اهل كساء كه در بهشت آن ه\\ا را به ت\\و مع\\رفي كرده ان\\د متوس\\ل ش\\وي . در ش\\عاع واليت آن ه\\ا خداون\\د به ب\\ركت اطاعت آن ها تو را به زندگي بهشتي بر مي گرداند. در اين جا كلمات توسل را به آدم آموخت. دعاي معروف و مشهور يا حميد بحق محم\\د و يا عالي بحق علي يا فاطرالسموات و االرض بحق فاطمه يا محسن

كلمات را آدم بر زبان 60بحق الحسن و يا قديم االحسان بحق الحسين خود جاري كرد و بالفاصله با طي االرض به همسرش حوا رس\\يد. بين زن و ش\\وهر مالق\\ات برق\\رار ش\\د آن ه\\ا را از مس\\ير مناس\\ك حج به يكديگر مربوط ساختند. زندگي دنيايي آن ها در پناه واليت و حك\\ومت خ\\دا ش\\روع ش\\د. خداون\\د به آدم و ح\\وا فرم\\ود: از اين خط واليت حركت كنيد و دستوراتي كه به شما داده مي شود اجرا كنيد ت\\ا از اين راه به زندگي بهشتي برگردي\\د. ت\\وبه آدم ق\\دم اول ح\\ركت انس\\ان به سوي بهشت بود. بعد از توبه آن چهار كلمه اي كه در صفحات گذش\\ته توضيح داده شد. خداوند در اختيار آدم گذاشت و فرم\\ود: اين كلم\\ات را رعايت كن تا به زن\\دگي بهش\\تي برگ\\ردي از همين ج\\ا دع\\اي ن\\دبه حركت اجتماعي و تكاملي انسان ها را شروع مي كند ت\\ا روزي كه به بهشت وارد شوند يعني حك\\ومت دني\\ا و س\\لطنت ع\\الم تح\\ويل ام\\ام

زمان عليه السالم داده شود. اسرار و شرايط اجابت دعا :

در اين رابطه بد نيست كمي به اسرار اج\\ابت دع\\ا ت\\وجه ك\\نيم كه چرا گاهي دعاي انسان مستجاب مي شود و گاهي هم مستجاب نمي شود. همه جا گفته اند يكي از اسرار اج\\ابت دع\\ا آگ\\اهي و آش\\نايي به مظلوميت موال امام حسين عليه الصلوه و الس\\الم و گ\\ريه ك\\ردن ب\\ر مصيبات آن بزرگوار است. زماني كه انس\\ان مع\رفت به آن حض\\رت، الاقل آشنايي به مظلوميت آن بزرگوار پي\\دا مي كن\\د و كمي ه\\ر چن\\د

60

155

شرح دعاي ندبه

بس\\يار ض\\عيف دلش مي س\\وزد و اش\\کش ج\\اري مي ش\\ود، همين س\\وزش دل و ج\\اري ش\\دن اش\\ک دليل اج\\ابت دع\\اي او و قب\\ولي خ\\واهش ه\\اي او مي ش\\ود. از همين توس\\ل و س\\وزش قلب كم كم آمادگي پيدا مي كند ت\\ا در راه ايم\\ان و تق\\وا و ع\\دالت ح\\ركت كن\\د و همين راه ، راه بهشت اوست . زيرا مانع بزرگ حركت انسان به س\\وي بهشت، ظلم به نفس و ظلم به ديگران اس\\ت . گن\\اه و معص\\يت ه\\اي شخصي و خصوصي ظلم به نفس است كه انسان خود را در جه\\الت و ناداني متوقف مي كند و به شجره واليت خدا و اولياء خدا گرايش\\ي ندارد زيرا سايه شجره واليت يگانه مكتبي است كه انسان را پرورش

مي دهد و به حقيقت نزديك مي كند. انسان هايي كه از س\\ايه اين ش\\جره خارجن\\د مكتب ندي\\ده هس\\تند حق و باطل نمي فهمن\\د ب\\راي آن ه\\ا ف\\رق نمي كن\\د حكوم\\تي مانن\\د ظالم ها و كافرها داشته باشند يا حكومتي مانند حكومت اولي\\اء خ\\دا. يك چنين انسان ه\\ايي در ظلمت جه\\ل هس\\تند يع\\ني حق و ب\\اطل در زندگي نمي فهمند. برايشان فرق ندارد دروغ بگويند يا راست . خيانت كنند يا صداقت و امانت داشته باش\\ند. اص\\ل اساس\\ي در نظ\\ر آن ه\\ا دنيا و مال دنيا است . از هر راهي پيدا شود، خواه حالل باشد يا حرام . پس ظلم به نفس يع\\ني انس\\ان خ\\ود را در ظلمت جهل و بي ايم\\اني قرار مي ده\\د. در اين ت\\اريكي از ت\\ربيت خ\\دا و ائم\\ه اطه\\ار مح\\روم مي مانن\\د. ظلم ب\\ر ديگ\\ران هم تض\\ييع حق\\وق آن هاس\\ت. ب\\ا غيبت و تهمت آبروي مردم را مي برد، با سرقت و خيانت م\\ال م\\ردم را و در انتها از قتل نفس باكي ندارد. كساني كه يك چنين ح\\التي و يك چ\\نين وض\\عيتي دارن\\د نمي توانن\\د به مظل\\وميت ام\\ام حس\\ين عليه الس\\الم آگاهي پيدا كنند زيرا خودشان ظ\\الم هس\\تند و هرگ\\ز دل ظ\\الم ب\\راي

مظلوم نمي سوزد. دوس\\تان ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم ممكن اس\\ت مظل\\وم واقعي شوند يع\\ني حق آن ه\\ا ض\\ايع ش\\ود و نتوانن\\د از حق خ\\ود دف\\اع كنن\\د وليكن هرگز ظ\\الم نيس\\تند. به هم\\ان م\يزاني كه مظل\\وميت يافته ان\\د آش\\نايي به مظل\\وميت ام\\ام حس\\ين عليه الس\\الم كه الگ\\وي ك\\امل مظلومين عالم است پيدا مي كنند، دلشان مي سوزد اشگشان جاري مي شود و تمامي آن چه از خدا مي خواهند قب\\ول اس\\ت . اگ\\ر ص\\الح باش\\د در همين دني\\ا به آن ه\\ا داده مي ش\\ود و اال ذخ\\يره آخ\\رت مي

156

شرح دعاي ندبه

شود. ل\\ذا گفته ان\\د: ه\\ر وقت آش\\نايي به مظل\\وميت آن بزرگ\\وار پي\\دا كردي و اشك ت\\و ج\\اري ش\\د، دع\\ايت مس\\تجاب اس\\ت . پيغم\\بران در طول تاريخ از همين راه كه مظلوم واقع مي شوند اما ظلم به كس\\ي نمي كردند. آشنايي به مظلوميت ام\\ام حس\\ين عليه الس\\الم پي\\دا مي كردن\\د و مص\\يبت آن حض\\رت را زم\\زمه مي كردن\\د، دلش\\ان آرام و دعايشان مستجاب مي شد. پس تنها مانع اجابت دعاها اين اس\\ت كه انسان در اثر بي اعتنايي به تعليم و تربيت خود ظالم به خود و ظ\\الم به ديگران مي شود و هرگز دلش به حال مظلوم نمي سوزد. دع\\ايش هم مستجاب نمي شود. در داستان مب\\اهله گفته ان\\د ك\\ه: چ\\را پيغم\\بر اك\رم ب\\راي مب\اهله كه نف\رين ب\ر دش\منان دين ب\ود فقط پنج نف\ر را انتخاب كرد. خودش و موال عليه السالم و حضرت زهرا و امام حس\\ن و امام حسين . اجازه نداد ديگران در آن مجلس دع\\ا ب\\ر عليه دش\\من شركت كنند زيرا ديگران خواهي نخواهي آلوده به گناه هس\\تند و يكي از اسرار آلودگي به گناه همين بي اعتن\\ايي به مكتب آل محم\\د عليهم السالم اس\\ت . نظ\\ر به اين ك\\ه ديگ\\ران آل\\وده به گناهن\\د گ\\رچه گن\\اه صغيره باشد. حق نفرين ندارند. كساني حق نفرين بر ظالم دارن\\د كه آلوده به ظلم نباشند، فقط همان پنج نفر از آلودگي ب\\ه گن\\اه م\\نزه و مبرا بودند. اگر ديگ\\ري را ش\\ركت مي داد، دع\\ايش ب\\ر عليه ديگ\\ران اج\\ابت نمي ش\\د. پس معص\\ومين را ب\\راي مب\\اهله انتخ\\اب ك\\رد، ل\\ذا انسان ها بايستي ابتدا توجه به ظالميت خود ي\\ا مظل\\وميت خ\\ود پي\\دا كرده و سعي كنند ظالم به خود و ديگران نباشند. همين پاكي از ظلم و گناه رابطه قلبي بين آن ها و امام حس\\ين عليه الس\\الم برق\\رار مي كند تحت تأثير مظلوميت آن بزرگوار واقع مي ش\\ود و همين س\\وزش دل و جريان اشك، دليل قبولي آن ها و اجابت دعاي آن ها مي ش\\ود. پس كربال راه عب\\ور به س\\وي بهش\\ت اس\\ت نه تنه\\ا زمين ك\\ربال بلكه زمينه كربال. يعني مبرا بودن از گناه و معصيت و مبرا بودن از ظلم به ديگران هر چند كه خودش مظلوم واقع شود. پس مي ت\\وانيم ب\\از هم بگوييم كه حركات تكاملي به سوي بهشت يا بهشتي ش\\دن انس\\ان از كربال شروع مي شود. همان ط\\ور كه توب\ة آدم بع\د از ت\وجه به ام\ام حس\\ين و توس\\ل به خمس\\ه طيبه م\\ورد قب\\ول واقع ش\\د و خ\\دا زن و زن\\دگي او را به او برگرداني\\د و اج\\ازه داد كه مب\\دأ نس\\ل بش\\ر و ي\\ا ابوالبشر شناخته شود و الگويي باشد براي فرزندان خود تا اگ\\ر گن\\اه مي كنند الاقل مانند پ\\در خ\\ود ت\\وفيق ت\\وبه و توس\\ل به خمس\\ه طيبه

عليهم السالم پيدا كنند.

157

شرح دعاي ندبه

يكي ديگر از شروط اساسي اجابت دعا قرار گرفتن انس\\ان ه\\ا در سايه واليت و حكومت ائمه اطهار عليهم السالم است . در بسياري از عبارت هاي دعا جمالتي را به اين مض\\مون مي خ\\وانيم و مي گ\\وييم: پروردگارا ! امام زمان ما را ظ\\اهر كن و م\\ا را در س\\ايه حك\\ومت آن حضرت قرار بده تا دعاهاي ما مستجاب شود. در همين دعاي شريفه يعني دعاي ندبه و همچنين در دعاي افتتاح كه در ماه مب\\ارك رمض\\ان خوانده مي شود. اين جمالت را مي خوانيم و مي گوييم و استجب به دعوتنا يعني پروردگارا ! به بركت واليت و محبت آن بزرگوار دعاي ما را مس\\تجاب كن . در اين ج\\ا س\ئوآل مي ش\\ود كه چ\\را اج\\ابت دع\اي مؤمنين و دوستان آل محمد صلي الله عليه و اله و يا نفرين آن ها ب\\ر كفار مشروط به ظهور امام زمان و قيام آن حضرت ش\\ده اس\\ت . ب\\ا اين كه مؤمنين گاهي در اثر احتياج و يا در اثر استيصال دست به دع\\ا بر مي دارند و اين همه خداوند در قرآن وعده داده است كه دعاي آن ه\ا را اج\\ابت مي كن\\د. چط\ور اس\\ت كه اك\ثريت دعاه\\ا و ش\ايد همه دعاها در بعضي موارد نسبت به اشخاص اجابت نمي شود بسياري از مردم عدم قبولي دعاها را به اين دليل مي دانند كه غالبا دعا كنندگان معصيت كارند. آل\\وده به گن\\اه و معص\\يت و ي\\ا لقمه ح\\رام هس\\تند به همين دليل دعاي آن ه\\ا قب\\ول نمي ش\\ود. م\\ا ب\\ه كس\\اني ك\\ه ش\\رط اجابت دعا را پاكي انسان ها از گن\اه و معص\يت مي دانن\\د مي گ\وييم مگر ممكن است انسان هاي غ\\ير معص\\وم از گن\\اه و معص\يت پ\\اك و مبرا باشند؟. انسان ها در برابر دين خدا مانند كودكان در برابر ام\\ر و نهي پ\\در و مادرن\\د. آي\\ا كودك\\ان مي توانن\\د آن چن\\ان م\\ؤدب و منظم باشند كه پ\\در و م\ادر نتوانن\\د به آن ه\ا اي\\راد بگيرن\\د؟ ممكن نيس\\ت . انسان ه\\ا در زن\\دگي از خط گن\\اه و معص\يت و از خط جهل و ن\\اداني مي گذرند و در انتهاي خط به ايمان و تق\\وا مي رس\\ند و ت\\وفيق ت\\وبه پي\\دا مي كنن\\د درس\\ت مانن\\د آدم و ح\\وا هس\\تند كه بع\\د از اخ\\راج از

گريه و سرگرداني ت\وفيق ت\\وبه پي\دا ك\رد و دربهشت و دويست سال چنين انتظاري دارد كه آينده از گناه و معصيت پرهيز نمود. آيا خدا يك

اين همه انسان ها از زن و مرد كه مبتال به دشمنان هستند ي\\ا گرفت\\ار فقر و ناداري و يا گرفتار ظلم و ستم دشمنان با همه اين مصيبت ه\\ا

. البته ممكن نيست و خداوند؟انحراف پيدا نكنند و منزه از گناه باشند متعال هم از اين بندگان جاهل و ناقص االيم\\ان چ\\نين انتظ\\اري ن\\دارد كه مانند پيغمبران از گناه و معص\\يت پ\\اك باش\\ند و عالوه اين همه در

158

شرح دعاي ندبه

ميان شيعيان و علم\\اي ش\\يعه انس\\ان ه\\اي پ\\اك و بي گن\\اه و زاه\\د و متقي هستند كه هرگز در زندگي آلوده به گناه نش\\ده اند دع\\اي آن ه\\ا هم مستجاب نمي شود، اين همه در زحمت فقر و مرض ها و كسالت ها و تسلط دشمنان قرار مي گيرند و دعا مي كنند وليكن اجابت نمي شود پس دليل اين كه خدا وعده اجابت دعا داده و اين همه دعاه\\ا را اجابت نمي كند چيست ؟ جواب اين است كه سر ع\\دم قب\\ولي دع\\ا و عدم اجابت آن ها همين است كه م\\ردم نتوانس\\ته اند موجب\\ات ظه\\ور امام زمان را فراهم كنند. اگ\\ر دع\\اي ك\\وچكي از دعاه\\اي م\\ا اج\\ابت شود و يا خداوند بخواهد ثواب عمل ك\\وچكي از اعم\\ال خ\\ير م\\ا را در اين زندگي به ما برساند، الزم اس\ت ث\\روت و ق\\درتي به م\ا بده\د كه چندين هزار برابر ثروت و ق\\درت ه\اي متع\\ارف باش\د وليكن خداون\\د همه اين ها را براي روزي ذخيره مي كند كه آن بزرگوار ظاهر شود و مردم در سايه حك\\ومت آن حض\\رت ق\\رار گيرن\\د. وق\\تي كه در س\\ايه

واقع شدند خداوند تمامي دعاه\\ا را اج\\ابت مي)ع(حكومت ائمه اطهار كند و ثواب اعمال خير بندگان خود را به آن ها مي رساند. مؤمنين در

ت\ا بي نه\ايت ث\روت و ق\\درت پي\\دا مي)ع(سايه حكومت امام معصوم كنند. آن چنان كه كوچ\\ك ت\رين ني\\از و احتي\\اجي و م\\رگ و مرض\ي در زندگي آن ها پيدا نمي شود و بر دشمنان خود مسلط مي ش\\وند. ه\\ر مظلومي بر ظالم خود مسلط مي شود و قدرت انتقام پي\دا مي كن\د. برهان اين كه در زندگي پيش از ظه\\ور دع\\ا اج\\ابت نمي ش\\ود وليكن بعد از ظهور آن چه بخواهيم اجابت مي شود همين است كه تا انسان ها در سايه حكومت حقه الهي قرار نگيرند نظام فك\\ري و عملي پي\\دا نمي كنند. هيچ حكومتي پيش از ظهور لياقت ندارد آن چنان در جامعه نظام به وجود آورد كه گناه و معصيتي نباشد. خواهي نخواهي پيش از ظهور آن حضرت انسان ها در اثر فقر و ناداري يا جهل و ناداني و ي\\ا عدم نظام و امنيت مبتال به گن\\اه و معص\\يت مي ش\\وند و كس\\ي نمي تواند يك نظام كامل و امنيت كامل در جامعه به وج\\ود آورد و ق\\درت ه\\اي ظلم و س\\تم را م\\نزوي گردان\\د. ب\\ا اين حس\\اب ث\\روت و نعمت كامل در نظام كامل و امنيت كامل مفهوم و معنا پيدا مي كند. ب\\زرگ ترين نعمت ها سايه واليت و حكومت امام زمان عليه الس\\الم اس\\ت . در شعاع چنان حكومتي مانعي ندارد كه هر انساني بي نهايت ثروت و قدرت داشته باشد و از همه امكانات زندگي برخوردار شود. ث\\روت و قدرت مؤمنين پيش از ظهور مثل ث\\روت يك مس\افر در بياب\\ان اس\\ت كه در محاصره دزدان و غارت گران بوده ، ج\\واهرات و ث\\روت زي\\ادي

159

شرح دعاي ندبه

در اختيار خود دارد. البته آن ثروت در بياب\\ان س\\ر راه دزدان و غ\\ارت گ\\ران م\\ايه هالكت او مي ش\\ود و هرگ\\ز نمي توان\\د از ث\\روت خ\\ود اس\\تفاده كن\\د. ث\\روت و نعمت نظ\\ام و ام\\نيت ك\\امل الزم دارد و اين

داي\\ر مي ش\\ود. آن ج\\ا)ع(نظام و امنيت در سايه حكومت امام زم\\ان جايي است كه بر خدا واجب مي ش\\ود به وع\\ده هاي خ\\ود وف\\ا كن\\د و دعاي بندگان خود را مستجاب كند. همه دعاها و خ\\واهش ه\\ا و ث\\واب نمازها و عبادت ها و آن چه انسان از خدا خواس\\ته و امي\\دوار به خ\\دا بوده است همه اين ها ذخيره مي شود ب\\راي روز ظه\\ور ام\\ام زم\\ان عليه السالم . خداوند فرج آن بزرگوار را برساند و دوس\\تان خ\\ود را از

اين گرفتاري ها نجات بدهد. به همين مناسبت در داس\\تان حض\رت آدم عليه الس\الم ب\ا اين ك\ه بعد از خروج از زندگي بهشتي و جدايي از همسر خ\\ود امك\ان گن\\اه و معصيت براي او فراهم نبود زيرا ) براي يك نفر بياباني تنها، گاهي در جنگل و گاهي در صحرا امكان گناه و معص\\يت وج\\ود ن\\دارد. انس\\اني همراه او نيست كه به حق او تجاوز كن\\د و هن\\وز رابطه اي هم ب\\ا خ\\دا نيافته كه خدا به او وحي كند و امر و نهي در اختيار او ق\\رار بده\\د. ب\\ا همه اين ها توبه او مشروط به توسل به ذيل واليت ائمه اطهار عليهم السالم شد و رمز توبه توسل به پنج تن )خمس\\ه طيبه ( زي\\را آن ه\\ا و مكتب آن ه\\ا و ت\\ربيت و م\\ديريت آن ه\\ا راه ص\\الح و اص\\الح ج\\امعه بشريت است . آن ها يك علم و دانشي دارند كه با به كار ان\\داختن آن علم و دانش از اين انسان هايي كه ابتداي تولد فاقد تمامي معلومات هستند مانند حيوانن\\د و ي\\ا پ\\ايين تر از اين انس\\ان ه\\اي ج\\اهل و عقب مانده ، يك انسان بهشتي مي سازند. انساني كه همه نوع شر و فساد و گناه و معصيت از وج\\ود او برداش\\ته مي ش\\ود و همه ج\\ور وس\\ايل تقوا و طهارت در وجود او فراهم مي گردد. انسان ها روز تولد مانن\\د سنگ آهن و ي\\ا س\\نگ طال و نق\\ره هس\\تند كه از مع\\دن اس\\تخراج مي شوند آهن هستند وليكن چيزي نيستند كه قابل اس\\تفاده باش\\د. ب\\اري سنگين به دوش دانشمندان و مهندسين هستند از اين س\\نگ آهن مي خواهند ماشين و طي\\اره بس\\ازند و ي\\ا از اين س\\نگ طال و نق\\ره زينت آالت ديگر چقدر الزم است . علماء و مهندسين روي اين سنگ ها ك\\ار كنند و با قوانين و مقررات علمي و فني خود به آن ها شكل و ق\\واره بدهند و مهندسي كنند تا به صورت اس\\باب و اب\\زار ق\\ابل اس\\تفاده در

160

شرح دعاي ندبه

آيد. يك انساني كه تازه به دنيا آمده در برابر يك انسان بهشتي امث\\ال پيامبران و اولياء خدا مانند همان سنگ آهن در برابر ماشين و طي\\اره اس\\ت. مهندس\\ين و دانش\\منداني كه ب\\ا دانش خ\\ود مي توانن\\د از اين انسان هاي در حد حيوان يك زن و م\\ردي بهش\\تي بس\\ازند كه زن ه\\ا حوريه هاي بهشت باشند و مردان ، جوانان زيباي بهشت . كتابي چن\\دين هزار برابر كتاب هاي دانشمندان الزم است روي اين انسان ه\\ا پي\\اده شود تا تبديل به يك انسان بهشتي شوند. آن مهندسين دانا و توان\\ا كه با علم و حكمت خود مي توانن\\د از اين انس\\ان ه\\ا زن و م\\رد بهش\\تي بسازند فقط ائمه اطهار عليهم السالم هستند. آن ه\\ا به هم\\ان علم و دانشي كه خودشان انس\\ان بهش\\تي ش\\ده اند، زن هايش\\ان زني ش\\ده مانند حضرت زهرا س\الم الله عليه\ا و مردهايش\ان م\ردي مانن\د ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم و س\\اير اولي\\اء خ\\دا ب\\ا هم\\ان علم و دانش كه خودشان تربيت شده اند و به لقاء الله رسيده اند مي توانند انس\\ان ه\\ا را هم تربيت كنند و به مقام لقاء اللهي برسانند تا در نتيجه از جوان\\ان زيباي بهشت و يا از حوريان بهشت باش\\ند. روي همين حس\\اب اس\\ت كه مشاهده مي كنيم شرط قبولي هر علمي اين اس\\ت كه انس\\ان در مكتب آن ها و در راه آن ه\\ا و زي\\ر نظ\\ر آن ه\\ا فع\\اليت كن\\د. انس\\ان شايد بعضي احاديث را كه مي بيند و مي خواند تعجب مي كند كه چرا چ\\نين اس\\ت و آن اح\\اديث را اغ\\راق مي دان\\د از آن جمله ح\\ديث و روايت درس\\ت از ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم كه مي فرماي\\د: اگ\\ر انساني تم\\ام عم\\ر خ\\ود را در كن\\ار مس\\جد الح\\رام بين ركن و مق\ام بگذراند و تمام عمر در اطاعت و ذكر و دعا باشد تا در اثر رياضت آن قدر الغر شود كه پوس\\ت و اس\\تخواني از او بمان\\د وليكن در واليت و مكتب اهل بيت عص\\مت و طه\\ارت نباش\\د خ\\دا او را به رو در آتش جهنم مي اندازد مي فرمايد: و لوان عبدا عبد ربه بين الركن و المق\\ام حتي تصير كالشن الب\\الي ثم لم ي\\ات بواليتن\\ا اهل ال\\بيت الكبه الله في النار. اين كه اين همه عبادت ها از كس\\اني كه در مكتب و واليت اهل البيت نيستند قبول نمي شود داس\\تان راه و بي راه\\ه اس\\ت . كس\\اني كه در بي راهه حركت مي كنند يا بدون قاع\\ده و ق\\انون مي خواهن\\د صنعتي بسازند گرچه وسيله و ثروت زي\\ادي در اختيارش\\ان باش\\د ب\\از هم از بي راهه به جايي نمي رسند گرفتار خرس و خ\\وك بياب\\ان ه\\ا و جنگل ه\\ا مي ش\\وند. گ\\رچه م\\ا مي خ\\وانيم كه خداون\\د كف\\ار و ظالمين را به جهنم مي اندازد و در عذاب جهنم مي سوزاند وليكن اين جهنم صنعت خدا نيست، عمل خدا هم نيست كه دست و پاي كافران

161

شرح دعاي ندبه

را ببندد و به جهنم بياندازد. بلكه اين جهنم ن\\تيجه ح\\ركت در بي راه\\ه است . زندگي جاهالنه و فعاليت هاي سفيهانه و احمقانه آن ها در دني\\ا آن ها را وادار به ظلم و ستم و ساختن اسلحه هاي آتش\\ين مي كن\\د و همين ظلم ها و آتش ها به وس\\يله مظل\\ومين در حك\\ومت ع\\ادالنه به خود آن ها بر مي گردد. پس جهنمي است كه با جهل و ناداني و كف\\ر و گناه و با خروج از مكتب انسانيت و واليت خودشان ب\\راي خودش\\ان س\\اخته اند و خودش\\ان خ\\ود را به جهنم انداخته ان\\د. س\\قوط در جهنم قضيه حركت در بي راهه است كه به معني كفر و نفاق است . ع\\ذاب ه\ايي كه در دني\\ا و آخ\\رت ب\\ه وج\\ود مي آي\\د مانن\\د جن\گ ه\ا و ظلم و ستم ها در دنيا به دست كف\ار ب\\راي كف\ار س\\اخته مي ش\\ود خودش\ان جهنم مي س\\ازند و در جهنمي كه س\\اخته اند مع\\ذب مي ش\\وند. راهي براي نجات آن ها نيست نه از دست خدا ساخته است كه آن ه\\ا را از خط كفر و گناه به بهشت ب\\برد و نه هم خودش\\ان يك چن\\ان ش\\عور و ادراكي دارند كه به خط واليت خدا برگردند و توبه كنند. پس پي\\دايش جهنم و عذاب هاي آخرت براي كفار و ستم كاران يك عذاب قه\\ري و طبيعي است به دست خودشان براي خودشان . گ\\رچه خ\\دا مي گوي\\د كفار را ع\\ذاب مي كنم ، اين جمالت در ق\\رآن ب\\راي اين اس\\ت كه يك فهم ابتدايي براي مردم پيدا شود و بدانند آينده زندگي يا بهشت است و يا جهنم وليكن عذاب جهنم به دست خ\دا و اولي\اء خ\دا نيس\ت بلكه نتيجه كفر و گناه است كه به خود آن ها برمي گردد. همه جا در آي\\ات قرآن خداوند با جمالت : سيصلي نارا ذات لهب ، و: سيصلون سعيرا. و

پي\\دايش جهنم را به كف\\ار نس\\بت 61يا جمل\\ه: ثم انهم لص\\الوا الجحيم. مي دهد. مي گويد: خودشان با كفر و گناهشان جهنم مي سازند و در جهنمي كه ساخته اند ت\\ا اب\\د حبس مخل\\د مي ش\\وند. پن\\اه به خ\\دا مي بريم كه خط اطاعت خدا و اولي\\اء خ\\دا را ره\\ا ك\\نيم و در خط كف\\ر و

گناه حركت نماييم . براي توضيح بيشتر تا بدانيم خداوند متعال چرا در بعضي آي\\ات مي فرماي\\د: من ك\\افرين و من\\افقين را ه\\دايت نمي كنم و ي\\ا مي گوي\\د: عذاب دنيا و آخرت را به كام كفار و ستم كاران مي ريزم . مي گوييم در صورتي كه پيدايش عذاب هاي دنيا و آخرت به دس\\ت كف\\ار اس\\ت خداوند چرا باز اين عذاب ها را به خودش نسبت مي دهد و مي گويد:

16مطففین، 61

162

شرح دعاي ندبه

من آن ه\\ا را به جهنم مي ب\\رم و ي\\ا در جهنم حبس مي كنم . ج\\واب اين اس\\ت كه اوال كف\\ار خ\\دايي را انتخ\\اب و قب\\ول كرده ان\\د و ي\\ا پرستيده اند كه شيئي از اشياء عالم هستند نه از اشخاص . مي گوين\\د: بت ها خدا هستند. نفع و ضرر براي ما درست مي كنند يا مي گوين\\د: طبيعت ما را مي آفريند و ما را مي ميراند ي\ا مانن\د ايراني\ان ق\ديم كه مي گويند: دو خدا در عالم هستند يكي خداي خير كه خ\\وبي ه\\ا را مي سازد و خلق مي كند يكي هم خداي شركه بدي ها و باله\\ا را مي سازد و خلق مي كند. خداي خ\\وبي ه\\ا را ي\\زدان مي گفتن\\د: و خ\\داي بدي ها را اهريمن يا به عب\\ارت ديگ\\ر ش\\يطان مي دانس\\تند مي گفتن\\د: شيطان خدايي است كه سازنده تمام بدي ه\\ا امث\\ال م\\ار و عق\\رب و درندگان اس\\ت . خ\\داي واقعي هم خ\\دايي اس\\ت كه خ\\وبي ه\\ا را مي سازد حيوان\\ات طيب و ط\\اهر را خلق مي كن\د پس بعض\ي ها مش\رك خالصند كه خلقت را به دست غ\\ير خ\\دا مي دانن\\د. مانن\\د ط\\بيعيون و بعضي ها براي خدا شريك مي تراشند و آن شريك ها را منش\\أ اث\\ر مي دانند خداوند براي اين ك\\ه به انس\\ان ه\\ا بفهمان\\د كه ه\\ر ح\\ادثه اي ب\\ه وجود مي آيد به دست خداست و جز خداوند كسي نمي تواند بيافرين\\د و كسي نمي تواند شريك خدا باشد. پيدايش تمامي نعمت ها و نقمت ها و يا طيبات و خبائث را به دست خود مي داند و مي گوي\\د س\\رما و گرما را من مي آفرينم ، درندگان و گزندگان و حيوانات نافع را هم من خلق مي كنم. آن چه را شما خيال مي كنيد ش\\ر اس\\ت ، من خلق مي كنم . مانند سرماي زي\\اد و گرم\\اي زي\\اد ش\\ما گم\\ان مي كني\\د اين پديده ها شر است وليكن همه اين ها خير است . آن خير و ش\\ر هم كه به دست خودتان واقع مي ش\\ود مانن\\د خ\\دمت و احس\\ان و ي\\ا ظلم و ستم آن هم عامل اصلي اش من هس\\تم كه آدم ه\\ا را خلق ك\\رده ام و به آن ها آزادي داده ام. اگر من انسان خلق نمي كردم . خ\\ير و ش\\ري هم در عالم نبود وليكن چون انسان را خلق كردم و به اين انس\\ان ه\ا قدرت و آزادي دادم بعضي ها با ق\\درت و آزادي خ\\ود زن\\دگي بهش\\تي مي سازند و بعضي ها با ق\\درت و آزادي خ\\ود زن\\دگي جهنمي درس\\ت مي كنند. پس انسان ها گر چه عامل خير و ش\\رند وليكن از اين نظ\\ر كه خدا انسان ها را ساخته و اين همه وسيله در اختيار آن ها گذاش\\ته بعضي ها با استفاده از اين وسيله ها و رزق و روزي ه\\ا س\\وء اس\\تفاده مي كنند، ش\\ر مي آفرينن\\د و بعض\\ي ها خ\\وب اس\\تفاده مي كنن\\د، خ\\ير

آفرين هستند.

163

شرح دعاي ندبه

پس تمام بدي ها و خ\\وبي ه\\ا از اين نظ\\ر كه مق\\دمات آن را خ\\دا آفريده مي توانند به خدا نسبت دهند مثال مي گويند: شمر و يزيد امام حسين را كشتند، خ\\دا اگ\\ر ش\\مر و يزي\\دي خلق نمي ك\\رد و ي\\ا ام\\ام حسين هم خلق نمي كرد. يك چنين جنايتي به وجود نمي آم\\د. خداون\\د خلقت ب\\دان و نيك\\ان را قب\\ول دارد. مي گوي\\د خ\\الق همه آن ه\\ا من هستم وليكن بدي بدكاران را و خوبي نيكوكاران را به اراده خود قبول ندارد. مي گويد: نيكوكاران خودشان كار نيك انجام مي دهن\\د و ب\\راي خود زندگي بهشتي مي سازند و بدكاران خودشان بدكاري مي كنن\\د و با خلق بدي ها زندگي جهنمي مي سازند. پس ما اعمال انسان ه\\ا را از يك طرف مي توانيم به خدا نس\\بت دهيم كه خ\\دا نيك\\ان و ب\\دان را خلق كرده است نه اين كه نيكان و بدان خود را خلق كرده باشند و از طرف ديگر مي توانيم بدي ها و خ\\وبي ه\\ا را به م\\ردم نس\\بت دهيم . چون آن ها هستند كه بد مي كنند و يا خوبي ه\\ا را مي آفرينن\\د. ق\\رآن هم همين دو فرض\\يه را ذك\\ر مي كن\\د از يك ط\\رف خلق كف\\ار را و خلق مؤمنين را به اراده خدا مي داند. مي گوي\د: لق\\د خلقن\\ا االنس\\ان في احسن تقوام يعني من انسان ه\\ا را خيلي خ\\وب و ك\\امل آفري\\دم ) اين آيه مربوط به تمامي انسان ها خواه كفار باشند و خواه م\\ؤمن. و در آيه ديگر مي فرمايد: ثم رددناه اس\\فل س\\افلين. او را به ب\\دترين جاها كشانديم و اين بدترين جاها كه همان جهنم است در آيات ديگري كه نمونه هايش در باال ذكر شد به دست كفار مي دان\\د مي گوي\\د: آن ها هس\\تند كه آتش جنگ را در دني\\ا و آتش جهنم را در آخ\\رت روش\\ن مي كنن\\د. در آي\\ات س\\وره ذاری\\ات مي فرماي\\د: كف\\ار از ت\\و مي پرسند روزگار حكومت دين و قيامت كي است و چه زماني خواهد بود در جواب آن ها بگو: همان زماني كه كفار فريفته آتش مي ش\\وند و اين همه پول خرج مي كنند و فعاليت مي كنند ت\\ا ب\\راي ادامه ظلم و ستم اسلحه هاي آتشين بس\ازند و خ\\بر ندارن\د كه همين آتش ه\ا در

با اين حساب خلقت انس\\ان ه\\ا ب\\ه62قيامت به خودشان برمي گردد. دست خدا است وليكن خلقت بدي ها و ظلم و س\\تم ها و جهنم ه\\ا ب\\ه

دست انسان . و باز هم براي تكميل اين بحث كه س\\ئوآالتي در افك\\ار م\\ردم پي\\دا شود و بگويند: خدا كه مي داند فالني در اث\\ر كف\\ر و گن\\اه ب\\راي خ\\ود

�14لی 12ذ�ریات، 62

164

شرح دعاي ندبه

جهنم مي سازد و يا آن ديگري عذاب هاي دنيا و آخ\\رت را ب\راي خ\\ود توليد مي كند. خدا كه قدرت دارد مانع معصيت معصيت كاران شود و همچنين مانع كفر كفار شود چرا اين خداي ق\\درت من\\د س\\ر راه ظلم ظالمين و كفر كفار مانعي ايجاد نمي كند تا ظالم نتواند ظلم كند و يا كافر نتواند كافر ش\ود. آي\\ا خ\دا ق\درت ن\\دارد ش\مر و ابن زي\اد و ابن ملجم و ساير جنايت كاران را پيش از اقدام به جنايت ن\\ابود كن\\د و ي\\ا آن ها را از حركت ب\\از دارد ت\\ا نتوانن\\د به بن\\دگان خ\\دا س\\تم كنن\\د. در صورتي كه خدا مي تواند مانع گن\\اه گن\\اه ك\\اران و س\\تم س\\تم ك\\اران شود چرا مانعي سر راه آن ه\\ا ايج\\اد نمي كن\\د و آن ه\\ا را در ظلم و ستم آزاد مي گذارد تا در نتيجه يك چ\\نين جن\\ايت ه\\ا و آتش ه\\ايي در دنيا و آخرت ساخته مي شود. جواب اين است كه اوال خداوند انس\\ان را آزاد و آگاه آفريده است تنها موجودي كه عالم و آگاه است . خ\\ير و

شر مي داند و نفع و ضرر مي شناسد، همين انسان است . اگر خداوند اين آگاهي و آزادي را از انس\\ان بگ\\يرد بايس\\تي حي\\وان خلق كند نه انسان زيرا حيوانات بر كارهاي خود اراده و اختيار ندارند. آن ه\\ا نفع و ض\\رر نمي فهمن\\د تكليف هم ندارن\\د و روز قي\\امت هم محكوميت ندارند، نه بهشت ب\\راي آن ه\\ا مق\\در اس\\ت نه جهنم . زي\\را آگ\\اهي و آزادي نداش\\ته اند اس\\باب و اب\\زار دس\\ت خ\\دا بودن\\د وليكن خداوند مي خواهد موجوداتي عالم و عارف و آگاه داشته باش\\د. زي\\را هدف خدا و هدف انس\\ان ه\\ا در زن\\دگي رس\\يدن به علم و مع\\رفت و زندگي كردن بر مدار علم و مع\\رفت اس\\ت كه آن را زن\\دگي بهش\\تي مي نامند. علم و معرفت حالل همه مشكالت است . مش\\كالت دني\\ا و آخ\\رت را علم م\\ردم برط\\رف مي كن\\د. جهل م\\ردم ع\\امل ب\\زرگ مص\\يبت ه\\ا و باله\\ا علم م\\ردم هم ع\\امل ب\\زرگ س\\المتي و آس\\ايش است . پس بر خداوند واجب مي شود به هر كيفي\\تي كه باش\\د انس\\ان ه\\ا را به علم و آگ\\اهي و مع\\رفت ك\\امل برس\\اند ت\\ا بع\\د از پي\\دايش معرفت كامل زندگي بهشتي براي مردم داير شود. در اين جا انس\\ان ها به دو فرقه تقسيم مي شوند عده اي از طريق اطاعت و بن\\دگي به علم و معرفت مي رسند و عده اي هم از طريق گناه و معص\\يت زي\\را اين گناه و معص\\يت ها و ظلم و س\\تم ها و ض\\ررها و خطره\\ا آموزن\\ده است . به انسان ها مي آموزد و مي گويند: هر ض\\رري عقلي زي\\اد مي كند در اين جا انسان هايي كه فريفته كف\\ر و گن\\اه و ظلم و س\\تم مي ش\\وند و س\\عادت و خوش\\بختي خ\\ود را در جن\\ايت و ظلم و س\\تم مي

165

شرح دعاي ندبه

دانند امر داير مي شود كه يا خدا آن ها را نابود كند كه ديگ\\ر ش\\مر و يزيدي و ابن زيادي نباشد تا ظلم و ستم واقع شود و يا اين كه خداوند جنايت كاران را در راه كفر و گناه آزاد گذارد و وسايل ك\\ار و فع\\اليت هم در اختيار آن ها قرار دهد تا آن ها كه خوشبختي خود را در گن\\اه و معصيت مي دانند و خط كفر و گن\\اه را خط س\\عادت خ\\ود و بش\\ريت مي شناسند به كفر و گناه مشغول شوند ت\\ا به نت\\ايج كف\\ر و گن\\اه كه همان ضررها و خطرها و مصيبت هاي دنيا و آخرت است برسند زي\\را گناه و معصيت راه پيدايش ض\\ررها و خطره\\اي دني\\ا و آخ\\رت اس\ت . هرگز از گن\\اه و معص\\يت نمي توان\\د خوش\\بختي و س\\عادت ب\\ه وج\\ود آورد. دزدي راه ذلت و بي آب\\رويي انس\\ان اس\\ت . قتل و جن\\ايت ه\\اي ديگر راه پيدايش عداوت و دشمني بين انسان ها است و اين ع\\داوت ها و دشمني ها عاقبت خواري و ذلت به وجود مي آورد ع\\زت و اعتب\\ار انسان را نابود مي كند. معصيت كاران پس از آن ك\\ه به نت\\ايج گن\\اه و معصيت رسيدند و فهميدند كه از طريق كفر و گناه چه مص\\يبت ه\\ا و ب\\دبختي ه\\ا ب\\راي خ\\ود س\\اخته اند و ش\\رف انس\\اني خ\\ود را از بين برده اند. در اين جا كه ب\\ا نت\\ايج كف\\ر و گن\\اه خ\\ود رو ب\\ه رو ش\\دند دو حالت براي آن ها پيدا مي شود عده اي از اين ضررها و خطره\\ا س\\ر مي خورند و به پناه خدا بر مي گردند و توبه مي كنند و همين توبه كه نتيجه آن ضررها و خطرها بوده براي آن ها حيات بخش است . بعضي جوانان از همان ابتدا نصيحت ناصح را مي شنوند و گناه و معصيت را ترك مي كنند و بعض\\ي به نص\\يحت ناص\\حان گ\\وش نمي دهن\\د به راه دزدي و س\\رقت مي رون\\د. به زن\\دان مي افتن\\د ي\\ا تن\\بيه مي ش\\وند. و همان تنبيهات مايه برگشت آن ها و باعث توبه آن ها مي ش\\ود. ت\\وبه مي كنند و كارشان اصالح مي شود و از طرفي اهل ايمان و تق\\وا هم از كفر و جنايت جنايت كاران درس ع\\برت مي آموزن\\د و در دين داري و اط\\اعت خداون\\د بيش\\تر ذوق و ش\\وق پي\\دا مي كنن\\د و اط\\اعت مي كنند. در نتيجه كف\\ر و گن\\اه ب\\راي دو ط\\ايفه آموزن\\ده اس\\ت يكي اهل ايمان و تقوا كه از كف\\ر كف\\ار درس ع\\برت مي گيرن\\د و در دين خ\\ود محكم ت\\ر مي ش\\وند و ديگ\\ر معص\\يت ك\\اراني كه ب\\ا خط\\رات گن\\اه و معص\\يت رو ب\\ه رو مي ش\\وند و سرش\\ان به دي\\وار مي خ\\ورد ب\\ر مي گردند و توبه مي كنند، در اثر توبه كارشان اصالح مي شود و مشمول عف\\و خ\\دا واقع مي ش\\ود. ع\\ده اي هم به كف\ر و گن\\اه خ\\ود ادامه مي دهند تا دم مرگ توبه نمي كنن\\د عذابش\\ان به ع\\الم آخ\\رت منتقل مي

166

شرح دعاي ندبه

شود. بعد از مدت ها حبس و عذاب در جهنم تحولي در آن ها پيدا مي شود و مشمول عفو خدا واقع مي شوند. ع\\ده اي هم ت\\ا اب\\د در جهنم مي مانند حالت گرايش و توبه در آن ها پيدا نمي شود در ن\\تيجه خل\\ود ابدي پيدا مي كنند. پس نظر به اين ك\\ه گن\\اه و معص\\يت ها ب\\راي كساني كه عاشق گناه و معص\\يت هس\\تند ع\\اقبت آن ه\\ا را متنبه مي كن\\د و ايم\\ان مؤم\\نين را هم محكم ت\\ر مي كن\\د. به\\تر اين اس\\ت كه خداوند كافر و گناه كار را مانند مؤمن و مطيع آزاد بگذارد تا ش\\ايد در

اثر برخورد به خطرات گناه توبه كند و برگردد. اين مهلت و فرصت و مدارا كردن خدا با معص\\يت ك\\اران ت\\ا ش\\ايد توبه كنند بهتر از اين است كه خدا آن ها را ن\\ابود كن\\د و چن\\ان باش\\ند كه گويي آن ه\ا را خلق نك\رده اس\ت . كس\اني هم كه به كف\ر و گن\\اه ادامه مي دهن\\د ت\\ا ع\\اقبت در جهنم محب\\وس مي ش\\وند ديگ\\ر ارزش انساني ندارند كه خداوند متعال به آن ها رحم كند زيرا آن چنان غ\\رق كفر و گناهند كه اگر هم آزاد شوند باز هم مي گويند: آن جهنم خ\\واب و خياالت بوده است . تنبيه نمي شوند تا موفق به توبه شوند و به خط اطاعت خدا برگردند پس بهتر اين است كه خداون\\د م\\ؤمن و ك\\افر را در راه ايم\\ان و كف\\ر آزاد بگ\\ذارد ت\\ا ه\\ر دو ط\\ايفه زن\\دگي بهش\\تي و

جهنمي خود را به ثمر برسانند. حركت فكري و علمي بشريت در مسير دعاي ندبه:

در اين جا از مسير دعاي ندبه و از مسير خط حركت انبي\\اء ح\\ركت فكري و علمي خود را آغاز مي كنيم از روس\\تايي به روس\\تاي ديگ\\ر و از شهري به شهر ديگر تا آخرين مقصد را پيدا كنيم و ببي\\نيم و ب\\دانيم خداوند تبارك و تعالي كه بشريت را در مسير ترقي و تك\\امل ح\\ركت داده عاقبت آن ها را به كجا مي برد و آخرين مقص\\د كجاس\\ت . مانن\\د حافظ شيرازي نباشيم كه مي گويد در كاروان ح\\ركت مي كنم زنگ و دراي كاروان را مي شنوم وليكن نمي دانم كه ما را به كجا مي برن\\د. در شعر خود مي گويد: كس ندانست كه منزلگه مقصود كجاس\\ت اين قدر هست كه بانگ جرسي مي آيد. يعني ما همين قدر صداي ك\\اروان بشريت را مي شنويم و مي بي\\نيم كه آن ه\\ا در ح\\ركت هس\\تند وليكن منزلگه مقصود را كه كجا هست و ما را به كجا مي برند نمي دانيم . ما به حافظ شيرازي مي گوييم : شما كه حافظ آيات ق\\رآن بوده اي\\د و به همين مناسبت شما را حافظ لقب داده اند اگر اين آيه را در س\\وره

خ\\وب دانس\\ته بودي\\د م\نزلگه مقص\\ود را)ع(سبا از تفسير امام صادق

167

شرح دعاي ندبه

هم مانن\\د ح\\ركت ك\\اروان احس\\اس مي كردي\\د. و ش\\ايد هم ح\\افظ منزلگه مقصود را شناخته و دانسته و به سوي آن حركت نموده است وليكن براي محسنات شعري و لطايف ذوقي حركت كاروان را به اين كيفيت بيان مي كند و مي فرمايد: كس ندانس\\ت كه م\\نزلگه مقص\\ود كجاست زيرا مشاهده مي ك\\نيم در اش\\عار ديگ\\ر منتظ\\ر ام\\ام زم\\ان

است و امام زمان را به حضرت يوسف تشبيه مي كند مي گويد: يوس\\ف گم گش\\ته ب\\از آي\د به كنع\ان غم مخ\\ور، كلبه اح\\زان ش\ود روزي گلستان غم مخور منظ\\ورش از يوس\\ف گم گش\\ته ام\\ام زم\\ان است كه وقتي او ظ\اهر ش\ود و حك\ومت الهي انس\اني تش\كيل ده\د تمام غم ها و مصيبت ها و مرگ و مرض ها و قتل و كشتارها و جن\\گ ها در زمان او خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د. پس واليت آن بزرگ\\وار حك\\ومت خدا و واليت خداست هم\\ان م\\نزلگه مقص\\ود اس\\ت دليلش همين آيه سوره سبا بر طبق تفسير امام صادق عليه السالم اس\\ت . خداون\\د در اين آيه شريفه حركت انسان ها را از روستايي به روستاي ديگر ي\\ا از شهري به شهر ديگر ترس\\يم مي كن\\د ت\\ا روزي كه به آن ش\\هرهاي ب\\ا بركت برس\ند و مش\\كالت زن\\دگي آن ه\ا برط\\رف ش\\ود مي فرماي\\د: وجعلنا بينهم و بين القري التي باركنا قري ظاهره سيروا فيها لي\\الي و

( يع\\ني م\\ا بين م\\ردم و آن ش\\هرهاي ب\\ا ب\\ركت 18اي\\ام آم\\نين .) آی\\ۀ� روستاها و شهرهاي ظاهر و نماياني قرار داده ايم ت\\ا م\\ردم در مس\\ير روس\\تاها و ش\\هرها عب\\ور كنن\\د و خ\\ود را به آن ش\\هرهاي ب\\ا ب\\ركت برسانند. آيه شريفه بشريت را به كارواني تشبيه مي كند كه از بيابان زندگي كه محل ادامه زندگي نيست خود را حركت بدهند. از اين شهر به آن شهر از اين روستا به آن روستا تا عاقبت به ش\\هري برس\\ند كه در آن جا تمامي مش\\كالت آن ه\\ا حل مي ش\\ود و به زن\\دگي اي\\ده آل مي رسند. ظاهر آيه اين كاروان هاي دنيايي را در نظر م\\ردم ترس\\يم مي كند اين را مي دانيم كه انسان ها ابتدا در بيابان زن\\دگي خلق مي شوند در جايي كه همه جا با حوادث طبيعي مانند سرماها و گرماه\\ا و يا حشرات و حيوانات و يا حوادث انس\\اني مانن\\د قتل و كش\\تار رو ب\\ه رو هستند امنيت ندارند و از رفاه و آسايش براي آن ها خبري نيس\\ت قهرا مصيبت ها و حادثه ها آن ه\ا را وادار مي كن\\د كه به ج\\اي به\تر و بهتر بروند لذا زن\\دگي ه\\ا را و ش\\هرها را ع\\وض مي كنن\\د ت\\ا ب\\ه جايي برسانند كه صد در صد در امن و امان باش\\ند وليكن اين تفس\\ير

168

شرح دعاي ندبه

ظاهري است كه فقط مسافرت هاي دني\\ايي را ترس\يم مي كن\\د. ص\\د در ص\\د عميق و علمي نيس\\ت . آي\\ات ق\\رآن يك مع\\اني س\\طحي و ظاهري دارد كه براي همه كس قابل درك است و يك مع\\اني عميق و علمي و ب\\اطني دارد كه فقط اولي\\اء خ\\دا و انس\\ان ه\\اي برجس\\ته آن مع\\اني را درك مي كنن\\د و ائمه م\\ا عليهم الس\\الم كه ظ\\اهر و ب\\اطن ق\\رآن را مي دانن\\د آن مع\\اني ب\\اطني را هم در اختي\\ار علم و دانش گذاشته اند تا مردم باور كنند قرآن كتابي است بسيار عميق چن\\ان ك\\ه توص\\يف كرده ان\\د: ظ\\اهره انيق و ب\\اطنه عميق ال تنقض\\ي عج\\ائبه و

يع\\ني عج\\ايب علمي ق\\رآن به آخ\\ر نمي رس\\د،63التبلي غرائبه نامتناهي است و معاني غريب و عجيب آن هرگ\\ز كهنه نمي ش\\ود. در تفسير اين آيه شريفه بحثي بين امام ص\\ادق عليه الس\\الم و ابوح\\نيفه كه امام اعظم اهل سنت و جماعت است پي\\دا ش\\ده ك\\ه ابوح\\نيفه را كه از شاگردان امام صادق عليه السالم ب\\ود منص\\ور دوانيقي احض\\ار

. بي\\ا ب\\راي )ص (كرد و به او گفت: تو چي كمتر داري از جعفر بن محمد تو دانشگاهي مي سازم به شاگردهاي تو پ\\ول مي دهم ت\\ا مس\\لمانان در محضر تو حاضر شوند بازار تو رواج پيدا كن\\د و ب\\ازار ام\\ام خل\\وت شود. پول زيادي در اختي\\ار او گذاش\\ت او هم به عقي\\ده خ\\ود درس و بحث خود را شروع كرد هر كس به محضر ابوحنيفه مي آم\\د كه درس بخواند ماهي دو دين\\ار طال به او حق\\وق مي دادن\\د و ه\\ر كس به درس ام\\ام ص\\ادق ب\\رود دو دين\\ار طال او را ج\\ريمه مي كردن\\د. در ن\\تيجه شاگردان ام\\ام ص\\ادق كم ش\\ده اند و ش\\اگردان ابوح\\نيفيه از هزاره\\ا بيش\\تر و ب\\االتر رفتن\\د و او را ام\\ام اعظم لقب دادن\\د. اآلن هم اهل سنت و جماعت به زيارت قبر او كه در بغداد است مي روند و تق\\رب به خدا مي جويند اين ابوحنيفيه خدمت امام صادق رسيد. حض\\رت به او فرمود: انت فقيه اهل العراق . يعني تو هستي كه خ\\ود را مجته\\د و امام اهل عراق ميداني عرض ك\\رد: هك\\ذا يزعم\\ون ، م\\ردم اين ط\\ور عقيده دارند. مرا به امامت قب\\ول كرده ان\\د. حض\\رت فرم\\ود: از روي چه فت\\وا مي دهي ع\\رض ك\\رد از روي ق\\رآن . ق\\رآن به اين س\\ادگي درس و بحثي الزم ندارد مي فهمم و تفسير مي كنم . حضرت فرم\\ود: من آيه اي از ت\\و مي پرس\\م ب\\بينم مع\\ني آن را مي داني ع\\رض ك\\رد بپرس\\يد حض\\رت همين آي\\ه: و جعلن\\ا بينهم و بين الق\\ري... را مط\\رح كردند و فرمودند: اين آيه يعني چه . عرض ك\\رد ي\\ابن رس\\ول الله اين آيه كه خيلي ساده و آس\\ان اس\\ت . خي\\ال ك\\ردم مي خ\\واهي از آي\\ات

63

169

شرح دعاي ندبه

مشكل بپرسي . حضرت فرم\\ود: همين آيه س\\اده را معن\\ا كن . ع\\رض كرد معلوم است خداوند حاجي ه\\ا را ط\\رف خط\\اب ق\\رار مي ده\\د. شهر با بركت در اين آيه مكه معظمه اس\\ت ك\\ارواني كه به اين ش\\هر حركت مي كند حاجيان هستند كه به زيارت خانه خ\\دا مي رون\\د. خ\\دا در اين آيه شريفه به آن ها دستور مي دهد كه از كويرها و بيابان هاي لخت و عور به سوي مكه حركت نكنيد بلكه از راهي به مكه برويد كه دهات و شهرهاي زيادي دارد و هر روزي به دهي و ش\\هري برس\\يد ت\\ا بتواني\د اس\تراحت كني\\د و در امن و ام\ان باش\يد. اگ\ر از بياب\\ان ه\\ا و

كويرها حركت كنيد گرفتار غارت گران و جانوران مي شويد. حضرت فرمودند: پس خداوند در اين آيه ش\\ريفه به حاجي\\ان كه از شهرها و روستاها حركت مي كنند وعده ام\\نيت داده اس\\ت . برون\\د و برگردن\\د و در امن و امانن\\د. ع\\رض ك\\رد كه بلي ي\\ابن رس\\ول الل\\ه. حضرت فرمودند: چقدر زياد حاجيان در راه غارت شده اند و راهزن\\ان آن ها را كشته اند و چق\\در زي\\اد در همين خ\\انه كعبه كه به عقي\\ده ت\\و شهر امن و امان است ، حاجيان كش\ته ش\ده اند. ق\\رامطه س\ي ه\زار ح\\\اجي را در مكه قتل ع\\\ام كردن\\\د نعش آن ه\\\ا را به چ\\\اه زم\\\زم انداختند. حجراالسود را دزديدند به مسجد كوفه بردند و چق\\در بس\\يار جنايت ها واقع شده است . در اين جا مجبوريم بگ\\وييم ي\\ا وع\\ده خ\\دا دروغ است كه به مردم وع\\ده ام\\نيت مي ده\\د و آن ه\\ا را ب\\ه س\\وي كعبه حركت مي دهد و يا تفسير شما غلط است!! بگو ببينم كدام يك را بگوييم؟ وعده خدا دروغ است يا تفسير شما غلط است . ابوحنيفيه نتوانست بگويد وعده خدا دروغ است زيرا خ\\دا خلف وع\\ده نمي كن\\د مجبور شد بگوي\\د تفس\\ير من غلط اس\\ت و در انته\\ا ع\\رض ك\\رد پس

تفسير آيه شريفه چيست كه با وعده خدا درست باشد؟ در اين جا حض\\رت تفس\\ير واقعي آن را ب\\راي ابوح\\نيفيه بي\\ان ك\\رد فرمودن\\د: منظ\\ور خ\\دا از اين ح\\ركت و مس\\افرت حرك\\ات تك\\املي انسان ها به آن زندگي ايده الي است كه خداون\\د به همه كس وع\\ده داده اس\\ت . انس\\ان ه\\ا بايس\\تي در مس\\ير علم و عمل و س\\اختن و آفريدن و فهميدن و دانستن زندگي هاي زم\\ان و موج\\ود زم\\ان را كه يك زندگي ناقص است پشت سر بگذارند و ره\\ا كنن\\د. همين ط\\ور به حركت خود ادامه دهند تا به آن شهرهاي با بركت كه م\\دينه فاض\\له و زندگي بهشت است برسند. منظور از شهرهاي ب\\ا ب\\ركت كه خداون\\د

170

شرح دعاي ندبه

)ص (مي فرمايد: قري التي باركنا فيه\\ا واليت و حك\\ومت م\\ا آل محم\\د است واليت و حكومت ما همان شهر با بركت است . كساني كه به ما ملحق شده اند و در دايره واليت و حكومت ما اس\\تقرار پي\\دا كرده ان\\د در دايره اين واليت و حكومت به تمام مقاصد مادي و معنوي خود مي رس\\ند و در امن و ام\\ان هس\\تند. دين آن ه\\ا و فك\\ر آن ه\\ا و عقل و شعور آن ه\\ا غ\\ارت نمي ش\\ود ام\\نيت فك\\ري و علمي و ايم\\اني پي\\دا مي كنند چنان خواهند بود كه خداون\\د زن\\دگي بهش\\تي را ب\\راي آن ه\\ا معرفي مي كند و معن\\اي ده\\ات و ش\\هرهاي ت\\وي راه كه خداون\\د مي فرمايد: از روستاها و شهرهاي توي راه حركت كنيد و خود را به شهر ب\\ا ب\\ركت برس\\انيد. آن روس\\تاها و ش\\هرهاي ت\\وي راه دانش\\مندان و راهنمايان مكتب ما هستند. كساني كه به دين م\\ا و مكتب م\\ا ه\\دايت مي ش\\وند علم و دانش دي\\ني را از م\\ا مي گيرن\\د و به ديگ\\ران مي رس\\انند. همين علم\\اء و دانش\\مندان مكتب م\\ا اهل ال\\بيت روس\\تاها و شهرهاي ت\\وي راه هس\\تند. كس\\اني كه خ\\ود را مي خواهن\\د از بياب\\ان زندگي و از مراحل نقص و جهل و ناتواني به زندگي ايده ال برس\\انند خط حركت را از ما بگيرن\\د بايس\\تي ابت\\دا ب\\ا علم\\ا و دانش\\مندان اين مكتب تماس بگيرند. دين و دانش خود را از آن ها بگيرند و باز آن چه را كه آن ها دانسته اند از آن ه\ا ي\اد گرفته ان\د به س\ير و ح\ركت خ\ود ادامه دهند. از اين ع\\الم و مجته\\د به آن ع\\الم ديگ\\ر و از آن ع\\الم به عالمي باالتر تا در انته\\ا در وض\\عي ق\\رار گيرن\\د كه آل پيغم\\بر و ائم\\ه اطهار عليهم الس\\الم را به عن\\وان ش\\هر ب\\ا ب\\ركت و زن\\دگي اي\\ده آل بشناسند، در دايره واليت و حكومت آن ها قرار گيرن\\د. انس\\ان ه\\ايي كه به اين كيفيت حركت خود را به طرف ما امام ها از مسير علم\\ا و دانشمندان اين مكتب شروع مي كنند و از تماس با دش\\منان و س\\اير گمراهان و من\\افقين پره\\يز مي كنن\\د از روزي كه از كف\\ار و من\\افقين فاصله مي گيرند و از مسير مكتب ما و علم\\اي مكتب ح\\ركت فك\\ري خود را به سوي ما آغاز مي كنند، دينشان و عقلش\\ان و س\\رمايه هاي زندگي آن ها در امن و امان است . غ\\ارت گ\\ران دين و دزدان عقل و شعور نمي توانند دين و عقل آن ها را غ\\ارت كنن\\د وليكن كس\\اني كه اين خط حركت را رها كرده اند از مسير ساير مكتب ه\ا و س\اير ملت ه\\ا مي خواهن\\د خ\\ود را به زن\\دگي اي\\ده ال برس\\انند مانن\\د هم\\ان مسافريني هستند كه حركت از مسير شهرها و روستاها را كنار مي گذارند. از بيابان ها و كويرها حركت مي كنند قهرا يا در اثر گرس\\نگي

171

شرح دعاي ندبه

و تشنگي از بين مي روند و يا دزدان راهزن و درندگان مال و جان اورا غارت مي كنند و آن ها را به هالكت مي رسانند.

اين است تفسير آيه شريفه كه هر كس در اين شرايط قرار بگ\يرد حتما در امن و امان است و به شهر امن و اماني كه واليت م\\ا باش\\د مي رسد. هر كس انح\\راف پي\\دا كن\\د عقل و دينش غ\\ارت مي ش\\ود. منظ\\ور از تفس\\ير ام\\ام به اين كيفيت ترس\\يم خط عملي و تك\\املي انسان هاست تا عاقبت خود را به زندگي مطلوب خود برسانند. براي كشف اين حقيقت كه انسان ها چگ\ونه و در چه زم\اني به آن زن\دگي مطلوب مي رسند و زندگي بهشتي آن ها داير مي شود. شما تم\\امي انس\\ان ه\\ا را از گذش\\تگان و آين\\دگان ت\\ا روز ظه\\ور ام\\ام ق\\ائم عليه السالم اگر چه نوبت به نوبت آمده اند و خوابيده اند وليكن شما آن ه\\ا را به صورت يك كارواني در فكرت\\ان مجس\\م كني\\د و اين ط\\ور تص\\ور كني\د كه تم\امي گذش\تگان اآلن ب\ا ش\ما هس\تند و ش\ما هم ب\ا آن ه\ا هس\\تيد و همين ط\\ور آين\\دگان گ\\رچه هن\\وز به دني\\ا نيامده ان\\د و وارد زن\\دگي نش\\ده اند وليكن آن ه\ا هم از نظ\ر آم\دن و رفتن مانن\\د ش\\ما هستند. آن ه\ا را هم ب\\ا خودت\\ان ف\\رض كني\\د كه هم آين\\دگان ب\ا ش\\ما هستند كه در اين زمان زندگي مي كنيد و هم گذشتگان گرچه از نظ\\ر تن و بدن در دل خاك خوابيده اند وليكن از نظر آث\\ار زن\\دگي و عقل و شعور و خ\\وبي ه\\ا و ب\\دي ه\\ا و آن چ\\ه دانس\\ته اند و عمل كرده ان\\د و

ساخته اند با شما هستند. انسان ه\\ا به آث\\ار و اعمالش\\ان زنده ان\\د نه به ابدانش\\ان . آث\\ار همه

زنده است و آثار خ\\اتم پي\\امبران در وج\\ودانبياء در وجود خاتم االنبياء امام ها و علماي بعد از آن حضرت زنده است همين طور آثار فك\\ري و علمي و عملي انس\\ان ه\\اي گذش\\ته در وج\\ود انس\\ان ه\\اي زم\\ان متمركز است . هيچ اثري از آثار گذشتگان حق باشد يا ب\\اطل باش\\د از بين نرفته است . كفار و گناه كاران آثار كفر و گناه خود را و همچ\\نين علم و صنعت و دانش خود را به آيندگان تحويل داده اند و خود از دني\\ا رفته اند. مؤمنين و علم\\اء و نيك\\ان و پاك\\ان به همين كيفيت آث\\ار خ\\ير خود را و افك\\ار خ\\ود را و علم و دانش و تجربه ه\\اي خ\\ود را به نس\\ل بعد از خود سپرده اند و از دنيا رفته ان\\د. نس\\ل موج\\ود در ه\\ر وض\\ع و مقامي كه هستند مجموعه آث\\ار و افك\\ار و اعم\\ال گذش\\تگان هس\\تند. نيكان عالم خوبي ها و نيكي ها را از گذشتگان به ارث گرفته ان\\د ب\\دان

172

شرح دعاي ندبه

ع\\الم هم ب\\دي ه\\ا و نقش\\ه هاي كف\\ر و گن\\اه را از گذش\\تگان به ارث گرفته اند و خود آن ها در زمان خودشان مجموعه اي از آثار گذش\\تگان هستند پس اگر باور داريد كه انسان ها به اعم\\ال و آثارش\\ان زنده ان\\د نه به ابدانشان معتقد باشيد كه تمامي گذشتگان عالم در ظرف وجود انسان هاي زم\\ان زنده ان\\د. به همين كيفيت روز قي\\امت كه مي ش\\ود هر انساني به سراغ گذشتگان خود مي رود از خدا مي خواهد كه پ\\در

و مادر و يا اجداد و فاميل او زنده شوند. پس اين حقيقت مسلم است كه تمامي گذشتگان در زمان ما با ما موجودند و زنده اند. من مجسمه اي از اعمال و افك\\ار پ\\در و م\\ادرم و اجدادم هستم ش\\ما هم به همين كيفيت . هم\\ان ط\\ور كه اب\\دان م\ا از شجره پدرها و مادرهاي ما جوانه زده و حيات پيدا كرده اس\\ت افك\\ار ما هم به همين كيفيت از افكار گذشتگان ما به ظه\\ور رس\\يده اس\\ت . پس شما مردم زمان خود را كامال تحت مراقبت شديد قرار دهي\\د كه از نظر فكر و عقيده به كجا رسيده اند. از نظر حك\\ومت و ع\\دالت در كجايند از نظر علم و صنعت به كج\\ا رس\\يده اند و همين ط\\ور از نظ\\ر درس و دانش در چه وضعي هستند. زندگي آن ها نسبت به گذشتگان به چه كيفيت است. اگ\\ر توانس\\تيد موج\\وديت گذش\\تگان را در وج\\ود انسان هاي موجود و آينده مجس\\م كني\\د و زن\\ده نگه داري\\د. همين ج\\ا همراه موجودين و آيندگان در خط تكامل حركت كنيد تا ش\\ايد بتواني\\د دورنم\\ايي و ي\\ا س\\يمايي از آن ش\\هرهاي ب\\ا ب\\ركت را در براب\\ر خ\\ود مشاهده كنيد. ب\\راي توض\\يح و ترس\\يم اين ح\\ركت اجتم\\اعي تك\\املي مثلي مي زنيم ت\\ا در ض\\من مثل حقيقت مطلب روش\\ن ش\\ود. ش\\ما فرض كنيد قطاري از آن طرف دنيا به سوي كعبه حركت مي كند راه بس\\يار دور و ط\\والني اس\\ت . اين قط\\ار كه در راه ح\\ركت مي كن\\د. مسافرين اين قطار بعضي خوابند و بعضي بيدار. وليكن خوابيدگان در برابر چشم بيداران و يا فكر آن ها زنده اند و بيدارن\\د. قط\\ار به همين كيفيت حركت مي كند خواب و بيداري در مي\\ان مس\\افرين ادامه دارد تا روزي كه وارد كعبه مي شوند. وقتي كه قط\\ار به مقص\\د رس\\يد آن ها كه بيدارند، خوابيدگان را هم بيدار مي كنند. زن شوهر را بيدار مي كند و شوهر زن را بچه ها پدر و مادر و يا پدر و م\\ادر بچه ه\\اي خ\\ود و به همين كيفيت بيداران خوابيدگان را بيدار مي كنن\\د كه ح\\ركت كني\\د كه به كعبه رسيديم . در اين صورت تمامشان با هم از قطار پياده مي شوند و وارد شهر امن و امان مي شوند همين طور زندگي ب\\راي كل

173

شرح دعاي ندبه

در)ص (بشريت مانند يك كاروان در حركت است . حضرت رسول اكرم يك سخنراني به همين كيفيت حركت بشريت را به سوي آينده ترسيم كردند. فرمودند: ايها الناس انتم في دار هدنه والسير بكم سريع و قد رايتم الليل و النهار يبلي\\ان كل جدي\\د و يقرب\\ان كل بعي\\د و ياتي\\ان بكل

خطبه طوالني است كه به اندازه احتياج 64موعود فليجل جال بصره.. . مطالب توضيح داده مي شود. فرمودند: اي مردم ! شما در خانه هائي زندگي مي كنيد كه مانند خيمه دار الصلح است . خيمه ص\\لح مي\\ان دو لشگر به پا مي شود براي مت\\اركه جنگ . س\\ران ه\\ر دو لش\\گر آن ج\\ا جمع مي شوند براي متاركه جنگ مذاكره كنند و صلح برق\\رار نماين\\د،

مي نامند يعني خيمه ص\\لح . مي فرماي\\د: اين " دار الهدنه "آن خيمه را زندگي دنيايي شما به م\\يزاني دوام دارد كه بين ش\\ما و خ\\دا و اولي\\اء خدا صلح و آشتي برقرار شود جنگ و ن\\زاع خ\\ود را ب\\ا دين خ\\دا كن\\ار بگذاريد و دين خدا را به رهبري بشناس\\يد و تس\\ليم ش\\ويد. جمله بع\\د مي فرمايد: كاروان زندگي شما به سوي آخرت با سرعت حركت مي كند و شما را بخواهيد يا نخواهيد ب\\ا خ\\ود مي ب\\رد ت\\ا به ش\\هر آخ\\رت برساند. دليل حركت و مسافرت شما اين است كه مشاهده مي كنيد حادثه هاي نو انقالب هاي نو و يا زندگي هاي تازه و جديد در نظر شما كهنه مي شود. زندگي ها را پشت سر مي گذاريد و به س\\وي زن\\دگي بهتر حركت مي كني\\د. مش\\اهده مي كني\\د كه س\\ال ه\\اي دور به ش\\ما نزديك مي شود و زمان حال و ي\\ا ن\\زديك از ش\\ما دور مي ش\\ود. پس ديد خود را و بصيرت خود را جلوه دهيد تا زن\\دگي خ\ود را ب\\ه ص\\ورت يك كاروان در خط مسافرت به سوي مقصد بشناسيد. حقيقتا زن\\دگي انسان ها براي نيك\\ان يك ح\\ركت تك\\املي ب\\ه س\\وي رف\\اه و آس\\ايش اس\\ت و ب\\راي ب\\دان و ب\\دكاران هم يك ح\\ركت ت\\نزلي ي\\ا تس\\افلي و قهقرايي به سوي جنگ و عذاب است . همه جا در مسير زندگي كف\\ار قتل و كشتار پيدا مي شود و در مس\\ير زن\\دگي نيك\\ان ص\\لح و ص\\فا و آسايش و آرامش . اين حركت در ك\\اروان زن\\دگي ادامه دارد ت\\ا روزي كه به آن شهر با بركت كه مدينه علم رسول است و يا م\\دينه فاض\\له است برسند. وقتي ك\\اروان زن\\دگي به آن ج\\ا رس\\يد كه حتم\\ا خواه\\د رسيد، كساني كه وارد آن زندگي شدند مانند انسان ه\\ايي هس\\تند كه در قطار مسافرت بيدار نشسته و نخوابيده اند. آن ها كه وارد زن\\دگي آخرت شدند مردگان را كه مانند خوابيدگان در قطار مسافري هستند

�لعقول 64 تحف

174

شرح دعاي ندبه

بي\\دار مي كنن\\د. به آن ه\\ا مي گوين\\د: ح\\ركت كني\\د رس\\يديم به ش\\هر ايده ال رسيديم . اين جمالت حركت كنيد، ص\\داي بي\\داران داخل قط\\ار

است و يا صداي زندگاني كه وارد دروازه قيامت مي شوند. همان طور كه بيداران در قطار كه به مقص\د رس\يده اند خوابي\دگان را بيدار مي كنن\\د، بي\\داراني كه وارد دروازه قي\\امت ش\\ده اند به ش\\هر بهشت رسيده اند. مردگان را هم زنده مي كنند. خداون\\د كيفيت زن\\ده شدن مردگان را در اين آيه ش\\ريفه ترس\\يم مي كن\\د مي فرماي\\د: انه هو يبدء و يعيد يعني خدا كسي است كه زندگي را به وسيله انسان ها شروع كرده و مردم را در خط زندگي به سوي مقصد براه ان\\داخته و خدا كسي است كه دو مرتبه اين كاروان را ب\\ه س\\وي زن\\دگي اي\\ده آل برمي گرداند. برگشت زن\\دگي انس\\ان ه\\ا را به زن\\دگي آخ\\رت به گله گوسفنداني تشبيه كرده اند كه پيشاپيش چوپان در حركتند. چوپ\\ان آن ها را مي دواند و به علف زار مي برد تا زماني كه اجب\\ار پي\\دا كن\\د آن ه\\ا را به ط\\رف ديگ\\ري ي\\ا به پش\\ت س\\ر برگردان\\د. در اين ج\\ا كه گوسفندان را دو مرتبه به طرف آغلشان ب\\رمي گردان\\د. گوس\\فنداني كه اول بوده ان\\د آخ\\ر مي ش\\وند و گوس\\فنداني كه آخرن\\د اول يع\\ني برگش\\ت به زم\\ان ه\\اي گذش\\ته . جمعيت به همين كيفيت ب\\ه س\\وي بهترين زندگي و آخرين زندگي ي\\ا به اص\\طالح كام\\ل ت\\رين زن\\دگي در حركتند. زماني كه پيشتازان ك\\اروان و آن ه\\ايي كه جل\\و جل\\و ح\\ركت مي كنند مانند نسل موجود به مقصد رسيدند، زندگي آن قدر وس\\عت و عظمت پيدا مي كند كه هر انساني را در بي نهايت ث\\روت و ق\\درت و حركت قرار مي دهد در اين بي نهايت ثروت و ق\\درت زن\\دگان آرزو مي كنند كه پدر و مادرشان و گذشتگان آن ها به آن ها ملحق ش\\وند. دكتره\\اي آن زم\\ان كه در رأس آن ه\\ا ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم هستند، دوا دارويي در اختيار دارند كه ب\\ا آن دوا و داروه\\ا مردگ\\ان را زنده مي كنند و به زندگي بر مي گردانند. گورستان ها در ارتباط ب\\ا آن دكتره\\ا مانن\\د بيمارس\\تاني اس\\ت كه م\\ريض ه\\ا روي تخت ه\\ا خوابيده ان\\د در انتظ\\ار به\\ترين دكتره\\اي متخص\\ص ت\\ا بياين\\د آن ه\\ا را معالجه كنن\\د و به زن\\دگي برگردانن\\د. اين قبره\\ا و گوره\\ا مانن\\د تخت خوابي است كه مريض ها روي آن خوابيده اند داروي حيات آن ه\\ا ب\\ه دست امام زمان و ائمه ديگر و پيامبران و اولياء خدا مي باشند. ظهور امام زمان مانند همان دكتره\\اي ح\\اذق متخص\\ص اس\\ت كه به محض

175

شرح دعاي ندبه

اين ك\\ه م\\ريض را ديدن\\د م\\رض را تش\\خيص مي دهن\\د و ب\\ا داروي مختصري او را به زندگي بر مي گردانند.

