decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania · jest niejako potwierdzeniem...
TRANSCRIPT
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
DOBROSTAN I RODZINA
ROZDZIAŁ VII
Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej
Wydział Nauki o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
BARBARA MAZURKIEWICZ, ANNA WIETRZYŃSKA, EWA DMOCH-
GAJZLERSKA
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy,
uwarunkowania
Decision about family birth: reasons, motives, conditioning
Słowa kluczowe: poród rodzinny, ojciec dziecka, opieka położnicza
Key words: family birth, child’s father, obstetric care
Zmiany jakie dokonały się w położnictwie w ostatnich 20-tu latach są uwarun-
kowane kulturowo ale także stanowią sumę doświadczeń wielu pokoleń [17].
W pierwotnych cywilizowanych społeczeństwach położnictwo było w rękach
kobiet, które w rozumieniu innych mieli największe życiowe doświadczenie [2].
Poród odbywał się w swoim naturalnym rytmie, rodząca kobieta najczęściej przyj-
mowała pozycję stojącą, siedzącą, klęczącą lub kuczną. W tym niezwykłym wyda-
rzeniu uczestniczyły osoby wspierające, choć źródła nie podają czy byli to męż-
czyźni czy kobiety [17]. Ojcowie mieli o wiele wyraźniej określone role, które przy-
szło im spełniać, gdy rodziło się ich potomstwo – zbierali drewno, przygotowywali
wodę, pomieszczenie w którym miało narodzić się dziecko. Rodzącej żonie udzielali
wsparcia fizycznego i psychicznego w okresie okołoporodowym [11].
Zarówno w Europie jaki i na świecie wraz z wejściem lekarzy położników do
opieki nad kobietą rodzącą malała rola ojca dziecka w trakcie aktu porodowego
[19]. Dodatkowe odsunięcie ojców od żony i nowonarodzonego dziecka zaznaczyło
się w XX wieku. Spowodowane to było przeniesieniem porodów do sterylnych sal
porodowych i sprowadzeniem go do wykonywania przez kobietę poleceń personelu
medycznego [6]. Ojcowie w tym momencie utracili fizyczny kontakt, ponieważ
zostali oddzieleni od rodzącej żony.
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
90
Pracownicy ochrony zdrowia przekonali mężczyzn, że ich zaangażowanie w
przebieg ciąży, a tym bardziej porodu wpływa niekorzystnie na ich status mężczy-
zny. To, co wcześniej dawało mężczyznom publiczne uznanie i potwierdzenie jego
roli jako ojca zostało im odebrane [11]. Dopiero w latach osiemdziesiątych zaczęły
dokonywać się zmiany. Dostrzeżono zalety porodu aktywnego, ze współudziałem
bliskich a szczególnie ojca dziecka.
Pierwszy poród rodzinny – z udziałem ojca dziecka – odbył się w Polsce w 1983
roku i był to początek przemian na oddziałach położniczych [11]. Przed tym czasem
ojciec dziecka był niemal całkowicie odseparowany od swojej żony i dziecka – był
zmuszony biernie czekać przez kilka dni zanim matka i dziecko nie opuścili szpitala.
Skutkiem takiego postępowania było ograniczenie ojcowskich uczuć do lęku przed
tym, co nastąpi jak dziecko i matka przyjdą do domu. Natomiast o udziale ojca
dziecka w porodzie można przeczytać już w literaturze z lat 60’, kiedy to pojawił się
w położnictwie nowy nurt zastosowania tzw. psychoprofilaktycznej metody przygo-
towania do porodu. Nastąpiła tam powszechna krytyka chłodnego profesjonalizmu,
dehumanizacji i technicyzacji co przyczyniło się do stworzenia „nowej” roli ojca
[6].
Zmiany te doprowadziły do coraz powszechniejszego respektowania prawa ko-
biety i jej partnera do świadomego uczestniczenia w porodzie. Przeobrażenia te
zmierzają w kierunku doceniania psychologicznych i socjologicznych wartości na-
rodzin a opieka położnicza ukierunkowuje się na potrzeby rodziny.
W raporcie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 1985 roku możemy prze-
czytać: „dobre psychiczne samopoczucie matki powinno być zapewnione (…) po-
przez obecność przy porodzie wybranej przez nią osoby” [11]. Natomiast publikacja
z 1996 roku pt. „Care in Normal Birth: a practical guide” podaje definicję porodu
normalnego – „Normalny poród zaczyna się w sposób spontaniczny; niskie ryzyko
występuje na początku i utrzymuje się do końca porodu. Dziecko rodzi się sponta-
nicznie w ułożeniu główkowym, pomiędzy 37. a 42. tygodniem ciąży. Po porodzie
matka i dziecko są w dobrym stanie zdrowia” [13].
Poród naturalny „oznacza pełną, harmonijną współpracę obojga rodziców. Jest to
poród bez lęku, poród wyuczony, przebiegający w sposób aktywny i sprawny” [10].
Propagowaniem takiego porodu, a także psychoprofilaktyki bólu porodowego
zajmują się szkoły rodzenia, które w Polsce rozpoczęły swoją działalność w latach
50’ XX wieku [5]. Obecnie w większości szpitali, gdzie znajdują się oddziały po-
łożnicze istnieją szkoły rodzenia, których głównym zadaniem jest przygotowanie
rodziców do wspólnego, naturalnego porodu. Program szkół rodzenia pozwala
zwrócić uwagę na fakt, że poród to nie „medyczny zabieg”, ale przede wszystkim
„zadanie” do wykonania dla obojga rodziców. Poród rodzinny stanowi pewnego
rodzaju wyraz jedności małżonków [3].
Również wśród położników i położnych wzrosła świadomość, że poród powi-
nien stanowić pozytywne doświadczenie dla obojga rodziców, powinien być symbo-
lem sukcesu i zaufania do siebie i partnera, a także że jest on sprawą obojga rodzi-
ców.
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
91
Ojcostwo jest w dzisiejszych czasach rozumiane jako ciągłość zainteresowania i
pomocy dla ciężarnej partnerki, rodzącej a potem podjęcia opieki zarówno nad mat-
ką jak i dzieckiem – a zatem jest to wydarzenie rodzinne [5].
Tradycyjne ograniczenie roli ojca w sytuacji porodu ma wyłącznie charakter kul-
turowy, który nie jest uwarunkowany samą naturą [3]. Jednak wraz ze zmianami
część mężczyzn poczuła większą potrzebę uczestnictwa w życiu swoich dzieci Ich
ojcostwo rozpoczyna się w chwili, kiedy dowiadują się o ciąży partnerki. W trakcie
porodu natomiast staje się rzecznikiem swojej rodzącej żony (partnerki) – pomaga
się wyciszyć, podnosi na duchu, nastraja pozytywnie, ułatwia relaksację, troszczy
się o zachowanie intymności, dba o zachowanie komfortu (pilnuje aby w sali była
odpowiednia temperatura, oświetlenie) [21]. Narodziny potomka nie są więc wy-
zwaniem tylko dla kobiety – w równym stopniu dotyczą one także mężczyzny, gdyż
na nim spoczywa również obowiązek pokonywania wszelkich przeszkód.
