De identiteit van de GZA als groep van christelijk geïnspireerde

zorgvoorzieningen

Beleidsdag KdG 3/03/2012

Etienne WautersAfgevaardigd bestuurder

Identiteit ?

Internet:

• Identiteit van een organisatie• eigenheid, “corporate identity” (McDonalds)• alle innerlijk en uiterlijke kenmerken, waaronder het imago

• Culturele / levensbeschouwelijke identiteit• een verbeelde gemeenschap, resultaat van een toeschrijvingproces,

wortelend in een historisch continuïteitsbesef• kiezen voor een groepsverbondenheid die men zelf definieert op basis

van waarden en normen en op grond van een gemeenschappelijk verleden (traditie)

Identiteit!

Wie zijn wij?

• Traditie

• Innerlijke en uiterlijke kenmerken

• Waarden en Normen

Traditie

Vroeger:

• Gesticht door vrouwelijke religieuzen • Ingebed in een uitgesproken christelijke maatschappij• Aandacht voor zieken en stervenden, mens centraal• Christelijk geloof: Christus roept op tot dienst aan de naaste, naast de

dienst aan God, naastenliefde voor elk van onze medemensen, medekinderen van onze God

Traditie

Nu:

• Aanwezigheid van religieuzen is weggevallen, maar engagementsverklaring door beheer GZA (bijlage 1)

• Patiënten / (bewoners) en medewerkers zijn niet meer overwegend christelijk (andere religies, niet-gelovigen)

• Aandacht voor de meest kwetsbare mens: Palliatieve eenheid, Expertisecentrum voor Dementie, project kleinschalig wonen, ethische reflectiecommissie, toonaangevende medische diensten: zieke of ziekte centraal?

• Bijkomende dimensie? Aandacht voor medewerkers: team support plan, PSIT, vertrouwenspersonen,...

• Christelijke waarden: herkenbaarheid, respect, solidariteit, gelijkwaardigheid naast spiritualiteit van andere religies of levensbeschouwingen

Innerlijke en uiterlijke kenmerken

Vroeger:

• “Sint”• Herkenbare aanwezigheid van religieuzen• Monumentale religieuze gebouwen: kapel, klooster• Kruisbeelden op de kamers en werkvertrekken• Persoonlijke uiterlijke tekenen en rituelen: kappen, kruisbeelden,

kruisteken, kruisje met Aswoensdag, palmtakje op Palmzondag, wijwater, kaarsen, vleesderving op vrijdag …

Innerlijke en uiterlijke kenmerken

Nu:

• “Sint” -> GZA?• Aanwezigheid van pastores in de ziekenhuizen (herkenbaar?) naast

bezoek door bedienaars van andere religies• Monumentale religieuze gebouwen: kapel. • Kruisbeelden op de kamers (soms weggenomen), kruisbeelden in de

werkvertrekken?• Uiterlijke tekenen van geloof indien verenigbaar met werkomstandigheden,

niet exclusief christelijk• bv. hoofddoek voor moslima’s, keppeltje, geen loshangend kruisje, wel

onder de kleding• Kaarsje branden in de kapel, elektrische kaarsjes in stille ruimte

(brandgevaar!)

Waarden en Normen

Vroeger:

• vanuit het geloof gedefinieerd• God roept op tot naastenliefde, verdraagzaamheid, inzet van talenten, …

Nu:

• vanuit een mensoriëntatie: mens staat centraal• historische achtergrond, maar breed gedragen• cultuur van ethische reflectie

Christelijke identiteit bedreigd?

• Door andere religies?

• Door de secularisering van patiënten, bewoners en medewerkers?

• Kunnen we ons nog christelijk noemen?

Christelijke identiteit bevestigen via “actief pluralisme”

• Confrontatie met andere overtuigingen is een kans op verrijking en verdieping• Geen vervlakkende neutraliteit van de seculiere samenleving• Niet naïef, niet blind voor wat ons scheidt: kwetsbaar• Op zoek naar wat ons bindt

• We geloven dat we ook van anders- en niet-gelovigen respect mogen vragen voor onze traditie - onze symbolen - onze waarden en normen

• Grote gemeenschappelijke basis over de religies heen• Tolerantie en respect worden niet gemakkelijker geboren uit neutraliteit

• We geloven dat we hen mogen aan het denken zetten over hun attitude en handelen en wederkerig ons te laten bevragen, in respectvolle dialoog

• Vanuit hun eigen inspiratie• Onze christelijk geïnspireerde reflectie aanreikend: “Centres of thought”• Strevend naar een beter wederzijds begrip en afstemming van verwachtingen

Christelijke identiteit GZA

• Respect voor traditie en symbolen• Van het eigen christelijk geloof en traditie• Van de andere godsdiensten

• Uitdragen van de christelijke waarden en normen• Verankerd in de engagementsverklaring (Bijlage I)• Door het project “waarden en normen” GZA• In dialoog met anders- en niet-gelovigen (Mag God mee naar het ziekenhuis?” –

bijlage 2)