يع\\ني 65خ\\دا مي فرماي\\د: و اعلم\\وا ان الله يح\\يي االرض بع\\د موته\\ا. بدانيد كه خداوند زمين را بعد از مرگ زنده مي كند. ك\\ره زمين يع\\ني آب و خاك و كوه و دريا مرگ ندارد مرگ زمين به م\\رگ انس\\ان ه\\اي زمين است . انسان هاي تاريخ از دنيا رفته و در دل خ\\اك خوابيده ان\\د. انسان هاي زمان به همين كيفيت تا زم\\اني كه به دروازه قي\\امت مي رسند يعني زماني كه موجبات ظهور امام زم\\ان عليه الس\\الم ف\\راهم مي شود. دنياي آن روز در وضعي قرار مي گيرد كه هر كس\\ي م\\رده است ، مرده است . از مردگان انتظاري نيست و هر كسي زنده اس\\ت آن چنان در يأس و نوميدي قرار مي گيرد كه اميدي به كسي و ج\\ايي ندارد. حادثه جنگ هسته اي يا ظلم و فشاري كه از مردم ب\\راي م\\ردم پيدا مي شود دنيا را در استيصال كامل و نااميدي قرار مي دهد حادثه آخرالزمان را هم در آيه قرآن سوره بني اسراييل و هم در روايتي كه از عاليم ظهور است بيان كرده ان\\د. آيه س\\وره ب\\ني اس\\راييل كه خ\\دا مي فرماي\\\د: و ان من ق\\\ريه اال نحن مهلكوه\\\ا قبل ي\\\وم القيمه او

( يع\\ني هيچ ش\\هر و دهي پيش از ظه\\ور58معذبوها عذابا شديدا.) آیۀ� قيامت باقي نمي ماند مگر اين كه ما آن شهر و ده\ات را ي\ا هالك مي كنيم يا به س\\خت ت\\رين ع\\ذاب مع\\ذب مي نم\\اييم . ح\\ديثي كه در اين رابطه در تعريف حوادث آخرالزم\\ان گفته ش\\ده اين ح\\ديث اس\\ت كه فرمودند: در آخرالزم\\ان جنگي جه\\اني واقع مي ش\\ود كه در آن جنگ يك سوم دنيا كش\\ته مي ش\\وند و يك س\\وم ديگ\\ر مي ميرن\\د و آن يك سوم باقيمانده به سخت ترين عذاب مبتال مي شوند البته ح\\ادثه اي كه دو سوم دنيا را نابود كند براي يك سوم ديگر زندگي گوارايي باقي نمي ماند امام در اين ح\\ديث ش\\يعيان را مخ\\اطب ق\\رار مي ده\\د مي

آي\\ا ش\\ما ش\\يعيان 66فرمايد: اما تحب\\ون ان تكون\\ون من الثلث الب\\اقي دوس\\ت نداري\\د كه آن يك س\\وم باقيمان\\ده از ح\\ادثه آخرالزم\ان ش\\ما باش\\يد كه تح\\ويل ام\\ام زم\\ان داده مي ش\\ويد در يك چ\\نين ح\\ادثه اي تحقيق\\ا آن ه\\ا كه مرده ان\\د راحت ت\\ر هس\\تند از آن ه\\ا كه زنده ان\\د و خداوند در س\وره نازع\ات اين ح\\ادثه را ط\\امه الك\بري نامي\ده اس\ت

65 66

176

شرح دعاي ندبه

يعني چاله زندگي دنيا از مصيبت ها لبريز مي ش\\ود و اين آيه ش\\ريفه درست فرمايش مشهور پيغمبر اكرم است كه فرمودن\\د: ملئت ظلم\\ا

حض\\رت مي فرماي\\د: يمالء االرض )ع(وجورا در تعريف قيام امام زمان قسطا وعدال كما ملئت ظلما و ج\\ورا يع\\ني آن حض\\رت زمي\\ني را كه لبريز از ظلم و جور ش\\ده اس\\ت پ\\ر از ع\\دل و داد مي كن\\د. درس\\ت تفسير طامة الكبري است كه خداوند مي فرمايد: چاله زندگي دنيا پر از مص\\يبت مي ش\\ود. البته زن\\دگان در ي\\ك چن\\ان زن\\دگي از مردگ\\ان

مأيوس ترند . آن زمان زماني اس\\ت كه زن\\دگي انس\\ان ه\\ا مي ميرن\\د و ب\\ر خ\\دا واجب مي شود دو مرتبه زندگي مرده را زنده كند. حيات اين زن\\دگي ميت به دست امام زمان شروع مي شود. لذا خداوند در آيه ديگر مي

يعني زماني كه م\ردم از67فرمايد: و ینشر رحمته من بعد ما قنطوا... خ\\ود و زن\\دگي خ\\ود م\\أيوس ش\\دند خداون\\د مظ\\اهر رحمت خ\\ود را گسترش مي دهد و مردم را به امي\\د و آرزويي كه دارن\\د مي رس\\اند. پس خواهي نخواهي قي\\ام آن حض\\رت و حك\\ومت آن بزرگ\\وار هم\\ان مدينه فاضله و زندگي ايده آلي است كه بش\\ريت به امي\\د آن فع\\اليت

مي كنند. تا اين ج\\ا بحث ابت\\دايي دع\\اي ن\\دبه ب\\ود گ\\رچه در اين بحث كيفيت حركت انسان ها در مسير حق يا باطل روشن ش\د كه ع\اقبت در اين راه انس\\ان ه\\ا به مقص\\د واقعي خ\\ود مي رس\\ند و روزي كه به آن

رس\\يدند دره\\اي خ\\ير و)ع(شهرهاي با بركت يعني واليت ائم\\ه اطه\\ار بركت از زمين و آسمان به روي آن ها باز مي ش\\ود و تم\\امي انس\\ان ها به اميد و آرزوي خود مي رسند. ولي از اين جا به بعد فكر خ\\ود را در مسير حركت انبي\\اء عليهم الس\\الم ق\\رار مي دهيم. از پيغم\\بري به پيغمبر ديگر و از امامي به امام ديگر و يا از عالمي به عالمي ديگر ت\\ا در انتها با افكار خود پش\\ت دروازه م\\دينه فاض\\له و ش\\هر قي\\ام ام\\ام زمان عليه السالم قرار گيريم و ببينيم كه چگونه درهاي خير و ب\\ركت

به روي مردم باز مي شود. اولين تحول از برهوت زندگي به توبه :

اولين تحول در زندگي بشريت به وسيله آدم البشر انجام شد تحول از بيابان زندگي به توبه بود. توبه انسان ها اولين ق\\دم ح\\ركت آن ه\\ا

67

177

شرح دعاي ندبه

به سوي خداوند متعال است توبه درس\\تي كه مطل\\وب خ\\دا واقع مي شود و صد در ص\\د قب\\ول مي ش\\ود ت\\وبه اي اس\\ت كه اوال انس\\ان ه\\ا مرض روحي خود را و مرض جهل خود را كه آن ها را در زن\\دگي دني\\ا متوقف نموده يا به ظلم و ستم كشانده است، بشناسند و بفهمن\\د در اين زندگي دنيا غرق شده مشرف به هالكت گرديده اند. اين ق\\دم اول يعني ش\\ناخت م\\رض روحي اس\\ت . مرض\\ي كه ي\\ا انس\\ان را مت\\وقف نموده يعني به فكر دين و خدا و آخرت و اصالح فكر خود نيست يا كه انس\\ان را به قهقه\\راء برگردان\\ده اس\\ت . مرض\\ي كه انس\\ان را به ب\\د گم\\اني به خ\\دا مي كش\\د و او را وادار به گن\\اه و معص\\يت مي كن\\د. انس\\ان ه\\ايي كه از مس\\ير حق ج\\ويي و حق طل\\بي بازمانده ان\\د و به مرض يأس مبتال شده اند يعني از زندگي نا اميدند. اگر انسان در ح\\ال احتضار باشد وليكن اميد به خدا داشته باشد زنده اند و همان امي\\د او را به سوي خدا مي كشاند وليكن اگر سالم باش\\د وليكن امي\\د به خ\\دا نداشته باشد، مرده است . م\وال اميرالمؤم\نين عليه الس\\الم فرمودن\\د كه : بزرگ ترين م\رگ ، ن\\ا امي\\دي از خداس\\ت . اين ي\\أس و ن\\ا امي\\دي مولود مرض جهل است و از اين بدتر توسل به گناه و معص\\يت ب\\راي ادامه زندگي است كه بعضي ها براي دوام و بقاء زندگي خ\\ود به كف\\ر و گن\\اه و ي\\ا ظلم و س\\تم متوس\\ل مي ش\\وند، خي\\ال مي كنن\\د. از راه دزدي و خيانت و قتل و غارت به مقاصد خود مي رسند. ش\\ناختن اين دو م\\رض يكي م\\رض ن\\ا امي\\دي يكي هم م\\رض توس\\ل به گن\\اه و معصيت شرط اول توبه است . يعني انسان مرض خود را مي شناسد و در پي دكتري مي گردد ت\\ا م\\رض خ\\ود را مع\\الجه كن\\د. ش\\رط دوم توبه بعد از شناختن مرض حركت در جس\\تجوي دك\\تر ام\\راض اس\\ت . انسان وقتي به دك\\تر م\\راجعه مي كن\\د كه م\\رض خ\\ود را بشناس\\د و دكتر مرض را هم بشناسد. اگر بهترين دكترها مانن\\د حض\\رت عيس\\ي عليه السالم كنار انسان باشد وليكن انسان مرض خود را نشناس\\د به دكتر مراجعه نمي كند و ي\\ا اگ\\ر ك\\امال م\\رض خ\\ود را ش\\ناخت وليكن دك\\تر مع\\الج را نش\\ناخت ب\\از هم در م\\رض خ\\ود ب\\اقي مي مان\\د و به هالكت مي رسد. بزرگ ترين مرض ها م\\رض روحي و فك\\ري انس\\ان است . مرضي كه انسان را در زندگي نا اميد مي كند و يا به عقب ب\\ر مي گرداند يع\\ني به گن\\اه و معص\\يت . پس كس\\اني كه م\\رض خ\\ود را شناختند و در جستجوي دكتر مرض حركت كردند، اين ق\\دم اول ت\\وبه است البته دكتري كه مرض هاي روحي جهل و ناداني را مرض كفر و

178

شرح دعاي ندبه

گناه را معالجه مي كند، فقط خداوند متعال است . معالجه مرض هاي روحي از دست پيغمبران و اولياء خدا هم ساخته نيست . بلكه فقط به دس\\ت خداون\\د متع\\ال اس\\ت خداون\\د در آي\\اتي به پيغم\\بر اك\\رم مي فرمايد: تو كري را كه از شنيدن حق عاجز است و ي\\ا ك\\وري را كه از ديدن حق ناتوان است نمي تواني معالجه كني فقط آدرس دكتر را به آن ها بده و آن ه\\ا را به خ\\داي خودش\\ان مرب\\وط كن . پس ق\\دم دوم توبه شناخت دكتر امراض روحي است كه خداوند متعال باشد و ق\\دم سوم مراجعه به خدا، توسل به خ\\دايي كه الاقل مي دان\\د غ\\ير از اين انسان ها و عوامل طبيعت اس\\ت . كس\\ي كه ب\\راي مع\\الجه م\\رض به انسان ها مراجعه مي كند اشتباه مي كند يا اگ\\ر به ع\\وامل ط\\بيعي و طبيعت مراجعه مي كند باز هم اشتباه مي كند. اگ\\ر به هم\ان ع\املي م\راجعه كن\\د كه او را آفري\\ده و خلق ك\رده اس\ت اين م\راجعه ب\راي معالجه درست است . صد در صد حقيقت را درك نم\\وده و به حقيقت پناهنده شده است . اين سه عمل شرط توبه به حس\\اب مي آي\\د و اين يك خ\\اطرات دروني انس\\ان اس\\ت ب\\ا ت\\ذكر و ي\\ادآوري ق\\ابل كش\\ف

نيست . انساني كه به مرض حس\\د مبتال اس\\ت بايس\\تي خ\\ودش بفهم\\د كه حسود است و اين حسد مرض است و هم خودش بفهمد مع\\الجه اين مرض به دست خداست و همچنين انساني كه به مرض كفر و نفاق و يا تكبر مبتال شده خ\\ود را از حق و اهل حق ب\\االتر مي دان\\د، بايس\\تي خودش بفهمد كه به مرض تكبر مبتال شده . چقدر زياد انسان ه\\ا آي\\ه: من شر حاسد... را مي خوانند يا آيه ان الله ال يحب المتكبرين ، اليحب الك\\افرين و الفاس\\قين را مي خوانن\\د و ت\\رجمه آن را هم مي دانند وليكن مرض حسد و تكبر خود را نمي شناسند و يا اگر ش\\ناختند دك\\تر م\\رض را نمي شناس\\ند. پس ش\\ناختن م\\رض و ش\\ناختن دك\\تر مرض و م\\راجعه به دك\\تر، اين ه\\ر س\\ه يك خ\\اطره وج\\ودي و رواني است . انسان در وجود خود مرض خ\\ود را پي\\دا كن\\د و ب\\ا فك\\ر و اراده خود به دكتر مراجعه كند و در نهاد خ\\ود دك\\تر م\\رض را بشناس\\د و به طرف دكتر حركت كند. حركت به س\\وي خ\\دا ب\\ر پ\\ايه اين س\\ه اص\\ل رواني ت\\وبه به حس\\اب مي آي\\د كه قب\\ولي آن هم ص\\د در ص\\د حتميت دارد. به محض مراجعه مرض كفر و نفاق و حسد يا مرض كس\\الت و نا اميدي معالجه مي شود. قلب نا اميد به آينده ها اميدوار مي ش\\ود و به حركت خود ادامه مي دهد. انسان ممكن است ب\\ا خط\\راتي رو ب\\ه

179

شرح دعاي ندبه

رو شود و پشيمان شود كه چرا دزدي ك\\ردم و چ\\را آدم بي گن\\اهي را كشتم ، اين پشيماني توبه نيست . ت\\وبه هم\\ان س\\ه ش\\رط اساس\\ي را دارد خودش مرض دروني خودش را بشنايد از كف\\ر و گن\\اه بترس\\د نه از مسئوليت كفر و گناه از حس\\د و تك\\بر بترس\\د نه از مس\\ئوليت آن . لذا زماني كه انسان در پنجه ق\\درت خ\\دا ق\\رار گ\\رفت ت\\وبه او قب\\ول نمي شود. چرا ت\\وبه دم م\\رگ قب\\ول نمي ش\\ود زي\\را در پنجه ق\\درت عزراييل است . يا مي گويند: مج\\رم بع\\د از دس\\تگيري اگ\\ر ت\\وبه كن\\د قبول نيست بايستي پيش از دستگيري ت\\وبه كن\\د زي\\را پس از ت\\وقيف در پنجه قدرت قرار مي گ\\يرد. آن مع\\رفت رواني كه ش\\ناخت م\\رض گناه است با زندان و شالق قابل ظهور نيست چون ع\\اجز مي ش\\ود، پشيمان مي شود و همچ\\نين خداون\\د مي فرماي\د: روزي كه فتح اك\بر واقع شود و حكومت ه\\اي دني\\ا در براب\\ر قي\\ام ام\\ام زم\\ان مستأص\\ل

نمي گوي\\د: ت\\وبه آن ه\\ا قب\\ول 68شوند. توبه آن ها قابل قب\\ول نيس\\ت نمي شود مي گويد: آن، توبه نيست كه قبول شود. توبه نبودن غ\\ير از قبول نشدن است . خداوند توبه دم مرگ را توبه نمي داند ت\ا قب\ول كند. و ليست التوبه لل\ذين يعلم\ون الس\يئات ح\تي اذا حض\ر اح\د هم

يعني كساني كه به كف\\ر و گن\\اه ادامه مي دهن\\د ت\\ا ح\\ال 69 0الموت... احتضار و مي گويند: توبه كردم ، توبه ك\\ردم، آن ت\\وبه نيس\\ت كه خ\\دا

قبول كند بلكه تسليم در مقابل قدرت است . ل\\ذا خداون\\د مي فرماي\\د: ي\\وم ي\\أتي بعض آي\\ات ربك الينفع نفس

( اين آيه به ظهور امام زمان تفسير ش\\ده اس\\ت 158ايمآنها...) انعام يعني آن روزي كه اين آيت بزرگ الهي ظاهر شود، ايمان كسي در آن روز سودي ندارد مگ\\ر اين ك\\ه قبال ايم\\ان آورده باش\\د. چ\\ون آن روز تمامي ق\\درت ه\\اي كف\\ر و گن\\اه مي خواب\\د و من\\افقين مستأص\\ل مي شوند. اگر توبه كنند مانند ت\\وبه دم م\\رگ اس\\ت ل\\ذا ش\\رايط ت\\وبه به همين كيفيتي بود كه گفته شد. خداوند دكتري اس\\ت كه به محض اين ك\\ه م\\ريض م\\راجعه مي كن\\د ب\\دون هيچ قي\\د و ش\\رطي م\\رض او را معالجه مي كند و چراغ قلب او را به نور ايمان روش\\ن مي كن\\د و يك چنين توبه اي برگشت ندارد. ممكن نيست انساني توبه كن\\د و به خ\\دا مراجعه نمايد و دو مرتبه به كفر برگردد. آدم ابوالبش\\ر بع\\د از هب\\وط

.: 29سجده، 68 ینظرون هم لا و �یمانهم کفرو� �لذین ینفع لا �لفتح یوم قل18نساء 69

180

شرح دعاي ندبه

به س\\بب گن\\اهي كه م\\رتكب ش\\ده ب\\ود دويس\\ت س\\ال در ح\\يرت و سرگرداني بود. گفته ان\\د: يكي از گ\\ريه كنن\\دگان مش\\هور ع\\الم آدم و حوا بوده اند كه دويست سال در فراق بهشت گ\ريه كردن\د. عجب اين است كه با اين همه گريه ها و ناله ها و زجر و فش\\ارها م\\وفق به ت\\وبه نشدند تا با حادثه اي رو به رو شدند. پاي آدم به سنگي گ\\ير ك\\رد روي زمين افتاد چند برابر غم و غصه در وجود او پي\\دا ش\\د و ع\\رض ك\\رد: خدايا ! مگر گناه ديگري مرتكب شده ام . گن\\اه خ\\ودش را فهمي\\د و به خدا متوسل شد. خداوند او را به خمسه طيبه عليه السالم آشنا ك\\رد. ج\\براييل به او گفت: اي آدم گن\\اه بهش\\تي ت\\و اين ب\\ود كه خ\\ودرأي و خودمختار شدي . گرفتار وسوسه ش\\يطان ش\\دي و از توس\\ل به ام\\ام ه\ايي كه خ\\دا به ت\\و مع\رفي ك\رد بازمان\دي . راه برگش\\ت به زن\دگي بهشتي توسل به همان امام هايي است كه در زن\\دگي بهش\\تي آن ه\\ا

ي\\ا ع\\الي بحق علي )ص (را شناختي. كلمات توسل يا حميد بحق محمد تا آخر را به آدم آموختند و بعد از توسل برگشت به س\\ايه واليت ت\\وبه او را قبول نمودند. اين اولين قدم بود كه شايد از زماني كه آدم را در بهشت آفريدند و او را تبعيد نموده اند تا روزي كه يك تحول فك\\ري در او پيدا شده گناه خود را شناخته و توبه كرده است حدود دويست و يا دويست و پنجاه سال طول كشيده ت\\ا آدم ابوالبش\\ر بع\\د از توس\\ل به خمسه طيبه عليهم السالم ت\\وبه اش م\\ورد قب\\ول خداون\\د متع\\ال واقع شد و مربي همسر و فرزندان خود شناخته شد. ابتدا فرشته الهي آن ها را به يكديگر آشنا كرد، از مسير مناس\\ك حج و ط\\واف در اط\\راف همان خيمه يا خآن هاي كه خانه بهشتي اولياء خدا بود. بعد از ط\\واف و مناسك براي يكديگر حالل شدند و زن\\دگي مش\\ترك خ\\ود را ش\\روع كردند. وليكن نظر به اين كه الزم است آدم و حوا و يا فرزندان آن ها از مسير همين زندگي دنيايي كه كسب و كار و فعاليت باش\\د زن\\دگي خود را ادامه دهند تا روزي كه مع\\ارف آن ه\\ا تكميل ش\\ود و الاقل به همين اندازه بفهمند كه خودشان با كسب و كارش\\ان از اداره زن\\دگي عاجزن\\د. وق\\تي كه از زن\\دگي دني\\ايي به اين كيفيت از ط\\ريق ك\\ار و كاسبي و مبارزه با ع\\وامل ط\\بيعت خس\\ته ش\\دند و خس\\تگي خ\\ود را احساس نمودند قهرا در درون خود از نظر فكري و رواني متوس\\ل به خدا مي شوند و از خدا تقاضا مي كنند كه اين بار سنگين زندگي را از دوش آن ها بردارد و ف\\رج آن ه\\ا را برس\\اند. وق\\تي كه زن و م\\رد در انتهاي زندگي يا زودتر احس\\اس كردن\\د كه خودش\\ان ب\\ا فك\\ر و ت\\دبير خودشان نمي توانند زن\\دگي خ\\ود را اداره كنن\\د و چ\\راغ اميدش\\ان به

181

شرح دعاي ندبه

خداوند متعال روشن شد، هنگام پيدايش همين خاطره فرج آن ها مي رسد. البته فرجش\\ان بع\\د از يك خ\\واب و بي\\داري اس\\ت . مانن\\د زن و بچه اي كه سر شب در فراق پدر خ\\ود مي س\\وزند و مي نالن\\د كه چ\\را پدر آن ها از مس\\افرت نيام\\ده ت\\ا ق\\دري به آن ه\\ا آس\\ايش و آرامش بدهد. به\\ترين دارو ب\\راي يك چ\\نين خ\\انواده منتظ\\ر كه در ف\\راق پ\\در گريه مي كنند، خواب است . اگر از سر ش\\ب ت\\ا ص\\بح بي\\دار باش\\ند و بگريند شب براي آن ها خيلي ط\\والني مي ش\\ود. ش\\ب آدم منتظ\\ر و آگاه به ثانيه ها قسمت مي شود و ه\\ر ث\\انيه اي يك س\\اعت به حس\\اب مي آيد وليكن شب آدم غافل و يا خوابيده هزاره\\ا س\\اعت يك س\\اعت ب\\ه حس\\اب مي آي\\د. پس ب\\راي خ\\انواده اي كه به ف\\راق پدرش\\ان مبتال شده اند و مي گريند. بهتر اين است كه بخوابند و ف\\ردا ص\\بح كه بي\\دار شدند چشمشان به دي\\دار پدرش\\ان روش\\ن ش\\ود. ب\\راي انس\\ان ه\\اي ناراحت و منتظر بهترين دارو خواب است ، بيداري براي آن ها رنج آور

است . انسان ها كه در آخر زندگي از اين وضعيت دنيايي خسته مي ش\\وند و از اين كه نيروهاي جواني آن ها مصرف ش\\ده ، پ\\ير ش\\ده اند و م\\زه زندگي از آن ها گرفته شده، با م\\ردم زم\\ان بيگ\\انه ش\\ده اند و م\\ردم زمان هم در انتظار مرگ آن ها روز شماري مي كنند، زن و مردي كه در يك چنين وضعيت رواني و پيري قرار گرفته اند قهرا به خ\\داي خ\\ود مي نالند و از خدا انتظار فرج و سالمتي و قدرت و ث\\روت دارن\\د. اگ\\ر اين ها تا روز ظهور امام زمان زنده بمانند روزگار بر آن ه\\ا س\\خت و طوالني مي شود. آن ها از زندگي خسته شده اند، ام\\روز و ف\\ردا مي كنند ت\\ا خ\\دا ف\\رج آن ه\\ا را برس\\اند و آن ه\\ا را به س\\المتي و ج\\واني برگردان\\د. دع\\اي اين ه\\ا مس\\تجاب مي ش\\ود وليكن بع\\د از خ\\واب و بي\\داري. مثل اين اس\\ت كه خداون\\د به اين زن و م\\ردي كه در انتظ\\ار سالمتي و فرج هستند مي فرمايد: ساعتي بخوابيد دك\\تر مع\\الج ش\\ما مي آيد و شما را مع\الجه مي كن\د. در اين ج\\ا خ\واب م\رگ ب\ر آن ه\ا مستولي مي شود، مي خوابند. مردن با خوابيدن ب\\راي شخص\\ي كه از دنيا رفته است ، هيچ فرقي ندارد. بلكه اگر خوابيده باشند گ\\اهي اذيت مي كشند كه پشه اي يا مگسي آن ها را بگزد ولي وقتي كه از دار دنيا مي روند اين اندازه هم اذيت نمي كشند. خواب آن ها ب\\راي خودش\\ان يك س\\اعت اس\\ت ي\\ا مانن\\د خ\\واب ه\\اي معم\\ولي اس\\ت كه ش\\ب

182

شرح دعاي ندبه

خوابيده اند و صبح بيدار شده اند. خداوند آن ها را با طي الزمان، يعني هزار سال در يك ساعت، دو هزار ساعت در يك س\\اعت ، آن ه\\ا را به

فرجي كه انتظار داشته اند مي رساند. لذا براي آدم و حوا بعد از انجام مناسك حج و آشنايي با واليت خ\\دا و اولياء خ\\دا مق\\در ش\\د كه از ط\\ريق ك\\ار و كاس\\بي زن\\دگي كنن\\د ت\\ا همچنان كه توبه كرده اند معرفت به خدا و زندگي هم پيدا كنن\\د. ت\\وبه ق\\دم اول ورود به مكتب اس\\ت . بع\\د از ورود به مكتب بايس\\تي دوره ببينند تا زندگي را بفهمند مانند هنرجويي كه وارد هنرس\\تان مي ش\\ود مي خواهد خلبان شود ي\\ا در عل\\وم ديگ\\ر تخص\\ص پي\\دا كن\\د به محض ورود به هنرستان دانشنامه دريافت نمي كند بلكه بعد از م\\دتي درس خواندن و انج\\ام تمرين\\ات علمي و عملي به فهم و دانش و ه\\نري كه در پي آن است مي رسد. زندگي عالي مجزا و مبرا از حادثه ها و بالها تخصص الزم دارد خدا در مقدمه زندگي عالي كه زندگي بهشتي باشد يك دوره درس و دانش از مسير تمرينات علمي و عملي مق\\در ك\\رده است . آدم در اين جا توبه كرد يع\\ني فقط وارد مكتب واليت اهل بيت شد وليكن دوره نديده و تخصص پيدا نكرده است . خداوند بعد از توبه آيه اي براي آدم نازل كرد در س\\وره بق\\ره فرم\\ود: قلن\\ا اهبط\\وا فام\\اياتينكم مني هدي فمن تبع هداي فالخ\\وف عليهم و الهم يحزن\\ون )آی\\ۀ�

( يعني بعد از آن كه خداوند توبه آدم و حوا را قب\\ول ك\\رد فرم\\ود:38 م\\انعي ن\\دارد اس\\م ش\\ما در دف\\تر مكتب واليت ثبت ش\\ده و قب\\ول ش\\ده ايد ام\\ا من كه خ\\داي ش\\ما هس\\تم به ش\\ما مي گ\\ويم : در همين تبعي\\دگاه باش\\يد من به ش\\ما درس و كت\\اب و ه\\دايت مي دهم، خط حركت علمي و ايماني براي شما ترس\\يم مي كنم از اين خط ه\\دايت مي توانيد به آن بهش\\تي كه دي\\ده بودي\\د برگردي\\د. آدم و ح\\وا انتظ\\ار داش\\تند كه بع\\د از ت\\وبه و قب\\ول آن، ب\\دون معطلي خ\\دا آن ه\\ا را به بهشت ببرد. اگر گناهي كرده اند، ت\\وبه كرده ان\\د و خ\\دا ت\\وبه آن ه\\ا را قبول كرده است وليكن بر خالف انتظار، خ\\دا دين و كت\\اب در اختي\\ار آن ها گذاشت و آن ها را براي اين كه زندگي خود را از ط\\ريق ك\\ار و كاسبي و فعاليت اداره كنند مهيا نمود. آن ها حركت كنند و خدا به آن ها بركت بدهد و از مسير كار و فعاليت راه و رسم زندگي را بفهمند. آن ها را از سرزمين كعبه به سرزمين عراق آورد؛ به همان سرزميني كه توبه آن ها قبول شده بود. )گفته شد كه آدم در آن س\\رگرداني كه داشت به سرزمين كربال رس\\يد پ\\ايش به س\\نگي گ\\ير ك\\رد و به زمين

183

شرح دعاي ندبه

افتاد و خون ج\\اري ش\\د اين مص\\يبت مق\\دمه ت\\وبه اش ب\\ود. ج\\براييل داستان امام حسين عليه الس\\الم را ب\\راي او ب\\ازگو ك\\رد، متوس\\ل به حضرت ش\د و ت\وبه اش م\ورد قب\ول واقع ش\د.(آن ه\ا را ب\راي ادامه زندگي به همين سرزمين كربال و عراق آوردند. سرزميني است كه از نظر آب و باران غني است و براي نهال كاري و زراعت كاري و كار و فع\\اليت آم\\ادگي ك\\امل دارد، ه\\ر دو نف\\ر به س\\رزمين ع\\راق آمدن\\د. خداوند به وسيله فرشته وحي به آن ها تخم كاشتن و نه\\ال كاش\\تن و باغداري و كشاورزي و زندگي آموخت . مشغول ك\\ار و فع\\اليت ش\\دند از همين جا زندگي بشر شروع شد. از يك طرف توليد نسل و زندگي و پيدايش فرزندان و از طرف ديگ\\ر كش\\اورزي و باغ\\داري و فع\\اليت هاي ديگر. زندگي همين ط\\ور ادامه دارد ت\\ا روزي كه هم\\ان ط\\ور كه يك فرد پير از زندگي خسته مي ش\\ود، كل ج\\امعه هم در اين زن\\دگي

دنيايي از زندگي خسته شوند و آمادگي براي فرج الهي پيدا كنند. قدم دوم يا تح\\ول دوم بع\\د از ت\\وبه و ح\\ركت آدم داس\\تان ادريس پيغمبر بود. عده اي گفتن\\د: ادريس پيغم\\بر هم\\ان حض\\رت ش\\يث هبت الله فرزن\\د بالفص\\ل آدم ب\\ود. آدم فرزن\\دان خ\\وب و ب\\دي پي\\دا ك\\رد. فرزندان خوب آدم از هابيل مقتول مظلوم به وجود آمد و فرزندان بد او از قابيل كه قاتل هابيل بود. شيث هبت الله شايد بعد از م\\رگ آدم و يا دوران پيري او به نبوت مبعوث شد. مردم او را اطاعت نك\\رده و اذيت مي كردند. ادريس از خداوند متعال تقاضا كرد كه برف و ب\\اران را به اختيار او بگذارد تا او اجازه ندهد ب\\اران نياي\\د و م\\ردم نتوانن\\د از باران استفاده كنند. از قوم خ\\ود فاص\\له گ\رفت به تنه\ايي در بياب\\اني كنار نهر آبي زن\\دگي مي ك\\رد و ه\\ر ش\\ب غ\\ذا و خ\\وراكش آم\\اده در اختيار او قرار مي گ\\رفت . احتي\\اج نداش\\ت كه كش\\اورزي ي\\ا دام\\داري كند. امتش به قحط و غال مبتال شدند. داد و بي\\داد م\\ردم از گرس\\نگي بلند شد وليكن پيغمبر گفته بود كه وق\\تي ب\\اران مي آي\\د كه تس\\ليم او شوند و از او اطاعت كنند و دين خدا را قبول نمايند. ليكن اين تسليم شدن آن هم تسليم كامل كه تمامي اختيارات و انتخابات به دست يك پيغمبر باشد براي مردمي كه هنوز به عقل ديني و ايم\\اني نرس\\يده اند و يا بسياري از آن ها متكبر و لجوج هس\\تند يك چ\\نين تس\\ليمي ب\\ا يك چنان روحيه هاي بدون توفيق و يا انسان هاي لجوج و متكبر نامناس\\ب اس\\ت . از يك ط\\رف پيغمبرش\\ان اج\\ازه ن\\زول ب\\اران نمي ده\\د و از

184

شرح دعاي ندبه

طرفي گرسنگي به مردم فشار وارد كرده است از ج\\انب خ\\دا مق\در شد ب\\اران بياي\\د وليكن پيغم\\بر هم هن\\وز اج\\ازه نمي ده\د و يك چن\\ان دانشي هم پيدا نكرده است كه ديگر حاال م\\وقع رحم ك\\ردن اس\\ت نه موقع غضب كردن . پيغمبران چنان كه گفته شد از نظر صبر و حوصله بسيار متفاوتند. بعضي پيغمبران مرگ مردم را از بي ديني آن ها بهتر مي دانن\\د و هن\\وز آگ\\اهي به اين مس\\ائل ندارن\\د كه بايس\\تي خ\\دا ي\\ا پيغمبران عفو و گذشت داش\\ته باش\\ند. آب و ن\\ان م\\ردم را بدهن\\د ت\\ا روزي كه عقل مردم زنده شود. ت\\وفيق الهي پي\\دا كنن\\د. خيلي كمن\\د. پيامبراني كه هم آهنگي با صبر و حوصله خدا داش\\ته باش\\ند. در مي\\ان يكصد و بيست و چهار هزار پيغمبر فقط حضرت خاتم هماهنگي كامل ب\\ا رحم\\انيت خ\\دا داش\\ته اس\\ت . دوس\\تان خ\\دا را مي پ\\ذيرفته و به دشمنان خدا هم مهلت مي داده و در عين حال براي آن ها دع\\ا ك\\رده است . در براب\\ر اذيت و آزاري كه از م\\ردم مي بين\\د، مي گوي\\د: خ\\دايا اين ها كه مرا اذيت مي كنند نادانند آن ها را هدايت كن . ت\\ا ج\\ايي كه حضرت ابراهيم خليل كه در درجه دوم بعد از پيغمبر اسالم اس\\ت ب\\از هم اجازه نمي دهد كه لطف و محبت او و دعاي مستجاب او دوس\\ت و دشمن را فرا گيرد. بعد از اين ك\\ه خ\\انه كعبه را تعم\\ير ك\\رد و آب\\اد نمود و مردم را به راه انداخت كه به زيارت خانه خدا بروند، دعا ك\\رد پروردگارا ! اين حرم را امن و امان كن به كساني كه در حرم زن\\دگي مي كنند و ايمان به ت\\و مي آورن\\د، روزي و ب\\ركت م\\رحمت كن . فقط درباره كساني كه ساكن حرمند، خانه خ\\دا را حفظ مي كنن\\د و ايم\\ان به خدا دارند دعا كرد. بر طبق دعاي ابراهيم ه\\ر كس\\ي وارد مكه مي شود بايستي از گرسنگي و تشنگي بميرد مگ\\ر در ص\\ورتي كه م\\ؤمن باشد وليكن خداوند به ابراهيم گفت: هر كسي در اين جا باش\\د خ\\واه م\\ؤمن خ\\واه ك\\افر من روزي او را مي دهم و او را در زن\\دگي دني\\ا بهره من\\د مي كنم وليكن كف\\ار از مس\\ير همين به\\ره ب\\رداري و به\\ره من\\دي از لطف خ\\دا و روزي ه\\اي او ب\\راي خ\\ود زن\\دگي جهنمي مي سازند من هم آن ها را به جهنمي كه خ\\ود س\\اخته اند مجبورش\\ان مي گ\\ردانم ت\\ا م\\زه ع\\ذابي را كه ب\\راي بن\\دگان خ\\دا ب\\ه وج\\ود آورده ان\\د بچشند. دنباله دعاي ابراهيم كه عرض كرد: و ارزق اهله من الثم\\رات من آمن منهم بالله.. . خداوند متعال فرمود: و من كفر فامتعه قليال ثم

اب\\راهيم گفت: ه\\ر كس 70اض\\طره الي ع\\ذاب الن\\ار و بئس المص\\ير. م\\ؤمن اس\\ت به او روزي ب\\ده خداون\\د فرم\\ود: ك\\افران را هم در اين

126بقره، 70

185

شرح دعاي ندبه

زندگي دنيا روزي مي دهم وليكن مجبورشان مي كنم ت\\ا ع\\ذابي را كه خود توليد كرده ان\\د بچش\\ند. پس تنه\\ا پيغم\\بري كه رحمت واس\\عه الهي است ، دعاي او و بركات وج\\ودي او تم\\ام بش\\ريت را مي گ\\يرد، پيغم\\بر خ\\اتم اس\\ت وليكن پيغم\\بران ديگ\\ر فقط به دوس\\تان خ\\ود و مؤمنين به خود نظر دارند و اجازه نمي دهن\\د لقمه ن\\اني و ي\\ا ش\\ربت

آبي در اختيار كفار باشد. اولين پيغم\\بر هم\\ان ط\\ور ب\\ر اس\اس خش\\م و غض\بي كه ب\\ا كف\\ار داشت اجازه نزول ب\\اران نمي داد. م\\ردم هم به ض\\جه و ن\\اله افتادن\\د مشرف به مرگ و گرسنگي شدند و همه مي دانند كه اختيار باران به دس\\ت ادريس اس\\ت وليكن خداون\\د ادريس را هم مانن\\د آن ه\\ا به گرسنگي مبتال كرد. هر شب غذاي او حاض\\ر مي ش\\د وليكن امش\\ب و فردا شب و چند شب غذا براي او حاضر نشد تا گرس\\نگي او را وادار كرد ميان مردم برود و وضعيت آن ها را از نزديك ببين\\د. مي\\ان م\\ردم رفت و مشاهده كرد. كه به مصيبت هايي مبتال ش\\ده اند خ\\انواده اي را مشاهده كرد كه ظاهرا نان مي پزند وليكن گفته اند: آن ها مقداري آرد گندم با خاك و نمك مخلوط كرده بودند مي پختن\\د ت\\ا بچه ه\\اي خ\\ود را ق\\انع كنن\\د ادريس از آن خ\\انواده ق\\رص ن\\اني مط\\البه ك\\رد ت\\ا به او بفروشند آن ها ادريس را نشناختند گفتند: اين ادريس پيغمبر براي ما

زندگي باقي نگذاشته است و ما همه مشرف به هالكت شده ايم تحول دوم اين است كه جامعه بداند از مسير رضا و غضب پيغمران حق حيات دارند و در اين جا پيغمبر اجازه داد كه خدايا ! باران رحمت خود را نازل كن ، باران نازل شد و زندگي مردم قوت گرفت. كلمه اي كه خداوند از اين تقدير به م\\ردم آم\\وخت همين ب\\ود كه زن\\دگي ش\\ما مردم ، كافر باشيد يا مؤمن در شعاع دعوت پيامبران و لطف آن ه\\ا و صبر آن ها مي باشد. اگر پيغمبران يا مؤمنين در ميان مردم نباش\\ند و جامعه يك سره ك\\افر باش\\د. خداون\\د لقمه ن\\اني و ش\\ربت آبي هم به كافر نمي دهد وليكن به بركت وج\\ود مؤم\\نين و پيغم\\بران اج\\ازه مي ده\\د زن\\دگي م\\ردم دوام پي\\دا كن\\د ت\\ا روزي كه به ثم\\ر برس\\د. پس پيدايش يك چنين فك\\ري در م\\ردم كه زن\\دگي آن ه\\ا به دس\\ت خ\\دا و پيغم\\بران خداس\\ت . ق\\دم دوم ح\\ركت به س\\وي آن زن\\دگي اي\\ده آل است . زيرا راه وصول به آن زندگي از مسير تفكر و توس\\ل م\\ردم به خدا و پيغم\بران اس\ت . اگ\ر خ\دا را قب\ول نكنن\\د از پيغم\\بران فاص\\له

186

شرح دعاي ندبه

بگيرند دعايش\\ان مس\\تجاب نمي ش\\ود و ب\\دون قب\\ول ك\\ردن خ\\دا هم قب\\ولي پيغم\\بران ممكن نيس\\ت ، پيغم\\بران مكتب خ\\دا و راه خداين\\د. خداوند متعال هم از مسير همين مكتب حق حيات به مردم مي دهند. ه\\ر كس در داي\\ره واليت اس\\ت مس\\تحق لطف خداس\\ت و ه\\ر كس خارج از خط واليت و مكتب است از مهلت خدا و صبر و حوصله خ\\دا

و پيامبران استفاده مي كند. تا روزي كه اين مهلت خاتمه پيدا كند. قدم دوم آشنايي به وسيله كشتي نوح :

قدم سوم و يا فرسخ سوم به سوي مدينه فاضله داس\\تان ن\\وح و كشتي نوح است. در آن آيه شريفه كه در ابت\\داي بحث مط\\رح ش\\د و خداوند فرمود: براي رسيدن به آن شهرهاي با بركت از راه ه\\اي آب\\اد و از مس\\ير روس\\تاها و ش\\هرهاي ك\\وچك ح\\ركت كني\\د منظ\\ور از اين روس\\تاها و ش\\هرهاي ك\\وچك همين انس\ان ه\اي م\ؤمن هس\\تند كه به عنوان رهبري م\\ردم و م\\ديريت كاره\\اي م\\ذهبي انتخ\\اب مي ش\\وند. خداوند يك چنين انسان هايي كه مكتبشان س\\الم اس\\ت وليكن ك\\امل نيست ، تشبيه به روستاهايي فرموده كه در مس\\ير ش\\هر ب\\زرگ ق\\رار مي گيرد. هر انساني برابر فكر خودش ب\\راي خ\\ود و ديگ\\ران زن\\دگي مي سازد. اگر دايره فكر و اس\\تعداد او زي\\اد و مجه\\ز به علم و دانش باشد زندگي بهتر و ع\\الي تري ب\\راي خ\\ود و خ\\انواده اش و م\\ردم مي سازد. و اگر دايره فكر و استعدادش تنگ و نامساعد باش\\د خ\\انواده و بستگانش را در مض\\يقه ق\\رار مي ده\\د و ب\\االتر از اس\\تعداد خ\\ود نمي تواند زندگي خوبي براي مردم بسازد. پس انسان ه\\اي م\\ؤمن و عالم هر كدام از آن ها مانند روستايي و يا شهري شناخته ش\\ده اند ت\\ا انسان ها را چند روزي اداره كنند و باز آن ها را به سوي شهري به\\تر و آبادتر حركت دهند. در اين جا آدم ابوالبشر كه به فرزندان خود توبه مي آم\\وزد و مراس\\م حج را به آن ه\\ا ي\\اد مي ده\\د اين آدم ابوالبش\\ر شهر ابتدايي حركت م\\ردم به م\\دينه فاض\\له اس\\ت . آدم پيش از ت\\وبه گرچه در بهشت بوده اما در بيابان بود كه بهشت را نش\\ناخت . بع\\د از توبه گرچه در روستايي از طريق كار و كشاورزي زندگي ك\\رد ام\\ا در بهشت بود زيرا بهشت به عقل و معرفت انس\\ان بهش\\ت اس\\ت نه به دليل باغ و ميوه و درخت . جهنم هم به كف\\ر و گن\\اه جهنم اس\\ت نه به

دليل قلت روزي و كمي نان و آب . نظر به اين كه سرمايه اساسي براي بهشتي شدن انسان ه\\ا عقل و معرفت است ، خداوند از مسير مكتب و تعليم\\ات و ابتالئ\\ات م\\ردم

187

شرح دعاي ندبه

را به عقل و معرفت مي رساند تا در انتها لياقت ورود به مكتب الهي پيدا كنند. پس آدم بعد از توبه در مسير حركت فرزن\\دانش يكي از آن قريه هاي بين راه به حساب آمد. ادريس پيغمبر روستاي دوم ش\\ناخته شد كه توانس\\ت عظمت يك م\\ؤمن ي\\ا يك پيغم\\بر را به م\\ردم نش\\ان بدهد و به آن ها بفهماند كه اگر در جوامع بشري مؤم\\نين و پيغم\\بران نباشند انسان هاي خارج از مكتب دين حق حيات ندارن\\د و خداون\\د به

زندگي آن ها خاتمه مي دهد. روستاي سوم داستان نوح پيغمبر است . آن پيغم\\بر هم در تعليم\\ات خود بيش\\تر نفع و ض\\رر انس\\اني را در مس\\ير اط\\اعت خ\\دا به م\\ردم وعده مي داد زيرا مردم زمان هنوز عقل و معرف\تي پي\\دا نكرده ان\د ت\ا بدانند بعد از مرگ زندگي ادامه دارد يا در بهشت يا در جهنم . لذا ابتدا به آن مردم مي گفت كه : چرا شما به خدا احترام نمي گذاريد. خدايي كه ش\\ما را در اين ح\\االت مختلف آفري\\ده از ك\\ودكي به ج\\واني و از جواني به پيري ، چرا عظمت خدا را درك نمي كنيد و ب\\راي او اح\\ترام قائل نمي شويد. به آن ها مي گفت: اگر اطاعت خدا كني\\د خ\\دا ب\\اران رحمت خود را فراوان در اختي\\ار ش\\ما مي گ\\ذارد، ش\\ما را ب\\ا م\\ال و ثروت و فرزندان كمك مي كند. به آن ها نمي گفت اگ\\ر اط\\اعت خ\\دا كنيد بعد از مرگ خدا شما را به بهشت مي برد يا به جهنم مي كش\\اند مي فرمود: يرسل الس\\ماء عليكم م\درارا و يم\\ددكم ب\\اموال و ب\\نين و

يع\\ني اگ\\ر ش\\ما م\\ردم خ\\دا را71يجعل لكم جنات و يجعل لكم آنهارا. اطاعت كنيد باران رحمت خود را ب\\ر ش\\ما ن\\ازل و ش\\ما را به م\\ال و فرزندان كمك مي كند. باغ هاي پر بركت و نهرهاي جاري ب\\راي ش\\ما قرار مي دهد وليكن مردم زمان با اين ك\\ه س\\ابقه داش\\تند كه چگ\\ونه خداوند باران را در اختيار ادريس پيغمبر قرار داد و آن ه\\ا را به قحط و غال مبتال ك\\رد ب\\ا همه اين ه\\ا متنبه نش\\دند ب\\از هم پيغم\\بر زم\\ان را اذيت كردند تا زماني كه مجبور شد آن ها را نفرين كند. دست به دع\ا برداشت و گفت: رب ال تذر علي االرض من الكافرين ديارا پروردگ\\ارا ! يك نف\ر هم از اين كف\ار روي زمين ب\\اقي نگ\ذار زي\را آن ه\ا ه\رچه بيشتر دوام بياورند بيشتر دني\\ا را پ\\ر از كف\\ر و فس\\اد مي كنن\\د و ج\\ز

فاجر و كافر فرزندي به دنيا نمي آورند.

آ�یۀ 12و11نوح، 71 ...26و تذر: لا رب

188

شرح دعاي ندبه

خداوند دعايش را مستجاب كرد به او خبر داد كه به زودي طوف\\ان و ب\اراني س\همگين ب\ه وج\ود مي آي\\د كه اين س\رزمين خش\ك م\ردم ، تبديل به دريا مي شود، تو براي نجات خودت و كساني كه با تو اهليت دارند كشتي بساز. خداوند كش\\تي س\ازي را به او ي\\اد داد و م\ردم كه يك چنين صنعتي را نديده بودند او را مس\\خره مي كردن\\د كه اگ\\ر اين كشتي مركب دريايي است چرا در بيابان خشك ساخته مي شود. نوح پيغمبر به آن ه\\ا گفت: ب\\زودي اين س\\رزمين دري\\ا مي ش\\ود ن\\وح پيغمبر فقط امت خود را به يك كلمه دع\\وت ك\\رد. دين م\\ردم زم\\ان ، قبول همان يك كلمه بود و آن كلمه اين بود كه خداوند بر كفار غض\\ب مي كن\\د ب\\ه زودي آن ه\\ا را ب\ا ف\\راواني آب هالك مي نماي\د. ه\ر كس دوست دارد از غضب خدا برهد، سوار كشتي شود. دين آن ها قب\\ولي همين يك كلمه بود هر كس سوار كش\\تي ش\\د بهش\\تي هم ب\\ود و ه\\ر كس سوار نشد يعني دعوت نوح پيغم\\بر را قب\\ول نك\\رد در دني\\ا هالك شد و در آخرت هم جهنمي است . چقدر عقل آن مردم ضعيف بود كه به چشمشان ديدند باران مانند سيل از آسمان مي ب\\ارد و از زمين هم آب ها ف\واره مي زن\\د ه\ر دقيقه اي يك م\تر و دو م\تر آب ه\ا روي هم تراكم پيدا مي كند تا اين كه سطح آب ت\\ا ن\\اف آن ه\\ا و س\\ينه آن ه\\ا رسيد. دويدند باالي تپه ها و كوه ها تا غرق نش\\وند و مي ديدن\\د كش\\تي ن\\وح روي آب ح\\رت مي كن\\د. ه\\ر چه آن ه\\ا را ص\\دا مي زد بيايي\\د به كشتي من واال هالك مي شويد تا جايي كه پسرش هم ب\\ا او مخ\\الفت كرد. مي گفت : پسر جان بيا س\\وار ش\\و پس\\ر در ج\\واب گفت: س\\آوي الي جبل من يعصمني من الماء به زودي باالي كوه مي روم ت\\ا آبه\\ا به من نرس\\د. ن\\وح پيغم\\بر مي گوي\\د: ال عاص\\م الي\\وم من ام\\ر الله اين تقدير خداست هيچ كس از تقدير نمي تواند خود را حفظ كند. در عين حال يك چنين مسئله محسوس و وسيله هالكت نقدي را ب\\اور نكردن\\د روي لج و لجب\\ازي هالك ش\\دند. خداون\\د در اين روس\\تاي س\\وم يع\\ني دايره فكر و نبوت نوح پيغمبر به مردم دنيا فهمانيد كه نجات ش\\ما ب\\ه دست خداست و هالكت شما به دست خودتان . خداوند در ه\\ر زم\\اني به وسيله پيغمبر همان زمان وس\\يله اي ب\\راي نج\\ات ش\\ما مي س\\ازد. وسيله نجات همان پيغمبر و برنامه هاي صنعتي و ي\\ا تربي\\تي او اس\\ت . اكثريت مردم كه كافر بودند، هالك ش\\دند و اقلي\\تي كه س\\وار كش\\تي ش\\ده بودن\\د، نج\\ات پي\\دا كردن\\د. كش\\تي از انس\\ان ه\\اي متف\\اوت در درجات مختلف پر بود. بعضي ها از ت\\رس اين ك\\ه مب\\ادا غ\\رق ش\\وند، سوار شدند و بعضي ها دعوت نوح را تصديق كردن\\د و س\\وار ش\\دند و

189

شرح دعاي ندبه

بعضي ها به خواهش ديگران سوار ش\\دند مانن\\د فرزن\\دان به خ\\واهش پدر و مادر و از آن طرف از هر ن\\وع حي\\واني جف\\تي را هم به كش\\تي برده بودند تا نس\\ل حيوان\\ات منقطع نش\\ود. خداون\\د ب\\ا اين ص\\نعت و حركت به مردم دني\ا فهماني\\د كه حق حي\ات و زن\دگي ش\ما از مس\ير ارتباط و وابستگي به خدا به وسيله پيامبر خ\\دا ت\\أمين مي ش\\ود. اگ\\ر رابطه شما از خدا و يا مأمورين خدا قطع شود،حق حيات نداري\\د پس در اين روس\\تاي س\\وم ق\\دري س\\طح فك\\ر م\\ردم به\\تر و به\\تر ش\\د و دانس\\تند كه به ه\\ر كيفيت ، الزم اس\\ت در اط\\اعت خ\\دا و پيغم\\بران

باشند و از وسائلي كه پيغمبران مي سازند استفاده كنند. فكر و فرهنگ حضرت ابراهيم خليل :

روستاي چهارم . دايره فكر و ت\\ربيت حض\\رت اب\\راهيم خليل ب\\ود. بين نوح و حضرت اب\\راهيم خليل س\\ه ح\\ادثه ب\\زرگ آس\\ماني پي\\دا ش\\د ت\\ا مردم در اطراف اين حادثه ه\\ا فك\\ر كنن\\د ش\\ايد عظمت خ\\دا را و راه نج\\ات خ\\ود را دريابن\\د. يكي از اين حادثه ه\\ا ح\\ادثه ق\\وم ع\\اد ب\\ود كه خداوند هود پيغمبر را به ط\\رف آن ه\\ا مبع\\وث ك\\رد. ه\\ود پيغم\\بر آن مردم را به خدا و اطاعت خدا دعوت نمود و از بعض\\ي گناه\\ان كب\\يره نابود كننده كه مبتال بودند نهي مي كرد و آن ها را مت\\وجه ح\\ادثه ن\\وح مي نمود وليكن انسان ها ت\\ا زم\\اني كه ب\\ر م\\دار فك\\ر خ\\ود و ه\\وي و هوس خود فعاليت مي كنند نمي توانند حقيقت را درك كنند. قوم عاد را) به وسيله طوفان سختي كه غير طبيعي و به اراده خدا پي\\دا ش\\ده بود (هفت شبانه روز در معرض يك چن\\ان طوف\\ان ش\\ديدي ق\\رار داد. ده نفر بيست نفر به هم مي چسبيدند تا بتوانن\\د مق\\اومت كنن\\د وليكن طوفان آن ها را به كوه و صحرا مي زد و ن\\ابود مي ك\\رد. اين داس\\تان قوم عاد بود و داستان ق\وم ثم\ود يك چن\ان ش\تر ب\ا برك\تي ب\ه ط\ور اعجاز براي آن ها خلق شد. براب\\ر آبي كه مي آش\\اميد ش\\ير به آن ه\\ا مي داد وليكن سران قوم كه ديدند اين شتر و اين معج\\زه الهي ب\\ازار صالح پيغم\\بر را رواج داده و م\\ردم س\\اده ع\\وام به ط\\رف او جلب و جذب مي شوند و رياست آن ها در معرض خطر ق\\رار مي گ\\يرد، يك احمق شقي را وادار كردند به او پول دادند تا ناقه صالح را بكشد. بعد از كشتن ناقه صالح پيغم\\بر به آن ه\ا فرم\ود: س\ه ش\بانه روز بيش\تر مهلت نداري\\د. م\\رض س\\ختي ب\\ر آن ه\\ا مس\\لط ش\\د روز اول رنگ صورتشان زرد روز دوم سرخ شدند و روز سوم سياهي و كبودي پي\\دا

190

شرح دعاي ندبه

كردن\\د. ب\\ا اين ك\\ه عاليم ه\\ا ع\\ذاب را مي ديدن\\د تس\\ليم واليت الهي نشدند و نابود گرديدند. با ظهور اين حادثه مردم صد در صد فهميدن\\د كه مخلوق خدا هستند كه بايستي در اطاعت خ\\دا باش\\ند. ب\\ر اس\\اس همين تفكر ق\\دري به\\تر و ب\\االتر از امت ه\\اي گذش\\ته ش\\ناخته ش\\دند. خداوند ابراهيم خليل را به نبوت مبعوث كرد. سرمايه حضرت ابراهيم خليل تعليم و احتجاج بود. دليل و برهان براي مردم اق\\امه مي ك\\رد و عقل آن ها را انگيزش مي داد. مثال در حش\ر ب\\ا س\تاره پرس\تان ابت\دا براي جلب محبت آن ها ستارۀ� آن ها را پرس\\تيد و مانن\\د آن ه\\ا به آن ه\\ا گفت : ش\\ايد همين س\\تاره ها خ\\دا باش\\ند، س\\تاره هاي روش\\ن كه مخصوص\\\ا در س\\\رزمين بين اي\\\ران و ع\\\راق خيلي جل\\\وه داش\\\ت. مي گفت : ه\\ذا ربي ... ش\\ايد همين س\\تاره ها خ\\داي من باش\\ند. ب\\ا اين جمله و اطهار عقيده كه ظاهرا مخ\\الفتي ب\\ا س\\تاره پرس\\تان نداش\\ت بلكه دين آن ه\\ا را تأيي\\د مي ك\\رد، م\\ردم دور او جمع ش\\دند. بع\\د از مسير استدالل وارد شد كه اگر ستارگان خدايند چ\\را بن\\دگان خ\\ود را تنه\ا مي گذارن\\د به غ\روب گ\اه مي رون\د. خ\\دا كس\ي اس\ت كه دائم محافظ بندگان خود مي باشد و آني از آن ه\\ا غفلت نمي كن\\د، فاص\\له

من خ\\دايي را كه 72نمي گ\\يرد. به آن ه\\ا مي گفت: اني ال احب االفلين بندگان خود را رها كند و غ\ايب ش\ود دوس\ت ن\\دارم. نگفت اين راه و روش كفر است و گناه است زيرا كلمه كف\\ر ب\\راي م\\ردمي كه راه و روش خود را ايمان مي شناسند، زننده است و آن ه\\ا را ن\\اراحت مي كند. همين قدر به آن ها گفت : من چنين خداياني را دوست نمي دارم چرا بنده خود را تنها گذاشتند و رفتند. و باز ف\\ردا ش\\ب كه م\\اه ش\\ب چهارده طل\\وع مي ك\\رد به مي\\ان م\اه پرس\تان رفته به م\ذهب آن ه\ا تظاهر مي كرد. مانند آن ها مي گفت: شايد همين م\\اه زيب\\ا و ن\\وراني خداي من باشد كه اين چنين در آسمان خ\\ود را آرايش و نم\\ايش مي دهد و باز كه ماه غروب كرد فكر ماه پرستي را هم تا اندازه اي بي\\دار كرد و به آن ها فرمود: به چه درد مي خورد خ\\دايي كه خ\\ود را پنه\\ان مي دارد و بندگان خود را بي سرپرس\ت مي گ\\ذارد. عقي\\ده آن ه\ا را

هم در ماه پرستان متزلزل كرد. اولين خاصيت علم و برهان متزلزل كردن عقي\\ده هاي ب\\اطل اس\\ت و مدتي هم در ميان خورشيد پرستان به خ\\داي آن ه\\ا كه خورش\\يد ب\\ود احترام گذاشت و گفت: شايد كه اين جلوه نوراني خدا باشد از م\\اه و

76انعام، 72

191

شرح دعاي ندبه

ستاره بهتر و بزرگ تر است ولي آن جا كه خورشيد هم چهره خود را پنه\\\ان مي ك\\\رد به م\\\ردم گفت: ال احب اآلفلين من اين خ\\\دايي كه بندگان خود را رها مي كن\\د و به اس\\تراحت گ\\اه و آرام گ\\اه خ\\ود مي رود، قبول ندارم . ابراهيم خليل براي تهييج افكار مردم و بيدار ك\\ردن عقل آن ها از طريق دوستي و قبول عقيده آن ه\\ا وارد ش\\د و كم كم با دليل و برهان آن ها را مت\\وجه ك\\رد كه م\\اه و س\\تاره ها نمي توانن\\د خداي مردم باش\\ند و روز ديگ\\ر كه بت پرس\\تان به عي\\دگاه خ\\ود رفته

ان\\داخت . به آن73بودند بت ها را شكست و تبر را به گردن بت ب\\زرگ ها گفت كه: اين بت بزرگ بت هاي كوچك ش\\ما را كش\\ته اس\\ت . اين كلمات از نوع دليل و برهان است تا عقل مردم را بيدار كند و بع\\د از حادثه آتش و نجات از آتش دل ها را مسخر خود نم\\ود. افك\\ار م\\ردم شديدا به ابراهيم متوجه شد كه شايد اگر نمرود او را تبعي\\د نمي ك\رد ت\\اج و تخت ط\\اغوتي اش به ب\\اد فن\\ا مي رفت و حك\\ومت الهي داي\\ر مي شد وليكن نمرود بعد از آن كه مشاهده ك\\رد آتش در اب\\راهيم اث\\ر نمي كند، او در ميان شعله هاي آتش از نمرود در ميان قصر س\\لطنتي راحت تر است ، بهتر مي خوابد و از آب و غذا استفاده مي كند. نم\\رود هم گفت : من اتخذ الها فليتخذ اله ابراهيم. هر كس براي خود خ\\دايي مي پسندد خداي اب\\راهيم خوبس\\ت كه بن\\ده خ\\ود را حفظ مي كن\\د در عين حال نتوانست ابراهيم را تحمل كند زي\\را دل ه\\ا مت\\وجه او ش\\ده ب\\ود ج\\رأت نمي ك\\رد او را به قتل برس\\اند زي\\را از خ\\داي اب\\راهيم مي ترسيد و عالوه منفور افكار مردم واقع مي شد. تص\\ميم گ\\رفت او

به او گفت : اكن\\ون )ع( را تبعيد كند، اموالش را مصادره ك\\رد. اب\\راهيم كه م\\ال و ث\\روت م\\را مي گ\\يري عم\\ري كه در جمع اين ه\\ا ص\\رف كرده ام به من برگردان . در برابر دليل و برهان ابراهيم عاجز شد مال و ثروت او را آزاد گذاشت و باز در احتج\اج ديگ\ر مي گفت : خ\داي ت\و چكاره است كه من نيستم . ابراهيم گفت: خداي من كس\\ي اس\\ت كه انسان ها را زنده مي كند و اگر بخواهد مي ميراند. گفت من هم چنين كاري مي كنم. انساني را نمي كشم او را زنده گذاشته ام و ديگ\\ري را مي كشم او را از بين برده ام، موت و حيات به دس\\ت من اس\\ت ، پس من هم خدا هستم . ابراهيم كه ديد پادشاه زمان بسيار ك\\ودن و احمق است از اين كه كشتن و نكشتن را موت و حيات مي دان\\د ف\\وري راه احتجاج را عوض كرد و ضربه محكمي به مغز كودن او كوبي\\د و گفت :

73

192

شرح دعاي ندبه

خ\\داي من كس\\ي اس\\ت كه خورش\\يد را از مش\\رق مي آورد ت\\و اگ\\ر خدايي ، خورشيد را از مغ\\رب برگ\\ردان ت\\ا م\\ردم در ت\\اريكي نباش\\ند. نمرود مات و مبهوت شد و خداوند متعال هم ب\\ر يك چ\\نين مغ\\زي كه وظيفه خود را انجام نمي دهد و در برابر يك چنين عقل روشني تفك\\ر نمي كند، پشه اي را مسلط كرد. او سر خود را در برابر خارش مغزي كه از پش\\ه پي\\دا ش\\ده ب\\ود به دي\\وار مي كوبي\\د ت\\ا آرامش پي\\دا كن\\د و

عاقبت به درك واصل شد. در تحول چهارم دين خدا به صورت مكتب در آمد :

در ميان تمامي پيامبران مي شود گفت كه ابراهيم اولين پ\\ايه گ\\ذار مكتب اس\\الم ب\\ود. اب\\راهيم دين خ\\دا را به ص\\ورت مكتب و دانش\\گاه نمايش داد و مردم را موظف كرد كه براي شناختن حق بايستي فك\\ر كنند، عقل خود را به كار بزنن\\د. ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي را چن\\ان ك\\ه هست بشناسند لذا خداوند ابراهيم را به عنوان يك امت تعريف نمود. خود ابراهيم يك امت بود نه يك انسان با اين كه ابراهيم امتي نداشت جمعيتي براي او فراهم نشد تا بتوان\\د مكت\\بي داي\\ر كن\\د. وليكن چ\\ون خودش مكتب بود و در زندگي هدف الهي آخرتي داشت براي رسيدن به ه\\دف الهي خ\\ود فع\\اليت مي ك\\رد خ\\دا او را يك امت و دين او را دين حنيف دانست . دين حنيف يع\\ني دي\\ني كه مكتب اس\\ت ، م\\ردم را ترقي مي ده\\د و آم\\وزش مي ده\\د. پس اب\\راهيم در براب\\ر پيغم\\بران گذش\\ته و در براب\\ر بس\\ياري از پيغم\\بران آين\\ده يك ش\\هر ب\\ه حس\\اب مي آم\\د. وس\\عت فك\\ر او و عقل و دانش او ب\\راي م\\ردم براب\\ر ش\\هر بزرگي ب\\ود وليكن پيغم\\بران ديگ\\ر كه فقط دع\\وت مي كردن\\د و نمي توانستند مردم را كه آماده نبودند تعليم دهند روستا به حساب آمدن\\د. همان تفاوتي كه بين روس\\تاها و ش\\هرها مش\\اهده مي كني\\د بعض\\ي ها آب\\اد و بعض\\ي آبادترن\\د بين پيغم\\بران و اولي\\اء خ\\دا هم مي تواني\\د مش\\اهده كني\\د. پيغم\\بران از نظ\\ر علم و اس\\تعداد براب\\ر هم نيس\\تند خداوند مي فرمايد: تلك الرسل فضلنا بعضهم علي بعض يعني بعض\\ي از پيغمبران را بر بعض ديگر برتري داديم . پس ابراهيم توانست افكار مردم را به مكتب حيات بخش\\ي مرب\\وط كن\\د و به آن ه\\ا بفهمان\\د كه براي نجات از بالها و بدبختي ها و عذاب هاي دنيا و آخرت بايس\\تي به پناه اولياء خدا بروند و در پن\\اه حك\\ومت و مكتب آن ه\\ا انج\\ام وظيفه كنن\\د ل\\ذا خداون\\د دين اب\\راهيم را دين ح\\نيف دانس\\ت و آن دين را به ضميمه مراسم حج يك مكتب زنده در مسير اوالد اسماعيل ق\\رار داد

193

شرح دعاي ندبه

تا ظهور پيغمبر اسالم . در ميان اديان آسماني كه به وس\\يله پيغم\\بران تبليغ شده اس\ت فقط دو دين و دو راه ب\ا كلمه ح\نيف مع\رفي ش\ده اس\\ت گ\\رچه دين خ\\دا از ابت\\دا ت\\ا انته\\ا يك حقيقت و يك راه اس\\ت و تمامي پيغمبران از يك مكتب توحيدي درس و دانش فرا مي گيرن\\د و به مردم تعليم مي دهند. پيغم\\بران در اص\\ول حق\\ايق دين ب\\ا يك\\ديگر اختالف ندارند. هر پيغم\\بري اص\\ل توحي\\د را تبليغ مي كن\\د و م\\ردم را متوجه خداي واحد يگانه مي كند و هرگز در تبليغ\\ات و تعليم\\ات خ\\ود نه به خلق خ\\دا ص\\فت خ\\دايي مي ده\\د و نه هم خ\\دا را در كيفيت مخلوق خدا تعريف مي كند. همه جا پيغمبران خ\\دا را م\نزه مي دانن\\د از اين كه شباهت به خلق خود داشته باشد و بندگان را هم كوچك ت\\ر مي دانند از اين كه صفت خدايي داشته و شبيه خداي خود باشند. اين روش تم\\\امي پيغم\\\بران در اص\\\ل توحي\\\د اس\\\ت كه م\\\ردم را در خداشناسي در دو وضعيت ق\\رار مي دهن\\د و برح\\ذر مي دارن\\د از اين كه منكر خدا شوند مانند طبيعيون و منكرين ديگر و همچنين م\\ردم را بر حذر مي دارن\د و مي ترس\انند از اين ك\ه خ\\دا را مانن\\د خلق خ\\دا و خلق خدا را مانن\\د خ\\دا بشناس\ند. اين اص\ل توحي\د يكي از آن اص\ول اس\\ت كه تم\\امي پيغم\\بران به همين كيفيت م\\نزه داش\\تن خ\\دا را از شباهت به خلق تعريف كرده اند. خ\\ود آن ه\\ا هم در دين خ\\ود و روش هاي علمي و اخالقي خود هرگز وابستگي به غير خدا پيدا نكردن\\د و از غير خدا نترسيدند با اين كه يك نفر و يا چند نفر بيش\\تر نبوده ان\\د و در برابر ابر ق\\درت ه\\ا ايس\\تاده اند ي\\ا در اين راه كش\\ته ش\\ده اند و ي\\ا به پيروزي رسيده اند. پس هرگز بين پيغمبران در اصول دين اختالفي ب\\ه وجود نيامده و مردم را به يك راه و يك عقيده دع\وت كرده ان\د وليكن در كيفيت ترويج دين و فروع احكام و سنن و آدابي كه در ميان م\\ردم رواج داشته و با مردم زمان رو به رو بوده ان\\د، در ت\\رويج اين ف\\روع و احكام با يكديگر متفاوت بوده اند. تفاوتشان در ت\\رويج ف\روع و احك\ام به كيفيت نقص و كمال بوده نه به كيفيت تباين . يعني اين طور نب\\وده است كه يك پيغمبري گناه كبيره اي را جايز بداند يا خوراك ح\\رامي را حالل گرداند ي\\ا حاللي را ح\\رام . مثال پيغم\\بري بگوي\\د گوش\\ت س\\گ و خوك حرام است و آن پيغمبر ديگر تبليغ كند كه گوشت س\\گ و خ\\وك حالل است . يا پيغم\\بري مثال ش\\راب خ\\واري و رابطه نامش\\روع زن و مرد را حالل و جايز بداند و آن پيغمبر ديگ\\ر چ\\نين رابطه اي را تح\\ريم كند. پيغمبران در تعريف اص\\ول عقاي\د و در تعليم گناه\ان كب\\يره و ي\\ا

194

شرح دعاي ندبه

اصل دعا و عبادت با يكديگر اتفاق رأي داشتند، هرگز نشده اس\\ت كه حاللي را حرام و يا حرامي را حالل كنند. وليكن در تعليم مكتب دين و صفحات كتاب آسماني ب\\ا يك\\ديگر تف\\اوت داش\\ته اند. بعض\\ي ها كت\\اب مفصلي از احكام الهي تعليم داده ان\\د و بعض\\ي ها كت\\اب مختص\\ر و ي\\ا بعضي از آن ها به همان عقايد توحيدي ابتدايي اكتفا كرده اند يع\\ني به رسوم و آداب مردم و حالل و حرام مردم كار نداشته اند و بيش\\تر ب\\ر اصل توحيد تكيه نموده اند زيرا مردم زمان اس\\تعداد فراگ\\يري تم\\امي مطالب را نداشته اند. مثال نوح پيغمبر به مردم وعده مي داد كه اگر به خدا احترام بگذاريد خدا در زندگي شما بركت به وجود مي آورد. باران رحمت ن\\ازل مي كن\\د و گ\\رنه ع\\ذابي ب\\ر ش\\ما ن\\ازل مي كن\\د. فقط رحمت و بركت الهي را و يا عذاب و محروميت از نعمت ه\اي خ\دا را به صورت عاقبت كار مطيع و عاصي مع\رفي مي ك\رد. آخ\\رتي به آن ها معرفي مي كرد كه مي توانس\\تند ب\\ا آن رو ب\\ه رو ش\\وند و حقيقت آن را درك كنن\\د و ي\\ا ع\\ذابي به همين كيفيت و ي\\ا در تبليغ احك\\ام و عبادت ها، در اصل عبادت و دعا ب\\ا يك\\ديگر متح\\د بودن\\د. ام\\ا كيفيت عبادت و رابطه خدا و يا قرباني هايي كه تقديم مي كنند، شايد به اين كيفي\\تي كه در اس\\الم تبليغ ش\\ده نب\\وده اس\\ت . مثال در براب\\ر خداون\\د متعال به سجده اي يا ركوعي و سجودي و يا نيايش و خواهش\\ي اكتف\\ا كرده ان\\د. در واقع اگ\\ر دين خ\\دا را به دري\\ايي تش\\بيه ك\\نيم بعض\\ي پيغمبران مانند لوله باريكي بودند كه با آب دريا مردم را مشروب مي كردند و بعضي با وس\\عت بيش\\تري و همچ\\نين ب\\ا وس\\عت بيش\\تر. ب\\ر اساس همين وسعت نظر و شرح صدر جمعيت بيشتر يا كم\\تري را به خ\\\ود جلب و ج\\\ذب مي كردن\\\د و گ\\\اهي هم كه اذيت كف\\\ار از ح\\\د مي گذشت از خداون\\د متع\\ال تقاض\\اي ع\\ذاب و ن\\ابودي آن ه\\ا را مي كردند. اين كيفيت از زمان آدم تا زمان ابراهيم كامال قابل درك است . تنها پيغمبري كه به دعوت و تربيت مردم تا اندازه اي كه مي توانس\\ت اكتفا كرد و مقدرات مردم را به خدا واگذار نمود بدون اين كه نف\\رين كند و زودتر عذاب الهي براي مردم مطالبه كند حضرت ابراهيم خليل بود. ابراهيم خليل با اين كه با اذيت ها و حوادث بزرگي رو ب\\ه رو ش\\د او را كتك مي زدند يا به او جسارت مي كردن\\د ي\\ا م\\ردم همه ب\\ا كمك يك\\ديگر آتش روش\\ن كردن\\د و او را مي\\ان آتش انداختن\\د ب\\ا همه اين اذيت ها با مردم روش صبر و مدارا داشت ، آن ها را نف\\رين نمي ك\\رد و يا نسبت به آن ها مالمت گر و پرخاش گر نبود بلكه ب\\ا نص\\يحت هاي ماليم و سخنان جالب و جاذب حتي به پدر خوانده خود آزر كه از همه

195

شرح دعاي ندبه

بيشتر او را اذيت مي كرد و خيلي زياد ج\\ديت مي ك\\رد كه ش\\رك را رواج دهد و توحيد را از بين ببرد به او وعده داد كه او را دعا كن\\د و گفت : ساستغفر لك يعني به زودي براي تو دعا مي كنم ت\ا خ\دا ت\و را هدايت كند يا همه جا با كلمه پدرجان ، پدرجان با او تم\\اس مي گ\\رفت كلمات يا ابه يا ابه يعني پدرجان ، آقاجان كه حاكي از محبت نسبت به پدرش مي باشد سخن مي گفت: با مردم خيلي صبر و ماليمت داشت و همين طور با خانواده و اقوامش آن جا كه خداوند عذابي براي قوم لوط مقدر كرد، لوط يك پيغمبر معاصر حض\\رت اب\\راهيم ب\\ود و ب\\ا آن حض\\رت خويش\\اوندي داش\\ت م\\أمورين ع\\ذاب كه ابت\\دا ب\\ر حض\\رت ابراهيم وارد شدند و به او خبر دادند كه مأموريم اين قوم كثيف را كه كف\\ر و گناهش\\ان به فض\\احت و رس\\وايي كش\\يده اس\\ت ، هالك ك\\نيم . اب\\راهيم ت\\ا آن ج\\ا كه مي توانس\\ت ب\\راي جلوگ\\يري از ن\\زول ع\\ذاب وساطت كرد. گفت: آخر شما مي خواهيد اين چند پارچه آب\\ادي را كه شايد چندين هزار نفر جمعيت دارند نابود كنيد شايد از هر ده نف\\ر يك نفر آدم خوبي باشد كه او هم هالك مي شود. آن ها گفتند: اگ\\ر از ده نفر يك نفر آدم خوبي باشد به بركت آن يك نفر از عذاب نه نف\\ر بقيه صرفنظر مي شود، گفت : شايد از صد نفر يك نف\\ر آدم خ\\وبي باش\\د، جواب دادند به بركت آن يك نفر از عذاب نود و نه نف\\ر ص\\رفنظر مي شود گفت شايد از هزار نفر يك آدم خوبي باش\\د گفتن\\د: به ب\\ركت آن يك نف\\ر از بقيه ص\\رفنظر مي ش\\ود در آخ\\ر گفت: درب\\اره ل\\وط پيغم\\بر چه مي گوين\\د، او و خ\\انواده اش آدم ه\\اي خ\\وبي هس\\تند. چه گناهي دارند كه به سرنوشت ساير مردم مبتال شوند. مأمورين ع\\ذاب به ابراهيم گفتند: راست مي گويي ما لوط پيغمبر را و خ\\انواده اش را غير از همسرش كه زن بدي هست از شهر بيرون مي ب\ريم و بع\د ب\ا زلزله آن مردم را نابود مي كنيم . با اين ك\\ه فض\\احت آن م\\ردم خيلي آش\\كار ب\\ود آن چن\\ان گناه\\ان كب\\يره را رس\\ميت داده بودن\\د كه از حيوانات خيلي بدتر و پست تر نسل خ\\ود را ض\\ايع مي كردن\\د. ب\\از هم حضرت ابراهيم براي رفع عذاب وساطت مي كرد اين وساطت ه\\ا و مدارا كردن با مردم و گذشتن از اذيت ه\\اي آن ه\\ا و گناه\\ان كب\\يره و تسليم آن ها به مقدرات الهي دليل ايمان قوي تر و علم باالتر اب\راهيم خليل بود. با همين روش صبر و مدارا دين ح\\نيف اس\الم را بيش\\تر در فرزندان حضرت اسماعيل و در فرزن\\دان پس\\ر ديگ\\رش اس\\حق پ\\ايه گذاري كرد. به كيفيتي كه جنايت كاران تاريخ بعد از حض\\رت اب\\راهيم

196

شرح دعاي ندبه

نتوانس\\تند اص\\ول تعليم و ت\\ربيت دين خ\\دا را از بين ببرن\\د گ\\رچه در فروع و جزييات آن مداخله مي كردن\\د. پس پ\\ايه گ\\ذاري دين م\\ترقي خداوند متعال كه بر اساس صبر و مدارا حلم و گذشت استوار اس\\ت دين حضرت ابراهيم خليل ب\\ود. آن چ\\ه ت\\اريخ از روش و تبليغ و تعليم ابراهيم خليل فرا گرفت . اتكا و اطمينان كامل و اعتم\\اد به وع\\ده هاي خداوند تبارك و تعالي و عدم وابستگي و يا ترس و وحش\ت از ق\درت هاي زمان است كه ابراهيم پايه گذار اصلي اين روش به حساب آمد. با نمرود و امث\\ال او در زم\ان و همچ\\نين ب\\ا جمعيت ه\ايي كه گرفت\\ار شرك بودند مبارزه كرد و از وحدت و اتفاق آن ها و يا ظلم و ستم آن ها نترسيد با اين كه دريايي از آتش مقابل چشمش به وجود آوردن\\د و با منج\\نيق او را مي\\ان آتش ه\\ا انداختن\\د. نه از مي\\دان رنج و مص\\يبت فرار كرد و نه هم به كسي يا چيزي متوسل شد تا ج\\ايي كه گفته ان\\د: جبراييل عرض كرد: اي ابراهيم ! با من كاري نداري گفت: با تو كاري ندارم . جبراييل گفت: با خ\\دا هم ك\\اري ن\\داري گفت : خ\\دا خ\\ودش به وضعيت من آگ\\اهي دارد احتي\\اج به گفتن نيس\\ت اگ\\ر مص\\لحت بدان\\د قدرت دارد مرا نجات دهد و اگر هم مصلحت نداند مصلحت خدا به\\تر است از مصيبت هايي كه متوجه من مي شود. خداون\\د آتش را ب\\راي او سرد و سالمت كرد و باز در مرحله ديگر آن چنان به اراده و قدرت خدا رسميت داد كه در تاريخ س\\ابقه نداش\\ت و آن داس\\تان فرزن\\دش اسماعيل و مادرش هاجر بود. هاجر كن\\يزي ب\\ود كه س\\لطان مص\\ر به همسر ابراهيم بخشيده بود داستان كنيز و همسر آزاد خيلي معل\\وم و معروف است. همسر ش\\ريك زن\\دگي و ص\\احب زن\\دگي اس\\ت وليكن كن\\يز يك ك\\ارگري اس\\ت كه وظيفه دارد كه خ\\دمت كن\\د و حقي در زندگي ندارد. زماني كه هاجر از ابراهيم حامله شد و اسماعيل به دنيا آمد ساره كه خانم صاحب خانه است با اين كه خ\\ودش كن\\يزش را به شوهرش بخشيده بود و به ش\\وهر اج\\ازه داده ب\\ود كه ب\\ا كن\\يز رابطه داشته باشد. ب\ا همه اين ه\ا نتوانس\ت ه\اجر را ب\ا فرزن\دش در خ\\آن هاش تحمل كند. مشاهده مي كند كه شايد به وسيله اين فرزند هاجر بيشتر جلب محبت كند و كم كم كن\\يز رس\\ميت خ\\انوادگي پي\\دا كن\\د و خ\\انم ص\\احب خ\\انه هيچ ك\\اره به حس\\اب آي\\د. نتوانس\\ت ه\\اجر را ب\\ا فرزندش تحمل كند. به ابراهيم گفت كه بايستي اين مادر و بچه را از زندگي من بيرون كني و به جاي ديگر ب\\بري . اتف\\اق عجي\\بي اس\\ت كه ابراهيم گرفتار آن ش\\ده و آن اتف\\اق يك حكم الهي اس\\ت زي\\را خ\\انم صاحب زندگي است . خانم ص\\احب خ\\انه در ص\\ورتي كه چه\\ار ص\\فت

197

شرح دعاي ندبه

پيدا كند مانند شوهر مالك زندگي ب\ه حس\اب مي آي\د. هم\ان ط\\ور كه ش\\وهر ش\\ش دانگي ص\\احب زن مي ش\\ود زن هم به همين م\\يزان صاحب شوهر است و حق ندارد زندگي خود را قسمت كن\\د. قس\\متي را به اين زن و قس\\مت ديگ\\ر را به زن ديگ\\ر اختص\\اص ده\\د. س\\اره همسر ابراهيم است كه آبرو و عزت و شرف او را حفظ كرده است . در داس\\تان ورود به مملكت مص\\ر كه اب\\راهيم همس\\ر خ\\ود را ب\\راي حفظ ناموس در صندوقي مقفل جا داده ب\\ود، س\\لطان مص\\ر دس\\تور داد در صندق را ب\\از كنن\\د. چش\\مش به س\\اره افت\\اد عالقه پي\\دا ك\\رد، ساره و ابراهيم هر دو از اين مسئله وحش\\ت داش\\تند به خ\\دا پناهن\\ده ش\\دند. س\\لطان مص\\ر دس\\ت ب\\رد كه س\\اره را بگ\\يرد به ح\\رم س\\را بفرستد. دستش مثل چوب خش\\ك ش\\د به اب\\راهيم گفت: چه ش\\د كه دس\\ت من خش\\كيد و نمي ت\\وانم آن را ح\\ركت ب\\دهم . اب\\راهيم گفت: قصد خيانت كردي خدا تو را مجازات كرد از قصد خودت برگ\\رد ت\\وبه كن دستت خ\وب مي ش\ود. ت\\وبه ك\رد، دس\تش مع\الجه ش\د ب\از هم نتوانس\\ت تحمل كن\\د. ت\\وبه خ\\ود را شكس\\ت و دس\\ت درازي ك\\رد دو مرتبه خشكيد. ابراهيم گفت: اگ\\ر م\\رتبه س\\وم ت\\وبه خ\\ود را بش\\كني براي هميشه دستت فلج خواهد بود. دانست كه ابراهيم با خ\\دا رابطه دارد به او احترام گذاشت وگفت: ت\\و در مملكت من آزادي ه\\ر ج\\ايي را كه مي خواهي انتخاب كن كسي متعرض تو و همسر تو نمي شود. اب\\راهيم س\\رزمين فلس\\طين را انتخ\\اب ك\\رد كه در آن م\\وقع بياب\\اني بيشتر نبود. با كندن چاه هاي آب و جاري كردن قنات آن س\\رزمين را آباد كرد، ثروتش خيلي زياد شد. روي حساب همكاري ها كه ساره ب\\ا شوهرش ابراهيم دارد ناموس او را و ع\\زت و آب\\روي او را حفظ مي كند. حق همسري كامل با ابراهيم دارد و با پيدايش فرزن\\د كن\\يز خ\\ود حق ندارد زندگي ساره را به ديگري ببخشد. در اين جا كه س\\اره نمي تواند هاجر را با فرزن\\دش ببين\\د و اب\\راهيم را م\\أمور مي كن\\د او را از زندگي ساره خارج نمايد. اب\\راهيم اگ\\ر خ\\انه ديگ\\ري خري\\داري كن\\د و هاجر را با فرزندش آن جا ببرد بايد نصفي از زندگي ساره را به هاجر ببخشد، در سنت انبياء ظلم به حساب مي آيد. فكر كرد كه اين مادر و فرزند را چه كند و به كجا ببرد. يادش از حرم خدا آم\\د كه خداون\\د در كره زمين حرم امن و اماني به وج\\ود آورده و به بن\\دگان خ\\ود وع\\ده داده است كه ه\\ر كس گرفت\\اري و استيص\\ال پي\\دا كن\\د به ح\\رم خ\\دا پناهنده شود در امن و امان است . اب\\راهيم گفت: به\\تر اين اس\\ت كه

198

شرح دعاي ندبه

اين مادر و بچه را به حرم خدا ببرم و آن ها را تحويل خدا بدهم، خ\\دا وعده امنيت داده است . حرم خدا در آن روزگار يك خ\\آن ه\\اي اس\\ت كه سقف و ديوارش هم خ\\راب ش\\ده ، س\\رزمينش خش\\ك و بي آب و علف است . كسي در آن جا سكونت ندارد و عمران و آبادي به وج\\ود نيامده است . س\\رزميني مانن\\د ك\\وير. زن و فرزن\\دش را به س\\رزمين حرم برد و در جوار خانه خدا در بيابان بي آب و علف به خ\\دا س\\پرد و به طرف منزل اصلي خودش برگشت . هاجر وحش\\ت پي\\دا ك\\رد و داد زد: اب\\راهيم، اب\\راهيم م\\ا را به كه مي س\\پاري در اين بياب\\ان خش\\ك گرفتار هالكت و نابودي مي شويم . گفت: شما را به خدا سپردم ، خ\\دا ح\\افظ ش\\ما اس\\ت . رابطه ه\\اجر از اب\\راهيم قطع ش\\د، ه\\رچه ق\\د برافراشت نتوانست شوهر خود را ببين\\د و هم نتوانس\\ت بچه خ\\ود را در بيابان رها كند و دنبال ابراهيم بدود و از طرفي كنيز است بايس\\تي در اطاعت موالي خود باشد. ابراهيم غايب شد. ه\\اجر مش\\اهده ك\\رد بچه اش از تش\\نگي گرفت\\ار هالكت اس\\ت و ش\\ايد خ\\ود او هم در اث\\ر تشنگي شير در پستانش خشكيده باش\د. استيص\ال ك\ودك او را وادار به فعاليت كرد. رفت ب\\االي ك\وه ص\\فا ش\ايد در آن اط\\راف كس\\ي را ببيند، چشمش به انساني بيافتد از وحشت نجات پيدا كند. ب\\االي ك\\وه صفا كسي را نديد دويد باالي كوه مروه شايد آن جا كسي را پيدا كن\\د و از طرفي نگران بچه خود مي باشد كه مبادا بم\\يرد از ك\\وه م\\روه به صفا و از صفا به مروه هفت مرتبه تردد كرد و مأيوس ش\\د آم\\د كن\\ار بچه اش نشست . مشاهده ك\\رد از س\\رزمين خش\\ك ح\\رم چش\\مه آب جوشيده اس\\ت . آب را كه به جري\\ان افت\\اده ب\\ود بس\\ت و حوض\\چه اي درست كرد بچه خود را از تشنگي نجات داد و شير در پستانش جاري شد و باز هم چه كند يك مادر و كودك بي سرپرس\\ت . پرن\\دگان كه در آن ج\\ا احس\\اس وج\\ود آب كردن\\د در اط\\راف آب پ\\رواز نمودن\\د، گوس\\\فندداران و ش\\\تر داران بياب\\\ان هم به ه\\\دايت پرن\\\دگان به آن س\\رزمين آمدن\\د. مي دانس\\تند كه اين ج\\ا خ\\بري اس\\ت كه پرن\\ده ها مي پرند. مشاهده كردند زن بي صاحبي همراه كودك خود چشمه آبي در اختيار دارد. او را راضي كردند ساليانه مبلغي ي\\ا خ\\وراك و غ\\ذايي در اختيارش قرار دهند و از چشمه آب او استفاده كنند. جمعيتي جمع شد هاجر از وحشت نجات پيدا كرد. مس\\ئله آموزن\\ده مهم در اين ج\\ا كه بشريت از اب\\راهيم مي آم\\وزد يكي مع\\رفي س\\رزمين امن و ام\\ان يعني حرم خدا كه هر كس به آن جا پناهنده شود دينش و زن\\دگي اش غارت نخواهد شد و ديگر ايمان و توكل به خداوند متع\\ال كه ه\\ر كس

199

شرح دعاي ندبه

خود را و زندگي خود را به خ\\دا بس\\پارد به\\ترين خ\\دمت را به زن\\دگي خود نموده است . خدا زندگي او را مي پروراند و به ثمر مي رساند در نتيجه خط توحي\د بش\ريت را در ارتب\اط ب\ا ح\رم خ\دا تق\وات نم\ود و مراس\\م حج را ت\\رويج و تأكي\\د ك\\رد. عظمت ح\\رم را به اهل ع\\الم معرفي نمود و همه كس را دع\\وت ك\\رد كه اگ\\ر مي خواهن\\د در پن\\اه خدا باشند مال و جانشان و زندگي شان محفوظ بماند بايستي به حرم خدا پناهنده شوند و مراسم حج را به جا آورند. از يك طرف به وسيله پيغمبراني كه از نسل او ب\\ه وج\\ود آم\\د، دين خ\\دا را ت\\رويج ك\\رد و از طرف ديگر به وسيله فرزندش اسماعيل و س\\ادات ح\\رم كه از نس\\ل او به وجود آمدند خط حرم و زيارت خانه خدا را ترويج نمود ت\\ا روزي كه موجبات ظهور آخرين پيامبر فراهم شود. از اين دو فرزند يك خط حنيف و يا يك دين مترقي در اختيار مردم قرار داد و به مردم فهمانيد كه در پناه دين خدا سعادت دنيا و آخرت براي آن ها ت\\أمين و تض\\مين

مي شود. داليل ذبح حضرت اسماعيل به وسيله پدر :

آزمايش ديگري كه خداوند متعال براي ابراهيم ب\\ه وج\\ود آورد و ب\\ر اثر اين آزم\\ايش نش\\ان م\\دال ام\\امت را از خ\\دا گ\\رفت داس\\تان ذبح فرزن\\دش اس\\ماعيل ب\\ود. بع\\د از م\\دتي كه ه\\اجر را ب\\ا فرزن\\دش به سرزمين حرم سپرده بود مراجعت و مشاهده كرد كه اسماعيل جوان زيباي نورسي شده است با مادرش زندگي مي كن\\د و ظ\\اهرا ب\\ا زني كه از قبيله جرهم كه به آن جا آم\\ده بودن\\د ازدواج ك\\رده ب\\ود و حتم\\ا اين ازدواج بعد از مراسمي بود كه براي ذبح فرزن\\دش م\\أمور ش\\د. و در آن زمان تنها كسي كه حج خ\\دا را ب\\ه ج\\ا مي آورد فقط اب\\راهيم و فرزن\\دش اس\\ماعيل و ظ\\اهرا اولين مراس\\م حجي را كه اب\\راهيم ب\\ا فرزندش اسماعيل به جا مي آورد همين حج بود كه پس از تعمير خانه خدا پدر و پسر با هم انجام دادند. ابتدا به كمك يك\\ديگر ب\\دون اين ك\ه كارگري آن جا وجود داشته باشد خانه كعبه را بنا كردند و بعد از بن\\اي خانه كعبه پدر و پسر اولين مراسم حج را به جا آوردند. بعد از طواف خانه خدا براي حج احرام بستند به عرفات رفتند و بع\\د از عرف\\ات به منا و مشعر برگشتند. در هم\\ان ج\\ا كه ب\\ه ن\\ام مس\\جد خيف ش\\ناخته ش\\ده اس\\ت اب\\راهيم ش\\ب دهم كه ف\\ردا بايس\\تي مراس\\م قرب\\اني را انج\\ام ده\\د فك\\ر مي ك\\رد چه ه\\ديه اي به خ\\داي خ\\ود تق\\ديم كن\\د.