Dla rodzącej kobiety obecność ojca dziecka jest pewnego rodzaju gwarantem za-
spokojenia odczuwanych na bieżąco potrzeb (tj. czułości, bezpieczeństwa, bliskości,
zrozumienia, akceptacji, bliskości). Ponadto niweluje poczucie osamotnienia i lęku,
jest niejako potwierdzeniem miłości ojca dziecka do żony i potomka [8]. Wspólne
przeżywanie porodu stwarza poczucie jedności z partnerem, pozwala współmałżon-
kom poznać się w trudnej sytuacji co korzystnie wpływa na odczuwanie wzajemne-
go zaufania. Mąż jest również dodatkowym motywatorem do podejmowania wysił-
ku w trakcie kolejnych etapów porodu, jego obecność sprawia, że kobiecie łatwiej
jest uwierzyć, że jest ona zdolna do sprostania ważnym i trudnym zadaniom [8].
Wybór porodu rodzinnego, jako preferowanej formy porodu niesie ze sobą rów-
nież wiele korzyści dla ojca dziecka. Wspólne rodzenie wzbogaca jego osobowość,
pozwala na spełnienie się w roli męża i ojca, dostarcza silnych, pozytywnych prze-
żyć. Podobnie jak w przypadku rodzącej kobiety przyczynia się do pogłębienia ist-
niejącego między małżonkami uczucia, zwiększa poczucie wspólnoty i bliskości z
żoną. Dzięki obecności ojca przy narodzinach widzi on swoje dziecko od pierw-
szych chwil jego życia co ułatwia tworzenie się więzi i wzbogaca jego kontakt z
dzieckiem [8] W przyszłości dla dziecka obecność ojca przy jego narodzinach jest
wykładnikiem zaangażowania, przywiązania i ojcowskiej miłości. Dzięki obecności
ojca dziecko wie, że przychodzi na świat w rodzinie, tak samo jak w niej nastąpiło
jego poczęcie. Poród rodzinny gwarantuje natychmiastowy, bezpośredni kontakt
zarówno z ojcem, jak i z matką [8].
Należy również zaznaczyć, że poród rodzinny niesie ze sobą korzyści dla perso-
nelu medycznego sprawującego opiekę nad rodzącą kobietą. Obecność bliskiej oso-
by ułatwia współpracę z rodzącą kobietą, pozwala na przekazanie części obowiąz-
ków osobie towarzyszącej (np. liczenie skurczów, długość trwania przerwy między-
skurczowej). Położnym umożliwia to czerpanie większej satysfakcji z pracy i
świadczenie usług o wysokiej jakości. Uczestnictwo położnej w porodzie rodzinnym
ułatwia zmianę rutynowego myślenia, a także zmianę stereotypowych nawyków w
wykonywanej przez nie pracy.
Opisując zjawisko porodu rodzinnego należy brać pod uwagę motywy kierujące
ludźmi przy wyborze sposobu porodu – dlaczego wybierają oni właśnie poród ro-
dzinny, a nie tradycyjny. W psychologii, ale również poza nią panuje przekonanie,
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
92
że zachowaniem rządzi pewien porządek rzeczy, a nie przypadek. Już Zygmunt
Freud w swojej psychoanalizie stwierdził, że w człowieku tkwią niezmierzone po-
kłady motywów, które są umiejscowione w jego świadomości [12]. Można więc
założyć, że u podłoża teorii motywacji leży banalne założenie, że każde zachowanie
wynika z określonej przyczyny.
Ludzie zachowują się w pewien uporządkowany sposób, ze względu na fakt, że
czegoś pragną, chcą lub potrzebują. Przyrównując tutaj podjęcie decyzji o wyborze
sposobu porodu można zakładać, że rodząca kobieta decyduje się na poród rodzinny
chcąc uniknąć „nieprzyjemności” – np. osamotnienia. Jedna ze współczesnych teorii
motywacji zakłada, że u podłoża każdego zachowania leży przystosowanie się do
środowiska [4]. Ten motyw też ma uzasadnienie w porodzie. Obecnie kreowana jest
moda na porody rodzinne i aby temu sprostać rodzice decydują się na taki poród.
Kolejna teoria, próbująca wyjaśnić ludzkie motywacje to teoria potrzeb, która
zakłada że energia i kierunek działania oraz wytrwałość w tym działaniu są wyni-
kiem odczuwania potrzeb. Najsłynniejsza teoria potrzeb została opracowana przez
Abrahama Maslowa, który w swoich założeniach stwierdził, że „potrzeby fizjolo-
giczne wiążą się z niedoborem, a potrzeby wyższe – ze wzrostem” [4]. Potrzeby
można skategoryzować, tworząc z nich strukturę hierarchiczną, gdzie podstawę
tworzą potrzeby elementarne a zaspokojenie potrzeb elementarnych wyzwala pra-
gnienie zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.
W sytuacji narodzin potomka kobieta potrzebuje zaspokojenia swoich potrzeb,
do których można zaliczyć potrzebę:
czułości,
zrozumienia,
akceptacji,
bezpieczeństwa,
bliskości.
Zaspokojenie tych potrzeb złagodzi uczucie lęku i osamotnienia, dzięki temu
przebieg porodu nie zostanie zaburzony przez te uczucia, jak również przez uczucia
wstydu czy napięcia [11]. Możliwe jest to dzięki zapewnieniu obecności bliskiej
osoby przy porodzie. Realizacja potrzeb jest więc kolejnym motywem przyczyniają-
cym się do decyzji o porodzie rodzinnym.
ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE PRACY
Celem pracy była analiza motywów wyboru porodu rodzinnego i uwarunkowań
tej decyzji w odniesieniu do kobiet i mężczyzn.
Pytania badawcze
1. Skąd rodzice czerpią wiedzę na temat porodu rodzinnego?
2. Czy udział w zajęciach Szkoły Rodzenia ma wpływ na podjęcie decyzji o poro-
dzie rodzinnym?
3. Jakie czynniki mają największy wpływ na wybór porodu rodzinnego dla kobiet
i dla mężczyzn?
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
93
4. Czy istnieją różnice w odniesieniu do czynników wpływających na decyzję o
porodzie rodzinnym wśród kobiet i mężczyzn?
MATERIAŁ
Badaniem zostało objętych 101 par (101 ciężarnych kobiet i 101 ojców) – klien-
tów prywatnych gabinetów ginekologiczno – położniczych w Warszawie.
Uczestników badania wybrano w sposób losowy. Udział w badaniu był dobro-
wolny.
METODA
Metodą wykorzystaną w tych badaniach był sondaż diagnostyczny. Narzędziem
badawczym był kwestionariuszem ankiety, w którym dla kobiet i dla mężczyzn
zastosowano podobne zestawy pytań.
WYNIKI
Najliczniejszą grupę wiekową biorącą udział w badaniu stanowiła, zarówno
wśród matek, jak i wśród ojców, grupa wiekowa w przedziale 26 – 30 lat (57,43%
matek i 50,50% ojców). W następnej kolejności liczną grupę stanowiły kobiety i
mężczyźni w przedziale wiekowym 31 – 35 lat (17,82% matek i 24,75% ojców).
Pozostałe grupy wiekowe były mniej liczne. Dane te zostały zobrazowane na poniż-
szym wykresie (Ryc.1.).
0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00%
< 19 r.ż.
20 - 25 lat
26 - 30 lat
31 - 35 lat
36 - 40 lat
> 40 r.ż.