• Aandacht voor de spirituele noden bij medewerker, patiënt en bewoner• Geen automatismen, geen consumentisme, mens blijft centraal• Stimuleren van zelfbevraging zonder betutteling• Aanbieden van de eigen ethische en spirituele reflectie

• Pastorale teams en basiswerkgroepen• Ethische reflectiecommissie en publicaties (“Centres of thought”)

Bezield door dezelfde inspiratie

Een historische overeenkomst tussen deGasthuiszusters van Antwerpen

en de VZW GZA

Bijlage I

13

Een historische overeenkomst

• Meer dan 700 jaar drukken de Gasthuiszusters van Antwerpen een stempel op het zorglandschap.

• Ze verwierven een belangrijk patrimonium.

• Het beheer hiervan wordt steeds moeilijker

• Ze besloten hun onroerende goederen over te dragen aan de vzw GZA.

14

GZA zet het levenswerk van de Gasthuiszusters verder

• Ze wensen dat hun gebouwen blijvend worden gebruikt voor de realisatie van hun levenswerk.

• De Gasthuiszusters dragen naast hun materieel ook hun immaterieel patrimonium over.

• Ze wensen dat in de GZA voorzieningen de christelijke waarden een voorname plaats behouden.

15

Een overeenkomst meteen belangrijk engagement

• De overeenkomst bevat een belangrijk engagement van GZA naar de Gasthuiszusters

• Dit engagement steunt op 3 pijlers

1. de beleving en concretisering van waarden en normen2. de zorg voor de stervende mens3. het lenigen van maatschappelijke noden binnen de

gezondheidszorg

16

Het eerste engagement: de beleving en concretiserin g van waarden en normen

• De vzw GZA engageert zich uitdrukkelijk om de christelijke waarden als richtinggevend te beschouwen bij haar beleidsbeslissingen.

• Niet alleen in de missie en visie maar in het dagelijkse handelen.

• Enkele voorbeelden:

• Waarden en normen• Zorgethische competenties ontwikkelen• Het engagement van de medewerkers• De pastorale werking• …

17

Het tweede engagement: de zorg voor de stervende mens

• “Hier sterft niemand alleen”.

• De vzw GZA engageert zich om de palliatieve zorg in al haar voorzieningen te realiseren, uit te bouwen en te ondersteunen.

• GZA blijft koploper in de palliatieve zorg• Palliatief centrum Sint-Camillus• PST• Palliatieve consultatie• …

18

Derde engagement: het lenigen van maatschappelijke noden binnen de

gezondheidszorg

• De vzw GZA wil oog hebben voor en engageert zich met betrekking tot maatschappelijke noden binnen de gezondheids- en welzijnszorg.

• Hoe?

⇒ Oprichten steunfonds GZA/GVA

19

Steunfonds GZA

• gezamenlijke inbreng van vzw GVA en vzw GZA

• financiert initiatieven en acties die de financiële en maatschappelijke toegankelijkheid van de gezondheids- en welzijnszorg realiseren of bevorderen. (criteria website)

• beoordelingscomité

20

Steunfonds GZA

Doelgroepen

• maatschappelijk kwetsbare personen die beroep doen op de zorg-en dienstverlening van GZA ziekenhuizen;

• maatschappelijk kwetsbare personen die wonen in de stad Antwerpen;

• personeelsleden van GZA die zich in een noodlijdende situatie bevinden;

• maatschappelijk kwetsbare personen in een ontwikkelingsland.

GZA - Visie op religieuze diversiteit Goedgekeurd RvB GZA 25 maart 2009,

Resoluut kiezen voor een actief pluralisme, respect en verdraagzaamheid.

De GZA waarden worden geïnspireerd door het christelijke wereldbeeld en mensvisie waar de verwijzende waarden herkenbaarheid, solidariteit, gelijkwaardigheid en respect richting-gevend zijn.

Een levensbeschouwing, al dan niet gerelateerd aan een geloofsovertuiging, vormt een essentieel onderdeel van de innerlijke identiteit en de levenshouding van een menselijke persoon en dient - in het perspectief van de menselijke waardigheid - te worden gerespecteerd.

In de context van een ziekenhuisopname of een verblijf in een woon- en zorgcentrum wordt elke persoon geconfronteerd met indringende levensvragen. Pijn, verlies, genezing, geboorte en dood confronteren de mens met het bestaan van het ik, de wereld en God. Het behoort tot de essentie van een christelijk ziekenhuis en woon – en zorgcentrum ook oog en oor te hebben voor deze vragen, zelf wanneer deze zich situeren binnen een overtuiging die niet christelijk geïnspireerd is.