200

شرح دعاي ندبه

پيغم\\بران س\\عي مي كنن\\د در انتخ\\اب ه\\ديه به\\ترين و محب\\وب ت\\رين چيزهايي را كه دوست دارند تقديم خ\\دا كنن\\د. اب\\راهيم فك\\ر مي كن\\د يگ\\انه چ\\يزي كه محب\\وب و معش\\وق او واقع ش\\ده اس\\ت و محص\\ول عمرش به حساب مي آيد فرزندش اسماعيل است پس الزم است كه فرزندش اسماعيل را تقديم خداي خود نمايد وليكن آيا اج\\ازه دارد كه فرزندش را قرباني كند يا اجازه ندارد، منتظر فرم\\ان خداون\\د متع\\ال است . در همان محل مس\\جد خيف كه به خ\\واب رفته اس\\ت در ع\\الم خواب مأموريت پيدا مي كند كه فردا بايس\\تي فرزن\\دش اس\\ماعيل را قرباني كند و ظاهرأ خواب او يكي دو مرتبه تك\\رار ش\\د و دانس\\ت كه خواب او حكم قطعي خداون\\د متع\ال اس\\ت . خ\\واب را ب\\ا پس\\رش در ميان گذاشت و گفت: مأمور شده ام تو را قرباني كنم بهترين و كامل ترين سرمايه خود را تقديم خدا كنم، اسماعيل هم كه به نور ايم\\ان و تقوا مجهز بود از مأموريت پدر استقبال كرد و گفت: پ\\درم م\\أموريت خ\\\ود را عملي كن من هم انش\\\اء الله ص\\\بر مي كنم . م\\\ادر از اين داستان خبر ندارد كسي هم به جز ابراهيم و پس\\رش در آن س\\رزمين نبوده است. طناب و ريس\\مان برداش\\ت پس\\ر خ\\ود را به قرب\\ان گ\\اه مني برد. دست و پ\اي او را بس\ت و ص\\ورتش را روي خ\\اك گذاش\\ت مي گوين\\د: پس\\رش اس\\ماعيل س\\فارش ك\\رد كه ص\\ورت من را روي خاك بگذار مبادا محبت پدري تح\\ريك ش\\ود و از وظيفه خ\\ود بازمان\\د. تم\\ام مق\\دمات قرب\\اني را انج\\ام داد و حقيقت\\ا ك\\ارد را به حلق\\وم فرزندش كشيد وليكن مشاهده كرد كه خراشي هم در گلوي پس\\رش ايجاد نمي كن\\د. چه برس\\د كه او را ذبح كن\\د عص\باني ش\\د ك\\ارد را به زمين انداخت چرا ذبح نمي كند دانست تقدير خ\\دا ت\\ا همين ج\\ا ب\\وده نداي پروردگارش را شنيد كه فرم\\ود: مرحب\\ا به ش\\ما وظيفه خ\\ود را انج\\ام دادي . مي گوين\\د: هم\\ان ك\\ارد به ص\\دا در آم\\د و گفت الخليل يأمرني و الجليل ينهاني يعني ابراهيم دستور مي دهد اسماعيل را ذبح كنم وليكن خداي جليل م\انع بري\\دن گل\وي اس\\ماعيل مي ش\ود. كلمه جليل در اين جا لطيفه عجيبي اس\\ت كه ق\\درت خ\\دا را به اثب\\ات مي رساند. كارد در نهايت تيزي و با فشاري وارد بر گل\\وي اس\\ماعيل مي شود پوست و گوشت در برابر كارد تيز مق\\اومت ن\\دارد در عين ح\\ال خداوند متعال مانع بريدن مي شود بين ك\\ارد ت\\يز و حلق\\وم اس\\ماعيل ح\\ايل مي ش\\ود. گوس\\فندي ب\\راي اب\\راهيم حاض\\ر كردن\\د كه به ج\\اي فرزندش قرباني كند و خداوند متعال قرباني پدر و پسر را قبول ك\\رد و اجازه نداد. در اين جا هم حضرت ابراهيم خليل بزرگ ترين مصداق

201

شرح دعاي ندبه

فداكاري به شمار آمد كه از محصول عم\\ر خ\\ود و يگ\\انه يادگ\\ار خ\\ود صرفنظر كرد و اجازه داد در راه خدا قرباني شود. بعد از اين داستان خداوند فرزند ديگري از س\\اره به اب\\راهيم بخش\\يد كه اس\\حاق پيغم\\بر بود. تنها كسي كه در ابتداي تاريخ پرچم توحي\\د را نص\\ب نم\\ود و عمال ارزش وج\\ود خ\\دا را به خلق خ\\دا تعليم داد، اب\\راهيم خليل ب\\ود. هيچ پيغمبري در گذشته ها و ي\ا آين\ده ها يك چ\\نين م\أموريتي پي\دا نك\رد كه تمام هستي خود را در راه خدا قرباني كند. و اين تكليف بزرگ محول به فرزن\\دش ام\\ام حس\\ين عليه الس\\الم ش\\د. كه م\أموريت پي\\دا ك\\رد زندگي خود را و زن و فرزند خود را و هرچه دارد تقديم راه خ\\دا كن\\د لذا آيه شريفه كه خداوند دنباله ذبح اسماعيل مي گويد: و فديناه بذبح عظيم يع\\ني ج\\اي اس\\ماعيل ف\\داكار ب\\زرگ ديگ\\ري را قب\\ول ك\\رديم ، تفسير به عاشوراي امام حسين عليه السالم شده است . زيرا حقيقت\\ا امر داير شد كه يا دين خدا به وسيله بني اميه به كلي ن\\ابود و زحمت پيغم\\بران ه\\در ش\\ود و ي\\ا اين ك\\ه آن بزرگ\\وار ب\\ا يك چن\\ان ف\\داكاري عجيب در افكار مردم نهض\\تي ب\\ه وج\\ود آورد و دس\\ت جن\\ايت ك\\اران زم\\ان و ت\\اريخ را ببن\\دد و آن ه\\ا را از تع\\رض به دين خ\\دا و اهل بيت پيغمبر باز دارد. پس آن بزرگوار دانسته و شناخته كه چه كار مي كن\\د و چگونه خودش با تمام هستي اش در معرض غ\\ارت ب\\ني اميه ق\\رار مي گ\\يرد، اق\\دام به ف\\داكاري نم\\وده اج\\ازه داد حجم ظلم ب\\ني اميه مانند كوهي بزرگ شود تا ش\\ايد افك\ار م\\ردم زم\\ان و آين\\ده ت\\اريخ را روشن نمايد و آن ها بتوانند دست حاكم ظالم زم\\ان خ\\ود را ببندن\\د و از تع\\رض به دين خ\\دا و اهل بيت پيغم\\بر ب\\از دارن\\د. بع\\د از حض\\رت ابراهيم خليل ، پيغمبران آينده زمان چه از نسل اسماعيل و يا اس\\حاق روش صبر و مدارا را در برابر مردم زمان خ\\ود اتخ\\اذ نمودن\\د. همين طور عادي و طبيعي بدون اين كه متوسل به جنگ و ي\\ا نف\\رين ش\\وند مردم زمان و آينده را به دين خدا ه\دايت كردن\\د ت\ا در انته\ا موجب\ات

ظهور دين مقدس اسالم فراهم شد.تحول از بردگي به آزادي و سلطنت پيغمبران :

تحول سوم بعد از داستان ابراهيم خليل نهضت موسي پيغمبر ب\\ود. از زمان حضرت آدم تا زمان حضرت موسي يك تشكيالت دي\\ني و يك حك\\ومت دي\\ني كه در رأس آن پيغم\\بر باش\\د ب\\ه وج\\ود نيام\\ده ب\\ود. پيغمبران گذشته دين خ\دا را تعليم مي دادن\د و تبليغ مي كردن\د وليكن

202

شرح دعاي ندبه

روي كمي استعداد مردم و ضعف شعور آن ه\\ا زمينه اي ف\\راهم نش\\د كه بتوانند با قدرت هاي زمان بجنگند و حك\ومت دي\\ني تش\كيل دهن\د. ه\\ر پيغم\\بري در زم\\ان خ\\ود يك معلم و آموزگ\\ار ب\\ود مي توانس\\ت ع\\ده اي را به خ\\ود جلب و ج\\ذب كن\\د. وليكن آن ه\\ا كه مري\\د پيغم\\بر زمان مي شدند و اطاعت مي كردند. جمعيتي نبودند كه پيغم\\بر زم\\ان بتواند به وسيله آن ها حكومتي تشكيل دهد اگر هم حضرت يوسف در مصر به سلطنت رس\يد، س\\لطنت او عن\\وان دي\\ني و م\ذهبي نداش\\ت بلكه يك انساني بود كه بر اساس محبوبي\\تي كه در نظ\\ر عزي\\ز مص\\ر پي\\دا ك\\رده و خ\\واب او را تعب\\ير نم\\ود و او را مطلع ك\\رد كه در آين\\ده قحط سالي پيدا مي شود و جمعيت دنيا را تهديد مي كند، عزيز مص\\ر وزارت دارايي را به حضرت يوس\\ف واگ\\ذار ك\\رد. به او اج\\ازه داد كه بيت المال را در اختيار خود داشته باشد و جمعيت مصر را تش\\ويق به كشاورزي كند ت\\ا بتوانن\\د ب\\راي آن هفت س\\ال قحطي مق\\در زمينه اي براي ارزاق مردم داش\\ته باش\\ند ل\\ذا حض\\رت يوس\\ف در واقع دس\\ت نشانده و يا مأمور سلطان مصر بود تا زماني كه آثار خش\\ك س\\الي و قحطي ظاهر شد. اختيارات كامل در مملكت مصر پي\\دا ك\\رد ت\\ا ملت مصر و مردم زمان را اداره كند. يگانه سرمايه قدرت يوس\\ف پيغم\\بر انبارهاي گندمي بود كه براي دوران قحطي ذخ\\يره ك\\رده ب\\ود. م\\ردم زم\\ان خ\\بر نداش\\تند كه در آين\\ده چه مي ش\\ود آن ه\\ا و زمام\\داران معاصر حضرت يوسف از بروز خشك سالي بي خبر بودند به ناگاه در براب\\\ر قحطي و گ\\\راني ارزاق واقع ش\\\دند. جمعيت زم\\\ان هم فقط همان ها بودند كه در مص\ر و س\وريا و قس\متي از ع\راق زن\دگي مي كردند. خداوند مقدر كرد ارزاق مردم در اختيار حضرت يوس\\ف باش\\د تا بتواند عادالنه بين بندگان خدا قسمت كند و با اين قسمت و عدالت عظمت خان\\دان اب\\راهيم و پيغم\\بران گذش\\ته و آين\\ده در نظ\\ر م\\ردم شناخته شود. زي\\را خداون\\د همه ج\\ا در ط\\ول ت\\اريخ ع\\زت و عظمت پيغمبران را حفظ نموده و آن ها را هر چه بهتر و بيشتر ش\\هرت داده

است . لذا وقتي كه خشك سالي ب\ه وج\\ود آي\د معل\\وم اس\ت انس\\ان ه\اي عادي و معمولي كه ايمان به خدا ندارند چقدر در براب\\ر ش\\ربت آبي و ي\\ا لقمه ن\\اني ج\\ان م\\ردم را مي گيرن\\د. كس\\اني كه از زم\\ان قب\\ل ذخيره اي و يا انبار غله اي دارند آن ق\\در قيمت ارزاق را ب\\اال مي برن\\د كه براي ضعفا مقدور نيست چيزي خريداري كنند. خداوند انبار ب\\زرگ

203

شرح دعاي ندبه

مردم زم\ان را در اختي\\ار حض\\رت يوس\\ف ق\\رار داد ت\\ا بتوان\\د ج\\ان و زن\\دگي م\\ردم را حفظ كن\\د ل\\ذا جمعيت از اط\\راف و اكن\\اف در اث\\ر خشك سالي به طرف مصر جلب شدند و تمامي ثروت و دارايي خود را در برابر مقداري غذا و آب و نان مي فروختند و حضرت يوس\\ف آن ها را اداره مي كرد. اين سلطنت مايه محبوبيت و شهرت يوسف شد آن چنان كه مورد توجه اهل عالم قرار گرفت . اين شهرت و ع\\زت به ض\\ميمه س\\ابقه اي كه از اب\\راهيم خليل در افك\\ار مان\\ده ب\\ود و م\\ردم دانستند كه با نمرود پادشاه بابل مبارزه داش\\ته و او را در مي\\ان آتش انداخته و آتش براي او سرد و سالمت شده اين سابقه ها و ش\\هرت ها به ض\\ميمه سياس\\ت و ت\\دبير يوس\\ف پيغم\\بر خان\\دان اب\\راهيم خليل و فرزندان او را عظمت و شهرت داد. يوسف ص\\ديق در رأس س\\لطان هاي زم\\ان ق\\رار گ\\رفت . خويش\\اوندان او و ف\\اميل او و اوالد يعق\\وب پيغمبر را از سرزمين كنع\ان به ط\رف مص\ر ح\ركت دادن\د وق\تي كه دانستند اين سلطان مشهور و معروف يوسف پيغم\\بر فرزن\\د يعق\\وب است تمامي ثروت و دارايي خود را كه از فلس\\طين و ي\\ا كنع\\ان و ي\\ا سوريا داشتند رها كردند و يا فروختن\\د و به ط\\رف مص\\ر رفتن\\د زي\\را همه آن ها شاه و شاهزاده و ب\\رادران و برادرزادگ\\ان يوس\\ف ص\\ديق شناخته شدند. مردم مصر خيلي به بني اسراييل اح\\ترام مي گذاش\\تند و آن ها را يگانه عامل نجات بخش خ\\ود و م\\ايه عظمت جه\\اني خ\\ود مي دانس\\تند چن\\ان بودن\\د كه وق\\تي يك زن ي\\ا م\\رد ب\\ني اس\\راييل مي خواس\\\تند از ج\\\ايي به ج\\\ايي برون\\\د آن ه\\\ا را روي تخت روان مي گذاش\\تند و م\\ردم ب\\ا ع\\زت و عظمت آن ه\\ا را به ه\\ر ج\\ا كه مي خواستند بروند مي بردند. اين محبوبيت و شهرت بني اس\\راييل در آينده زمان مورد حسادت و رقابت قدرت مندان و ثروت مندان مص\\ر قرار گرفت و در آينده كه ف\\راعنه پي\\دا ش\\دند بع\\د از وف\\ات حض\\رت يوسف به سلطنت مصر رسيدند و مش\\اهده كردن\\د كه تنه\\ا رقيب آن ها از نظر شهرت و عظمت تاريخي بني اس\\راييل هس\\تند ت\\ا توانس\\تند عليه آن ها تبليغ كردند و مردم را از آن ها جدا نمودند و ظ\\رف م\دت حدود سيصد سال بعد از يوسف صديق ، بني اسراييل كه در اوج عزت و عظمت بودند در اسارت قبطيان مصري ق\\رار گرفتن\\د و به ب\\ردگي كش\\\يده ش\\\دند. س\\\الطين مص\\\ر كه از ش\\\هرت خ\\\انوادگي آن ه\\\ا مي ترس\\يدند كه مب\\ادا ب\\از يوس\\في پي\\دا ش\\ود و روي محب\\وبيت خ\\ود س\\لطنت را از آن ه\\ا بگ\\يرد ت\\ا توانس\\تند ب\\ني اس\\راييل را س\\ركوب

204

شرح دعاي ندبه

نمودند. تمامي زنان و مردان بني اسراييل را به بردگي كش\\يده ش\\دند تا در خانه قبطيان باشند و به آن ه\\ا خ\\دمت كنن\\د و لقمه ن\\اني ب\\راي خود تهيه نمايند. فراعنه مصر به آن ها اجازه نمي دادن\\د كه م\\الكيت و ثروتي داشته باشند. اين اسارت و ذلت ادامه پيدا كرد ت\\ا به اوج خ\\ود رس\\يد. ب\\راي اين ك\\ه از اين خ\\انواده شخص\\يت ب\\زرگي پي\\دا نش\\ود منجمين هم كه روي حس\\اب س\\تاره شناس\\ي و ي\\ا خ\\انواده شناس\\ي پيش بيني كردند كه عاقبت از اين ط\\ايفه م\\رد ق\\درت من\\دي پي\\دا مي ش\ود و ب\ا فرع\ون زم\ان خ\ود مي جنگ\د. اين پيش بيني ه\ا به اض\افه شهرت تاريخي كه بني اسراييل داشتند ب\\اعث مي ش\\د فرعوني\\ان ه\\ر چه بيش\\تر آن ه\\ا را س\\ركوب نماين\\د ت\\ا ج\\ايي كه بين زن و ش\\وهر بني اسراييل تفرقه انداختند. به شوهرها اجازه نمي دادند ب\\ا همس\\ران خود رابطه پيدا كنند و انتهاي جنايت زماني بود كه فرعون دس\\تور داد كه نباي\\\د از اين خ\\\انواده پس\\\ري زن\\\ده بمان\\\د. بني اس\\\راييل هم از پيشگويي حضرت يوسف با پيغمبران ديگر دانسته بودن\\د كه پيغم\\بري

پي\\دا مي ش\\ود و آن ه\\ا را از ذلت و خ\\واري نج\\ات )ع(به ن\\ام موس\\ي مي دهد، از اين رو بسياري از خانواده ها پسران خود را به نام موسي نام گذاري مي كردند تا شايد موساي نج\\ات بخش آن ه\\ا باش\\د و اين نام گذاري بيشتر باعث مي شد كه فرعون هر موسي نامي را ب\\ه قتل برساند و نگذارد كه از آن خانواده فرزن\\د ذك\\وري پي\\دا ش\\ود. خداون\\د مق\\در ك\\رد موس\\ي نج\\ات بخش در خ\\انه فرع\\ون به دس\\ت همس\\ر فرعون بزرگ ش\\ود و به رش\\د واقعي خ\\ود برس\د و بتوان\\د ملت ب\\ني اسراييل را از سلطه فرعوني\\ان نج\\ات ده\\د. و ع\\اقبت چن\\ان ش\\د كه

خداوند مقدر كرده بود. موسي مأموريت پيدا كرد ب\\ا قبطي\\ان بجنگ\\د و ب\\ني اس\\راييل را از سلطه آن ها نجات دهد وليكن بني اسراييل آن ق\\در ض\\عيف النفس و ناتوان بودند كه هرگز آمادگي براي مبارزه و يا جنگ و جه\اد نداش\تند. مسلم است بردگي انسان ها را بسيار ضعيف بار مي آورد لذا حضرت موسي فقط با قدرت اعجازي و استفاده از اراده خ\\دا توانس\\ت ب\\ني اسراييل را نجات ده\د. ب\ني اس\راييل همين ق\در آم\ادگي داش\تند كه ب\\راي نج\\ات از قبطي\\ان از پيغم\\بر خ\\ود اط\\اعت كنن\\د. وليكن ق\\درت مبارزه و جه\\اد نداش\\تند. ب\\االخره به كمك معج\\زات حض\\رت موس\\ي قبطيان به ذلت افتادند تا اين كه حضرت موس\\ي تم\\امي آن ه\\ا را در درياي احمر غرق كرد و توانست يك حكومت ديني الهي تش\\كيل ده\\د

205

شرح دعاي ندبه

وليكن مردم آن چنان ضعيف النفس بودند كه الزم بود موساي پيغمبر مانن\\\د كودك\\ان آن ه\\ا را اداره كن\\د. به محض اين ك\\\ه محرومي\\\تي احساس مي كردند سر موسي داد مي زند وليكن حاضر نبودند الاقل بيل و كلنگي بردارند در بيابان چاه آبي بكنند يا كشاورزي كنن\\د. خوراك آن ها و آب آشاميدني آن ها به كيفيت اعجاز فراهم مي شد تا م\\\دتي كه نس\\\ل ض\\\عيف و ن\\\اتوان از بين رفتن\\\د نس\\\ل دوم آزاد و سلحشور به وجود آمدند و موسي توانس\\ت به كمك آن ه\\ا ب\\ا ق\\درت هاي زمان بجنگد. يك تشكل ديني و حكومت الهي و اس\\المي فقط به وسيله حضرت موسي به وجود آمد آن هم به كمك معجزات ف\\راواني كه خداوند براي او مقدور كرد. همه جا شجره نب\\وت در ح\\ال رش\\د و

سربلندي و شهرت تاريخي ادامه پيدا كرد تا تحول چهارم . تحــول به علم و حكمت و مبــارزه بــا ســحر و جــادو بعــد از

سليمان : تحول چهارم گرايش ملت ها به علم و حكمت و نجات از خرافات و موهوماتي به نام سحر و جادو كه گريبان گير آن ها شده بود. انس\\ان هايي كه ق\دري متفك\ر و آم\اده بودن\\د، ط\\بيعت پرس\\ت بودن\\د. همين مظاهر طبيعت را خداي خود مي شناختند. بت ه\ايي به عن\وان مظه\ر كشاورزي و يا دام داري و رب الن\\وع ب\\اران و رب الن\\وع حي\\وان ، رب الن\\وع ارزاق ديگ\\ر ب\\راي ه\\ر ن\\وع نعم\\تي خ\\دايي تراش\\يده بودن\\د و مجسمه اي درست كرده بودند. اگر هم قدرتي ق\ائل بودن\د كه غايب\انه كمك مي كن\\د، هم\\ان ارب\\اب ان\\واع بودن\\د و اين س\\حر و ج\\ادو كه خرافاتي بيش نيست آن چن\\ان بع\\د از حك\\ومت داوود و س\\ليمان اوج گرفت كه مردم قدرت و عظمت سليمان را هم ن\\تيجه س\\حر و ج\\ادو مي دانستند و آن همه كالس هاي س\\حر آم\\وزي داي\\ر كردن\\د. همه ج\\ا آموزگاران سحر و جادو تعليم مي دادند و شاگردان س\\حر و ج\\ادو ي\\اد مي گرفتند و با ايجاد خياالت و موهومات ترس و وحشت به دل م\\ردم مي انداختند. مال و جان و ناموس آن ها را غارت مي كردن\\د. آن ق\\در سحر و جادو رواج پيدا كرد كه خداون\د ب\راي ابط\ال س\حر و ج\ادو به وسيلة مأمورين خود كه فرشتگان بودند كالس سحر و ج\\ادو ب\\از ك\\رد دو نفر فرشته به نام هاروت و ماروت از جانب خداوند مأموريت پي\\دا كردند كه در سرزمين فلسطين كالس سحر و ج\\ادو ب\\از كنن\\د. آن ه\\ا كالس خ\\ود را افتت\\اح كردن\\د اعالميه پخش نمودن\\د دانش\\جو پذيرفتن\\د

206

شرح دعاي ندبه

وليكن م\\ردم نمي دانس\\تند كه اين ه\\ا فرش\\ته اند زي\\را فرش\\تگان به صورت انس\\ان ظ\\اهر مي ش\\وند. آن فرش\\تگان ض\\من تعليم س\\حر و جادو مردم را آگاه مي كردند كه سحر چنين و چنان است . به ج\\ز يك سلسله ورد و دعا و نمايش ه\\اي خالف حقيقت چ\\يزي نيس\\ت وليكن معج\زات ، ص\نعت خداون\\د متع\ال اس\ت . س\حر كه يك نم\ايش خالف واقعيت و حقيقت است و جزء موهومات و خرافات به حساب مي آيد نمي تواند با معج\\زه رق\\ابت كن\\د. داس\\تان ه\\اي ت\\اريخ امث\\ال عص\\اي موس\\ي و معج\\زات او را ب\\راي م\\ردم ب\\ازگو مي كردن\\د و ض\\من سحرآموزي ، حقيقت را به آن ها مي آموختن\\د. و آن ه\\ا را مت\\وجه مي كردند كه اگر با سحر و جادوي خود ض\\رري به بن\\دگان خ\\دا برس\\انند، خداوند آن ها را به عذاب جهنم محكوم مي كند. در عين ح\\ال پس از مدتي سحر آموزي البالي تعليمات سحر مردم را به ص\\نعت معج\\زات كه برهان پيغمبران بود آش\\نا مي كردن\\د و به آن ه\\ا مي فهمانيدن\\د كه سحر و جادو سنت ش\ياطين اس\\ت ، س\نت ق\\درت من\\دان اس\\تثمارگر است ليكن معجزات صنعت خداوند متعال است . به اين كيفيت م\\ردم غرق خرافات و موهومات شده بودن\د و اين موهوم\ات و خراف\ات ت\ا زمان حضرت عيسي و حضرت يحيي به اوج خود رسيده بود. خداون\\د تبارك و تعالي با ايجاد سه نفر انسان بزرگوار از ط\\ريق غ\\ير ط\\بيعي يكي يح\\يي پيغم\\بر كه در دوران پ\\يري و از ك\\ار افت\\ادگي پ\\در و م\ادر متولد شد و همچنين حضرت مريم سالم الله عليها كه با نذر يك م\\ادر عقيم وجود پيدا كرد و به دني\\ا آم\\د و ب\\االتر از آن ه\\ا حض\\رت عيس\\ي عليه السالم كه به اراده خدا بدون دخالت پ\\در ي\\ا ش\\وهر متول\\د ش\\د. اين هر س\\ه آيت ب\\زرگ به منظ\\ور ط\\بيعت ش\\كني ب\\راي ط\\بيعيون و طبيعت پرستان انجام گرفت . آن چنان مردم زمان اسير طبيعت شده بودند كه هر انسان قدرتمند و ثروتمندي را خ\\داي خ\\ود مي دانس\\تند و انسان هاي فقير و ضعيف را منفور خ\\دا مي ش\\ناختند. ب\\ا اس\\تفاده از قدرت خود ضعفا را پامال مي كردند و به بردگي مي كشيدند تا ج\\ايي كه يهوديان در مذهب خود تبليغ كردند كه اگر هم خدايي هست ك\\اري از دست او ساخته نيست . مي گفتند: يدالله مغلوله يع\ني دس\\ت خ\دا بسته شده و كاري از دس\\ت خ\\دا ب\\ر نمي آي\\د م\\ا ملت ب\\ني اس\\راييل اشتباه كرده ايم كه به انتظار خدا نشسته ايم تا خدا فرج ما را برساند. در هر زم\\اني كه فس\\اد فك\\ري و ي\\ا عملي م\\ردم به اوج مي رس\\د توحيد و نبوت را محو مي كن\\د در اين زم\\ان خداون\\د يك تح\\ولي

207

شرح دعاي ندبه

ط\\بيعت ش\كن ي\ا س\\نت ش\كن ب\\ه وج\\ود مي آورد ت\\ا انس\ان را از آن جهالت و ضاللت برهاند. ظهور اين سه نفر آيت الهي يح\\يي پيغم\\بر و حض\\رت م\\ريم و عيس\\ي مس\\يح به منظ\\ور ط\\بيعت ش\\كني و س\\نت شكني انجام گرفت . خداوند يحيي و حضرت مريم را از پدر و م\\ادري به دنيا آورد كه هرگ\\ز ع\\وامل ط\\بيعت اج\\ازه نمي داد از چن\\ان پ\\در و مادر عقيم آن هم در سن پيري انسان متولد شود. خداوند يحيي پس\\ر خاله حضرت مريم و مريم دخ\\تر خ\\اله حض\\رت يح\\يي را از مادره\اي عقيم و نازا آن هم در سن پيري به وجود آورد و باالتر از آن كه يح\\يي پيغمبر و عيسي پيغمبر معلم دين خدا شناخته شدند. معج\\زات آن ه\\ا بيان\\ات علمي و دي\\ني آن ه\\ا ب\\ود. دين را ب\\ه ص\\ورت مكتب درآورن\\د درس هاي توحيدي و اصول عقايد مانند نبوت و اعتق\\اد به آخ\\رت راه انداختند. ضمن تعليماتي كه به مردم مي دادند معجزاتي هم ب\\ه وج\\ود آوردند. موج\\وديت خ\\ود آن ه\\ا هم از يك ط\\رف معج\\زاتي ب\\ود كه به اراده خداون\\د تب\\ارك و تع\\الي ظ\\اهر ش\\ده بودن\\د ب\\ا اين معج\\زات و تعليمات افكار طبيعي و خ\\رافي م\\ردم زم\\ان را شكس\\ت دادن\\د و به مكتب علم و دانش الهي رنگ و رونق بخشيدند. در م\\ردم تح\\ولي ب\\ه وج\\ود آوردن\\د و به آن ه\\ا فهمانيدن\\د كه يگ\\انه رم\\ز م\\وفقيت آن ه\\ا گرايش به علم و دانش است ، بايستي از اين همه آثار ق\\درت خ\\دا در طبيعت استفاده كنند. بعد از حض\\رت عيس\\ي و حض\\رت يح\\يي مكتب هاي فلسفه و طب و علوم ديگر رونق پي\\دا ك\\رد و دانش\\مندان زم\\ان تصميم گرفتند كه ذات مقدس خداوند متعال را از مسير تفكر و تعقل و كتاب خواني و كتاب نويسي درك كنند. به همين كيفيت ظرف مدت پنج قرن فاص\\له بين حض\\رت عيس\\ي و پيغم\\بر اس\\الم ج\\امعه زم\\ان ، گرايش به علم و دانش و درس و مكتب پيدا كردن\\د. دوس\\ت داش\\تند در ه\\ر ك\\اري تحقيق كنن\\د و از مس\\ير تحقيق و تج\\ربه خ\\دا را و ي\\ا طبيعت را بشناسند و بر اساس همين گرايش به علم و دانش خداوند از افك\\ار آن ه\\ا تعب\\ير به آس\\مان ك\\رد. مثل اين ب\\ود كه زميني ه\\ا و طبيعي ها آسماني شدند، ق\\دري چش\\م و گ\\وش خ\\ود را ب\\از كردن\\د و دانستند كه غير از طبيعت و اين كره زمين ع\\وامل ديگ\\ري هس\\ت كه حاكم بر طبيعت است . همان عاملي كه پيغم\\بران را ب\\ا معج\\زاتي ب\\ه وجود آورد و از يك دختر باكره مقدس به نام مريم فرزندي ب\\ه وج\\ود آورده كه بهترين پيغمبران زمان اس\\ت . ب\\ر اس\\اس تعليم\\ات حض\\رت عيسي و يحيي انسان هاي زم\\ان مخصوص\\ا ن\\زديك به ظه\\ور پيغم\\بر

208

شرح دعاي ندبه

خاتم آمادگي پيدا كردند تا يك مكتب علمي و اساسي ب\\ر پ\\ايه حكمت و برهان به وسيله پيغمبر اسالم ظاهر ش\\ود. خداون\\د به\\ترين و كام\ل ترين كتاب ها را بر آن حضرت ن\\ازل ك\\رد و به\\ترين آموزگ\\اران را به عنوان استاد قرآن و اسالم به جامعه بشريت مع\\رفي نم\\ود در ن\\تيجه درهاي علم و حكمت به روي مردم باز شد. و اين همه ترقي\\ات علمي و فك\\ري و ص\\نعتي و ق\\انوني به ب\\ركت اس\\الم پي\\دا ش\\د. ت\\ا از همين خط\\وط علم و تج\\ربه و درس و دانش م\\ردم ب\\راي حك\\ومت الهي به

وسيله امام زمان آماده شوند. از زمان آدم ابوالبشر تا زمان حضرت ابراهيم خليل خداياني كه در برابر مردم مطرح بوده اند و مردم آن ها را به جاي خدا مي شناختند و مي پرسيدند، خدايان محسوس ب\\ود. هم\\ان ط\\ور كه ه\\ر چ\\يزي را در ط\\\بيعت به دليل حس و رؤيت مي ش\\\ناختند و به معق\\\والت ك\\\اري نداشتند و يا اساسا هنوز در دايره معقوالت وارد نشده بودن\\د، خ\\داي عالم را هم يك شيئ محسوس قابل لمس و ق\\ابل رؤيت مي ش\\ناختند لذا بت مي پرستيدند و بت مي تراشيدند، سحر و جادو رواج مي دادن\\د. تمامي فعاليت هاي فكري و عقلي آن ها در دايره محسوسات متمركز شده بود. كساني كه صاحب افكار باالتر و روش\\ن تر بودن\\د، س\\تارگان آس\\مان و م\\اه و خورش\\يد را مي پرس\\تيدند. آن ه\\ا را خ\\داي خ\\ود مي دانستند و كساني كه در درجات پايين تر بودند به اصطالح عوام\\ان و بي سوادان زمان بودن\\د ب\\راي خ\\ود مجس\\مه ه\\ايي مي تراش\\يدند و مي س\\اختند و آن را خ\\داي خ\\ود مي دانس\\تند. س\\الطين زم\\ان را هم خداي خدايان مي دانستند كه ب\\راي آن ه\\ا بت و بت س\\ازي رواج داده بودند. اين خدايان محسوس با قيام و تعليمات حض\\رت اب\\راهيم خليل شكسته شد. ايشان در تعليمات خ\\ود خ\\دايان زمي\\ني مانن\\د بت ه\\ا و خدايان آسماني را مانند ماه و ستاره در افكار مردم كوبيدن\\د. بت ه\\ا و بت خانه ها را خراب كرد. بت ها را شكست . س\\تاره پرس\\تان را هم با داليل عقلي در ستاره پرستي شكست داد. ابت\\دا وارد ش\\هر س\\تاره پرستان شد و گفت: شايد اين ستاره ها خدا باشند آيا قدرت نظارت و حفاظت و نگهداري دارند و يا ندارند بعدا به دليل طل\\وع و غ\\روب آن ه\\ا كه گ\\اهي ظ\\اهر و گ\\اهي پنه\\ان مي ش\\وند س\\تاره پرس\\تان را در ستاره پرستي و خورشيد و ماه پرستي متزلزل كرد و به آن ها گفت: ال احب االفلين من اين خ\\داياني را كه از ج\\ايي به ج\\ايي ح\\ركت مي كنند و از بندگان خود پنهان مي ش\\وند، دوس\\ت نمي دارم . خ\\دايي

209

شرح دعاي ندبه

را مي پرستم كه دائم حاضر و ناظر است . طلوع و غروب ندارد. دائم بندگان خود را حف\\اظت مي كن\\د و ب\\ر آن ه\\ا نظ\\ارت دارد. در ط\\ول حيات خود ب\\ازار بت ه\\اي زمي\\ني و آس\\ماني م\\ردم را كس\\اد نم\\ود و حقيقتا بت ها و بت پرستي را شكست داد و آن ها را در افكار م\\ردم كوبيد و مخصوصا با ترويج كعبه و سپردن زن و بچه خود به حرم خدا، م\وقعيت وج\\ود خ\\دا را در افك\\ار م\\ردم اس\\تحكام بخش\\د و م\ردم را متوجه كرد كه خ\\داي ع\الم يك خ\\داي محس\\وس نيس\\ت كه در ج\\ايي باشد و در جايي نباش\\د. يك ج\\ا به دليل نج\\ات از آن آتش هولن\\اك كه براي او تهيه ديدند، موج\\وديت خ\\دا را تث\\بيت ك\\رد و افك\\ار را مت\\وجه خداي غيبي نمود و جاي ديگر در سپردن زن و بچه شيرخواره خ\\ود به خداي كعبه و ساختن كعبه عظمت خ\\دا را و نظ\\ارت و حف\\اظت او را در افكار مردم روشن ساخت . خ\\دايان محس\\وس در زمين و آس\\مان در افكار مردم متزلزل شدند و تقريبا ب\\ازار بت س\\ازي و بت پرس\\تي كس\\اد ش\\د. م\\ردم ت\\وجه به خ\\داي غي\\بي پي\\دا كردن\\د و افك\\ار آن ه\\ا متمرك\\ز در ط\\بيعت و اص\\ول ط\\بيعت ش\\د. ط\\بيعيون پي\\دا ش\\دند و طبيعت پرستي را رواج دادند و گفتند: ط\\بيعت زمين و آب و ب\\اران و س\\رما و گرم\\ا. همين ع\\وامل ط\\بيعت كه ارزاق م\\ردم را ب\\ه وج\\ود مي آورد و مي پروراند. همين طبيعت و عوامل طبيعت ، خ\\دا هس\\تند و خدايي به جز طبيعت و عوامل طبيعت وج\\ود ن\\دارد. مي بيني\\د كه ه\\ر چيزي از داخل رش\\د مي كن\\د و مي روي\\د اگ\\ر ب\\ذري نباش\\د، درخت و گياهي سبز نمي شود و همچنين اگر باران و طوفاني نباش\\د، ط\\بيعت متوقف مي شود اين طبيعت پرستي كه اآلن هم ب\\ه ش\\دت رواج دارد و با پيدايش داروين و امثال او به اوج خود رسيده اس\\ت ت\\ا ج\\ايي كه همه چ\يز و مخصوص\ا پي\\دايش انس\ان را به ع\وامل ط\\بيعت مرب\وط كرده و مي گويد: ميليون ه\\ا س\\ال پيش از اين اتف\\اقي . بچه ميم\\وني قد راست كرد و نوع انسان را ب\\ه وج\\ود آورد به همين كيفيت انس\\ان ها متولد مي شوند و مي ميرند. از ازل شروع شده و تا ابد ادامه دارد و خدايي و آخرتي كه م\\دير و م\\دبر ط\\بيعت باش\\د، وج\\ود ن\\دارد. اين همه قلم فرسايي ها كردن\\د و ط\\بيعت پرس\\تي را ب\\راي ابط\\ال ادي\\ان الهي رواج دادند عده اي هم متفكر به نام فالسفه پيدا شدند كه آن ه\\ا مدتي افكار مردم را از طبيعت و طبيعت پرستي باالتر بردند و گفتند: ط\\بيعت نمايش\\ي از وج\\ود مطلق اس\\ت . خ\\دا آن اص\\لي اس\\ت كه طبيعت را از خود به وجود آورده مانند دريا كه قط\\رات را از خ\\ود ب\\ه

210

شرح دعاي ندبه

وجود مي آورد و يا نور مطلق كه لمعات را از وجود خود ظاهر مي سازد. فالسفه مشاهده كردند كه ظاهرا همه چيز به يك اصل ب\\ر مي گردد از كثرت به وحدت مي رود و ب\\از دو م\\رتبه از هم\\ان اص\\ل اول ظاهر مي شود و نمايش پيدا مي كند. گفتند: طبيعت و تمامي مظاهر آن قطراتي هستند كه از يك اصل به وجود آمده اند و به يك اص\\ل هم برمي گردند مانند آب ها كه از دريا به وجود مي آيند دو م\\رتبه به دري\\ا بر مي گردند. در نتيجه خداي محسوس مردم يا طبيعت شد و يا اصل اول كه طبيعت را از خ\\ود ظ\\اهر مي س\\ازد و بع\\د الزم اس\\ت اين دو خداي محسوس و معقول كه در واقع صنعت خداوند متعال هستند در افكار مردم شكسته شود و مردم اص\\ول و ف\\روع ط\\بيعت را ص\\نعت خدا بشناسند و خدا را برتر و باالتر بدانند. از اين كه ش\\باهت وج\\ودي به وجود طبيعت و يا ش\\باهت اص\\ولي به اص\\ول ط\\بيعت و ي\\ا ش\\باهت صوري به صورت ه\\ا داش\\ته باش\\د بلكه ط\\بيعت از اص\\ل وج\\ود خ\\ود گرفته تا فروع و تمامي مشتقات مخلوق خداوند متعال بوده و خداوند از شباهت به اصول و فروع طبيعت منزه و مبرا اس\\ت . ب\\اني اين بت ش\\كني هاي معق\\ولي و ط\\بيعت ش\\كني پيغم\\بر اك\\رم و ائم\\ه اطه\\ار عليهم السالم بودند لذا خداوند افكار انسان هاي بين عيس\\ي و پيغم\\بر اسالم را تشبيه به فض\ايي و آس\ماني مي كن\\د كه از ه\واي ناس\الم و گازها و دودهاي مهلك و هالك كننده تش\\كيل ش\\ده اس\\ت . الزم اس\\ت اين افك\\ار مخل\\وط به دود و گ\\از و در عين ح\\ال س\\مي و مهلك ب\\ا تعليمات و تبليغات صاف و روشن صاف شود تا م\\ردم خ\\دا را و خلق خدا را چنان كه هستند بشناسند و افكار توحيدي آن ه\\ا از آل\\ودگي به شرك و خرافات پاك و منزه ش\\ود در اين رابطه خداون\\د ض\\من آيه اي در س\\وره فص\\لت تح\\ول پنجم بش\\ريت را بع\\د از حض\\رت عيس\\ي يادآوري مي كن\\د و مي فرماي\\د: ثم اس\\توي الي الس\\ماء و هي دخ\\ان يعني خداوند بعد از تكميل زمينه تربيت انسان ها به عقل و افك\\ار آن ها توجه نمود و مشاهده كرد كه عقول و افكار مخلوطي از دود و گاز است كه الزم است با تعليمات صحيح اسالمي صاف و روشن ش\\ود و مردم خداي خود را منزه بدانند از اين كه شباهت وجودي و يا كمي يا

كيفي به خاليق خود داشته باشد.

211

شرح دعاي ندبه

تحــول پنجم تحــول از طــبيعت به فضــاي خــالص توحيــد بــا تعليمات اسالم :

آيه ش\\ريفه س\\وره فص\\لت گ\\رچه ظ\\اهرا از خلقت زمين و آس\\مان بحث مي كند كه خداون\\د متع\\ال زمين را و ق\\وت و غ\ذاي زمين را در چهار روز آفريده است . وليكن اين آيات ناظر به معناي دوم اس\\ت كه آن را تأويل ق\\رآن مي نامن\\د زي\\را خلقت زمين و آس\\مان ميلي\\ون ه\\ا س\ال پيش از بش\ريت س\اخته ش\ده اس\ت. م\وال اميرالمؤم\نين عليه الس\\الم مي فرماي\\د: خداون\\د ابت\\دا آس\\مان ه\\ا و زمين ه\\ا و م\\اه و خورشيد و ستارگان را آفريد. زمين را به تمام وس\\ايل زن\\دگي مجه\\ز نمود و بعد از تجهيزات كامل زمين ، انسان را خلق ك\\رد. مانن\\د پ\\در و مادري كه پيش از آن كه فرزندان خود را به زن\\دگي برس\\انند وس\\ايل زندگي به نام جهيزيه براي آن ها فراهم مي كنند. خداوند متعال هم پيش از خلقت انسان آن چه را در كره زمين الزم دارند، آفريده و انسان ها را در يك زن\\دگي ق\\رار داده اس\\ت كه ص\\د در ص\\د مجه\\ز و مكمل اس\\ت و احتياج\\ات م\\ردم را ت\\أمين مي كن\\د. در يكي از آي\\ات قرآن مي فرمايد: و اتاكم من كل ماسألتموه يعني آن چه در خواهش شما و احتياج شما هست خداوند آفريده است . از هم\\ان ابت\\داي ك\\ره زمين خداون\\د آب و دري\\ا و گازه\\ا و ح\\رارت ه\\ا و م\\اه و خورش\\يد و ستارگان كه چراغ هاي زندگي انسان هستند آفريده و بعد از تجهيزات كامل انسان را خلق نموده است تا در يك زندگي صد در صد مجه\\ز و مكمل ق\\رار گ\\يرد و خ\\داي خ\\ود را عب\\ادت كن\\د وليكن اين آي\\ات كه خلقت را به طور تدريجي تذكر مي دهد منظور تربيت انس\\ان هاس\\ت زيرا تربيت انسان ها با خلقت آن ها و يا خلقت عالم ف\\رق دارد. خلقت ع\\الم آني و ف\\وري به اراده كن فيك\\وني خ\\دا داي\\ر مي ش\\ود. محصول مدت و زمان نيست وليكن تربيت انسان ها به كندي ص\\ورت مي گ\\يرد نه از اين نظ\\ر كه خ\\دا ع\\اجز اس\\ت انس\\ان را در يك آن و س\\اعت زم\\اني به كم\\ال برس\\اند وليكن تعليم و ت\\ربيت در ص\\ورتي ممكن است كه متعلم آمادگي پيدا كند و بعد از آم\\ادگي خداون\\د به او بياموزد. براي پيدايش علم و تربيت در انسان دو ع\\امل اساس\\ي الزم اس\\\ت كه ب\\\دون اين دو ع\\\امل ق\\\ابل وق\\\وع نيس\\\ت . ع\\\امل اول واسطه هاي تربيت زيرا انسان حقيقتا شاگرد است و هميشه بايس\\تي در اطاعت استاد باشد. حركات تكاملي انسان ها همه وقت و همه جا از مسير شاگردي و استادي اداره مي ش\\ود. بين ش\\اگرد و اس\\تاد هم

212

شرح دعاي ندبه

م\\واجهه الزم اس\\ت. يع\\ني تعليم\\ات همه ج\\ا الزم اس\\ت كه س\\معي بصري باشد. علم انسان مانند اعضاء تن او نيست كه خداون\\د آن چ\\ه بدن او الزم دارد، خلق كند. علم انسان از مسير تعليم ممكن است و

تعليم هم بعد از آمادگي انسان و مواجهه با استاد امكان پذير است . نظر به اين كه ب\\راي ذات مق\\دس خداون\\د متع\\ال امك\\ان تجس\\م و تمثل وجود ندارد تا براي انس\ان ق\ابل رؤيت باش\د ل\ذا خداون\د ب\راي تعليم و تربيت انسان واسطه هاي محس\\وس و ق\\ابل رؤيت ايج\\اد مي كند و به كمك آن واسطه ها به انسان مي آم\وزد. مانن\\د ص\\ورت ه\ايي كه در عالم خواب پيدا مي شود به نام فرش\\ته و ي\\ا ص\\ورت ه\\ايي كه در ع\\الم بي\\داري پي\\دا مي ش\\ود مانن\\د پيغم\\بران و اولي\\اء خ\\دا. پس تعليمات بدون واس\\طه هاي ق\\ابل رؤيت ، ممكن نيس\\ت و ع\امل ديگ\\ر زمان است . انس\ان ه\ا ف\وري ع\الم و ك\امل نمي ش\وند بلكه در ه\ر س\\اعتي و در ه\\ر ش\\بانه روزي ب\\راي فراگ\\يري كلمه اي و ي\\ا ح\\رفي آمادگي پيدا مي كنند و بعد از آمادگي اساتيد چه فرش\\تگان باش\\ند چه پيغمبران ، آن ها را آموزش مي دهند. اگ\\ر ت\\ربيت مانن\\د خلقت باش\\د هم\\ان ط\\ور كه خداون\\د در يك ث\\انيه مي توان\\د انس\\ان را بيافرين\\د در همان يك ثانيه مي تواند انسان را ك\\امل و ع\\الم بيافرين\\د. ب\\ا اين ك\\ه ممكن نيست . تعليمات مدت و زمان الزم دارد. به همين مناسبت اين آيات شريفه بيشتر مربوط به تربيت انسان ه\\ا اس\\ت كه خداون\\د مي فرمايد آسمان ها و زمينها را در شش روز آفريده اس\\ت . آس\\مان ه\\ا يعني افكار مردم و زمينها هم يعني زمينه ت\\ربيت م\\ردم از زم\\ان آدم ابوالبشر تا ظه\\ور پيغم\\بر اس\\الم در ش\\عاع تعليم\\ات خ\\دا و پي\\امبران قرار گرفته اند و آمادگي عقلي و فكري پيدا كرده اند تا خ\\داي خ\\ود را با تفكر و تعقل درك كنند و مكتبي مانند اس\\الم و ق\\رآن در اختي\\ار آن ها قرار گيرد و يا اساتيدي مانن\\د ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم م\\ربي و استاد آن ها باشند. لذا خداوند از افك\\ار م\\ردم بين حض\\رت عيس\\ي و پيغمبر اسالم تعبير به آس\\مان مي كن\\د. يع\\ني انس\\ان ه\\ا ب\\ا تفك\\رات خودشان خدايان محسوس را كه بت ه\\ا بودن\\د ره\\ا كردن\\د و آم\\ادگي پيدا كردند تا خداي خود را ب\\ا عقل و تفك\\ر بشناس\\ند. از فض\\اي فك\\ر انسان ها در زمان ظهور پيغمبر اسالم تعبير به آسمان دودي مي كند. مي فرمايد: ثم استوي الي الس\\ماء و هي دخ\\ان يع\\ني پس از آن ك\\ه زمينه فكر م\\ردم را ب\\راي پ\\ذيرش علم آم\\اده ك\\رد و م\\ردم را ب\\راي فراگيري علم آماده نمود. خداون\\د اراده ك\\رد انس\\ان ه\\ا را به فض\\اي

213

شرح دعاي ندبه

علم و دانش باال ب\\برد. مش\\اهده ك\\رد افك\\اري مخل\\وط به خراف\\ات و موهومات دارند مانند سحر و ساحري و ي\\ا جن گ\\يري و تس\\خير جن و روح و پيدايش كاهن ها. از يك چنين افكاري كه به عقي\\دة خ\\ود خي\\ال مي كنند مي توانند با رياضت به حقيقت برسند خداوند به آس\\مان پ\\ر از دود و گاز تعبير مي كند. دود آتش ها به صورت هوا جل\\وه مي كن\\د وليكن هواي درستي براي تنفس نيست . انسان ها را خفه نموده و به خفقان مبتال مي كند. مكتب هاي سحر و ج\\ادو و رياض\\ت و جن گ\\يري ب\\ه ص\\ورت مكتب جل\\وه مي كن\\د زي\\را اس\\تاتيدي پي\\دا مي ش\\وند ب\\ا تعليمات و تفك\\رات و رياض\\ت ها و م\\ردم را آم\\وزش مي دهن\\د و راه

ترقي و تكامل آن ها را مسدود مي نمايد. ل\\ذا در يك چ\\نين زم\\اني كه م\\ردم ب\\راي فراگ\\يري علم و دانش آمادگي پيدا كردند، خداوند مكتب اسالم را به وجود آورد. انسان ها را دعوت به مكتب اسالم نمود و اين مكتب را به كمك اساتيد آن چشمه آب حيات ناميد و فرمود: هر كس دوست دارد حيات ابدي پيدا كن\\د از خرافات و موهوم\\ات بره\\د مكتب اين پيغم\\بر و تعليم\\ات او را قب\\ول كند. از هم\\ان ابت\\دا رس\\ول خ\\دا ب\\ا جمله قول\\وا ال اله اال الله تفلح\\وا مكتب اسالم را افتتاح نمود و در مدت بيست و سه س\\ال دوره نب\\وت خود با آوردن ق\\رآن تم\\ام عل\\وم گذش\\ته را كه ب\\ه وس\\يله انبي\\اء تبليغ ش\\ده ب\\ود تكميل ك\\رد و دره\\اي علم آين\\ده را هم ب\\ر روي م\\ردم ب\\از نم\\ود. علم درس\\ت و مكتب ص\\اف و روش\\ن كه هيچ وقت و هيچ ج\\ا آلوده به خرافات نمي شود حكيمانه پايه گذاري شده و حكيم\\انه جل\\و مي رود، مكتب اسالم به هدايت پيشوايان معصوم است . دين زن\\ده و پاينده اي است كه تا ابد همراه بشريت هست و انسان ها را به كمال مطلق و علم و قدرت مطلق مي رساند و با تعليم\\ات خ\\ود آن تم\\دن واقعي الهي را به نام بهشت براي انسان ها مي سازد. پس پيغمبران همه جا مأمور دعوت به مكتب بودن\\د و پيغم\\بر اس\\الم و ائم\\ه اطه\\ار مكتب هايي بودند كه خداوند درهاي آن را به روي مردم باز نم\\ود. در تعريف تعليمات پيغمبر اسالم گفته اند: الخاتم لم\\ا س\بق و الف\اتح لم\\ا استقبل يعني پيغمبري كه علوم گذشته انبياء را تكميل كرد خرافات و موهومات آن را حذف نمود و آن را پاك و مطه\\ر جل\\وه داد. همچ\\نين درهاي علوم آين\\ده را به روي م\\ردم ب\\از نم\\ود. ل\\ذا اين همه ترقي\\ات علمي و تجربي بعد از ظهور دين مقدس اسالم پيدا شد. دوره زندگي

214

شرح دعاي ندبه

انسان ها پيش از اسالم از هبوط آدم تا ظهور خاتم حدود هفت ه\\زار سال ب\\وده در آن هفت ه\\زار س\\ال از علم و تج\\ربه و ص\\نعت خ\\بري نبوده است . وليكن بعد از ظهور دين مقدس اس\\الم كه ح\\دود ه\زار و چهار صد سال است اين همه علم و دانش و كتاب ه\\ا و كتابخانه ه\\ا و صنايع علمي و تجربي ب\\ه وج\\ود آم\\د. اص\\ول تم\\امي عل\\وم تج\\ربي و طبيعي را اسالم براي مردم پايه ريزي كرد. هيچ پديده علمي از زمان ما يا در آينده وج\\ود پي\\دا نمي ش\\ود ج\\ز اين ك\\ه قواع\\د اص\\لي آن را قرآن و ائمه اطهار عليهم السالم در اختيار مردم گذاشته اند. ت\\ا روزي كه به ثمر برسد و حكومت الهي جهاني داير گردد. پيش از ظهور دين مقدس اسالم خداياني كه در افكار مردم جلوه داشتند و آن ها را خدا مي دانستند يا خدايان محسوسي بودن\\د مانن\\د بت ه\\ا و س\\تارگان و ماه و خورشيد و يا خدايان معقول و متصور يعني صورت ه\\اي ذه\\ني به نام ارباب انواع يا به طور كلي به نام م\\اديت خ\\الص كه از وح\\دت به كثرت حركت مي كند يا يك پدي\\ده فك\\ري ب\\ه ن\\ام وج\\ود، ب\\االتر از ماديت كه ماده و مشتقات ماده مرحله نازل آن پديده فك\\ري ب\\ه ن\\ام وجود است . به طور كلي خداياني كه بشر در طول ت\\اريخ ب\\راي خ\\ود اتخاذ نموده و آن ها را خ\\دا دانس\ته ب\ر س\ه قس\م اس\ت: قس\م اول خ\\دايان محس\\وس ق\\ابل رؤيت و ق\\ابل اش\\اره مانن\\د بت ه\\ا چه از موجودات زميني مانند آن چه خ\\ود س\\اخته اند و ي\\ا مانن\\د درخت ه\\ا و حيوان\\ات و انس\\ان ه\\ايي مانن\\د فرع\\ون ه\\ا و نمروده\\ا و ي\\ا خ\\دايان محسوس آسماني مانند م\\اه و س\\تاره . اين خ\\دايان مرب\\وط به ع\\وام مردم است يعني انسان هايي كه نمي خواهند در اط\\راف آن چ\\ه مي بينند و مي شنوند، تفكر كنند. انسان هايي كه فقط اسير شنيدني ها و ديدني ها هستند. سطح فكر آن ها نمونه اي از فكر آن چوپ\\ان بياب\\اني

است كه به خداي خود مي گويد: تو كجايي كه شوم من چاكرت چ\\ارقت دوز كنم

شانه سرت و يا خداياني مانند آن چه قرآن از قوم موس\\ي خ\\بر مي ده\\د. مي فرمايد: وقتي موسي ب\\ا ط\\ايفه خ\\ود از دهي عب\\ور كردن\\د، مش\\اهده كردند هر كدام از اين دهاتي ها خدايي دارند كه آن را بغل مي گيرند و مي بوسند به حضرت موسي اعتراض كردند كه چ\را ب\راي م\ا خ\دايي نمي سازي يا خدايي خريداري نمي كني . م\\ردم اين روس\تا ه\ر ك\\دام خدايي دارند و ما نداريم . قالوا يا موسي اجعل لن\\ا اله\\ا كم\\ا لهم آلهه

215

شرح دعاي ندبه

همين طور كه اين ها خداياني دارند تو هم براي ما خ\\داياني تهيه كن . يك چنين مردمي را كه با اصطالح مسلمان ه\\ا ع\\وام مي نامن\\د ي\\ا به اصطالح موال عليه السالم همج الرعاع مي شناسند. هم\\ان خ\\دايي را مي پذيرند كه رؤسا و سرورانشان در اختي\\ار آن ه\\ا مي گذارن\\د مانن\\د سامري كه گوساله طاليي براي مردم معاصر موس\\ي درس\\ت ك\\رد و آن ها را به گوساله پرستي دعوت نمود. اين خدايان محسوس و قابل شماره و اشاره كه در واقع واحدهاي عددي هستند خداي انسان هايي هستند كه نمي خواهند در مسائلي كه به آن ها عرضه مي ش\\ود فك\\ر كنند كه آيا درست است يا نادرست . اگر م\\رد زيب\\ايي ب\\ا ق\\د و ق\\امت وااليي در براب\\ر آن چوپ\\ان بياب\\اني حاض\\ر مي ش\\د كه مي گفت: ت\\و كج\\ايي ت\\ا ش\\وم من چ\\اكرت ف\\وري م\\ورد پرس\\ش آن چوپ\\ان ق\\رار مي گرفت و چوپ\\ان او را مي پرس\\تيد. همين ط\\ور تم\\امي م\\ردمي كه

نمي خواهند در اطراف آن چه مي بينند يا مي شنوند، تفكر كنند. نوع دوم انسان هايي هستند كه تا اندازه اي مجه\ز به عل\وم ط\بيعي و تج\\ربي هس\\تند انس\\ان ه\\ايي كه در اط\\راف مظ\\اهر ط\\بيعت و آث\\ار طبيعت و مشقات آن به تفكر مشغول مي شوند و هر پدي\\ده اي را به عامل طبيعي آن ارتباط مي دهند. مي بينند پيدايش گياه ها و علف ها مربوط به ن\\زول ب\\اران و ح\\رارت آفت\\اب اس\\ت و همين ط\\ور م\\اه و ستاره ها چه خاصيت هايي دارند و آب و هواها چه خاصيت هايي. تمام عمرش\\ان را ص\\رف تفك\\ر در حق\\ايق ط\\بيعت مي كنن\\د و از ط\\ريق كشف همين آثار ماده و طبيعت صنايعي طبيعي ي\\ا انس\\اني ب\\ه وج\\ود مي آورند. اين ها هم ماديون و طبيعيون هستند كه فرضيات علمي آن ها در اسارت مسائل عيني قرار مي گيرد. يعني علمش\\ان در اس\\ارت حواس پنج گانه است . مي گويند: همان چيزهايي را قبول داريم كه ب\\ا ح\\\واس پنج گ\\\انه م\\\ا ق\\\ابل كش\\\ف و ق\\\ابل رؤيت باش\\\د. م\\\اوراء محسوسات به حواس پنج گانه را كه معقوالت مي نامند قبول ندارند. اين ه\\ا هم ط\\بيعيون و م\\اديون هس\\تند كه مي گوين\\د: ه\\رچه هس\\ت همين طبيعت و آثار طبيعت است . اگر خدايي هست ماده و مش\\قات آن مي باشد و اگر هم خدايي نيست كه به جز ماده و آثار ماده چ\\يزي وجود ندارد. به عقيده خودشان اگر كسي از مس\\ائل م\\اورايي س\\خن بگويد كه فرشتگاني هستند غير مادي يا روح و علم و ش\\عور از جنس ماده نيستند و يا بگويد خدايي و آخرتي در م\\اوراء زن\\دگي دني\\ا وج\\ود

216

شرح دعاي ندبه

دارد. مي گوين\\د: اين ه\\ا فرض\\يات و موهوم\\اتي اس\\ت كه علم آن را ث\\ابت نك\\رده اس\\ت . م\\ا نمي ت\\وانيم به پدي\\ده هاي غ\\ير علمي معتق\\د باشيم و پديده هاي علمي آن ها يعني همين محسوسات به حواس پنج گانه پس خداي آن ها هم ماده و مشتقات ماده است . به ج\\ز م\\اده و مش\\تقات م\\اده كه همين ط\\بيعت محس\\وس اس\\ت . چ\\يزي را قب\\ول ندارن\\د و چ\\ون در ط\\بيعت اث\\ري از علم و دانش پي\\دا نمي كنن\\د. مي گوين\د: ط\بيعت بي ش\عور اين همه مخلوق\ات و موج\ودات ب\ا ش\عور ساخته است . اگر كسي يك فرضيه عقلي در اختيار آن ها بگذارد و به آن ها بگويد چگ\\ونه ط\\بيعت بي ش\\عور موج\\ود باش\\عور مي س\\ازد از ميدان تعقل ف\\رار مي كن\\د. كس\\ي كه به ق\\ول آن ش\\اعر بگوي\\د: ذات ناي\\افته از هس\\تي بخش ، كي توان\\د كه ش\\ود هس\\تي بخش . ي\\ا بن\\ا به فرمايش امام چهارم عليه الس\\الم: كيف يس\\ئل محتاج\\ا و اني ي\\رغب مع\دم الي مع\دم . چگ\ونه ممكن اس\ت فق\يري از فق\ير ديگ\ر چ\\يزي بخواهد يا فقير و ناداري ، نادار ديگر را به ثروت و ق\\درت برس\\اند. در اين ميدان كه قدري تفكر و تعقل الزم است هرگز وارد نمي شوند. و دائم در لجن زار دنيا و طبيعت غوطه ورند و اما ط\\ايفه س\\وم كه ب\\از آن ها به عقيدة خود خدايي بهتر و برتر از خ\\داي م\\اديون و ط\\بيعيون پيدا كرده اند، فالسفه يونان هستند. خداي مكتب فلس\\فه كه از مكتب يونان سرچشمه گرفته و بسياري از متفكران عالم را به خ\\ود جلب و جذب كرده است . فالسفه يونان مي گويند: آن چه در عالم مي بينيم و مي دانيم اش\\كال و ح\\دود و ع\\وارض و ص\\ورت ه\\ايي اس\\ت كه ب\\ر حقيقت عارض مي شود و اما آن حقيقتي كه خود را در لباس صورت ه\\ا و قيافه ه\\ا و به تعب\\ير آن ه\\ا در لب\\اس ماهيت ه\\ا جل\\وه مي ده\\د حقيقتي است كه نه در برابر چشم انسان قابل ظه\\ور اس\ت و نه هم در برابر فكر انسان . زيرا صورت ه\\اي ذه\\ني م\\ا مانن\\د ص\\ورت ه\\اي عيني ما يك سلسله اشكال و عوارض و ح\\دود و اعتب\\ارات و ص\\ورت هاي ذهني چيزي نيست به عقيده خودشان مي گويند: كلما في الكون وهم او خيال او نقوش في مرايا او ظالل . يعني هر آن چه را مي بي\\ني و مي داني به جز موهومات و خياالت چيزي نيستند يا مانن\\د س\\ايه ها و صورت هايي هستند كه در آينه ها ديده مي شوند، حقيقت نيس\\تند. آن ها مي گويند يك حقيقت ب\\ه ن\\ام وج\\ود اس\\ت كه نه در ذهن م\\ا ق\\ابل ظهور است و نه هم برابر چشم ما. همان حقيقت خ\\ود را در ش\\كلي و لباسي كه به جز حدود و اعراض چيزي نيست ، ب\\ه نم\\ايش مي آورد. مي گويند: مانند آب كه به صورت قطره ها ظاهر مي شود نه اين ك\\ه

217

شرح دعاي ندبه

قطره ها را بسازد يا مانند نور مطلق كه ب\\ه ص\\ورت چ\\راغ ه\\ا ظ\\اهر مي شوند نه اين كه چراغ ها را بسازد و يا مانند جواهر منه\\اي ش\\كل و حدود كه به صورت ح\\دود و اع\\راض ظ\\اهر مي ش\\وند. پس آن ه\\ا خلق را نمايشي از وجود خالق مي دانند نه اين كه مخلوق\\ات ص\\نعت خدا باشند و خداوند منزه است از اين كه شباهت وجودي ي\\ا ش\\باهت

كمي كيفي با مخلوقات خود داشته باشد. اين سه نوع مكتبي كه آخرين پديده هاي فكري و عيني انسان هايي است كه خدا را موجودي برابر چشم و يا براب\\ر علم خ\\ود دانس\\ته اند. از يك چنين افكاري خداوند به آس\\مان دودي تعب\\ير مي كن\\د. آس\\ماني كه پر از دود و گاز است از نظر اين كه فوق زمين و باالي زمين قرار گرفته آسمان شناخته مي ش\\ود وليكن يك فض\\اي خفق\\ان آور اس\\ت، نمي تواند مردم را اميدوار به حيات اب\\دي و دائمي كن\\د. اين ه\\ر س\\ه پديده فكري يا عيني مخلوقات خدا هستند كه بشر آن ه\\ا را ب\\ه ج\\اي خالق خود شناخته است . چطور انس\\ان مي توان\\د خ\\داي عي\\ني را ي\\ا خداي فكري را كه در لباس محسوسات ظ\\اهر مي ش\\ود خ\\داي خ\\ود بشناسد. آن چه در عالم ديده مي شود يا ساختمان اس\\ت ي\\ا مص\\الح ساختماني . آن حقيقتي كه در شكل ماه و ستاره ظاهر مي شود مواد اوليه صنعت اس\\ت نه اين ك\\ه خ\\الق ع\\الم باش\\د. از يك چ\\نين مكتب هايي يك انسان زندة دان\\ايي ق\\ابل ظه\\ور نيس\\ت كه بتوان\\د ب\\ا دالي\\ل علمي و عقلي خ\\ود انس\\ان ه\\ا را امي\\دوار به حي\\ات دائمي كن\\د ل\\ذا خداون\\د ب\\راي مب\\ارزه ب\\ا يك چ\\نين مكتب ه\\ايي مكتب اس\\الم را به رهبري چهارده نفر انسان هاي كامل و معص\\وم ب\\ه وج\\ود آورد كه آن ه\ا ب\ا دالي\\ل ق\\رآني و بره\اني و علمي خ\\ود خ\\دا را چن\\ان كه هس\\ت معرفي مي كنند و او را منزه مي دانند از اين كه ش\\باهت وج\\ودي ي\\ا

موجودات و يا شباهت صوري با آن ها داشته باشد. در اين رابطه مش\\اهده مي ك\\نيم كه تم\\امي پيغم\\بران گذش\\ته ب\\ا تعليم\\ات و تبليغ\\ات خ\\ود و ب\\ا قي\\ام و قع\\ود خ\\ود تح\\والتي در افك\\ار

بشريت به وجود آورده اند كه همه آن ها پايه و پله هستند تا افكار مردم را براي ظهور مكتب الهي به وس\\يله پيغم\\بر اك\\رم و امام هاي معصوم آماده مي كند. درس\\ت بش\\ريت در مس\\ير دع\وت پيغمبران گذشته مانند كودك\\ان كودكس\\تان هس\\تند كه الفب\\ايي از دين

218

شرح دعاي ندبه

خدا فرا مي گيرند و بعد از فراگيري الفب\\اي دين خ\\ود را ب\\راي كالس هاي دبستاني و دبيرستاني كه خط علم و سواد است آم\\اده مي كنن\\د لذا در بعضي روايت ها و احاديث تعليمات پيغمبران گذشته را به جاي تعليم حروف دين معرفي مي كنند. مثال مي گويند: آدم ابوالبش\\ر تا زمان نوح پيغمبر يكي دو ح\\روف از ح\\روف دين را تعليم داده ان\\د و از زمان نوح تا زمان ابراهيم چند حروف ديگر ب\\ر ح\\روف دين اض\\افه شد و تا زمان ظهور حضرت عيسي حروف ديگ\\ري از ح\\روف دين به مردم تعليم شد تا خداوند مردم را آماده كرد كه الفب\\اي دين را ب\\راي آن ها به ص\\ورت كلم\\ات و مكتب درآورد ت\\ا روزي كه م\\ردم را ب\\راي

حكومت دين خدا بر پايه افكار مردم آماده نمايد. پيغم\\بر اس\\الم وق\\تي مش\\اهده كردن\\د كه دين و دع\\وت پيغم\\بران گذشته بعد از چند سالي به وسيله كفار و منافقين محو و ن\\ابود ش\\ده و مردم به بت ها و بت پرستي افتاده اند. مكتب اسالم را ب\\ا سياس\\ت عظيم و عجيب خود طوري پايه گذاري كرد كه كفار و منافقين بع\\د از پيغمبر اكرم نتوانند خط اسالم را محو كنند گرچه در مسند حكومت و ق\\درت بنش\\ينند. يكي از سياس\\ت ه\\اي عظيم حض\\رت اين ب\\ود كه تعليم\\ات اس\الم را عم\ومي و همگ\اني ق\\رار داد ب\\ا اين ك\\ه تعليم\\ات پيغمبران گذشته خصوصي و انحصاري بود. اف\\راد آم\\اده ب\\راي مكتب پيغمبران گذشته بسيار كم بودند و استعدادشان بسيار ض\\عيف وليكن در زمان ظه\\ور اس\\الم و ق\\رآن فك\\ر و اس\\تعداد بش\\ريت از وض\\عيت زميني و كودكستاني به وضعيت آس\\ماني و مكت\\بي انتق\\ال پي\\دا ك\\رد. پيغمبر اكرم آيات را به تدريج در اختيار م\\ردم گذاش\\ت . زن و م\\رد را ملزم كرد كه آيات قرآن را حفظ كنند. آيات را براي م\\ردم تالوت مي كرد، تفسير و تأويل آيات را هم براي آن ها روشن مي نمود. تعليم\\ات را از آن وض\\ع انحص\\اري پيش از اس\\الم خ\\ارج نمودن\\د و در وض\\عيت عمومي قرار دادند. لذا شاگردان مكتب آن حضرت همان ع\\رب ه\\اي زمان جاهليت كه از نظر فكر و سياست و تدبير در حد صفر بودند آن چنان عقب افتاده كه دولت ه\\اي زم\\ان در سرش\\ماري اع\\راب را ب\\ه حس\\اب نمي آوردن\\د. هم\\ان ع\\رب ه\\اي ج\\اهلي كه غ\\رق جه\\الت و خراف\\ات بودن\\د در مكتب آن بزرگ\\وار چن\\ان سياس\\ت و ت\\دبيري پي\\دا كردند كه در فتوحات خود تمامي قدرت هاي زمان را در برابر ق\\درت خود به زانو درآوردند. در نتيجه دو ابر قدرت زمان مانند اي\\ران و روم تبديل به يك ابر قدرت اسالمي جهاني شد. بزرگ ترين فتوحات ت\\اريخ

219

شرح دعاي ندبه

ب\\ه وس\\يله هم\\ان اع\\رابي كه فك\\ر و سياستش\\ان از فك\\ر و سياس\\ت رسول خدا مايه گرفته بود انجام گ\\رفت و در ن\\تيجه خلف\\اي زم\\ان به عنوان خلفاي مظفر شناخته شدند. ح\\دود ه\\زار ش\\هر ب\\زرگ دني\\ا كه ايران يكي از آن ممالك به شمار مي آمد ب\\ه وس\\يله مس\\لمانان زم\\ان فتح ش\\د. ه\\ر ج\\ا رفتن\\د ق\\رآن و اس\\الم را رواج دادن\\د. يگ\\انه ع\\امل موفقيت آن ها اجراي تدبير و سياست رسول خدا بود كه بر پايه عف\\و و مدارا و گذشت استوار شده بود. مسلمانان را ملزم كرد كه اس\\الم را ساده و سبك در اختيار مردم قرار دهن\\د ب\\راي پ\\ذيرش ملت ه\\ا به دو كلمه شهادتين اكتفا كنند. رس\\وم و آداب ملت ه\\ا و مملكت ه\\ا را محترم بشمارند و همچ\\نين س\\ه ط\\ايفه ب\\زرگ م\\ردم زم\\ان را ب\\دون پذيرش اسالم مش\\مول عف\\و مس\\لمان ه\\ا ق\\رار داد يع\\ني يه\\وديت و مس\\يحيت و اي\\راني كه مت\\دين به دين زرتش\\ت ب\\ود. اين س\\ه ط\\ايفه بزرگ ترين طوايف زمان بود كه اگر آن ها را مجبور به پذيرش اسالم مي كردند مشكالت بزرگي س\\ر راه پيش\\رفت اس\\الم پي\\دا مي ش\\د. و شايد قابل گسترش و رواج نبود. لذا حضرت اين سه طايفه ب\\زرگ را در اج\\راي مراس\\م دينش\\ان آزاد گذاش\\ت و دس\\تور داد كه در پن\\اه حكومت اس\\المي باش\\ند و س\\اليانه مبلغي به عن\\وان ج\\زيه و مالي\\ات بپردازند تا كم كم قرآن و اسالم را بشناسند و بفهمند و م\\زاحم رواج ق\\رآن نباش\\ند. ل\\ذا ظ\\رف نص\\ف ق\\رني حك\\ومت اس\\المي و ق\\راني سراسر دنيا را فرا گرفت . منافقين و كفاري كه هميشه مزاحم ظهور و رواج دين خدا بودند. در برابر دين اس\\الم ق\\رار گرفتن\د و نتوانس\تند مانع ظهور و پيشرفت اصول و فروع دين اسالم شوند. عمروع\\اص و معاويه بن ابي سفيان بعد از موالي متقيان عليه السالم در اوج قدرت قرار داشتند و چهار پنجم ممالك معمولي زمان در اختي\\ار آن ه\ا ب\ود، عمر و عاص به مع\\اويه ابن ابي س\\فيان پيش\\نهاد مي ك\\رد كه دس\\تور بده كه مجلدات قرآن را از ع\\الم جمع آوري كنن\\د. ق\\رآن ه\\ا را از ن\\و بنويسند و منتشر كنند و از اين قرآن سوره كوثر را كه مايه رس\\وايي بني اميه است حذف كنند. تا چ\\نين س\\وره اي در ق\\رآن نباش\\د كه در آينده ها مردم بگويند: ان شانئك هو االبتر. معاويه ج\\واب داد كه گ\\يرم ما بت\\وانيم اين س\\وره را از ص\\فحات ق\\رآن ح\\ذف ك\\نيم م\\ا مغزه\\اي ميلي\\ون ه\\ا مس\\لمان ه\\ا كه اين س\\وره را حفظن\\د و در نمازش\\ان مي خوانند، چه كنيم ، جلوتر از آن ها عثمان بن عفان كه اولين مظهر قدرت بني اميه بود و قرآن در زمان او جمع آوري ش\\د، ج\\رأت نك\\رد

220

شرح دعاي ندبه

آيه اي يا سوره اي را مخصوصا سوره كوثر را كه مربوط به بني هاشم و بني اميه است ، حذف كند. زيرا بر طبق تعليمات رسول خدا اكثريت مسلمانان زمان حافظ قرآن بودند. اگر آيه اي از قرآن ح\\ذف مي ش\\د يا تغيير مي كرد سر و صداي مسلمانان به اعتراض بلند مي ش\\د. ل\\ذا آن سرنوش\\تي را كه دين پيغم\\بران گذش\\ته پي\\دا مي ك\\رد كه بع\\د از قرني محو و نابود مي شد، دين اسالم پي\\دا نك\\رد بلكه س\\الم و دس\\ت نخورده هم\\راه تعليم\\ات ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم ج\\اي خ\\ود را در افكار مردم باز كرد و به عن\\وان يك دين رس\\مي حكوم\\تي كه دائم ب\\ا حكومت ها و قدرت ها مبارزه مي كرد شناخنه شد ق\\درت ه\\اي كف\\ر در برابر امر انجام شده اي قرار گرفتند و همين ط\\ور افك\\ار م\ردم را بازتر و روش\\ن تر مي كن\\د ت\\ا زمينه ظه\\ور ع\\دل جه\\اني و حك\\ومت

قرآني فراهم شود. تنها وسيله و بزرگ ترين سرمايه اي كه دين خدا را رواج مي دهد و ملت ه\\اي مختلف را در پن\\اه دين خ\\دا متح\\د مي كن\\د و زمينه ظه\\ور حكومت الهي را در دنيا فراهم مي كند، اسالم مكتبي و علمي اس\\ت ، نه تنها اسالم عقيده اي و تقليدي . اسالم مكتبي با اسالم تقلي\\دي خيلي فرق دارد. اكثريت مردم در دين اسالم مقل\\د پيش\\وايان خ\\ود هس\\تند، عقيده به پيش\\وايان خ\\ود دارن\\د وليكن به حق\\ايق دين آگ\\اهي ندارن\\د. اصول و فروع دين اسالم را نمي شناسند و مباحث توحي\\دي علمي را نمي دانند. امتيازات وجودي خدا را با خلق و يا امتيازات وجودي ام\\ام هاي معصوم را با ساير پيشوايان نمي شناسند. ب\\االخره دينش\\ان دين عقيده اي و تقليدي است . نه دين علم و حكمت . از اين رو براي حفظ دين مقدس اسالم و بقاء آن در طول تاريخ دو سياس\\ت واجب و الزم ب\\ود كه يكي از اين سياس\\ت ها ب\\ه وس\\يله پيغم\\بر اك\\رم اج\\را ش\\د و سياست دوم به ائمه اطهار عليهم السالم واگذار گرديد. سياست اول سياست توسعه و گسترش اس\\الم و آس\\ان گ\\رفتن زمينه پ\\ذيرش آن همان طور كه پيغمبر اكرم فرمودند: بعثت علي شريعه سهلة س\\محه يعني مأمور شدم . ديني بس\\يار س\\اده و آس\\ان در اختي\\ار م\\ردم ق\\رار دهم كه مزاحم زندگي آن ها و مزاحم عقيده و افك\\ار آن ه\\ا و س\\نت ه\\اي زن\\ده آن ه\\ا نباش\\د. خ\\ود آن بزرگ\\وار مس\\لمانان را ب\\ا دو كلمه شهادتين قبول كرد هر چند كه انسان هايي مانند مع\\اويه و ابوس\\فيان ه\\ا باش\\ند و به پ\\يروان دس\\تور مي داد كه وق\\تي ب\\ا ملت ه\\اي كف\\ر مي جنگند به سنت هاي زنده آن ها و رسوم و آداب مفيد آن ها ك\\اري