Mężczyźni
Kobiety
Ryc. 1. Wiek respondentów (n=202)
Uczestnicy badania byli przede wszystkim mieszkańcami dużych aglomeracji
miejskich przekraczających 500 tysięcy mieszkańców (44,06%), następnie miast do
100 tysięcy mieszkańców (29,70%), wsi (7,43%), miast od 100 do 500 tysięcy
mieszkańców (7,43%). Od 11,39% uczestników badania nie uzyskano informacji na
temat miejsca zamieszkania.
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
94
W badanej grupie najwięcej osób posiadało wykształcenie wyższe magisterskie
lub licencjackie (77,23% matek i 62,38% ojców), następnie wykształcenie średnie
(10,89% matek i 24,75% ojców), wykształcenie zawodowe (1,98% matek i 4,95%
ojców) oraz wykształcenie podstawowe (1,98% matek i 0,99% ojców). Na pytanie o
wykształcenie respondentów nie uzyskano odpowiedzi od 8 badanych kobiet
(7,92%) i 7 ankietowanych mężczyzn (6,93%).
Wśród ankietowanych kobiet aż 78,22% zadeklarowało się jako osoby nieak-
tywne zawodowo, 10,89% jako osoby prowadzące aktywne życie zawodowe, 4,95%
respondentek to studentki i 1,98% - uczennice. Spośród badanych mężczyzn 77,23%
to osoby aktywne zawodowo, 6,93% to studenci, 1,98% to uczniowie i 0,99% osoby
nieaktywne zawodowo.
Na pytanie dotyczące liczby dotychczasowych porodów, spośród 101 ankieto-
wanych kobiet dla 90 z nich (89,11%) doświadczenie porodu było doświadczeniem
pierwszorazowym w ich życiu, dla pozostałych 11 kobiet (10,89%) był to kolejny
poród. Dane te zostały przedstawione w tabeli (Tab.I.).
Tab. I. Dotychczasowa liczba porodów (n=101)
Liczba
porodów
Liczbowa
odpowiedzi
Procent
odpowiedzi
Pierwszy 90 89,11%
Drugi 5 4,95%
Trzeci 4 3,96%
Czwarty i kolejny 2 1,98%
Spośród ankietowanych mężczyzn – 6-ciu (5,94%) nie udzieliło odpowiedzi na
pytanie o wcześniejsze uczestnictwo w porodzie. Pozostali ankietowani nigdy nie
uczestniczyli w porodzie rodzinnym (89,11% - 90 mężczyzn), chcieli uczestniczyć,
ale ich partnerka nie wyraziła na to zgody (2,97% - 3 ankietowanych). Tylko 1,98%
mężczyzn (2 osoby) w chwili wypełniania ankiety miało za sobą doświadczenie
porodu rodzinnego. Dla obydwu ojców uczestniczących już w porodzie był to drugi
poród. Wyniki te zostały zaprezentowane w tabeli (Tab.II.).
Tab. II. Uczestnictwo ojców w porodzie rodzinnym (n=101)
Uczestnictwo
w porodzie rodzinnym
Liczba
odpowiedzi
%
odpowiedzi
Tak 2 1,98%
Nie 90 89,11%
Chciałem uczestniczyć,
ale partnerka nie wyraziła zgody 3 2,97%
Brak odpowiedzi 6 5,94%
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
95
O możliwości uczestnictwa w porodzie rodzinnym mężczyźni najczęściej do-
wiadują się z Internetu, czyli 26,38%, od położnej – 25,22%, co stanowi odpowied-
nio 91 i 87 odpowiedzi ankietowanych. Prawie, co czwarty badany o możliwości
uczestnictwa w porodzie rodzinnym dowiedział się z telewizji – to znaczy 23,77%, a
od znajomych 49 osób, co stanowi 14,20%. Rzadziej źródłem informacji dla męż-
czyzn są: rodzina – 3,77%, czasopisma – 3,19%, a także lekarz – 2,03%. Jeszcze
mniejszy odsetek stanowi szkoła rodzenia, ponieważ tylko 5-ciu respondentów czyli
1,45% zaznaczyło taką odpowiedź.
Natomiast prawie, co czwarta kobieta o możliwości wspólnego rodzenia z part-
nerem dowiaduje się najczęściej od położnej – 25,64%, oraz od lekarza – 21,54%
(odpowiednio 50 i 42 odpowiedzi ankietowanych). Massmedia, czyli Internet i tele-
wizja odgrywają mniej znaczącą rolę – taką odpowiedź zaznaczyło 29 kobiet w
odniesieniu do Internetu jako źródła wiedzy, co stanowi 14,87% oraz 20 responden-
tek w odniesieniu do telewizji – co stanowi 10,26%. Rodzina pełni podobną rolę
informacyjną jak telewizja, ponieważ tę odpowiedź zaznaczyły 22 respondentki, co
stanowi 11,28%. Szkoła rodzenia, czasopisma i znajomi stanowią jeszcze mniejszy
odsetek. Dla 15 kobiet szkoła rodzenia jest źródłem informacji o porodzie rodzin-
nym, co stanowi 7,69%. Nieliczne kobiety – odpowiednio 8 i 9 ankietowanych czer-
pało wiedzę od znajomych bądź z czasopism, co stanowi 4,10% i 4,62%. Rozkład
odpowiedzi w poszczególnych grupach został przedstawiony na poniższym wykre-
sie (Ryc.2.).
14,87%
10,26%
7,69%
25,64%
21,54%
11,28%
4,10%
4,62%
26,38%
23,77%
1,45%
25,22%
2,03%
3,77%
14,20%
3,19%
Internet
Telewizja
Szkoła Rodzenia
Położna
Lekarz
Rodzina
Znajomi
Czasopisma
Mężczyźni
Kobiety
Ryc.2. Źródła wiedzy na temat porodu rodzinnego
Wśród badanych kobiet 37, czyli 36,63% uczestniczyło w zajęciach szkoły ro-
dzenia, 56 kobiet (55,45%) nie brało udziału w żadnych zajęciach szkoły rodzenia i
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
96
8 respondentek nie udzieliło odpowiedzi na pytanie (7,92%). Spośród 37 kobiet,
które odpowiedziały twierdząco na pytanie o udział w zajęciach szkoły rodzenia, 28
z nich (75,68%) stwierdziło, że udział w tych zajęciach ułatwia podjęcie decyzji o
porodzie rodzinnym, 7 kobiet (18,92%) stwierdziło, że nie ma to wpływu na łatwość
podjęcia takiej decyzji, a 2 respondentki (5,41%) nie udzieliły odpowiedzi.
W chwili wypełniania ankiety na poród rodzinny zdecydowałaby się znaczna
większość badanych, to jest 85 mężczyzn (84,16%), 9 mężczyzn (8,91%) nie chcia-
łoby uczestniczyć w porodzie i 7 mężczyzn w ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to
pytanie (6,93%). Spośród badanych kobiet, podobnie jak w przypadku mężczyzn,
większość, to jest 80 respondentek (79,21%) zdecydowałyby się na poród rodzinny
w chwili wypełniania ankiety, 8 kobiet (7,92%) nie podjęłoby decyzji o porodzie
rodzinnym, a 13 kobiet (12,87%) w ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.
Dane te zostały zobrazowane na wykresie (Ryc.3.).