Daar waar eeuwen lang de ‘vorst’ besliste welke religie er heerste binnen zijn grondgebied heeft de Franse revolutie de levensbeschouwing verbannen naar de privé-sfeer. Niet meer de vorst bepaalt welke levensbeschouwing de burgers moeten aanhangen, maar het individu kiest zelf zijn of haar levensbeschouwing. Het gevolg daarvan is dat de staat neutraal moet zijn en dat levensbeschouwing een individuele keuze en privéaangelegenheid is geworden. Na de Reformatie en vooral de Moderne Tijd vestigden zich steeds meer culturen - religies en wereldbeschouwingen - binnen dezelfde politieke en sociale ruimte. Als gevolg daarvan kunnen we nu, zeker in de steden, van tientallen verschillende 'culturen' gewagen.

Bijlage II

Daarnaast stellen we ook vast dat, sedert de aanzet van de modernisering en versneld tijdens de laatste halve eeuw, tradities en geloofsovertuiging, minder belangrijk zijn geworden bij de levensoriëntatie van de moderne mens. De secularisatie van het denken en van het leven werpt de mens steeds meer op zichzelf. De bron van waarden wordt steeds minder buiten zichzelf gezocht, in Goddelijke of natuurlijke orde, en steeds meer binnen zichzelf. In de confrontatie met ingrijpende levensvragen en de zorg voor kwetsbare mensen dienen we dan ook met een toenemende diversiteit aan (levens) opvattingen rekening te houden. Met het oog op de kwaliteit van de zorg- en dienstverlening is dit essentieel. Meer dan ooit is dit een heel bijzondere uitdaging.

In tijden van globalisering, multiculturaliteit en religieuze diversiteit pleit GZA er voor de levensbeschouwelijke dialoog uit de privésfeer te halen en openlijk te voeren. Levensbeschouwingen die niet toegelicht, gediscuteerd of bekritiseerd worden, kunnen leiden tot verstarring of fanatisme. Elke levensbeschouwing, ook de vrijzinnigheid, kent vormen van fundamentalisme, bekrompenheid, onverdraagzaamheid en fanatisme.

GZA wenst uitdrukkelijk het neutrale, passieve pluralisme te overstijgen en te komen tot een houding van actief, dynamisch pluralisme. Verdraagzaamheid en gastvrijheid voor andere levens-en geloofsovertuigingen zijn waarden die integraal deel uitmaken van haar christelijke identiteit. De beleidskeuze om de hoofddoek toe te laten, ligt in deze lijn.

Actief pluralisme houdt in dat men – evenals in het passief pluralisme – de vrije keuze van iemands levensbeschouwing respecteert, maar dat men daarnaast ook de confrontatie tussen de verschillende levensbeschouwingen durft aan te gaan, zodat wederzijdse verrijking – in plaats van onbegrip en verstarring – mogelijk wordt.

GZA wenst haar voorzieningen immers niet enkel uit te bouwen als centres of excellence, die zich uitsluitend bezig houden met het medisch wetenschappelijk denken en doen. Zij wenst hen eveneens als centres of thought te ontwikkelen , waar men uitgaat van de veronderstelling dat een discours – en dus ook het medisch wetenschappelijk discours – nooit neutraal kan zijn. Zij wenst heel uitdrukkelijk aandacht te geven aan de levensvragen, de waarden en de normen die aan de orde zijn in een bepaalde zorgcontext. Niet enkel de objectieve, waarneembare, wetenschappelijke feiten zijn daarbij van belang, maar evenzeer de onderliggende (levensbeschouwelijke) modellen of (geloofs-) overtuigingen die het leven oriënteren en de waarnemingen en interpretaties van de werkelijkheid funderen.

GZA kiest er uitdrukkelijk voor het actief pluralisme een kans te geven. Hierdoor plaatst ze zich in een kwetsbare positie: waar het passief pluralisme eerder een voorzichtige strategie is die een levensbeschouwing naar de privésfeer verbant, insisteert het actief pluralisme op een confrontatie tussen levensbeschouwingen, met kans op positieve gevolgen van diepe waardering en wederzijdse erkenning, maar ook kans op negatieve gevolgen van diep-gaande verschillen en onoverbrugbare conflicten. De organisatie van de vorming rond multireligiositeit maakt aantoonbaar dat GZA de inhoudelijke dialoog met andere geloofsovertuigingen niet uit de weg gaat en kiest voor een open en wederkerige ontmoeting.

De hedendaagse samenleving nodigt ons uit om in een opbouwende geest bepaalde opvattingen van onszelf en van andere culturen of religies af te toetsen, in vraag te stellen en eventuele te nuanceren. Enkel hierdoor kan eventueel onbegrip en intolerantie plaatsmaken voor de kwaliteiten van de diepmenselijke waarden van verdraagzaamheid, intellectuele eerlijkheid, oprechtheid, respect, vredelievendheid en waarheidsliefde, die elke geloofsovertuiging overstijgen.

Etienne WautersAfgevaardigd bestuurder GZA