221

شرح دعاي ندبه

نداشته باشند. آن ها را در اجراي مراسم شان آزاد بگذارن\\د. فقط ب\\ا كس\\اني بجنگن\\د كه اس\\لحه ب\\رمي دارن\\د و در مي\\دان جنگ م\\زاحم پيشرفت اسالم مي ش\\وند وليكن به محض غلبه ب\\ر دولت ه\\ا و فتح و پيروزي در ميدان جنگ كه وارد شهر آن ها و مملكت آن ها مي شوند. ملت ها را براي قبول حقايق اسالم در مضيقه قرار ندهند بلكه آن ه\\ا را در دينش\\ان آزاد بگذارن\\د. فقط بت ه\\ايي را كه در كش\\ور خودش\\ان علم كرده ان\\د آن بت ه\\ا و بت پرس\\تي ها را از بين ببرن\\د. ديگر اجازه نداد كه مسلمانان فاتح مال و ثروت آن ها را بگيرن\\د و ي\\ا ثروت هاي آن ها را مصادره كنن\\د. ل\\ذا كش\\ورهايي كه مغل\\وب ش\\ده بودند مشاهده كردند با ديني س\\هل و آس\\ان رو ب\\ه رو ش\\ده اند كه ب\\ا قبول دو كلمه آن ها را آزاد مي گذارند و با آن ه\\ا س\\ر دني\\ا و م\\ال و ث\روت جنگ و ن\زاعي ن\دارد. و مخصوص\\ا اك\ثريت مم\\الك كه گرفت\\ار ظلم حكام و پيشوايان اس\\تثمارگر خ\\ود بودن\\د مش\\اهده كردن\\د كه ب\\ا قبول ظاهر اسالم از شر ظلم و ستم پادش\\اهان و پيش\\وايان آزاد مي شوند. اسالم به مال و ثروت آن ه\\ا و به رس\\وم و آداب آن ه\\ا ك\\اري ن\\دارد. از اين رو تم\\امي اهل ع\\الم از دين مق\\دس اس\\الم اس\\تقبال كردن\\د. اس\\الم را هم\\راه جل\\د ق\\رآن و دو كلمه ش\\هادتين پذيرفتن\\د. پيشوايان اسالم به مردم اجازه دادند كه در اطراف اسالم فك\\ر كنن\\د، اگر دين اسالم و قرآن را به نفع دنيا و آخرت خود دانستند قبول كنن\\د و اگر آن را مضر به حال خود شناختند از قبول آن آزاد باش\\ند انس\\ان ه\\ا بع\\د از فتوح\\ات اس\\الم كه در اخالق رس\\ول خ\\دا و برنامه ه\\اي حكومتي اسالم كه همين قرآن است فكر كردند مشاهده كردند دي\\ني است توأم با رحمت و محبت و عدالت لذا اكثريت اهل عالم استقبال كردند. دين اسالم سراسر دنياي آباد زمان را تحت الشعاع خود ق\\رار داد و ملت ه\\اي ديگ\\ري كه در كرانه ه\\اي دني\\ا ب\\اقي مان\\ده بودن\\د و مسلمانان نتوانستند يا ندانستند كشورهاي آن ها را فتح كنن\\د آن ملت ه\\\ا و مملكت ه\\\ا هم از اقم\\\ار حكوم\\\تي اس\\\المي و خراج گ\\\ذار به دولت هاي اسالم شناخته ش\\دند. در ن\\تيجه يك اب\\ر ق\\درت حكوم\\تي و سياسي به نام اسالم ظاهر شد و سراسر دنياي معموره آن زم\\ان در شعاع حكومت اسالم ق\\رار گ\\رفت و در آين\\ده ها كه در آي\\ات ق\\رآن و عدالت اسالمي مطالعه داشتند، دانستند كه ديني است توأم ب\\ا علم و حكمت و ع\\دالت و رحمت اين سياس\\ت پي\\امبر اك\\رم ب\\ود كه فقط موانع ظهور دين اسالم را از پيش برداشت و اسالم را همراه كت\\ابش

222

شرح دعاي ندبه

و مكتبش در اختي\\ار م\\ردم گذاش\\ت . حك\\ام زم\\ان ه\\ر چن\\د به ظ\\اهر مسلمان بودن\\د ع\\دالت اس\\المي را م\انع مقاص\\د خ\\ود مي ش\\ناختند و همچنين كف\\اري كه در گوش\\ه و كن\\ار ب\\اقي مان\\ده بودن\\د مي دانس\\تند بزرگ ت\رين س\رمايه مس\لمانان و ب\زرگ ت\رين اس\لحه آن ه\ا در اين فتوحات دين اسالم و قرآن است نتوانستند بر اين پيكره اسالم يع\\ني جل\\د ق\\رآن و كلم\\ات ش\\هادتين ض\\ربه اي وارد كنن\\د از اين رو خط مستقيم صاف و روش\\ني كه به س\\وي كش\\ف حق\\ايق و علم توحي\\د و سعادت آخرت به روي مردم باز ش\\د، س\\الم و محف\\وظ مان\\د. كس\\ي نتوانست ب\\ر اين پيك\\ره پ\\اك و مق\\دس ض\\ربه اي وارد كن\\د و آيه اي از آيات قرآن را بردارد و يا جاي آيات را تحريف كند. باالخره جلد ق\\رآن كه پيكره اصلي دين مقدس اسالم است از شر حوادث و آفات زم\\ان و آينده زمان محفوظ ماند و چنان شد كه خداوند فرموده بود انا نزلنا الذكر و انا له لح\\افظون م\\ا ق\\رآن را ن\\ازل ك\\رديم و خودم\\ان ح\\افظ قرآن خواهيم بود وليكن اسالم ظاهرا به صورت يك بدن بي روح و ي\\ا يك كتاب بي محتوي در اختيار مردم قرار گرفت . مردم جل\\د ق\\رآن را و صورت ظاهر اسالم را قبول كردن\\د وليكن فاص\\له آن ه\ا ب\ا معن\\ا و محتواي قرآن زياد بود. توانستند در زندگي متظ\اهر به رس\\وم و آداب اسالمي و قرآني باشند و با همين تظاهر در مس\\ند حك\\ومت اس\\المي بنشينند گرچه بزرگ ترين منافق و بزرگ ت\\رين دش\\من واقعي اس\\الم

به حساب مي آمدند. تحول ششم برنامه هاي تعليماتي ائمه اطهار تحول از تعبد

و تقليد به علم و حكمت : وليكن براي ح\\ذف عقاي\\د كف\\ر و نف\\اق و ح\\ذف ك\\افر و من\\افق از حوزه حكومت اسالم برنامه ديگري الزم است كه آن برنامه به وسيله ائمه اطهار عليهم السالم اجرا شد. اس\\المي كه در رأس حك\\ومت آن معاويه ها و يزيدها و بدتر و ب\\دتر از آن ق\\رار گيرن\\د و شخص\\يت ه\\اي بزرگ علمي اسالم را مانند ائمه اطهار عليهم السالم از كار بركن\\ار و آن ه\\ا را م\\نزوي كنن\\د و ي\\ا به قتل برس\\انند. يك چ\\نين اس\\الم مانن\\د گ\\ردويي اس\\ت كه پوس\\ته خش\\كي دارد وليكن مغ\\ز ن\\دارد. ب\\ر عليه اسالم پوك بي معنا و يا اسالم ض\\د ع\\دالت و تق\\وا. الزم ب\\ود مب\\ارزه ديگري به وجود آيد. قيام و قعودها و نهضت ها بر پ\\ايه ع\\دالت و تق\\وا ظاهر شود و مردم را متوجه معاني قرآن و محت\واي اس\الم نماي\د كه

)ص (همانن\\د واليت ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم اس\\ت . پيغم\\بر اك\\رم

223

شرح دعاي ندبه

فرمودن\\د: اني ق\\اتلكم علي ال\\تزيل و فيلكم من يق\\اتل بع\\دي علي الت\\اويل يع\\ني من همين ق\\در ب\\ا دني\\اي كف\\ر جنگي\\دم كه اين ق\\رآن و اسالم نازل شود و در اختيار مردم قرار گيرد و كس\\ي م\\انع و م\\زاحم ظهور اسالم نش\\ود. وليكن بع\\د از من كس\\اني خواهن\\د ب\\ود كه ب\\راي رواج علم قرآن و حقايق آن با دشمنان و منافقين بجنگن\\د و به م\\ردم بفهمانن\\\د كه اس\\\الم در اولين م\\\رتبه مكتب اس\\\ت و بع\\\د از مكتب حكومت . نه اين ك\\ه حك\\ومت منه\\اي مكتب باش\\د. حك\\ومت اس\\المي منه\\اي مكتب واليت يع\\ني همين جل\\د ق\\رآن و ظ\\واهر اس\\الم وليكن حك\\ومت اس\\المي ب\\ر پ\\ايه علم و مكتب يع\\ني اق\\امه واليت علي بن ابيط\الب و ائم\\ه اطه\ار عليهم الس\الم . ائمه مص\اديق ب\\زرگ معن\ا و محتوي قرآنن\\د ت\\ا آن ه\\ا در رأس حك\\ومت ق\\رار نگيرن\\د، دين اس\\الم ابديت پيدا نمي كند. خواهي نخواهي كف\\ار ض\\ربت خ\\ود را ب\\ر پيك\\ره اسالم وارد مي كنند ل\\ذا ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم دو جنگ علمي و عملي براي ظهور مكتب اس\\الم و حق\\ايق ق\\رآن ب\\ه وج\\ود آوردن\\د ت\\ا اس\\الم از نظ\\ر معن\\ا و محت\\وي و علم و حك\\ومت رواج پي\\دا كن\\د و موجبات ظهور عدالت اصيل اسالم ف\\راهم ش\\ود. م\وال اميرالمؤم\نين عليه الس\\الم و حض\\رت ام\\ام حس\\ن مجت\\بي و حض\\رت سيدالش\\هداء عليهم الس\\الم هدفش\ان در اين قي\ام و قعوده\ا و جن\\گ ه\ا رواج علم اس\\الم و پي\\دايش فهم اس\\الم در افك\\ار م\\ردم ب\\ود. ه\\دف م\\وال اميرالمؤمنين عليه السالم در جنگيدن با طلحه و زب\\ير و مع\\اويه فقط اين نيست كه بر آن ها غ\\الب ش\ود و حك\\ومت اس\المي را ب\\ه دس\ت آورد. اگر هدف تنها پيدايش حكومت و اعمال قدرت بود مي توانس\ت مانند ساير قدرتمندان و سياستمداران با مك\\ر و حيله و ف\\ريب م\\ردم را به دور خود جمع كند و آن ها را در دايره حكومت خ\\ود ق\\رار ده\\د. لذا مس\\لمانان مي گفتن\\د: علي خيلي ش\\جاع و تواناس\\ت ام\\ا حيف كه سياست و تدبير ندارد. خشك و خشن است مي خواهد عدالت خالص را و دين خالص خدا را رواج دهد گرچه م\\ردم اس\\تعداد پ\\ذيرش آن را نداشته باشند و از اطراف او متفرق شوند. در يك مجلسي معاويه ب\\ا يك نفر ديگ\\ر از مس\\لمانان ب\\ا كعب االحب\\ار كه دانش\\مند زم\\ان ب\\ود و ع\\ارف به مكتب پيغم\\بران گذش\\ته و ق\\رآن ب\\ود مب\\احثه مي ك\\رد و مي گفت ت\\و كه دانش\\مندي بگ\\و ب\\بينم ع\\اقبت ك\\ار در اين جن\\گ ه\\ا پيروزي با علي عليه السالم است يا دشمنان علي . كعب االحبار گفت: پيروزي با مع\\اويه اس\\ت و علي شكس\\ت مي خ\\ورد. پرس\\يد كه چ\\را

224

شرح دعاي ندبه

علي شكست مي خورد و معاويه پيروز مي شود. كعب االحبار ج\\واب داد: النه شديد الدين يعني علي عليه السالم خيلي سخت و ب\\ا ش\\دت دين خدا را رعايت مي كن\\د و م\\ردم تحمل يك چ\\نين راه و روش\\ي را كه سياه و سفيد و عالم و جاهل و س\\لطان و رعيت در يك ح\\د ق\\رار گيرند و امتيازات مالي و مادي بين آن ها برداشته شود. ندارن\\د قه\\را سفره معاويه چرب تر مي شود و با بذل و بخشش به رؤسا و بزرگان و با وعده و وعي\\د م\\ردم را به حك\\ومت خ\\ود جلب و ج\\ذب مي كن\\د. پس قهرا معاويه پيروز مي شود. اين نظريه پيش از آن ب\\ود كه جن\\گ هاي سه گانه بر عليه علي بن ابي طالب عليه السالم شروع شود. در ابت\\داي خالفت آن حض\\رت ف\\رداي آن روز بزرگ\\ان اس\\الم خ\\دمتش رسيدند، عرض كردند يا ابي الحس\ن خيلي تن\د مب\اش و س\خت نگ\ير طلحه و زبير از بزرگان اسالم هستند به آن ها خالفت و امارت ب\\ده و

اجازه بده ثروتشان زيادتر باشد. همچنين معاويه را خيلي زود از كار بركنار نكن زيرا او مدت بيس\\ت سال است در شام حكومت مي كند. پايه هاي قدرت و ثروت و ف\ريب ك\\اري ه\\اي خ\\ود را محكم ك\\رده اس\\ت اگ\\ر اآلن فرم\\ان ع\\زل او را بنويسي و او را از كار بركن\\ار ك\\ني بيش\\تر از اين ش\\دت به خ\\رج مي دهد و حتما مردم را جلب و جذب خواهد نمود و با ت\\و خواه\\د جنگي\\د. آن ها از نظر سياست حكومتي خيلي خ\\وب ش\\ناخته بودن\\د و ه\\دايت مي كردن\\د زي\\را هدفش\\ان اين ب\\ود كه علي عليه الس\\الم ب\\ر اوض\\اع مسلط شود و در مس\\ند خالفت بنش\\يند ل\\ذا از او خ\\واهش كردن\\د ب\\ا معاويه مدارا كند تا قدرتش پايه و مايه بگيرد و استحكام پيدا كند بع\\د مي تواند آن ها را عزل نمايد. حضرت در جواب آن ه\\ا مي گفت ك\\ه : يك روز و يك ساعت هم نمي توانم با معاويه ها كنار بي\\ايم اگ\\ر در اين يك روز حكومت من مرگ من برسد و به واليت و حكومت ظالم جابر تن در دهم در ظلم او ش\\ريكم ج\\واب خ\\دا را چه ب\\دهم ل\ذا از هم\ان روزهاي اول دشمنان آن حض\\رت علم مخ\\الفت برافراش\\تند. طلحه و زبير با عايشه جنگ بصره را راه انداختند و همين طور جنگ ها پش\\ت س\\ر يك\\ديگر ع\\اقبت هم آن حض\\رت را از حك\\ومت بركن\\ار نمودن\\د. خودشان بر اوضاع مسلط شدند. بي شك سياست علي بن ابي طالب عليه السالم از نظر حكومتي و سياس\ت م\\داري محك\\وم به شكس\\ت بود زيرا الزم بود با ظالم ها و بي دين ها كنار بيايد چند صباحي آن ها را آزاد بگذارد. وليكن هدف آن بزرگوار و ائمه بعد از او پي\\دايش فهم

225

شرح دعاي ندبه

و معرفت در مردم است نه حكومت بر پايه تهدي\\د و تطميع ت\\ا ش\\كم عده اي را سير كند و عده ديگر را با تهديد منزوي نماي\\د. حض\\رت مي خواهد به مردم بفهماند كه علي ها چه جور انسان هايي هستند و خ\\دا از مردم چه حكومتي را مي خواهد و همچنين بفهمند كه معاويه ها چه قماشي از مردم هستند و خداوند نمي خواهد يك دقيقه و يك س\\اعت آن ها در مسند حكومت باشند. پيدايش يك چنين فهمي در انس\\ان ه\\ا همان سياست را الزم دارد كه علي عليه السالم و امام هاي بعد از او اتخاذ نمودند. بايستي طلحه و زبير و ياران او بفهمند كه هدف اس\\الم ايجاد عدالت و مساوات اس\\ت نه غ\\ارت ك\\ردن و چاپي\\دن و همچ\\نين معاويه ها و امثال آن ها بفهمند كه با ظلم و زور حق ندارند در مس\\ند حكومت بنشينند. پيدايش يك چنين فهمي همان قي\\ام قعوده\\ا را الزم دارد. اگ\\ر يك س\\اعت هم علي عليه الس\\الم ب\\ا مع\\اويه بس\\ازد هم\\ان سازش به معناي تصديق ظلم و ظالم است . وليكن خداوند متع\\ال در اين زندگي دنيايي مي خواهد مردم را امتحان كنند تا جاهل و ظالم به جهل و ظلم شناخته شود و مردم از او اعراض كنن\\د و ع\\الم و ع\\ادل به علم و عدالت شناخته شود و مردم به س\\راغ ع\\الم و ع\\ادل برون\\د در نتيجه عدل الهي در سراسر عالم ظ\\اهر ش\\ود و م\\ردم در زن\\دگي بهشتي قرار گيرند. پس هدف موال فهم مردم اس\\ت بايس\\تي مع\\اويه روي كار آيد ت\\ا ش\\ناخته ش\\ود همين ط\\ور علي بن ابي ط\\الب كش\\ته شود تا دنيا در آينده قضاوت كند. علي را به علم و عدالت بشناسند و معاويه ها را به ظلم و ستم . در نتيجه بش\\ريت از خط ظلم و فس\\اد و

پيروي از ظالم و فاسد برگردند و حكومت عدل اسالمي داير كنند. داليل انزواي ائمه اطهار از حكومت و اســتقبال از قتل و

شهادت : از همين جا مي توانيم س\\ر اس\\تقبال ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم از شهادت و انزواي آن ها را از مسند حكومت بشناس\\يم . ش\\ايد تم\\امي مردم اين جور خي\\ال مي كنن\\د ك\\ه ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم ع\\اجز بودند كه حريف خود را از پاي درآورند و آن ها مقتول يا مسموم عجز و ناتواني و يا غفلت و نس\\يان خ\\ود بودن\\د. قض\\اوت ه\\اي مختلفي در اطراف مسموميت و شهادت ائمه اطهار عليهم السالم دارن\\د كه هيچ يك از اين قضاوت ها با مقام عصمت و ام\\امت ائمه س\\ازگار نيس\\ت . درباره شهادت ام\\ام حس\\ين عليه الس\\الم گفته ان\\د: قي\\ام آن حض\\رت

226

شرح دعاي ندبه

مانند قيام س\\اير قدرتمن\\دان ع\الم اس\\ت كه قي\\ام مي كنن\\د ت\\ا ش\\ايد بتوانند در مسند حكومت قرار گيرند و دش\\من خ\\ود را از پ\\ا درآورن\\د. ب\\راي رس\\يدن به حك\\ومت قي\\ام مي كنن\\د و از ع\\اقبت ك\\ار خ\\ود بي خبرند. در اين زمان كتابي به نام شهيد جاوي\\د نوش\ته ش\د كه ص\\د در صد قيام امام حسين عليه السالم را ب\\ر پ\\ايه بي اطالعي آن حض\\رت به عاقبت كار ترسيم كرده است مي گويد: آن حض\\رت قي\\ام ك\\رد كه حكومت را از يزيد بن معاويه بگيرد. به اميد پيروزي قي\\ام ك\\رد وليكن عاقبت شكست خورد و شهيد شد. مانن\د كس\ان ديگ\ري كه گ\اهي به اميد پ\\يروزي قي\\ام مي كنن\\د و ع\\اقبت شكس\\ت مي خورن\\د و ي\\ا مثال مسموميت حضرت مجتبي را نتيجه غفلت و عدم آش\\نايي او به ق\\اتل خود تعريف مي كنند. همان ط\\ور كه ديگ\\ران در اث\\ر غفلت گ\\ول مي خورن\\د و دش\\من آن ه\\ا را مس\\موم مي كن\\د. مس\\موميت حض\\رت

و ائمه ديگ\\\ر را هم به همين كيفيت ترس\\\يم مي كنن\\\د)ع(مجت\\\بي درست مانند انسان هاي عادي و طبيعي كه از ع\\اقبت ك\\ار خودش\\ان خبر ندارند، گرفت\ار ش\ده و ي\ا دش\من خ\\ود را چن\\ان ك\ه هس\ت نمي شناسند و به دست او مس\موم مي ش\وند. مي گوين\\د: حض\رت ام\ام حسن مجتبي چرا با جعده دختر اشعث بن قيس ازدواج كرد با اين كه پدرش به نفاق و كارشكني در زمان اميرالمؤمنين عليه السالم مشهور اس\\ت . اين من\\افق در لش\\كر علي بن ابي ط\\الب ب\\ا عم\\ر و ع\\اص شيطان درجه اول زمان رابطه مخفيانه داشته است او پيغام مي دهد كه ما قرآن ه\\ا را س\\ر ن\\يزه مي ك\\نيم و ت\\و هم ب\\ر عليه علي بن ابي طالب مردم را تهييج كن . چقدر زي\\اد كارش\\كني هاي اش\\عث بن قيس مع\\روف و مش\\هور اس\\ت و ع\\اقبت همين دو نف\\ر خ\\وارج نه\\روان را تراشيدند و مردم را تبليغ كردند كه اگ\\ر علي ام\\ام معص\\وم ب\\ود چ\\را راضي شد ابوموس\\ي اش\\عري حكم اهل ع\\راق ش\\ناخته ش\\ود و چ\\را معاويه را و پيروان او را به مسلماني قبول كرد و از اين قبيل گناه\\ان خ\\\ود را به گ\\\ردن علي انداختن\\\د. خ\\\وارج را ب\\\ر عليه آن حض\\\رت شورانيدند و گفتند: علي كه راضي شده است يك من\\افق و ش\\يطاني در دين خدا قضاوت كند و تكليف مسلمانان را روشن كند، كافر ش\ده اس\\\ت و همين دو نف\\\ر ب\\\راي علي بن ابي ط\\\الب عليه الس\\\الم ب\\\ا دسيسه هاي مخفيانه خود سه نفر ترورچي و قاتل آماده كردند كه اين سه نفر در يك ساعت معين صبح روز نوزدهم ماه رمضان سه نف\ر را به قتل برسانند و اين طور تعريف كردن\\د كه اين س\\ه نف\\ر ع\\امل اين همه ظلم و فساد شده اند يكي از آن ها معاويه و ديگري عمر و عاص

227

شرح دعاي ندبه

و سوم علي بن ابي طالب عليه السالم . ترورچي ها را براي قتل آم\\اده نمودند و اين سه نفر را به تمام معنا كافر و ظالم مع\\رفي كردن\\د كه مستحق قتلند. سه نفر قاتل خود را آماده كردن\\د ت\\ا در س\\اعت معين هر كدام وظيفه خ\\ود را انج\\ام دهن\\د. يكي به س\\راغ مع\\اويه به ش\\ام رفت ديگ\\ري به س\\راغ عمروع\\اص به مص\\ر رفت و آن س\\ومي ابن ملجم به س\\\\راغ علي بن ابي ط\\\\الب عليه الس\\\\الم . دليل آگ\\\\اهي عمروعاص و اشعث بن قيس از اين جريان اين است كه در آن ش\\ب معه\\ود مع\\اويه غ\\افل اس\\ت كه يك ق\\اتل در كمين دارد به عقي\\ده خودشان علي بن ابي طالب هم غافل اس\\ت كه ق\\اتل در كمين دارد. آن شب عمروعاص به مسجد نيام\\د و قاض\\ي مص\ر را ب\\ه ج\\اي خ\\ود فرستاد. هدفش اين بود كه معاويه و علي عليه السالم كش\\ته ش\\وند و او در مسند خالفت بنشيند. از شيطنت ش\\يطان كس\\ي ج\\ز خ\\دا خ\\بر ن\\دارد ق\\اتل مع\\اويه ض\\ربتي ب\\ر ران مع\\اويه وارد س\\اخت ، ق\\اتل عمروعاص قاضي مصر را به خيال اين كه عمروعاص است صبح روز ن\\وزدهم به قتل رس\\انيد. ق\\اتل علي ابن ابي ط\\الب هم ك\\ار خ\\ود را انجام داد. پس عمرو عاص از اين جري\\ان ب\\ا خ\\بر اس\\ت كه ص\\بح آن روز به مس\\جد نمي رود. ام\\امت جم\\اعت در آن زم\\ان آن ق\\در مهم است كه فقط بايستي خليفه و يا والي درجه اول ش\\هر نم\\از بخوان\\د. به همين منظور خليفه اول س\\عي ك\\رد در زم\\ان حي\\ات پيغم\\بر ام\\ام جماعت باشد در حال مريض\ي پيغم\بر پيش نم\از ش\د كه حض\رت در همان حال ضعف و نقاهت به مسجد آمد و او را كن\\ار زد مب\\ادا م\\ردم خيال كنند كه رسول خدا به او مأموريت داده است . خوارج بر حس\\ن بن علي عليه السالم ايراد مي گيرند كه با دختر چ\\نين من\\افقي ازدواج كند و مقدرات خود را به دست او مي سپارد. علما اين جور توجيه مي كنند كه در آن حال كه شير مسموم را براي افط\\ار مي آش\\اميد، خ\\بر ندارد كه شربت شير مس\\موم اس\\ت . قض\\اوت انس\\ان ه\\ا در تع\\ريف قيام و قعود ائمه و يا شكست و پيروزي آن ها هم\\ان قض\\اوتي اس\\ت كه درباره ديگران دارند. كساني كه مي ترسند بگويند: ام\\ام ج\\اهل به اين شربت مسموم بوده و يا جاهل به حادثه كربال بوده مي گويند: در آن ح\\ال كه ش\\ربت را مي آش\\امد و مس\\موم مي ش\\ود و ي\\ا انگ\\ور و خرماي مس\\موم را مي خ\\ورد غ\\افل مي ش\\ود. دش\\منان مي گوين\\د: جاهل به واقعيت است دوستان مي ترس\ند بگوين\د: ج\\اهل اس\ت مي گويند: غافل است و گول خورده است با اين كه جهل و غفلت ه\\ر دو

228

شرح دعاي ندبه

منافي مقام عص\\مت و ام\\امت اس\\ت . ام\\امي كه گ\\ول مي خ\\ورد ي\\ا غافل مي شود با ديگران چه فرقي دارد. خبر ندارند ك\\ه ائم\\ه اطه\\ار عليهم السالم هدفشان در اين قي\\ام قعوده\\ا، مي\\دان دادن به دش\\منان است تا چنان كه هستند شناخته ش\وند و م\ردم در آين\ده از يك چ\\نين غفلتي )كه به هر كسي و هر حكومتي اميدوار مي شوند و ف\\رج خ\\ود را ب\\ه دس\\ت او مي دانن\\د برهن\\د( و انس\\ان ه\\ا را چن\\ان ك\\ه هس\\ت بشناسند تا زمينه پيدايش حكوم\\تي ب\\ر پ\\ايه فهم و آزادي م\\ردم داي\\ر شود. پس بهترين راه شناخته شدن معاويه و يزي\\دها و ديگ\\ران همين روش هايي است كه ائمه اطهار اتخاذ نموده اند. اشعث بن قيس براي محبوبيت بيشتر ميان م\\ردم از حض\\رت مجت\\بي خ\\واهش مي كن\\د ب\\ا دخ\\تر او ازدواج كن\\د. م\\أمون همين ط\\ور ب\\راي رفع تهمت و كس\\ب محبوبيت در نظ\\ر م\\ردم ام\\ام ج\\واد را وادار مي كن\\د كه ب\\ا دخ\\تر او ازدواج كند. ائمه كامال از قص\\د انس\\ان ه\\ا آگ\\اهي دارن\\د وليكن ب\\راي پيشرفت افكار مردم و براي اين ك\\ه ائمه را به س\\المت و ص\\داقت و دشمنان آن ها را به كفر و نفاق بشناسند به صورت يك انسان ع\\ادي معمولي وارد ميدان مي شوند و به دشمنان خود فرصت و مهلت مي دهند. همان طور كه خداوند متعال به آن ها فرص\\ت و مهلت داده ، در نتيجه چنين قضايايي واقع مي شود. اس\\تقبال ائم\\ه اطه\\ار از م\\رگ و شهادت نظير استقبال يك مؤمن شهادت طلب در ميدان جنگ اس\\ت ، جهاد در راه خدا حس\\اب مي ش\\ود. اگ\\ر كش\\ته ش\\ود ش\\هيد راه خ\\دا اس\\ت . ائم\\ه اطه\\ار عليهم الس\\الم در ع\\الم آف\\رينش هيچ مجه\\ولي ندارند. جهان و انس\\ان را آن چن\\ان مي شناس\\ند كه خ\\دا مي شناس\\د وليكن راه و روش هايي را كه آن ها اتخاذ نمودند يگانه عاملي بود كه افكار بشريت تهييج شود و نهضت فك\\ري و علمي در ع\\الم ب\\ه وج\\ود آيد در نتيجه حق و باطل و اهل حق و باطل از يكديگر متم\\ايز ش\\وند. اين همه آزادي كه در عالم به وجود آمده تا جايي كه رؤساي كف\\ر هم بدون اج\\ازه ملت ه\\ا نمي توانن\\د در مس\\ند ق\\درت بنش\\ينند. همه اين آزادي ها محصول قيام و قعود ائمه اطهار عليه السالم ب\وده اس\ت . آن ها بودن\\د كه حك\\ومت را ب\\ر پ\\ايه فهم و آزادي م\\ردم اس\\توار كردن\\د. حكومت هاي استبداد و قلدري را شكست دادن\\د و همين ط\\ور م\\ردم را رش\\د مي دهن\\د ت\\ا روزي كه اهل ب\\اطل چن\\ان كه شايس\\ته اس\\ت

شناخته شوند.

229

شرح دعاي ندبه

پس پيدايش حك\\ومت ب\\ر پ\\ايه ع\\دالت و آزادي نه ب\\ر پ\\ايه تهدي\\د و تطميع محصول آگاهي و آشنايي انسان ها به حق و ب\\اطل و اهل حق و باطل است تا سعادت خود را در اطاعت خدا و اطاعت اولي\\اء خ\\دا ببينند و بدانن\\د و از حك\\ومت اولي\\اء خ\\دا اس\\تقبال كنن\\د. خودش\\ان ب\\ا سرمايه فهم و آزادي انسان ه\\اي ن\\االيق و ظ\\الم و ج\\اهل را م\\نزوي كنند و انسان هاي عالم و ع\\ادل را در مس\\ند حك\\ومت بنش\\انند و اين آگ\\اهي از دو راه ق\\ابل ظه\\ور اس\\ت يك راه آن را بش\\ر ندانس\\ته و نفهمي\\ده كن\\ار گذاش\\ته اس\\ت و راه ديگ\\ر را اجب\\ارا قب\\ول مي كن\\د و عاقبت اهل حق به كرسي حكومت مي نش\\ينند و ع\\دل و داد سراس\\ر عالم را مي گيرد. آن دو راه كه يكي را انسان ها به جهل خود تعطيل كرده اند و در خط ديگر قرار گرفته اند. اين است كه خداوند در سوره فصلت آن جا كه زمين و آسمان را طرف خطاب قرار مي دهد و مي فرمايد: فقلنا لها و لالرض ايتيا طوعا اوكرها قالتا آتينا ط\\ائعين. يع\\ني ما به اهل آسمان و زمين گفتيم چاره اي نداريد جز اين كه تسليم خدا شويد و به سوي خ\\دا بيايي\\د. حك\\ومت خ\\دا و حك\\ومت اولي\\اء خ\\دا را قبول كنيد. خ\\واه ب\\رخالف ميل خ\\ود مط\\ابق دس\\تور من و ي\\ا به ميل خود بر خالف دستور من. اطاعت خدا بر طبق دستور خداون\\د متع\\ال و اطاعت خدا بر پايه عقل و ش\عور م\ردم دو راه و دو خط ب\\ه وج\\ود مي آورد، راه مط\\\ابق دس\\\تور خ\\\دا خالف ميل انس\\\ان اس\\\ت و راه مطابق ميل خودشان خالف دستور خداوند متعال است. آن چه را م\\ا انسان ها به عقل و شعور خود مي خواهيم خداوند نمي خواه\\د و آن چه را خداوند به علم و حكمت خود مي خواهد انس\\ان ه\\ا به دليل ض\\عف عقل و ش\\عور خ\\ود نمي خواهن\\د. مانن\\د جه\\اد در مي\\دان جنگ است كه انسان ها دوست ندارند برون\\د ب\\ا دش\\من بجنگن\\د و خداون\\د صالح و س\\عادت آن ه\\ا را در جنگ ب\\ا دش\\منان مي دان\\د مي فرماي\د: عسي ان تكرهوا شيئا و هو خير لكم و عسي ان تحبوا شيئا و هو ش\\ر لكم . ش\\ايد ش\\ما انس\\ان ه\\ا مس\\ائلي را دوس\\ت داش\\ته باش\يد كه به ضررتان تمام مي شود و مسائل ديگري را دوست نداش\\ته باش\\يد كه به نفعتان تمام مي ش\\ود. خ\\دا حكيم اس\\ت ع\\اقبت ه\\ر ك\\اري را مي داند شما م\\ردم آگ\\اهي نداري\\د. در آيه س\\وره فص\\لت هم خداون\\د دو گروه عالم و ع\\وام را كه از آن ه\\ا تعب\\ير به آس\\مان و زمين مي كن\\د طرف خطاب قرار مي ده\\د مي فرماي\\د: مجبوري\\د و اجب\\ار داري\\د كه تسليم خدا و اولياء خدا شويد. خواه اين حركت مط\\ابق دس\\تور من و

230

شرح دعاي ندبه

خالف ميل ش\\ما باش\د ي\ا ب\\رخالف دس\تور من مط\ابق ميل خودت\\ان . فرمود: بياييد به سوي من طوعا اوكرها يعني مطابق ميل خ\\ود ي\ا ب\\ر خالف ميل خود وليكن انسان ها راه مطابق ميل خود را قب\\ول كردن\\د گرچه بر خالف دستور خدا باشد و راه خالف ميل خ\\ود را ره\\ا كردن\\د اگر چه مطابق دستور خدا باشد. در همين داستان حكومت علي عليه الس\\الم و حك\\ومت مع\\اويه و همين ط\\ور تم\\امي معاويه ه\\ا و علي ه\\ا وقتي امر داير مي شود به دايره حكومت و تربيت علي بن ابي طالب عليه السالم بيايند و تسليم شوند هر چند در ابتدا خوراكشان نان جو و فقر و محروميت باشد يا سر سفره معاويه ها بروند كه ظاهرا س\\فره آن ها نرم تر و چرب تر و مطابق هواي نفس آن ها و ميل شخص\\ي آن هاست . در همين جا خداوند دو گروه آگاه و نا آگ\\اه را ط\\رف خط\\اب قرار مي دهد و مي گوي\\د: ي\\ا از راهي كه من مي گ\\ويم ، راه علي بن ابي طالب برخالف ميل خودتان به سوي خ\\داي خ\\ود ح\\ركت كني\\د ي\\ا خط معاويه كه مطابق هواي نفس خودتان ب\\ه س\\وي جهنم اس\\ت . ت\\ا همان جهنم ش\\ما را به س\\وي خ\\دا برگردان\\د. ن\\تيجه ج\\واب م\\ردم را خداوند در اين آيه ذكر مي كن\\د كه آن ه\\ا بع\\د از اين پيش\\نهاد گفتن\\د: آتينا طائعين. يعني پروردگارا ! مطابق علم و شعور خود به س\\وي ت\\و آم\\ديم ن\\تيجه اين ح\\ركت را در آيه بع\\د ذك\\ر مي كن\\د و مي فرماي\\د: فقضاهن س\بع س\\موات. يع\ني خداون\د مق\در ك\\رد كه م\ردم مط\ابق ح\\ركت فك\\ري و اس\\تعدادي خ\\ود به هفت طبقه تقس\\يم ش\\وند و در

برابر اين طبقات هفت گانه دركات جهنم قرار مي گيرد. تحوالت هفت گانه به سوي بهشت و يا دركات هفت گانه

به سوي جهنم در مسير موافقت و يا مخالفت با اسالم:

مؤمنين و پيروان دين خدا يه هفت طبقه تقسيم مي شوند از فك\\ر و ايمان اولياء خدا گرفته تا ضعيف ترين افراد مؤمن كه خيلي ض\\عيف حقيقت را احساس و پيروي مي كنند اين هفت طبقه به سوي بهشتند و در برابر حركات قهقرايي در جهت خالف دين و تقوا آن هم درك\\اتي ب\\ه وج\\ود مي آورد و در انته\\ا اس\\فل الس\\افلين اس\\ت كه خداون\\د مي فرمايد: ان المنافقين في الدرك االسفل من النار و ي\\ا در آيه ش\\ريفه ديگ\\ر درك\\ات جهنم را به ص\\ورت هفت در جهنم تع\\ريف مي كن\\د مي فرمايد: لها سبعة ابواب يعني جهنم هم هفت در دارد كه هر طايفه اي

231

شرح دعاي ندبه

از دري وارد مي شوند. درهاي بهشت و جهنم همان راه هاي فكري و تكاملي انسان ها است . يك نفر به فكر خود تش\\خيص مي ده\\د كه از علي عليه السالم اطاعت كند گرچه زندگي بر او سخت بگذرد پس او به فكر خود از در بهشت وارد مي شود و آن ديگري تشخيص مي دهد كه به طرف معاويه ها و سفره هاي چرب و نرم ب\\رود. به عقي\\ده خ\\ود نق\\د را به نس\\يه نفروش\\د اين دو ن\\وع تفك\\ر كه خالف جهت يك\\ديگر هستند. به نام در بهش\\ت و در جهنم ش\\ناخته مي ش\\وند زي\\را دره\\اي بهشت و جهنم و يا خود بهشت و جهنم مانن\\د زن\\دان ه\ايي نيس\ت كه دولت ب\\راي دش\\منان خ\\ود معين مي كن\\د ي\\ا وس\\ايل آزادي كه ب\\راي دوستان خود فراهم مي كند. در چوبين و يا آهنين باشد و در حص\\اري قرار گيرند بلكه اين بهشت و جهنم دو نوع زندگي اس\\ت كه محص\\ول علم و عمل انسان ه\\ا مي باش\\د. انس\\ان ه\\ايي كه به تش\\خيص خ\\ود سعادت را در اين زندگي دنيايي مي دانند گرچه از راه كف\\ر و جن\\ايت باشد. آن ها از در جهنم وارد ش\\ده اند و آخ\\رين محص\\ول علم و عمل آن ها جنگ هاي آتشين و هسته اي مي باشد كه بشريت را اح\\اطه مي كند. خبر ندارند كه تمامي آن آتش ه\\ا در حك\\ومت الهي به خودش\\ان برمي گردد و عده اي انسان هاي عالم و عادل هم راه كف\\ر و گن\\اه را رها مي كنند. يك روش عالمانه و ع\\ادالنه انتخ\\اب مي كنن\\د گ\\رچه در محروميت قرار گيرند اين ها هم به راه بهشت مي روند، در طبقات و درجات مختلف مطابق علم و ايمان خودشان قرار مي گيرند. كلم\\ات آسمان و زمين همه جا در تفسير ائمه اطهار عليهم الس\\الم به انس\\ان ه\\اي ع\\الم و ع\\وام تفس\\ير ش\\ده اس\\ت . انس\\ان ه\\ايي كه عالم\\انه و عاقالنه فعاليت مي كنند به جاي آس\\مان ش\\ناخته ش\\ده اند كه تم\\امي نقشه ها و حكم و حكمت ها و سياست و ت\\دبيرها از آن ه\\ا نش\\ئت مي گيرد و در جامعه گسترش پيدا مي كند و از انسان هاي عوام و جاهل كه اكثريت هستند تعبير به زمين شده است كه خود را در برابر علماء و دانشمندان قرار مي دهند تا ه\\ر حكمي و حكم\\تي از آن ه\\ا برس\\د، قب\\ول كنن\\د. پس چ\\ون اك\\ثريت ، راه مط\\ابق ميل خ\\ود را گ\\رفته و حك\\\ومت اولي\\\اء خ\\\دا را تعطيل كرده ان\\\د، اين همه مفس\\\ده ها و محروميت ها و ظلم و جنايت ها براي ه\\ر دو گ\\روه حق و ب\\اطل پي\\دا شد تا عاقبت در بن بس\\ت زن\\دگي ق\\رار گيرن\\د و تس\\ليم اولي\\اء خ\\دا شوند. ائمه اطهار عليهم السالم در مشي و رفت\\ار خ\\ود ب\\ا م\\ردم همه جا در مسير عقل و شعور انسان ها هم\\راه آن ه\\ا ح\\ركت مي كنن\\د.

232

شرح دعاي ندبه

درست مانند پدر و مادر مهرباني دست كودكان خود را گرفته به بازار و خيابان مي رون\\د. كودك\\ان مش\\غول ب\\ازي هس\\تند اين ط\\رف و آن طرف مي دوند. گاهي خ\\ود را ب\\ا خط\\رات رو ب\\ه رو مي كنن\\د، پ\\در و م\\ادر مهرب\\ان م\\انع ب\\ازي كودك\\ان نمي ش\\وند و از كودك\\ان خ\\ود هم فاصله نمي گيرند تا اگر براي كودكان حادثه اي اتفاق افت\\اد و ي\\ا ب\\ا ضرر و خط\\ري رو ب\\ه رو ش\\دند پ\\در و م\\ادر هم\\راه آن ه\\ا باش\\ند ت\\ا بتوانند آن ها را از حادثه نجات دهند. گاهي كودكان پدر و مادر خود را اذيت مي كنن\\د و گ\\اهي بيش\\تر اذيت مي كنن\\د ت\\ا ج\\ايي كه بعض\\ي كودكان پدر و مادر خود را كتك مي زنند ي\\ا به آن ه\\ا ت\\وهين مي كنن\\د وليكن پدر و م\\ادر مهرب\\ان و حليم و ص\\بور هس\\تند از فرزن\\دان خ\\ود فاصله نمي گيرند. با آن ها قهر نمي كنند به انتظ\\ار روزي هس\\تند كه كودكان به عقل و شعور برسند. پدر و مادر خود را بشناسند كه چقدر مهربان بوده اند و براي بچه ه\\ا زحمت كش\\يده اند. م\\وال اميرالمؤم\\نين عليه السالم گاهي خود را تشبيه به كب\\وتري مي كن\\د كه در مي\\ان گروه كبوتران اين طرف و آن طرف پ\\رواز مي كن\\د و گ\\اهي خ\\ود را تشبيه به پدر و مادري مي كند كه فرزن\\دان آن ه\\ا به س\\وي ص\\حرا و جنگل حركت كردند، هر چه مي خواهد مانع حركت آن ها به ص\\حرا و جنگل شود اطاعت نمي كنن\\د. پ\\در و م\\ادر هم به هم\\راه آن ه\\ا به صحرا و جنگل مي روند تا اگر حادثه اي به وجود آمد و ي\\ا ب\\ا خ\\رس و خوكي رو به رو شدند بتوانند كودكان خود را نجات بدهند. كودكان هم پدر و مادر مهربان خود را همراه خود و با خود ببينند. زيرا اگر ائمه از م\\ردم فاص\\له مي گرفتن\\د و آن ه\\ا را به خودش\\ان واگ\\ذار مي كردند جنايت كاران ت\\اريخ م\\ردم را به ن\\ابودي و هالكت مي كش\\انيدند لذا ائمه اطهار عليهم السالم در زندگي خود همه جا ناظر افكار م\\ردم و انتخابات و اختيارات مردم هستند، خيلي زياد سر به سر مردم نمي گذارن\\\د. آن ه\\\ا را لعنت و نف\\\رين نمي كنن\\\د كه چ\\\را ائمه را كن\\\ار گذاشته اند و به دنبال يزيد و ابن زياد رفته ان\\د. ائمه عليهم الس\\الم مي دانند كه كوچه كفر و گناه بن بست است . آخر و عاقبت ندارد. م\\ردم خيال مي كنند از طريق كفر و گن\\اه و مخ\\الفت ب\\ا خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا موفقيت پيدا مي كنند و زندگي خود را به ثمر مي رسانند و مي توانند از خط كفر و گناه خود را به بهشت موعود برسانند. ائم\\ه اطه\\ار مي دانند كه انسان هاي كافر و گناه كار به طمع بهشت سازي براي خ\\ود و ديگران جهنم مي سازند. به جاي آسايش عذاب و بدبختي به وج\\ود مي آوردند به جاي ثروت فق\ر و فالكت مي س\\ازند و ب\ه ج\\اي ص\\لح و

233

شرح دعاي ندبه

عدالت جنگ و كشتار به وجود مي آورند. مي دانند چقدر سر راه كف\\ر و گناه عذاب و مصيبت پيدا مي شود و همان عذاب ها و مصيبت ه\\ا مردم را به سوي خدا و اولياء خدا برگشت مي دهد. به همين منظ\\ور ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم هم\\راه م\\ردم در مس\\ير افك\\ار م\\ردم و در مس\\ير فك\\ر اك\\ثريت ج\\امعه در ح\\ركت هس\\تند. هم\\ان ح\\اكمي را مي پذيرند كه مردم پذيرفته اند. و همان راه و روشي كه اكثريت مردم انتخاب كرده اند. امام صادق عليه السالم مي فرمايد: م\\ا من\\ا اال و له بيعه في عنقه من طاغيه زمانه اال القائم الذي يصلي خلفه عيس\\ي بن مريم . يعني هر يك از م\\ا ام\\ام ه\\ا گرفت\\ار بيعت ط\\اغوت زم\\ان خ\\ود هستيم . مأموريم آن ها را در حكومتشان آزاد بگذاريم با آن ها باش\\يم و با آن ها ص\\بر ك\\نيم فقط ام\\ام دوازدهم آزاد مطلق اس\\ت كه بيعت هيچ كس به گردن او نيست و وقتي ظاهر شود همه ابر ق\\درت ه\\ا را به زان\\و در مي آورد. پس علي عليه الس\\الم م\\أمور اس\\ت ب\\ا خلف\\اي زمان زندگي كند و همراه آن ها باشد، پشت سر آن ها نماز بخوان\\د و همين طور حضرت مجتبي عليه الس\\الم مش\\اهده مي كن\\د كه س\\فره چرب و ن\\رم مع\\اويه اك\\ثريت م\\ردم را گ\\ول زده و م\\ردم متم\\ايل به حك\\ومت مع\\اويه ش\\دند. ع\\اقبت در زم\\اني همين قي\\ام و قعوده\\ا و حادثه ها و جنگ ها و مصيبت هايي كه مردم براي خودش\\ان ب\\ه وج\\ود مي آورند و يا حكومت ه\\ا ب\\راي آن ه\\ا مي س\\ازند و افك\\ار م\\ردم را روشن مي كند و در انتها ج\ز فض\احت و رس\وايي ب\راي ق\درت ه\اي كفر و گناه و به جز ع\\زت و عظمت ب\\راي اولي\\اء خ\\دا ن\\تيجه نخواه\\د داشت . روزي خواهد شد كه از دست ابرقدرت ها و ستم كاران ع\\الم استيصال جهاني ب\\ه وج\\ود آي\\د. تم\\امي م\\ردم در بال و مص\\يبت ق\\رار گيرند و راه اميدش\ان از همه ج\\ا بس\ته ش\ود و بدانن\د ب\ه ج\ز خ\\دا و اولياء خدا كس\\ي نيس\\ت ب\\ه داد آن ه\ا برس\\د و آن ه\ا را از مهلكه ه\ا

نجات دهد. يك چ\\نين زم\\اني را آخرالزم\\ان مي گوين\\د. يع\\ني زم\\اني اس\\ت كه فع\\اليت بش\\ر به انته\\ا رس\\يده و همه كس مي دانن\\د كه ب\\ه دس\\ت خودشان براي خودشان كاري س\\اخته نيس\\ت . همه ج\\ا س\\ر به ج\\انب آسمان دارند و داد مي زنند و مي گويند: ربنا اكشف عنا العذاب . خدايا اين عذاب ها و بالها را از جامعه برطرف كن ، خداوند خواهش آن ه\\ا را اجابت مي كند. در اين وضعيت و يك چنين زم\\اني كه ظلم و س\\تم

234

شرح دعاي ندبه

سراسر عالم را گرفته و همه در زندگي مي نالن\\د كه گرفت\\ار ع\ذاب و مصيبت هستند. خداون\\د وع\\ده مي ده\\د كه ف\\رج آن ه\\ا را برس\\اند و امام زمان را ظاهر سازد. پس قيام و قعود ائمه اطهار و يا شهادت و مظلوميت آن ها مربوط به ن\\اتواني آن ه\\ا نب\\وده ت\\ا بگ\\وييم غ\\افل ي\\ا عاجز بوده اند كه نتوانسته اند از خودش\\ان دف\\اع كنن\\د بلكه مرب\\وط به صبر و مداراي آن ها و آزاد گذاش\\تن م\\ردم در راه فع\\اليت خودش\\ان بوده گرچه آن فعاليت ها مردم را وادار به قتل امام و ي\\ا مس\\موميت امام مي كند. ائمه به اين دليل شهادت را عالم\\انه قب\\ول كرده ان\\د كه اين شهادت ها و مس\\موميت ها ع\\امل بي\\داري و آگ\\اهي م\\ردم اس\\ت . م\\ردمي كه ك\\افر را ب\\ه ج\\اي م\\ؤمن و م\\ؤمن را ب\\ه ج\\اي ك\\افر مي شناسند بايستي ناظر اعمال و افكار آن ها باشند تا آن ها را از مسير كفر و گناه و ظلم و ستم بشناسند و بعد از اين شناس\\ايي گ\\رايش به

خدا و اولياء خدا پيدا كنند. در اين گ\\رايش كه در زم\\ان پ\\يري و فرس\\ودگي در وض\\عي ق\\رار گرفته اند كه به هر در زدند و همه نوع قدرت و سياست به كار بردن\\د، مأيوس شدند در اين حال ي\\أس از خ\\ود و م\\ردم ح\\الت م\\رگ آن ه\\ا مقدر مي شود. در ي\أس و ن\\ا امي\دي از خ\ود و م\ردم و امي\دواري به خداوند متعال از دنيا مي روند. يك چنين مرگ براي هر انساني مق\\در مي شود. هر كس مي ميرد در حالي مي م\\يرد كه امي\\د به خ\\دا دارد و از خودش و مردم مأيوس است . مرگ در اين جا مانن\\د خ\\واب اس\\ت خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا مانن\\د م\\ادري هس\\تند كه مي بين\\د بچه ه\\ا در ف\\راق پدرش\\\ان بي ت\\\اب هس\\\تند م\\\ادر آن ه\\\ا را الي و اليي مي كن\\\د و مي خواباند تا فردا كه پدرشان از سفر برگردد. همين طور انس\\ان ه\\ا به جاي فرزندان خ\\دا و ائم\\ه اطهارن\\د. از ح\\وادث دني\\ا و ح\\وادثي كه خودشان براي خودشان به وجود مي آورند بي تابند. در س\\اعت م\ردن اميدشان از خودشان و تمامي مردم قطع مي شود، فقط اميد به خدا باقي مي ماند. در اين ح\\ال خ\\داي مهرب\\ان آن ه\\ا را مي خوابان\\د زي\\را زمان فرج هنوز نرس\\يده اس\\ت . در خ\\واب م\\رگ ق\\رار مي گيرن\\د ت\\ا روزي كه شرايط حيات و س\\عادت بش\\ر در ك\\ره زمين ف\\راهم ش\\ود. خداوند در معرفي آن روز مي فرمايد: اعلموا ان الله يحي االرض بعد موتها. يعني بدانيد كه خدا زمين را بعد از مرگ زنده مي كند ام\\ام در تفس\\\ير آيه مي فرماي\\\د: زمين نمي م\\\يرد، اهل زمين مي ميرن\\\د. در وضعي قرار مي گيرند كه ي\\ا مرده ان\\د ي\\ا از م\\رده ب\\دتر. پس پيش از

235

شرح دعاي ندبه

ظهور امام انسان ها در حال يأس از خود و مردم مي ميرند در خواب مرگ هستند تا روز ظهور امام . مرگ بر دو قس\\م اس\\ت گ\\اهي م\\رگ شخص كه تك تك آدم ها بميرند مثل زمان هاي گذشته و زمان موجود و آينده و گاهي هم مرگ جهاني به وجود مي آي\\د، م\\رگ جه\\اني يع\\ني استيصال جهاني . زندگي از دست مردم خارج مي ش\\ود ابرق\\درت ه\\ا در ضعف كامل ق\\را مي گيرن\\د. نه ملت ه\\ا از دولت ه\\ا اط\\اعت مي كنند و نه هم دولت ها مي توانند ملت ها را به نظام درآورند. در يك چنين زماني خداوند دولت ها را تشبيه به شمع مي كند و ملت ه\\ا را تشبيه به پروانه هايي كه دور شمع مي چرخند. مي فرماي\\د: ش\\مع ها خاموش مي شود و پروانه ها پراكنده مي شوند. تكون الجبال كاالعهن المنف\\وش و تك\\ون الن\\اس ك\\الفراش المبث\\وث از اين ك\\ه در آيه دوم انسان ها را تشبيه به پروانه مي كند معلوم مي شود جبال ابر ق\\درت ه\\ا هس\\تند آيه اول كه از متالش\\ي ش\\دن ك\\وه ه\\ا خ\\بر مي ده\\د ائمه تفسير مي كنند مي فرمايند: ابرقدرت ه\\ا متالش\\ي مي ش\\وند و مردم در بي نظمي و هرج و مرج قرار مي گيرند و اين زم\\اني اس\\ت كه جنگ سوم هسته اي شروع مي شود. يك چنين زماني را هم م\\رگ زمين ي\\ا م\\رگ عم\\ومي ناميده ان\\د كه ائمه فرمودن\\د: جنگي واقع مي شود كه يك سوم مردم دنيا كشته مي شوند، يك سوم ديگر مي ميرند و آن يك سوم ديگر در سخت ترين شرايط و ع\\ذاب ق\\رار مي گيرن\\د. دليل اين حديث هم آيه اي در سوره بني اس\\راييل اس\\ت كه خداون\\د از مرگ عمومي عالم خبر مي دهد مي فرمايد: وان من ق\\ريه اال و نحن مهلكوه\\ا قبل ي\\وم القيمه او مع\\ذبوها ع\\ذابا ش\\ديدا قي\\امت همه ج\\ا تفسير به قيام امام زمان شده خداوند مي فرماي\\د: هيچ ش\\هر و دهي پيش از اين قيام باقي نمي ماند جز اين ك\\ه ي\\ا م\\ا آن ه\\ا را هالك مي كنيم يا به سخت ترين عذاب ها مبتال مي نماييم . اين آيه شريفه درست معناي همين حديث مشهور است كه يك سوم كش\\ته مي ش\\وند و يك سوم مي ميرند و يك س\\وم ديگ\\ر در س\\خت ترين ش\\رايط ع\ذاب واقع مي شوند. اآلن هم دنيا با اين بمب هاي هسته اي و موش\\ك هاي ق\\اره پيما بخص\\وص در اختي\\ار ش\\ديدترين و ش\\قي ترين انس\\ان ه\\اي زم\\ان مجهز به يك چنين حادثه اي است كه خواهي نخ\\واهي واقع مي ش\\ود. بشريت در استيصال كامل قرار مي گيرد آن كه كشته شده ي\\ا م\\رده و كسي هم كه زنده مانده است، در س\\خت ترين ع\\ذاب جه\\اني ق\\رار مي گيرد. در حديث ديگر مي فرمايد: پنج هفتم دنيا مي ميرند يا كشته

236

شرح دعاي ندبه

مي شوند. مسلم است كه آن دو هفتم ديگ\\ر زن\\دگي خ\\وبي نخواهن\\د داشت و در اين احاديث اشاره به شيعيان مي فرمايد: ام\\ا تحب\\ون ان تكونون من الثلث الباقي. شما شيعيان دوست نداريد كه آن يك س\\وم ب\\اقي مان\\ده ش\\ما باش\\يد. در اين ع\\ذاب س\\خت جه\\اني ب\\از هم محف\\وظ ترين ملت ه\\ا و مملكت ه\\ا ملت و مملكت اي\\ران هس\\تند به ب\\ركت واليت و محبت ائمه اطه\\ار خ\\دا آن ه\\ا را حفظ مي كن\\د ت\\ا امامشان ظاهر شود و فرج آن ها حاصل گردد. يك چنين حادثه هم به معناي مرگ جهاني است زيرا مردم كه يا مرده اند يا كشته ش\\ده اند و زنده ها هم در شرايطي سختي ق\\رار مي گيرن\\د. چن\\ان مي ش\\وند كه پيغمبر فرمودند: كماملئت ظلما و ج\\ورا يع\\ني زمين پ\\ر مي ش\\ود. از ظلم و جور و هرج و مرج جهاني پيدا مي شود هيچ قدرتي نمي توان\\د مردم را در آرامش و آس\\ايش ق\\رار ده\\د. خداون\\د از آن ه\\ا تعب\\ير به پ\\روانه مي كن\\د كه شمعش\\ان خ\\اموش ش\\ده اس\\ت . وتك\\ون الن\\اس

كالفراش المبثوث يعني مردم مانند پروانه هاي پراكنده . :)ع(اسرار قبول شهادت ائمه اطهار

مرگ خصوصي م\رگ يك يك انس\\ان ه\ا و م\رگ عم\\ومي هم همين استيصال جهاني و ديگر چاره اي جز ظهور امام زم\\ان عليه الس\\الم و حك\\\ومت الهي نيس\\\ت . بحث در اس\\\رار ش\\\هادت ائم\\\ه اطه\\\ار عليهم الس\\الم و اس\\تقبال از م\\رگ و ش\\هادت ب\\ود كه اين اس\\تقبال از مرگ و شهادت مانند قيام امام حسين عليه السالم ب\\ا يقين ك\\امل كه در اين راه كشته مي شود و يا استقبال ائمه ديگر از غذاي مسموم و يا شربت مسموم با يقين كامل كه ب\ه دس\ت ط\اغي زم\ان خودش\ان مسموم مي شوند. اين استقبال مربوط به غفلت آن ها و ي\\ا مرب\\وط به عجز و ناتواني آن ها از دف\\اع نب\\وده بلكه مص\\لحت ديگ\\ري در ك\\ار است كه خداوند طبق آن مصلحت شهادت يا مرگ ائمه را مق\\در مي كند و ائمه اطهار هم بر طبق تقدير خدا از شهادت خود اس\\تقبال مي كنند. اگر كسي بگويد كه اين مرگ و شهادت مربوط به جهل آن ه\\ا و يا غفلت آن هاست كه مانند ديگران در حال جهل و غفلت با م\\رگ رو به رو مي شوند. يك چنين ادعايي هرگز متناسب با مق\\ام علمي ائم\\ه اطهار نيست . زي\\را آن ه\ا حقيقت\\ا از مس\\ائل ج\\زيي و كلي و ح\\وادث كلي و جزيي آگ\\اهي ك\\امل دارن\\د. خداون\\د در تع\\ريف علم آن ه\\ا مي فرمايد: و تمت كلمه ربك صدقا و عدال. روايت در تفس\\ير اين آيه مي گويد هر امامي كه متولد مي شود اين آيه شريفه بر بازوي او نوش\\ته

237

شرح دعاي ندبه

مي شود. البته منظور نوشته شدن خطي نيست كه خداوند بر ب\\ازوي آن ها بنويسد. تا ه\\ر كس\\ي بتوان\\د بخوان\\د بلكه منظ\\ور تكميل علم و حكمت و اتمام آن به وسيله آن امام است صداقت يعني علم مطابق با حقيقت عدالت هم م\\ربط به احك\\ام و اخالق اجتم\\اعي اس\\ت زي\\را حقيقتا مكتب اسالم به رهبري ائمه اطهار عليهم الس\\الم مجه\\ز به دو سرمايه است . يكي تجهيزات علمي يعني آن چن\\ان ق\\رآن و ائمه عليه السالم حقايق و علوم را صاف و روشن در اختيار مردم قرار داده ان\\د كه هيچ مس\\ئله اي در ط\\بيعت و حقيقت مجه\\ول نمي مان\\د و ديگ\\ري مربوط به احكام و نظامات اجتماعي انسان ها در اين مكتب آن ق\\در مي توانن\\د بخوانن\\د و بدانن\\د كه علم و قدرتش\\ان هم\\اهنگ ب\\ا علم و قدرت خدا باشد يعني هر چيزي را خدا گونه بدانند و خدا گونه بتوانن\\د و هيچ مجهولي نداشته باش\ند در براب\ر ه\ر ح\ادثه اي ن\اتواني نداش\ته باشند مانند موال اميرالمؤم\\نين عليه الس\\الم كه مي فرماي\\د: س\\لوني قبل ان تفقدوني تا زماني كه در ميان شما هستم از من بپرسيد و باز در جمله ديگ\\ر مي فرماي\\د: اني اعلم بط\\رق الس\\موات من االرض . يعني راه هاي آسمان ها را از راه هاي زمين بهتر مي شناسم حقيقت\\ا كيفيت خلقت آسمان ها و كيفيت حركت در آس\\مان ه\\ا كه ب\\ر م\\ردم مجه\\ول اس\\ت ب\\ر آن حض\\رت مجه\\ول نيس\\ت. مي فرماي\\د: من راه آسمان ها را از راه هاي زمين بهتر مي شناسم و جاي ديگ\\ر مي فرمايد: اگر بخواهم از امروز تا قيام قيامت هر ح\\ادثه اي كه واقع مي شود و ه\\ر قي\\امي كه پي\\دا مي ش\\ود ب\\راي ش\\ما مي گ\\ويم . دالي\\ل و ب\\راهين خيلي زي\\اد و روش\\ن اس\\ت كه اين چه\\ارده نف\\ر پيش\\وايان معصوم هيچ مجه\\ولي در ع\\الم ندارن\\د. چ\\ون علمش\\ان ك\\امل اس\\ت نبوت و امامت به وسيله آن ها ختم شده است. نه امامي بعد از امام زمان خواهد ب\\ود كه بش\\ر را از مهلكه نج\\ات بده\\د و نه هم پيغم\\بر و كتابي بعد از پيغمبر اسالم و قرآن ، تا بتواند علم ت\\ازه اي بي\\اورد و دين تازه اي و بهتري در اختيار مردم قرار دهد پس حقيقتا علم ائمه اطهار عليهم السالم به كليات و جزييات و نقشه خلقت و تربيت برابر با علم خداوند متعال است مجهولي در عالم ندارند و اين احاطه علمي را در زمان زندگي خود به ثبوت رسانيده اند. ظ\\رف م\\دت تقريب\\ا چهارص\\د سال از روز قيام حض\\رت رس\\ول اك\\رم ت\\ا روز غيبت ك\\بري اين همه مس\ائل مش\كل و معض\ل و معج\زات به وس\يله ملت ه\اي مختلف و زبان هاي مختلف از اين امام ه\ا س\ئوآل ش\ده اس\ت . در ج\واب هيچ

238

شرح دعاي ندبه

مسئله اي عاجز نمانده اند. هر انساني به زبان خود از آن ه\\ا س\\ئوآالت كرده به زبان خود جواب شنيده تا جايي كه زبان حيوانات را مي دانند و از اس\\رار ط\\بيعت باخبرن\\د. چق\\در خبره\\اي غي\\بي از م\\رگ بعض\\ي اصحاب و دوستان خدا دادند كه چنان ش\\د كه خ\\بر دادن\\د. پس كس\\ي كه از اين حوادث ج\\زيي ت\\ا روز قي\\امت ب\\ا خ\\بر اس\\ت چگ\\ونه ممكن است دشمن خود را نشناسد و هدف دشمن را از اين قي\\ام و قعوده\ا و دعوت ها نداند. م\\أمون حض\\رت رض\\ا عليه الس\\الم را ب\\ا تش\\ريفات سلطنتي و با اكرام و اعزاز تمام از مدينه به خراسان دعوت ك\\رد كه مي خواهد خالفت را به او واگذار كند وليكن حض\\رت پيش از ح\\ركت به اهل بت خود مي گويد كه بر مصيبت هاي من گريه كنيد. آن ها مي گويند: گريه براي شخص مسافر آن هم چنين مسافرتي ميمنت ن\\دارد حضرت مي فرمايد: آري سفري كه برگشت داش\\ته باش\\د، اين س\\فر سفر مرگ من است نه مسافرتي كه ب\\روم و برگ\\ردم و از اين ق\\بيل مسائل ديگر. پس مرگ آن ها مربوط به جهل و غفلت آن ها نيس\\ت . عصمت امام ها فقط عصمت از گناه نيس\\ت بلكه عص\\مت از خط\\ا و اشتباه است . در گفتن و شنيدن و قيام و قعود و قانون گذاري و بي\\ان حقايق و آداب و اخالق كوچك ترين اشتباهي ندارند. همچنين ش\\هادت آن ها مربوط به ناتواني آن ها در مقابله با دشمن نيس\\ت . ت\\ا بگ\\وييم دشمن از نظر تجهيزات جنگي و ق\\درت و مك\\ر و حيله و سياس\\ت از آن ها باالتر است در نتيجه دشمن غلبه مي كند و آن ه\ا شكس\\ت مي خورند. چنان كه درباره قيام و قعود ام\\ير المؤم\\نين عليه الس\\الم اين طور قضاوت كرده ان\\د و گفته ان\\د: علي م\\رد ش\\جاع و توان\\ايي اس\\ت وليكن در سياست و زرنگي ناتوان است . گول دشمن را مي خ\\ورد و كاله سرش مي رود. حضرت در جواب آن ها فرمود كه: مادرش\\ان به عزايشان بنشيند چه كسي بيشتر از من عمر خ\\ود را در مي\\دان ه\\اي جنگ گذرانده و آرايش جنگي داشته اس\\ت و چه كس\\ي بيش\\تر از من بص\\يرت و بين\\ايي دارد و چه كس\\ي بيش\\تر از من به اوض\\اع و اح\\وال جنگ و مردم زمان آگاهي و بصيرت دارد. مع\\اويه ب\\ا مك\\ر و خ\\دعه و فريب دادن مردم و اعمال نامش\\روع جل\\و مي رود وليكن من مك\\ر و خدعه را و فريب مردم را دوس\\ت ن\\دارم . در اين رابطه فرم\\ود: ل\\وال التقي لكنت ادهي الع\\رب يع\\ني اگ\\ر تق\\وا نباش\\د من زرن\\گ ت\\رين و سياست مدارترين مردم زمان هستم وليكن دوس\\ت ن\\دارم به مك\ر و حيله متوسل شوم و با اسباب و ابزار ظلم و س\\تم ع\\دالت ب\\ه وج\\ود آورم . قيام و قعود ما براي رسيدن به قدرت نيست بلكه ب\\راي اق\\امه

239

شرح دعاي ندبه

حق و عدالت در زندگي م\\ردم اس\\ت . پس اين شكس\\ت ها در قي\\ام و قع\\ود و ي\\ا ش\\هادت ها و مس\\موميت ها مرب\\وط به غفلت آن ه\\ا و ي\\ا ن\\اتواني آن ه\\ا نيس\\ت . بلكه حس\\اب اين اس\\ت كه آن ه\\ا همه ج\\ا هماهنگ با تقدير خداوند حركت مي كنند. و طبق برنامه هاي الهي مي گويند و مي ش\\نوند. تق\\دير ب\\زرگ خ\\دا در ت\\ربيت بش\\ر اين اس\\ت كه نيكان و بدان در انج\\ام اعم\\ال نيك و ب\\د فرص\\ت و مهلت دارن\\د. ه\\ر انساني كه به دنيا مي آيد چه مؤمن چه كافر پيش از ظهور قيامت اين هفتاد هشتاد سال مدت عمر خود را مهلت و فرصت دارد ت\\ا آزادانه و آگاهانه راه حق و باطل را انتخ\\اب كن\\د. اگ\\ر ب\\ه راه بهش\\ت ي\\ا جهنم جهنم مي رود به آگاهي و آزادي خودش باشد. ت\\ا روز قي\\امت بدان\\د و بفهمد خ\\ودش ب\\راي رس\\يدن به زن\\دگي بهش\\تي زحمت كش\\يد. ق\\در بهشتي كه محصول كار و زحمت اوست بداند و ي\\ا خ\\ودش آگاه\\انه و آزادانه براه كفر و گناه رفته و ب\\راي خ\\ود جهنم مي س\\ازد مب\\ادا روز گرفتاري از كسي به جز خود شكايتي داشته باشد. بدان\\د كه ه\\ر بال و مصيبتي سرش آمده يا ه\ر ن\\وع محرومي\\تي به اراده و آزادي خ\ودش بوده و هر نعمت و بركتي هم به اراده و آزادي خودش . اگر نعم\\تي از او سلب شده به دست خود آن را ضايع نموده و اگر هم خير و بركتي به او رسيده آگاهانه از آن استقبال كرده است . و ب\\زرگ ت\\رين نعمت ها كه از او سلب مي شود همين نعمت واليت و حكومت ائم\\ه اطه\\ار عليهم السالم است كه اگر م\\ردم بتوانن\\د اين س\ايه حك\ومت را ب\\راي خود ادامه دهند در شعاع اين واليت درهاي زندگي بهش\\تي به روي آن ها باز و درهاي عذاب و بال بسته مي شود و اگر با اس\\تقبال از كف\\ر و گناه و دولت هاي طاغوتي واليت و حكومت ائمه را پشت سرگذاش\\تند و يا برگشتند و آن ها را كشتند و مسموم نمودند، بدانند كه اين نعمت هاي بزرگ را خودشان پايمال كرده اند و خودشان موجبات محروميت خود را فراهم نموده ان\د. از كس\ي ش\كايت نداش\ته باش\ند اين تق\دير مهلت و فرصت به انسان ه\\اي ك\\افر و م\\ؤمن ت\\ا قي\\امت ادامه دارد. پس اگر امام ها به قدرت الهي خود متوسل شوند و ب\\ا اعم\\ال زور و قدرت در مسند حاكميت بنشينند براي كافر و مؤمن فرصت و مهل\تي پيدا نمي شود كه آزادانه براه حق يا باطل برون\\د. در ش\\عاع حك\\ومت امام يا پيغمبر چه كسي مي تواند مرتكب گناه شود يا الاقل نيت گناه داش\\ته باش\\د. پس در زمينه حك\\ومت ام\\ام ه\\ا كف\\ار ناراحتن\\د كه نتوانسته اند بهره اي از حكومت و خالفت داشته باشند. ام\ام و پيغم\بر

240

شرح دعاي ندبه

را مزاحم راه خود مي دانن\\د و همين ط\\ور مؤم\\نين در جهل و ن\\اداني قرار مي گيرن\\د و نمي توانن\\د حق و ب\\اطل بشناس\\ند و ي\\ا اهل حق و باطل را بشناس\\ند. ب\\ر خ\\دا واجب مي ش\\ود روز قي\\امت يكن\\واخت و بدون حساب همه مردم را به بهشت ببرد نه دليلي ب\\ر اس\\تحقاق اهل ايم\\ان دارد كه آن ه\\ا امتح\\ان نش\\ده اند و نه هم دليل ب\\ر مح\\روميت كف\\ار. زي\\را آن ه\\ا هم در ش\\عاع يك ق\\درت ب\\زرگ محيط و مس\\لط نتوانس\\ته اند م\\رتكب گن\\اه ش\\وند. پس ج\\ايي ب\\راي اين آيه ش\\ريفه نمي ماند كه خداوند مي فرماي\\د: ليهلك من هلك عن بينه و يح\\يي من حي عن بينه و نظ\\ير اين آيه ه\\زاران آيه ديگ\\ر كه خ\\دا مي فرماي\\د: بايستي بد و خوب از يكديگر مشخص شود. كافر و گن\\اه ك\\ار خ\\ود را به كفر و گناه بشناسد و همچنين مؤمنين و مطيع خ\\ود را به ايم\\ان و تقوا بشناسد و كفار را هم به كفر و گناه بشناسند و ديگر روز قي\امت كسي نتواند بر آن حاكميت ها و محكوميت ه\\ا اع\\تراض كن\\د. در همين دعاي ندبه مي خوانيم كه پيغمبر به علي فرمود: اگر تو در مي\\ان امت نباشي حق از باطل تم\\يز داده نمي ش\\ود، ت\\و ي\\ا علي ت\\رازوي حق و ب\\اطل هس\\تي پس يك چ\\نين مهلت مق\\در ب\\راي م\\ؤمن و ك\\افر الزم است. ائمه اطهار عليهم السالم همه جا از اقبال و ادبار آزادانه م\\ردم استفاده مي كنند تا ه\\ر كس ط\\الب حق اس\\ت به ط\\رف اولي\\اء خ\\دا ب\\رود و ه\\ر كس هم ط\\الب ب\\اطل به س\\راغ اهل ب\\اطل ب\\رود. اين شهادت ها و مسموميت ها و صبر و مداراها نه مربوط به غفلت اس\\ت و نه هم مرب\\وط به ن\\اتواني ائمه بلكه م\\أمور به ص\\برند ت\\ا زم\اني كه بشريت خود را در استيصال كامل قرار دهد و زندگي را به دست خود

نابود كند. ائمه اطهار عليهم الس\الم هم\ان ط\\ور كه در زن\دگي مجه\ز به علم الهي هستند و هرگز در جايي اشتباه نمي كنند، حقيقت را همانند خ\\دا مي دانند و به همين كيفيت مجهز به قدرت الهي هستند. هم\\ان ط\\ور كه تمامي كاينات زير س\\ايه ق\\درت خ\\دا ق\\رار گ\\رفته و هيچ ح\\ادثه اي بدون اراده خدا قابل ظهور نيست به همين كيفيت تمامي كاينات زي\\ر سايه قدرت امام زمان يا ائمه ديگر قرار مي گيرد. قدرت آن ها برابر علم آن هاست . هم\\ان ط\\ور كه علمش\\ان بي نه\\ايت اس\\ت و ب\\ر ه\\ر كسي و بر هر چيزي احاطه علمي دارن\\د. ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي در سايه قدرت و واليت آن ها قرار گ\رفته اس\ت و اين را واليت تكوي\ني مي نامند. يعني آفرينندگي عالم و آدم به اراده آن ه\\ا و ب\\ه دس\\ت آن

241

شرح دعاي ندبه

ها انجام مي گيرد. منظ\\ور از اين ك\\ه به فرش\\تگان مي گوي\\د: آدم را س\\جده كني\\د س\\جده فرش\\تگان از اين س\\جده هاي معم\\ولي نيس\\ت . فرشتگان ع\\وامل آفرينن\\ده و س\\ازنده ط\\بيعت هس\\تند. فرش\\تگان در ع\\الم ط\\بيعت مانن\\د ن\\يروي ب\\رق در اين كارخانه ه\\ا و وس\\ايل ب\\رقي مي باشند. اختيار همه كارخانه ها و چ\\راغ ه\\ا و ماش\\ين آالت ب\\رقي در دست كسي است كه برق را تولي\\د مي كن\\د و در اختي\\ار م\\ردم ق\\رار مي دهد با يك كليدي كه باز كند يا ببندد تمام كره زمين را در ت\\اريكي و يا روشنايي قرار مي دهد. ائمه همين طور مجهز به توليد نيروه\\ايي هستند كه در سراسر عالم گسترش پيدا مي كند. به موج\\ودات ع\\الم حيات مي دهد و يا حيات را از آن ها مي گيرد. اين ح\\وض ك\\وثري كه خداون\\د ب\\ر پيغم\\بر اك\\رم منت مي گ\\ذارد كه من به ت\\و ح\\وض ك\\وثر داده ام از اين حوض هاي آب نيست كه روز قيامت خداوند حوض\\ي را پر از آب كند و اختيار آن را به حضرت زهرا ي\\ا حض\\رت ام\\ير واگ\\ذار كند. نگفته اند: حضرت زه\\را م\\الك ح\\وض ك\\وثر اس\\ت بلكه گفته ان\\د: حضرت زهرا حوض ك\\وثر اس\\ت. خ\\ودش به وج\\ود خ\\ودش به علم و قدرت خودش با اح\\اطه دان\\ايي و توان\\ايي خ\\ودش به همه موج\\ودات عالم حيات و قدرت مي دهد يا اگر بخواهد حيات و ق\\درت را از هر مخلوقي مي گيرد. تمام موج\\ودات ع\\الم از ذات و م\\واد خ\\اكي و آبي و هوايي گرفته تا نباتات و حيوانات و انسان ها و س\\تاره ها و م\\اه و خورشيد و همه چيز مجهز به روح حيات و حركت هستند. ه\\ر ك\\دام به منزله چراغ برقي هستند كه از منبع توليد ع\\وامل حي\\ات كه هم\\ان ائمه اطهار عليهم السالم هس\\تند، حي\\ات و ح\\ركت مي گيرن\\د. تم\\امي كاينات مانند همين ماش\\ين آالت ب\\رقي در اختي\\ار علي بن ابي ط\\الب عليه السالم در عالم غيب و در اختيار امام زمان در عالم شهود است . هركس را در هر جايي كه خدا بخواهد حيات و حركت داشته باش\\د، آن ها بالفاصله از مشيت خدا با خبرند. به ه\\ر كس\\ي و ه\\ر چ\\يزي كه خدا مي خواهد حيات و حركت مي دهن\\د و ي\\ا حي\\ات و ح\\ركت را مي گيرند. انسان كامل آن چشمه آب حياتي است كه به آب ها و خاك ها و هواها و درياها حيات مي دهد يا اگر بخواهد حيات را مي گ\\يرد. مي گوييم : حيات هر چيزي با آب است ، آب منشأ حيات است . مي پرسيم پس حيات آب به دست كيس\\ت . چه كس\\ي آم\\ده ب\\ا ن\\يروي حي\\ات به مولكول ه\\اي آب حي\\ات داده همچ\\نين به مولك\\ول ه\\اي ه\\وا و تم\\ام

242

شرح دعاي ندبه

ذرات عالم . ه\ر ذره و م\اده اي اگ\ر فاق\د حي\\ات ش\ود يك لش م\رده سياهي خواهد بود يعني اگر خدا يا امام حيات خاك را از خاك بگيرن\\د. حيات آب و هوا را از آب و هوا بگيرند تمام ع\\الم ط\\بيعت و م\\واد آن به ص\\ورت پ\\ودر س\\ياهي ظ\\اهر مي ش\\وند كه كوچ\\ك ت\\رين حي\\ات و حركتي ندارند. خداون\\د از اين پ\\ودر س\\ياه تعب\\ير به ظلم\ات مي كن\\د. ظلمات يع\\ني همين م\\واد اوليه كه خداون\\د پيك\\ره مخلوق\\ات را از آن مي سازد. اين مواد اوليه در ذات خود از نظ\\ر بي رنگي س\\ياهند و از نظر اين كه روشنايي ندارند، تاريكند و از نظر اين كه حيات و ح\\ركت ندارند، ميت و ساكن هستند. خداوند اصل ديگري ب\\ه ن\\ام ن\\ور و ن\\يرو آفريده و اين اصل كه نور و نيروي عالم خلقت است ، در اختيار همين انسان هاي كامل اس\\ت . از اين اص\\ل كه سرچش\\مه حي\\ات اس\\ت در عالم حيات و حركت پيدا مي شود و مواد عالم جان مي گيرند. تب\\ديل به جمادات مي شوند و از اين منبع حي\\ات گي\\اه ه\\ا و درخت ه\\ا ج\\ان مي گيرن\\د. تب\\ديل به درخت و گي\\اه مي ش\\وند. حش\\رات و حيوان\\ات همچنين . ماه و خورشيد و ستارگان و كرات همه اين ه\\ا مانن\\د چ\\راغ برقي هستند كه برقشان و حياتشان از ح\وض ك\\وثر مي رس\د. يع\ني چش\\مه آب حي\\ات در زي\\ارت ام\\ام زم\\ان مي خ\\وانيم و مي گ\\وييم: السالم عليك يا عين الحيات يعني سالم بر تو آقايي كه تو س\\ر چش\\مه حيات و حركت در عالم هستي . تو به موج\\ودات حي\\ات و ح\\ركت مي

دهي و اگر بخواهي حيات و حركت را از آن ها مي گيري. پس اين يك مثل صد در صد مطابق حقيقت و واقعي است كه جان عالم و هم\\ة موج\\ودات از جم\\ادات و نبات\\ات و حيوان\\ات و ج\\ان همه انسان ها در اختيار چشمه آب حيات است كه ائمه معصومين باش\\ند. آن ها به اراده خ\دا ج\\ان كس\\ي را بخواهن\د مي گيرن\\د و ي\\ا به كس\\ي بخواهند جان مي دهند. يك چنين قدرت و تص\\رفاتي را واليت تكوي\\ني مي نامند كه با اين قدرت حاكم بر تمامي موجودات و كاينات هستند. پس چه دستي باالتر از دست آن هاست كه بتواند دس\\ت آن ه\\ا را از كار بياندازد و يا چه نيرويي از نيروي آن ها باالتر است تا بتواند آن ه\\ا را متوقف كند. آن ها از نظر هماهنگي كه با تق\\ديرات خداون\\د متع\\ال دارند در اين زندگي ابتدايي كه دنيا ن\\امي ده مي ش\\ود. به انس\\ان ه\\ا آزادي و مهلت داده اند هر چند كه اين آزادي و مهلت منج\\ر به قتل آن ها و يا شهادت آن ها شود همين مظلوميت ها دليل حاكميت ك\\امل آن ها بر ظالم ها در روز قيامت است . تم\\ام بش\\ريت روز قي\\امت ي\\ا ب\\ه

243

شرح دعاي ندبه

دليل اطاعت تسليم آن ها هستند كه از لطف و ك\\رم آن ه\\ا اس\\تفاده مي كنند و يا به دليل گناه و معص\\يت و ظلم و س\\تم محك\\وم به حكم آن ها هستند لذا روزي كه حكومت در اختيار آن ها قرار مي گيرد. آن روز، روز اعمال قدرت است . ب\\ا واليت تكوي\\ني خ\\ود قي\\ام مي كنن\\د. تمامي چراغ هاي خاموش شده يعني مردگان را زنده مي كنن\\د و ه\\ر كسي را از ثواب و عقاب به آن چه مستحق است ، مي رس\\انند. همه جا در اخبار و روايات و آيات مربوط به امام زم\\ان عليه الس\\الم گفته شده است كه ايشان وقتي ظاهر مي شوند فرص\\ت و مهلت از كف\\ار سلب مي شود. حيات و زندگي آن ها خاتمه پيدا مي كن\\د نمي توانن\\د از خود حركتي داشته باشند و ي\\ا به اراده و آزادي خ\\ود زن\\دگي كنن\\د. اين آيه شريفه در كت\\اب ال\\زام الناص\\ب تفس\\ير به ام\\ام زم\\ان ش\\ده است كه خداون\\د مي فرماي\\د: وله اس\\لم من في الس\\موات و االرض طوعا و كرها و اليه يرجعون يع\\ني ه\\رچه هس\\ت و ه\\ر كه هس\\ت در آسمان ها و زمين ها بخواهد يا نخواهد تسلم خدا و آن ها مي ش\\ود و او و آبا و اج\\دادش م\\رجع همه كاين\\ات خواهن\\د ب\\ود. ه\\ر ج\\ا خداون\\د ادع\\ايي مي كن\\د. من چ\\نين و چن\\ان مي دانم و مي ت\\وانم مص\\داق و مظهر تمامي آن ادعاها، ائمه اطهار عليهم السالم هس\\تند. كه خداون\\د در آيه نور آن ه\ا را به عن\\وان نم\\ونه علم و ق\درت خ\\ود مع\رفي مي كند. هم مظهر قدرت خدا و هم مظهر علم و دانش خدا هس\\تند. پس روزي كه با اعمال ق\\درت ظ\\اهر مي ش\\وند و حك\\ومت الهي خ\\ود را تشكيل دهند در آن روز كسي از خود اراده و اختيار ندارد كه بتواند ب\\ا آن ها مبارزه و معارضه اي داشته باشد. به حساب مردم مي رس\\ند و هر كسي را به آن چه لياقت دارد مي رسانند اين دو آيه ش\\ريفه در آخ\ر س\وره غاش\يه تفس\ير به حك\ومت ائم\ه اطه\ار ش\ده اس\ت . خداوند مي فرمايد: ان الينا ايابهم ثم ان علين\\ا حس\\ابهم ام\\ام ص\\ادق عليه السالم به خود اشاره مي كند مي گويد: برگشت تمامي مردم از

اس\\ت و حس\\اب )ع(اولين و آخ\\رين به واليت و حك\\ومت م\\ا آل محمدهمه مردم هم با ما مي باشد.