79,21%
7,92%
84,16%
8,91%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
Tak Nie
Kobiety
Mężczyźni
Ryc. 3. Chęć uczestnictwa w porodzie rodzinnym (n kobiet=101, n mężczyzn=101)
Dla ¾ ankietowanych mężczyzn największy wpływ na podjęcie decyzji o wspól-
nym porodzie miała matka dziecka (75,25% odpowiedzi, 76 mężczyzn), a następnie
poczucie bezpieczeństwa partnerki i rodzącego się dziecka (8,91% odpowiedzi- 9
mężczyzn). 16 ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie (15,84%). Na
decyzję kobiet o wyborze formy porodu największy wpływ mają: chęć bycia z bli-
ską osobą (28,71% odpowiedzi, 29 kobiet), poczucie bezpieczeństwa (25,74% od-
powiedzi, 26 kobiet), ojciec dziecka (10,89% odpowiedzi, 11 kobiet), wsparcie
emocjonalne (7,92% odpowiedzi, 8 kobiet), lepszy sposób komunikowania się z
personelem (6,93% odpowiedzi, 7 kobiet). 20 kobiet nie udzieliło odpowiedzi na to
pytanie (19,80%). Rozkład odpowiedzi został zaprezentowany na wykresach
(Ryc.4., Ryc.5.).
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
97
10,89%25,74%
7,92%28,71%
6,93%
lepszy sposób komunikowania się z personelem
chęć bycia z bliską osobą
wsparcie emocjonalne
poczucie bezpieczeństwa
ojciec dziecka
Ryc. 4. czynniki wpływające na decyzję o porodzie rodzinnym wśród kobiet
(n=101)
75,25%
8,91%
lepszy sposób komunikowania się z personelem
chęć bycia z bliską osobą
wsparcie emocjonalne
poczucie bezpieczeństwa partnerki
matka dziecka Ryc.5. Czynniki wpływające na decyzję o porodzie rodzinnym wśród mężczyzn
(n=101)
Badane kobiety zostały zapytane również o czynniki, które miałyby utrudniać
podjęcie decyzji o porodzie rodzinnym. Odpowiedzi nie uzyskano od 7 badanych
(6,93%). Dla pozostałych kobiet decyzja byłaby utrudniona w przypadku negatyw-
nej opinii partnera o wspólnym porodzie (41,58%), braku zaangażowania partnera
podczas porodu (14,85%), negatywnej reakcji partnera wobec reakcji partnerki na
czynność skurczową macicy (13,86%). Znaczenie miałby również wygląd kobiety
podczas porodu (12,87%) oraz negatywna reakcja personelu wobec rodzącej pary
(9,90%). Dane zostały zaprezentowane w tabeli nr III.
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
98
Tab. III. Czynniki utrudniające kobietom podjęcie decyzji o porodzie rodzinnym
(n=101)
Czynnik utrudniający podjęcie decyzji
o porodzie rodzinnym
%
odpowiedzi
Negatywna opinia partnera o wspólnym porodzie 41,58%
Brak zaangażowania partnera podczas porodu 14,85%
Negatywna reakcja partnera wobec reakcji partnerki
na czynność skurczową macicy 13,86%
Wygląd kobiety podczas porodu 12,87%
Negatywna reakcja personelu wobec rodzącej pary 9,90%
Kobiety zostały również zapytane czy ewentualna konieczna opłata za możli-
wość wspólnego porodu mogłaby stanowić przeszkodę w podjęciu decyzji o tej
formie porodu. Dla 37 kobiet (36,63%) opłata za wspólny poród byłaby przeszkodą
w podjęciu decyzji o tej formie porodu, dla 56 kobiet (55,45%) opłata nie stanowi-
łaby problemu, a 8 kobiet (7,92%) w ogóle nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.
Zarówno mężczyźni, jak i kobiety zostali zapytani o to, czy istotna jest dla nich
wcześniejsza znajomość położnej. Spośród 101 ankietowanych mężczyzn 90 – ciu
udzieliło odpowiedzi. Dla połowy respondentów, to jest 52 (51,49%) znajomość
położnej przed porodem była istotna, dla 7 mężczyzn (6,93%) – nieistotna, a dla 32
z nich (31,68%) – wcześniejsza znajomość położnej nie miała znaczenia. Podobnie
kształtują się odpowiedzi kobiet. Spośród 101 respondentek 3 osoby (2,97%) nie
udzieliły odpowiedzi. Dla 52 kobiet (51,49%) znajomość położnej jest istotna, dla 3
kobiet (2,97%) – nie jest istotna, a dla 43 kobiet (42,57%) wcześniejsza znajomość
położnej nie ma znaczenia. Dane te zostały zobrazowane na poniższym wykresie
(Ryc.6.).
51,49%
2,97%
42,57%
51,49%
6,93%
31,68%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
Tak Nie Nie ma znaczenia
Kobiety
Mężczyźni
Ryc.6. Istotność wcześniejsze znajomości położnej dla kobiet i mężczyzn (n ko-
biet=101, n mężczyzn=101)
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
99
Podobnie pary zostały zapytane o istotność wcześniejszej znajomości lekarza,
który potencjalnie byłby obecny w trakcie narodzin ich potomka. Odpowiedź na to
pytanie uzyskano od 92 kobiet i od 88 mężczyzn. Wcześniejsza znajomość lekarza
jest istotna dla 46 kobiet (45,54%) i 42 mężczyzn (41,58%), nie jest istotna dla 7
kobiet (6,93%) i 9 mężczyzn (8,91%), nie ma znaczenia dla 39 kobiet (38,61%) i 37
mężczyzn (36,63%). Dane te zostały zobrazowane na wykresie (Ryc.7.).
45,54%
6,93%
38,61%41,58%
8,91%
36,63%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
50,00%
Tak Nie Nie ma znaczenia
Kobiety
Mężczyźni
Ryc.7. Istotność wcześniejszej znajomości lekarza dla kobiet i mężczyzn (n ko-
biet=101, n mężczyzn=101)
Kolejne pytanie w kwestionariuszu ankiety dotyczyło istotności wyboru sali po-
rodowej. Na to pytanie odpowiedziały wszystkie ankietowane kobiety i 88 męż-
czyzn (spośród 101 badanych). Wybór sali porodowej byłby istotny dla 39 kobiet
(38,61%) i 26 mężczyzn (25,74%), natomiast nie byłby istotny dla 26 kobiet
(25,74%) i 47 mężczyzn (46,53%). Wybór sali porodowej nie ma znaczenia dla 36
kobiet (35,64%) i 15 mężczyzn (14,85%). Dane zostały przedstawione w tabeli
(Tab. IV.).
Tab. IV. Istotność wyboru sali porodowej dla kobiet i mężczyzn (n kobiet=101, n
mężczyzn=101)
Istotność wyboru
sali porodowej
Kobiety
(% odpowiedzi)
Mężczyźni
(% odpowiedzi)
Tak 38,61% 25,74%
Nie 25,74% 46,53%
Nie ma znaczenia 36,64% 14,85%
Następnie ankietowani zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na pytanie o
to, czy istotny jest dla nich wybór szpitala, w którym miałby odbyć się poród. Od-
powiedź uzyskano od wszystkich ankietowanych kobiet i od 93 ankietowanych
mężczyzn. Wybór szpitala jest istotny dla 84 kobiet (83,17%) i 58 mężczyzn
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
100
(57,43%), nie jest istotny dla 4 kobiet (3,96%) i 29 mężczyzn (28,71%) i nie ma on
znaczenia dla 13 kobiet (12,87%) i dla 6 mężczyzn (5,94%). Dane te zostały przed-
stawione w poniższej tabeli (Tab.V.).
