de filosoof en de wolf3a%2f%2fdb.meta4books...oorspronkelijke titel the philosopher and the wolf....

de filosoof en de wolf

Rowlands De filosoof en de wolf 05-02-2009 09:08 Pagina 1

De filosoof en de wolf

Lessen over liefde, dood en geluk

mark rowlands

Vertaling Pon Ruiter

2009de bezige bij amsterdam


Copyright © 2008 Mark RowlandsCopyright Nederlandse vertaling © 2009 Pon Ruiter

Oorspronkelijke titel The Philosopher and the Wolf. Lessons fromthe Wild on Love, Death and Happiness

Oorspronkelijke uitgever GrantaOmslagontwerp Dan Mogford

Auteursfoto Dan MogfordVormgeving binnenwerk CeevanWee, Amsterdam

Druk Thieme Boekentuin, Apeldoornisbn 978 90 234 4061 1

nur 320

www.debezigebij.nl


Voor Emma


Inhoud

De open plek 9Wolfbroeder 21

Wildernis en beschaving 56De Beauty en het Beest 89

De bedrieger 119Jagen op geluk. En konijnen 144

Een verblijf in de hel 170De pijl van de tijd 191

De religie van de wolf 221

Dankbetuiging 251


De open plek

1

Dit is een boek over een wolf, Brenin. Meer dan tien jaar,het grootste deel van het laatste decennium van de vorigeeeuw en een paar jaar van deze eeuw, heeft hij zijn leven ge-deeld met mij, een rusteloze intellectueel, die nergensthuis was. Daardoor werd Brenin een zeer bereisde wolf.Hij heeft in de Verenigde Staten gewoond, in Ierland, En-geland en uiteindelijk in Frankrijk. Verder heeft hij, gro-tendeels tegen zijn zin, een omvangrijkere (en kosteloze)universitaire opleiding genoten dan welke andere wolfook. Als ik hem alleen liet, verbouwde hij het huis volledig,zoals u hierna zult lezen, en dus moest hij mee naar mijnwerk. Ik doceerde filosofie en hij ging mee naar mijn colle-ges. Hij lag in een hoekje van de collegezaal te soezen – netals mijn studenten, eigenlijk – terwijl ik mijn verhaal af-draaide over een filosoof of een filosofische stroming. Afen toe, als het heel erg saai werd, ging hij rechtop zitten enbegon te huilen, een gewoonte die de studenten voor heminnam. Waarschijnlijk hadden zij graag hetzelfde gedaan.

Dit boek gaat ook over wat het inhoudt om een mens tezijn. Niet zozeer als biologische entiteit, maar als wezendat dingen kan die geen enkel ander levend wezen kan. Inde verhalen die we over onszelf vertellen, draait het keer op

9


keer om onze unieke status. Sommigen denken dat datkomt doordat we een beschaving kunnen opzetten en onszo kunnen beschermen tegen de natuur, die bikkelhard isen verscheurend, ‘rood van tand en klauw’, zoals de filo-soof Hobbes zei. Anderen betogen dat alleen wij het on-derscheid kennen tussen goed en kwaad en daardoor alsenige wezens in staat zijn tot goed en kwaad. Weer anderenzeggen dat we uniek zijn omdat we logisch kunnen redene-ren. Wij zijn de enige rationele dieren in een wereld vol ir-rationele beesten. Anderen denken dat juist taal ons onder-scheidt van het dier, dat niet spreekt. Of dat de mens uniekis omdat alleen hij beschikt over vrije wil en zelf bepaaltwat hij doet. Weer anderen denken dat het ligt in het feitdat alleen wij in staat zijn tot liefhebben, of dat alleen wij instaat zijn om de ware aard en grondslag van liefde te door-gronden. En sommigen denken dat onze unieke statusdaarin gelegen is dat alleen wij begrijpen dat we zullen ster-ven.