پس اين مطلب زياد روشن است كه آن ها در اين دنيا به دوست و دشمن خود آزادي مي دهند تا فعاليت خ\\ود را به ثم\\ر برس\\انند. روز قيامت عذري نداشته باشند كه بگويند مي خواس\\تيم اص\\الح ك\\نيم نگذاشتند. به مردم خدمت ك\نيم ، نگذاش\تند. حك\\ومت ع\ادالنه داش\\ته

244

شرح دعاي ندبه

باشيم ، نگذاشتند. پس ب\\ر خ\دا و ائم\ه اطه\ار واجب اس\ت كه در اين زندگي دنيا از تولد تا مرگ مانع آزادي مردم نشوند. تا هر كس آن چه در توان خود دارد از خير و شر و نفع و ضرر به ثمر برساند. بن\\ابراين روش\ن ش\د كه قي\ام و قع\ود ائم\\ه اطه\ار عليهم الس\الم و ي\ا ص\\لح و سازش آن ها و يا قبول شهادت و غيبت همه اين ها مربوط به مهلتي است كه خداوند متعال به انسان ه\\اي م\\ؤمن و ك\\افر داده اس\\ت . ت\\ا مؤمنين آزادانه فعاليت كنند و ايمان خود را به ثمر برسانند و ب\\ر خ\\ود آن ها يا دشمنان آن ها واضح شود كه اين ها انسان هاي پاك و مؤمن بودند. همين طور كفار در مسير كفر و گناه خود آزادانه فعاليت كنن\\د و در انتها خود را بشناسند كه بد كرده اند و بد بوده اند، ظ\\الم بوده ان\\د و در ن\\تيجه خودش\\ان را محك\\وم به ع\\ذاب و انتق\\ام الهي بدانن\\د. ل\\ذا گفته ان\\د ام\ام زم\ان عليه الس\الم وق\تي ظ\اهر مي ش\ود ب\\ر اس\اس واقعيت ه\\اي ش\\ناخته ش\\ده قض\\اوت مي كن\\د. نه س\\ابقه اي از كس\\ي مطالبه مي كند و نه هم پرونده اي از كس\\ي مي خوان\\د و نه كس\\ي را به شهادت مي طلبد. انسان ها در براب\\ر آن حض\\رت خودش\\ان ب\\ه نفع خودشان و يا به ضرر خودشان قضاوت مي كنند. انسان هاي ظ\\الم و گناه كار وحشت دارند از اين كه خود را به آن حضرت برسانند و يا به دوستان و يا وابستگان آن حضرت نزديك شوند زيرا ذات ب\\د آن ه\\ا و كفر و گناه آن ها ظلم و ستم آن ه\\ا به آن ه\\ا اج\\ازه نمي ده\\د كه به س\\ازمان ه\\اي دول\\تي و تش\\كيالتي آن حض\\رت ن\\زديك ش\\وند. در محروميت مطلق قرار مي گيرند. مانند كسي كه تا توانسته اس\\ت به ش\\ما س\\تم ك\\رده و ش\\ما را چن\\دين م\\رتبه كتك زده و م\\ال ش\\ما را دزدي\\ده و ه\\ر باليي كه توانس\\ته س\\ر ش\\ما آورده اس\\ت اگ\\ر روزگ\\ار عوض شود و شما به قدرت و حكومت برسيد آن ظالم بدكار كه تمام پل هاي ارتباطي بين خود و شما را خراب نموده هرگز حاض\\ر نيس\\ت خ\\دمت ش\\ما برس\\د و مع\\ذرت خ\\واهي كن\\د بلكه مي گوي\\د: همين محروميت براي من بهتر است كه خود را به آن مظلوم مع\\رفي كنم . طبيعت و واقعيت هر انساني در نظر ام\\ام زم\\ان مش\\هود و مع\\روف است . يك قضاوت طبيعي ايجاد مي شود كه بدان خود ب\\ه خ\\ود عقب مي مانند و كنار مي روند و نيكان خود به خ\\ود جل\\و مي رون\\د و م\\ورد عفو و قبول آن حضرت قرار مي گيرند. سفره طبيعت از جلوي كف\\ار و منافقين برچيده مي شود. قدرت استفاده از آب و علف و روزي ه\\ا و ميوه ها ندارند در محروميت مطلق ق\\رار مي گيرن\\د. درس\\ت مانن\\د حيوانات كه از زندگي انسان ه\\ا و خ\\ورد و خ\\وراك آن ه\\ا محرومن\\د.

245

شرح دعاي ندبه

براي شناخت اين قضاوت طبيعي بدون اين كه يك قاض\\ي و ح\\اكم دركار باشد بهتر است اين آيه را ترجمه كنيم .

ترجمه و تفسير يك آيه عجيب در قرآن : در آن روزگار كه مؤمنين نوراني هستند نور اميد در دلشان روش\\ن است . بر اساس همان نورانيت و اميدي كه دارند كه انسان نيكوكاري بوده اند به طرف آن حضرت حركت مي كنند و جلو مي رون\\د. در اين مسير كه آن ها جلو مي روند كفار و منافقين به آن ه\\ا مي گوين\\د: به ما نظر كنيد و به ما لطفي كني\\د ت\\ا از لطف ش\\ما و ن\\ور ايم\\ان ش\\ما استفاده كنيم . آن ها مي گويند: جاي اين استفاده ها و بهره برداري ه\\ا در زن\\دگي دني\\ا ب\\وده و در آن زن\\دگي الزم ب\\وده اس\\ت از ن\\ور خ\\دا استفاده كنيد ) قيل ارجعوا ورائكم فلتمسوا نورا فضرب بينهما بس\\ور له باب باطنه فيه الرحمه و ظاهرة من قبله الع\\ذاب ( يع\\ني از آن ج\\ا كه مؤمنين نوراني هستند و نورانيت آن ها محسوس اس\\ت ب\\ه س\\وي امام زمان حركت مي كنند. من\\افقين و ك\\افرين به آن ه\\ا مي گوين\\د: انظرونا نقتبش من نوركم يعني آقا به ما هم نظري كنيد اجازه بدهي\\د از نور ايمان شما و در پناه شما اس\\تفاده ك\\نيم . م\\ا هم خ\\دمت ام\\ام زمان و يا زندگي بهشتي برسيم . مؤمنين جواب مي دهند مي گوين\\د: برويد به همان دنياي خودتان و در همان جا زحمت بكشيد، نور ايم\\ان و فضيلت را كسب كنيد. در اين جا خداوند مي فرماي\\د: بين م\\ؤمن و كافر سدي و ديواري ايجاد مي شود كه با يكديگر قابل تماس نيس\\تند. منظور از اين سد و ديوار همان وضعيت رواني مؤمن و ك\\افر اس\\ت . كه از نظر رواني تبديل به دو جنسيت ش\\ده اند، مانن\\د دي\\واري كه بين يك حيوان ك\ثيف درن\\ده ب\\ا انس\\ان مجلل باش\\كوه پي\\دا مي ش\ود. آي\\ا حيوانات كثيف و نجس به خ\\ود اج\\ازه مي دهن\\د س\\ر س\\فره بزرگ\\ان بنشينند و با آن ها محشور شوند. نه آن ها به خ\\ود اج\\ازه مي دهن\\د به آن قصر مجلل پادشاه بروند و نه هم پادشاه يا م\\أمورين او اج\\ازه مي دهند. سدي كه بين كافر و مؤمن به وجود مي آيد نظير همين س\\د بين حيوان و انسان است . يع\\ني دو جنس\\يت هس\\تند ق\\ابل تم\\اس ب\\ا يكديگر نيستند و در اين جا خداوند مي فرمايد: بين اين مؤمن و ك\\افر سدي و مانعي به وجود مي آيد وليكن از قبيل ديوارهاي آهنين نيس\\ت . بلكه در ورودي دارد. اين سد و م\انع چن\\ان اس\ت كه در آن س\\وي كه مؤمن است تمام رحمت و بركت است وليكن در اين طرف كه ك\\افر

246

شرح دعاي ندبه

قرار مي گيرد به عقيده كافر تمام رنج و عذاب و مشقت است . براي توضيح بيشتر اين آيه شريفه بهتر اين است داستاني كه بين دش\\منان

حضرت رضا عليه السالم در مجلس مأمون به وجود آمد بازگو كنيم . مأمون چند نفر از اراذل و اراجيف را مأمور كرده بود كه برون\\د در مدينه خانه حضرت رض\\ا عليه الس\\الم را آتش بزنن\\د و آن حض\\رت را اذيت كنند و آن ها چن\\ان كردن\\د كه م\\أمور ش\\ده بودن\\د ت\\ا زم\\اني كه مق\\در ش\\د حض\\رت رض\\ا عليه الس\\الم در لب\\اس يك س\\لطان عظيم الشأن وارد خراسان و در ظاهر وليعهد م\أمون ش\وند. م\أمون گ\اهي مجالس با شكوه و سلطنتي تشكيل مي داد و كساني را كه به دس\\تور خود او حضرت را اذيت كرده بودند به محاكمه مي كشيد تا باالخره آن چند نفر را هم حاضر كردند. آن ها كه چشمشان به حضرت رضا افتاد و ديدند كه حضرت را خيلي اذيت كرده اند صد در صد يقين پيدا كردند كه حضرت به مأمون دستور مي ده\\د آن ه\\ا را اع\\دام كن\\د. حض\\رت رضا به مأمون مي گفت: كار به كار اين بي چاره ه\\ا نداش\\ته ب\\اش اين ها ضعيف االيمان و ضعيف النفس هستند براي طمع دنيايي خ\\ود م\\را آزار داده اند. من از آن ها گذش\تم . آزادش\ان كن پي ك\ار خ\ود برون\د. حضرت اين طور سفارش آن ه\ا را به م\أمون مي ك\رد وليكن آن ه\ا خيال مي كردند كه حضرت اص\\رار دارد و از م\\أمون خ\\واهش مي كن\\د كه آن ه\\ا را اع\\دام كن\\د ي\\ا به زن\\دان بيان\\دازد. داد زدن\\د كه ي\\ا اميرالمؤمنين ادعاهاي اين مرد را بر عليه م\\ا قب\\ول نكن به ح\\رف او گوش مده او دروغ مي گويد: با اين ك\\ه حض\\رت به نفع آن ه\\ا س\\خن مي گفت و شفاعت مي كرد كه مأمون از آن ه\\ا بگ\\ذرد وليكن آن ه\\ا خيال مي كردند كه آقا شكايت مي كند. مأمون جواب داد چش\\م چشم البته س\\خنان او را قب\\ول نمي كنم . در اين ج\\ا حض\\رت رض\\ا براي آن محكومين مظهر رحمت است براي آن ه\ا ش\\فاعت مي كن\\د كه مأمون كاري به كار آن ه\\ا نداش\\ته باش\\د. وليكن آن ه\\ا به عقي\\دة باطل خود حضرت را به صورت مظه\\ر غض\\ب مي بينن\\د و از م\\أمون خواهش مي كنند سخن او را قبول نكند اين جريان مص\\داق و معن\\اي اين آيه شريفه است . يعني آن محك\\ومين راهي دارن\\د، بياين\\د خ\\دمت حض\\رت و مع\\ذرت خ\\واهي كنن\\د وليكن به فك\\ر خودش\\ان آن راه را بسته مي بينند. پس حضرت را كه مظهر رحمت خداس\\ت به ص\\ورت

مظهر غضب مي بينند.

247

شرح دعاي ندبه

خداوند مي فرمايد: له ب\\اب ب\\اطنه فيه ال\\رحمه و ظ\\اهره من قبله العذاب يعني كافر مؤمن را بر عليه خود غضبناك مي بيند و او را براي خود عذاب مي پندارد با اين كه م\\ؤمن مظه\\ر رحمت اس\\ت . وليكن او لياقت ندارد پس كافر آن س\\وي اهل ايم\\ان را به عقي\\ده خ\\ود ع\ذاب مي بيند با اين كه اگر برود و معذرت خواهي بكند آن سوي اهل ايمان مظهر رحمت است . يك چنين وضعيتي در قي\\امت بين ك\\افر و م\\ؤمن پيدا مي شود تفاوت جنسي و رواني پيدا مي كنند. كفار بر اساس دل تاريك و سوء ظني كه دارند آن طرف اهل ايمان را براي خ\ود مظه\\ر انتقام مي بينند. وحشت دارند و نمي روند با اين كه اگر برون\\د و معذرت خواهي كنند شايد لطف خدا ش\\امل ح\\ال آن ه\\ا ش\\ود. همين وض\\عيت رواني و فاص\\له وج\\ودي را خداون\\د مط\\رح مي كن\\د مي فرمايد: بين اين دو نفر مؤمن و كافر سدي به وجود مي آيد در ورودي هم دارد، بس\\ته نيس\\ت آن ط\\رف اهل ايم\\ان و تق\\وا مي\\دان لطف و محبت خداست وليكن كافر به چشم خود آن را ميدان اعدام و انتق\\ام مي بيند و ظ\\اهرة من قبله الع\\ذاب يع\\ني ظ\\اهره آن دي\\وار به عقي\\ده كافر عذاب است ب\\ا اين ك\\ه در واقع مظه\\ر رحمت اس\\ت . يك چ\\نين قضاوتي را قضاوت طبيعي و رواني مي گويند: الزم نيست قاض\\ي در

كار باشد پرونده اي و شاهد و بينه اي حاضر كند. ذنب و عصيان و عفو و غفران چه معنايي دارند :

تا اين جا بحث هاي م\\ا در كيفيت ح\\ركت ج\\امعه بش\\ريت ب\\ه س\\وي م\\\دينه فاض\\\له و ي\\\ا ش\\\هر بهش\\\ت كه واليت خ\\\دا و ائمه اطه\\\ار عليهم السالم است . روشن شد كه اين حركت ط\\بيعي و رواني اس\\ت مكت\\بي اس\\ت كه در اين مكتب انس\\ان ه\\ا س\\اخته مي ش\\وند، تغي\\ير

ن\\واقص وج\\ودي آن ه\\ا كه از،ماهيت مي دهند و تكامل پيدا مي كنند آن تعبير به ذنب و ذنوب مي شود بر طرف مي ش\\ود و غف\\ران الهي كه پوشش هاي تكاملي رواني و نيروي تقواتي و ايمان اس\\ت ج\\اي آن نق\\ایص رواني را مي گ\\يرد زي\\را انس\\ان ه\\ا در ابت\\داي خلقت مبتال به قصور و تقصيرند. قصور به معناي اين است كه گاهي حق و اهل حق را و دين حق را نمي دانند و نمي شناسند مرتكب گناه و معصيت مي شوند مانند ك\\ودكي كه خ\\ود را ك\\ثيف و آل\وده مي كن\\د، عقلش نمي رسد مادر او را شستش\\و مي ده\\د و تقص\\ير به معن\\ای این اس\\ت كه حق را و راه حق را مي داند و مي تواند به راه حق ب\\رود وليكن

248

شرح دعاي ندبه

از ح\\ركت در راه حق خ\\ودداري مي كن\\د و ب\\راي رس\\يدن به م\\ال و ثروت دنيايي ب\\اطل را اختي\\ار مي كن\\د ب\\ا اين ك\\ه مي دان\\د كه ب\\اطل اس\\ت . به بن\\دگان خ\\دا ظلم مي كن\\د ب\\ا اين ك\\ه مي دان\\د ظلم ق\\بيح است، با علم به قبح گناه و توان ترك گناه مرتكب گناه مي ش\\ود. يك چنين حركتي را تقصير مي گويند يع\\ني مي دان\\د و مي توان\\د راه حق را بگيرد وليكن راه باطل را مي گيرد. اعم\\الي كه ب\\ر اس\\اس تقص\\ير واقع مي شود كه گناه كار مي فهمد گن\\اه اس\\ت ، عص\\يان مي نامن\\د و يك چنين آدمي را عاصي مي شناسند. عص\\يان يك ج\\راحت رواني ب\\ه وج\\ود مي آورد، ت\\اريكي رواني در قلب انس\\ان ايج\\اد مي كن\\د. اين تاريكي رواني در سازمان روح و نفس انسان مانند جراحتي اس\\ت كه ب\\ر ب\\دن وارد مي ش\\ود. احتي\\اج به عف\\و دارد يع\\ني دك\\تر متخص\\ص بايس\\تي اين اث\\ر رواني را كه ت\\اريكي قلب اس\\ت برط\\رف كن\\د و ب\\ر ط\\رف ش\\دن اين اث\\ر رواني احتي\\اج به م\\راجعه به دك\\تر دارد يع\\ني معصيت كار اوال بايستي بداند كه مرض رواني پيدا ك\\رده اس\\ت. چ\\را متكبر است چرا حسود است چ\\را بن\\دگان خ\\دا را دوس\\ت نمي دارد. اين مرض رواني است، بعد از شناختن مرض رواني الزم اس\\ت دك\\تر معالج اين مرض را بشناسد و بداند كه دكتر ام\راض رواني فقط خ\\دا و اولياء خدا مي باشند و بعد از شناختن دكتر بايستي مراجعه كند و از دك\\تر تقاض\\اي مع\\الجه نماين\\د، اين س\\ه خاص\\يت را ت\\وبه مي نامن\\د. شناختن مرض رواني و دكتر اين م\\رض و تقاض\\اي مع\\الجه بالفاص\\له عف\\و الهي ش\\امل ح\\ال او مي ش\\ود زي\\را عف\و به معن\\اي مح\\و اث\\ر اس\ت . نه گذش\تن از گن\اه البته وق\تي اث\\ر گن\اه را مح\و مي كن\د

معنايش اين است كه از گناه او گذشته است . پس كساني كه عفو الهي را به معناي گذشت خدا تفسير مي كنند. يك دوم معناي عفو را معرفي كرده اند. عفو به معناي محو اث\\ر گن\\اه . گناه هم در صورتي اثر رواني ايجاد مي كن\\د كه گن\\اه ك\\ار بدان\\د گن\\اه است و با علم به گناه مرتكب گناه شود ولي اگ\\ر ندان\\د و ي\\ا گن\\اه در ح\\ال غفلت واقع ش\\ود اين اث\\ر رواني پي\\دا نمي ش\\ود. مثال دو نف\\ر شيش\\ه ش\\راب را ب\\ر مي دارن\\د و مي خورن\\د يك نف\\ر مي دان\\د ش\\راب اس\\ت وليكن به حكم خ\\دا بي اعتن\\ايي و بي حي\\ايي مي كن\\د، شراب مي خورد و آن ديگري كه تشنه اس\\ت يقين دارد كه آب اس\\ت و به عن\\وان آب خ\\وردن ، شيش\\ه ش\\راب را س\\ر مي كش\\د. ع\\وارض ظاهري شراب كه مستي و به هم خوردگي م\\زاج باش\\د ب\\راي ه\\ر دو

249

شرح دعاي ندبه

يكسان است وليكن از نظر خدا يك نفر از آن ه\\ا عاص\\ي اس\\ت و آن ديگري عاصي نيست . آن كه دانسته ش\راب خ\\ورده ت\\يرگي قلب پي\\دا مي كند كه از آن تعبير به مرض رواني مي كنند و آن ديگري كه خيال كرده آب است تيرگي رواني پيدا نمي كند و مستحق كيفر شراب هم نيست، مشمول عفو خدا يا ولي خدا قرار مي گيرد. يك چنان گناهاني كه دانسته و شناخته مرتكب مي شود، زخم رواني ايج\\اد مي كن\\د كه احتي\\اج به عف\\و الهي دارد و عف\\و بع\\د از ت\\وبه واقع مي ش\\ود وليكن گاهي انسان به قصور خود ندانسته و نش\\ناخته ، تعليم ندي\\ده م\\رتكب گناهي مي شود مانند همان ك\\ودكي كه لب\\اس خ\\ود را ك\\ثيف و نجس مي كند. يك چنين گناهي كه روي جهل و ناداني واقعي مي ش\\ود ذنب مي نامن\\د كه جمع آن ذن\\وب اس\\ت . ذنب و ذن\\وب و م\\ذنب گ\\اهي از دلوي كه ميان چاه مي اندازند تعبير به ذن\\وب مي كنن\\د و گ\\اهي از دم

حيوان تعبير به ذنب مي كنند. ذنب يع\\ني دم حيوان\\ات و اعض\\اء پ\\ايين تنه و از نظ\\ر رواني جهل انسان و قصور انسان مي باشد. ذنب احتياج به غفران دارد يع\\ني رفع نواقص وجودي . كودكان كه ب\\الغ مي ش\\وند از غف\\ران الهي اس\\تفاده مي كنند خداوند استعداد آن ها را باال مي ب\\رد و عقل آن ه\\ا را ق\\وت مي دهد فهم و شعور پي\\دا مي كنن\\د در ن\\تيجه آم\\اده درس كالس مي شوند و يا گناه و معصيت را مي فهمند و استعداد ترك آن را دارند لذا در مقابل ذنب غفران الزم است كه مي گويند: اس\\تغفرالله يع\\ني خدايا به من نيرو بده به من عقل و شعور بده، فهم و استعداد بده ت\\ا بتوانم تو را عبادت كنم . به محض اين كه انسان نقص وجودي خ\\ود را احساس مي كند به خدا پناهنده مي شود غفران الهي او را مي گ\\يرد و روح ايمان در قلبش ظ\\اهر مي ش\\ود. عقل و ش\\عور و اس\\تعدادش ق\\وت پي\\دا مي كن\\د. پيغم\\بران و ي\\ا مؤم\نين گرفت\\ار ذنب مي ش\\وند، مذنب به حساب مي آيند اما معصيت نمي كنند. پيغمبران قصور دارن\\د

وليكن تقصير ندارند. از اين قصور تعبير به ذنب مي شود كه غفران الزم دارد. مش\\اهده مي كنيم كه خداوند به حضرت رسول اكرم كه اكمل پيغم\\بران اس\ت مي فرمايد: ليغفر لك الله ما تقدم من ذنبك و ما ت\أخر. يع\ني دره\اي خير و بركت و علم و حكمت را به روي تو باز كرديم تو را به نور علم و ايمان مجهز نم\\وديم ت\\ا ن\\واقص وج\\ودي ت\\و در گذش\\ته ها و آين\\ده ها

250

شرح دعاي ندبه

برطرف شود و يك انسان ك\\امل باش\\ي . از اين قص\\ور تعب\\ير به ت\\رك اولي مي شود كه اگر باش\\د پيش از بعثت اس\\ت . ب\\ا اين حس\\اب دين خدا خط وصول به تكامل علم و ايمان است. انسان ها به قصد تقرب به خدا و به قصد اطاعت خدا به دس\\تورات خ\\دا عمل ك\\رده و ش\\ارژ وجودي پيدا مي كنند. يعني نورانيت قلب كه از آن تعبير به توفيق مي شود و گاهي اين نورانيت قلب آن چنان باال مي رود كه انسان در راه خدا از كشته شدن و شهادت استقبال مي كند. از اين كش\\ته ش\\دن و يا زخمي شدن ل\\ذت مي ب\\رد و آن ديگ\\ري كه چ\\نين روحيه اي ن\\دارد، كوچك ترين رنج و زحمتي را نمي توان\\د تحمل كن\\د. مكتب خ\\دا دين اسالم به رهبري چهارده معصوم ، يك مكتب تكاملي است . انس\\ان ه\\ا را پرورش مي دهد نقایص وجودي آن ها را برطرف مي كند در نتيجه مانن\\\د يك ب\\\اطري مي ش\\\وند كه ش\\\ارژ ش\\\ده و ماش\\\ين را به راه مي اندازد. وليكن انسان هايي كه در اين مكتب نيستند ي\\ا اگ\\ر هس\\تند فعاليت ديني ندارن\\د، اط\\اعت نمي كنن\\د و معص\\يت مي كنن\\د، از اين توفيق و ايمان محروميت پيدا مي كنند و عقب ماندگي وجودي دارن\\د و اين عقب افتادگي ها و جلو افتادگي هاي وجودي در ارتباط ب\\ا اولي\\اء خدا نمايش پيدا مي كند و چون زندگي قيامت حكومت خدا و انبي\\اء و اولياء خداست . قهرا كساني كه يك چنين توفيقاتي به دست آورده ان\\د خود به خ\\ود ج\\ذب خ\\دا مي ش\\وند و كس\\اني كه چ\\نين توفيق\\اتي ب\\ه دست نياورده اند مانن\\د كودك\\ان كه از بزرگ\\ان عقب مي مانن\\د ن\\يروي حركت به سوي خدا و اولياء خدا ندارند در ن\\تيجه مح\\روميت پي\\دا مي

كنند. تا اين جا بحث ما در توضيح دعاي ن\\دبه يك بحث مق\\دماتي ش\\امل دو قسمت بود. ابتدا تع\\ريف خ\\دا و تع\\ريف اولي\\اء و وظيف\\ه شناس\\ي انسان ها در حركت به سوي خدا و اولياء خ\\دا. توض\\يح و تش\\ريح اين كه دعاها چيست و چگونه بايستي خوانده و دانسته شود و انس\\ان آن چه دانسته از خ\\دا بخواه\\د. ث\\ابت ش\\د ك\\ه ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم دعاها را و آيات قرآن را در سه مرحله قرار داده ان\\د. م\\رحله ابت\\دايي متوسط و نهايي . ابتدايي همان خواندن و قرائت است ب\\راي خوان\\دن و قرائت قرآن و دعاهاي اين همه ثواب ها معين كرده ان\\د مي گوين\\د: س\\وره يس را بخ\\واني چق\\در ث\\واب دارد. در اول م\\اه نم\\از بخ\\واني هزاران هزار گناه بخشوده مي ش\\ود و ه\\زاران ث\\واب در ن\\امه عملت مي نويسند. امثال اين وعده ها و ثواب ها كه به صورت ارقام و اع\\داد

251

شرح دعاي ندبه

مطرح مي شود زياد است . بعضي ها بر يك چنين اخب\\ار و رواي\\اتي كه مي گويند: اين دعا را بخوانيد چقدر ثواب دارد يا اين سوره را بخوانيد چه مي شود و مخصوصا ائمه عليهم السالم ارقام بزرگي از ث\\واب ه\\ا وعده مي دهند مي گويند: اگر يك مرتبه حج خانه خدا به جا بياوري ي\\ا به زيارت امام حسين عليه السالم بروي، اگر براب\\ر قط\\رات ب\\اران و ريگ هاي بيابان گناه داشته باش\\ي از ن\\امه عملت مح\\و مي ش\\ود مي گوين\\د: چط\\ور مي ش\\ود يك حجي ي\\ا زي\\ارتي اين همه ث\\واب داش\\ته باشد. نمي دانند كه اين ارقام كه با عدد ذكر مي ش\\ود ب\\راي تش\\ويق مردم و به طمع انداختن آن ها به سوي قرآن و دعاها گفته شده تا به طمع اين ثواب ها قرآن بخوانند و دعاها را بخوانند و نمازهاي واجب و مس\\تحب را ب\\ه ج\\ا آورن\\د. خوان\\دن دعاه\\ا و آي\\ات ق\\رآن و نمازه\\ا و روزه ها به طمع اين ثواب ها حركت ابتدايي دين است . در واقع كالس اول دين است كه بن\\دگان خ\\دا دين را ب\\ه ص\\ورت ال\ف ب\ايي ي\اد مي گيرند. يع\ني تم\\رين و تك\\رار دعاه\ا و آي\\ات ق\\رآن ب\\راي ي\\اد گ\\رفتن. مرحله ديگر كه مرحله متوسط به حساب مي آيد نه دين ك\\امل اس\\ت كه انسان ها به تمامي نعمت ها رس\\يده باش\\ند م\\رحله دانس\\تني اين دعاها و آي\\ات ق\\رآن اس\\ت زي\\را آي\\ات ق\\رآن و دعاه\ا در م\\رحله اول قرائت اس\\ت كه اك\\ثريت م\\ردم به همين ق\\رائت اكتف\\ا مي كن\\د و در مرحله دوم مكتب و دانشگاه است يعني خواندن براي دانستن. آي\\ات را بخوانيم و بدانيم، دعاه\\ا را بخ\\وانيم و ب\\دانيم و همچ\\نين اح\\اديث و اخبار و روايات ائمه اطهار و زيارت ه\\اي آن ه\\ا را بخ\\وانيم و ب\\دانيم. وقتي كه زيارت ج\\امعه كب\\يره را در مق\\ابل ام\\ام هش\\تم عليه الس\\الم مي خ\وانيم، اين زيارتن\امه شناس\نامه روحي و رواني و مق\امي ائم\ه

اس\\ت ب\\دانيم چه مي گ\\وييم آن ج\\ا كه مي گ\\وييم: بكم )ع( اطه\\ار ب\\\دأالله و بكم يختم معن\\\ايش اين اس\\\ت كه خداون\\\د كلنگ خلقت و آفرينش را به ن\\ام ش\\ما زده اس\\ت و در س\\ايه واليت ش\\ما به وس\\يله ش\\ما ش\\جره خلقت را به ثم\\ر مي رس\\اند و ب\\ا خوان\\دن اين جمله موقعيت ائمه اطهار عليهم السالم را در عالم بدانيم و بشناسيم كه آن ها انسان هايي هستند در لباس بشريت و به صورت انسان ه\\ا وليكن از نظ\\ر علم و مع\\رفت و ق\\درت و حكمت اولي\\اء ك\\امل خ\\داي خ\\ود هس\\تند و خداون\\د آن ه\\ا را مظه\\ر علم و ق\\درت خ\\ود ق\\رار داده و مديريت عالم و آدم را به آن ها واگذار ك\\رده اس\\ت. اين م\\رحله دوم مكتب اسالم اس\\ت كه ابت\\دا نمازه\\ا و قرائت ه\\ا و حج و زيارت ه\\ا يك

252

شرح دعاي ندبه

تابلويي اس\\ت جل\\وي دانش\\گاه . م\\ردم را ه\\دايت مي كن\\د كه اين ج\\ا دانشگاه دين است و چه علوم و چه حقايقي در دانشگاه ت\\دريس مي

شود. پس مرحله دوم دانستن است آي\\ات ق\\رآن و دعاه\\ا و آدرس نعمت هاي خداون\\د متع\ال در دني\\ا و آخ\رت و راه ب\ه دس\ت آوردن آن ه\ا و استفاده از آن ها مي باشد. خداوند آن چه در انبار وج\\ود خ\\ود ذخ\\يره دارد كه از آن ذخيره ها تعبير به اسماء اعظم مي كن\\د و ي\\ا آن چ\\ه در وجود مبارك ائمه معصوم آفريده و آن چه از نعمت ه\\ا و ل\\ذت ه\\ا كه در بهشت آفريده آدرس همه اين ثروت ها و قدرت ها را به انسان ه\\ا مي دهد لذا گفته اند: هر آيه اي از آي\\ات ق\\رآن و ي\\ا جمله اي از جمالت دعاها آدرس گنجي از گنج هاي ثروت و نعمت خدا در وجود خ\\دا و ي\\ا در متن عالم خلقت است . انسان ه\\ا در ص\\ورتي مي توانن\\د گنجي را اس\\تخراج كنن\\د و از آن اس\\تفاده نماين\\د كه گنج نامه ه\\ا را بخوانن\\د و بدانند آدرس گنج ه\\ا و كيفيت اس\\تخراج آن ه\\ا را بشناس\\ند. دعاه\\ا و آيات قرآن آدرس ذخایر وجود خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا و آدرس نعمت ه\\اي

بهشت است . همه اين ها دانس\\تن الزم دارد. س\\رمايه ورود به زن\\دگي بهش\\تي و حشر با اولياء خدا دانستني ها است نه خواندن ها. بايس\\تي خ\\ود را به سرمايه هايي كه آن ه\\ا دارن\\د مجه\\ز ك\\نيم ت\\ا لي\\اقت حش\\ر ب\\ا آن را داشته باشيم و از آن چه استفاده مي كنند ما هم اس\\تفاده مي ك\\نيم . پس خواندن مقدمه دانستن است . دانستن است كه همه مشكالت را حل مي كند و اما مرحله سوم خواس\\تن و ش\\دن اس\\ت . خواس\\تن ب\\ا انسان است و ش\\دن ب\\ا خداون\\د متع\\ال . اين اس\\ماء خ\\دا را ب\\دانيم و بخواهيم علوم و معارف قرآني را ب\\دانيم و بخ\\واهيم و آن چ\\ه در اين دعاه\ا به م\ا آدرس داده ان\\د در اختي\\ار م\\ا گذاش\\ته اند. همه اين ه\\ا را بخوانيم و بخواهيم . ما انسان ها در ابتداي خلقت فل\\ز انس\\ان هس\\تيم مانند سنگ آهني هستيم كه از معدن استخراج شده كه بايستي تبديل به هواپيما و ماشين آالت شود يا سنگ مس كه بايستي تبديل به راديو و تلوزيون گردد چق\\در فاص\\له اس\\ت بين س\\نگ مس ي\\ا ص\\نايع مس\\ي مانند راديو و تلوزيون . ما فلز آدم هستيم كه از مادر متولد شده ايم تا تبديل ش\\دن به يك انس\\ان بهش\\تي آن همه علم و فن\\ون الزم دارد كه متخصصين و مهندسين آدم ساز كه خدا و ائمه اطهار هستند، باي\\د آن همه عل\\وم و فن\\ون را در وج\\ود م\\ا پي\\اده كنن\\د. عقل و ش\\عور م\\ا را

253

شرح دعاي ندبه

بسازند دين و ايمان و عواطف ما را بسازند صبر و حلم ما را درس\\ت كنند. روي هر ذره اي از ذرات وجودي ما بايستي هزاران مهندس ك\\ار كنند تا انساني را كه اگر به خود واگ\\ذار مي ش\\د ابي جهل مي ش\\د در اختيار خدا قرار گيرد تا تبديل به س\\لمان و ابي ذر ش\\ود و اين م\رحله شدن اس\ت . م\رحله اول خوان\\دن دعاه\ا م\رحله دوم دانس\تن دعاه\ا مرحله سوم خواستن مندرجات و محتواي دعاها ت\ا خواس\تن ها تب\\ديل به شدن شود يعني تح\\ول وج\\ودي در م\\ا پي\\دا ش\\ود و اين مرحل\\ه ب\\ا خداوند متعال است . احساس ك\\نيم كه فل\\ز آدم هس\\تيم كه از مع\\دن استخراج شده ايم نه اين كه آدم ش\ده ايم ت\ا آدم ش\دن فاص\له داريم . شرايط را در خود به وجود آوريم و تسليم خدا شويم . زبان خواهش و تقاض\\اي م\\ا ب\\از ش\\ود خ\\ود را به خ\\دا بس\\پاريم ت\\ا او م\\ا را بس\\ازد و بپروراند. ما را مجهز به آن سرمايه هايي كند كه انبي\\اء و اولي\\اء را ب\\ا

آن سرمايه ها مجهز نموده است . :)ص( دعاي ندبه خط حركت به سوي مدينه علم رسول

ت\\ا اين ج\\ا در ش\\رح دع\\اي ن\\دبه به همين كيفيت . ارزش دعاه\\ا وكيفيت حركت و توجه به

خدا و آدرس نعمت ها گفته ش\\ده اس\\ت از اين ج\\ا به بع\\د وارد متن دعاي ندبه مي ش\\ويم كه ورود به مكتب و دانش\\گاه اس\\الم در ش\\عاع واليت ائمه عليهم السالم است . دعاي ندبه خط ح\\ركت انس\\ان ه\\ا ب\\ه سوي خداوند متعال است . حركت به معن\\اي تح\\ول و تك\\امل ، س\\اخته شدن و درست شدن و به ثمر رسيدن و مانند ساير اجناس طبيعت از مرحله بي خاصيتي و بي ارزشي به خاص\\يت و ارزش رس\يدن اس\\ت . اين ها همه س\\اختن الزم دارد بايس\\تي متخصص\\ين آدم س\\از كه فقط خداون\\د متع\\ال اس\\ت نه ديگ\\ران روي وج\\ود م\\ا ك\\ار كنن\\د و ن\\واقص وجودي م\\ا را ب\\ر ط\\رف كنن\\د. درس\\ت در متن ع\\الم و در روي ك\\ره زمين مانند طفلي در رحم مادر هستيم كه ب\\ه ج\ز تس\ليم س\\رمايه اي ن\\داريم . ك\\امال خ\\ود را تس\\ليم خ\\دا نم\\وده ت\\ا آن ط\\وري كه خداون\\د مي خواهد ما را بس\\ازد، ن\\ه رأي و اختي\\ار خودم\\ان در س\\اخته ش\\دن دخيل است كه انسان در رحم م\\ادر رأي ن\\دارد و نه هم رأي ديگ\\ران مانند پدر و مادر و يا دانش\\مندان ديگ\\ر. وق\\تي كه متول\\د مي ش\\ود از نظ\\ر س\\اخت ب\\دني و م\\زاجي مجه\\ز اس\\ت . بي عيب و نقص اس\\ت

254

شرح دعاي ندبه

انسان كامل است اگ\\ر نقص س\\اختماني داش\ته باش\د كه ب\\ر پ\ايه آن نقص روحي و تك\\\املي پي\\\دا كن\\\د اين نقص روحي ب\\\ر پ\\\ايه نقص ساختماني به گردن خداوند متعال است و خداون\\د اگ\\ر كس\\ي را روي مصلحتي كه خود مي داند ناقص بسازد تكاليف مرب\\وط به نقص را از او ب\\ر مي دارد مانن\\د كس\\ي كه ش\\نوايي ن\\دارد، م\\أموريت هم ن\\دارد دعوت انبياء را بشنود و يا به صوت دع\ا و ق\\رآن گ\\وش بده\د ي\\ا اگ\\ر بينايي ندارد مأموريت ندارد به محرمات الهي نگ\\اه نكن\\د و ي\\ا من\\اظر عبرت انگيز را ببيند. پس انسان ها در خلقت ابتدايي كامل و بي عيب و نقص هس\\تند. خداون\\د در ق\\رآن از اين كم\\ال خ\\بر مي ده\\د كه مي فرماي\\د: لق\\د خلقن\\ا االنس\\ان في احس\\ن تق\\وام بع\\د كه انس\\ان وارد زن\\دگي دني\\ا مي ش\\ود به عقل و آزادي مي رس\\د. اين دوران عقل و آزادي را بل\\وغ مي نامن\\د بل\\وغي كه خداون\\د ب\\ر طبق آن انس\\ان را مكلف مي كن\\د و از او انتظ\\ار اط\\اعت دارد. بل\\وغ به عقل و ش\\عور است، آن جا كه با گناه و معص\\يتي رو ب\\ه رو مي ش\\ود و ي\\ا در براب\\ر دعوت هاي مختلف قرار مي گيرد عقلش مي رسد كه اين گناه اس\\ت خدا نهي فرموده و ي\\ا اين دع\\وت و تبليغ گم\\راه كنن\\ده اس\\ت . وق\\تي عقلش رسيد مكلف مي شود بايستي انصراف فكري و آزادي از گناه و معص\\يت پي\\دا كن\\د و از قب\\ول دع\\وت ه\\ايي كه م\\اهيت آن را نمي شناسد و يا تشخيص مي دهد كه باطل است خودداري نماي\\د. ه\\ر زن و مردي از اين حال كه مي توان\\د آزادانه تص\\ميم بگ\\يرد اط\\اعت خ\\دا كند يا معصيت خدا. از اين حال تص\\ميم گيري، ي\\ا خ\\ود را تح\\ويل خ\\دا مي دهد يعني اطاعت او را اختيار مي كند در اين صورت خدا او را از نظر روحي مي سازد و عقلش را قوت و مغ\\زش را ق\\درت مي ده\\د دلش را ن\\وراني مي كن\\د و فهم و ش\\عورش را ب\\اال مي ب\\رد. درس\\ت قلب او مانند چراغي است كه آماده روشن شدن اس\\ت ولي خداون\\د در انتظ\ار خواهش\\ي از اين انس\\ان اس\\ت كه خ\\دا را و ط\\رف حق را بخواهد. قدم اول كه همان خواستن اس\\ت ب\\ردارد. به محض پي\\دايش حالت خواست و خواهش در اختيار خدا قرار مي گيرد و خداوند فتيله قلب او را به نور ايمان روشن مي كند. از اين ساعت به بع\\د س\\اخت دوم انسان شروع مي شود يعني ساخت روحي و فكري. اين س\\اخت روحي به دست هيچ كس ممكن نيست حتي انبي\\اء و ائمه نمي توانن\\د تحولي در انسان ها از كفر به ايمان به وجود بياورند فقط آن ه\\ا دع\\ا مي كنند مانند پدر و مادري كه براي فرزن\\د خ\\ود دع\\ا مي كن\\د وليكن پيدايش تحول به اراده خداست . خدا مستقيما به قلب انسان مرب\\وط

255

شرح دعاي ندبه

اس\\ت . در انتظ\\ار پي\\دايش يك خ\\واهش و تقاض\\ا. وق\\تي كه دع\\وت پيغمبران را مي شنود كه مي گويند: ايمان به خدا بياوريد يك خواهش قلبي در انسان پيدا شود، دوست داشته باشد ايمان بي\\اورد. به محض پي\\دايش اين خ\\واهش ن\\ور خ\\دا قلب او را روش\\ن مي كن\\د. خ\\واهش انسان مانند كليد برق است كه سيم را به كارخانه وص\\ل مي كن\\د. به محض وصل شدن روشن ش\\دن اس\\ت ، معطلي ن\\دارد. در اين رابطه

مي فرماين\\د: اال و ان لكل حق حقيقه )ص(حضرت رسول اك\\رم و لكل حقيق صواب و لكل صواب نور. يع\\ني ه\\ر كس در وج\\ود خ\\ود گرايش به حق پيدا كند حق جو و حق طلب باشد اين گرايش او را به خدا و اراده خدا مربوط مي كند و به محض مربوط ش\\دن ن\\ور ايم\\ان كه همان قدرت فهم و ش\\عور اس\\ت در قلب او پي\\اده مي ش\\ود و در آينده به همين كيفيت . خواستن و شدن ادامه پيدا مي كند تا مس\\تحق

زندگي بهشت و آخرت شود بعضي ها كه آن ها را جبريون مي گويند. مي گويند: همين خ\\واهش كردن و همين خواستن هم به اراده خداست نه به اراده انس\\ان . خ\\دا هر كسي را دوست نداشته باشد خواهش و خواس\\تن به او نمي ده\\د در نتيجه از نظر نداشتن خواهش گم\\راه مي ش\\ود و از نظ\\ر داش\\تن خواهش و تمنا بهشتي مي شود. مي خواهند همين خ\\واهش را هم به گ\\ردن خ\\دا بياندازن\\د مي گوين\\د: گ\\رچه انس\\ان مخت\\ار و آزاد اس\\ت وليكن همين اختيار و آزادي به اراده خدا خلق مي شود. پس ب\\از هم اجب\\اري اس\\ت ج\\ز ب\\ه اراده خ\\دا. يك نف\\ر بهش\\تي و ديگ\\ري جهنمي نمي شود وليكن آن ها نمي دانند كه گرچه آزادي و خواهش به دست خ\\دا خلق مي ش\\ود و اين س\\رمايه هاي وج\\ودي از آن جمله اراده و آزادي از ن\\وع خلقت اس\\ت و آن چ\\ه از ن\\وع خلقت اس\\ت ب\\ه دس\\ت خداست . وليكن به آن ها مي گوييم: خداوند همه كس را آزاد آفري\\ده خ\\واه ك\\افر و خ\\واه م\\ؤمن و به همه كس در خلقت مش\\يت و آزادي داده اس\\ت . ه\\ر كس\\ي كه ب\\الغ مي ش\\ود مي توان\\د ب\\د و خ\\وب را تش\\خيص بده\\د همين بل\\وغ به معن\\اي مش\\يت و آزادي اس\\ت . خلقت آزادي غير از استفاده از آزادي است . خلقت مشيت در وج\\ود انس\\ان مانند خلقت چشم و گوش و اعضاي ديگر است . اين خلقت با خداوند متعال است و خدا در وجود همه كس آفريده است وليكن استفاده از اين مشيت و آزادي مانند اس\\تفاده از چش\\م و گ\\وش به اراده انس\\ان

256

شرح دعاي ندبه

اس\\ت . ف\\رق بين انس\\ان و موج\\ودات همين آزادي اس\\ت . همين روح اختي\\ار و آزادي منش\أ اين همه اختالف\ات ش\ده اس\ت. ع\ده اي به راه حق مي رون\\د و ع\\ده اي به راه ب\\اطل . اگ\\ر ج\\بري ب\\ود انس\\ان مانن\\د حيوآن ها يكنواخت بودند و يكن\\واخت زن\\دگي مي كردن\\د وليكن چ\\ون خداوند متعال به انس\\ان مش\\يت و آزادي داده و حق و ب\\اطل را به او عرضه مي كند و انسان مي فهمد اين راه حق است و اين راه ب\\اطل . به محض اين كه مشيت خود را به كار مي ب\\رد راه حق را اختي\\ار مي كند فوري لطف خدا قلب او را در تصرف مي گيرد و نوراني مي كن\\د و او را قدم به قدم باال مي ب\\رد و مي س\\ازد وليكن اگ\\ر از انتخ\\اب و اختيار راه حق خودداري كرد به طرف باطل و اهل باطل گرايش پيدا كرده و آن را انتخاب نموده ، خدا او را به خود واگذار مي كند زي\\را در تصرف خدا نيست كه خدا او را به راه حق ببرد. زمينه زندگي براي او فراهم مي كند تا در راه ب\\اطل و نت\\ايج راه ب\\اطل كه اس\\ير ش\\دن به دست ظالمين است مبتال شود. بعد از اين ابتالء اگ\\ر ح\\الت ن\\دامت و پشيماني در او پيدا شد باز خداوند به سراغش مي رود و به او توفيق توبه مي دهد و اگر اصرار به گناه و معصيت نمود و راه كفر و گناه را ادامه داد، اين حركت در راه كفر و گناه تمامي عوامل خير و سعادت را در وجودش مي سوزاند و مختل مي كن\\د و ع\وامل ش\\ر و فس\\اد را مي پروران\\د و زن\\ده مي كن\\د. ش\\ايد ب\\ه ج\\ايي مي رس\\د كه امك\\ان برگشت در وجود او پيدا نمي شود. در زندگي آخ\\رت در اعم\\اق جهنم هم ح\\الت ت\\وبه در او پي\\دا نمي ش\\ود. زي\\را تم\\امي پ\\ل ه\\اي برگشت را پشت سر خ\ود خ\راب ك\رده و جنس\يت كف\ر و گن\\اه پي\دا كرده است . از نظر جنسيت تبديل به يك حيوان ش\\ده اس\\ت اگ\\ر هم در اعماق جهنم باز پيغمبري يا امامي را ببيند كه او را ام\\ر به س\\جده نمي كند و تسليم خدا نمي شود. در نتيجه چون در كف\\ر مخل\\د اس\\ت در عذاب كفر و گن\\اه مخل\\د مي مان\\د. اعاذن\\ا الله من ش\\رور انفس\\نا. بحث اول دعاي ن\دبه كه به معن\\اي ح\ركت بش\\ريت از بره\وت وج\ود

خود به سوي آسمان واليت خدا و اولياء خدا است تمام مي شود. بحث دوم دعاي ندبه حركت انس\\ان ه\\ا در مس\\ير دع\\وت و ت\\ربيت چهارده معصوم عليهم السالم است تا در اين حركت خود را به داي\\ره واليت و حكومت امام زمان عليه السالم برسانند و زندگي آخ\\رتي آن ها شروع شود. ابت\\دا خالص\\ه اي از بحث ه\\اي گذش\\ته را ي\\ادآوري می كنيم تا شما ببينيد و بداني\\د انس\\ان ه\\ا از روز هب\\وط آدم ت\\ا روز قي\\ام

257

شرح دعاي ندبه

حضرت خاتم عليه الصلوه و السالم چه وضعي داشته اند و چه تح\\ولي در آن ها به وجود آمده است .

بحث ابتدايي در اين دع\\ا مختص\\ري اش\\اره به كيفيت خلقت انس\\ان بود كه خداوند انسان را در خلقت يك نسخه كامل آفرينش ق\\رار داده و از ه\\ر ن\\وع مخل\\وقي كه در زمين ي\\ا آس\\مان آفري\\ده ب\\ذري از آن مخلوق در وجود انسان كشت نموده تا به كمك همين بذر بتواند با آن مخلوق تماس داشته باشد، جنسيت و سنخيت با آن مخلوق پيدا كند و

از آن استفاده نمايد. بحث دوم اين بود كه علم و دانش در وج\\ود انس\ان ب\دون آم\ادگي انسان و خواست و خواهش قابل آفرينش نيست زي\\را علم از ط\\ريق مواجهه و مخاطبه و آمادگي انس\\ان پي\\دا مي ش\\ود. ت\\ا انس\\ان خود را براي پذيرش علم آم\\اده نكن\\د و حرك\\تي در او ب\\ه وج\\ود نياي\\د فيض علم الهي به او نمي رس\\د. انس\\ان ه\\ايي كه در ت\\اريخ مش\\اهده شده اند در كودكي مانند حض\\رت عيس\\ي ح\\رف زده ان\\د ابت\\دا ح\\رف زدن آن ها به صورت نواري و اسباب و ابزار اراده خدا بوده تا خداوند به اين وسيله حضرت عيسي و مادر او را از تهمت ه\\ا حفظ كن\\د و در آينده كه به عقل و شعور مي رسند از كيفيت تول\\د خ\\ود و لطف خ\\دا آگ\\اهي پي\\دا مي كنن\\د و ب\\راي اط\\اعت و بن\\دگي آم\\اده مي ش\\وند و

خداوند آن ها را مجهز به علم و دانش مي كند. بحث س\\وم مرب\\وط به ظ\\اهر و ب\\اطن ط\\بيعت و ظ\\اهر و ب\\اطن انس\\ان ب\\ود كه انس\\ان در وج\\ود خ\\ود مجه\\ز به دو س\\رمايه اس\\ت ، جسمانيت و روحانيت . از مس\\ير روح در وج\\ود انس\\ان عقل و ش\\عور پيدا مي شود و از مسير بدن و مزاج مقتضيات م\\ادي و م\\زاجي پي\\دا مي شود كه در رأس آن مقتض\\يات ش\\هوت و غض\\ب اس\\ت و انس\\ان مأموريت دارد مقتضيات مزاجي و م\\ادي خ\\ود را در نظ\\ام مقتض\\يات روح كه عقل و دانش است قرار دهد تا حركت معراجي او آغاز ش\\ود

و به كمال انسانيت برسد. بحث چهارم مسئله رهبر و رهبري ب\\ود كه انس\\ان از ابت\\داي خلقت تا انتها ني\\از به ره\\بر و ره\\بري دارد. مس\\ئله ام\\امت ت\\ا اب\\د در دني\\ا و آخ\\رت دوام دارد و هرگ\\ز لغ\\و نمي ش\\ود زي\\را ح\\ركت در بي نه\\ايت

258

شرح دعاي ندبه

انجام مي گيرد و بي نهايت آخر ن\دارد ت\ا در يك زم\ان انس\ان ببين\د وبداند به آخر رسيده است و ديگر احتياج به كسي و چيزي ندارد.

بحث پنجم اين كه نتيجه فداكاران در راه خدا خواه ف\\داكاري م\\الي و يا جاني باشد به

خودشان برمي گ\\ردد. بعض\\ي ها خي\\ال مي كنن\\د كه يك انس\\ان ف\\دا شود تا آيندگان در اثر فداكاري او بتوانند زندگي كنند و يا پ\\يروان ائمه فداكاري كنند تا وجود امام ب\\اقي بمان\\د و دوام پي\\دا كن\\د. ف\\داكاري را اين طور ترسيم مي كنند كه من ف\\دا ش\\وم ن\\ابود ش\\وم و ديگ\\ران از ف\\داكاري من اس\\تفاده كنن\\د. كس\\اني كه ف\\داكاري را به اين كيفيت تعريف مي كنند از نتايج آخرتي فداكاري آگاهي ندارند بلكه گم\\ان مي كنند كه فداكاران با فدا شدن نابود مي شوند و ثمره ف\\داكاري آن ه\\ا را ديگران مي برند. خداوند ب\\راي رد عقي\\ده آن ه\\ا زن\\دگي آخ\\رت را مطرح مي كن\د مي فرماي\\د: اين ط\ور نيس\ت كه انس\ان ه\ا كش\ته شوند يا بميرند نابود مي شوند بلكه به عالم آخ\\رت منتقل مي ش\\وند در آن زندگي بي نهايت برابر س\\رمايه ه\\ايي كه در راه خ\\دا از دس\\ت داده ان\\د به خ\\ود آن ه\\ا ب\\ر مي گ\\ردد. وق\\تي در راه خ\\دا ف\\دا ش\\وند ضميمه وجود خدا مي ش\\وند، در راه ام\\ام ه\\ا و پيغم\\بران ف\\دا شوند ضميمه وجود پيغمبران و امام ها مي ش\\وند و زن\\دگي آن ه\\ا از

نظر كميت و كيفيت بي حساب باال مي رود. بحث ششم در اطراف توضيح و تع\\ريف دع\\ا ب\\ود كه يگ\\انه ع\\امل ترقي و تكامل انسان دعا و خواهش و نيايش است . زيرا لياقت ه\\ا و اس\\تعدادها ب\\راي اس\\تفاده از نعمت ه\\اي خ\\دا در دني\\ا و آخ\\رت الزم است . انسان استعداد وجودي الزم دارد تا از نعمت ه\ا اس\تفاده كن\د. در صورتي نعمت هاي عالم آخرت قابل تحويل به انسان مي شود كه انسان استعداد پ\\ذيرش آن ه\\ا را داش\\ته باش\\د اين اس\\تعداد به اراده

خدا خلق مي شود سرمايه و كليدش خواهش و نيايش است . بحث هفتم اين بود كه پي\\امبران پيش از آن ك\\ه به نب\\وت برس\\ند و مأموريت اجتماعي پيدا كنند دوره مي بينند. ابت\\دا از روز تول\\د ت\\ا روز رس\\الت در ش\\عاع تعليم\\ات خ\\دا ق\\رار مي گيرن\\د ه\\ر روز بينش\\ي و دانشي به اراده خ\دا در وج\ود آن ه\ا پي\دا مي ش\ود و بع\د كه به ح\\د معيني از دانش و بينش رسيدند خداوند به آن ها م\\أموريت اجتم\\اعي

259

شرح دعاي ندبه

مي دهد كه سر كالس تعليمات انسان ها برون\\د آن چ\\ه آموخته ان\\د به ديگران بياموزند.

بحث هشتم مرب\\وط به كيفيت خلقت آدم و اثب\\ات اين ك\\ه بهش\\تي كه خ\\دا آدم را در آن بهش\\ت آفري\\ده س\\رزمين كعبه ب\\وده اس\\ت و زندگي بهشتي بدون انسان ممكن نيست . بهشت به وسيله انسان ه\\ا بهش\\ت اس\\ت ، منه\\اي انس\\ان بياب\\اني بيش\\تر نيس\\ت پس بهش\\تي كه خداوند آدم را در آن جا آفريده اس\\ت انس\\ان ه\\اي بهش\\تي در آن ج\\ا بوده اند كه خداوند آدم و حوا را مانند دو كودكي كه تحول پدر و م\\ادر مي دهد آدم و حوا را تحويل آن انسان ه\\اي بهش\\تي داده اس\\ت و آن ها در ش\\عاع ت\\ربيت آن انس\\ان ه\\اي بهش\\تي به ح\\د بل\\وغ رس\\يده اند. زماني كه بالغ شده اند خود را و انس\\ان ه\\اي بهش\\تي را ش\\ناخته اند و مشاهده كرده اند كه بين آن ها و انس\\ان ه\\اي بهش\\تي از نظ\\ر علم و قدرت فاصله زياد است. هم\\ان ط\\ور كه انس\\ان ه\\ا به ح\\د بل\\وغ مي رسند و با پيشرفتگان رقابت يا حسادت در آن ها پيدا مي شود آن ه\\ا هم كه به حد بلوغ رسيده اند، م\\أموريت پي\\دا كرده ان\\د كه ي\\ا در س\\ايه شجره وجود بهشتي ها انجام وظيفه كنند ت\\ا به ثم\\ر برس\\ند و زن\\دگي بهشتي براي آن ها دوام پيدا كن\\د و ي\\ا اگ\\ر خ\\ودگرا ش\\دند به ش\\جره هواي نفس كه همان شجره منهيه است نزديك شدند از سايه ش\\جره واليت خارج مي شوند و زماني كه از سايه شجره واليت خارج ش\\دند از زندگي بهشتي خارج مي شوند و محروميت پيدا مي كنند در ن\\تيجه زندگي بهشتي آن ها تبديل به زندگي دنيايي مي شود تا تربيت شوند و بعد از تربيت به زندگي بهشتي برگردند و اين خانه كعبه كه همان خانه بهشتيان بوده است به عنوان نمونه تا رد پاي اولي\\اء خ\\دا باش\\د ب\\اقي مانده و خدا آن را حفظ كرده است تا روزي كه انس\\ان ه\\ا اهل خ\\انه را كه همان امام هاي معص\\وم هس\\تند هم\\راه خ\\انه كعبه بشناس\\ند و بدانند كه طواف گاه واقعي آن ها اهل البيت هستند نه فقط بيت تنه\\ا كه سنگ و خشت باشد. وقتي بشريت ب\\ه يك چ\\نين فك\\ري رس\\يد كه سعادت و خوشبختي آن ها و عدالت و ف\\رج جه\\اني زم\\اني اس\\ت كه اهل البيت را بشناسند و خود را ملزم به اطاعت آن ها كنن\\د، زن\\دگي دنيايي آن ه\\ا كه رنج و مش\\قت اس\\ت خ\\اتمه پي\\دا مي كن\\د و زن\\دگي

آخرتي آن ها شروع مي شود.

260

شرح دعاي ندبه

دوره دوم دعاي ندبه و شرحي در تأويل و تفسير : در قسمت ابتدايي يا مقدماتي دع\\اي ن\\دبه ائمه اطه\\ار عليه الس\\الم حركات فكري و علمي جامعه بش\\ريت را در مس\\ير دع\\وت پيغم\\بران گزارش مي دهند تا انسان ها را به مرز دعوت حض\\رت خ\\اتم االنبي\\اء محمد )ص ( برس\\انند از اين ابت\\دا كه انته\\اي دوره اول و ابت\\داي دوره دوم به حساب مي آيد خداوند تب\\ارك و تع\الي در آي\\ات س\\وره فص\\لت اين ابتدا ت\\ا انته\\ا را ب\\ه ص\\ورت س\\اخت آس\\مان تع\\ريف مي كن\\د مي گوي\\د: از ابت\\داي هب\\وط آدم ت\\ا قي\\ام حض\\رت خ\\اتم زمين و ي\\ا زمينه تربيت انسان ها را فراهم ساختم و آن ها را آم\\اده نم\\ودم ت\\ا خ\\ود را براي فيض الهي و آسماني آماده كنن\\د و زمينه حك\\ومت الهي در روي زمين دائر شود. در اين رابطه مي فرماي\\د: ثم اس\\توي الي الس\\ماء و هي دخان فسو يهن سبع سموات و اوحي الي كل سماء امرها و زين\\ا السماء الدنيا بمصابيح و حفظا ذالك تقدير العزيز العليم يع\\ني بع\\د از آن كه زمين را ساختم و ق\\وت و غ\\ذاي اهل زمين را در چه\\ار روز ي\\ا چهار دوره آماده نم\\ودم بع\\د از آن اراده ك\\ردم آس\\مان را روي زمين بسازم در آن موقع كه اراده كردم آسمان را بسازم فضايي بود پ\\ر از

گاز و دود. آس\\مان را به ص\\ورت هفت طبقه س\\اختم اين هندس\\ه س\\اختماني

زمين و آسمان بود . البته از من\\درجات آي\\ات ش\\ريفه ب\\ر طبق ت\\أويل آس\\مان و زمين از

اس\\تفاده مي ش\\ود كه خلقت آس\\مان و زمين در)ع(لسان ائمه اطهار اين آيات و قوت و غذاي اهل زمين خلقت اين آسمان و زميني كه م\\ا روي آن زندگي مي كنيم نيس\\ت زي\\را تهيه ق\\وت و غ\\ذا در روي ك\\ره زمين ت\\وقف دارد ب\\ر اين ك\\ه آس\\ماني در براب\\ر آن س\\اخته ش\\ود، خورشيد و ماه و ستارگاني به وجود آيد ابر و باران پيدا شود و بع\\د از تكميل ساخت زمين و آسمان خداون\\د متع\\ال ق\\وت و غ\\ذا ب\\راي اهل زمين فراهم كنند. در زمين تنها بدون آسمان و ي\\ا آس\\مان تنه\\ا ب\\دون زمين پيدايش قوت و غذا براي انسان ه\\ا و ي\\ا پي\\دايش انس\\ان ه\\ا در روي زمين ممكن نيس\\ت. آس\\مان و زمين يع\\ني فض\\اي ب\\االي س\\ر و زمين زير پا خانه زن\دگي انس\ان اس\ت ت\\ا اين آس\مان و زمين نباش\د خلقت انسان ممكن نيست. آسمان و زمين مانند خانه است و انسان در روي زمين به جاي صاحب خانه . خداوند كه تص\\ميم بگ\\يرد انس\\اني در عالم خلق كند و قوت و غذايي براي او فراهم كند اول الزم اس\\ت

261

شرح دعاي ندبه

جاي زندگي انسان را خلق كند و بعد انسان را و قوت و غذاي انس\\ان را بيافريند. موال اميرالمؤمنين عليه السالم در خطبه نهج البالغه آن جا كه ابت\\دا خلقت زمين وآس\\مان را و كيفيت خلقت آس\\مان و زمين را تعريف مي كند و بعد خلقت فرشتگان را بازگو مي كند در آخر بعد از خلقت زمين و آسمان و فرشتگان درباره خلقت انسان بحث مي كن\\د و اين جمله را مي فرمايد: و اخرج اليها اهلها بعد تمام مرافقها يع\\ني بعد از آن كه خداوند زمين و آسمان را براي زندگي مجهز كرد بع\\د از تجه\\يزات زن\\دگي در زمين و آس\\مان، انس\\ان را آفري\\د. پس خلقت انسان بعد از خلقت زمين و آسمان ممكن است تا زمي\\ني و آس\\ماني نباشد انسان ها و قوت و غذاي انسان ها قابل آفرينش نيست ب\\ا اين كه در اين آيات خداوند متع\\ال مي فرماي\\د: زمين را در م\\دت دو روز آفريد و بعد قوت و غ\\ذاي اهل زمين را در چه\\ار روز يع\\ني به اض\\افه آن دو روز چهار روز و بعد اراده كرد آس\\مان را بس\\ازد دو روز هم در كار آفرينش آسمان بود تا در اين شش روز زمين و آس\\مان را ك\\امل آفريد و آسمان را ب\\ه ص\\ورت هفت طبقه درآورد. در اين ج\\ا خداون\\د مي فرمايد: وقتي اراده كرد آس\\مان را بس\\ازد كه زمين را و ق\\وت و غذاي زمين را آفريده بود با اين كه قوت و غذا م\\ال انس\\ان اس\\ت ت\\ا انسان نباشد خلقت قوت و غ\\ذا ج\\ايز نيس\\ت و ت\\ا زمين و آس\\مان از نظر خلقت و تجهيزات الزم كامل نباشد خلقت قوت و غذا هم ممكن نيست . ق\\وت و غ\\ذا زمين و آس\\مان الزم دارد. انس\\اني هم كه م\\الك قوت و غذا است و از آن استفاده مي كند زمين و آسماني كامل الزم دارد. پس اين آيات به معناي ظاهري خود قابل تط\\بيق به اين زمين و آس\\ماني كه محس\\وس اس\\ت نمي باش\\د بلكه ب\\ه زمين و آس\\مان در

قرآن قابل تط\\بيق اس\\ت . ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم در ت\\أويل تأويل آيات مربوط به خلقت عالم و آدم مي فرماين\\د: خداون\\د دو آس\\مان و دو زمين آفريده هر جا كلمه سماء در قرآن مي بيني\\د مانن\\د آن ج\\ا كه

السماء ماء فس\\الت اوديه بق\\درها ام\\ام ص\\ادق مي فرمايد: انزل من عليه الس\\\\الم مي فرماين\\\\د: اين آيه از ب\\\\اب تش\\\\بيه معق\\\\والت به محسوسات است . آسماني كه از آن باران ن\\ازل مي ش\\ود به معن\\اي آسماني است كه علم و دانش از آن نازل مي شود و زمي\\ني كه روي آن باران مي بارد قلب انسان ها است كه مركز پي\\دايش علم و دانش است . وادي ها كه هر كدام برابر ظرفيت خود از آب و ب\\اران پ\\ر مي شود، منظور قلب انسان ها است كه هر قلبي برابر ظ\\رفيت خ\\ود از

262

شرح دعاي ندبه

علم و دانشي كه نازل شده اس\\ت اس\\تفاده مي كن\\د و در آخ\\ر همين آيه كه خداوند داستان ب\اران و س\يل را تع\\ريف مي كن\\د مي فرماي\د: اين ها مثل است كه براي شما مي گويم: و يضرب الله االمثال يع\\ني خداون\\د حق\\ايق مكت\\وم را به اين ظ\\واهر معل\\وم مثل مي زن\\د. علم و دانش كه از آسمان ن\\ازل مي ش\\ود مثل مي زن\\د به ب\\اراني كه از اين آسمان نازل مي ش\\ود و زمي\\ني كه به وس\\يله علم و دانش زن\\ده مي شود حيات ايم\\اني پي\\دا مي كن\\د. اين زمين را كه قلب انس\\ان اس\\ت مثل مي زن\\د به اين ك\\ره زمين كه زي\\ر ب\\ارش ب\\اران زن\\ده مي ش\ود. ب\\اران در ظ\\اهر ع\\الم ، علم و دانش در ب\\اطن ع\\الم . حي\\ات زمين در

ظاهر عالم ، قلب انسان ها در باطن عالم . پس آسماني كه از آن علم نازل مي شود غير از اين آسمان ب\\االي سر اس\\ت. آن آس\\مان وج\\ود خداون\\د متع\\ال و ي\\ا وج\\ود ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم اس\\ت كه از س\\وي آن ه\\ا علم و دانش و حكمت ن\\ازل مي شود و دل بندگان خدا را زنده مي كند. ما اگر اين آيه ) ان\\زل من السماء ماء...( به همين معناي ظاهري اش ترجمه و تفسير ك\\نيم و به همين مقدار اكتفا ك\\نيم آيه ش\\ريفه ارزش علمي پي\\دا نمي كن\\د زي\\را داستاني را خدا ذكر مي كند و مي گويد كه: چوپان ها و دهق\\ان ه\\ا از دانشمندان عالم به\\تر مي فهمن\\د. همه كس پيش از اس\\الم و بع\\د از اسالم مي دانند كه باران از آسمان نازل مي شود در وادي ه\\ا و رودخانه ها جريان پي\\دا مي كن\\د تب\\ديل به س\\يل مي ش\\ود و اين س\\يل خروشان هم\\راه خ\\ود ك\\اه و كفي مي آورد كه خيلي زود ن\\ابود مي شود و سنگ و هيزمي هم همراه خود مي آورد كه به زودي ن\\ابود نمي شود. خدايي كه قرآن خود را به يك چنان علميتي تعريف مي كن\\د كه جز خودش و راس\\خون في العلم و اولي\\اء نخبه خ\\دا آن را نمي توانن\\د بدانند چطور آيه اي كه سيل و باران را گزارش مي ده\\د، علميت پي\\دا مي كند و چطور ما مي توانيم ادعا ك\\نيم كه اين آيه س\\يل و ب\\اران را فقط خدا و ائمه مي دانند و مي فهمند و ديگران نمي دانند. با اين كه آيه و آيات ديگري نظير آن مانند آيه نور آن ق\\در س\\اده و س\\طحي است كه نمي ت\\وانيم بگ\\وييم كس\\ي در ع\\الم هس\\ت ك\\ه چ\\نين آي\\ات ساده اي را نمي داند و شرح و تفسير آن احتياج به خ\\دا و ائمه اطه\\ار دارد. آياتي كه ظاهرا تا اين ان\\دازه س\\اده اس\\ت كه چوپ\\ان و دهق\\ان بياباني از شهري ها بهتر مي فهمند چگونه احتياج به انسان هاي دان\\ا و دانشمندي مانند ائمه اطهار دارد. ت\\ا بگ\\وييم فقط آن ه\\ا اين آي\\ات را

263

شرح دعاي ندبه

مي دانند و ديگران از معاني آن بي خبرند مگر در صورتي كه ب\\ر طبق تفسير ائمه باور كنيم كه ظواهر آيات به صورت مثال و تشبيه اس\\ت . خدا معاني غيبي عميق و عجيب را به اين ظواهر ع\\الم و ط\\بيعت كه همه مي دانند تشبيه مي كند و مثل مي زن\\د. مثال مظ\\اهر روش\\ن گ\\ر زندگي را و اسرار زن\\دگي را كه ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم باش\\ند در آيه نور به اين چراغ هاي فتيله اي مثل مي زند. آيه نور از ابتدا ت\\ا انته\\ا يك چراغ فتيله اي را كه از روغن و نفت مايه مي گيرد و روشنايي مي دهد براي انسان توض\\يح مي ده\\د. پس اگ\\ر آيه به همين ظ\\اهر تم\\ام ش\ده باش\د چط\ور ممكن اس\\ت يك آيه علمي عميق باش\\د ل\ذا م\وال اميرالمؤمنين عليه السالم مي فرمايند: خداوند در آيه نور ما آل محم\\د عليهم السالم را تعريف مي كند و ما را نمونه علم و قدرت خود ق\\رار مي دهد. پس مشكوه نور و مصباح ن\\وراني و ش\\جره مب\\اركه پيغم\\بر اكرم و حضرت زهرا سالم الله عليها و امام هاي بعد هس\\تند و هرگ\\ز اين امام ها از ظاهر آيه ش\\ناخته نمي ش\وند زي\\را ب\\اطن آيه كه آن را تأويل ناميده اند در برابر افكار مردم مكتوم و پوشيده اس\\ت . ميلي\\ون ه\ا س\ال فك\ر كنن\د نمي توانن\د بگوين\\د ك\ه: مش\كوه ن\ور در آيه ن\ور حضرت زهراست و نمي توانند بفهمند كه مصباح نوراني امام حس\\ين عليه السالم است . پيغمبر اكرم مي فرمايد: الحس\\ين مص\\باح ال\\دجا و س\\فينة النج\\اه يع\\ني اين آق\\ازاده فرزن\\د من حس\\ين بن علي كش\\تي نجات است و اين آقازاده همان مصباح هدايت است كه خدا در ق\\رآن

تعريف مي كند و از اين قبيل ساير آيات قرآن .معاني قرآن در سه ميدان قابل كشف و آفرينش است :

ميدان اول مكتب قرآن ، همين عالم و ظ\\واهر ع\\الم ط\\بيعت اس\\ت وقتي كه مي گويد: آسمان يع\\ني همين آس\\مان و زمين وك\\وه و دري\\ا

يعني همين كوه و دريا. ميدان دوم قرآن ، انسان ها و تك\\امل انس\\ان ه\\ا مي باش\\د. معن\\اي آسمان در اين ميدان يعني انس\\ان ه\\اي دانش\\مندي كه مب\\دأ پي\\دايش علم و حكمت هستند و علم و دانش از جانب آن ها به سوي خلق خدا نازل مي شود. آسمان مظهر ظهور علم يعني خدا و اولياء خ\\دا زمين هم يعني مركز ثبت علم و دانش يعني انسان ها كه شاگرد مكتب خدا و اولياء خدا هستند. ثمرات در اين آسمان و زمين يعني اعمال ص\\الح و انسان هاي شايسته كه مظه\ر ع\دل و ع\دالت و تق\وا هس\تند. پس

264

شرح دعاي ندبه

انسان ها پرده دوم آيات قرآن هستند كه تأويل آيات باشد و اين معن\\ا در معناي اول پوشيده است . كسي از ظواهر قرآن نمي توان\\د ب\\اطن آن را كشف كند مگر همان خدايي كه قرآن را ن\\ازل ك\\رده و ي\\ا ام\\ام

هايي كه در مكتب خدا تعليم ديده اند. ميدان سوم قرآن كه باطن باطن آن باشد ذات مق\\دس خ\\دا علم و قدرت و عظمت خدا يع\\ني مكتب ال\\وهيت . ل\\ذا خداون\\د مي فرماي\\د: تأويل قرآن را جز خدا و راسخون في العلم كسي نمي داند. ه\\ر كس دوست دارد معاني قرآن را بدان\\د و بفهم\\د در خ\\انه علي و اوالد علي برود. آن ها هستند كه مي توانند پرده از روي حقايق قرآن بردارن\\د و انسان ها را به باطن قرآن و باطن ب\\اطن ق\رآن آش\نا كنن\د. ل\ذا ائمه اطهار عليهم الس\\الم آي\\اتي را كه در آن خداون\\د زمين و آس\\مان را ي\\ا برف و باران را تعريف مي كند دو جور معنا كرده اند. معن\\اي ظ\\اهري يعني همين آسمان و همين زمين و معناي دوم يعني مكتب واليت خدا و ائمه اطه\\\\ار و ش\\\\اگردان اين مكتب كه از آن مكتب واليت علم و دانش نازل مي شود بر زميني كه برابر اين آسمان قرار گرفته ، يعني انس\\ان ه\\ا و ش\\اگردان مكتب ائمه . بن\\ابر اين آي\\اتي هم كه خداون\\د كيفيت خلقت زمين و آسمان را در شش روز گزارش مي دهد، بيشتر ن\\اظر به ب\\اطن اين آي\\ات اس\\ت كه خودش\\ان فرموده ان\\د: منظ\\ور از س\\اخت زمين و ق\\وت و غ\\ذاي زمين، انس\\ان ه\\اي زمين هس\\تند كه خداوند ظرف مدت چهار دوره به وسيله پي\\امبران زمينه پ\\ذيرش علم الهي را و ق\\وت و غ\\ذاي روح م\\ردم را كه هم\\ان علم اس\\ت ف\\راهم س\\اخته . از آدم ابوالبش\\ر ت\\ا ن\\وح پيغم\\بر يك روز ي\\ا يك دوره از ن\\وح پيغم\\\بر ت\\\ا ظه\\\ور حض\\\رت اب\\\راهيم خليل روز دوم و دوره دوم . از ابراهيم خليل تا ظهور حض\\رت موس\\ي روز س\\وم و ي\\ا دوره س\\وم از ظهور حضرت موسي تا انته\\اي زم\\ان حض\\رت عيس\\ي روز چه\\ارم و دوره چهارم كه خداوند مي فرمايد: در اين چهار روز زمين را س\\اختم و آن را آماده پذيرش باران علم و حكمت نم\\ودم. بع\\د از اتم\\ام دوره چهارم كه خاتمه دوره حضرت عيسي مي باشد خ\\دا خ\\بر مي ده\\د كه انسان ها را براي نزول علم الهي و حك\\ومت آن ه\\ا آم\\اده ك\\ردم . در اين رابطه مي فرمايد: ثم استوي الي السماء و هي دخ\\ان يع\\ني بع\\د از آن چه\\ار روز خداون\\د اراده ك\\رد آس\\مان فك\\ر انس\\ان را به نظ\\ام درآورد. فضاي فكر انسان را منظم و متع\\ادل بس\\ازد كه از اف\\راط و تفريط بركنار بماند و حقايق را آن چنان ك\ه هس\ت بفهم\\د نه اين ك\ه

265

شرح دعاي ندبه

در اشتباه باشد. همان طور كه اين فضا اگر به دود و گاز آل\\وده ش\\ود انسان ها را خفه مي كند و نمي توانند نفس بكش\\ند و آزادانه زن\\دگي كنند، فضاي فكر انسان ها هم اگر آلوده به خرافات و موهومات شود انسان ها را از نظر روحي و علمي و تمدني مي كشد و آن ه\\ا را خفه مي كند. پس بر خدا واجب است كه همان طور كه ه\\واي ك\\ره زمين را پاكيزه و فرح بخش آفريده است فض\\اي فك\\ر انس\\ان ه\\ا را هم از خرافات و موهومات و غذاهاي نابود كننده پاك و تم\\يز نماي\\د. انس\\ان در فضاي فكر خود مي تواند زندگي كند اگ\\ر فك\\ر و ش\\عورش س\\الم باشد، سالم زندگي مي كند و اگر ناس\\الم باش\\د، ناس\\الم زن\\دگي مي كن\\د. پس آن ق\\در كه الزم اس\\ت كه فض\\اي ك\\ره زمين ص\\اف و پ\\اك باشد هزارها برابر آن واجب است فكر انسان ه\\ا و علم و عقي\\ده آن ها صاف و پ\\اك باش\\د. در اين رابطه كه خداون\\د افك\\ار بش\\ريت را از ظهور آدم تا ظه\\ور حض\\رت خ\\اتم ب\\راي پ\\ذيرش علم درس\\ت آم\\اده نموده تا خرافات را مانند افكار مسيحيت يا خرافات يهوديت ص\\اف و پاك نمايد. در اين رابطه مي فرمايد: ثم استوي الي السماء يعني بع\د از چهار دوره خداوند اراده كرد براي انسان ها آسماني صاف و ساده و پاك و پاكيزه به وجود آورد ت\\ا انس\\ان ه\\ا در اين آس\\مان آزادي پي\\دا كنند و از بردگي و استثمار و عقايد خرافي خفقان آور نجات پيدا كنند. براي تنظيم و تعديل فضاي علمي كه صاف و پاك باش\\د اس\\الم را ب\\ه وج\\ود آورد. در اين رابطه مي فرماي\\د: ثم اس\\توي الي الس\\ماء و هي دخان يع\\ني بع\\د از آن چه\\ار روز و چه\\ار دوره كه ص\\د در ص\\د ق\\ابل تطبيق با فكر و تكامل انسان است و قابل تطبيق ب\\ا ط\\بيعت نيس\\ت اراده كرد آسمان را بسازد يعني فض\اي فك\ر انس\ان را ص\اف و پ\اك نمايد. پس از زمان ظهور آدم تا خ\\اتم تح\\ول ابت\\دايي بش\\ريت اس\\ت يع\ني زمينه پ\\ذيرش علم و حكمت و ايم\\ان و تق\\وا و از زم\ان ظه\\ور