Tab.V. Istotność wyboru szpitala dla kobiet i mężczyzn (n kobiet=101, n męż-
czyzn=101)
Istotność
wyboru szpitala
Kobiety
(% odpowiedzi)
Mężczyźni
(% odpowiedzi)
Tak 83,17% 57,43%
Nie 3,96% 28,71%
Nie ma znaczenia 12,87% 5,94%
Taka sama liczba kobiet i mężczyzn miała możliwość obejrzenia sali porodowej,
w której przypuszczalnie miałby odbyć się akt narodzin ich dziecka. Salę porodową
obejrzało 84 kobiety i 84 mężczyzn (83,17%), możliwości tej nie miało 12 kobiet i
12 mężczyzn (11,88%), a 5 par (4,95%) w ogóle nie udzieliły odpowiedzi na to
pytanie.
Wśród respondentek 93 z nich posiadają opinię na temat wyboru indywidualnej
opieki położnej w trakcie porodu. Wśród ankietowanych – 55 kobiet (54,46%) nie
planuje indywidualnej opieki położnej, 38 kobiet (37,62%) rozważa możliwość
indywidualnej opieki. Podobne pytanie zostało zadane badanym mężczyznom –
dotyczyło ono tego, czy będą mieli oni wpływ na decyzję o indywidualnej opiece
położnej. Odpowiedzi nie uzyskano od 49 ankietowanych (48,51%). Wśród męż-
czyzn 16 z nich (15,84%) deklaruje, że będzie miało wpływ na podjęcie decyzji o
indywidualnej opiece położnej, a 36 (35,64%) uważa, że decyzja o indywidualnej
opiece położnej znajduje się poza ich wpływem.
Dla kobiet, które zdecydowałyby się na indywidualną opiekę położnej najważ-
niejsze byłyby następujące cechy opiekującej się nimi osoby:
profesjonalizm – miałby znaczenie dla 27 kobiet (14,67%),
doświadczenie – miałoby znaczenie dla 38 kobiet (20,65%),
zaangażowanie – istotne byłoby dla 25 badanych (13,59%),
wyrozumiałość – ma znaczenie dla 14 kobiet (7,61%),
opiekuńczość – jest ważna dla 38 ankietowanych (20,65%),
komunikatywność – miałaby znaczenie dla 22 kobiet(11,96%),
otwartość – ma znaczenie w przypadku 18 respondentek (9,78%).
OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ
Poród jest najważniejszym wydarzeniem nie tylko dla kobiety, której zadaniem
jest urodzenie dziecka, ale również ma on podobne znaczenie dla ojca dziecka. Na-
rodziny dziecka to wydarzenie przełomowe w życiu rodziny. W XIX wieku i w
początkach XX wieku mężczyzna – ojciec dziecka pełnił przy porodzie bardzo waż-
ną rolę – przede wszystkim udzielał żonie wsparcia psychicznego i fizycznego [11].
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
101
To były główne motywy, które decydowały o jego uczestnictwo w porodzie i miały
silne uwarunkowania kulturowe.
W powyżej przedstawionych badaniach motywem wymienianym przez ojców co
do decyzji o porodzie rodzinnym jest „zapewnienie poczucia bezpieczeństwa”
(8,91%) jednak znacznie częściej jest to chęć „bycia z żoną/partnerką” (75,25%). Z
tego możemy wnioskować, że dla tej grupy ojców są istotne wielorakie motywy,
które składają się na ich decyzję o wspólnym porodzie. Nie chodzi tu tylko o bez-
pieczeństwo matki dziecka ale również pomoc, wsparcie emocjonalne, zapewnienie
jej wygody i relaksacji oraz szybkie zobaczenie swojego potomka.
Natomiast wśród kobiet na pierwszym miejscu wśród motywów wybierania po-
rodu rodzinnego znajduje się „chęć przebywania z bliską osobą” (28,71%), a w
następnej kolejności poczucie bezpieczeństwa (25,74%), wsparcie emocjonalne
(7,92%), lepszy sposób komunikowania się z personelem (6,93%). Ten ostatni mo-
tyw może być bardzo interesujący z punktu widzenia personelu. Może on wskazy-
wać, że kobiety mają zaufanie do personelu i nie zakładają trudności w kontaktach z
nim.
Podobne motywy wyboru porodu rodzinnego prezentuje w swojej pracy Guzi-
kowski [6], który jako główny motyw podaje „potrzebę psychicznego wsparcia”
(39,9% ankietowanych), a jako następny „większe poczucie bezpieczeństwa”
(27,5%). Krajczy [9] jako główne motywy do wspólnego przeżywania porodu we-
dług opinii kobiet podaje: „obawę przed porodem, brak pewności siebie i poczucie
zagrożenia, chęć wspólnego przeżywania narodzin dziecka”. Natomiast ojcowie
jako główne motywy swojej decyzji wymieniają: „aby żona nie czuła się osamot-
niona w sali porodowej, obecność najbliższej osoby ma ułatwić jej przebycie trudów
porodu, chęć zobaczenia narodzin swego potomka, ciekawość jak to się odbędzie,
żądanie żony”. Sendecka i wsp. [15] wymienia: „zapewnienie poczucia bezpieczeń-
stwa, wzmocnienie więzi rodzinnych, pomoc fizyczna, ciekawość, nieprzyjemne
wspomnienia z poprzedniego porodu”.
Według badań przeprowadzonych przez Sipińskiego i wsp. [16] decyzja o poro-
dzie rodzinnym była podejmowana jeszcze przed ciążą lub w pierwszych miesiącach
jej trwania i bardzo korzystnie wpływała na psychikę kobiet, a motywem podjęcia
decyzji o wspólnym porodzie była chęć przeżywania tego wydarzenia razem z mę-
żem.
Rykowska i wsp. [14] jako główną motywację mężczyzny do uczestnictwa w po-
rodzie podają prośbę partnerki, a w następnej kolejności – samoistną, wewnętrzną
potrzebę mężczyzny do udziału w tym niezwykłym wydarzeniu. Główne motywy
wyboru porodu rodzinnego według badań Ulman i wsp. [18] to: wsparcie psychicz-
ne, poczucie bezpieczeństwa, lęk przed samotnością, chęć bycia z kimś bliskim,
chęć przeżycia niezapomnianych chwil, podkreślenie wspólnoty partnerskiej.
Z analizy własnych badań wynika, że czynnikami, które utrudniają podjęcie de-
cyzji o wspólnym porodzie są przede wszystkim negatywna opinia partnera doty-
cząca wspólnego porodu, brak jego zaangażowania, negatywna reakcja partnera na
reakcję partnerki na czynność skurczową. Sam wygląd rodzącej kobiety, jak również
negatywna reakcja personelu medycznego wobec rodzącej pary ma dużo mniejsze
znaczenie.