Als er al een kloof bestaat tussen ons en andere wezens,dan zijn deze verhalen er geen goede verklaring voor. Som-mige dingen waarvan we denken dat dieren ze niet kunnen,kunnen ze wel. En sommige dingen die we zelf denken tekunnen, kunnen we niet. De rest is voor het grootste deelniet een kwestie van of, maar van de mate waarin. Onzeunieke status berust vooral op het feit dát we deze verhalenvertellen en, meer nog, dat we er nog in geloven ook. Als ikin één zin een definitie van de mens moest geven, zou ditgeen gekke zijn: mensen zijn de dieren die geloven in deverhalen die ze over zichzelf vertellen. Mensen zijn goed-gelovige dieren.

In deze duistere tijden behoeft het geen betoog dat deverhalen die we over onszelf vertellen de grootste bron vantweedracht kunnen zijn tussen de ene mens en de andere.


10


Van goedgelovig naar vijandig is vaak maar een kleine stap.Maar het gaat mij niet om de verhalen die we vertellen omons van elkaar te onderscheiden, maar om de verhalenwaarmee we ons willen onderscheiden van andere dieren;de verhalen dus die gaan over wat ons menselijk maakt. Elkverhaal heeft wat we een donkere kant zouden kunnennoemen. Het werpt een schaduw. Die schaduw, achter hetverhaal zelf, is waar het verhaal eigenlijk over gaat. En dieessentie van het verhaal is duister, op minstens twee manie-ren. Ten eerste impliceert het verhaal dat er in de menselij-ke aard sterk negatieve, sterker nog, verontrustende trekjeszitten. Ten tweede is vaak moeilijk na te gaan wat de essen-tie van een verhaal is. Natuurlijk bestaat er een verbandtussen dat negatieve en die essentie. Wij mensen zijn heelgoed in het negeren van eigenschappen van onszelf die onstegenstaan, en dat gaat natuurlijk ook op voor de verhalendie we vertellen om ons aan onszelf uit te leggen.

De wolf is natuurlijk de traditionele, zij het ten onrechteuitverkoren, vertegenwoordiger van de donkere kant vanhet mens-zijn. Om heel wat redenen is dat ironisch, zekerals je het etymologisch bekijkt. Het Griekse woord voorwolf is lukos, wat zo lijkt op het woord voor licht, leukos, datde twee vaak met elkaar in verband werden gebracht. Mis-schien was de associatie het gevolg van vertaalfouten, ofmisschien was er een dieper etymologisch verband tussende twee. Hoe het ook zij, de god Apollo werd gezien als degod van het licht en de god van de wolven. In dit boek is hetverband tussen de wolf en het licht heel belangrijk. Denkaan de wolf als de open plek in het bos. In het diepste deelvan dat bos kan het zo donker zijn dat je de bomen nietmeer ziet. Door de open plek kun je weer waarnemen wattot dan verborgen was. Ik zal proberen aan te tonen dat dewolf de open plek is in de ziel van de mens. De wolf maakt

de open plek

11


zichtbaar wat in de verhalen die we over onszelf vertellenverborgen is, wat die verhalen laten zien, maar niet zeggen.

We staan in de schaduw van de wolf. Iets kan op tweemanieren een schaduw werpen: door licht tegen te houdenof door zelf licht uit te stralen dat vervolgens door andereobjecten wordt tegengehouden. Een mens kan een scha-duw werpen, een vuur kan dat ook. Met de schaduw van dewolf bedoel ik niet de schaduw die de wolf zelf werpt, maaronze eigen schaduw, in het licht van de wolf. En wat ons uitdie schaduw aanstaart, is nu juist wat we niet over onszelfwillen weten.

2

Brenin is een paar jaar geleden doodgegaan. Ik merk dat iknog elke dag aan hem denk. Misschien vinden veel mensendat overdreven – per slot van rekening was het maar eendier. En toch is mijn leven, al is het op veel belangrijkepunten nog nooit zo goed geweest, armer geworden doorzijn dood. Het is heel moeilijk om uit te leggen waarom, enik heb het een hele tijd niet goed begrepen. Nu denk ik datik het wel begrijp. Brenin heeft me iets geleerd wat ik in devele jaren dat mijn formele opleiding duurde niet heb ge-leerd, en ook niet kón leren. Het is kennis die moeilijk metde benodigde helderheid en indringendheid vast te houdenis nu hij er niet meer is. De tijd heelt alle wonden, maar datgebeurt door dingen uit te wissen. Dit boek is een pogingom de les die Brenin me heeft geleerd vast te leggen voorhij is vervluchtigd.