تحول متوسطه جامعه بشريت اس\\ت )عج (اسالم تا ظهور حضرت قائم ت\\ا در اث\\ر ت\\ربيت ه\\اي اس\\المي و ق\\رآني ب\\راي پ\\ذيرش حك\\ومت و سلطنت خدا آماده شوند و از گرفتاري ها نج\\ات پي\\دا كنن\\د و از قي\\ام قائم تا انتهاي بي انتها كه دوره تكامل انسان ها و زندگي درس\\ت آدم

ها است ، تعبير به آخرت و زندگي بهشتي شده است . در اين جا الزم است قدري از آيات و كلماتي از قرآن كه در لسان ائمه اطه\\\ار عليهم الس\\\الم هم به معن\\\اي اول و هم به معن\\\اي دوم

266

شرح دعاي ندبه

يادآوري شده است ذكر كنيم تا بدانيم اكثر اين آيات به معناي دوم آن كه معناي باطن و تأويل باشد مطلوب خ\\دا و ائمه اطه\\ار اس\\ت زي\\را مع\\اني ظ\\اهري آن آن ق\\در س\\اده و روش\\ن اس\\ت كه همه كس مي فهمند و مي دانند. احتياج به مفسر و معلم ن\\دارد. آي\\اتي كه به ق\\ران علميت مي دهد و آن را به صورت يك كتاب عميق و عجيب در اختيار مردم مي گذارد باطن اين آيات و عب\\ارات اس\\ت . كلم\\ات و آي\\اتي كه در لسان ائمه اطهار به معاني باطن و تأويلي آن تفس\\ير ش\\ده اس\\ت يكي آي\\ات ليل و نه\\ار اس\\ت . چق\\در زي\\اد خداون\\د كلم\\ات ليل و نه\\ار خورشيد و ماه و ستاره را در قرآن ي\\ادآوري مي كن\\د مانن\\د والليل اذ ادب\\ر و الص\\بح اذا اس\\فر ي\\ا كلمه والليل اذا يغش\\ي والنه\\ار اذا تجلي والشمس و ضحيها... الي آخر، كم نيس\ت . آي\اتي كه خداون\\د پي\دايش روز و شب را از آيات قدرت و عظمت خود مي داند مثال همين دو آيه را در نظر بگيري\\د كه به معن\اي ظ\\اهري اش ق\ابل تط\بيق ب\ا ط\\بيعت نيس\\ت . مگ\\ر به معن\\اي ب\\اطني و ت\\أويلي . ت\\أويل كلمه ليل اين دوره غيبت طوالني امام زمان بلكه دوره زندگي دنياست ، از هب\\وط آدم ت\\ا قيام قائم و معناي باطني نهار يعني روز دوران ظه\\ور ام\\ام زم\\ان ت\\ا انتهاي تكامل بش\\ريت . خ\\دا در اين دو آيه )والليل اذ دب\\ر و الص\\بح اذا اسفر آن ها الحدي الكبر( يعني اين شب طوالني كه پشت كند و تمام شود و صبح روش\\ن ط\\الع گ\\ردد بع\\د از طل\\وع ص\\بح روش\\ن خواهي\\د دانست كه قيامت و يا زهراي مرض\\يه س\\الم الله عليه\\ا يكي از آي\\ات \\ر در ظ\\اهر ق\\رآن بزرگ خداون\\د متع\\ال اس\\ت آيه آن ه\\ا الح\\دي الكب قيامت است كه همه مفسرين آن را به قي\\امت تفس\\ير كرده ان\\د و در زبان ائمه اطهار عليهم السالم شخصيت علمي و ايماني حضرت زهرا س\\الم الله عليه\\ا اس\\ت . گفته ان\\د: وق\\تي آن دو نف\\ر خليفه به عي\\ادت حضرت زهرا آمدن\\د ت\\ا در ظ\\اهر به م\\ردم بفهمانن\\د دوس\\ت حض\\رت زهرا هستند و حضرت زهرا از آن ها راض\\ي اس\\ت ، آمدن\\د و س\\اعتي نشس\\تند و حض\\رت زه\\را رويش را از آن ه\\ا برگرداني\\د و ب\\ا آن ه\\ا حرفي نزد بعد از آن كه رفتند ابوبكر در ظاهر خود را ن\\اراحت نش\\ان داد كه بد كاري شد دختر پيغمبر با ما حرفي نزد و از ما ناراضي ب\\ود، خليفه دوم او را مسخره ك\\رد كه چق\\در احمق هس\\تي باش\\د يك زني هم از دنيا برود و از ما ناراضي باشد. رضايت و يا عدم رضايت او چه تأثيري دارد كه تو را ناراحت ك\\رده اس\\ت . وق\\تي اين جمالت به م\\وال اميرالمؤمنين رسيد كه چنين و چنان با هم ديگر حرف زده اند حضرت اين آيه را خوان\\د كه مص\\داق ك\\امل اين آيه حض\\رت زه\\را س\\الم الله

267

شرح دعاي ندبه

عليهاست . زيرا زندگي بهشتي به شفاعت و وساطت آن حضرت دایر مي ش\ود. حض\رت اين آي\ات را در براب\ر گفته ه\اي خليفه دوم كه ب\ر

اهميت ن\\داده اس\\ت فرم\\ود: كال والقم\\ر و)س (ض\\ايت و غض\\ب زه\\را الليل اذا ادبر و الصبح اذا اسفر آن ها الحدي الكبر يع\\ني بگ\\ذار ش\\ب طوالني بگذرد و صبح روشن نمايان گردد در آن موقع خواهند شناخت كه زهرا سالم الله عليها يكي از حجت ه\\ا و آي\\ات ب\\زرگ خداس\\ت . در اين ج\\ا اگ\\ر منظ\\ور از اين ش\\ب و ص\\بح همين ش\\ب ها و ص\\بح هاي طبيعت باشد كه بع\\د از ده س\\اعت و دوازده س\\اعت تم\\ام مي ش\\ود قابل تطبيق با اين آيات نيست زي\\را خ\\دا مي فرماي\\د: ش\\ب كه تم\\ام شد و صبح طالع گرديد وضعيت قيامت و يا مقام حضرت زهرا روشن مي شود. چقدر زياد شب ها و ص\\بح ه\ا آمده ان\\د و رفته ان\\د و مس\\ئله قيامت و يا مقام حض\رت زه\را هم\ان ط\ور مجه\ول اس\ت و انس\ان جرأت ندارد مقابل قبر آن ها بايستد و سالمي به آن ها بده\\د پس چه

ش\\ناخته مي)س (زم\\اني اس\\ت كه عظمت قي\\امت و حض\\رت زه\\را شود. همان زماني كه دوره غيبت و زندگي دنيا تمام ش\ود و خورش\يد واليت امام زمان عليه الس\\الم ظ\\اهر گ\\ردد و اين ش\\ب ت\\اريك افك\\ار بشريت خاتمه پيدا كند صبح صادق دولت او ظاهر گ\\ردد در آن زم\\ان اس\\ت كه معن\\اي قي\\امت و ي\\ا مق\\ام حض\\رت زه\\را س\\الم الله عليه\\ا شناخته مي شود و نظير همين دو آيه آي\ات زي\اد ديگ\ري كه در ق\رآن خداوند شب و روز را تعريف مي كن\\د و ح\\ادثه اي را بي\\ان مي كن\\د كه قابل تطبيق با شب و روز طبيعت نيس\\ت كلم\\ات س\\ماء و ارض و آب و باران و سيل و طوفان و ماه و خورشيد و ستارگان و زلزله ها و خورشيد گرفتگي و ماه گرفتگي و يا طلوع و غروب س\\تارگان فض\\اي زمين و آسمان و كوه و دريا و صحرا و جمادات و نباتات و حيوانات از اين قبيل كلماتي كه در قرآن خوانده مي شود، اك\\ثريت اين كلم\\ات و يا همه آن ها به معاني دوم كه تأويل قرآن اس\\ت تط\\بيق مي ش\\ود و بعد از اين تطبيق معنا و مفهوم علمي پيدا مي كند. خداون\\د در ق\\رآن ضمن آيه اي در سوره زمر مي فرماي\\د: كت\\اب من و آي\\ات ق\\رآن همه جا دو معنايي است يك معنا در ظاهر طبيعت و يك معن\\ا در ب\\اطن آن كه جامعه بشريت و انسانيت باشد. هرجا خداون\\د در ق\\رآن اس\\مي از اشياء مي برد معن\\اي دوم آن، اش\\خاص هس\\تند آن ج\\ا كه مي گوي\\د:

مي فرمايند)ع(خداوند زمين را بعد از مردن زنده مي كند امام صادق مرگ زمين به معناي مرگ انسان است . انسان كه مي ميرد زمين هم

268

شرح دعاي ندبه

خود به خ\\ود م\\رده اس\\ت و م\\رگ انس\\ان هم به معن\\اي م\\رگ دين و عقيده اوست . انسان كافر مرده است و انسان مؤمن زنده و اين آيه را تأويل به ظهور امام زمان مي كند خدا مي فرمايد: بدانيد كه وقتي زمين بميرد دو مرتبه خدا آن را زنده مي كند امام مي فرمايد: وق\\تي كه انسان ه\\ا مبتال به كف\\ر و فس\\اد ش\\وند و زمين پ\\ر از ظلم و ج\\ور گردد خداوند با ظاهر ساختن دين و مظاهر دين دو م\\رتبه بش\\ريت را به علم و ايمان زن\\ده مي كن\\د. پس ب\\ه ط\\ور كلي ه\\ر ج\\ا كلمه اي در قرآن مي بينيد كه خداوند از طبيعت و مظاهر طبيعت سخن مي گويد، معناي اصيل علمي آن كه قابل قبول انسان هاي متفكر است ، جامعه بشريت و انسان هاي بزرگ جامعه هستند زيرا زمين به وجود انس\\ان زنده است . وقتي انسان با كف\\ر و گن\\اه بم\\يرد فس\\اد و ظلم ع\\الم را بگيرد زمين هم خود به خود مرده است و ارزشي ن\\دارد. پس اين آيه شريفه )ثم استوي الي السماء...( هم بر اساس تأويل به معن\\اي دوم آن كه جامعه بشريت باشد معنا و محتوي پيدا مي كند و ق\\ابل قب\\ول افكار سالم است . در اين جمله شريفه از آيات سوره فصلت خداون\\د س\\اخت و س\\ازندگي افك\\ار م\\ردم را ي\\ادآوري مي كن\\د ت\\ا بتوان\\د اين انسان هاي زميني را كه در دل طبيعت غرقند و جز آب و نان و شكم و ماديات چيزي نمي فهمند و مانند حيوانت ب\\ا يك\\ديگر مي لولن\\د، اين افكار زميني را آس\\ماني بس\\ازد. يع\\ني فك\\ر انس\\ان را مت\\وجه خ\\دا و حقيقت و عالم آخرت و واليت خدا و اولياء خدا نمايد. زيرا حقيقتا تنها دارويي كه بشريت را اصالح مي كند و ظلم و فساد را از بين مي برد ايمان و تقواي مردم است . تا انسان ها در فك\\ر خ\\ود خ\\دا را نيابن\\د و عظمت خدا را درك ننمايند و يقين به حساب و كتاب پيدا نكنند ص\\الح و مصلح نخواهند شد. هرگز در تاريخ پيدا نش\\ده اس\\ت كه يك انس\\ان ك\\افر و ي\\ا مش\\ركي مص\\لح ج\\امعه بش\\ريت باش\\د و بتوان\\د در محيط زندگي خود به انس\\ان ه\\ا خ\\دمت كن\\د. ظلم و فس\\اد را از بين ب\\برد، عدل و داد برقرار نماي\\د. اگ\\ر هم ت\\ا ام\\روز بش\\ريت روي خوش\\ي از حكومت ها ديده و آسايش نسبي پيدا ك\\رده اس\\ت از حك\\ومت ه\\ايي بوده كه در رأس آن پيغم\\بر و ي\\ا ام\\ام و ي\\ا يكي از اولي\\اء خ\\دا ب\\وده است . هر كس از كافر انتظار داشته باشد. كه زندگي خود و مردم را به صالح آورد و هدفش خدمت به بندگان خدا باشد مانند كسي اس\\ت كه از مردگان انتظار جنبش و حركت داشته باشد پس ب\\راي ص\\الح و اصالح ع\\الم و پي\\دايش يك زن\\دگي كه در آن رقم رنج و زحمت ص\\فر باشد و موفقيت بي نهايت چاره اي به جز اصالح فكر بشر نيست . اين

269

شرح دعاي ندبه

افكار زميني انسان ها كه در طبيعت غوطه ورند بايستي تبديل به فكر ايماني و آسماني شود. انسان خود را در برابر خ\\دا ببين\\د نه در براب\\ر طبيعت و مظاهر طبيعت . طبيعت همه جا از انسان كوچك تر است و انسان از طبيعت بزرگ تر و باالتر. انسان مي توان\\د ط\\بيعت را مه\\ار كن\\د و آن را به اعت\\دال آورد وليكن ط\\بيعت نمي توان\\د انس\\ان را به نظام آورد. آيا يك كافر و ظالمي پيدا كرده ايد كه از كوه و دريا بترسد به مردم ستم نكند يا از ماه و خورشيد و ستارگان بترسد و يا به امي\د اجر و مزدي از طبيعت به انسان ها خدمت كند. مب\\ارزه پيغم\\بران ب\\ا بت ها و مظاهر شرك و بت پرس\\تي ب\\راي اين اس\\ت كه بت ه\\ا نمي توانند مصلح جامعه بشريت باشند انسان هاي متكبر و ظالم هرگ\\ز از بت ها و يا مظاهر طبيعت نترسيده اند. بايستي قدرتي در فكر انس\\ان نمايش پيدا كند و زنده شود كه بهتر و باالتر از انسان باش\\د و انس\\ان خود را در برابر آن كوچك و ناتوان ببيند ت\\ا حاض\\ر به اط\\اعت ش\\ود و

آن قدرت بزرگ تر و باالتر از انسان خداي انسان است . خدا قدرت دارد انسان ها را به نظام درآورد. غرایز ط\\بيعي آن ه\\ا را مانند حرص و تكبر و هوي و هوس كن\\ترل كن\\د و از اين انس\\ان ه\\ا افرادي مانن\\د انبي\\اء و اولي\\اء بس\\ازد كه در براب\\ر عظمت او خاض\\ع و خاشع شوند و دست از فساد و ظلم بردارند. پس براي اصالح ج\امعه بشريت چاره اي ب\\ه ج\\ز اص\\الح فك\\ر او نيس\\ت و فك\\ر انس\\ان هرگ\\ز اصالح نمي شود مگر در برابر يك قدرت محيط و مسلط تا خود را در برابر او كوچك و ناتوان ببيند. به امي\\د اج\\ر او به بن\\دگان خ\\دا خ\\دمت كند و از ترس عذاب و انتقام او دست از ظلم و خي\\انت ب\\ردارد. پس خدايي كه رب العالمين است و اين انسان ه\اي م\ادي ط\\بيعي را مي خواه\\د ت\\ربيت كن\\د ت\\ا ب\\ر طبق دس\\تور او و نقش\\ه او زن\\دگي خ\\ود و ديگران را اداره كند بايستي خود را به بشريت معرفي كند و در افكار مردم به قدرت و ربوبيت جلوه نمايد. اين علم خداشناسي و مع\\رفت به خود را در فكر بشر متمركز كند تا انسان بداند و ببين\\د همه ج\\ا يك ق\درت عظيم و نامتن\\اهي ب\\ر او محيط و مس\\لط اس\\ت . ب\\ا يك چ\\نين معرفتي و دركي انسان به نظام مي آيد و مي توان\\د ديگ\\ران را هم به نظ\\ام درآورد. از اين رو در اين آيه ش\\ريفه ثم اس\\توي الي الس\\ماء خداوند خبر مي دهد كه با ظهور دين مقدس اس\\الم و تعليم\\ات خ\\اتم پيغمبران اين انسان زميني را كه به جز زندگي مادي چيزي نمي فهمد

270

شرح دعاي ندبه

آسماني مي سازد يعني با ظهور اسالم معارف ربوبيت و الوهيت را ومعارف نبوت را و واليت خدا را در فكر انسان متمركز مي نمايد.

لذا حقيقتا بعد از ظهور دين اسالم اين انس\\ان ه\\اي م\\ادي زمي\\ني ، ش\\دند. مس\\تقيما در داي\\ره حك\\ومت خداون\\دآس\\ماني و الهي س\\اخته

متعال قرار گرفته اند. در زمان نبوت پيغمبر اس\\الم از بعثت ت\\ا وف\\ات ه\\ا هر نوع حادثه اي حكومتي يا تربيتي و يا قضاوت در ميان مس\\لمان

پيدا مي شد شخص پيغمبر و همه مسلمان ها به انتظار مي نشستند ت\\ا وحي الهي برس\\د و مش\\كل آن ه\\ا را حل كن\\د. در داس\\تان تهمت به عايشه زن پيغمبر كه حكم احكام منافي عفت چيست و با كس\\اني كه م\\رتكب عمل من\\افي عفت مي ش\\وند چه باي\\د ك\\رد، همه در انتظ\\ار نشس\\تند ت\\ا س\\وره ن\\ور ن\\ازل ش\\ود و خداون\\د حكم تهمت و غيبت را روشن سازد. در يك حادثه اتفاقي كه پيغمبر اكرم به يكي از جن\\گ ه\ا رفته بود و عايشه همسر خ\\ودش را هم به هم\\راه خ\\ودش ب\\رده ب\\ود موقعي كه به مدينه برگشتند آن مسلماني كه مأمور بود شتر عايش\\ه زن پيغمبر را حركت دهد خيال ك\\رد عايش\\ه در مي\\ان كج\\اوه نشس\\ته اس\\ت . جمعيت به ط\\رف م\\دينه ح\\ركت كردن\\د ب\\ا اين ك\\ه عايش\\ه به گوشه اي از بياب\\ان ب\\راي قض\اي ح\\اجت رفته ب\\ود جمعيت ش\ايد چن\\د كيلوم\\تر جل\\و افتادن\\د يكي از اص\\حاب پيغم\\بر كه در آخ\\ر جمعيت ه\\ا حركت كرده ب\\ود زني را تنه\\ا در بياب\\ان مش\\اهده ك\\رد و معل\\وم ش\\د عايشه زن پيغمبر است شتر خود را خوابانيد عايش\\ه س\\وار ش\\د و در آخ\\ر جمعيت وارد م\\دينه ش\\دند م\\ردم اين منظ\\ره را به ص\\ورت يك تهمت و داستان درآوردن\\د. همه ج\\ا گفتن\\د: اين زن و م\رد ب\\ا يك\\ديگر قول و قرار داشته اند كه تا در بيابان تنها بمانند و با يكديگر رابطه پيدا كنند همه جا اين تهمت را گفتند و مردم هم قبول كردند. ش\\هر م\\دينه يك پارچه پر از تهمت و غيبت شد هيچ كس احتمال نمي داد كه غير از اين بوده و يك حادثه اتفاقي ب\\وده اس\\ت. همه ج\\ا گفتن\\د: عايش\\ه چه كاره هست و م\\ردي كه عايش\\ه را به م\\دينه آورده چ\\ه ك\\اره اس\\ت؟ پيغمبر اكرم و ديگر اقوام عايشه از اين تهمت ها رنج مي بردند. مردم هم حقيقت را نمي دانستند و خي\ال مي كردن\د ق\ول و ق\راري در ك\ار ب\وده اس\ت. ع\ادت پيغم\بر اك\رم هم اين ب\ود كه گفته ه\اي كس\ي را تكذيب نمي كرد به كسي نمي گفت: دروغ گو دروغ گف\\تي بلكه در اين حادثه ه\\ا به انتظ\\ار وحي آس\\ماني مي نشس\\ت همه آمدن\\د به پيغم\\بر اكرم پيشنهاد كردند كه بايستي اين دو نفر تنبيه شوند چرا ب\\ا يك\\ديگر

271

شرح دعاي ندبه

يك چ\نين رابطه اي پي\دا كرده ان\\د. رس\ول خ\دا س\اكت ب\\ود، چن\\د روز گذش\\ت حوص\\له ها س\\ر آم\\ده ب\\ود. م\\ردم خي\\ال مي كردن\\د راس\\ت گفته اند، حقيقت را گفته ان\\د ت\\ا اين ك\\ه ح\\الت وحي ب\\ر پيغم\\بر اك\\رم عارض شد. همه به انتظار نشستند تا ببينند خدا چه مي گويد. آيا خ\\دا هم اين تهمت ها را تصديق مي كند و يا تكذيب مي نمايد. آي\\ات س\\وره نور نازل شد و خداوند براي كساني كه بدون دليل و برهان و يا دي\\دن گناه و معصيت به حدس و گم\\ان خ\\ود تهمت مي زنن\\د هش\\تاد تازي\\انه معين كرد، فرمود: كساني كه زن هاي پاك و نجيب و ي\\ا ش\\وهردار را متهم به گناه مي كنند يا بايستي چهار شاهد در محكمه حاضر كنند كه به چشم خود عمل منافي عفت را ديده اند و اگر ب\\دون رؤيت و دي\\دن يك چنين تهمتي زدند به هشتاد شالق محكوم مي شوند. طبق اين آيه ش\\ريفه پيغم\\بر اك\\رم نف\\رات اولي كه يك چ\\نين تهمت و ش\\هرتي ب\\ه وجود آوردند احضار نمود به هر كدام هشتاد تازي\\انه زد و س\\اير م\\ردم را توبيخ و مالمت نمود كه چ\\را گن\\اهي را كه به چش\\م خ\\ود نديده ان\\د تهمت مي زنند. پس هر جا حادثه اي در كار ب\\ود م\\ردم به انتظ\\ار وحي آسماني مي نشستند. خداون\\د در اين بيس\\ت و س\\ه س\\ال دوران وحي همه آن ب\\دعت ها و خراف\\ات را از افك\\ار م\\ردم زدود و انس\\ان ه\\اي صالح و مؤمن با فكري تازه و روشن تربيت كرد و امروز تنه\\ا مكت\\بي كه مي تواند فكري سالم و مبرا از خرافات و موهومات بس\\ازد فقط مكتب اس\\الم به ره\\بري چه\\ارده معص\\وم اس\\ت . پس مكتب اس\\الم مكتبي است كه فكر و عقيده انسان ها را علميت مي دهد و مردم را از داي\\ره تعب\\د و تقلي\\د خ\\ارج مي كن\\د. همه كس درس\\ت بفهمن\\د و

درست بدانند و درست زندگي كنند. يكي از داس\\تان ه\\اي ديگ\\ري كه حقيقت ارتب\\اط ش\\خص پيغم\\بر و ساير مردم را به خداوند متعال ثابت ك\\رد و ط\\وري مس\\ئله توحي\\د را واضح و روشن نمود كه انسان ها با كوچك ترين تأمل و تفكر وابس\\ته به خدا مي ش\دند، داس\\تان س\\ئوآالتي ب\\ود كه ق\\ريش راجع به مس\\ائل ت\\اريخي از پيغم\\بر خ\\دا نمودن\\د و آن اين ب\\ود كه كف\\ار ق\\ريش پيش خودشان نقشه كشيدند و گفتند براي اين ك\\ه م\\ا ب\\دانيم و بفهميم كه اين پيغمبر از پيش خود مي گويد يا از قول خدا مي گويد و يا آموزگار و معلمي دارد بهتر اين است كه مسائلي را ب\\رويم از اهل كت\\اب و از پيغمبران گذش\\ته ي\\اد بگ\\يريم و آن مس\\ائل را از پيغم\\بر خ\\دا س\\ئوآل

272

شرح دعاي ندبه

كنيم. اگر چنان گفت كه اهل كتاب به ما آموخته ان\\د معل\\وم اس\\ت كه حقيقت مي گويد و خدا به او مي آموزد و اگ\\ر غ\\ير آن گفت ي\\ا از اين جا و آن جا ي\\اد گ\رفت و به م\\ا خ\\بر داد ث\\ابت مي ش\ود كه دروغ مي گويد كه خود را وابسته به خدا مي داند. ب\\ا علم\\اي يه\\ود و مس\\يحيت تماس گرفتند به آن ها گفتند: از كتاب هاي خود مسائل تاريخي به م\\ا بياموزي\\د ت\\ا م\\ا ب\\ا دانس\\تن آن مس\\ائل اين آق\\ا را كه ادع\\اي نب\\وت مي كن\\د آزم\\ايش ك\\نيم آن ه\\ا هم از خ\\دا خواس\\تند كه موجب\\ات محك\\وميت پيغم\\بر را ف\\راهم كنن\\د. س\\ه داس\\تان به آن ه\\ا آموختن\\د داستان اصحاب كهف و مص\\احبه موس\\ي ب\\ا خض\\ر پيغم\\بر و داس\\تان

ذوالقرنين . داستان ه\\ايي ب\\ود كه فقط علم\\اء درجه اول مس\\يحيت و يه\\وديت مي دانستند و بعد از اين سه داستان به آن ه\\ا گفتن\\د كه از پيغمبرت\\ان سئوآل كنيد كه قيامت كي واقع مي شود. اگ\\ر آن س\\ه داس\\تان را به كيفيتي كه ما گفتيم براي شما گفت و اين مسئله چهارم را كه قيامت باشد اگ\\ر گفت مي دانم و از س\\ال و م\\اهش خ\\بر داد يقين بداني\\د كه پيغمبر نيست زي\\را هيچ پيغم\\بري از س\\ال و م\\اه ظه\\ور قي\\امت خ\\بر ندارد، علمش مخصوص خداوند متع\\ال اس\\ت . كف\\ار ق\\ريش اين س\\ه داستان را پيش خود نوشتند و ياد گرفتند و همچنين مسئله قي\\امت را خ\\دمت آن حض\\رت رس\\يدند و ع\\رض كردن\\د اگ\\ر درس\\ت مي گ\\ويي پيغمبر خدا هستي و جبراييل بر ت\\و ن\\ازل مي ش\\ود بگ\\و ببي\\نيم، داستان اصحاب كهف و خضر و ذوالقرنين چه بوده اس\\ت و ديگ\\ر اين كه قيامت كي واقع مي شود. پيغمبر اكرم فرمود: مانعي ن\\دارد ف\\ردا بياييد جوابش را به شما مي گويم در انتظار نزول وحي آس\\ماني هستم . خداوند متعال هم براي اين كه تحقيقات آن ها كامل تر شود و صد در صد يقين پيدا كنند كه پيغمبر اکرم از پيش خود و به رأي خ\\ود چيزي نمي گويد وحي را به تأخير انداخت . پيغمبر ام\\روز و ف\\ردا ك\\رد هي آمدند سئوآل كردند فرمودند: فرشته وحي نازل نشده است فردا بيايي\\د. اين ف\\ردا فرداه\\ا ت\\ا چهل روز ط\\ول كش\\يد. مس\\لمان ه\\ا هم كس\اني كه ض\عف ايم\\اني داش\تند به ش\ك و ش\بهه افتادن\د و گفتن\د: چطور پيغمبري است كه ام\\روز و ف\\ردا مي كن\\د و ج\\واب نمي ده\\د. كفار قريش در حالي كه ذوق و شوق پيدا كرده بودند كه ب\\ه نظ\\ر آن ها ثابت مي شود كه او پيغمبر خدا نيست و نمي تواند ج\\واب مس\\ائل را بده\\د اين ط\\رف و آن ط\\رف تبليغ مي كردن\\د و همه ج\\ا ش\\هرت

273

شرح دعاي ندبه

مي دادن\\د كه دروغ پيغم\\بر ث\\ابت ش\\د و از ط\\رفي دقت و م\\واظبت داشتند كه مبادا به جايي برود و كتابي يا

خواننده كتابي پيدا كند و جواب مسائل را ياد بگيرد. چهل روز طول كشيد تحقيقات آن ها هم ك\\امل ش\\د و بعض\\ي از مس\\لمان ه\\ا هم به شك و شبهه افتادند تا اين كه حالت وحي براي آن حضرت دس\\ت داد و سوره كهف نازل شد. خداوند در اين سوره به كيفيت زيبا و ج\\البي سه داستان آن ها را در اختيار آن ها گذاشت و در آخر فرمود: مسئله قيامت را جز خدا كس\\ي نمي دان\\د. مس\\لمان ه\\ا نفس\\ي به راح\\تي كشيدند. كساني هم كه مالمت ك\\رده بودن\\د خج\\الت كش\\يدند و ب\\راي سئوآل كنندگان هم عذري باقي نماند كه صد در صد يقين پيدا كنند كه اين پيغمبر از پيش خود و به فكر خود چ\\يزي نمي گوي\\د و آن چ\\ه مي گوي\\\د مرب\\\وط به وحي اس\\\ت . به اين كيفيت پيغم\\\بر اك\\\رم افك\\\ار مس\\لمانان و م\\ردم زم\\ان را در انتظ\\ار وحي آس\\ماني ق\\رار مي داد. وضعي به وجود آمده بود كه مردم هر صبح و ش\\امي و ه\\ر س\\اعت و زماني خ\ود را در ش\عاع واليت خ\دا مي ديدن\د احك\ام ج\زيي و كلي و سئوآالت كوچكي كه از آن پيغمبر مي كردند مربوط به حوادث زم\\ان جاهليت ، تمامي اين احكام و سئوآالت را به انتظار خدا مي نشس\\تند و ج\\واب آن را از خ\\دا مي گرفتن\\د. ل\\ذا حقيقت\\ا يك دولت ص\\د در ص\\د اسالمي الهي تشكيل دادند. حكومتي كه گ\رچه ظ\اهرا پيغم\بر اس\الم در رأس آن حك\\ومت ب\\ود و م\\رجع م\\ردم ش\\ناخته ش\\ده ب\\ود وليكن مي ديدند كه خود آن حضرت هم مانند ساير مردم صد در صد وابس\\ته به خداست . به رأي خ\\ود نمي گوي\\د و تص\\ميم نمي گ\\يرد. جن\\گ ه\\ا و صلح ها معاهده ها ق\\ول و قراره\\ا همه اين ه\\ا بين م\\ردم و خ\\دا واقع مي شود. پيغمبر هم مانند ديگ\\ران م\\أموري از ج\\انب خداون\\د متع\\ال است . مردم در دايره حكومت پيغمبر به سه دسته تقس\\يم ش\\دند. دو اقليت و يك اكثريت . آن دو اقليت شايد از صد هزار نفر يك نف\\ر و آن اكثريت بقيه مردم . يك اقليت مؤمن كه مخصوصا بعد از وفات رسول خدا ثابت شد كه در مرحله اول سه نفر و با مختص\\ر تحقيقي ده نف\\ر

بيشتر نيستند. حديث هم در اين رابطه وارد ش\\ده كه فرمودن\\د: ارت\\د الن\\اس بع\\د رسول الله اال ثالثه اوسبعه يعني مردم بع\\د از رس\\ول خ\\دا از خط او برگشتند مگر سه نفر يا هفت نفر. سلمان و ابي ذر و مق\\داد و عم\\ار

274

شرح دعاي ندبه

و چند نفر مانند آن ها و آن اقليت ديگر حدود شش نف\\ر من\\افق درجه يك و شش نفر ديگر همكار با آن ها. همان هايي كه از ابتداي بعثت تا روز وفات به طمع دنيا و حكومت تظاهر به مسلماني كردن\\د و نقش\\ه كشيدند كه به هر قيمت تمام شود در شعاع حك\\ومت پيغم\\بر خ\\ود را به حكومت و رياست برسانند. لذا همه ج\\ا خ\\ود را به عن\\وان به\\ترين مسلمان جا مي زدند تمام مسائل اسالمي را بهتر از ديگران عمل مي كردند و گاهي هم از خ\\ود پيغم\\بر به\\تر ب\\راي اس\\الم و احك\\ام اس\\الم دلسوزي مي نمودند. افكار مردم را از مسئله واليت و حكومت بعد از

و اهل بيت پيغم\\بر)ع(پيامبر منصرف و مردم را به علي بن ابي طالب بدبين مي كردند و عاقبت هم به مقاص\\د خ\\ود رس\\يدند. اين اقليت هم شش نف\\ر ت\\ا دوازده نف\\ر. بقيه م\\ردم كه اك\\ثريت هس\\تند انس\\ان هايي ساده و خوش باور آن چن\\ان به س\\خنان اص\\حاب پيغم\\بر گ\\وش مي دهند و تس\\ليم مي ش\\وند كه احتم\\ال هم نمي دهن\\د در مي\\ان اين همه مسلمان ها يك نفر منافق و دروغ گو باش\\د. به هم\\ان م\يزان كه ب\\راي ش\\خص رس\\ول خ\\دا ق\\ائل به ص\\داقت و قداس\\ت بودن\\د ب\\راي اصحاب آن حضرت هم به همين ميزان . قائل به قداست بودند. همان منافقين درجه اول در ارتباط با شخص پيغمبر آن چنان تظاهر داشتند كه وقتي پيغمبر وضو مي گرفت يا موي سر و محاس\\ن خ\\ود را ش\\انه مي زد مي دويدند قطرات آب وضو را براي تبرك بگيرند ي\\ا اگ\\ر م\\ويي از سر پيغمبر كنده مي شود براي تبرك بردارند. يك چن\\ان ج\\و حس\\ن ظني به وجود آوردند كه شايد تا ق\\رني بع\د از رس\ول خ\\دا فك\ر نمي كردند كه منافقي يا دروغ گويي در ميان مسلمین باشد. پيغمبر اك\\رم و ائمه اطه\\\ار عليهم الس\\\الم هم م\\\واظب اين حس\\\ن ظن و حفظ وحدت اسالمي بودند. مصيبت هايي كه خ\\ود آن ه\\ا تحمل مي كردن\\د

را به ص\\ورت )س (به كسي نمي گفتند تا جايي كه شهادت حضرت زه\\را كسالت و مريضي جل\\وه دادن\\د مب\\ادا مس\\لمان ه\\ا نس\\بت به يك\\ديگر بدبين شوند. لذا پيغمبر اكرم با سياست خود از آن جمعيت يك قدرت الهي آسماني به وجود آورد كه هر وقت به ميدان جنگ مي رفتند ص\\د در صد يقين به پيروزي داشتند و خ\\ود را اس\\باب و اب\\زاري ب\\ه دس\\ت خدا مي دانستند. حتي در داستان خالد بن وليد يكي از شجاعان زم\\ان آورده ان\\د كه يك دك\\تر ب\\ا او تم\\اس گ\\رفت و از او تقاض\\ا ك\\رد اج\\ازه طبابت بدهد مريض ها يا زخمي ها را معالجه كند و س\\م مهلكي را به خالد نش\\ان داد كه اگ\\ر قط\\ره اي از اين مي\\ان دري\\ا بري\\زد م\\اهي ه\\ا مي ميرن\\د. خال\\د بن ولي\\د آن ش\\ربت س\\مي را س\\ر كش\\يد و آن م\\رد

275

شرح دعاي ندبه

دستپاچه شد كه آن س\\ردار لش\\كر مي م\\يرد و او را اع\\دام مي كنن\\د. مشاهده كرد كه رنگ خالد سرخ تر و بر افروخته تر شد و آن دك\\تر كه ظاهرا ايراني بوده است به سلطان خ\\ود گ\\زارش داد كه اين جمعيت به يك قدرت غيبي مربوطند به اتكاء او مي جنگند. م\\رگ را ب\\ه دس\\ت خ\دا مي دانن\\د نه ب\ه وس\يله جنگ و شمش\ير. تم\امي فتوح\\ات ص\در اسالم كه تقريب\\ا ظ\\رف بيس\\ت س\\ال انج\\ام گ\\رفت مرب\\وط به دين و عقيده آن مسلمانان بود كه به هر مي\\داني مي رفتن\\د خ\\دا را ب\\ا خ\\ود مي ديدند و به اتكاء خدا مي جنگيدند. درس\\ت يك دولت الهي آس\\ماني در مسير اعتقاد به خدا ثابت و محكم . فقط مصيبتي كه گردن گير آن ها شده بود، همان سادگي و خ\\وش ب\\اوري آن ه\\ا ب\\ود كه خي\\ال نمي كردند منافقي ي\\ا دروغ گ\\ويي در مي\\ان اين همه مس\\لمانان باش\\د. در نتيجه افكار مردم زمان را اگر مربوط به افكار م\\ردم پيش از پيغم\\بر كنيم خواهيم ديد كه يك مرتبه در اثر تعليم\\ات و تبليغ\ات رس\\ول خ\\دا انسان هايي كه صد در صد خرافاتي يا طبيعي بودند تب\\ديل به انس\\ان هايي خ\\دايي و الهي گرديده ان\\د وليكن مص\\يبت ب\\زرگ ض\\عف فك\\ر و قلت معلومات آن ها و حسن ظن آن ها به مؤمن و من\افق ب\\ود كه از هر كس مي شنيدند باور مي كردند و آن چه مي ش\\نيدند عمل مي كردند. الزم بود يك نهضت علمي و فكري در ميان آن ها به وجود آي\\د

تا اولياء خدا را چنان كه شايسته است بشناسند. نهضت فكري و علمي در اسالم بعد از رسول خدا :

در مس\\ير همين نهض\\ت علمي و فك\\ري ت\\ا وص\\ول به يك مع\\رفت ك\\امل انس\\ان ه\\ا در هفت دوره و هفت طبقه ق\\رار گرفتن\\د اين را مي دانيم كه انسان ها در فهم و شعور و ايمان و شناخت حق و باطل يكنواخت نيستند با هم تف\\اوت دارن\\د، تفاوتش\\ان از زمين ت\\ا آس\\مان .\\يين و كف\\ار در مشاهده مي كنيم كه خداوند مي فرماي\\د: اب\\رار در عل\\يين هس\\تند در بي نه\\ايت ه\\ا س\\جين ج\\ا مي گيرن\\د. آن ه\\ا كه در عل زندگي مي كنند عزت و عظمت و مك\\ان و زم\\ان زن\\دگي و همه چ\\يز بي نهايت است و آن ها كه در سجين هستند براب\\ر حجم بدنش\\ان ج\\ا ندارند چه برسد كه مي\\دان گ\\ردش و تف\\ريح هم داش\\ته باش\\ند. از آن \\يين ت\\ا اين نقطه بي نه\ايت ذلت و ب\\دبختي نقطه بي نه\\ايت يع\\ني عل چقدر زياد درجات و دركات مرب\\وط به علم و اس\\تعداد انس\\ان هاپي\\دا مي شود، . البته وضوح اين دركات و درجات در زندگي آخرت و يا در

276

شرح دعاي ندبه

انتهاي تكامل روشن مي گ\\ردد. فعال مش\\اهده مي ك\\نيم كه در هم\\ان مقبره امام هشتم هارون هم دفن است گفتند: امام هشتم را اين ج\\ا دفن كنيم تا افتخاري براي امام هش\\تم باش\\د كه در مق\\بره س\\لطنتي دفن شده است . چه كسي در آن زم\\ان مي توان\\د تش\\خيص بده\\د كه جاي امام هشتم عليين است و جاي هارون سجين مگ\\ر هم\\ان ه\\ا كه اصول حقايق و معارف را مي دانند. پس انسان ها در درجات مختلف

قرار مي گيرند. در مسير حركت به سوي خدا و حقيقت درجات پيدا مي شود و در مسير به سوي طبيعت و مال و ثروت دركات و اين درجات و درك\\ات مربوط به طرز فكر انسان ها در ارتباط با مظاهر حق و باطل است . آن اقليتي كه برحقن\\د رييس آن ه\\ا و مكتب آن ه\\ا از ابت\\دا ت\\ا انته\\اي تاريخ شناخته شده محور درجاتند. هر كسي كه مي خواه\\د در فض\\اي علم و دانش پرواز كند و ترقي نمايد به همان شخصيت هاي برجس\\ته الهي و آس\\ماني نگ\\اه مي كن\\د مانن\\د پرن\\دگان كه وق\\تي مي خواهن\\د پرواز كنند به آسمان نگاه مي كنند، اگر به زمين نگاه كنند نمي توانند پرواز كنند فكر مترقي آن فكري را مي گويند كه آن چه مي بيند و مي داند از نظر حقانيت مي بيند و مي داند حق بودن ه\\ر حقي دو ش\\رط اساس\\ي دارد كه ب\\ا حفظ اين دو ش\\رط مرام ه\\ا و دين ه\\ا و ق\\انون و قاعده ها و مكتب ها حق است . اگر اين دو شرط نباش\\د ب\\اطل اس\\ت هر چند مصداق طبيعي داشته باشد. آن دو شرط يكي اين كه حق آن است كه خدا مي گويد و اولياء كامل خ\\دا مي گوين\\د و از مكتب خ\\دا گرفته مي شود. كلمه حقي كه در بيابان پيدا كني يا از افكار اين و آن اقتباس كني به قول معروف مكتب التقاطي ، حق شناخته نمي شود. خداوند مي فرمايد: الحق من ربك يعني حق آن اس\\ت كه از خ\\داي تو مي آي\\د مي گ\\وييم: خ\\دايا! مثال دو دو ت\\ا چه\\ار ت\\ا حق نيس\\ت . اين ق\\انون و قاع\\ده هاي درس\\ت و هندس\\ه ها كه ن\\تيجه بخش اس\\ت حق نيس\\ت. معن\\اي آيه اين اس\\ت اگ\\ر خ\\دا بگوي\\د دو دو ت\\ا چه\\ار ت\\ا اين حس\\اب درس\\ت اس\\ت حق اس\\ت و اگ\\ر ديگ\\ري بگوي\\د حق نيس\\ت . مي پرسيم چرا دو دو تا چهار تاي يزيد و ابن و زي\\اد ب\\اطل اس\\ت . ام\\ا دو دو تا چهار تاي امام معصوم و يا خدا حق اس\\ت . اين را مي گويند: انحصار طلبي كه خدا حك\\ومت را منحص\\ر به خ\\ودش و اولي\\اء خودش مي داند مي گويد: سر سفره معاويه نرويد گرچه به\\ترين غذاهاي لذيذ باشد. سر س\\فره علي بن ابي ط\\الب بروي\\د گ\\رچه ن\\ان

277

شرح دعاي ندبه

جوين باشد. اين نان جوين يا علف صحرا كه خدا مي گويد: حق است وليكن آن نعمت ها و لذت ها و چرب و شيرين ها كه معاويه مي گوي\\د باطل است . حق و باطل در ارتباط با اين دو سفره مثل اين است كه اگر خدا بگويد دو دو تا چهار تا درست است اما اگر معاويه ه\\ا بگوين\\د باطل است . اين مسئله كه خدا مي گويد: حالل آن است كه ن\\ام خ\\دا بر آن ذكر شود و به نام خدا در اختيار شما ق\\رار گ\\يرد همين معن\\ا را مي فهماند كه حساب رياضي دو دو ت\\ا چه\\ار ت\\ا از زب\\ان خ\\دا درس\\ت است وليكن از زبان دشمن خدا غلط اس\\ت . خداون\\د محرم\\ات را كه مي ش\\مارد مي گوي\\د: گوش\\ت خ\\وك ، گوش\\ت ميته حيوان\\ات درن\\ده ، سمومات مهلك و آن سفره اي كه مارك الهي ندارد و ما اهل لغيرالله يعني همان سفره اي كه به ن\\ام خ\\دا نيس\\ت پس س\\فره مع\\اويه اه\\ل

اهل لله اس\\ت . آن يكي ح\\رام )ع (لغيرالله است و نان جوين امام علي ب\ا آن ل\ذتي كه دارد و اين يكي حالل ب\\ا آن خش\\ونتي كه دارد. ج\\واب اين است كه دو دو تا چهار تاي معاويه مانن\\ده دآن ه\\اي اس\\ت كه در دام گذاشته اند مانن\\د مغ\\ز گ\\ردو ب\\راي ص\\يد م\\وش . لذي\\ذ اس\\ت ام\\ا هالكت است . درست است اما مردم را به پناه حكومت نادرس\\ت مي

ش\\ما را در)ع (ب\\رد و از آن ج\\ا س\\رازير جهنم . وليكن ن\\ان ج\\وين علي خانه خدا و پيغمبر مي برد و از آن ج\\ا در زن\\دگي بهش\\تي پس ش\\رط اول حق گويي و يا حق جويي همين مارك الهي است و به تعبير قرآن اهل لله نه اين كه اهل لغيرالله باشد. آن چه دشمنان خدا يا اولياء خدا دارند از مال و ثروت و قدرت اين ه\\ا همه م\\ال اس\\ت ث\\روت اس\\ت، علم اس\\ت و ق\\درت اس\\ت ولي چ\\ون خ\\دا نمي گوين\\د ب\\ه دس\\ت دشمنان خداست ، انسان ه\\ا را به جهنم مي كش\\اند و اين همه جنگ و ن\\زاع در دني\\ا به راه مي ان\\دازد. وليكن آن چ\\ه خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا مي گويند گرچه شبيه گفته ه\\ا و نوش\\ته هاي دش\\منان خداس\\ت وليكن اين گفته ها شما را در سايه حكومت خدا و اولياء خدا ق\\رار مي ده\\د و از آن ج\ا به س\وي بهش\ت . پس ه\ركس در جس\تجوي كت\اب حق و دين حق و گفته ها و نعمت ه\\اي حق و ره\\بران حق اس\\ت بايس\\تي اين دو ش\\رط اساس\\ي را در نظ\\ر بگيرن\\د. يكي اين ك\\ه گفته ه\\ا و نوش\\ته ها خرافات نباشد حقيقتا مردم را به نعمت هايي كه خدا آفري\\ده ه\\دايت كند، مصداق طبيعي داشته باشد و ديگر اين كه در شعاع حكومت خدا و حكومت اولياء خدا باشد مانند دآن هاي در دام م\\وش نباش\\د ك\\ه به طمع مغ\\ز گ\\ردو انس\\ان ه\\ا را ب\\ه هالكت بكش\\اند. پس بين اين دو

278

شرح دعاي ندبه

حركت دركاتي و درج\\اتي پي\\دا مي ش\\ود كه همه اين ه\\ا را خداون\\د و ائمه اطهار عليهم السالم قسمت قس\\مت در گفتاره\\اي خ\\ود توض\\يح داده اند تا انس\\ان ه\\اي م\\ترقي راه ت\\رقي و تك\\امل را بشناس\\ند و در مس\\يري ح\\ركت كنن\\د كه درج\\ات پي\\دا مي ش\\ود، نه در مس\\يري كه دركات ظاهر مي گردد. همان طور كه براي دوي\\دن مي\\دان و بس\\تري الزم است كه انسان ها در آن مي\\دان و بس\\تر بتوانن\\د ح\\ركت كنن\\د و ب\\راي خ\\ود وس\\ايل زن\\دگي تهيه نماين\\د در مي\\دان حرك\\ات فك\\ري و تكاملي هم ميدان و بستر الزم است ابتدا واجب است خداوند متع\\ال فضاي وسيعي براي حرك\\ات تك\\املي ب\\از كن\\د و در آن فض\\اي وس\\يع حركات تكاملي آن چه مردم از منافع زندگي الزم دارند در اختيارشان قرار دهد تا در اين مي\\دان وس\يع و وس\ائلي كه خ\\دا در اختي\ار آن ه\ا قرار داده بتوانند فعاليت كنند و به حيات خ\\ود ادامه دهن\\د. در مي\\دان ح\\ركت ظ\\اهري و ي\\ا زن\\دگي م\\ادي خداون\\د فض\\ايي و مي\\داني براب\\ر وسعت كره زمين آفريده و در اختي\\ار م\\ردم ق\\رار داده اس\\ت در اين رابطه مي فرمايد: ارض الله واسعة فتهاجرو و فيه\\ا يع\\ني س\\رزميني كه خدا در اختيار شما گذاشته و وسائلي كه براي شما آفري\\ده بس\\يار وسيع است ج\\اي تنگي و فض\\اي مح\\دودي و وس\\ايل قليلي در اختي\\ار شما نيست . اگر خداوند يك مي\\دان دو كيلوم\\تري ي\\ا فض\\ايي به همين ميزان بس\\ازد و به پرن\\ده ي\\ا هواپيم\\ايي اج\\ازه پ\\رواز ده\\د اين چ\\نين فضاي تنگي متناسب با پرواز پرن\\دگان و ي\\ا هواپيم\\ا نيس\\ت . بايس\\تي برابر سرعتي كه خداوند به پرن\\دگان داده و ي\\ا انس\\ان ه\\ا به هواپيم\\ا داده اند فضايي هم وجود داشته باشد يعني فض\\ايي بس\\يار وس\\يع اگ\\ر

نامتناهي نباشد نزديك به نامتناهي . آن چه انسان تا ابد الزم دارد خدا آفريده است :

سطح كره زمين يا فضاي ستارگان آن چه در شعاع تابش خورش\\يد قرار گرفته فضاي حركات مالي و مادي يا مسافرتي انسان ها است . خداوند در سطح كره زمين همه جور وسايل حيات و زندگي ، ت\\رقي و تكامل مادي در اختيار بشريت قرار داده و به آن ها اجازه داده اس\\ت :از آن چه خدا براي آن ها آفريده استفاده كنن\د. در ق\رآن مي فرمايد

و اتاكم من كل ماسألتموه و ان تعدوا نعمت الله ال تحص\\وها يع\\ني آن چه در خواهش شما هست و ت\\ا انته\\اي زن\\دگي خ\\ود الزم داري\\د خ\\دا براي شما آفريده و در اختيار شما قرار داده است . مشاهده مي كنيد كه در سطح كره زمين و يا اعماق آن و يا در فضا آن چه را انسان ها

279

شرح دعاي ندبه

الزم دارند و مي توانند استفاده كنند خداون\\د ب\\راي آن ه\\ا خلق ك\\رده است . در اين زمان ما كه مردم حوصله االغ س\\واري و ش\\تر س\\واري ندارن\\د خداون\\د وس\\ايل ماش\\يني به آن ه\\ا داده و ي\\ا حوص\\له چ\\راغ نفتي هاي قديم را ندارن\\د خ\دا ن\\يروي ب\رق را به آن ه\\ا بخش\يده و ي\\ا حوصله وسايل گرم كننده هيزمي ندارند خدا اين همه وسايل راحت تر امث\\ال گ\\از و نفت و ي\\ا ب\\رق به آن ه\\ا بخش\\يده و ب\\از ه\\ر چه بيش\\تر بخواهند ترقي كنن\\د از وس\\ايل به\\تر و ع\\الي تر و راحت ت\\ري اس\\تفاده كنند در اختيار آن ها هست زندگي آن ها از نظر م\\الي و م\\ادي به بن بست نمي رسد مگر اين كه از جاده حق منحرف و منصرف ش\\وند و در بن بست فكري قرار گيرند. وليكن هرگز در بن بست م\\ادي ق\\رار نمي گيرند كه ديگر چ\\يزي نباش\\د از آن اس\\تفاده كنن\\د. مش\\اهده مي كنيد اآلن در برابر افكار مردم دو نيروي بزرگ ديگري قرار گ\\رفته كه اگ\\ر بتوانن\\د اس\\تفاده كنن\\د هرگ\\ز در مض\\يقه ق\\رار نمي گيرن\\د يكي استفاده از نيرو و انرژي خورشيد و يا استفاده از نيروهاي هس\\ته اي و با تكنيك هايي كه خداوند در اختيارشان ق\\رار مي ده\\د. اگ\\ر بتوانن\\د از نيروه\\ا به ص\\ورت ح\\ركت دوري اس\\تفاده كنن\\د نه به ط\\ور ح\\ركت مصرفي هرگز نيروه\ايي كه در اختيارش\ان هس\\ت به آخ\\ر نمي رس\د يعني ك\\اري كنن\\د كه ن\\يرويي كه مص\\رف مي كنن\\د به مرك\\ز مص\\رف برگردد مثال نفت و بنزيني كه مي سوزد تب\\ديل به دود و گ\از مي ش\\ود وسيله اي بسازند تا دو مرتبه اين دود و گازه\\ا به ص\\ورت اول كه نفت و ب\\نزين اس\\ت برگ\\ردد و دو م\\رتبه مص\\رف ش\\ود و اين مص\\رف به كيفيت دوري نه به كيفيت مصرفي را خداون\\د در ط\\بيعت نش\\ان داده است . اين همه آب ها از ابتداي تاريخ از ميليون ه\\ا س\\ال پيش از اين در كره زمين مصرف مي ش\\ود و چ\\يزي از آب درياه\\ا كم نمي ش\\ود مي رود و ب\\رمي گ\\ردد و ي\\ا اين همه خ\\اك ه\\ا و هواه\\ا و م\\واد اوليه زندگي مصرف مي گ\\ردد وليكن از آب و خ\\اك و ه\\وا چ\\يزي كم نمي

شود. زيرا مصرف ها همه جا به كيفيت دور زدن است . آب ها از اقيانوس ها حركت مي كند اين همه گي\\اه و علف و ارزاق

مي پروراند و دو مرتبه به مركز اصلي خود برمي گردد. نور و هوا و حرارت هم همين طور و به همين كيفيت از ابتداي تاريخ تا امروز چقدر زياد مواد حرارت زا مانند اكسيژن و چيزهاي ديگر مصرف شده وليكن از مواد اصلي آن چ\\يزي

280

شرح دعاي ندبه

كسر نيامده است . به همين كيفيت اگر دانش\\مندان بتوانن\\د ش\\ايد هم بتوانند انسان ها بر ط\\بيعت ح\\اكميت يابن\\د و ط\\بيعت الگ\\وي ص\\نعت اس\\ت هرگ\\ز اين نيروه\\ا و انرژي ه\\ا كم نمي ش\\وند و از اختي\\ار بش\\ر خ\\ارج نمي گ\\ردد. اگ\\ر خ\\ود را در ك\\وچه بن بس\\ت ت\\اريك كه ظلم و تجاوز است ق\\رار ندهن\\د و م\\وفقيت خ\\ود را از راه خ\\دمت به م\\ردم ادامه دهند نه از راه قتل و كشتار، هرگ\ز در بن بس\ت م\الي و م\ادي قرار نمي گيرند گرچه جمعيت زمين صدها هزار برابر جمعيت موج\\ود

باشد. تنها چيزي كه ابتدا فكر بشر را و در انتها زندگي او را در بن بس\\ت قرار مي دهد ظلم و تجاوز است . ظلم از ظلمت مشتق اس\\ت يع\\ني فكر انسان كافر تاريك است و در تاريكي چيزي قابل كش\\ف نيس\\ت . اما فكر انسان سالم و عادل در روشنايي و فض\\اي روش\ن بي نه\ايت است . پس خداوند ميدان زندگي مالي و مادي و عملي و فكري مردم را بي نهايت ق\رار داده ، اگ\ر خ\\ود را در بن بس\\ت ق\رار نده\د. چ\نين فضايي كه برابر چشم مردم آفريده تا در اين ميدان وس\\يع بتوانن\\د به حركت و فعاليت خود ادامه دهند، فضايي هم برابر فك\\ر آن ه\\ا و علم آن ها ق\\رار داده اس\\ت. فض\\اي فك\\ري بي نه\\ايت وس\\يع تر از فض\\اي چشم انسان است. فضاي چشم از نظر ديدن انتها دارد تا يك كيلومتر يا چند كيلومتر مي تواند چيزي را به حقيقتي كه دارد ببين\\د و بشناس\د وليكن فضاي فكري بي نهايت است . فضاي فك\ر را مكتب مي نامن\\د. مكتب انسان ها فضاي حركت فكري و علمي آن ها مي باشد و سطح كره زمين و فضا ميدان حركت بدني و مالي آن ها . اگر فض\\اي فك\\ر نباشد فضاي چشم و ميدان كره زمين هم به روي م\\ردم بس\\ته مي شود. بزرگ ترين سدي كه مانع تكامل و ترقي مردم مي ش\\ود مكتب

محدود است. مكت\\بي كه علم ن\\دارد دانش ن\\دارد يك مي\\دان مح\\دودي در اختي\\ار مردم ق\\رار مي گ\\يرد، به م\\يزان معي\\ني مي توانن\\د بفهمن\\د و بدانن\\د، باالتر از آن نمي توانند يعني نمي دانند و نمي بينند كه بفهمن\\د. مكتب ماديت بن بست است، ماده و خواص ماده خط بن بس\\ت اس\\ت . مي توانند بفهمند و به انتها برسانند و نظر به اين كه در بن بس\\ت فك\\ري قرار مي گيرند حركت خود را از مسير جنگ و تجاوز شروع مي كنن\\د وليكن مكتب الهي مكتبي است بي نهايت فكر دارد، بي نهايت مي\\دان حركت و فعاليت و م\\وفقيت ب\\از مي كن\\د، چ\\ون بي نه\\ايت اس\\ت بن

281

شرح دعاي ندبه

بست ندارد. مكتب اسالم به رهبري امام هاي معص\\وم عليهم الس\\الم مكتبي اس\\ت نامتن\\اهي و آن چ\\ه از علم و دانش و ي\\ا ارق\\ام م\\ادي و معنوي در اختيار مردم ق\\رار مي گ\\يرد از ن\\وع اف\\راد و اع\\داد اس\\ت . حركات تكاملي و علمي به مراتب و حرك\\ات م\\الي و م\\ادي به اع\\داد تقسيم مي ش\\وند و اين را مي داني\\د كه اع\داد چه به ص\\ورت مرات\\بي باشد مانند مراتب نور و چه به صورت اعداد باش\\د مانن\\د ارق\\ام يك و دو تا آخ\\ر، اين دو ن\\وع ح\\ركت در فض\اي نامتن\\اهي به بن بس\ت نمي رس\\د. زي\\را آخ\\ر ن\\دارد كه به آخ\\ر برس\\د. مكتب اس\\الم به ره\\بري پيشوايان معصوم يك مكتبي است كه بي نهايت علم و قدرت و ثروت

قرار مي دهد. ظاهر اسالم و عدالت و رفاه و آسايش در اختيار مردم كه اصول سه گانه توحيد و نبوت و مع\اد اس\ت مي\دان تك\امل فك\ري انسان ها مي باشد. خداوند با ظاهر ساختن دين مقدس اسالم و قرآن به رهبري پيغمبر اكرم يك فضاي وسيع نامتناهي براي مردم ب\\از ك\\رد مكتب پيامبران گذشته گرچه حق بود اما محدود ب\\ود. جمعيت معي\\ني را در زمان معيني مي توانست اداره كند. هر پيغم\\بري ب\\ر ق\\وم خ\\ود كه جمعيت مح\\دودي بودن\\د مبع\وث مي ش\\د و اگ\\ر مكتب او را ض\\ايع نمي كردند و به اصالت خود باقي مي گذاشتند، زمان مح\\دودي م\\ردم را اداره مي كرد و مردم آينده زمان ، مكتب وسيع ت\\ري الزم داش\\تند. زي\\را از مكتب خ\\ود جل\\و افت\\اده بودن\\د مثال حض\\رت عيس\\ي از ب\\ني اسراييل است از افراد امت موسي به حس\اب مي آي\\د وليكن از نظ\ر فك\\ر و اس\\تعداد و از نظ\\ر آم\\ادگي ب\\راي فراگ\\يري علم و دانش از موسي جلوتر است. به مكتب موسي قانع نمي شود زيرا كت\\اب ه\\اي بيش\\تر و مع\\ارف زي\\ادتر الزم دارد ل\\ذا به ب\\ني اس\\راييل مي گوي\\د: و الحل لكم بعض الذي حرم عليكم يعني آمده ام تا بعضي چيزه\\ا كه ب\\ر ش\\ما ب\\ني اس\\راييل ح\\رام اس\\ت حالل كنم . مثال يكي از محرم\\ات در سنت حضرت موس\\ي اين اس\\ت كه يك يه\\ودي كه پ\\يرو دين موس\\ي است روز شنبه حق ندارد كوچك ترين كاري گرچه جاروب كردن خآن هاش باشد انجام دهد. اگر زني در سنت يهود روز شنبه غذا بپزد و ي\\ا چادر خ\\ود را ب\\دوزد و ي\\ا خ\\آن ه\اش را ج\\اروب كن\\د فعل ح\\رامي را مرتكب شده است. روز شنبه مي بايس\\تي ص\\رفا به عب\\ادت و ت\\ورات خواني مشغول شود يا اگر زني يا مردي ب\\دكاره ش\\د م\\رتكب من\\افي عفت ش\\د، هيچ كس حق ن\\دارد ب\\ا آن ه\\ا ح\\رف بزن\\د و اال نجس مي شود بايستي ب\\رود و غس\\ل كن\\د. ب\\ر اس\\اس اين دو س\\نت روز ش\\نبه

282

شرح دعاي ندبه

حضرت عيسي را ديدند كه دست به پاي مرد شلي كشيد و او را شفا داد علم\\اء يه\\ود او را محك\\وم به كف\\ر كردن\\د كه چ\\را روز ش\\نبه ك\\ار ك\\رده . ك\\ار ق\\دغن اس\\ت و ب\\از روزي ديدن\\د زن و م\\رد ب\\دكاره را به حضور طلبيده و به آن ها محبت مي كن\\د و به آن ه\\ا پ\\ول مي ده\\د و آن ها را موعظه مي كند، دو مرتبه او را محكوم كردند كه چرا س\\نت حضرت موسي را شكسته است و با زن و مرد بدكاره تم\\اس گ\\رفته است. وقتي م\\ردم اي\\راد گرفتن\\د كه چ\\را روز ش\\نبه ك\\ار ك\\ردي فعل حرامي مرتكب شدي ، صدا زد: اي رياكارها، اي افعي ها شنبه بايستي در خدمت مردم باشد. مردم را پروراند نه اين كه م\\ردم اس\\ير ش\\نبه باشند گرچه در گرفتاري و بدبختي باشند. من شنبه را در خ\\دمت اين مريض قرار دادم و او را شفا دادم و شما مريض را در اسارت ش\\نبه قرار مي دهيد. بي چاره مايل است شفا پي\\دا كن\\د و هم\\راه م\\ردم به مسجد برود و در برابر اعتراض ديگر كه چ\\را زن و م\\رد ب\\دكاره اي را به حضور طلبيده و به آن ها محبت كرده فرمود: ما پيغم\\بران ط\\بيب ارواح مردم هستيم. امراض روحي و فكري مردم را معالجه ك\\نيم آي\\ا درست اس\\ت كه يك ط\\بيب ب\\ا خش\\ونت و چ\\وب و چم\\اق ب\ا م\\ريض تماس پيدا كن\\د ي\\ا وظيفه دارد ب\\ا اخالق و ماليمت م\\ريض را مع\\الجه كند. مشاهده مي كنيد كه عيسي پيغمبر نمي تواند با اين دو سنت كه مردم را در مضيقه قرار مي دهد و با فرهنگ غلط آن ه\\ا بس\\ازد. اين ع\\دم س\\ازش دليل جل\\و افت\\ادن حض\\رت عيس\\ي از حض\\رت موس\\ي مي باشد. يعني مكتب حض\\رت موس\\ي ب\\راي حض\\رت عيس\\ي فض\\اي تنگي اس\\ت كه نمي توان\\د در آن مكتب ت\\رقي كن\\د. خ\\دا به او مكتب وسيع تري مي دهد لذا گفته اند: موساي پيغمبر در كالس س\وم ايم\ان است و حضرت عيسي در كالس چهارم . اين كه مي گويند: عيس\\ي به آسمان چهارم رفته معنايش اين آسمان باالي سر نيست بلكه فض\\اي تحول و تكامل او يك كالس از پيغمبران ديگر باالتر اس\\ت . پس مكتب هاي پيش از اسالم اگر هم سالم مانده باشد فضاي كوچكي است كه ظرفيت ندارد. تمام مردم را از نظر علم و دانش تغذيه كن\\د و آن ه\\ا را بپروراند چه رسد كه بعد از موسي و عيسي منافقين، مكتب آن ها را تح\\\\ريف نموده ان\\\\د و ارزش علمي آن را از بين برده ان\\\\د. وليكن مكتب اسالم يك مكتبي است نامتن\\اهي . ق\\رآن به ره\\بري ام\\ام ه\\اي معصوم تا بي نهايت علم و دانش و قدرت و حركت و ثروت و عدالت و تقوا در اختيار مردم مي گذارد و هرگز به بن بس\\ت نمي رس\\د. اين اصول سه گانه يا بهتر بگوييم اصول پنج گانه يعني اصل توحيد اعتق\\اد

283

شرح دعاي ندبه

به نبوت و عدالت خدا و اعتقاد به زندگي آخ\\رت و اعتق\\اد به ق\\رآن و ام\\\امت اص\\\ولي اس\\\ت نامتن\\\اهي . خداون\\\د در اين آيه ش\\\ريفه كه مي گويد: آسمان را به هفت طبقه تقسيم كردم . در اين آيه خ\\بر مي دهد كه انسان ها را از مكتب تنگ زميني و يا فضاي آلوده به خرافات به فضاي آسمان صاف انتقال دادم . مي فرمايد: ثم استوي الي السما و هي دخان يعني بع\د از دوران پيغم\بران گذش\ته افك\ار زمي\\ني را به فضاي آسمان انتقال دادم . اين فضاي آسمان مكتب اسالم است و اال تمامي انسان ها و حيوان ها روي اين زمين و زير اين آسمان زن\\دگي مي كنند. هم در زمين هستند و هم در آسمان وليكن آسمان به معناي فضاي علم و دانش و ترقي و تكامل محدود و نامحدود است . فضاي مكتب اسالم نامحدود شناخته شده است كه خداوند ب\\ا كلمه عظيم

آن را تعريف مي كند. فضاي نامتناهي علمي دين مقدس اسالم :

خداوند تبارك و تعالي با بعثت پيامبر خاتم يك فضاي وسيع نامح\\دود بر روي بشريت ب\\از ك\\رد و همه كس را اج\\ازه ورود به اين فض\\ا داد، م\\انعي س\\ر راه م\\ردم ب\\ه وج\\ود ني\\اورد كه بگوي\\د: هركس\\ي چ\\نين شرايطي داشته باش\\د حق دارد از مكتب اس\\الم اس\\تفاده كن\\د و اگ\\ر چنين شرايطي نداشته باشد حق ورود به مكتب اسالم ن\\دارد. كوچ\\ك ترين شرط و يا مانعي براي اس\\تفاده از مكتب اس\\الم س\\ر راه دانش جويان به وجود نياورد مبادا مردم در حبس فكري قرار گيرند و از اين مكتب محروم شوند. ظاهر اسالم را بر پايه قبول دو كلمه قرار داد و شرط ديگري به وجود نياورد. هركسي ش\\هادتين ب\\ر زب\\ان ج\\اري كن\\د مس\\لمان اس\\ت . پ\\اك اس\\ت در ح\\وزه واليت اس\\الم ق\\رار مي گ\\يرد. كسي حق ندارد او را تكفير و يا تخطئه كند. در زمان پيغمبر مش\\اهده مي ك\\نيم كه در اين مكتب اس\\الم به\\ترين انس\\ان ه\\ا مانن\\د اهل بيت پيغمبر و بدترين آن ها مانند ابوسفيان و معاويه و يا قاتل حم\\زه س\\يد الش\\هداء قب\\ول ش\\ده اند و زن\\دگي مي كنن\\د، همه يكن\\واخت وارد مسجد پيغمبر مي شوند و نماز مي خوانن\\د و از نظ\\ر وس\\عت فك\\ري هم به تم\\امي ملت ه\\ا اج\\ازه داده اس\\ت از كتب اس\\المي و مكتب اسالم استفاده كنند و م\\انعي س\\ر راه آن ه\\ا ايج\\اد نك\\رده اس\\ت . در قرون بعد از پيغمبر اكرم كه مسلمانان در اوج ع\\زت و عظمت ق\\رار گرفتند و يك تم\\دن عظيم اس\\المي به وج\\ود آوردن\\د ابت\\دا اهل كت\\اب

284

شرح دعاي ندبه

)يهوديان و مسيحيان و زرتش\\تيان ( را اج\\ازه داد كه در دينش\\ان ب\\اقي باش\\ند. مالي\\ات دولت اس\\المي را به حك\\ومت اس\\الم بپردازن\\د و اين اجازه دادن به اهل كتاب در فضاي حكومت اس\\المي به معن\\اي م\\انع نتراشيدن سر راه ترقي و تكامل مردم است . يهوديان دين مس\\لماني را بخوانند و بدانند فكر كنند. مسيحيان و زرتشتيان هم همين طور ب\\ر اساس همين تسهيالت دين مقدس اسالم در نصف ق\\رني ح\\دود س\\ه چهارم مناطق مس\\كوني آن زم\\ان را ف\\را گ\\رفت و بقيه را در ش\\عاع هدايت خود قرار داد. كفار بت پرست را هم به عنوان ب\ردگي و ب\رده مسلمانان قبول كرد. شرايطي كه از نظر مسائل جنگي و سياسي به

وجود آورد بر سه قسم بود: شرط اول، با تلفظ به ش\\هادتين مس\\لمان ش\\ناخته مي ش\\وند و در كشور اسالمي قبولند و كسی حق ندارد متعرض آن ه\ا ش\ود. ب\\ه اين ترتيب مسلماني را آسان قرار داد كه هركسي براي حفظ ج\\انش اين دو كلمه را بر زبان جاري كند، گرچه در باطن مس\\لمان نباش\\د قب\\ول است . شرط دوم، قانون جنگ ب\\ا س\\ه ط\\ايفه اهل كت\\اب مس\\يحيان و يهودي\\ان و زرتش\\تيان كه اين س\\ه ط\\ايفه اك\\ثريت جمعيت زم\\ان را تشكيل مي دهند. اجازه داد در كشور اسالمي در دين خود آزاد باش\\ند مراسم دين خود را به جا آورند، فقط به دولت اسالمي ماليات بدهن\\د زيرا اين ماليات حق حك\\ومت اس\\ت كه مملكت را اداره مي كن\\د. در نتيجه آن اكثريت كه سه طايفه اهل كتاب بودن\\د در فض\\اي اس\\الم ي\\ا مكتب اسالمي قبول شدند و اين در رحمت خدا به روي آن ها هم ب\\از بود. اجازه داش\\تند در كتب اس\\المي و مكتب اس\\الم مط\\العه كنن\\د ت\\ا

وقتي كه آن را به حقانيت بشناسند و قبول كنند. شرط سوم قانون جنگي رسول خدا ب\\ا ملت ه\\ايي كه بت پرس\\تند، اهل كتاب نيستند، آن ها مخير بين دو راه شدند يا مسلمان شوند و يا اگر در حال جنگند كشته شوند و در صورت تس\\ليم، ب\\رده مس\\لمانان شناخته شوند. مسلمانان اسراي غير اهل كت\\اب را اگ\\ر در ح\\ال جنگ بودند مي كشتند و اگر تسليم مي شدند به اس\\ارت مي گرفتن\\د. اج\\ازه نداشتند آن ها را بكشند و بع\\د از اس\\ارت، آن اس\\را به عن\\وان ب\\رده ، غالم يا كنيز بين مسلمانان ت\\وزيع مي ش\\دند. ه\ر مس\\لماني م\\ردي ي\\ا زني از آن ها را به بردگي مي گرفت ن\\ان و غ\\ذاي او را مي داد و او را اداره مي ك\\رد و در كاره\\اي دام داري و كش\\اورزي او را اس\\تخدام مي نمود و به محض مسلمان ش\\دن دس\\تور داش\\ت كه او را آزاد كن\\د

285

شرح دعاي ندبه

زي\\را مس\\لمانان ت\\ا زم\\اني حق داش\\تند از بردگ\\ان اس\\تفاده كنن\\د كه شرايط آزادي در آن ها پيدا نشده باشد و شرط آزادي مسلمان شدن و قبول دعوت پيغمبر اسالم بود. خداون\\د در آيه اي در س\\وره ن\\ور مي فرمايد: فكاتبوهم ان علمتم فيهم خيرا يعني اگر در اين بردگان رش\\د عقلي و قبول حق احساس نموديد طبق شرايطي آن ها را آزاد كني\\د. يك هشتم بودجه بيت المال را براي آزادي همين بردگان معين فرمود و در حاشيه اين يك هشتم كه وظيفه دولت ب\\ود چق\\در زي\\اد م\\ردم را تشويق كرد كه بردگان را آزاد كنند. ثواب هايي مقدر و مقرر فرم\\ود، براي آزادي بردگان نذر مي كردن\\د اگ\\ر ح\\اجت آن ه\\ا ب\\رآورده ش\\ود برده آزاد كنند. يا اگر گناهي مرتكب ش\\دند به كف\\اره گن\\اه و ي\\ا ت\\رك نماز و روزه ، برده آزاد كنند. به مسلمانان اجازه ن\\داد يك ب\\رده ع\اقل مسلمان را به عنوان بردگي نگه دارند بلكه تش\\ويق نم\\ود كه بردگ\\ان

را به محض احساس قبول حق و انسانيت آزاد نمايند. با اين سه شرط پايه صلح جهاني را در تمام كره زمين استوار كرد، فقط كساني كه در حال جنگ بودند محك\\وم به قتل بودن\\د. اين زمينه مكتب اسالم بود كه پيغمبر اكرم آن را ب\\راي مس\\لمانان مط\\رح ك\\رد وليكن چون زع\\امت اس\\الم به دس\\ت ن\\ااهالن افت\\اد آن ه\\ا گس\\ترش اسالم را بر پايه استثمار و استعمار قرار دادند. دوست داشتند تمامي كف\ار را به ب\\ردگي بگيرن\\د و از آن ه\ا ك\\ار بكش\\ند و اج\\ازه مس\\لمان شدن به آن ها نمي دادند يا الاقل از پذيرش مسلماني ناراضي بودن\\د. مي گفتند: عرب نژاد برتر است ساير مردم بايستي در خ\\دمت ع\\رب باشند حتي در تاريخ نوش\\ته اند كه وق\\تي ابوموس\\ي اش\\عري اي\\ران را فتح نمود با خيل مردمي عاقل و هوشيار رو ب\\ه رو ش\\د. دي\\د م\\ردمي متفكر و دانا هستند يا زود مسلمان مي شوند و يا تن به ب\\ردگي نمي دهند. براي خليفه نوشت با چ\\نين م\\ردمي رو ب\\ه رو ش\\دم كه تس\\لط قانوني بر آن ها بسيار مشكل است ، هوشيار و دانا هستند. خليفه يك چوب يك م\\تر ي\\ا يك م\\تر و نيمي ب\\راي او فرس\\تاد گفت: ق\\د زن\\ان و مردان ايراني را با اين چ\\وب ان\\دازه گيري كن ه\\ر كس ق\\دش بلن\\دتر باشد او را به قتل برسان و كوتاه قدها را آزاد بگذار تا در آينده ب\\راي مسلمانان ساخته شوند و مخالفت نكنند. ابوموسي اشعري يا بعض\\ي متفكرين ديگر برايش نوشتند كه اگر م\\ا ب\\ا ملت ه\\اي مغل\\وب چ\\نين رفتاري داشته باشيم تمامي آن ها بر عليه ما قيام مي كنند و ضبط و

286

شرح دعاي ندبه

نظام آن ها براي مسلمانان مشكل مي شود. ما به اين دليل اين همه فتوحات نموديم كه مظهر عدالت و تقوا بوديم. ب\\ا دو كلمه مس\\لماني اس\\الم آن ه\\ا را مي پ\\ذيرفتيم ي\\ا به اهل كت\\اب مهل\\تي مي داديم و سايرين را هم به ناحق نمي كشتيم و خليفه را از اين عمل بازداش\\تند. اين زمينه گسترش اسالم بود كه با سياست رسول خ\\دا در جه\\ان يك حكومت جهاني اسالمي به ره\\بري انس\\ان ك\\امل ب\\ه وج\\ود مي آم\\د و جنگ و نزاع خاتمه پيدا مي كرد. كم كم دره\\اي بهش\\ت به روي م\\ردم باز مي شد وليكن خلفاي نااليق اوال نتوانستند تم\\ام ك\\ره زمين را فتح كنند، بسياري از ملت ها در كفر خود باقي ماندند و كشورهايي را هم كه فتح نمودند نتوانستند به علم و عدالت اداره كنند. بر پايه اس\\تعمار و تبعيض نژادي حكومت مي كردن\\د. در آين\\ده چق\\در زي\\اد قي\\ام ه\\ا و نهض\\ت ها ب\\ر عليه ملت ع\\رب ب\\ه وج\\ود آم\\د و ع\\اقبت هم كف\\ار ب\\ا سياست و ت\\دبير خ\\ود ب\\ر مس\\لمانان غلبه كردن\\د و ب\\ا تج\\زيه مم\\الك اسالمي و تفرقه مذهب اسالم كشورهاي اسالمي را در انتهاي ض\\عف قرار دادند. پس اسالم زمينه اي براي دنيا فراهم ك\\رد كه تم\\امي ملت ها بدون رنج و زحمت اج\\ازه ورود به اين مكتب پي\\دا كردن\\د. عل\\وم و حقايق آن را گسترش دادند. کسی كه طالب دنيا بود براي دني\\ايش از مكتب اسالم استفاده كرد و آن كه طالب آخرت بود براي آخرت . اين زمينه گسترش دعوت اسالم است كه مظه\\ر رحمت عالمي\\ان اس\\ت . به اين دليل اس\\ت كه خداون\\د به پيغم\\بر اك\\رم مي فرماي\\د: و م\\ا ارسلناك اال رحمه للعالمين. تو را رحمت تمامي اهل عالم قرار داديم يعني وجود با ب\\ركت و دين ب\\ا برك\\تي كه تم\\امي بش\\ريت را ف\\را مي گ\\يرد. برك\\ات خ\\ود را در اختي\\ار تم\\امي ملت ه\\ا مي گ\\ذارد. در اين مكتب وسيع و عميق خداوند در هر زماني يك كتاب و يك اس\\تاد تعليم دهنده كتاب كه امام هر زماني باشد در اختي\\ار م\\ردم ق\\رار داد مب\\ادا مردم در بن بست فكري و علمي قرار گيرند و مسئله اي را كه طالب

آن هستند در نظرشان مجهول بماند. راه طبيعي براي نجات بشريت :

راه طبيعي براي نجات هر انساني از داي\\ره ح\\اكميت حاكم\\ان و ي\\ا برده فروشان و ي\\ا از داي\\ره جهل و ن\\اداني فقط و فقط علم و دانش اس\\ت. تنه\\ا ع\\املي كه يك آزادي ط\\بيعي ب\\راي انس\\ان ه\\ا ب\\ه وج\\ود مي آورد و ب\\\دون زج\\\ر و فش\\\ار و قتل و كش\\\تار آن ه\\\ا را از حبس خانه هاي بندگي و يا بردگي انسان ه\\ا و از حبس خ\\انه جهل و ن\\اداني

287

شرح دعاي ندبه

نجات مي دهد، علم و دانش است . انسان ها با اعمال ق\\درت تس\\ليم مي شوند وليكن آزادي پيدا نمي كنند. برده و بنده ديگ\\ران مي ش\\وند وليكن آزادي پيدا نمي كنند. تسليم بدون فك\\ر و آگ\\اهي ب\\راي انس\\ان يك حبس خانه است و هرگز چهار ديواري زندان نمي تواند بشريت را در داي\\ره خ\\ود حبس کن\\د. انس\\ان ه\\ا مانن\\د حيوان\\ات نيس\\تند كه در سوراخ تنگي متمركز شوند و هرگز از آن خارج نشوند بلكه انسان ه\ا اسير فكر و استعداد خود هستند. فكر انسان مانند شعاع ن\\ور اس\\ت . همان طور كه چش\\م انس\\ان ب\\راي دي\\دن يك فض\\اي روش\\ن وس\\يع و راهنم\\ايي مانن\\د خورش\\يد و م\\اه الزم دارد فك\\ر انس\\ان هم به همين كيفيت . فكر انسان از چشم انسان بي نهايت وسيع تر و بلكه نامتناهي است . انسان با فكر خود آن طرف كوه ها و فضاها را مي بين\\د وليكن با چشم خود چند كيلومتر بيش\\تر نمي بين\\د. ب\\ا فك\\ر خ\\ود س\\تاره اي را رصد مي كند و ميداني براي فرود سفينه خود در آن ستاره معين مي كند و به آن جا س\\فر مي كن\\د وليکن ب\\ا چش\\م خ\\ود ت\\رس و وحش\\ت دارد. آن طرف كوه ها يا جنگل ها برود پس فضاي فك\\ر خيلي وس\\يع است . فضاي وسيع فكر انسان فقط مكتب است . مكتبي كه س\\رمايه علم و دانش و عامل پي\\دايش فك\\ر و ش\\عور اس\\ت . مكتب مح\\دود از اين حبس خانه ها كه دولت ه\\ا مي س\\ازند خيلي ب\\دتر و تنگ ت\\ر اس\\ت. انسان براي فكر خ\\ود مكتب نامح\\دودي الزم دارد مكت\\بي براب\\ر همه كاينات. برابر آن چه هست و خواهد بود و ممكن است باش\\د. مكت\\بي نامتناهي براي دانش جو و دانش آم\\وزي كه در اس\\تعداد فك\\ري خ\\ود نامتناهي اس\\ت و آن مكتب فقط و فقط مكت\\بي اس\\ت كه به وس\\يله قرآن و اساتيد قران به روي مردم باز مي شود. مكتب قرآن و فضاي علمي و فكري اسالم به هدايت اساتيد بزرگي كه خدا معرفي مي كند و خود را هم در ماوراء آن اساتيد به عنوان بزرگ ترين استاد مع\\رفي مي كند، يك مكتبي است نامتناهي . انسان م\\ترقي و تك\\امل طلب در اين فض\\اي نامتن\\اهي ت\\ا اب\\د حرك\\ات م\\ادي و معن\\وي دارد. فك\\رش، فضاها و دل آسمان ها و زمين را مي ش\\كافد وگنج ه\\اي علم و دانش را به نمايش مي گذارد و باز انسان را بهتر و بيشتر حركت مي ده\\د. پس تنه\\ا غ\\ذايي كه يك قن\\اعت قه\\ري در انس\\ان ب\\ه وج\\ود مي آورد قناعتي نه بر اساس مح\\روميت كه چ\\ون ندان\\د و نتوان\\د نمي خواه\\د بلکه قناعتي بر اس\اس م\وفقيت كه ه\ر چه را دانس\ته توانس\ته و آن چه را توانسته به دست آورده و براي بهتر و بهتر شدن باز هم فض\\اي