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
102
Guzikowski [6] w swoich badaniach prezentuje motywy wyboru porodu „trady-
cyjnego”, wśród których szczególnie odznaczają się motywy o charakterze „osobi-
sto – estetycznym” (np. przekonanie, że poród to sprawa kobiety, względy estetycz-
ne). Według tego autora prezentowane przez niego dane mogą świadczyć o „nadal
wysokim, wśród potencjalnych matek, poczuciu skrępowania, wstydliwości, inaczej
pojmowanej intymności, niedostatkach nowoczesnego spojrzenia na poród (…)”. W
badaniach Guzikowskiego brak jest natomiast takich czynników jak negatywna
opinia partnera dotycząca wspólnego porodu.
Z badań przeprowadzonych w oddziałach Śląskiej Akademii Medycznej wynika,
że kobiety jako główne motywy formułowane na poparcie rezygnacji z obecności
męża przy porodzie podają: „nieatrakcyjność kobiety w czasie porodu, przewidywa-
ny uraz psychiczny męża, jego niedoświadczenie, chęć zachowania intymności,
strach przed własnym zachowaniem”.
W publikacji Kornas – Bieli [8] można przeczytać, że „ojciec nie zaangażowany
wcześniej, a przymuszony, np. życzeniem żony, do obecności przy porodzie, będzie
również zazwyczaj zachowywał bierną postawę w trakcie tego procesu”. Negatywna
postawa ojca wobec wspólnego porodu może być spowodowana wieloma czynni-
kami. Czasami jest to postawa i zachowanie kobiety, która uważa swoją ciążę i
poród za „babskie sprawy”, co wpływa na zachowanie mężczyzny – przyjmuje on
postawę chłodnego dystansu. Jednak większość motywów przemawiających za
rezygnacją z porodu rodzinnego ma bardziej podłoże kulturowe, do których można
zaliczyć: brak przyjętych zwyczajów w zakresie ciąży i porodu, obawa przed wy-
śmianiem przez otoczenie, czy przed „dziwacznością sytuacji” [8]. Można też do-
szukać się wielu czynników natury psychologicznej, do których zalicza się głównie
postawy lękowe.
W stosunku do uczestnictwa w porodzie mężczyźni mają bardziej pozytywny
stosunek, niż ich partnerki. W badaniach Sendeckiej i wsp. [15] najczęstszym inicja-
torem porodu rodzinnego była żona, znacznie rzadziej mąż. W badaniach tych decy-
zja o porodzie rodzinnym była podejmowana przez obojga małżonków – podobnie
jak w badaniach przeprowadzonych przez Guzikowskiego [6].
Podobnie kształtują się wypowiedzi rodziców w przeprowadzonych przeze mnie
badaniach – zbliżona liczba kobiet i mężczyzn jest zdecydowana na poród rodzinny.
Swoją decyzję mężczyźni uzależniają głównie od postawy partnerki (75,25%) –
to jej zdanie miałoby największy wpływ na podjęcie przez nich decyzji. Natomiast
wśród kobiet zdanie partnera ma mniejsze znaczenie (10,89%). Z czego możemy
wnioskować, że ostatecznie o porodzie rodzinnym decyduje zdanie kobiety.
Akceptując model naturalnych i rodzinnych narodzin dziecka należałoby wśród
małżonków (partnerów) upowszechniać zmianę zapatrywań na temat optymalnych
warunków, w jakich ich potomek przychodzi na świat [8]. Według opinii Kornas-
Bieli uczestnictwo mężczyzny w porodzie powinno wynikać ze swobodnej decyzji
obojga partnerów. Mężczyzna nie powinien być przymuszany do udziału w poro-
dzie, czuć żadnej presji związanej z tym faktem, a kobieta nie powinna być zobo-
wiązana do „udzielenia zezwolenia”. Decyzja o wspólnym porodzie nie powinna
być motywowana przez modę, lekarza czy pod naciskiem partnerki (partnera) [18].
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
103
Można powiedzieć, że obecnie ojcostwo stało się nieodłączną składową porodu,
który po wielu latach bycia jedynie medycznym wydarzeniem, stał się nareszcie
wydarzeniem rodzinnym [5].
Po wielu latach zmian zachodzących w naszej kulturze tradycyjny obraz męż-
czyzny – ojca (postrzeganego jedynie jako żywiciela rodziny) zyskał nowy wymiar
mężczyzny – ojca – towarzysza zabaw i wychowawcy, który uczestniczy w życiu
swojego potomka już od momentu jego poczęcia [21]. W kulturach wschodnich
opisywane jest pojęcie couvade, które oznaczało, że mężczyzna ma prawo do „(…)
wszystkich zachowań związanych z porodem, które wymagają od ojców zaprzesta-
nia ich zwyczajnych codziennych aktywności” [1]. Obecnie naukowcy opisują tzw.
„syndrom kuwady” – mężczyzna może odczuwać poranne nudności, bóle w krzyżu,
wzrasta jego masa ciała, ma swoiste zachcianki i zmiany nastroju. Syndrom kuwady
występuje nieświadomie i może być oznaką silnej więzi z partnerką, jak również
dużego lęku o przebieg ciąży [21]. Zmiany ustroju i przemiany społeczne sprawiły,
że mężczyźni odczuli większą potrzebę uczestnictwa w życiu swoich dzieci – dlate-
go chętnie biorą udział w zajęciach szkoły rodzenia i wyrażają chęć uczestniczenia
w porodzie. Stanowi to niejako potwierdzenie uzyskanych wyników w przeprowa-
dzonych badaniach, co do chęci uczestnictwa ojców w porodzie.
Przygotowując się do wspólnego przeżywania porodu mężczyźni opierają się na
wiedzy dostarczonej im przez położne oraz bazują na wiadomościach uzyskanych z
Internetu, telewizji, czy od znajomych. Kobiety częściej korzystają z porad położnej
i lekarza, a inne źródła informacji odgrywają dla nich mniejszą rolę. Fakt, że zarów-
no kobiety, jak i mężczyźni szukając informacji o porodzie rodzinnym opierają się
na wiadomościach uzyskanych od położnej może być spowodowany, iż gabinet
położnej jest prawdopodobnie pierwszym miejscem, w którym mają pełny dostęp do
fachowej informacji. Mężczyźni coraz częściej towarzyszą swoim partnerkom w
kontrolnych wizytach ginekologicznych w czasie trwania ciąży, towarzyszą jej przy
badaniu ultrasonograficznym [21]. To potwierdzone jest badaniami Guzikowskiego
[6], który jako zasadniczą formę przygotowania do wspólnego porodu wymienia
„samodzielne zdobywanie wiedzy”, a na kolejnym miejscu „wspólne uczestnictwo
w szkole rodzenia”.
Rykowska i wsp. [14] opisując źródła czerpania wiedzy na temat porodu uzy-
skiwanych przez mężczyzn podzielił ich na dwie grupy – jedną grupę stanowili
mężczyźni, którzy uczestniczyli w zajęciach szkoły rodzenia, a drugą – mężczyźni,
którzy nie uczestniczyli w zajęciach szkoły rodzenia. Dla mężczyzn biorących
udział w szkole rodzenia głównymi źródłami wiedzy na temat porodu były: personel
szkoły rodzenia, fachowa literatura, ogólnie dostępne media, personel medyczny
szpitala. Natomiast wśród mężczyzn, którzy nie brali udziału w szkole rodzenia
źródła wiedzy były następujące: ogólnie dostępne media, fachowa literatura, perso-
nel medyczny szpitala, opinia środowiska.
Ulman i wsp. [18] jako główne źródło informacji o porodach rodzinnych podają:
prasę, personel szpitala, znajomych, szkołę rodzenia, telewizję.
Na podjęcie decyzji o formie porodu znaczny wpływ ma położna i lekarz opie-
kujący się „ciężarną parą” w czasie trwania ciąży, co zostało przedstawione w po-
wyższych wynikach badań. Badane pary zostały zapytane o istotność wcześniejszej
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
104
znajomości położnej i lekarza, którzy mieliby ewentualnie być obecni w czasie po-
rodu. Znamienna większość par odpowiedziała, że wcześniejsza znajomość wymie-
nionych osób jest dla nich dość istotna. Może się to wiązać z tym, że „poród wywo-
łuje lęk jedynie wtedy, kiedy jest czymś nowym, nieznanym” [8]. Znajomość osób,
które miałyby uczestniczyć w porodzie może wpływać korzystnie na zmniejszenie
niepokoju i obaw. W raporcie WHO dotyczącym sprawowania opieki okołoporodo-
wej [13] możemy przeczytać, że do obowiązków personelu medycznego należy
„udzielanie rodzącej i jej partnerowi wsparcia podczas porodu i po nim (…)”. W
momencie ponownego wprowadzenia do sztuki położniczej „aktywnego porodu”
przemianom zaczęły ulegać sale porodowe. Obecnie szpitale dostosowują sale poro-
dowe w taki sposób, aby rodzącym kobietom zapewnić maksimum poczucia bezpie-
czeństwa. W raporcie WHO czytamy, że „niektóre szpitale stworzyły sale porodowe
na podobieństwo domowego pokoju, co ma mieć korzystny wpływ na zmniejszenie
napięcia i lęku związanego z przebiegiem porodu” [13]. Jednak jak donosi ten sam
raport zmiana wyglądu sal porodowych nie jest jedynym czynnikiem wpływającym
na samopoczucie rodzącej – istotne jest również podejście personelu medycznego.
Dla wielu kobiet istotna jest także indywidualna opieka położnej w czasie poro-
du, co znajduje swoje potwierdzenie w przeprowadzonym badaniu. Wiadomym jest,
że położne towarzyszyły rodzącym kobietom od zarania dziejów. Poród może nieść
ze sobą takie doznania jak poczucie mocy i sprawności, radości, dumy z własnej
osoby, ale żeby tak się stało kobieta powinna mieć wiedzę dotyczącą świadomego i
aktywnego rodzenia. Dzięki tej wiedzy podczas porodu będzie mogła być partnerką
dla personelu medycznego. Choć raczej bardziej trafne jest stwierdzenie, że na sali
porodowej „powinno panować wzajemne zrozumienie i partnerski dialog rodzącej z
personelem medycznym” [22].
WNIOSKI
Na podstawie przeprowadzonych badań wysnuto następujące wnioski:
1. Dla kobiet najważniejszymi źródłami informacji są lekarz i położna, natomiast
mężczyźni swoją wiedzę czerpią głównie ze środków masowego przekazu – In-
ternetu i telewizji.
2. Udział w zajęciach Szkoły Rodzenia ułatwia podjęcie decyzji o formie porodu.
3. Kobiety wypierając poród rodzinny w znacznym stopniu kierują się pragnieniem
bycia z bliską osobą w chwili narodzin potomka, jak również zapewnieniem so-
bie poczucia bezpieczeństwa, natomiast zdanie partnera nie ma bezpośredniego
wpływa na podjęcie przez nie decyzji co do rodzaju porodu.
4. Czynnikami najsilniej wpływającymi na decyzję o porodzie rodzinnym wśród
mężczyzn jest akceptacja ich partnerki oraz zapewnienie jej poczucia bezpie-
czeństwa.
5. Dla obojga partnerów wcześniejsza znajomość położnej, która miałaby być
obecna w trakcie narodzin ich dziecka jest sprawą dość istotną, natomiast wcze-
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
105
śniejsza znajomość lekarza, który miałby być obecny w trakcie narodzin ma
mniejsze znaczenie dla obojga partnerów.
PIŚMIENNICTWO
1. Alexander J, Levy V, Roch S, Nowoczesne położnictwo. Praktyka Położnicza,
PZWL, Warszawa 1995
2. Domosławski Z, Szkice z dziejów medycyny, Wydawnictwo Erechtejon, Wro-
cław 1996
3. Fijałkowski W, Ekologia rodziny. Ekologiczna Odnowa Prokreacji, Wydawnic-
two Rubikon, Kraków 2001
4. Franken ER, Psychologia motywacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2005
5. Guzikowski W, Optymalizacja porodu, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E, Janiuk
E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscypli-
narne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008
6. Guzikowski W, Porody rodzinne we współczesnym położnictwie, Wydawnictwo
Akademii Medycznej we Wrocławiu, Wrocław 2002
7. Janiuk E, Matka jako aktywny uczestnik porodu, [w:] Lichtenberg – Kokoszka
E, Janiuk E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie inter-
dyscyplinarne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008
8. Kornas – Biela D, Wokół początku życia ludzkiego, Instytut Wydawniczy Pax,
Warszawa 2002
9. Krajczy N, Obecność ojca przy porodzie, Kliniczna Perinatologia i Ginekologia,
Poznań 1996, Suplement XIII, 32 – 34
10. Laughran M, A Project on Antenatal Health Education in Manchaster, Midwife
and Health Visitor, 1973, 9, 195 – 197
11. Lichtenberg – Kokoszka E, Narodziny rodziny, wersja online,
www.zdrowarodzina.pl
12. Mietzel G, Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psycholo-
giczne, Gdańsk 2000
13. Report of a Technical Working Group, Care in Normal Birth: a practical guide,
World Health Organization, 1996, WHO/FRH/MSM/96.24
14. Rykowska – Pierzchała A, Smoleń A, Wisłocka – Stawarczyk A, Poród rodzinny
postrzegany z perspektywy ojca, Ginekologia Polska, 2001, 72, 12, 1019 – 1024
15. Sendecka A, Sudomir G, Poród rodzinny w szpitalu, Kliniczna Perinatologia i
Ginekologia, Poznań 1996, Suplement XIII, 47 – 51
16. Sipiński A, Stanek A, Poród rodzinny w warunkach szpitalnych, Kliniczna Peri-
natologia i Ginekologia, Poznań 1996, Suplement XIII, 52 – 60
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
106
17. Słomko Z, Waszyński E, Rozwój ginekologii od empirii do nauki, [w:] Słomko
Z (red.), Ginekologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, Wydawnictwo Lekar-
skie PZWL, Warszawa 1997
18. Ulman – Włodarz I, Poręba A, Kwiatkowska E, Poród z udziałem ojca – wpływ
na kształtowanie więzi w rodzinie, Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, 2007,
43 (3), 52 – 56
19. Waszyński E, Historia położnictwa i ginekologii w Polsce, Wydawnictwo Vo-
lumed, Wrocław 2000
20. Zalecenia WHO, Poród nie jest chorobą, Fortaleza, Brazylia, kwiecień 1985,
wersja online, http://www.rodzicpoludzku.pl/Wokol-porodu/zalecenia-WHO-
Porod-nie-jest-choroba.html
21. Zimnal G, Ojciec, aktywny uczestnik porodu, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E,
Janiuk E, Dzierżanowski J (red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdy-
scyplinarne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008
22. Żurawicka D, Zimnowoda M, Łuczak I, Rola i zadania współczesnej położnej –
opinie pacjentek, [w:] Lichtenberg – Kokoszka E, Janiuk E, Dzierżanowski J
(red.), Optymalizacja porodu – zagadnienie interdyscyplinarne, Oficyna Wy-