288

شرح دعاي ندبه

حركت و خط پرواز به روي او باز اس\\ت . اين مكتب ، مكتب اس\\الم به راهنمايي خدا و پيشوايان معصوم است . حقيقتا فكر انسان را در سه جهات نامتناهي آزاد مي گذارد. گفته اند: علم ما كان و ما يك\\ون و م\\ا هو كائن . همه جا علم ق\\رآن و علم ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم به اين سه كلمه تعريف شده است. ما كان یعنی حركت فكري تا ازل تا ه\\ر جا مي تواني بروي و فكر كني و ب\\داني . از همين ج\\ا كه ت\\و هس\\تي و خلق ش\\ده اي و خواس\\ته باش\\ي گذش\\ته ها و ت\\اريخ را ب\\داني خطي به

يك\\ون روي تو تا ازل و تا عمر خدا كه بي نهايت است باز مي كند. ما خط ديگر تا ابد. تا هر جا كه مي خواهي بداني و مي تواني فك\\ر ك\\ني و بروي اين هم خطي است تا ابد يعني فضايي نامتن\\اهي و خط ديگ\\ر عمودي. در عرض و طول فضا بخ\\واهي ح\\ركت ك\\ني و ي\\ا در اعم\\اق فضا. در هيچ جهتي از اين جهات سه گ\\انه كه ط\\ول و ع\\رض و عمق اس\\ت مح\\دوديتي وج\\ود ن\\دارد. ي\\ا به دليل ك\\رويت ع\\الم در دو بع\\د حركت مي كند خطي از مرك\\ز به محيط داي\\ره و خط ديگ\\ر از محيط داي\\ره به مرك\\ز اين هم علم م\\اهو ك\\ائن اس\\ت . علم م\\ا ك\\ان يع\\ني گذشته ها تا بي نه\\ايت علم م\\ايكون يع\\ني آين\\ده ها ت\\ا بي نه\\ايت. علم كائن يعني حركت در اعماق فضا آن هم تا بي نهايت. يك چنين مكتبي

فقط مكتب قرآن و اسالم به رهبري پيشوايان معصوم است. كس\\اني كه علم ق\\رآن را منحص\\ر به عل\\وم ه\\دايتي مي دانن\\د نه علوم صنعتي و ساخت و سازندگي ، خيلي اشتباه مي كنند. مثال اسالم يك پزشك را ابتدا به تشريح ساخت بدن آگاه مي كند و بعد با تش\\ريح طبيعت به س\اخت دوا و داروه\ا و در انته\ا از مس\ير آگ\اهي ك\امل به روح و بدن ، انسان را تا مقام خلق كردن و آفريدن باال مي برد. خيلي عجيب است كس\\اني كه س\\قراط و بق\راط را كه ب\\ا دوا دارو مع\الجه مي كنن\\د م\\اهرتر مي دانن\\د از عيس\\ايي كه از خ\\اك و گل حي\\وان و انس\\ان مي س\\ازد و آن ه\\ا را به زن\\دگي مي رس\\اند. پس الزم اس\\ت اع\\تراف ك\\نيم و اگ\\ر اع\\تراف نك\\نيم دليل جهل ماس\\ت نه حقيقت و واقعيت . اعتراف به اين كه مكتب اسالم مكتبي اس\\ت نامتن\\اهي و در نامتناهي همه چ\\يز ق\\ابل كش\\ف و ق\\ابل تعليم اس\\ت . خداون\\د در اين رابطه مي فرمايد: فماذا بعدالحق االالضالل يعني مگر بع\\د از حق ب\\ه جز گمراهي چيز ديگري هست ؟. مگر بعد از علم ب\\ه ج\\ز جهل چ\\يزي هست ؟ يا بعد از قدرت و تكامل به جز نقص و ضعف چيزي هس\\ت؟ . حق در اين آيه ش\\ريفه يع\\ني همه هس\\تي ها، آن چه هس\\ت و خواه\\د

289

شرح دعاي ندبه

بود. آن چه هست در عالم خلق ش\\ده اس\\ت و آن چ\\ه خواه\د ب\\ود در علم خداست كه خلق مي شود. پس كساني كه خيال مي كنند بع\\د از قرآن و اسالم و اساتيدي مانند خدا و ائمه ، به چيزي احتي\\اج دارن\\د در اشتباهند. الزم است به انتظار مكتب ديگر و امامي ديگ\\ري و خ\\دايي ديگر بنشينند. چنان چه موال اميرالمؤم\\نين در خطبه اي كه قاض\\ي ها و صاحبان خودرأيی و خودمختاری را تعريف مي كن\\د مي فرماي\\د: مگ\\ر خدا دين ناقصي نازل ك\\رده ، از آن ه\\ا ب\\راي تكميل آن كمك خواس\\ته است . پس اگر دين ناقص باشد ختم رسالت و نبوت غلط است . ختم رسالت به معناي تكميل علم و حكمت است . چن\\ان چ\\ه مي فرماي\\د:

تمت كلمه ربك صدقا و عدال. دنب\\اله تفس\\ير آي\\ات س\\وره فص\\لت كه طبق تفس\\ير ائمه اطه\\ار عليه السالم انسان هاي پيش از ظهور اسالم را از آدم تا خاتم معرفي مي كند و انسان ه\\اي بع\\د از ظه\\ور اس\\الم را آس\\ماني مي دان\\د، الزم است طبقات هفت گآن ه\\اي كه در فض\\اي مكتب اس\\الم بع\\د از

ظهور خاتم پيغمبران به وجود آمده بررسي كنيم . خداوند آن جا كه با بعثت پيغمبر اكرم انسان هاي زم\\ان و آين\\ده را به فض\\اي آس\\مان علم انتق\\ال مي ده\\د مي فرماي\\د: ثم اس\\توي الي الس\\ماء و هي دخ\\ان فس\\ويهن س\\بع س\\موات و اوحي في كل س\\ماء امرها و زينا السماء الدنيا بمصابيح و حفظا ذلك تق\\دير العزي\\ز العليم . يعني بع\\د از انته\\اي دوران پيغم\\بران گذش\\ته از آدم ت\\ا خ\\اتم خداون\\د اراده ك\رد افك\ار م\ردم را بس\ازد و در فض\اي علم و دانش آن ه\ا را ت\\رقي ده\\د. مش\\اهده ك\\رد كه افك\\ار م\\ردم زم\\ان از نظ\\ر ابتالء به خرافات و موهومات مانند كهانت و جن گيري ها و سحر و جادوها مثل فضايي است كه پر است از دود و گاز. فضايي كه آلوده به دود و گ\\از و گرد و غبار اس\\ت، فض\\اي ت\\رقي و تك\\امل و ي\\ا فض\\اي ق\\ابل پ\\رواز نيست و يا فضايي است خفقان آور و غ\\یر ق\\ابل تنفس . فض\\اي فك\\ر انسان هاي زم\\ان بعثت پيغم\\بر اك\\رم چ\\نين فض\\ايي ب\\ود كه حض\\رت زهرا سالم اله عليها در سخنراني خود به اين فضا اشاره مي كند مي فرماي\\د: بعض\\ي پ\\اي بت ه\\ا معتكف مي ش\\وند و تم\\ام عم\\ر به بت پرستي مشغولند و بعضي مانند ايرانيان كه م\\ترقي ترين م\\ردم زم\\ان بودند گرفتار آتش پرستي ها و آتش كده ها، گرفتار ثنويت بودند، ق\\ائل به دو خدا كه يكي عامل خير و ديگري عامل شر است و بعضي ديگ\\ر

290

شرح دعاي ندبه

كه در فضاي بهترين و يا نزديك ترين دين الهي بودند مانند مس\\يحيت، آن ها هم گرفتار خياالت و جهاالتي مانند اقانيم ثالثه مانن\\ده اب و ابن و روح الق\\دس ب\\وده و در ش\\عاع يك چ\\نين عقاي\\د خ\\رافي كه خ\\داي متعال را از مق\\ام رب\\وبيت و عظمتش ت\\نزل داده و او را در ص\\ف يك مخلوقي معرفي مي كنند، خداوند پيغمبر اسالم را مبع\وث ك\رد ت\ا ب\ا تعليمات صاف و مصفا و خالص اين پيغمبر آن دود و گازها يا خرافات خفقان آور را از افك\\ار م\\ردم بزداي\\د و آن ه\\ا را در فض\\ايي ص\\اف و روشن و هوايي طيب و ط\\اهر و روح بخش به س\\وي مع\\رفت خ\\دا و كرامت انسانيت و مدينه فاضله زن\\دگي بهش\\تي ح\\ركت ده\\د. در اين فض\\اي ص\\اف و روش\\ن كه م\\ردم را در فهمي\\دن و دانس\\تن و تحقيق

كردن آزاد گذاشت . م\\ردم از نظ\\ر فك\\ري و علمي در هفت طبقه ق\\رار گرفتن\\د و ه\\ر طبقه اي در دين مق\\دس اس\\الم حكم مخصوص\\ي و رس\\اله معي\\ني از پيشوايان دين در اختيار آن ها ق\\رار گ\\رفت ت\\ا روزي كه ف\\رج جه\\اني برسد و ص\\احب دين قي\\ام كن\\د. در اين فض\\اي نامتن\\اهي دين مق\\دس اسالم كه گاهي از آن تعبير به هفت آس\\مان و گ\\اهي تعب\\ير به نه فلك مي كنند. انس\ان ه\ا از تول\د ت\ا وص\\ول به انته\اي تك\امل در نه طبقه قرار مي گيرند. طبقه ابتدايي كودكستان شناخته شده. انس\\ان ه\\ايي در اين طبقه زندگي مي كنند كه صد در صد ط\\بيعي و م\\ادي هس\\تند، جز دنيا و زندگي دنيا و ثروت و ماديت چيزي نمي فهمند. كلم\\ات دين و خدا و انسانيت و آخرت و حكمت در نظر آن ها افس\\انه اي بيش\\تر نيست . با فك\\ر و دانش خ\\ود و ي\\ا مكتب ه\\اي م\\ادي و ط\\بيعي كه به وجود مي آورند غرق در ماديت و طبيعت هستند. خداوند زندگي آن ها را ميدان بازي و خود آن ها را به جاي كودكان كودكستان معرفي مي كند مي فرمايد: انما الدنيا له\\و و لعب و در آيه ديگ\\ر مي فرماي\\د: م\\ا

خلقنا السموات و االرض و ما بينهما الغبين ذلك ظن الدين كفروا. طبقات هفت گانه مسمانان تا وصول به مقام واليت :

يع\\ني م\\ا آس\\مان ه\\ا و زمين ه\\ا را به اين منظ\\ور خلق نك\\رديم كه فقط ميدان بازي باشد و انس\\ان هم ك\\ودك ب\\ازي گر. كف\\ار خي\\ال مي كنند كه اين زندگي سراسر مي\\دان ب\\ازي اس\ت . اين قس\\مت ابت\\دايي مكتبي است كه خدا به وج\\ود آورده و از آن تعب\\ير به كودكس\\تان مي كند و ميدان بازي آن ها ميدان لهو و لعب شناخته شده است. بع\\د از اين كودكستان، قسمتي ديگر از بندگان خ\\ود را آس\\ماني مع\\رفي مي

291

شرح دعاي ندبه

كند. آسماني كه به افكار مردم نزديك اس\\ت و م\\ردم مي توانن\\د آن را ببينند و در فضاي آن حركت كنند، يك چنين فض\\ايي را كه ف\\وق فكر كفار و فوق دوره كودكستان است به عنوان س\\ما ال\\دنيا تع\\ريف مي كند مي فرمايد: و زينا السماء الدنيا بمصابيح و حفظا يعني از اين هفت آسمان و يا نه فلكي كه براي شما تعريف كرديم آسمان نزدي\\ك تر به افك\\ار م\\ردم را به چ\\راغ ه\\اي ه\\دايت كه علم\\اء و دانش\\مندان مكتب اس\\\الم باش\\\ند زينت داديم. اين آس\\\مان دني\\\ا كالس اول دين مقدس اسالم به هدايت ائمه اطهار عليهم السالم اس\ت كه ب\از از آن

تعبير مي كنند به مكتب ايمان در فضاي اسالم . مسلمانان دو دسته هس\\تند: دس\\ته اول كه اكثريتن\\د و ب\\ه ج\\ز دني\\ا چيزي نمي فهمند و تسليم حكومت اسالمي هستند، مسلمان مع\\رفي مي كند و دسته دوم را كه اسالم را به حقانيت و پيغم\\بر اس\\الم را به نبوت و ائمه برحق را به امامت و حقانيت مي شناسند، از ره\\بري آن ها و تعليمات آن ها استفاده مي كنند، اين طبقه را مؤمن مع\\رف مي كنن\\د. مس\\لمانان كس\\اني هس\\تند كه ب\\ا اك\\راه و اجب\\ار ط\\بيعي و ي\\ا حكومتي ، دين اسالم را به رس\\ميت ش\\ناخته اند وليكن از نظ\\ر عقل و شعور و علم و دانش و دني\\ا طل\\بي از كف\\ار و ط\\بيعيون ع\\الم جل\\وتر نيستند بلكه مانند آن ها غرق در ماديت و طبيعتن\\د. مس\\لماناني مانن\\د معاويه ها ابوسفيآن ها و امثال آن ها كه در فكر و عقيده و عمل شايد در مي\\ان كف\\ار و بت پرس\\تان هم نم\\ونه و نظ\\ير ندارن\\د. اين ط\\ايفه مسلمان شناخته شده اند يعني تسليم حكومت اس\\المي وليكن م\\ؤمن شناخته نشده اند. زيرا اسالم را به حقانيت نمي شناس\\ند بلكه رس\\وم و آدابي كه براي آن ها سربندي باشد و بتوانند زندگي كنند. طبقه دوم كه به عنوان آسمان اول در اين مكتب شناخته مي شوند مؤمنين به مقام واليت ائمه اطهار عليهم السالم هستند. م\\ؤمن كس\\ي اس\\ت كه اسالم را به حقانيت مي شناسد و اين شناسايي از ش\\ناخت مق\\ام واليت جدا نيست . هر كس اسالم را به حقانيت بشناسد ام\\امت را در اين مكتب كامال مي شناس\\د و مي دان\\د. دين حق آن دي\\ني اس\\ت كه امام معصوم مي گوي\\د نه ديگ\\ران . اين طبقه واليتي ه\\ا و ي\\ا دوس\\تان ائمه اطهار عليهم الس\\الم طبقه دوم بع\\د از طبقه اول هس\\تند كه آن

ها را كودكان و ميدان زندگي آن ها را كودكستان شناخته است .

292

شرح دعاي ندبه

براي تشخيص دو طايفة م\\ؤمن و مس\\لمان از يك\\ديگر به\\ترين آيه ، آيه سوره حجرات و احاديثي است كه اين آيه شريفه را تأييد مي كند. خداوند در اين سوره از زبان اعراب س\\خن مي گوي\\د: آن اع\\رابي كه فوج فوج تسليم حكومت اسالمي شدند و حك\\ومت اس\\المي در ع\\الم داي\\ر كردن\\د ام\\ا در اين مكتب اس\\الم حق و ب\\اطل و م\\ؤمن و ك\\افر\\ا قل لم نشناختند. از زبان آن ها مي گوي\\د: ق\\الت االع\راب آمن تؤمنوا ولكن قولوا اسلمنا و لما يدخل االيم\\ان في قل\\وبهم . يع\\ني اين عرب ها خدمت تو اي پيغمبر مي رس\\ند و همه ادع\\ا مي كنن\\د كه م\\ا مؤمن شديم و ايمان آورديم . خداوند ادعاي آن ه\\ا را رد مي كن\\د مي فرمايد: شما بگوييد اسلمنا يعني يا رسول الله ما تسليم حك\\ومت ت\\و شديم و ديگر با تو جنگ و ن\\زاعي ن\\داريم . هن\\وز كه ايم\\ان داخل قلب آن ها نشده چرا ادعا مي كنند كه مؤمن هستند. ادعاي درست آن ه\\ا اين است كه بگويند: مسلمانيم ، تس\\ليم حك\\ومت اس\\الم هس\\تيم . ه\\ر وقت نور ايمان در قلبشان وارد شد و ب\\ا آن ن\\ور ايم\\ان حق و ب\\اطل شناختند و م\ردان حق را به ره\بري انتخ\اب كردن\\د ادع\ا كنن\\د كه م\ا ايمان آورديم . پس در اين آيه خداوند ايمان را از اسالم ج\\دا مي كن\\د. مؤمنين كساني هستند كه اوال ن\\ور ايم\\ان كه هم\\ان علم حق شناس\\ي است در قلب آن ها وارد شده و م\\اهيت انس\\اني آن ه\\ا را به ايم\\اني تبديل كرده حقيقت حق را درك مي كنند. حقانيت خدا و اولياء خدا را درك مي كنند معناي دنيا و آخ\\رت را مي فهمن\\د و خ\\ود را در ط\\اعت خدا و اولياء خدا قرار مي دهند. از نظر رواني چنانند كه از گناه و معصيت وحشت دارند و از تقوا و عبادت استقبال مي كنن\\د. در راه اط\\اعت خ\\دا خودكارن\\د و به اراده خ\\ود وادارن\\د. چ\\نين اف\\رادي كه فكرشان از داي\\ره ط\\بيعت و مزاجش\\ان كه دني\\ا و ش\\هوت اس\\ت، در دايره فطرت و عقلشان كه معرفت خدا و حق\\انيت اس\\ت وارد ش\\ده مؤمن هستند. كساني هستند كه از مكتب اسالم يك كالس باالتر رفته و در مكتب ايمان ق\\رار گرفته ان\\د. در تفكيك همين ايم\\ان و اس\\الم از يكديگر ام\\ام ص\\ادق عليه الس\\الم مس\\لماناني را كه ائمه اطه\\ار را به حقانيت مي شناس\\ند و دش\\منان آن ه\\ا را به عن\\وان مس\\لمان قب\\ول دارن\\د و آنه\\ا را م\\ؤمن و اهل بهش\\ت نمي شناس\\ند اين دو ط\\ايفه را تش\\بيه مي كن\\د به حاجي\\اني كه به قص\\د زي\\ارت خ\\انه خ\\دا ح\\ركت كرده ان\\د. ع\\ده اي در راهن\\د و هن\\وز به كعبه نرس\\يده اند. وارد ح\\رم شده اند اما به مسجد الحرام نرسيده اند و عده اي هم جلو افتاده اند به مس\\\جد الح\\\رام رس\\\يده اند و به ط\\\واف مش\\\غولند. ام\\\ام ص\\\ادق

293

شرح دعاي ندبه

عليه السالم شيعيان را تشبيه مي كند به حاجياني كه از ميقات و حرم گذشته اند به مسجدالحرام رسيده اند و ساير مس\\لمانان را تش\بيه مي كن\\د به حاجي\\اني كه از ميق\\ات گذش\\ته وارد ح\\رم ش\\ده اند هن\\وز به مس\\جدالحرام نرس\\يده اند. كعبه واقعي هم\\ان خ\\انه كعبه و اهل خ\\انه كعبه است . اين تشبيه در لسان امام صادق عليه السالم تشبيه م\\ؤمن و مسلمان در مسير حق شناسي و تكامل به زائراني است كه بعضي به كعبه رس\\\\يده اند و ع\\\\ده ديگ\\\\ر وارد ح\\\\رم ش\\\\ده اند و به كعبه نرس\\يده اند. كس\\اني كه اهل ال\\بيت را مي شناس\\ند و مي دانن\\د خ\\انه خشك و خالي مستحق زيارت نيست بلكه اص\\ل ص\\احب خ\\انه اس\ت . هر كس به زيارت خانه مي رود منظورش صاحب خانه اس\\ت نه در و ديواري كه سنگ و كلوخ است و با ساير خانه ها ف\\رقي ن\\دارد. خ\\دايي كه در يك آيه بيت را معرفي مي كند مي گويد: به زيارت خ\\انه بروي\\د در آيه ديگر اهل البيت را معرفي مي كند و مي فرمايد: انما يريد الله لي\\ذهب عنكم ال\\رجس اهل ال\\بيت و يطه\\ر كم تط ه\\يرا. در آيه ديگ\\ر معترض عرب هايي مي شوند كه دور خانه طواف مي كنن\\د و رس\\ول خدا را از مكه اخراج مي كنند مي گويد: و اخراج اهله منه اك\\بر يع\\ني صاحب خانه را از خانه بيرون مي كنيد گن\اهش از جنگ در م\اه ح\\رام

بزرگ تر است . پس آيات زيارت حج يك جا خ\\انه را و يك ج\\ا اهل خ\\انه را مع\\رفي مي كند و به داللت قرآن اهل خانه رس\\ول خداس\\ت و كس\\اني كه در مقام و منص\\ب او ج\\ا گرفته ان\\د و ب\\راي وض\\وح اين معن\\ا والدت علي عليه السالم در خانه كعبه واقع شده اس\ت . ت\\ا دني\\ا بفهم\\د كه اح\\ترام خانه به خاطر اح\\ترام به ص\\احب خ\\انه اس\\ت . زي\\ارت خ\\انه مطل\\وب نيست بلكه زيارت صاحب خانه مطل\\وب اس\\ت . پس كس\\اني كه اهل البيت را مي شناسند يعني در مكتب واليت ائمه اطه\\ار وارد ش\\ده اند آن ها را به حقانيت مي شناسند و ديگ\\ران را منح\\رف مي دانن\\د، يك كالس باالترن\\د از مس\\لماناني كه يك چ\\نين عقل و ش\\عوري ندارن\\د. مسلمانان ديگر فقط خانه را شناختند و يا جلد قرآن را به گردن خ\\ود آويختن\\د وليكن اهل خ\\انه را كه اس\\اس ع\\زت و عظمت خ\\انه اس\\ت نشناخته اند. قرآن حمايل كرده اند و معناي قرآن ندانسته اند. ه\\ر كس فهم قرآني داشته باشد نمي توان\\د خ\\ود را از ائمه اطه\\ار ج\\دا كن\\د و نمي توان\د آن تش\كيالت اس\المي به ره\بري معاويه ه\ا و يزي\دها را به

294

شرح دعاي ندبه

حق\\انيت بشناس\\د. گ\\رچه مي توان\\د به اس\\الميت بشناس\\د. پس حق شناسان در مكتب اس\الم كه از نظ\ر رواني مع\رفت به خ\دا و اولي\\اء خدا پيدا كرده اند و به همين كيفيت در عالم حق و باطل مي شناس\\ند يك كالس باالترن\\د از كس\\اني كه در اين دنياپرس\\تي و ط\\بيعت غ\\رق شده اند و ب\\ه ج\\ز دني\\ا در دنياپرس\\تي چ\\يزي ندانس\\ته اند. خداون\\د اين كالس دوم حق شناس\\ي را به عن\\وان آس\\مان اول مي شناس\\د. مي گوي\\د: اين كالس حق شناس\\ي را به وس\\يله چ\\راغ ه\\اي ه\\دايت زينت داده اند تا آن چراغ هاي ه\\دايت فض\\اي فك\\ر م\\ردم را روش\\ن كنن\\د و مردم را از باطل گرايي و شيطان پرستي باز دارن\\د. ص\\عود ش\\ياطين به آس\\\مان و ش\\\هاب ه\\\ايي كه آن ه\\\ا را رمي مي كن\\\د در كالس حق شناس\\ي اس\\الم اس\\ت كه خداون\\د مي فرماي\\د: ه\\ر ش\\يطاني كه بخواهد حقايق دين را اختالس كند و با تظاهر در جلد دين بندگان خ\\دا را گمراه نمايد و آن ها را از شناسايي حق و اهل حق ب\\از دارد م\\ا به وسيله س\\تارگان آس\\مان او را ط\\رد مي ك\\نيم و از ح\\وزه دين اس\\الم

اخراج مي نماييم تا رسوا شوند و نتوانند بندگان خدا را گمراه كنند. با اين حساب مؤمنين از نظ\\ر رواني و فك\\ري كه مرب\\وط به خلقت

آن ها مي باشد از مسلمانان و س\\اير كف\\ار يك پله و يك كالس باالترن\\د و اين ب\\االتري مرب\\وط به تربيت اين دو طايفة م\ؤمن و ك\افر اس\ت . كس\اني كه دع\وت حق را مي پذيرند و حاضرند در خدمت خدا و اولياء خدا باشند ن\\ورانيت قل\\بي پي\\\دا مي كنن\\\د. دلش\\\ان به ن\\\ور علم الهي روش\\\ن مي ش\\\ود و اين روش\\نايي را روح ايم\\ان هم مي نامن\\د. روح ايم\\ان در وج\\ود انس\\ان مانن\\د روح حي\\ات در وج\\ود حي\\وان اس\\ت . ف\\رق بين حي\\وان م\\رده و حيوان زنده همان روح حيات است . جنس\\يت روح چق\\در ارج و ارزش دارد و چقدر پ\\ر ب\\ركت و خاص\\يت اس\\ت كه م\\رده را زن\\ده مي كن\\د، خوابيده را بيدار مي كند. همين تفاوت بين مرده و زن\\ده از نظ\\ر روح حيات بين مؤمن و كافر هم وجود دارد. كافر در ارتب\\اط ب\\ا حق و اهل حق مرده است . يك چنين عقل و شعوري ندارد كه حق را به حقانيت و ب\\\اطل را به بطالن بشناس\\\د وليكن م\\\ؤمن داراي عقل و ش\\\عور حق شناسي است . خداوند در بعضي آيات به پيغمبر اكرم مي فرمايد: انك تنذر من كان حيا و ما انت بمسمع من في القبور يعني ت\\و ح\\رف حق را فقط به زندگان مي فهماني و مي شنواني ولیکن به كساني كه در گورس\\تان خوابيده ان\\د نمي ت\\واني ح\\رف حق را بش\\نواني . مس\\لم

295

شرح دعاي ندبه

است كه پيغمبر اكرم هرگز مردگان گورس\\تان را به دين خ\\دا دع\\وت نكرده است. همه جا با انسان هاي خيابان و ب\\ازار تم\\اس دارد آن ه\\ا را به دين خدا دعوت مي كند. خداون\\د همين امت زن\\ده را كه زن\\دگي مي كنند به دو قسمت تقسيم مي كند: م\\رده و زن\\ده . يع\\ني زن\\ده به عقل و ش\\عور و روح ايم\\ان . م\\رده به فق\\دان عقل و ش\\عور و روح ايمان . جاي ديگر مي فرماي\\د: و من لم يجعل الله له ن\\ورا فم\\اله من نور. يعني كسي را كه خداوند نورانيت نداده و چراغ قلبش را روش\\ن ننموده از جاي ديگر نمي تواند روشنايي به دست آورد. زي\\را اين ن\\ور از جنس روح است . روح علم و حكمت ، روح ق\\رآن كه هم\\ان حكمت الهي است. افاضه روح همه جا به دست خداوند متعال است . انس\\ان ها در روح و روحانيت تصرف ندارن\\د كه به كس\\ي بدهن\\د ي\\ا از كس\\ي بگيرند. با اين روح كه شعاع قلب است فض\\اي وج\\ود انس\\ان روش\\ن مي شود. بين كسي كه در يك چنين روشنايي قرار مي گيرد و كس\\ي كه فاقد اين روشنايي است تفاوت آن ها با يكديگر همان تفاوت شب و روز و يا تفاوت زمين و ي\\ا آس\\مان اس\\ت . يك چ\\نين انس\\اني كس\\ي است كه در مكتب دين وارد شده . الفباي دين را كه همان روح ايم\\ان است از خدا ياد گرفته است . از همين تحوالت هفت گ\\آن ه\\اي كه در آيات اول سوره فصلت ذكر شده ، ايمان شروع مي شود. مؤم\\ني كه قلبش به نور ايمان روشن است گ\\رايش قل\\بي به خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا دارد و از كفر و گن\\اه متنف\\ر و م\\نزجر اس\\ت و در اين مكتب حرك\\ات

تكاملي خود را شروع مي كند. در مسير اطاعت خدا هر روز مستحق فيضي از فيوض\\ات الهي مي

شود كه از آن فيوضات تعبير به معرفت و حكمت مي شود. موال اميرالمؤمنين عليه السالم در خطبه اول نهج البالغه مي فرمايد: اول الدين مع\\رفته يع\\ني اولين قدم ورود به دين معرفت به خداوند متعال اس\\ت . مع\\رفت به معن\\اي احساس وجود اس\\ت . كس\\ي كه وج\\ود خ\\دا را درك مي كن\\د بين او و خداوند متعال يك عالمت و يادگاري مخابره ش\\ده اس\\ت مانن\\د كس\\ي كه خواب صادقي ديده باشد، در ع\\الم خ\\واب ه\\دايت ش\\ود ي\\ا مانن\\د كسي كه از خدا خواهشي نموده و دعايش مستجاب شده و مي دان\\د كه خداوند خواهش او را اجانب نموده يا مانند كسي كه ن\\ذر مي كن\\د حاجتش برآورده مي شود، وف\\اي به ن\\ذر را ب\\ر خ\\ود واجب مي دان\\د.

296

شرح دعاي ندبه

اين يك حكم واجبي است كه از خدا مي گيرد. چنين اف\\رادي از درون قلب خ\\ود عظمت خداون\\د را احس\\اس مي كنن\\د. اين احس\\اس را معرفت مي نامن\د. مانن\\د كس\ي كه مي دان\د پ\در دارد ام\ا پ\درش را نديده و نشناخته از كودكي در جاي ديگر بزرگ شده فقط مي داند كه پدر دارد وليكن يادگاري از پدر خود ندارد. بعد از م\\دتي از ج\\انب پ\\در كاغذ و يا نامه و هديه اي به ط\\رف او ارس\\ال مي ش\\ود ب\\ا گ\\رفتن آن نامه و هديه رابطه قلبي و عقلي با پدر خود پيدا مي كن\\د يع\\ني وج\\ود پدر و حيات پدر را احساس مي كند و خود را مكلف مي دان\\د به ه\\ر وسيله است پدر خود را از نزديك ببيند و او را بشناسد. اين ح\\الت در فكر انساني كه مي دانست پدر دارد ام\\ا وج\\ودش را احس\\اس نك\\رده بود با حالتي كه نامه و هديه از پدر خ\\ود دري\\افت مي كن\\د ف\\رق دارد. پس معرفت به معناي احساس وج\\ود خداس\\ت نه تنه\\ا علم به وج\\ود خ\\دا. بين انس\\ان و خ\\دا پي\\امي مب\\ادله مي ش\\ود، ح\\ادثه اي به وج\\ود مي آيد كه صد در ص\د ادراك مي كن\د كه اين ح\\ادثه را خ\دا ب\ه وج\ود آورده است، دعاي او را خدا مستجاب نموده و از اين ق\\بيل ادراك\\اتي كه به معناي احساس وجود خداس\\ت ، نه تنه\\ا علم به وج\\ود خ\\دا. اين

قدم اول حركت انسان در دين خدا شناخته مي شود. استفاده از مكتب دين و شعور باطني در شناخت خدا و اولي\\اء خ\\دا از همين حالت به بعد درجات و تحوالتي در وجود انسان پيدا مي شود تا روزي كه رابطه مستقيم و رويارويي با خدا پيدا كند كه از آن رابطه تعب\\ير به لق\\اء الله مي ش\\ود. خ\\دا را ب\\ا ن\\ور قلب مي بين\\د از خ\\دا مي پرسد و جواب مي گيرد. خداوند او را به مصالح و مفاس\\د زن\\دگي هدايت مي كند. اين حالت كه بين او و خداون\\د متع\\ال مع\\رفت ك\\امل پيدا مي شود آسمان هفتم ناميده مي شود. بين اين حالت لقاء اللهي با آن حالت ابتدايي معرفت الهي درجاتي پيدا مي شود كه نسبت ه\\ر درجه اي با درجه پايين تر نسبت آسمان به زمين است و با درجه باالتر نسبت زمين به آسمان . طبقات هفت گانه آسمان كه در قرآن مطرح شده در لسان ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم به اين كيفيت تفس\\ير ش\\ده است . البته اين آيات سوره فصلت در خلقت عالم و در تربيت انسان ها، هر دو مصداق دارد .از نظر ارتب\\اط آي\\ات به خلقت ع\\الم ، تفس\\ير شناخته مي شود و از نظر ارتباط آيات به تربيت انس\\ان ه\\ا و تك\\امل فكري آن ها تأويل يا باطن آيات شناخته مي شوند. ائمه اطهار عليهم السالم كه به ظاهر و باطن آيات آشنايي كامل دارند. هم\\ان ط\\ور كه

297

شرح دعاي ندبه

قواعد تفسيري آيات قرآن را در اختيار علم گذاشته اند قواع\\د ت\\أويلي آن را هم در اختيار علم گذاشته اند. بعضي آيات ق\\رآن فقط در ت\\أويل مصداق دارد، در تفس\ير مص\داق ن\دارد و بعض\ي آي\ات در ه\ر دو ج\\ا مصداق دارد و نمايش پيدا مي كند. درجات تحول و تك\\امل ايم\\اني به طور اجمال در شرح دع\\اي ن\\دبه روش\\ن مي ش\\ود ت\\ا كيفيت ح\\ركت انسان ها به دايره حك\\ومت ام\\ام زم\\ان عليه الس\\الم ش\\ناخته ش\\ود و

شرايط ظهور آن حضرت كامال روشن گردد. يكي از آي\\اتي كه فقط به درج\\ات تك\\املي انس\\ان ه\\ا مرب\\وط مي شود نه به طبيعت، اين آيه شريفه در سوره مؤمنون است كه خداوند مي فرماي\\د: ولق\\د جعلن\\ا ف\\وقكم س\\بع ط\\رائق و م\\ا كن\\ا عن الخلق غافلين . يعني باالي سر شما هفت راه قرار داده ايم . ب\\ديهي اس\\ت كه راه مربوط به حركات تك\\املي ، انس\\ان اس\\ت اگ\\ر اين راه ح\\ركت به سوي اين آسمان محسوس باشد ح\ركت به آس\مان محس\وس مانن\د فضاي ستارگان يا يك راه است كه از يك راه حركت كنند و خود را به آخر فضا برسانند و يا ميلي\\ون ه\\ا ميلي\\ون راه اس\\ت مانن\\د ح\\ركت از مركز دايره به محيط دايره . پس چطور خداوند مي فرمايد: باالي سر ش\\ما هفت راه ق\\رار داده ايم و م\\ا از مخلوق\\ات خ\\ود غ\\افل نيس\\تيم . باالي سر انسان يع\ني شخص\يت هاي ب\زرگي كه م\ا ب\ا آن ه\ا فاص\له فكري و وجودي داريم . در براب\\ر آن ه\\ا ك\\ودك كودكس\\تان به حس\\اب مي آييم ت\\ا به مق\\ام آن ه\\ا و فك\\ر آن ه\\ا و ق\\درت و اس\\تعداد آن ه\\ا برسيم هفت نوع تحول و تكامل داريم تا در انته\\ا چن\\ان باش\\يم كه آن ها هستند و چنان بدانيم كه آن ها مي دانند. از اين درجات هفت گ\\انه تكامل از كالس\\ي به كالس ديگ\\ر تعب\\ير به هفت راه ش\\ده اس\\ت و اال راه فضايي يكي بيشتر نيست و آيه ديگر همان آيه س\\وره نب\\اء اس\\ت كه خداون\\د مي فرماي\\د: و خلقن\\ا ف\\وقكم س\\بعا ش\\دادا و جعلن\\ا فيه\\ا سراجا و هاجا يعني باالي سر شما هفت آسمان بسيار محكم آفريديم و در اين آسمان ها چراغي بسيار تابان و تابنده . اگ\\ر اين س\\بع ش\\داد همين آسمان هاي باالي سر باشد كه هر آسماني زمي\\ني الزم دارد آن هم به كيفيت طبق\\ات ك\\روي ب\\ه ط\\وري كه طبقه پ\\ايين تر در مرك\\ز

طبقه باالتر مانند حلقه انگشتري در بيابان است . طبق\\ات هفت گ\\انه آس\\مان كه در براب\\ر ه\\ر طبقه اي از آس\\مان

طبقه اي زمين الزم است طبق

298

شرح دعاي ندبه

تفسير حضرت ام\\ام هش\\تم عليه الس\\الم كه مي فرماين\\د: آن طبقه هفتم زمين كروي است، آن قدر بزرگ است كه شش طبقه آسمان و شش طبقه زمين و فضاي ستارگان به هم\\راه س\\تارگان در مرك\\ز آن زمين هفتم مانند حلقه انگشتري در بياب\\ان وس\\يع اس\\ت . مي دانيم كه در طبق\ات اين ش\كلي يك چ\راغي مانن\د خورش\يد كف\ايت نمي كن\د. خورشيد فقط منظومه شمسي خود را روشن مي كن\\د اگ\\ر كس\\ي از اين منظومه به منظومه ديگر انتقال پيدا كند خورشيد اين منظومه را به صورت ستاره اي بسيار ضعيف مي بيند پس آن خورش\\يد كه در اين هفت آسمان همه جا را روشن كرده و در هر طبقه اي همان خورش\\يد روشنايي مي دهد مقام عصمت و واليت است كه از طفل كودكستان گرفته تا آن حالت و ساعت لقاء اللهي كه خ\\دا را چن\\ان ك\\ه شايس\\ته است بشناس\\د همين مق\\ام واليت اس\\ت كه چراغ ه\\اي تاب\\ان هس\\تند.

هس\\تند كه در ه\\ر)ع(چراغ بسيار نوراني و تابنده ام\\ام ه\\اي معص\\وم كالسي در دنيا يا در آخرت آن ه\\ا م\\ردم را ه\\دايت مي كنن\\د و آن ه\\ا راهنماي مردم هستند مربيان دنيا و سالطين آخرت مي باش\\ند، رابطه آن ها با غير آن ها مانند رابطه يك پدر دانش\\مند ب\\ا ك\\ودك دو س\\اله و سه ساله است كه در هر كالسي همراه اين كودك پدر او مي باشد ت\\ا روزي كه او را به خود مربوط كند و به مقام خود برساند. پس امث\\ال اين آيات به اين طبيعت كه س\\تارگان و فض\\اي س\\تارگان باش\\د ق\\ابل تطبيق نيست . وليكن به درجات و كالس هاي تكاملي انسان ه\\ا ق\\ابل تطبيق است . بهترين حديث در بيان درجات تكاملي انسان ه\\ا ح\\ديث مربوط به حركات تكاملي ابراهيم خليل است . حديث در كت\\اب ك\\افي از بهترين احاديث در بهترين كتاب ها ام\\ام عليه الس\\الم مي فرماين\\د: ان الله اتخ\\ذ اب\\راهيم عب\\دا قبل ان يتخ\\ذه نبي\\ا و اتخ\\ده نبي\\ا قبل ان يتخذه رسوال واتخده رسوال قبل ان يتخ\\ذه خليال واتخ\\ده خليال قبل ان یتخده اماما فقال اني ج\\اعلك للن\\اس امام\\ا فلم\\ا رآي عظم ذلك في

نظره قال و من ذريتي قال الينال عهدي الظالمين . ترجمه حديث : يعني خداوند در اولين مرتبه و روزهاي اول اب\\راهيم را به بندگي قبول كرد و به او نش\ان بن\دگي داد بن\\دگي هم در معن\اي اصيل خود به معناي شاگردي استاد است نه بردگي موال. برده با بنده خيلي فرق دارد. برده فقط اطاعت مي كن\\د به فك\\ر تك\\امل ي\\افتن و استاد شدن نيست وليكن بنده به صورت شاگردي اطاعت مي كند كه خود را به مقام استاد برساند. استاد هم به شاگرد خ\\ود ي\\اد مي ده\\د

299

شرح دعاي ندبه

كه او را به مقام خود برساند. پس اين جمله كه مي فرمايد: در اولين روز خدا ابراهيم را به عبوديت و بندگي انتخاب ك\\رد يع\\ني اب\\راهيم را پذيرفت كه شاگرد خدا باشد. مدتي دوران شاگردي ابراهيم مي گذرد به مقام نبوت مي رسد. نبوت از بندگي يك كالس باالتر است . تمامي مؤمنين و مؤمنات بنده خدا هس\\تند وليكن به نب\\وت نرس\\يده اند كه به آن ها وحي شود. مش\\اهده مي كني\\د هم\\ان رابطه اي كه پيغم\\بران ب\\ا خدا دارند به آن ها وحي مي شود. حض\\رت م\\ريم هم ب\\ا خ\\دا دارد به حضرت مريم وحي مي شود، به مادر حضرت موس\ي وحي مي ش\ود كه كودك او چكاره است به او دستور مي دهد بچه خودش را به دري\\ا بياندازد. كدام مادر يك چنين استعدادي دارد كه كودك خ\ود را به دري\ا بياندازد و بداند كه از طريق ديگر به او برمي گردد يا به حضرت مريم وحي مي شود كه بدون ش\\وهر فرزن\\دي به دني\\ا مي آورد و آن فرزن\\د پيغمبر بزرگي خواهد بود. اين حالت فراگيري مطلب از خداوند متعال را وحي مي نامند و اين كالس ، كالس نبوت زن و م\\رد ن\\دارد. تف\\اوت زن و مرد در شغل نبوت است . مادر موسي م\\ادر عيس\\ي م\\ادر علي ابن ابيطالب عليهم الس\\الم و حض\\رت زه\\را خ\\ديجه ك\\بري س\\الم اله عليها در اين كالس ه\\ا هس\\تند كه مطلب را از خ\\دا مي گيرن\\د وليكن

شغل نبوت ندارند. نبوت يا رسالت و امامت مرب\\وط به ش\\غل انس\\ان ه\\ايي اس\\ت كه كالس هاي تكاملي خود را گذرانيده اند مانند ده نف\\ر دك\\تر كه پنج نف\\ر آن ها شغل طبابت دارند و پنج نفر ديگر بي كارند، ب\\ا يك\\ديگر تف\\اوت كالسي ندارن\\د بلكه تف\\اوت ش\\غلي دارن\\د. پس كالس نب\\وت ب\\االتر از كالس عبوديت است . اول عبد خدا شد يعني شاگرد خدا و بعد كالسي باالتر رفت و به نبوت رسيد. نبوت آن حالت فراگيري علم و دانش از خداوند متعال است . وق\\تي كه بن\ده خ\\دا دوس\\ت دارد به خ\\داي خ\\ود نزديك تر شود و قرب و مقام پيدا كند اين قرب و مق\\ام ب\\دون علم و تكامل نفساني قابل ظهور نيست . گويا شاگرد خدا به خداي خ\\ود مي گويد: كتابچه اي و رساله اي به من بده تا ب\ر طبق دس\تورات آن ت\\و را اطاعت كنم و ياد بگيرم خدا به او رساله مي دهد، كتابي ي\\ا ص\\فحاتي از علم در سينه او قرار مي دهد و در ادامه ح\\ديث مي گوي\\د: بع\\د از چن\\دي اب\\راهيم خليل از مق\\ام نب\\وت ب\\االتر كش\\يده ش\\د و به مق\\ام رسالت رسيد. رس\\الت يع\\ني م\\أموريت اجتم\\اعي ت\\ا هم\\ان ط\\ور كه

300

شرح دعاي ندبه

شخص رسول به دين خدا هدايت ش\ده اس\ت و راه ح\\ركت به س\وي بهشت را فهميده است مردم را نيز ه\\دايت كن\\د. يك پيغم\\بر الهي در زماني مأموريت پيدا مي كند كه خودش كالس هاي درس\\ي و تك\\املي الهي را خوانده و دانسته باشد. وقتي مجهز به علم و دانش مي ش\\ود مأموريت اجتماعي پيدا مي كند و پيغمبر اسالم چهل س\\ال در ارتب\\اط ب\\ا خ\\دا ه\\ر روز مق\\ام و درجه اي پي\\دا مي كن\\د ت\\ا روزي كه ح\\الت لقاءاللهي براي او دست مي دهد. خداوند در غار ح\\را ب\\راي او جل\\وه مي كند و بعد از چهل سال مأمور دع\\وت م\\ردم مي ش\\ود. اين بعثت يعني مأموريت براي هدايت مردم و اين هدايت وقتي ممكن است كه اول خودش به تمامي رموز و اس\\رار دين ه\\دايت ش\\ده باش\\د. او يك مدير و مدبر و سياست مدار اجتماعي مي شود تا انسان ه\\ا را به رش\\د ك\\امل برس\\اند و همين ط\\ور بع\\د از دوران رس\\الت نش\\ان خليليت و بعد از نشان خليليت نشان امامت . تنها پيغم\\بري كه در دين خود مترقي و متكامل بوده در هر زماني به مقامي عالي تر نس\\بت به زمان قبل رسيده است حض\\رت اب\\راهيم و پيغم\\بر اس\\الم بوده ان\\د به همين مناسبت دينشان حنيف شناخته شده است . مله ابراهيم حنيف\\ا. حنيف يعني يك دين مترقي ديني كه به انسان ها و زندگي آن ها رشد مي دهد و مي پروراند تا روزي كه به انسان هاي بهشتي و زن\\دگي آن ها هم به زندگي بهشتي تبديل شود. پس اين آيات و اح\\اديث بره\\اني است كامل بر اين كه دين خدا يك مكتب كالسيكي و تكاملي مي باشد و اين چهارده نفر معصوم آموزگاران اين مكتبند تا روزي كه انسان هارا به مقام لقاء اللهي برسانند و زندگي بهشتي براي آن ها دایر كنند. معناي خليليت هم در اين حديث شريف كه نش\\ان و م\\دالي بع\\د از نشان رسالت است به معناي ورود انسان به كارهاي خ\\دا و تق\\ديرات خداون\\د متع\\ال اس\\ت . ورود انس\\ان به يك درجه و مق\\امي كه در آن درجه و مقام نقش\\ه هاي تربي\\تي خداون\\د را مي دان\\د و مي شناس\\د و درست مي دان\\د كه خداون\\د چ\\را ب\\راي آن پيغم\\بر عم\\ر ط\\والني مقدر مي كند و براي ديگري عم\\ر كوت\\اه. ب\\راي يكي از بن\\دگان خ\\ود قدرت و ثروت مقدر مي كند مانند داود و سليمان و ب\\راي بن\\ده ديگ\\ر از بن\\دگان خ\\ود مص\\يبت و بال مق\\در مي كن\\د مانن\\د اي\\وب پيغم\\بر كه ثروتش و فرزندانش از دستش مي رود و آن چنان زمين گير و ع\\اجز مي شود كه بايستي همسرش اين طرف و آن طرف برود و ب\\راي اور اين تق\ديرات ب\\ر اك\\ثريت اهل ع\الم مجه\ول آب و غذا تهيه كند. س\

301

شرح دعاي ندبه

اس\\ت . بس\\ياري از م\\ردم خي\\ال مي كنن\\د اين كمي ه\\ا و زيادي ه\\ا و تغييراتي كه در جامعه پيدا مي شود گاهي يك سلطان ظالم بر اوضاع مسلط است و گاهي يك سلطان عادل گاهي شخصيتي مانن\\د پيغم\\بر اسالم در رأس قدرت قرار مي گيرد و گاهي انساني ظ\\الم و بي دين مانن\\د مع\\اويه و عم\\ر ع\\اص . گ\\رچه م\\ردم خي\\ال مي كنن\\د كه آن ه\\ا بوده اند كه يك چ\\نين ق\\درت ه\\ايي ب\\ه وج\\ود آورده و خ\\ود را مس\\لط نموده اند و يا اين همه تصادفات و حوادثي كه در عالم پيدا مي ش\\ود. سر نخ تمامي اين مقدرات به دست خداوند متعال است تا او نخواه\\د و مقدر نكند ب\\رگي از درخت س\\قوط نمي كن\\د. آش\\نايي به تق\\ديرات الهي درسي است بسيار عميق و مشكل . وقتي از موال اميرالمؤم\\نين عليه السالم درباره قضا و قدر سئوآل مي كنن\\د كه قض\\ا و ق\\در يع\\ني چه . خداوند چرا اين همه تق\\ديرات مختلف دارد حض\\رت مي فرماي\\د: بحر عميق فال تلج\\وه طري\\ق و ع\ر فال تس\\لكوه يع\\ني اين آش\نايي به قض\\ا و ق\\در دري\\ايي عميق و ژرف اس\\ت . غ\\رق مي ش\\ويد به\\تر اين است كه از اين راه عبور نكنيد. گاهي بعضي پيغمبران در برابر تحمل تقديرات الهي مشكل پيدا مي كردن\\د. موس\\اي پيغم\\بر آن همه ب\\راي امت زحمت كشيده آن ها را از بردگي و اسارت فرعون نجات داده و اكنون به كوه طور رفته است تا براي مردم كت\\ابي و ق\\انوني بي\\اورد. ظرف اين مدت چهل روزه مشاهده مي كند كه يك شيطان دغلي ب\\ه نام سامري امت او را گمراه كرده آن ها را به مكتب شرك و گوساله پرستي كشانيده ، آن چنان ناراحت و عصباني مي شود كه مي گوين\\د: الواح تورات را كه شايد سنگ نوشته هايي بوده است به زمين انداخته و محاسن برادرش را مي گيرد و مي كش\\د، مي خواه\\د او را به زمين بزند كه چرا در برابر سامري نايستاده و با او نجنگيده است و باالخره اين برادرش هارون است كه قدري ب\\ا م\\وعظه و نص\\يحت موس\\ي را آرام مي كند. مي گويد: ديدم اگر قيام و اقدام كنم بين ب\\ني اس\\راييل اختالف پيدا مي شود. دو گروه مي شوند و به ج\\ان يك\\ديگر مي افتن\\د گفتم: بهتر اين است كه صبر كنم تا ببينم دستور خدا چيست . موس\\ي در اين جا غضبناك مي شود شايد از سر اين تقدير بي خ\\بر اس\\ت كه چرا شيطان زمان او يك چنين امكاناتي پيدا مي كند كه امت را گمراه كند. وقتي كه خداوند به موسي مي گويد: سامري امت ت\\و را گم\\راه كرده مي گويد: ان هي اال فتنتك تهدي من تشاء و تذل من تش\\اء. اين ها همه فتنه هاي خودت مي باشد كه ب\\ا اين فتنه ه\\ا ه\\ر كه را بخ\\واهي

302

شرح دعاي ندبه

هدايت مي كني و يا اگر بخواهي گمراه مي كني. چ\\را خ\\بر ن\\دارد كه اين تق\\ديرات ع\\اقبت به نفع او و امت او تم\\ام مي ش\\ود. در اين ج\\ا خداون\\د به حض\\رت اب\\راهيم اج\\ازه داد كه در نقش\\ه هاي تربي\\تي خ\\دا م\\داخله كن\\د كمي به اس\\رار تق\\ديرات الهي آگ\\اه ش\\ود. مالك حق و باطل بشناسد. مالك حق و باطل غير از حق و باطل است . شايد اگر كسي به شما بگويد: حك\ومت مع\\اويه و يزي\\د حق اس\\ت نباي\\د كس\\ي اعتراض كند شما وحشت پيدا مي كنيد كه چگونه ص\\الح م\\ردم زم\\ان در اين است كه علي بن ابي طالب عليه السالم شهيد ش\\ود و مع\\اويه بدون مزاحم در اريكه ق\\درت ق\\رار گ\\يرد. حق از ك\\ار بركن\\ار ش\\ود و باطل جاي او را بگيرد. درست است كه ظاهرا عملي خالف ق\\انون و منطق است وليكن خدا چرا اين طور مقدر مي كند و خدا چرا اج\\ازه ش\\هادت م\\وال را مي ده\\د، ق\\درت دارد او را حفظ كن\\د و امكان\\ات بيشتري به او بدهد تا بر اريكه ق\\درت ق\\رار گ\\يرد وليكن راه را ب\\راي معاويه باز مي كند. ظاهرا این تقدير باطل است وليكن در نقشه خ\\دا حق است . ظهور حق و باطل در ج\\امعه مانن\\د ظه\\ور ش\\ب و روز در طبيعت است . سلطان روز غروب مي كند و غايب مي شود ظلمت و تاريكي عالم را فرا مي گيرد. اين ها مسائلي است كه درك آن بسيار مشكل است . خداوند به اب\\راهيم اج\\ازه داد كه در خالل اين تق\\ديرات وارد شود ببيند و بداند كه چرا چ\\نين و چن\\ان ش\\ده مانن\\د اس\\تادي كه بعضي كاره\\ا را به ش\\اگرد خ\\ود واگ\\ذار مي كن\\د و خ\\ودش به ك\\ار او نظارت دارد. پرده ها از جلو چشم ابراهيم برداشته شد، ه\\ر كس\\ي را در هر حالي بود مشاهده كرد بنده اي در حال اطاعت و آن ديگ\\ري در حال معص\يت . مطيع را دع\ا ك\رد و عاص\ي را نف\\رين نم\\ود چن\د نف\ر معص\يت ك\ار به نف\رين او مردن\د خداون\د به اب\راهيم فرم\ود: بس\اط لعنت و نفرين خ\\ود را جمع كن اگ\\ر چ\\نين باش\\د كه ه\\ر كس گن\\اهي مرتكب مي شود من فوري جان او را بگيرم بايس\\تي بس\\اط خلقت و آفرينندگي خود را برچينم . آن ها م\رتكب گن\\اه مي ش\\وند و من به آن ها مهلت مي دهم تا ضرر گناه را بچشند و توبه كنن\\د من خ\\داي حليم هستم . با بندگان خود مدارا مي كنم در اين جا مش\\اهده مي ك\\نيم كه ابراهيم س\\ر مهل\\تي را كه خ\\دا به گن\\اه ك\\اران مي دهن\\د نمي دان\\د و نفرين مي كند و باز روز ديگر كه خدا به او مي گوي\\د: فرزن\\د خ\\ود را قرباني كند سر قرباني را مي فهمد و تس\\ليم مي ش\\ود پس در اين دو حال فكر ابراهيم خليل يكنواخت نيست . فكر روزي كه فرزند خ\\ود را قرباني مي كند بهتر و باالتر است . خليل يعني مقامي پيدا كرده است

303

شرح دعاي ندبه

كه حق دارد وارد چ\\ون و چراه\\ا و تق\\ديرات خ\\دا گ\\ردد و از اس\\رار حكمت خدا سر در آورد و آخرين نشاني كه خدا به او مي دهد زم\\اني اس\ت كه به عن\\وان پيش\\واي علمي و عملي م\ردم انتخ\\اب مي ش\\ود يعني ورود به مكتب امامت نه امامت كامل لذا در اين ح\\ال تقاض\\ايي مي كند و آن تقاضا مورد قبول واقع نمي شود. وقتي به مقام امامت مي رس\\د و مي بين\\د مق\\امي اس\\ت خيلي ب\\اال و واال عرض\\ه مي دارد: پروردگارا اجازه ب\\ده فرزن\\داني كه از ص\\لب من به دني\\ا مي آين\\د و در طول تاريخ زندگي مي كنن\\د ه\\ر ك\\دام در اين مق\\ام و منص\\ب باش\\ند رهبر مردم و امام مردم ، خداوند تقاضاي او را قب\\ول نمي كن\\د مي فرمايد: ال ينال عه\\دي الظ\\المين يع\\ني اين منص\\ب ام\\امت و ره\\بري نص\\يب ظ\\الم نمي ش\\ود. گ\\رچه فرزن\\د اب\\راهيم باش\\د. اين ح\\االت و مقاالت مختلف از درجات و تحوالت مختلف علمي و ايماني كه نصيب حضرت ابراهيم شده است حكايت مي كند. پس الزم است باور كنيم كه دين خدا يك دايره مح\\دودي نيس\\ت كه انس\\ان ه\\ا را در آن داي\\ره حبس كند، فقط مراسمي انجام دهند و بدون تكامل فك\\ري و ايم\\اني داخل بهش\\ت ش\\وند. دين خ\\دا يك مكتب اس\\ت داراي كالس ه\\اي مختلف كه آخرين كالس آن پيدايش معرفت كامل به ذات مقدس خدا

و حالت لقاء اللهي مي باشد. شرح درجات تكامل تفسير سبع سماوات:

در اين رابطه در تفسير آيه شريفه فقضاهن سبع سموات مختصري به اين درجات و مراتب

اشاره مي كنيم و شرح مفص\\ل آن در تفس\\ير س\\وره ق\\اف نوش\\ته شده است تا اين مراتب و درجات را بدانيم و از اين راه علت منزوي شدن ائمه اطهار عليهم السالم را در دوران زندگي و علت غيبت ام\\ام زمان را بشناس\\يم و ب\\دانيم كه همه اين ه\\ا روي يك حس\\اب و نظ\\ام

عظيم و عجيبي واقع مي شود كه به جز اين قابل ظهور نيست . خداوند با ظهور حضرت خاتم ص\لوات اله عليه و آله بش\ريت را به مكتب دين انتقال داد مانند اين ب\\ود كه انبي\\اء گذش\\ته انس\\ان ه\\ا را و افكار آن ها را آماده ورود به مكتب نمودند و پيغم\\بر اس\\الم در مكتب اس\\الم را به روي آن ه\\ا ب\\از ك\\رد و م\\ردم را مكلف به دانس\\تن و فهميدن نمود. نه اين كه تنها دستوري را بگيرند و مراسمي اجرا كنند.

304

شرح دعاي ندبه

لذا حضرت مس\\اجد را به ص\\ورت م\\دارس درآورد. پيش از ظه\\ور آن حضرت مساجد فقط معاب\\د ب\\ود يع\\ني ج\\اي س\\جده و عب\\ادت وليكن حضرت مس\\اجد را به ص\\ورت م\\دارس ظ\\اهر نم\\ود. بع\\د از نم\\از ي\\ا مراسم ديگر باالي من\\بر مي رفت آي\\ات ق\\رآن را و حق\\ايق علم را به مردم مي آموخت . سطح فكر م\ردم زم\ان را ب\اال ب\رد و انس\ان ه\اي معاصر خود را جهاني و سياسي تربيت كرد. هر وقت معج\\زه اي از او مي خواستند كه مانند پيغمبران ديگر عص\\ا و ي\\د و بيض\\ا داش\\ته باش\\د م\ردم را به آي\\ات ق\رآن ح\واله مي داد مي فرم\ود: معج\زه من ق\\رآن است . اعجاز قرآن هم به علم و حكمت شناخته مي شود و با ديدن و شنيدن قابل درك نيست . معجزات پي\\امبران يك مظ\\اهر دي\\دني ب\\وده است كه پيغمبران ق\\درت فوق الع\\اده خ\\ود را به م\\ردم زم\\ان نش\\ان دهند تا مردم بترسند و مزاحم آن ها نشوند. خداوند مي فرمايد: و ما نرسل بااليات اال تخويفا ما آن معجزات را به اين منظور ظاهر كرديم كه س\\الطين زم\\ان و ي\\ا انس\\ان ه\\اي ش\\رور و ف\\اجر را از تع\\رض به پيغمبران برحذر داريم . بترسند و كاري به كار پيامبران نداشته باشند. آن همه معجزات نتوانست افكار بشر را تغيير دهد و ق\\دري آن ه\\ا را به معارف توحيدي آش\\نا كن\\د. موس\\ي پيغم\\بر كه ب\\ا هم\\ان معج\\زات پيروزي خود را ب\\ر س\\لطان مقت\\در زم\\ان ب\\ه دس\\ت آورد و امت ب\\ني اسراييل را از بردگي و استثمار نجات داد. امت او وقتي از دهي عبور مي كردن\\د ديدن\\د بت پرس\\تان ه\\ر ك\\دام خ\\داي ك\\وچكي دارن\\د و مي پرستند به موسي گفتند: تو چرا براي ما خدايي درس\\ت نمي ك\\ني تا او را بپرستيم . از همان ضعف فكر، سامري استفاده ك\\رد ب\\راي آن ها گوساله طاليي ساخت . پس معج\\زات نتوانس\\ت تح\\والت فك\\ري و علمي در تاريخ به وجود آورد و انسان ها را به وجود خداوند متعال كه يك ق\\درت محيط و مس\\لط اس\\ت آش\\نا كن\\د. وليكن خداون\\د معج\\زه پيامبر اس\الم را كت\\اب و درس و دانش ق\رار داد. آي\ات و س\وره ها را مي خواند و مي فرمود: اين آي\\ات و س\\وره ها ص\\نعت خداس\\ت كه ب\\ر زبان من جاري مي شود با تعليمات خود س\\طح فك\\ر م\\ردم زم\\ان را باال برد. به كيفيتي كه تمامي مسلمانان بت ها را شناختند و بت شكن شدند. بساط ش\\رك و بت پرس\\تي برچي\\ده ش\\د و م\\ردم فهميدن\\د كه

خداوند حقيقتي است كه مشابهت با اجسام و مخلوقات عالم ندارد. پس انس\\ان ه\\ا به وس\\يله پيغم\\بر اس\\الم ، مكت\\بي ش\\دند نه فقط مراسمي . دانستند كه دين يك مسائل ي\\اد گرفت\\ني اس\\ت نه فقط يك

305

شرح دعاي ندبه

ظواهر ديدني و مراسم عملي وليكن بين اين امت مس\\لمان كه آي\\ات قرآن را حفظ كرده اند و مي خوانند و ترجمه ظاهري آن را مي دانن\\د و ائمه اطهار عليهم السالم كه عالم به قرآن هستند فاصله بسيار زياد است . يك چنين فاصله هاي نقص و كمال را فواصل وجودي مي دانن\\د مانن\\د فاص\\له اي كه بين يك ك\\ودك دو س\\اله ي\\ا س\\ه س\\اله ب\\ا پ\\در دانش\\مندش وج\\ود دارد. ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم هم\\ان پ\\درهاي دانشمندند كه عالم به علم ق\\رآن هس\\تند وليكن م\\ردم زم\\ان رس\\ول خدا الف بايي از قرآن مي دانن\\د و ب\\ا هم\\ان مق\\دار دان\\ايي ب\\ر م\\ردم زمان خود فائق آمدن\\د و توانس\\تند ب\\ا ت\\دبير و سياس\\تي كه از پيغم\\بر اسالم فرا گرفته اند و با يك نظ\\ام ق\\انوني و علمي كه از تعليم\\ات آن حضرت ياد گرفتند بر كشورهاي متم\\دن آن روز غلبه كنن\\د و ب\\ر ملت ها و فرهنگ هاي ناقص آن ها حاكميت پيدا كنن\\د. ب\\ا همه اين ه\\ا از آن مظ\\اهر علم و دانش كه ائمه اطه\\ار هس\\تند فاص\\له دارن\\د. بايس\\تي بش\\ريت در مس\\ير ح\\وادث و انقالب\\ات و تح\والت و برخ\\ورد ب\\ا حق و باطل به رش\\د واقعي خ\\ود برس\\ند ت\\ا اين فاص\\له ها برط\\رف گ\\ردد و موجبات حاكميت مظاهر علم و دانش فراهم شود. ب\راي پي\\دايش يك چنين رشد فك\\ري خداون\\د ب\\راي ملت مس\\لمان و ي\\ا تم\\امي ملت ه\\ا ح\\ادثه مق\\در ك\\رد و آن ح\\ادثه تح\\والتي اس\\ت كه از مس\\ير انقالب\\ات حكومتي و يا ف\\رهنگي پي\\دا مي ش\\ود ل\\ذا ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم مانند يك پدر دانشمند و حليم و صبور انس\\ان ه\\ا را در ش\\عاع تعليم و تربيت خود قرار دادند و اج\ازه دادن\د كه ملت ه\ا و جمعيت ه\ا براب\ر عقل و شعورشان و برابر فكر و استعدادشان حك\\ومت ه\\ايي كه مي خواهند به وجود آورند تا در مسير پيدايش همين حكومت هاي مختلف عقل و دانشي پيدا كنند و عاقبت بفهمند كه حكومت خدا و اولياء خدا به وسيله انسان هاي مع\\روف و متع\\ارف ق\\ابل ظه\\ور نيس\\ت . ب\\راي رسيدن به يك چنين رشدي كه بزرگ ترين مظهر آن پيدايش حك\\ومت ه\\ا مي باش\\د خداون\\د بش\\ريت را آزاد گذاش\\ت و ائمه اطه\\ار عليهم السالم را مأمور كرد كه مانند يك پ\\در دنب\\اله اين كودك\\ان در ح\\ركت باشند. به جا و به موقع در هر زمان و مكاني كه مناسب باشد حقايق علم را بازگو كنند و م\\ردم را در ش\\عاع تعليم\\ات خ\\ود بپرورانن\\د و به ثمر برسانند تا زماني كه افكار آن ها و استعداد آن ها لياقت پيدا كن\\د كه زير كرسي خالفت و عرش حك\\ومت اولي\\اء خ\\دا باش\\د. در مس\\ير همين تقدير تحوالت سبعه اي كه در اين آيه به آن اش\\اره ش\\ده اس\\ت

306

شرح دعاي ندبه

در جامعه اسالم و مس\\لمانان ق\\ابل ظه\\ور اس\\ت ت\\ا روزي كه معن\\اي بسياري از آيات كه حكومت را منحصر به خدا و اولي\\اء خ\\دا مي دان\\د ظاهر گردد و مردم به عقل و استعداد خود بفهمند و بدانن\\د كه نج\\ات بشريت از مهالك مادي و معنوي در شعاع حكومت خ\\دا و اولي\\اء خ\\دا قابل ظهور است نه در شعاع حكومت انسان بر انسان گ\\رچه ظ\\اهرا

حكومت ها ديني و اسالمي باشند. در زم\\ان پيغم\\بر اك\\رم و تعليم\\ات آن حض\\رت دو ن\\وع تح\\ول در جامعه بشري به وجود آمد، تح\\ول ابت\\دايي از ش\\رك و بت پرس\\تي به اسالم و تحول دوم از اسالم حكومتي و قانوني به داي\\ره واليت اولي\\اء خدا در نتيجه بعد از رحلت پيغمبر اكرم تم\امي مس\لمانان معاص\\ر آن حضرت به دو دسته مسلم و مؤمن تقسيم شدند و ائمه اين دو گ\\روه را از نظ\\ر تح\\ول و تك\\امل فك\\ري به كعبه و ح\\رم تش\\بيه نمودن\\د و فرمودند: كس\\اني كه واليت م\\ا آل محم\\د عليهم الص\\لوه و اس\\الم را شناختند و ما را بر حق مي دانند مانند مسلماناني هستند كه با لب\\اس احرام از حرم گذشتند و به كعبه رسيده اند و اما مسلماناني كه امتياز عترت پيغمبر را نش\\ناختند و آن ه\\ا را ب\\ا م\\ردم و م\\ردم را ب\\ا آن ه\\ا مساوي مي دانند كساني هستند كه فقط جلد ق\\رآن و ظ\\واهر اس\\الم را شناخته و قبول كرده اند و يك نظام حكوم\\تي اس\\المي س\\اخته اند و ديگر عقلشان نمي رسد كه در رأس اين نظام چه كسي باشد. آن ه\\ا در حرم حركت مي كنند هنوز به مس\\جدالحرام نرس\\يده اند پس اولين تحول بعد از اسالم ايم\\ان به خداون\\د متع\\ال اس\\ت . اين ايم\\ان هم ت\\ا روزي كه واليت ائمه را به رس\\ميت و علميت بشناس\\ند ط\\ول دارد ودر اين طول مدت درجاتي پيدا مي شود كه تا به آخرين درجه برسند. در اين مكتب افرادي مانند سلمان و ابوذر و مقداد و عمار هس\\تند و باز افراد ساده اي كه ايمان قلبي به خ\\دا دارن\\د و روي حق ج\\ويي و آخرت خواهي به جنگ و جهاد مي روند وليكن هنوز عقلشان به مق\\ام واليت ائمه اطه\\ار نرس\\يده اس\\ت. در همين رابطه بعض\\ي اح\\اديث فرمودند كه : اكثريت مسلمان ها به جز سه نفر يا به جز هفت نف\\ر از خط دعوت رسول خ\\دا منح\\رف و منص\\رف ش\\دند و اين انح\\راف از شناختن مقام واليت بود. تمام مسائل را قبول كردند ام\\ا غ\\دير خم و جمله من كنت م\\واله فه\\ذا علي م\\وال را نش\\ناختند. مؤم\\نين آش\\نا به مقام واليت هم كه در ابتدا هفت نفر بودند و در آينده زيادتر ش\\دند به دو قسمت شدند. قسمت اول مؤمنين متعلم يعني مؤمنيني كه عترت

307

شرح دعاي ندبه

رس\\ول خ\\دا را به علميت مي شناس\\ند و آن ه\\ا را به عن\\وان اس\\تاد مي پذيرن\\د و مؤم\\نين ديگ\\ري كه ائمه را به ح\\اكميت و ره\\بري مي شناس\\ند نه به عن\\وان يك ع\\الم و دانش\\مند كه بايس\\تي از آن ه\\ا ي\\اد بگيرند. متعلم علي سبيل النجات نيستند. متعلمين زمان حضرت امير عليه السالم در ابتدا دو سه نفر و در آينده نفرات ديگري اضافه ش\\دند كه از حضرت سئوآالت مي كردن\\د و ي\\ا س\\خنراني هاي آن حض\\رت را ثبت و ض\\بط مي كردن\\د. عبدالل\\ه بن عب\\اس در خ\\دمت آن حض\\رت

درس مي خواند. سلمان و ابوذر به همين كيفيت. پس مؤمنين هم به دو گروه تقسيم ش\\دند: مؤم\\نين متعلم متح\\ول كه در خط دانش\\جويي فع\\اليت مي كنن\\د و مؤم\\نين غ\\ير متعلم كه فقط ائمه عليهم السالم را به امتياز ام\\امت و ره\\بري مي شناس\\ند و نه به عنوان يك استاد عالم و باز مؤمنين متعلم در آين\\ده به دو گ\\روه تقسيم شدند. گروهي كه به فكر درك اسرار واليت و مق\\ام ام\\امت و امتي\\از ام\\ام ه\\ا ب\\ر پيغم\\بران هس\\تند در واقع متعلمين ع\\ارف . يع\\ني صرفا به نوشتن و خواندن و دانستن اكتفا نمي كنند بلكه دنبال كشف آث\\ار مق\\ام توحي\\د و واليت هس\\تند. دوس\\ت دارن\\د خ\\دا را به آث\\ار وجودي اش و ائمه را به آثار امامتشان بشناس\\ند. اين ح\\الت كه اث\\ري از آثار وجودي خ\\دا را كش\\ف مي كنن\\د مثال در ع\\الم خ\\واب به واليت ائمه و ي\\ا نب\\وت پيغم\\بر آش\\نا مي ش\\وند و مي دانن\\د خ\\دا آن ه\\ا را راهنمايي كرده اس\\ت . مانن\\د آن مس\\لماني كه در زم\\ان ام\\ام هش\\تم عليه السالم در عالم خواب خدمت پيغمبر اك\\رم رس\\يد خ\\واب دي\\د كه طبق خرمايي در اختيار پيغمبر است تناول مي كند و در ع\\الم خ\\واب مش\تي خرم\ا از دس\ت پيغم\بر گ\رفت ش\مرد كه هيج\ده دانه ب\ود از خواب بيدار شد وليكن سر خوابش را نفهميد تا اين ك\\ه خ\\دمت ام\\ام هشتم عليه السالم رسيد حض\رت را ب\ا هم\\ان هيئ\\تي كه پيغم\بر را در عالم خواب ديده بود مشاهده كرد كه طبق خرمايي در اختيار حضرت است . امام هشتم از آن طبق خرما مشتي به آن بنده خدا داد ش\\مرد كه هيجده دانه بود. عرض كرد ي\\ابن رس\\ول الله ق\\دري بيش\\تر به من محبت كنيد خرماي بيشتري مطالبه كرد حضرت فرمودن\\د: اگ\\ر ج\\دم رسول خدا بيشتر مي داد من هم به تو بيشتر مي دادم فهميد كه ام\\ام از خواب او با خبر است. يك چنين ح\\التي را عرف\\ان مي گوين\\د، آث\\ار وجودي رسول خدا را در عالم خواب كشف مي كن\\د و آن حض\\رت را

308

شرح دعاي ندبه

به حقانيت مي شناسد تا آن روز از مسير تاريخ شناخته ب\\ود و بع\\د از خوابي كه ديد عارف به مقام رسول خ\\دا ش\\د. همين ط\\ور ع\\ارف به مقام امام هشتم. رابطه روحي و رواني ام\\ام و پيغم\\بر را ب\\ا يك\\ديگر

شناخت و رابطه اين دو نفر را با خداوند متعال .:تكامل از علم به عرفان

اين حالت را كه بين انسان و خدا و ي\\ا بين انس\\ان و ائمه يك چ\\نين آثاري در عالم خواب يا بيداري پيدا مي شود عرفان مي نامند. عرفان يعني رابطه دو وجود به يكديگر. اتصال روحي و فكري انسان به خ\\دا و اتصال روحي ائمه به انسان . عرف\\ا از يك چ\\نين رابطه رواني تعب\\ير به كش\\ف و ش\\هود مي كنن\\د. در ن\\تيجه فالس\\فه و حكم\\ا كه در خط كشف حقايق هستند به دو گروه تقسيم نموده اند دو گروه اش\\راقيون

و مشاييون . اش\\راقيون حكم\\ايي هس\\تند كه از مس\\ير كش\\ف و ش\\هود و رابطه روحي و رواني به حقيقت مرب\\\\\وط مي ش\\\\\وند، آن ه\\\\\ا به روح و روحانيت ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم اتص\\ال پي\\دا مي كنن\\د. مش\\اييون كساني هستند كه از مسير كتاب و استدالل و تفكرات عقلي و علمي رابطه علمي با خدا پيدا مي كنند نه رابطه عرف\\اني وليكن اش\\راقيون مدعي هستند كه رابطه عرفاني دارند يعني اتصال روحي و ايم\اني به مقام واليت خدا و ائمه پيدا كرده اند. اين رشته اتص\\ال را اش\\راق مي گويند يعني نور واليت بر قلب آن ها تابش مي كند موال اميرالمؤم\\نين عليه الس\\الم هم در نهج البالغه مي فرماين\\د: اول ال\\دين مع\\رفه الله يعني قدم اول دين عرفان خداس\\ت. يع\\ني كش\\ف اث\\ر وج\\ودي خ\\دا، اثري بين انسان و خدا مانند روياي ص\\ادق و ي\\ا دع\\اي مس\\تجاب و ي\\ا مثال كساني كه به امام زمان متوسل مي شوند حضرت را خ\\واب مي بينند حاجتش\ان ب\رآورده مي ش\د. پس از اين ج\\ا مي ت\\وانيم در مي\\ان

مسلمانان چهار تحول كشف كنيم : تحول اول از شرك و كفر به اسالم و توحيد يعني مس\\لمانان چن\\ان عقلي دارند كه شرك و بت پرست را غلط مي دانند و همه آن ها بت

شكن اند. تحول دوم از اس\\الم به ايم\\ان يع\\ني كش\\ف حق و ب\\اطل در مي\\ان مسلمانان و يا حكومت هاي حق و باطل . مؤم\نين كس\اني هس\تند كه

309

شرح دعاي ندبه

مي دانند اسالم تنها براي ورود به بهشت كافي نيس\\ت . بلكه اس\\المي كه توأم با ايمان است . مسلماني كه در عالم اسالم و يا حكومت هاي اسالمي حق و باطل مي شناسند، بد و خوب مي شناس\\ند، واليت ب\\ر حق و يا حكومت به باطل مي دانند. بين حكماي بر حق و ي\\ا ط\\اغوت

ها امتياز قائلند. حقانيت پيغمبران و ائمه را درك مي كنند. تحول سوم از ايمان به تعلم . م\\وال آن ه\\ا را تع\\ريف مي كن\\د و مي فرمايد: متعلم علي سبيل النجات . يعني مؤمن دانشجو كه مي خواهد حقيقت را درك كند. مؤمن ع\\الم مؤم\\ني كه تفس\\ير ق\\رآن مي دان\\د، ح\\ديث و روايت مي دان\\د مي خوان\\د و مي نويس\\د و ي\\اد مي گ\\يرد، صاحب كت\\اب اس\\ت علم و دانش خ\\ود را در كت\\اب ه\\ا به يادگ\\ار مي

گذارد. تحول چه\\ارم از علم به عرف\\ان يك ع\الم ع\ارف ب\\ا يك ع\الم غ\ير ع\\ارف . ش\\ايد مي ت\\وانيم بگ\\وييم كه : عب\\دالله بن عب\\اس ش\\اگرد اميرالمؤمنين عليه السالم يك عالم است عارف نيست . وليكن سلمان و ابي ذر و عم\\ار وم\\الك اش\\تر و كميل ع\\الم ع\\ارف هس\\تند، رابطه رواني و وج\\ودي ب\\ا خ\\دا و ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم دارن\\د. ائمه و دوس\\تان آن ه\\ا را اهل بهش\\ت و دش\\منان آن ه\\ا را گ\\رچه مس\\لمان باشند اهل جهنم مي دانند و مي فهمند كه بهشت و جهنم قضيه راه و بي راهه روي است نه لطف و بخششي كه خدا به كسي برساند و به ديگري نرساند. واليت را و توحيد را به عنوان راه بهشت و راه تكامل مي شناسد. س\عي دارد در راه ح\\ركت كن\د وليكن ديگ\ران ش\ايد اين واليت و ام\\امت را به عن\\وان راه و بي راه\\ه نشناس\\ند و خي\\ال كنن\\د نعمت ه\\اي آخ\\رتي بخش\\ش ه\\ايي اس\\ت كه خداون\\د روي محبت و عداوت به كسي مي دهد يا نمي دهد. شناخت اسالم و ائمه به عنوان راه تكامل كشف وجودي الزم دارد و يا به تعب\\ير ديگ\\ر ش\\ارژ وج\\ودي الزم دارد. يع\\ني ن\\يروي روح تق\\وات ش\\ود و انس\\ان رابطه روحي و رواني با خدا و ائمه پيدا كند. نه فقط رابطه علمي از مس\\ير خوان\\دن و دانس\\تن . در اين رابطه در تع\\ريف حض\\رت زه\\را س\\الم اله عليهم فرموده اند كه : سميت فاطمه الن الناس فطم\\وا عن معرفته\\ا. يع\\ني فاطمه را فاطمه ناميده اند زيرا م\\ردم به مع\\رفت او تغ\\ذيه و تق\\وات شده اند. علم\ا كلمه فطم\\وا را به منع\وا معن\\ا كرده ان\\د. گفته ان\د: الن الناس منعوا عن معرفتها. فطم و فطام درست در جهت خالف منع\\وا

310

شرح دعاي ندبه

واقع است اگر فطموا به معناي منعوا بود مي توانستند ج\\اي فطم\\وا منعوا را به كار ببرند. هر دو لغتي است ع\\ربي وليكن لغ\\ات و الف\\اظ هم مانند مخلوقات و موجودات عالم هر كدام شخص\\يت و موج\\وديت خود را دارند. هيچ كلمه اي جاي كلمه ديگر نمي نشيند. خداون\\د متع\\ال را به خالقيت و عالميت و قادريت تعريف مي كنن\\د. نمي ت\\وانيم كلمه خالقيت را جاي قادريت و يا كلمه قادر را جاي صانع به كار ب\\بريم ه\\ر كدام از آن ها لطيفه اي مخصوص به خ\\ود دارد كه ب\\ا هم\\ان لطيفه از ساير كلمات ممتاز مي شود. كلمه فطم و فطام به معناي از شير باز داشتن كودكان شيرخوار است بعد از آن كه مدت ش\\ير آن ه\\ا ك\\امل شده باشد و از شير مادر عضالت و اعصاب آن ها و بدن آن ها ق\\وت گرفته باشد. ش\\ير دادن كودك\\ان ش\\يرخوار و ب\\از داش\\تن آن ه\ا را از شير بعد از تغذيه كامل كه دوره آن دو سال است فطم مي نامند. ب\\ا توجه به اين حقيقت كه انسان ها دو نوع تغذيه الزم دارند تغذيه ب\\دني و تغذيه روحي . بدن آن ها از شير و مواد غذايي ديگر تغذيه مي ش\\ود و تقوات پيدا مي كند و روح آن ها از نور علم و دانش و ايمان و تقوا. شارژ روحي و تقوات روحي و روشن گري قلب انسان به ن\\ور علم و واليت، تغذيه روحي به حساب مي آيد. بدن انسان به م\\وادي از جنس خودش تقوات مي شود، روح انسان هم به روحانيتي از جنس خودش تقوات مي گردد. ن\\يروي روح در وج\\ود انس\\ان مانن\\د ن\\يروي ب\\رق در ماشين آالت برقي مي باشد. ماشين آالت برقي گاهي با ب\\رق ض\\عيف

حركت مي كند و گاهي با برق قوي . چراغ برق ها گاهي نورش ضعيف است به ان\\دازه ش\\معي سوس\\و مي زند و گاهي نورش قوي است همه جا را روشن مي كن\\د پس اگ\\ر بخواهيم ماشين آالت برقي را تقوات كنيم اين تقوات به وس\\يله ب\\رق ممكن است . ولتاژ برق را باال مي برند تقوات پيدا مي كند روشن ت\\ر مي شود، پايين مي آورند ضعيف مي ش\\ود. مخلوق\\ات خ\\دا هم مانن\\د همين ماشين آالت برقي هستند. روح عالم مانند نيروي برق است كه ذرات عالم به وسيله آن تقوات مي شوند، ن\\يرو مي گيرن\\د و ح\\ركت مي كنند حشرات و حيوان\\ات زن\\ده مي ش\\وند. ن\\يروي روح كه منش\\أ حيات و حركت در عالم مي شود شدت و ضعف پيدا مي كند. بعض\\ي انسان ها از روحيه قوي برخوردارند و روحيه عده ديگر ضعيف است. پس اگر بخواهيم انسان ها را تغذيه ك\\نيم ت\\ا تق\\وات روحي پي\\دا كنن\\د بايستي روح آن ها از روح كلي عالم تقوات شود. تق\\وات ارواح از آن

311

شرح دعاي ندبه

منبعي ممكن است كه تمام نيروها به آن منبع تعلق يافته و مبدأ توليد نيروها و قدرت ه\\ا و علم و حكمت در جه\\ان بش\\ريت اس\\ت . تم\\امي انسان ها در برابر مقام واليت ائمه اطهار عليهم السالم مانند كودكان در دامن پدر و مادر قرار گرفته اند. پدر و مادري كه مبدأ و منبع تولي\\د نيروها و قدرت ها و علم و حكمت ها و تغذيه و تق\\وات روحي انس\\ان ها باشند مقام واليت ائمه اطهار عليهم السالمند و مخصوصا حض\\رت زهرا سالم الله عليها كه خداوند در كت\\اب خ\\ود آن حض\\رت را مب\\دأ و منشأ تم\ام فيوض\\ات و برك\ات مع\رفي مي كن\\د و ائمه اطه\ار عليهم السالم آن حضرت را از نظر مقام و مرتبه و اتصال و ارتب\\اط به ذات مقدس خ\\دا اول مي دانن\\د و او را م\\ادر اص\\لي خ\\ود مي شناس\\ند در واقع حضرت زه\\را ام االنبي\\اء ام االولي\\اء و ام المؤم\\نين و المؤمن\\ات

است . كسي ايمان به خدا پيدا مي كند كه به وسيله اين مادر بزرگ تغذيه روحي ش\\\ود و تق\\\وات روحي پي\\\دا كن\\\د و از مكتب آن حض\\\رت و فرزندانش نيرو بگيرد. معرفت به خدا و ائمه پي\\دا كن\\د و اين مع\\رفت يك مشت كلم\\ات و الف\\اظ نيس\\ت كه وارد ح\\افظه انس\\ان مي ش\\ود بلكه تق\\وات و تغ\\ذيه روحي اس\\ت . پس كلمه فطم\\وا عن معرفته\\ا در معناي اصلي خود استعمال شده است . يعني مردمي كه به وسيله آن حضرت و ائمه اطهار عليهم السالم تغذيه روحي شده باشند و تقوات روحي پيدا كنند. عقل و شعورشان استحكام پيدا كند و ديگر آن خ\\انم را به عنوان يك زن كه دختر پيغم\\بر و ي\\ا همس\\ر ام\\ام اس\\ت تع\\ريف نكنند بلكه به عنوان ولي بزرگي از اولي\\اء خ\\دا و يك شخص\\يت عظيم الهي و آسماني كه م\\ا در ام\\امت باش\\د نه م\\ادر ام\\ام ه\\ا يع\\ني ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم س\\رمايه هاي وج\\ودي خ\\ود را كه ش\\ارژ روحي و علم و حكمت باشد يا نور ايم\\ان و تق\\وا، تم\\امي اين برك\\ات روحي و معنوي را از مادر خود حضرت زهرا گرفته اند لذا آن حضرت را با اين كلمه تعريف كرده و فرموده اند: لها امومه االئمه يعني مادري امام ها مال آن حضرت است كه همان مادري امامت باش\\د و اال اگ\\ر م\\ادري به معناي تولد باشد امام ها مادرهاي ديگر هم دارند مانند فاطمه بنت اسد و يا مادرهاي ديگر. به اين مناسبت پيغمبر اكرم حضرت زه\\را را ام ابي ها لقب داده است . يع\\ني اين س\\رمايه هاي وج\\ودي من از اين دختر به من مي رسد مانن\\د تغ\ذيه ب\\دني كه از ش\\ير م\\ادر مي رس\\د.