dawnicza „Impuls”, Kraków 2008
STRESZCZENIE
Poród jest dla dziecka i jego rodziców (w takim samym stopniu dla matki i dla
ojca) wydarzeniem szczególnym, niejako magicznym w ich życiu. Wspólny poród
może wzmocnić więź istniejącą między partnerami, może stanowić bodziec do no-
wego spojrzenia na ich wspólne życie. Odkąd w 1954 roku we Francji oficjalnie
zezwolono na obecność ojca dziecka przy porodzie [5] w opiece położniczej mamy
do czynienia z pewnego rodzaju rewolucją. Po wielu dziesiątkach lat opieka położ-
nicza ponownie zaczęła ukierunkowywać się na potrzeby rodziny oraz dostrzegać
czynniki psychologiczne warunkujące prawidłowy przebieg porodu. Wraz z pierw-
szym „porodem rodzinnym” zakończyła się długa dominacja medycznego spojrze-
nia na poród. Ojciec dziecka w tym procesie odzyskał swoje utracone miejsce i
znów zaczyna opiekować się swoim dzieckiem od chwili jego poczęcia. Dzieje się
tak poprzez zapewnienie jego matce zarówno warunków materialnych ale przede
wszystkim emocjonalnych na czele z poczuciem bezpieczeństwa. Poród i opieka nad
dzieckiem stanowią swoistego rodzaju kontinuum dla rozpoczętych przez ojca w
czasie ciąży działań. Dzięki przemianom ustrojowym i społecznym ojcostwo jest
odkrywane na nowo i daję pełną satysfakcję ze wspólnego przeżywania narodzin i
tworzenia nowych relacji w związku. Poród to jeden z najważniejszych wydarzeń w
życiu każdej kobiety i zapisuje się on w jej pamięci, a przeżycia z tego okresu pozo-
stawiają trwały odcisk w jej psychice. Może on jednak stać się traumatycznym prze-
życiem, jeśli nastąpi zablokowanie naturalnej aktywności kobiety, kiedy nie będą
przestrzegane jej prawa, czy też jeśli sam proces porodu ulegnie nadmiernej medy-
kalizacji . Aby stworzyć rodzącej matce warunki do najbardziej naturalnego i ak-
Barbara Mazurkiewicz, Anna Wietrzyńska, Ewa Dmoch-Gajzlerska
Decyzja o porodzie rodzinnym: przyczyny, motywy, uwarunkowania
107
tywnego przeżycia tego wydarzenia należy zapewnić jej bezpieczeństwo, spokój,
intymność oraz ogrom wsparcia – ze strony bliskiej osoby, ale również ze strony
personelu, który się nią w danej chwili opiekuje. Tak więc poród może stanowić
źródło satysfakcji, być doświadczeniem które wzmacnia i wzbogaca, zaspokaja
potrzebę wyższego rzędu (według Maslowa), jaką jest potrzeba samorealizacji [7].
Nie mogła by ona być wypełni zrealizowana bez udziału ojca dziecka, który obecnie
staje na straży zapewnienia rodzącej spokoju i bezpieczeństwa a także jest jej rzecz-
nikiem w relacji z personelem medycznym. Celem pracy było poznanie motywów
wyboru porodu rodzinnego oraz uwarunkowań tej decyzji w odniesieniu do kobiet i
mężczyzn. Metodą wykorzystaną w tych badaniach był sondaż diagnostyczny. Na-
rzędziem badawczym zastosowanym w celu zebrania danych był kwestionariuszem
ankiety. Badaniem zostało objętych 101 par (101 ciężarnych kobiet i 101 ojców) –
klientów prywatnych gabinetów ginekologiczno – położniczych w Warszawie.
Wnioski wynikające z analizy zebranego materiału dowodzą, że zarówno kobiety
jak i mężczyźni uznają, że Szkoła Rodzenia ułatwia podjęcie decyzji o formie poro-
du. Dla ciężarnych źródłami informacji na temat porodu jest położna i lekarz a dla
ich partnerów środki masowego przekazu, Internet i telewizja. Różne są też czynniki
wpływające na decyzję o porodzie rodzinnym. Dla mężczyzn najistotniejsze jest
akceptacja ich partnerki a dla kobiet bycie z bliską osobą w chwili narodzin potom-
ka.
ABSTRACT
For a child as well as for parents (for a mother and a father equally) labour is an
exceptional and magical event in their lives. Family birth may strengthen the rela-
tion between partners and give a stimulus to look at their lives from a new angle.
Father’s presence during labour was officially permitted in France in 1954 and from
that time we can observe a revolution in obstetric care. After many decades obstetric
care has again started to give direction to family needs and psychological factors
which condition the right course of labour are noticed. Along with the first “family
birth” the long domination of a medical view of labour ended. During this process
child’s father has regained his lost role and he starts to take care of his child since
the moment of birth. This happens through providing his mother with material con-
ditions, but most of all with emotional ones as well as with the sense of security.
Labour and taking care of a child comprise a characteristic continuum for actions
undertaken by father during pregnancy. Due to changes in a system and society
fatherhood is being discovered anew and it gives full satisfaction from a mutual
experience during the labour and from creating a new relation. Labour is one of the
most important events in every woman’s life and it is memorable. This experience
leaves a permanent mark in her psyche. However, labour can also be a traumatic
experience if a natural activity of a woman is blocked or if her rights are not respec-
ted and the labour undergoes excessive medicalization. In order to create conditions
necessary for a woman to experience the most natural and active event, it is essential
for a close person and medical personnel to provide her with security, intimacy and
support. Labour can be a source of satisfaction, an experience that strengthens and
ZDROWIE I DOBROSTAN 3/2014
Dobrostan i rodzina
108
enriches us, fulfills higher need of self-actualization (according to Maslow). This
need could not be fulfilled without the participation of a child’s father. He is the one
who upholds the security and safety of a woman giving birth to a child and he is the
spokesman in contact with medical personnel. The aim of this work was to learn
what the motives connected with the choice of family birth are and what women’s
and men’s conditioning of this decision is. The method used in this research was a
diagnostic survey. The research tool used to gather data was a questionnaire. 101
pairs (101 pregnant women and 101 fathers) were included in the research – clients
of private gynaecological and obstetric surgeries in Warsaw. The most important
conclusion which results from the analysis of the gathered research material proves
that both women and men acknowledge that Antenatal Classes help to decide about
the form of the labour. The main source of information for pregnant women is a
midwife and a doctor. On the other hand their partners gather information from the
mass media – the Internet and TV. There are different factors which influence the
decision about family birth. The most essential issue for men is the acceptance of
their partners and for women is the issue of being with a close person during the
birth of their child.
Artykuł zawiera 46126 znaków ze spacjami