312

شرح دعاي ندبه

پس فطموا عن معرفتها يعني غذيو بنورها و روحها و علمها و حكمتها. در اين حديث امام صادق مي فرمايد: كساني مؤمنند كه تغذيه روحي شده باش\ند و ه\ر كس تغ\ذيه روحي ش\ود اين غ\ذاي روح كه تق\وات روح به علم و حكمت است. از اين مادر روحاني نص\\يب او مي ش\\ود. كسي داخل بهشت مي شود كه از مع\\رفت حض\\رت زه\\را س\\الم الله عليها شارژ شده باش\\د و اين مع\\رفت درس\\ي نيس\\ت بلكه ن\\يرويي و نوري از جانب خدا افاضه مي شود كه از آن تعب\\ير به روح ايم\\ان مي كنند لذا در اين ح\\ديث ش\\ريف كلمه فطم\\وا ب\\ا كلمه عن متع\\دي مي شود كه به معناي تكامل روحي است . وقتي گل ها از درخت مي رويد يا ميوه ها از درخت پيدا مي شود ظهور ميوه را از درخت با كلمه عن ادا مي كنند مي گويند: ظه\\ره الثم\\ره عن الش\\جره . يع\\ني ميوه ه\\ا از درخت ها درآمد حضرت زهرا ش\\جره واليت اس\\ت روح ايم\\ان از اين شجره مي رويد و ثمره مي دهد مؤمنين و مؤمنات را تشبيه به گل ها و ميوه هاي شجره واليت كرده اند. به طور كلي انس\\ان به وس\\يله اين دين و اين مذهب بايستي تقوات شود علم و حكمت ف\\را گ\\يرد رابطه روحي و رواني با ائمه اطهار پيدا كند. اگر يك چنين رابطه اي پيدا ش\\د حض\\رت زه\\را را به عظمت والي\\تي مي شناس\\ند. نه به عن\\وان يك خانمي كه دختر پيغمبر يا همسر ام\\ام اس\\ت . بره\\ان اين مق\\ام ب\\راي حضرت زهرا سالم اله عليها سخنراني آن حضرت در مسجد است كه هيچ كس جز ام\\ام معص\\وم نمي توان\\د يك چن\\ان حق\\ايق علمي را در سخنراني خود اقامه كند كه مانند قرآن و پيغمبران از آينده ها و ع\\الم غيب خبر بدهد و حقايق را آن چنان كه هست براي م\\ردم ب\\ازگو كن\\د اين مرتبه چهارم اهل ايم\\ان و عرف\\ان اس\\ت كه از مق\\ام واليت ائمه تغذيه روحي و علمي مي شوند مانند ك\ودكي كه از ش\\ير م\\ادر تغ\\ذيه مي شود و فطام پيدا مي كند. فطموا عن معرفتها يعني از ش\\ير علم

و حكمت اين مادر تقوات شده اند و حسابشان از ساير كودكان جدا شده است .

يكي ديگر از تفس\\يرهايي كه در لغت فطم و ف\\اطمه در اح\\اديث و روايت ها گفته شده اين جمله است كه فرموده اند: سميت ف\\اطمه ال نه\\ا قطمت ش\\يعتها عن الن\\ار اي قطعت يع\\ني ف\\اطمه را ف\\اطمه ناميده اند براي اين كه شيعيان و دوس\\تان خ\\ود را از آتش قطع ك\\رده اس\\\\ت كلمه فطمت را به قطعت تفس\\\\ير كرده ان\\\\د و اين قطعت لطيفه اي از معن\\\اي فطمت مي باش\\\د هم\\\ان ط\\\ور كه كلمه منعت

313

شرح دعاي ندبه

لطيفه اي از معناي فطمت مي باش\\د. زي\\را كس\\اني كه ش\\ارژ وج\\ودي پيدا مي كنن\\د ش\\عاع روحش\\ان ق\\وي مي گ\\ردد اين ش\\عاع روح حرارت آتش را كنار مي زند و خن\\ثي مي كن\\د مانن\\د داس\\تان حض\\رت ابراهيم خليل .حضرت اب\راهيم را كه در مي\\ان آتش انداختن\\د آتش ه\ا خ\\اموش نش\\د در هم\\ان ف\\وران و ش\عله هاي اول ب\\ود وليكن در ب\\دن حضرت ابراهيم مقاومت به وجود آمد. مق\\اومت هم از تق\\وات روحي پي\دا مي ش\ود. اگ\ر ش\عاع ن\ور را در براب\ر ح\رارت آتش ق\رار دهيم شعاع نور بر حرارت آتش غلبه مي كند زيرا حرارت از مسير ح\\ركت ذرات پيدا مي شود ذرات اكسيژن و يي\\دروژن كه در نه\\اد خ\\ود ق\\وي هس\\تند به ش\\دت مي پرن\\د و ح\\ركت مي كنن\\د از اين پ\\رش و ح\\ركت حرارت پيدا مي شود اگر چراغي بسيار نوراني پر از تششع در براب\\ر حرارت آتش قرار دهيم نور چراغ حرارت آتش را تض\\عيف مي كن\\د و اگر نور قوي تر باشد حرارت را متوقف مي كند. بدن مؤمن كه ش\\ارژ روحي دارد و تقوات روحي پيدا ك\\رده اس\\ت ق\\درت روح و روش\\نايي نور ايمان آتش را در محيط ارتب\\اط ب\\ا ب\\دن س\\رد مي كن\\د و ح\\رارت متوقف مي شود. اگر آتش ابراهيم خاموش شده بود معجزه نب\\ود دو مرتبه آنرا روشن مي كردند وليكن آتش به حال خ\\ود ش\\عله ور اس\\ت اط\\راف ب\\دن حض\\رت اب\\راهيم س\\رد و س\\المت اس\\ت ش\\عاع روح و ن\\ورانيت اب\\راهيم ح\\رارت آتش را در محيط ب\\دن خن\\ثي مي كن\\د و متوقف مي سازد در احاديث روز قيامت وارد شده است كه تمامي انسان ها ب\\راي ورود به بهش\\ت از جهنم عب\\ور مي كنن\\د آيه ق\\رآن در س\\وره م\\ريم هم چ\\نين حقيقي را ذك\\ر مي كن\\د و مي فرماي\\د: و ان منكم اال واردها كان علي ربك حتما مقضيا. يعني همه انسان ها بدون اس\تثناء وارد جهنم مي ش\وند و از جهنم عب\\ور مي كنن\د. آيه بع\د مي فرمايد: ثم ننجي الذين اتقوا يعني بعد از ورود به جهنم پرهيزكاران را نجات مي دهيم. در اين رابطه حديث شريف مي گويد: جهنم با مؤمن سخن مي گويد به او مي گويد: يا مؤمن ج\\ز م\\ني ف\\ان ن\\ورك اطف\\اء ناري يعني جهنم به مؤمن مي گويد: اي مؤمن! تو نترس بيا عب\\ور كن زيرا نورانيت تو حرارت مرا خاموش مي كن\\د. در اين ح\\ديث ش\\ريف هم غلبه نور بر نار را توضيح مي دهد. نور بر نار غ\\الب اس\\ت . ش\\عاع خورشيد در فضاي خالي از ماده و هوا سرد است اما وق\\تي به ه\\واي زمين برخورد مي كند در مولكول هاي هوا حركت ايجاد مي كند از اين حركت تعبير به حرارت مي شود. دانشمندان خي\\ال مي كنن\\د ح\\رارت

314

شرح دعاي ندبه

زمين از چشمه خورشيد به زمين رسيده اس\\ت ب\\ا اين ك\\ه از چش\\مه خورشيد نور مي تابد و اين نور در برخورد ب\\ا م\\اده و جس\\م ح\\ركت و حرارت توليد مي كند. پس نور نار به وجود مي آورد و بر حرارت آتش غلبه مي كند. مؤمن كه ن\\ورانيت وج\\ودي دارد از ح\\رارت آتش مت\\أثر نمي شود. گاهي يك بهشتي ممكن اس\\ت كن\\ار يك جهنمي بنش\\يند آن جهنمي هزاران درجه حرارت است و بهشتي سرد و س\\المت. پس در اين جمله حديث كه مي گويد: سميت ف\\اطمه آلن ه\\ا فطمت ش\\يعتها عن الن\\ار همين كلمه هم معن\\اي ش\\ارژ روحي را مي فهمان\\د. وق\\تي مؤمن از نور واليت روشن مي گردد شعاع وج\\ودي او از يك ش\\مع به ميليون ها شمع تقوات مي شود و اين نور قوي آتش را كنار مي زند و ي\\ا آن را در محيط ح\\ركت خ\\ود مت\\وقف مي س\\ازد. آي\\ات و اخب\\ار و روايات همه جا حك\\ايت دارن\\د كه ايم\\ان يك ش\\مع ن\\ور اس\\ت ، در دل

مؤمن روشن مي گردد و اين نورانيت بر نار غلبه پيدا مي كند. حرك\\ات م\\ؤمن در مس\\ير تك\\امل و ت\\رقي ه\\ر روز در اث\\ر تق\\وات روحي بهتر و بهتر مي ش\\ود ت\\ا روزي كه ايم\\ان و عقي\\ده او تب\\ديل به علم و حكمت مي گردد. يعني حقايق و دق\\ايق را و مص\\الح و مفاس\\د را و خوبي ها و بدي ها را آن چن\\ان مي فهم\\د و مي دان\\د كه خ\\دا مي داند، ذره اي در فهم و شعور او و يا تشخيص او اشتباه پيدا نمي شود. پيدايش يك چنين حالت را عصمت مي نامند. معصوم انس\\اني را مي گويند كه در يك آن زماني هزارها سئوآالت ضد و نقيض را ج\\واب مي ده\\د و ذره اي اش\\تباه نمي كن\\د. او ديگ\\ر احتي\\اج به مط\\العه و تفك\\ر ندارد. همين طور الزم نيست خداون\\د دس\\توري را و فرم\\اني را به او وحي كند. مثال به او بگويد گوشت خوك حرام است نخوري ي\\ا بگوي\\د: شراب حرام است ننوشي يا بگويد: اين راه پر از خط\\ر اس\\ت ن\\روي زيرا دستورات همه جا از عالم به جاهل ابالغ مي ش\\ود نه از ع\\الم به عالم . امام هاي معصوم آن چنان به علم و دانش مجهزن\\د كه خداون\\د كار خود آن ها و همه خاليق را به آن ها واگ\\ذار ك\\رده . ع\\الم و آدم را به علم و ت\\دبير خودش\\ان اداره مي كنن\\د و ذره اي اش\\تباه در فهم و تشخيص آن ه\\ا پي\\دا نمي ش\\ود. ع\\الم غيب ب\\راي آن ه\\ا مانن\\د ع\\الم شهود است. موال اميرالمؤمنين عليه السالم مي فرمايد: ل\\و كش\\ف الغطاء مازددت يقينا. يعني اگ\\ر پرده ه\\اي ط\\بيعت را از جل\\و چش\\مم بردارم و ماوراء طبيعت را كه وجود خدا و فرشتگان و ي\\ا اس\\رار علم و حكمت است ب\\بينم ب\\ر يقينم اض\\افه نمي ش\\ود و علم ت\\ازه اي پي\\دا

315

شرح دعاي ندبه

نمي كنم . امام صادق عليه السالم در كتاب كافي مي فرماي\\د: ان الله فوض النيا االمر يعني خداوند امر مديريت خود را و امر و نهي خود را به ما واگذار كرده است . انسان هاي غير معص\\وم در تح\\ول و تك\\امل هستند تا روزي كه به آن ها ملحق شوند. م\\رحله اول اين تح\\والت

اسالم است مانند مسلماناني كه آشنا به مقام واليت نيستند. تح\\ول دوم ايم\\ان اس\\ت . يع\\ني مؤم\\ني كه از نظ\\ر ش\\ارژ روحي و تحول ايماني به مقام واليت ائمه اطهار آشنا مي ش\\ود و آن ه\\ا را به

طهارت ذاتي و عصمت مي شناسد. تح\\ول س\\وم بع\\د از ايم\\ان آم\\ادگي روحي و رواني ب\\راي پ\\ذيرش احكام و درك فرامين خداوند متعال است . تا با اين احك\\ام و ف\\رامين

خود را از گناه و معصيت پاك كند و طهارت قلبي پيدا كند مرحله چهارم و پنجم و ششم آشنايي به سه كلمه حكمت است كه ب\\ا اين آش\\نايي نقش\\ه خلقت و ت\\ربيت بش\\ر را مي شناس\\د. اين س\\ه كلمه حكمت كه به مراتب سه گانه تقسیم مي شود م\رتبه اول از مرتبه دوم سبك تر و دوم از سوم سبك تر است. يكي كشف علت غايي خلقت است . انسان آشنا شود و بفهمد كه به چه دليل و منظور جهان و انسان خلق شده و هدف خ\\دا از خلقت ع\\الم و آدم چيس\\ت . در اين تحول انسان صد در صد مي فهمد كه انسان ب\\راي كس\\ب علم و مع\\رفت خلق ش\\ده به اين منظ\\ور خلق ش\\ده اس\\ت كه خ\\ود را و خداي خود را و زندگي را و دنيا و آخرت را بشناسد كه چيس\\ت . كلمه دوم كه از اين كلمه قدري سنگين تر است كشف علت مادي يا كشف مصالح و مواد ساخت ع\\الم خلقت اس\\ت . انس\\ان در اين تح\\ول پنجم حقيقت ماده را مي داند كه چيس\\ت و همچ\\نين حقيقت روح و ن\\ور را مي شناس\\د. اص\\ل ن\\ور و م\\اده را در ط\\بيعت چن\\ان ك\\ه هس\\ت مي شناسد و تفاوت جنسيت روح و جسم را و يا نور و ماده را چن\\ان ك\\ه هس\\ت و خ\\دا خلق ك\\رده مي دان\\د و مي فهم\\د. هرگ\\ز بين خ\\الق و مخلوق تشابه وجودي و جنسي ق\\ائل نمي ش\\ود و مي دان\\د كه خاليق در جنسيت خود با وجود خداوند متعال تباين وج\\ودي و جنس\ي دارن\د. نه تشابه وجودي و جنس\\ي . انس\\ان ه\\ايي كه به يك چ\\نين درجه اي از علم و دانش نرسيده اند يا تعبدي خدا را منزه مي دانند از ش\\باهت به مخلوق\\ات و ي\\ا اگ\\ر تفك\\ري و علمي مي دانن\\د مانن\\د فالس\\فه يون\\ان

316

شرح دعاي ندبه

هستند كه بين وجود خلق و خالق تشابه وجودي و تب\\اين كمي و كيفي قائلند. خواهي نخواهي اگر در حد تعطيل نباشند و قائل به وجود خ\\دا باشند در حد تشبيه قرار مي گيرند. گاهي اين ش\\باهت آن ق\\در ق\\وي است كه مخلوقي را به ج\\اي خ\\الق مي پرس\\تند و گ\\اهي اين ش\\باهت ضعيف است يعني براي خدا كميت و كيفيت قائل نيس\\تند. مخل\\وق را محص\\\ولي از كميت و كيفيت مي دانن\\\د و خ\\\دا را م\\\نزه از كميت و كيفيت . وليكن شباهت وجودي قائلند. مانند شباهت مشتقات آب و ي\\ا خاك در جنس\\يت آب و خ\\اك و ع\\دم ش\\باهت آن ه\\ا در ص\\ورت ه\\اي مختلف . آب روان و قطعات يخ و يا ب\\رف و تگ\\رگ و امث\\ال آن ه\\ا در صورت ها مختلفند وليكن در جنس\\يت آب يك حقيقت هس\\تند. م\\ؤمن در تحول پنجم از حد تعطيل و تش\\بيه خ\\واه تش\\بيه جنس\\ي و وج\\ودي باشد و يا تشبيه كمي و يا كيفي خارج مي شود و خ\\دا را در جنس\\يت وج\\ودي م\\نزه از ش\\باهت به وج\\ود خلق مي دان\\د. در تح\\ول شش\\م انسان هاي مؤمن به تعليم خداون\\د تب\\ارك و تع\\الي آش\\نايي به كيفيت س\\اخت ع\\الم و آدم پي\\دا مي كنن\\د، مي فهمن\\د چگ\\ونه روح ب\\ا م\\اده تركيب مي شود و چگ\\ونه در م\\اده حي\\ات و ح\\ركت پي\\دا مي ش\\ود و چگونه خداوند سلول هاي حياتي جسم را مي س\ازد و آن ه\ا را ب\ا يكديگر تركيب و چگونه از تركيب اصولي كه در ذات خود ميت هستند حيات به وجود مي آورد و در حالي كه زنده اند آن ها را به موت ب\\رمي گرداند. خلقت عالم و آدم را به كميت و كيفيت و بر اس\\اس ق\\انون و قاعده اي كه خ\\دا آن ه\\ا را خلق مي كن\\د كش\\ف مي كن\\د. اين تح\\ول ششم است كه در كت\\اب خ\\دا ب\\ه ن\\ام آس\\مان شش\\م مع\\رفي ش\\ده

است. تحول هفتم حالت لقاء الهي اس\\ت در اين ح\\الت بين انس\\ان و ذات مقدس خداوند متعال رابطه مس\\تقيم پي\\دا مي ش\\ود. خ\\دا خ\\ود را به انس\\ان مع\\رفي مي كن\\د در اين تع\\ريف به جنس\\يت وج\\ودي خداون\\د متعال آگاهي پيدا مي كند و چن\\ان مي ش\ود كه م\\وال مي فرماي\د: م\ا\\ره العي\\ون به مش\\اهده العي\\ان عبدت ربا لم اره بعد مي فرمايد: لم ت ولكن راته القلوب بحق\\ايق االيم\\ان . يع\\ني خ\\دا را به مش\\اهده چش\\م نمي بينم كه صورت و قي\\افه اي در براب\\ر من باش\\د وليكن قلب من به حقيقت ايم\\اني كه دارد خ\\دا را مي بين\\د. رؤيت قلب ب\\ا رؤيت چش\\م فرق دارد. چشم در صورت و قي\\افه چ\\يزي را در جهت معين مي بين\\د اما قلب كه يك جنسيت كروي است خدا را چنان ك\\ه هس\\ت همه ج\\ا

317

شرح دعاي ندبه

مي بين\\د. ب\\دون اين ك\\ه در ص\\ورت و قي\\افه اي باش\\د. در اين رابطه حضرت زهرا سالم الله عليها، علي عليه السالم را تعريف مي كند مي فرمايد: ان عليا ممس\\وس ب\\ذات الله يع\\ني علي عليه الس\\الم ب\\ا ذات خدا تماس دارد. اين حالت را حالت لقاء الهي مي گويند كه در تح\\ول هفتم پيدا مي شود و بعد از آن دوراني دارد تا در عصمت كامل ق\\رار گيرد و هر چيزي را چنان كه هست بداند و بفهمد. اين تح\والت س\بعه فقط در مكتب اسالم به ره\\بري چه\\ارده معص\\وم پي\\دا مي ش\\ود، در مكاتب ديگر و يا در تفكرات انس\\ان ه\\ا ب\\دون ارتب\\اط به مق\\ام واليت

قابل ظهور نيست . لذا خداون\\د متع\\ال در آيه اي كه قبال تالوت ش\\د بع\\د از آن ك\\ه فك\\ر

بشريت را براي ظهور دين مقدس اسالم آماده مي كند و آن ها را به مكتب اس\\الم انتق\\ال مي ده\\د مي فرماي\\د: فقض\\اهن س\\بع س\\موات يع\\ني در اين مكتب هفت دوره يا هفت كالس تحول و تكامل براي انسان ها مق\\در ك\\رد. مكتب اسالم آخرين مكتب است . زماني كه انسان ها آيات قرآن و اس\\الم را چن\\ان ك\\ه هس\\ت بدانن\\د و بفهمن\\د ديگ\\ر مجه\\ولي ب\\راي بش\\ر ب\\اقي نمي ماند. كتاب خ\\دا و مكتب خداس\\ت كه به وس\\يلة پيغم\\بر اس\\الم و

ائمه اطهار در كمال مطلق قرار گرفته است . تا اين جا قسمت دوم شرح دعاي ندبه به عن\\وان مق\\دمه به اتم\\ام مي رسد مباحث گذشته براي ورود به حوزه واليت ائمه اطه\\ار عليهم السالم افكار مردم را آماده مي كند يعني فكر انسان ه\\ا را مكت\\بي و دانش\\جويي ب\\ار مي آورد و م\\ردم را وادار مي كن\\د كه خودش\\ان را از دايره تقليد و تعبد خارج كنند و در داي\\ره مكتب و علم و حكمت ق\\رار گيرند زيرا تقليد و تعبد گرچه انسان را به مكتب الهي مي كش\\اند و ي\\ا در خط حركت به س\\وي مكتب ث\\ابت نگه مي دارد وليكن اين تقلي\\د و

تعبد كارساز نيست دين تقليدي و تعبدي در برابر علم مقامت ندارد:

انسان هاي مقلد و متعب\\د اگ\\ر در براب\\ر تبليغ\\ات و تعليم\\ات ع\\الم قرار گيرن\\د عقي\\ده خ\\ود را از دس\\ت مي دهن\\د، تس\\ليم آن ع\\الم مي شوند گرچه آن ع\\الم خالف عقي\\ده مقل\\د و ي\\ا متعب\\د ح\\رف مي زن\\د. كساني كه آشنايي به زندگي دشمنان دين خدا دارند و آن ها را چن\\ان

318

شرح دعاي ندبه

مي شناسند كه هستند. فضایل آن ها را مي دانند و مطاعن آن ه\\ا را مي شناسند مثال معاويه را به سخاوت و تدبير و سياست مي شناسند به سعه ص\\در و حوص\\له و ملك داري و به زرنگي مي شناس\\ند وليكن هدف او را از اين سياست ه\\ا و ت\\دبيرها نمي شناس\\ند. اين ه\\ا كه ت\\ا اندازه اي به سياست و تدبير دشمنان ائمه آشنايي دارند اگر با انساني رو به رو شوند كه عقيده به حق\\انيت علي عليه الس\\الم دارد. ام\\ا علم به حقانيت و فضایل آن حضرت ن\\دارد. در مي\\دان مب\\احثه مغل\\وب آن انساني مي شوند كه زيركي و زرنگي هاي پيشواي خ\\ود مع\\اويه را مي شناسد وليكن از فض\\ایل و من\\اقب علي بن ابي ط\\الب آگ\\اهي ندارد به همين دليل با تبليغات مردم را از واليت ائمه اطهار منص\\رف و منح\\رف كردن\\د ب\\ا اين كه عقي\\ده به حق\\انيت آن ه\\ا داش\\تند وليكن معرفت به آن ها نداشتند. عقيده داشتند به حقانيت و عصمت پيغم\\بر اك\\رم وليكن عقي\\ده علمي نب\\ود بلكه تقلي\\دي و تعب\\دي ب\\ود . تبليغ\\ات منافقين را بر عليه رسول خدا قبول كردند مثال در آخرين س\\اعت ه\\ا نزديك به وفات پيغمبر كه مسلمانان كنار بستر آن حضرت جمع ش\\ده بودن\\د و حض\\رت در ح\\ال احتض\\ار ق\\رار گ\\رفته ب\\ود س\\ر و ص\\دا راه مي انداختند كه چه كسي جاي پيغم\بر نم\\از بخوان\د. گ\اهي به ابي بك\ر دستور مي دادند برو با مردم نماز بخ\\وان و گ\\اهي به ديگ\\ران و عم\\دا سر و صدا راه مي انداختن\\د كه پيغم\\بر از دار دني\\ا مي رود و جانش\\ين خود را معين نكرده است . دستور موكد نمي ده\\د كه چه كس\\ي ج\\اي او نماز بخواند. اختالف ميان مسلمان ها مي انداختند و طوري وانم\\ود مي كردند كه رسول خ\\دا از دار دني\\ا مي رود و خليفه بع\\د از خ\\ود را معين نمي كند. در اين جا كه پيغمبر اك\\رم از آن اختالف ان\\دازها آگ\\اه ش\\دند فرمودن\\د: قلم و كاغ\\ذ بياوري\\د ت\\ا وص\\يت ن\\امه خ\\ود را كت\\بي بنويسم و بعد از من يك چنين اختالفاتي ايج\\اد نكني\\د. وق\\تي كه چ\\نين دستوري دادند خليفه دوم مشاهده كرد كه اگ\\ر حض\\رت وص\\يت ن\\امه خود را كتبي بنويس\د تكليف م\ردم ص\\د در ص\\د معين و مش\\خص مي شود و ديگ\\ر ج\\ايي ب\\راي اختالف ان\\دازي ب\\اقي نمي مان\\د. در اين ج\\ا گفت: دعوه ان الرجل ليهجروا قد غلب عليه الوجع يعني واگ\\ذار كني\\د اين مرد را هذيان مي گوي\\د، تب و درد ب\\ر او غ\\الب ش\\ده بي حس\\اب حرف مي زند. در همين جا بعضي مسلمانان گفتند: برويد قلم و كاغ\\ذ بياوريد تا تكليف ما را معين كند و عده ديگر كه من\\افق بودن\\د گفتن\\د: حالش خوب نيست ياوه مي گويد، درد و تب بر او غالب شده اس\\ت . در اين جا پيغمبر اكرم فرم\\ود: قوم\\وا ع\\ني ف\\ا نه ال يج\\وز عن\\د ن\\بي

319

شرح دعاي ندبه

االختالف . از اين جا برويد بيرون . درست نيست كه در حض\\ور پيغم\\بربه اختالف حرف بزنيد و هر كدام از شما رأي مخصوص اطهار كنيد.

پيغمبر اكرم ديدند كه اگر اين وصيت نامه را كتبي بنويس\\ند ب\\از هم منافقين نمي گذارند كه وحدت فكري و عقيده اي در اط\\راف وص\\يت نامه پيدا شود بلكه به دو دسته تقسيم مي شوند. مس\\لمانان را به دو گ\\روه قس\\مت مي كنن\\د، قس\\متي ط\\رف دار وص\\يت ن\\امه و قسمت مخالف وصيت نامه . به به\\انه اين ك\\ه در ح\\ال ش\\دت تب اين وصيت ن\\امه نوش\\ته ش\\ده روي م\\يزان عقل و عص\\مت نب\\وده تفرق\\ه ان\\دازي مي كنن\\د و اين اختالف در آن م\\وقعيت زم\\اني اس\\الم را به نابودي مي كشاند. حضرت خودداري فرمودند از اين ك\\ه وص\\يت ن\\امه خ\\ود را بنويس\\ند به هم\\ان تبليغ\\ات ش\\فاهي اكتف\\ا كردن\\د و مق\\درات مسلمانان را به خدا واگذار نمودند. اين اختالف ب\\ا پيش\\رفت من\\افقين ب\\راي رس\\يدن به مقاص\\د خ\\ود دليل جهل مس\\لمانان به عص\\مت و علميت پيغمبر اك\\رم ب\\ود. عقي\\ده به نب\\وت آن حض\\رت دارن\\د و ي\\ا به تقليد و تعبد او را پيغم\بر خ\\دا مي دانن\د وليكن ع\الم به حق\انيت حضرت نيستند. وقتي منافقين مي گويند: تب و درد بر او غالب ش\\ده هذيان مي گوي\\د اك\\ثريت مس\\لمانان اين تبليغ را قب\\ول مي كنن\\د و از منافقين پيروي مي كنند. پس بنابراين تقليد و تعبد به تنه\\ايي كارس\\از نيست . تقليد در صورتي انسان را در دين خ\\ود ث\\ابت نگه مي دارد كه

در برابر تعليمات مخالف قرار نگيرد. به همين منظور همه جا فرهنگ هاي غلط و باطل بر اديان تعبدي و تقليدي غلبه مي كند.

در زمان ما غربي ه\\ا كه ت\\ا ان\\دازه اي در مس\\ير علم و تج\\ربه پيش رفته و جلو افتادند اكثريت مسلمانان را در اعتقاد به دين و مسلماني م\\تزلزل نموده ان\\د. دين اس\\الم را يك عمل ارتج\\اعي ي\\ا به عقي\\ده خودشان بنيادگرايي معرفي نموده اند و مردم را به دين مقدس اسالم ب\\دبين كرده ان\\د اين ط\\ور وانم\\ود كرده ان\\د كه نم\\از خوان\\دن و روزه گرفتن يا به زي\\ارت رفتن و ي\\ا مراس\\م عاش\\ورا ارتج\\اع و بني\\ادگرايي است . يعني برگش\\ت از مس\\ير علم و تم\\دن به جهل و ن\\اداني . ت\\نزل نمودن علما و دانشمندان و برگشت به يك مراسمي كه دليل علمي و عقلي ن\\دارد. بلكه ص\\رفا م\\ردم را س\\ربند مي كن\\د و ي\\ا به عقي\\ده خودشان دين را افيون افكار جامعه معرفي مي كنند در نتيجه كساني

320

شرح دعاي ندبه

كه عالم به دين خود نيس\\تند و دين را به حقيقت علمي اش نمي دانن\\د در خط تعبد و تقليدند. در برابر تعليمات و تبليغات غربي ه\\ا كه مجه\\ز به علم و تجربه هستند دين و عقيده خود را رها مي كنند و وابس\ته به فرهنگ غربي ه\\ا مي ش\\وند. پس آن قهرم\\اني كه در براب\\ر علم ق\\رار مي گيرد فقط علم است ن\\يروي تعب\\د و تقلي\\د در براب\\ر علم و دانش ض\\عيف مي ش\\ود و مق\\اومت خ\\ود را از دس\\ت مي ده\\د. به همين منظور ائمه اطهار عليهم السالم تمامي همت و ه\\دف خ\\ود را بع\\د از پيغمبر بر اين قرار دادن\\د كه واقعيت و حقيقت دين را به م\\ردم تعليم دهند در آن ميدان ها كه مسلمانان براي رسيدن به كرس\\ي خالفت ب\\ا يكديگر در جنگ و نزاع بودند. ائمه اطهار عليهم الس\\الم از فرص\\ت ه\ا اس\\تفاده كردن\\د و در مس\\ند تعليم و ت\\ربيت نشس\\تند. حق\\ايق علم و مكتب را به م\\ردم آموختن\\د و هم\\ان تعليم\\ات م\\ايه بق\\اء و دوام دين مقدس اسالم قرار گرفت . پس تنها ديني كه نجات بخش است و صد در ص\\د انس\\ان را به س\\عادت اب\\دي مي رس\\اند دين علمي و عرفاني است . تعبد و تقليد در ابت\\داي ورود به مكتب اس\\الم اس\\ت نه اين ك\\ه ب\\راي نج\\ات مس\\لمانان ص\\د در ص\\د مفي\\د و ك\\افي باش\\د. مسلمانان وظيفه دارند دين اس\\الم را به حقيقت علمي اش بشناس\\ند احكام را به حكمتي كه دارد بشناسند نه فقط در دايره اجراي احك\\ام

عمر خود را بگذرانند پس اين دعاي ندبه بشريت را از ابتداي خلقت آدم در مسير فكر و دانش و دع\\وت و تبليغ به ص\\ورت ك\\ارواني به راه مي ان\\دازد و ه\\ر روزي در هر زماني به وسيله پيغمبري از پيغم\\بران و دانش\\منداني كه در خط انبياء حركت مي كنند، دري از علم و دانش به روي مردم ب\\از مي كند آن ها را حركت مي دهد جل\\و مي ب\\رد ت\\ا افك\\ار آن ه\\ا را در وجود مبارك پيغمبر اسالم و ائمه اطهار عليهم الس\\الم متمرك\\ز نماي\\د. در همين جمالت بع\\د از داس\\تان پيغم\\بران و اطه\\ار اين حقيقت كه خداوند به وسيله هر پيغمبري چه كاري انجام داد مي فرمايد: خداون\\د پيغمبران را يكي بعد از ديگري آورد و بعد از هر پيغم\\بري دانش\\مندي به جامعه مع\\رفي ك\\رد كه دين آن پيغم\\بر و كت\\اب او را حفظ كن\\د ت\\ا مبادا صورت دين خ\\دا كه ش\\عار اس\\ت از افك\\ار م\\ردم مح\\و ش\\ود و مردم در تاريكي مطلق قرار گيرند. خداوند به كفار و منافقين مي\\دان مي داد كه ه\\ر چه مي خواهن\\د و مي توانن\\د در راه كف\\ر و گن\\اه فعاليت كنند وليكن به آن ه\ا اج\\ازه نمي داد كه خط پيغم\بران را ك\\ور

321

شرح دعاي ندبه

كنند و شعار دين خ\\دا را كه وج\\ود يك پيغم\\بر در ه\\ر زم\\ان ي\\ا وج\\ود كتاب آسماني در هر زمان اس\\ت از بين ببرن\\د. در اين رابطه خداون\\د

متعال مي فرمايد: و رفعنا فوقهم الطور خذوا ما اتيناكم بقوه. طور، همان مقام نبوت و واليت است كه تابلو آن كوه طور اس\\ت. موسي در آن كوه با خدا تماس مي گرفت و كالم خدا را مي ش\\نيد. در اين جا خداوند مي فرمايد: ما اين كوه طور را كه نبوت و واليت باشد بر افكار مردم حاكم ساختيم و وادارشان كرديم كه اجبار داريد با قوه قهريه الهيه اين مقام و عنوان نبوت را به رس\\ميت بشناس\\يد و قب\\ول كنيد. لذا هيچ امتي نتوانس\\تند اس\\م و رس\\م پيغم\\بر خ\\ود را از افك\\ار امت محو كنند گرچه در گن\\اه و معص\\يت آزادن\\د وليكن در مح\\و اس\\م پيغمبران و آثار زنده آن ها كه مردم را دعوت به خداپرس\\تي و قب\\ول زندگي آخرت نموده اند و مجبور به قبول آن بوده اند آزاد نيستند. يهود آن همه فساد و مفسده را برپا مي كنند نام حض\\رت موس\\ي و كت\\اب او را نمي توانند از بين ببرند و همچنين مسيحيت ب\\ا اين همه ظلم ه\\ا و جنايت ها باز هم شعار حض\\رت عيس\\ي و م\\ريم را كه انس\\ان ه\\اي پاك و مقدسند و يا انجيل را كه كت\\اب مق\\دس مي دانن\\د نتوانس\\تند و نمي توانند از حوزه فكر مردم محو كنند. وقتي فساد كف\\ار به اين ج\\ا مي رسد كه شعار و آثار انبياء را از بين ببرند خ\\دا آن ه\ا را س\ركوب مي كند و تا اين اندازه به آن ها اجازه نمي دهد كه راه خ\\دا و ي\\ا خط دين را ك\ور كنن\د. حض\رت اب\راهيم خليل ب\راي ش\ريعت ح\\نيف خ\ود تابلوي به نام خانه كعبه نصب نمود آن را به عن\\وان خ\\انه خ\\دا به اهل عالم معرفي كرد. هنگام بناي كعبه و س\\پردن فرزن\\دش اس\\ماعيل به خانه كعبه به عنوان اهل البيت دست به دعا برداشت عرض\\ه داش\\ت: پروردگارا ! اني اسكنت من ذريتي بواد غير ذي زرع عند بيتك المحرم فاجعل افئده من الناس تهوي اليهم و ارزقهم من الثمرات . پروردگارا من فرزند خود را به خانه ت\\و س\\پردم، اين خ\\انه را امن و ام\\ان ق\\رار بده ، كسي نتواند بر اين خانه بتازد خانه را و اهل خانه را از بين ب\\برد. دل ه\\اي بن\\دگانت را متم\\ايل به اين خ\\انه و اهل خ\\انه كن ت\\ا از روي عشق و عالقه به زيارت خانه بيايند و از مال و ثروت خود و يا ثمرات زندگي خود اهل خانه را تغذيه و تقوات كنند. دعاي ابراهيم مس\\تجاب ش\\د در ط\\ول ت\\اريخ كه ه\\ر ش\\هر و دهي در مع\\رض ت\\اخت و ت\\از سالطيني قرار مي گ\\رفت يك روز در اختي\\ار اين س\\لطان و روز ديگ\\ر

322

شرح دعاي ندبه

در اختيار سلطان ديگر هيچ قدرتي نتوانس\\ت خ\\ود را ب\\ر خ\\انه كعبه و اهل خانه كعبه مسلط كند. شعار و آث\\ار اب\\راهيم خليل را كه خط دين خدا بود محو نمايد. هر وقت س\\لطاني عص\\باني مي ش\\د كه چ\\را نمي تواند بر مكه و اهل مكه مسلط ش\\ود و آن ه\\ا را به ب\\ردگي بكش\\د و اس\\تثمار نماي\\د به محض اين ك\\ه ب\\ر عليه خ\\انه و اهل خ\\انه تص\\ميم مي گرفت سرنوشت بدي پي\\دا مي ك\\رد. پيش از آن ك\\ه خ\\انه خ\\دا را خ\\راب كن\\د ن\\ابود مي ش\\د در ن\\تيجه اس\\م آن خ\\انه را بيت ع\\تيق ن\\ام نهادند. عتيق يعني خآن هاي كه با اهلش و خانواده اش در طول ت\\اريخ

آزاد بوده و هيچ زماني زير سلطه سلطه گران قرار نگرفته است . پس خداوند به اهل مكه و يا ساير كف\\ار اج\\ازه مي ده\\د در كف\\ر و گناه فعاليت كنند وليكن اجازه نمي دهد اسم پيغمبران و آث\ار وج\ودي آن ها را مح\\و نماين\\د و اگ\\ر روزي و روزگ\\اري هم ب\\دعت ها غلبه مي كرد به ميزاني كه يك اگر نفر طالب حق و هدايت باشد نتواند ه\\دايت شود خداوند با مبعوث نمودن پيغمبري آثار پيغم\\بران گذش\\ته را زن\\ده مي ك\\رد و آن را در م\\رآ و منظ\\ر م\\ردم ق\\رار مي داد. در اين جمالت ام\\ام مي فرماي\\د: در ه\\ر زم\\اني خداون\\د مس\\تحفظ و ه\\دايت گري معرفي مي كرد تا پرچم دين خدا را در برابر افكار مردم نصب نمايند و حجت بر بندگان خدا باشند مبادا دين حق از قرار گ\\اه خ\\ود كه خط انبي\\اء باش\\د زايل و ن\\ابود ش\\ود كه ديگ\\ر آين\\دگان آث\\اري از انبي\\اء و پيامبران در اختيار نداشته باشند تا هدايت شوند و ب\\اطل ب\\ر حق غلبه

كند تا آن را محو نمايد. هميشه در طول تاريخ خداوند پرچم حق را كه همان پيغم\\بر و آث\\ار پيغمبران اس\\ت در براب\\ر افك\\ار م\\ردم به پ\\اي داش\\ته اند ت\\ا ه\\ر كس طالب هدايت است بتوان\\د ه\\دايت ش\\ود و وس\\ايل ه\\دايتي در اختي\\ار داشته باشد مبادا گمراه\\ان و ك\\افران روز قي\\امت ب\\راي كف\\ر و گن\\اه خود عذري بياورند كه اي خدا پي\\امبري نفرس\\تادي و عاليم ه\\دايت در اختي\\\ار م\\\ا نگذاش\\\تي . به همين كيفيت خداون\\\د عن\\\وان نب\\\وت را و شخصيت پيغمبران را در افكار مردم ت\\اريخ ب\\ا هم\ان عظمت ابت\\دايي

)ص(حفظ كرد و در انتها آن ها را به پناه دع\\وت حض\\رت رس\\ول اك\\رم كشانيد كه در اين جمله مي گويد تا اين كه عاقبت كار م\\ردم را در مسير افكار ديني و در خط پي\\امبران در خ\\انه ح\\بيب و نجيب خ\\ود

آوردي و از اين ج\\ا به بع\\د كه م\\ردم را به مكتب )ص (حض\\رت محم\\د اسالم مربوط مي كند خداوند متعال براي ه\\دايت افك\\ار م\\ردم نقش

323

شرح دعاي ندبه

ديگري ب\\ه ك\\ار مي ب\\رد. دين مق\\دس اس\\الم به وس\\يله پيغم\\بر اك\\رم طوري تبليغ مي شود كه به عنوان يك مكتب و دانشگاه با كت\اب خ\ود و آثار علمي خود در طول تاريخ محفوظ بماند و در هر زماني روش\\ن ت\ر و روش\ن ت\ر ش\ود ت\\ا از مس\ير علم و دانش بش\ريت را به داي\ره واليت دين اسالم بكشاند و در اين خط واليت دنيا را پر از ع\\دل و داد

كند. تكامل علمي و عملي در خط اسالم و نشان و مدال انبياء: از اين جا به بعد دعاي ن\\دبه كيفيت حرك\\ات علمي و عملي پيغم\\بر اكرم و ائمه اطهار عليهم السالم را روشن مي سازد. ابت\دا شخص\يت خانوادگي و عظمت روحي حضرت رسول اكرم را معرفي مي كن\\د و آن حضرت را به عنوان ح\\بيب و نجيب مع\\رفي مي كن\\د. كلمه ح\\بيب باالترين و بزرگ ترين كلمه اي است كه در وصف يك پيغمبر اي\\راد مي شود. در ميان يك صد و بيست و چهار هزار پيغمبر هيچ يك به عن\\وان حبيب و يا به عنوان دوس\ت ص\\ميمي خ\دا كه ب\ا خ\دا يگ\انگي داش\ته باشد معرفي نشده اس\\ت . عن\\وان ب\\زرگ تم\\امي پيغم\\بران ن\\بي و ي\\ا رسول بوده اس\ت پيغم\براني كه م\أمور اص\\الح خ\ود و خ\انواده خ\\ود بوده اند و خداوند روح آگاهي به دين و احكام خ\\ود را به آن ه\\ا داده و از طريق وحي و الهام به حكم خدا آگاه مي شوند و خ\\دا آن ه\\ا را در دين خود روشن مي كند. وظایف دي\\ني اش را به او مي آم\\وزد و او ب\\ا همين آگاهي حق و باطل را مي شناسد مي داند كه بت و بت پرستي يا آدم پرستي و يا شاه و سلطان پرستي همه اين ها غلط اس\\ت . این انسان ها نبي هستند. نبي انساني را مي گويند كه الاقل به سه اص\\ل اساسي در دين خدا آگاه مي شود. اين اصول سه گ\\انه م\\ایه ص\\الح و سعادت هر انس\\اني اس\\ت كه باي\\د آن را بفهم\\د و عمال آن را رع\\ايت كند. خداوند ض\\من آيه اي در س\\وره بق\\ره مي فرماي\\د: مس\\لمانان ي\\ا يهودي\\ان و ي\\ا انس\\ان ه\\ايي كه در خط تحقيق هس\\تند هن\\وز به دين واقعي خدا آشنا نشده اند و همين طور نصرانيان. هر يك از افراد بشر در صورتي كه اين سه اصل را رعايت كند و زن\\دگي خ\\ود را ب\\ر م\دار رعايت اين سه اص\\ل ادامه ده\\د اهل بهش\\تند، غم و غص\\ه اي نداش\\ته باشد، خ\\وف و خط\\ري متوج\\ه او نمي ش\\ود و آن س\\ه اص\\ل عب\\ارت است از: اصل اول ايمان به خداوند متعال . خدا را وسيله امنيت خ\\ود در زندگي قرار ده\د و در ه\ر ح\\ادثه اي به خ\\دا پن\\اه ب\\برد. وابس\\ته به

324

شرح دعاي ندبه

ابرقدرت ها و يا دين هاي باطل نشود. خدا را ب\\ر فك\\ر و عقي\\ده خ\\ود حاكم گرداند. كلمه ايمان از ام\\نيت مش\\تق اس\\ت يع\\ني به پن\\اه خ\\دا

برود نه به پناه ظالم ها و طاغوت ها و اديان باطل . اصل دوم ايمان به زندگي آخرت داشته باش\\د بدان\\د كه انس\\ان ه\\ا ابدي هستند و مرگ و نابودي ندارند كه چنان شوند كه گ\\ويي نبودن\\د. بر اساس اين اصل بداند كه نتيجه اعمال نيك و نافع و نتيجه اعمال بد و مضر به خودش برمي گردد. انس\\ان ه\\ا اگ\\ر آخ\\رت را قب\\ول نكنن\\د زندگي را جدي نمي گيرند. مخصوصا در خ\\دمات اجتم\\اعي و خ\\دمت به خانواده و ديگران خيلي سست و تنبل مي شوند. دني\\ا را آب\\اد نمي كنند. مي گويند: چرا اين قدر زحمت بكشيم ديگران ببرن\\د و همچ\\نين فكر و عقيده خ\\ود را اص\\الح نمي كنن\\د زي\\را مي گوين\\د: م\\ا كه ن\\ابود شديم بد باشيم يا خوب باشيم ، نه ضرر بدي ه\\ا به م\\ا مي رس\\د و نه نفع خ\\وبي ه\ا وليكن وق\\تي ايم\\ان به زن\\دگي آخ\\رت داش\\ته باش\\ند و بدانند محصول هر علم و عملي خوب باش\\د ي\\ا ب\د باش\د به خودش\\ان برمي گردد و خود آن ها هستند كه از زندگي سود مي برند و يا ض\\رر مي كنند. زندگي را و مخصوصا خدمات اجتماعي را جدي مي گيرند و از ظلم و ستم پرهيز مي كنند. پس انساني كه ايمان به آخ\\رت ن\\دارد نمي تواند صالح و مصلح باشد. از هر راه باشد طالب زندگي نقد دنيا مي ش\\ود مي گوين\\د: اص\\ل اين اس\\ت كه اين چن\\د روزه را خ\\ودم و

بچه ام استراحت كنم گرچه از مسير قتل و جنايت و استثمار باشد. پس اصل ايمان به آخ\رت مانن\د اص\ل ايم\ان به خ\دا يگ\انه ع\امل اصالح كننده علم و عمل انسان است . نتيجه اين دو اصل و اعتق\\اد به آن عمل صالح است كه اصل سوم به حساب مي آيد. اص\\ل ايم\\ان به خداوند، ايمان به ع\\الم آخ\\رت و عمل ص\\الح . اين س\\ه عن\\وان در ه\\ر شناسنامه اي نوشته شود و شناخته شود كه در زندگي اين س\\ه اص\\ل را رع\\ايت نم\\وده اهل بهش\\ت اس\\ت . در آخ\\ر همين آيه مي فرماي\\د: الخوف عليهم والهم يحزنون . پيغم\\بران و مخصوص\\ا پيغم\\بر اس\\الم و ائمه اطه\ار همين س\ه اص\ل را در تعليم\ات و تبليغ\ات خ\ود پ\رورش دادند. كسي كه اين سه اص\\ل را در فك\ر خ\\ود رع\ايت مي كن\\د، ن\بي شناخته مي شود و پيش از پيغمبر اسالم به نبوت انتخاب مي ش\\ود و بعد از پيغمبر اسالم به مؤمن و فقيه . عنوان دومي كه براي پيغم\\بران معرفي كرده اند رسول و رسالت است . رسول يك درجه باالتر از نبي است . نبي به كسي مي گويند كه در مكتب دين و رعايت احك\\ام خ\\دا

325

شرح دعاي ندبه

فكر خود را و عمل خ\\ود را اص\\الح نم\\وده ، م\\رتكب گن\\اه كب\\يره نمي شود و به گناه صغيره اص\\رار ن\\دارد وليكن رس\\ول به كس\\ي مي گويند كه مأموريت اجتماعي پيدا مي كن\\د و از ج\\انب خ\\دا م\\أمور مي شود انسان ها را به دين خدا دعوت كند و در براب\\ر دع\وت خ\\ود و در برخورد با انس\\ان ه\\ا ص\\بر و تحمل را پيش\\ه خ\\ود س\\ازد ت\\ا روزي كه مكتب خ\\دا را رواج ده\\د. اك\\ثريت پيغم\\بران فقط به همين دو عن\\وان معرفي شده اند. يعني نبي و رسول. در اين جا س\\ه نف\\ر از پيغم\\بران نشان و مدال ديگري هم از خدا گرفته اند. نشان و م\\دالي كه خ\\دا به پيامبران مي دهد وصف و تعريف است مي گ\\وييم : موس\\ي كليم الله ،

ح\\بيب الله . اين كلم\\ات )ص (ابراهيم خليل الله ، عيس\\ي روح الله ، محم\\د چهارگانه نشان و مدالي است كه خداوند به اين چهار نفر پيغمبر داده و امتياز آن ها را بر ساير پيامبران نشان داده و اين چهار نف\\ر پيغم\\بر به اض\\افه ن\\وح پيغم\\بر كه او را نجي الله خوانده ان\\د يع\\ني از طوف\\ان نجات يافته . اين پنج نفر را اولوالعزم مي نامند. اوال ايمانشان ق\\وي و محكم بوده و ت\\وكل به خ\\دا را ج\\دي گرفته ان\\د، از كس\\ي نترس\\يده و نهراسيده اند تا دين خدا را رواج داده اند. ب\\ا ت\\وجه به همين اوص\\اف و القابي كه براي اين پنج نفر پيغمبر گفته شده مي توانيم درجه و مقام آن ه\\ا را و ق\\رب و بع\\د آن ه\\ا را به ذات مق\\دس خداون\\د متع\\ال بشناسيم . ن\\وح پيغم\\بر نجي الله اس\\ت از طوف\\ان كه بالي الهي ب\\وده نجات ي\\افته همراه\\ان خ\\ود را هم نج\\ات داده اس\\ت . نجي الله امتي\\از است كه خدا انسان را نجات مي دهد. وليكن داللت زي\\اد ب\\ر ق\\رب و مق\\ام نجي الله و ارتب\\اط و اتص\\ال او به ذات مق\\دس خداون\\د متع\\ال ندارد. نمي فهماند كه يك انسان كامل و فارغ التحصيل در مكتب خ\\دا ب\\وده . كليم الله هم امتي\\ازي اس\\ت ب\\راي حض\\رت موس\\ي كه ب\\ا خ\\دا سخن گفته و خدا ب\\ا او س\\خن گفته اس\\ت. ق\\رب و بع\\د پيغم\\بران به ذات مقدس خدا مانند قرب و بعد انسان ه\\اي يك مملكت به ش\\خص اول آن مملكت است . يك نفر جانشين سلطان مي ش\ود و وليعه\د او به حساب مي آيد و ديگري چند كلمه با سلطان ح\\رف زده و س\\لطان با او سخن گفته است . اين چند كلمه س\\خن گفتن داللت نمي كن\\د كه او مانند خليفه سلطان است و س\\لطان مي توان\\د مملكت را به او واگذار كند و او را جانشين خود بشناسد. همين ط\\ور كلمه روح الله كه اين روح الله روح علم و حكمت اس\\ت كه از آن تعب\\ير روح الق\\دس مي كنن\\د به معن\\اي روح حي\\ات نيس\\ت كه ه\\ر انس\\اني و حي\\واني به

326

شرح دعاي ندبه

هم\\راه خ\\ود دارد. از اين جهت او را روح الله گفته ان\\د كه از ابت\\داي تولد، تا روزگار وفات عالمانه و حكيمانه حرف زده اس\\ت . ابت\\دا م\\ادر خ\\ود را تس\\ليت مي ده\\د و آرام مي كن\\د كه من م\\ايه آب\\روي ت\\و هستم نه مايه بي آب\\رويي و بع\\د م\\ردم زم\\ان خ\\ود را كه مي خواهن\\د حض\\\رت م\\\ريم را به عمل نامش\\\روع متهم كنن\\\د و فرزن\\\د او را به رسميت نشناسند آن ها را قانع مي كند، عالمانه و حكيم\\انه ب\\ا آن ه\\ا حرف مي زند مي گويد: من پيغمبرم مأمور خدا هستم شما امت ب\\ني اس\\راييل را از خراف\\ات و موهوم\\ات نج\\ات مي دهم، دين خ\\دا را به شما تعليم مي دهم. از ابتداي تولد تا انتها گفت\\ار و ك\\ردار و اعم\\الش به ص\\ورت معج\\زه ب\\وده اس\\ت . از اين جهت روح الله ش\\ناخته ش\\ده است يعني علم الهي در وجود او ق\\رار گ\\رفت كه توانس\\ت خ\\ود را و مادر خود را به پاكي معرفي كند وليكن باز هم انسان كامل نيست كه بتواند دين كامل خدا را از خ\\دا بگ\\يرد و تح\\ويل افك\\ار م\\ردم بده\\د و لقب ديگري براي حضرت ابراهيم اس\\ت كه او را خليل الله ناميده ان\\د. امام صادق عليه السالم ضمن حديثي مي فرماي\\د: اولين نش\\اني كه خدا به ابراهيم داد نشان بندگي ب\\ود او را عب\\د خ\\ود نامي\\د. دومين نشان نبوت بود او را نبي الله ناميد سومين نش\\ان رس\\الت ب\\ود او را رسول الله ناميد. چهارمين نشان خليليت ب\\ود او را خليل الله نامي\\ده و پنجمين نشان امامت بود كه خدا فرمود: ت\\و را ام\\ام م\\ردم ق\\رار مي دهم و در همين جا كه ابتداي ورود به حوزه امامت بود مقام او خاتمه پيدا كرد. در اين جا الزم است قدري در ب\\اره خليليت و حبي\\بيت بحث

كنيم كه كدام يك از ديگري باالتر و مهم تر است . اب\\راهيم خليل پيش از آن ك\\ه به ام\\امت انتخ\\اب ش\\ود به نش\\ان خليليت مفتخر شد خلت و خليليت به معناي دوستي از دوس\\تان ش\\ما اس\\ت كه روي اهليت و يگ\\انگي مختص\\ري كه ب\\ا ش\\ما دارد رفت و آمدش با شما زياد مي شود. از جانب شما اجازه دارد در زندگي شما مداخله كند در بعضي كارها محرم زندگي شما باشد، دوست ص\ميمي انس\\ان كه رابطه اش ب\\ا انس\\ان مانن\\د رابطه زن و بچه و فرزن\\دان است . نسبت به شما و زندگي ش\\ما اهليت دارد. ش\\ما اطمين\\ان پي\\دا مي كني\\د كه كلي\\د خ\\انه و زن\\دگي خ\\ود را به او بس\پاري و ي\\ا مخ\\ارج زندگي و زن و بچه خود را به او بسپاري و مسافرت كني تا ان\\دازه اي به اسرار زندگي ش\\ما ع\\ارف مي ش\\ود وليكن نه به آن مق\\دار كه در زندگي خليفه شما باشد و تم\\امي مق\\درات ش\\ما را ب\\ه دس\\ت بگ\\يرد.

327

شرح دعاي ندبه

چنين دوستي خليل شما اس\\ت . خليل و خلت و خالل و اخالل كلم\\اتي هستند كه از يك ماده مشتق هستند بعضي انسان ها را اخالل گ\\ر مي نامند يعني كساني كه در زندگي شما م\\داخله مي كنن\\د، ب\\دون اذن و اجازه شما. به شما و زندگي شما ايراد مي گيرند. چرا بچه ت\\و چ\\نين است و فرزند تو چنان . نظ\\ر به اين ك\\ه ايرادش\ان ن\ا ب\\ه ج\\ا اس\ت و بيشتر از اندازه اي كه حق دارند مداخله كنند، مداخله مي كنن\\د آن ه\\ا را اخالل گ\\ر مي نامن\\د. يع\\ني در خالل زن\\دگي ش\\ما وارد مي ش\\ود و ايرادات نا به جا دارد و گاهي اين مداخله مطلوب و مشروع است . از صاحب خ\\انه روي دوس\\تي و محب\\تي كه ب\\ا هم دارن\\د حق م\\داخله در زندگي به او داده مي شود. مداخله مش\\روع به اذن و اج\\ازه ص\\احب خانه و مداخله نامشروع بدون اذن و اجازه صاحب خانه . كس\\ي كه به كيفيت مشروع مداخله مي كند صاحب خانه او را محرم زن\\دگي خ\\ود شناخته و اجازه داده است در زندگي او مداخله كن\\د خليل مي نامن\\د. اما كسي كه به كيفيت دوم بدون اذن و اج\\ازه ش\\ما در زن\\دگي ش\\ما مداخله مي كن\\د اخالل گ\\ر مي نامن\\د. خداون\\د متع\\ال بع\\د از نش\\ان و م\\دال رس\\الت كه به اب\\راهيم خليل داده ب\\ود و او مب\\ارزه خ\\ود را ب\\ا طاغوت زمان و بت پرستي و بت شكني شروع كرد و ك\\امل گرداني\\د تا جايي كه اهل زمان با او جنگيدند و او را ميان آتش انداختند بع\\د از تكميل مرحله رس\\الت به نش\\ان خليليت مفتخ\ر ش\\د. خداون\\د دري از درهاي غيب را به روي او باز كرد. توانس\ت بن\\دگان خ\\دا را چن\ان ك\ه هستند اوضاع و احوال نيك و بد آن ها را مش\\اهده كن\\د. در اين رابطه مي فرمايد: وكذلك نري ابراهيم ملكوت الس\\موات واالرض يع\\ني م\\ا به اين كيفيت مالك ه\\ر حكمي و ه\\ر ع\\زل و نص\\بي و مالك نج\\ات و هالكت مردم را به ابراهيم نشان داديم و او را به مالكات زن\\دگي وارد ك\\رديم ت\\ا بدان\\د چگ\\ونه و چط\\ور و به چه دليل انس\\ان بهش\\تي و ي\\ا

جهنمي مي شود. ح\\ديث در اين رابطه وارد ش\\ده اس\\ت كه اب\\راهيم از خ\\داي خ\\ود تقاضا كرد وضعيتي پيدا كند كه هر انساني را در هر جا و در هر حالي كه هست، م\ؤمن واقعي ي\\ا ك\افر واقعي بشناس\د. بع\د از اين تقاض\\ا پرده از جلو چشم او برداشته شد و ه\\ر انس\\اني را زن ي\\ا م\\رد به آن حقيقت نيت و حقيقت كفر و ايمان مي شناخت . روابط بد و خوبي كه انسان ه\\ا از ط\\ريق كف\\ر و ايم\\ان ب\\ا خ\\داي خ\\ود دارن\\د اين روابط و

328

شرح دعاي ندبه

واقعيت ه\\ا ب\\راي حض\\رت اب\\راهيم آش\\كار ش\\د. توانس\\ت م\ردم را به حقيق\\تي كه دارن\\د بشناس\\د. بعض\\ي انس\\ان ه\\ا را ك\\افر ش\\ناخت ، نفرينشان كرد فوري مردند و بعض\\ي ها را م\\ؤمن ش\\ناخت ، دعايش\\ان كرد رنگ و رونق پيدا كردند. اين نفرين و دعاها بر اساس واقعيتي كه در نظر او آشكار شده بود تكرار شد. چند نف\\ر به نف\\رين او مردن\\د و نفرات ديگر رنگ و رونق پيدا كردن\\د. خداون\\د به اب\\راهيم فرم\\ود ك\\ه: بساط نفرين خود را جمع كن من تو را به واقعيت ها و حقيقت ها آشنا نكردم كه بالفاصله كافران را و گن\\اه ك\\اران را لعنت ك\\ني و ي\\ا ب\\راي مؤمنين صالح رنگ و رونق دنيايي بخ\واهي . من به بن\دگان ك\افر خ\ود مهلت مي دهم تا روزي كه توفيق ت\\وبه از گن\\اه پي\\دا كنن\\د ت\\ا به دليل همان توبه از عفو من استفاده كنند. در اوايل زندگي مرتكب گناه مي شوند و در اوآخر زندگي فكرشان اص\\الح مي ش\\ود و ت\\وبه مي كنن\\د. اگر بالفاصله بعد از گن\\اه آن ه\\ا را ن\\ابود كنم فرص\\ت و مهل\\تي ب\\راي توبه آن ها پيدا نمي شود به آن ها مهلت مي دهم. عده زي\\ادي از گناه ك\\اران در اين فرص\\ت و مهلت فكرش\\ان اص\\الح مي ش\\ود ت\\وبه مي كنند، عده كمي هم تا آخر عمر به كفر و گناه اص\\رار دارن\\د ت\\ا در انتها از توبه آن ها مأيوس مي ش\\وم مق\\درات آن ه\\ا به ع\\الم آخ\\رت انتقال پيدا مي كند. پس من خ\\داي حليم و ك\\ريم هس\\تم خيلي زود از كافر و ظ\\الم انتق\\ام نمي گ\\يرم بلكه به آن ه\\ا مهلت مي دهم. همين طور بندگان مؤمن من، چه بس\\ا بعض\\ي از بن\\دگان م\\ؤمن كه به دليل فقر و ناداري خدا را عبادت مي كند و دائم به ياد خداس\\ت اگ\\ر ب\\ر طبق دعاي تو فقر و ن\اداري را از او برط\\رف كنم و او را به ث\روت و قدرت برسانم عاصي و گناه كار مي شود. محكومیت آخرتي پيدا مي كند و اگر در فقر بماند و يا فقرش زيادتر شود بهتر و بيشتر به خداي خود ت\\وجه پي\\دا مي كن\\د. اگ\\ر در دني\\ا عقب افت\\اده اس\\ت در زن\\دگي آخرت جلو مي افتد، مقامات آخرتي اش به\\تر و بيش\\تر مي ش\\ود. پس من صالح بعضي از مؤمنين را در فقر و ناداري و يا مصيبت هاي ديگر و صالح بعضي ها را در رفاه و آس\\ايش مي دانم . اب\\راهيم در اين ح\\ال كه تا اندازه اي به واقعيت ها و حقيقت ها آگاه شد نتوانس\\ت معص\\يت معصيت كاران را تحمل كند آن ها را نفرين كرد مثل اين كه از خداوند متعال اجازه پي\\دا ك\\رد در خالل تق\\ديرات خ\\دا م\\داخله كن\\د و اس\\رار زندگي بعضي انسان ها را بشناسد به اين مناس\\بت خليل الله ش\\ناخته شد و كم كم از اين صفت ب\\االتر رفت ت\\ا ج\\ايي كه حاض\\ر ش\\د زن و بچه خود را به سرزمين حرم كه بياباني بيشتر نبود بسپارد و ي\\ا يگ\\انه

329

شرح دعاي ندبه

فرزن\\د خ\\ود را در راه خ\\دا قرب\\اني كن\\د. ب\\ا اين ف\\داكاري ها و ص\\بر و استقامت ها از جانب خداوند متعال اجازه پيدا كرد كه براي اهل ايمان و تقوا الگوي ايمان و تقوا باشد. آيندگان از زن\\دگي او نقش\\ه ب\\رداري كنند و در خط او حركت كنن\\د. اين الگ\\و را خداون\\د در آيه اي از ق\\رآن منعكس مي كند، مي فرمايد: واتخذوا من مقام ابراهيم مصلي . ظاهر آيه يع\\ني نم\\از خ\\ود را از ج\\اي پ\\اي اب\\راهيم ش\\روع كني\\د كه به اين مناسبت در مقام ابراهيم بعد از طواف دو ركعت نم\\از ط\\واف واجب شده است وليكن معناي واقعي آيه اين است كه در ح\\ركت به س\\وي خ\\دا و خط تك\\امل راه و روش اب\\راهيم خليل را الگ\\وي ح\\ركت خ\\ود قرار دهيد. مثل او و مانند او به سوي خدا حركت كنيد مانن\\د او ت\\وكل به خدا پيدا كنيد. آثار و اعمال امامت او از زماني شروع شد كه زن و بچه خود را به حرم خدا سپرد خانه خدا را تعمير كرد و مراس\\م حج و قرباني را به نحو اكمل به مردم آموخت و نمونه يك قرب\\اني ك\\امل را هم به بندگان خدا نشان داد كه در راه خدا الزم است از هر چه داري\\د بگذريد نه تنها فقط گوسفندي و يا گاو و شتري براي قرب\\اني انتخ\\اب

كنيد. ابراهيم با يك چنين فداكاري ها و اعمالي كه روي علم و معرفت به خ\\دا انج\\ام داد وارد ح\\وزه ام\\امت ش\\د و خداون\\د او را در مناس\\ك و مراسم حج به عنوان امام بندگان خود معرفي كرد و فرم\\ود: ح\\ركت خود را به سوي خدا از جاي پاي ابراهيم شروع كنيد يع\\ني مانن\\د او و در خط حركت او به سوي خدا قدم برداريد وليكن هنوز ابراهيم خليل با مقام چهارده معصوم عليه الس\الم خيلي فاص\\له دارد. اگ\ر ك\امال در كميت و كيفيت و در علم و معرفت و در راه اط\\اعت و بن\\دگي مانن\\د حضرت خاتم ب\ود دين ك\امل خ\\دا ب\ر او ن\ازل مي ش\د و به وس\يله او نبوت خاتمه پيدا مي ك\رد. خ\اتم پيغم\\بران ش\ناخته مي ش\د وليكن در عين حال به دو درجه كه مرب\\وط به علميت و مع\\رفت و ف\\داكاري او بوده از ساير پيغمبران جلو افتاده و شيخ االنبياء ش\\ناخته ش\\ده يع\\ني رييس پي\\امبران و آن دو نش\\ان يكي خليليت ب\\وده كه خ\\دا اج\\ازه داد حقيقت و واقعيت انسان ها را چنان كه هستند بشناسد و ديگر امامت در مس\\ئله حج ب\\وده كه خداون\\د در مس\\ئله حج و بن\\اي خ\\انه كعبه و تسليم زن و بچه خود به خانه خدا و همچنين قرباني عجيب خود كه به معناي فدا كردن تمامي هستي خود در راه خدا بود. خداون\\د اعم\\ال و

330

شرح دعاي ندبه

افكار و خط حركت او را به عنوان الگوي حركت بندگان به سوي خدا شناخت و به مردم دستور داد كه در حركت به س\\وي خ\\دا او را ام\\ام خود قرار دهند فرمود: واتخدوا من مق\\ام اب\\راهيم مص\\لي . يع\\ني خط حركت را از جاي پاي ابراهيم شروع كنيد و سعي كنيد مثل و مانند او

باشيد. درجات و مقامات پيغمبر اسالم و معاني حبيب الله :

پيغم\\بر اس\\الم ب\\ا ائمه اطه\\ار عليهم الس\\الم به عن\\وان ح\\بيب اله ش\\ناخته ش\\دند كلمه ح\\بيب از محبت و محب\\وبيت و حب و احب\\اب يك ماده هستند كه تركيب مي ش\\ود از ح\\اء جيمي ب\\ا ب\\اي مض\\اعف . اين حبوبات و هسته درخت ها را و يا مغز گردوها را هم حبوبات ناميده اند به اين مناس\\بت كه تم\\امي حقيقت و موج\\وديت يك درخت و ي\\ا يك زراعت در همين دانه و حبه ذخيره ش\\ده . يك دانه گن\\دم تم\\ام درخت گندم است اما صد من كاه گرچه از نظ\\ر حجم چن\\دين ميلي\\ون براب\\ر دانه گندم است وليكن ذره اي خاصيت گندم را ندارد. به اين مناس\\بت كه تم\\امي موج\\وديت يك درخت ي\\ا ب\\وته در حبه آن ي\\ا در هس\\ته آن ذخيره مي شود اين دانه را حبه مي گويند. يعني تم\\ام موج\\وديت يك درخت و يا يك زراعت . زماني كه اين محبت نمايش پي\\دا مي كن\\د و انسان تمامي ارزش هاي خود را و تم\\امي موج\\وديت خ\\ود را ب\\راي محبوب خود به نمايش مي گ\\ذارد. اين نم\\ايش را كه جنگي از محبت اس\\\ت حب مي نامن\\\د. كلمه حب كه به وزن قفل اس\\\ت به معن\\\اي خالصه شدن همه محبت ها و عشق و عالقه ه\\ا. انس\\ان در ارتب\\اط ب\\ا خداي خود از نظر رابطه و ف\\داكاري هايي كه دارد گ\\اهي قط\\ره اي از درياي وجود خود را در راه خدا بذل مي كن\\د و گ\\اهي بيش\\تر و كم\\تر. يك ميليونيم مال خود را يا يك ميليونيم جان خ\\ود را در راه خ\\دا ب\\ذل مي كن\\\د كمي خ\\\ود را در راه خ\\\دا به زحمت مي ان\\\دازد و ب\\\از اين فداكاري ها از نظر خلوص و اخالص و از نظر هدفي كه در ف\\داكاري ها دارد خيلي زي\\اد ب\\ا يك\\ديگر تف\\اوت دارد ت\\ا به ج\\ايي مي رس\\د كه موجوديت خود را در موجوديت خدا مستهلك مي كن\\د. م\\نيت مي رود هويت ج\\اي آن را مي گ\\يرد. از اين اس\\تهالك تعب\\ير به فن\\اء في الله و بقاء باالله مي كنند. يعني انسان ارزش خودي و انس\\اني خ\\ود را ره\\ا مي كند و ارزش الهي و خدايي پيدا مي كند. خودش در وجود خ\\ودش هيچ است و خدا در وجود او همه چ\\يز. آن چن\\ان ب\\راي خ\\دا خ\\الص و مخلص مي ش\\ود كه همه ج\\ا جل\\وه خ\\دايي دارد نه جل\\وه خ\\ودي و

331

شرح دعاي ندبه

انساني . در اين حالت انسان عرش خدا مي شود يعني تخت حك\\ومت سلطنتي خداوند متعال . خداوند كه براي خود تخت س\\لطنتي مع\\رفي مي كن\\\د و مي فرماي\\\د: ال\\\رحمن علي الع\\\رش اس\\\توي اين تخت سلطنتي از جنس اشياء نيست . زيرا اشياء جواهرات باشد و ي\\ا طال و نقره باشد و يا تخ\\تي ن\وراني مانن\د خورش\\يد باش\\د ب\\راي او ارزش\ي ندارد. اين ه\\ا همه اش\\يايي هس\\تند كه خداون\\د ب\\راي ني\\از انس\\ان ه\\ا آفريده اس\\ت . در ح\\ديث قدس\\ي ام\\ام عليه الس\\الم از ق\\ول خ\\دا ميعني ارض\\ي و ال س\\مايي ولكن گوي\\د: ق\\ال الله تب\\ارك و تع\\الي ال يس\\ يسعني قلبي عبدي المؤمن يعني آسمان ها و زمين ها ب\\ا اين عظمت مناسبت با من ندارد اين لياقت را ندارد كه به آن ها تكيه كنم و در آن جا بگيرم تنها مركزي كه مناسبت با من دارد. مركزي كه در آن جا جا مي گيرم و به آن جا تكيه مي كنم قلب بنده مؤمن است . مثال اگر م\\ا يك ميهمان عزيز يا شاه مملكتي را به مملكت يا خانه خودمان دعوت كنيم بايستي اتاقي بسازيم اليق مقام آن سلطان باشد و يا تشريفات ديگري كه متناسب با او باشد لذا براي پذيرايي از يك سلطان به\\ترين قص\\رها و ك\\اخ ه\\ا را معين مي ك\\نيم . مي گ\\وييم: آن س\\لطان خداوند متع\\ال اس\\ت چه ج\\ايي و چه كس\\ي و ي\\ا چه چ\\يزي در ع\\الم متناسب با اوست تختي بسازيم مانند خورشيد و س\\تاره و ي\\ا ب\\اغي و قصري مانند باغ ها و قصرهاي بهشت تا خداوند متع\\ال را س\\اعتي در آن جا مالقات كنيم . خداوند در اين حديث مي فرمايد: جاي مناس\\ب من فقط قلب بن\\ده م\\ؤمن اس\\ت، قلب م\\ؤمن اس\\ت كه ع\\ارف به خداون\\د متع\\ال اس\\ت و در براب\\ر او خض\\وع و خش\\وع دارد. پس اين انسان مؤمن عرش خداست يعني فرمان خدا از زب\\ان او و بي\\ان او و عمل او به مردم عالم ابالغ مي شود. هر وقت دس\\توري و حكمي كه به مردم ابالغ مي شود از قول امام و پيغمبر باشد آن حكم حكم خ\\دا شناخته مي شود اما اگر عين همان حكم به رأي خود آدم يا از قول كساني گفته شود كه مأمور خدا نيستند و عن\\وان نب\\وت و ي\\ا واليت و وص\\ايت ندارن\\د آن حكم حكم خ\\دا نيس\\ت . گ\\رچه ش\\بيه حكم خ\\دا مي باشد. پس اگر كافر يا منافقي به مردم بگويد نماز بخوانيد و روزه بگيريد به يكديگر خدمت كنيد، انسان ها به چنين احك\\امي كه از ك\\افر و منافق صادر شده عمل كنن\د اج\\ر آخ\رتي ندارن\د، مس\تحق بهش\ت نمي شوند زيرا به دستور يك منافق نماز خوانده اند نه به دستور خدا. به همين مناسبت خداون\\د در ق\\رآن مي فرماي\\د: الحق من ربك يع\\ني

332

شرح دعاي ندبه

حق آن است كه از خدا به تو مي رسد اگ\\ر از غ\\ير خ\\دا به ت\\و رس\\يد گرچه دستور نماز و روزه و ي\\ا خ\\دمات و انفاق\\ات اس\\ت وليكن حكم خدا شناخته نمي شود و انسان ها ب\\ا اج\\راي آن دس\\تورات مت\\دين به دين خدا نمي شوند مستحق بهشت نيستند. به همين مناسبت ح\\ديث

مي فرمايد: اگر انس\\اني بين ركن و مق\\ام آن)ع(داريم كه امام قدر خدا را عبادت كند كه پوست و استخواني از او باقي بمان\\د وليكن واليت ما اهل البيت را نداشته باشد از مس\\ير هم\\ان عب\\ادت س\\رازير جهنم مي شود زيرا او در خط توحيد كه وح\دت ب\\ا اولي\\اء خ\\دا باش\د قرار نگرفته در بي راهه حركت كرده است نه در راه خدا. اگر كس\\ي به او بگويد: چه كسي به تو دستور داده نماز بخواني و یا روزه بگيري و رياضت بكشي مانند مرتاض\ان هندوس\تان، ج\وابي ن\\دارد به غ\ير از اين كه بگويد: خودم خواستم و يا انساني را معرفي كن\\د كه رس\\ميت الهي ندارد. پيغمبر خدا يا وصي پيغمبر نب\\وده اس\\ت . پس او در همين احكام نماز و روزه و عبادت هاي ديگر اطاعت خدا ننموده در راه دين خدا حركت نكرده است . به اين مناسبت خداون\\د انس\\ان ك\\امل را كه همين چهارده نفر معصوم هستند عرش خود ش\\ناخته يع\\ني از راه آن ها به زبان آن ها و به اعمال آن ها بر ساير م\\ردم حك\\ومت مي كن\\د. هر كس در واليت آن ها قرار گيرد بنده خداست و ه\\ر كس در واليت آن ها نباشد بنده خدا نيست بلكه بن\\ده خ\\ود و ي\\ا ش\\يطان اس\\ت . يك چنين انساني كه به اين كيفيت مستهلك در اراده خداوند متعال اس\\ت اسباب و ابزار دست خداست . خدا به زبان او مي گويد نه اين ك\\ه خودش بگوي\\د. خ\\دا به قلم او مي نويس\د نه اين ك\ه خ\ودش بنويس\د. خوديت خود را رها نموده در اطاعت خداوند تبارك و تع\\الي خ\\الص و مخلص شده است . يك چنين انساني حبيب الله است يع\ني اگ\\ر ع\الم خلقت را و تمامي نقشه هاي آفرينندگي و تربيتي خدا را به درخ\\تي ي\\ا زراعتي تشبيه كنيم اين انساني كه ح\\بيب الله اس\\ت حبه و هس\\ته اين ش\\جره عظيم اس\\ت . به همين مناس\\بت خداون\\د از م\\ؤمن تعب\\ير به \\ه يع\\ني در ه\\ر خوش\\ه مي كن\\د مي فرماي\\د: في كل س\\نبله م\\أت حب خوشه اي صد دانه اين سنبله تعبير به مؤمن ش\\ده اس\\ت . ل\ذا ائمه در تمام حركات و سكنات خود خ\\وديت خ\\ود، ندارن\\د. اعم\\ال و اق\\وال و افكارشان حجت است . خداوند ذره اي بر آن ها ايرادي ن\\دارد كه چ\\را چنين گفتي و چنان كردي وليكن ب\\ر س\\اير پيغم\\بران گ\\اهي اي\\راد مي گيرد پس حبيب الله حبه وجود خداوند متعال اس\\ت . تم\\امي ص\\فات و اسماء خدا علم و حكمت و ق\\درت و ت\\دبير و س\\المت همه اين ه\\ا در

333

شرح دعاي ندبه

وجود انس\ان ك\امل خالص\ه ش\ده و به نم\ايش گذاش\ته ش\ده اس\ت . خداوند آن ها را الگوي همه كاينات قرار داده ، دين خ\\ود را به وس\\يله آن ها ختم نموده يعني كامل كرده است و همين ط\\ور حك\\ومت خ\\ود را هم به وس\\يله آن ه\\ا ك\\امل مي كن\\د و به نم\\ايش مي گ\\ذارد. اين

است كه روز قيام آن ها براي حكومت و براي احياي دين خدا قيامت ناميده شده است .

334