De Irokezen, een indiaanse stam, vertellen een mytheover een keuze die hun volk ooit heeft moeten maken. Erzijn een aantal versies van. Dit is de simpelste. Bij een stam-


12


beraad werd overlegd naar welk jachtgebied de stam hetvolgende jaar moest trekken. Wat de stamleden niet wis-ten, was dat het gebied dat ze uiteindelijk kozen al doorwolven werd bewoond. Daardoor werden de Irokezen her-haaldelijk aangevallen en vielen er steeds meer doden. Zestonden voor een keus: ergens anders heen gaan of de wol-ven uitroeien. De tweede mogelijkheid, beseften ze, zouhen als mens kleiner maken. Zulke mensen wilden ze nietzijn. En dus trokken ze verder. Om ervoor te zorgen dat zehun vergissing niet herhaalden, besloten ze voortaan bij elkoverleg iemand aan te wijzen die uit naam van de wolvensprak. Als de vraag ‘Wie spreekt voor Wolf?’ werd gesteld,mocht hij zijn bijdrage leveren.

Uiteraard is dit de Irokese versie van de mythe. Als ereen wolvenversie zou bestaan, zou die ongetwijfeld heelanders luiden. Maar toch bevat zij waarheid. Ik zal probe-ren aan te tonen dat wij mensen allemaal vooral de ziel vaneen aap hebben. Al te veel belang aan dat woord ‘ziel’ hechtik niet. Ik doel niet op een onsterfelijk en onvergankelijkdeel van ons dat voortleeft als ons stoffelijk omhulsel sterft.De ziel zou zoiets kunnen zijn, al betwijfel ik dat. Of de zielkan gewoon onze geest zijn, en onze geest ons brein. Maarook dat betwijfel ik. In mijn betekenis van het woord komtde ziel van mensen naar voren in de verhalen die ze overzichzelf vertellen, verhalen over waarom ze uniek zijn, ver-halen waaraan we nog geloof hechten ook, ondanks alle be-wijzen voor het tegendeel. Dit, zo luidt mijn stelling, zijnverhalen die apen vertellen. Ze hebben een structuur, eenthema en een inhoud die herkenbaar apig is.

De aap – en ik doel door dit hele boek heen dan vooralop de mensaap – is mijn metafoor voor een neiging die inmindere of meerdere mate in ons allen aanwezig is. Som-mige mensen zijn dus apiger dan andere. Ook bij apen is de

de open plek

13


ene apiger dan de ander. Apig is de neiging om de wereld teduiden in termen van rendement. Van alles wordt de waar-de gedefinieerd door wat de aap eraan heeft. De aap ziethet leven als een proces waarbij je kansen en mogelijkhe-den wikt en weegt en de uitkomst van al die berekeningenin je voordeel probeert te gebruiken. De aap ziet de wereldals een grote bak met hulpmiddelen die je ten eigen batekunt gebruiken. De aap past dat principe evenzeer, of innog sterkere mate, toe op andere apen. Het is typisch apigom geen vrienden te hebben, maar bondgenoten. Een aapziet zijn soortgenoten niet, hij observeert ze, voortdurendop zoek naar een kans om een situatie uit te buiten. Voor deaap bestaat het leven uit afwachten tot je toe kunt slaan.Apig is de neiging om bij relaties met anderen van één con-stant en onwrikbaar principe uit te gaan: wat kun je voorme doen, en hoeveel kost me dat? Die kijk op andere apenbijt uiteraard zichzelf in de staart: hij bepaalt ook hoe deaap zichzelf ziet. En dus denkt de aap dat geluk iets is wat jekunt meten, wegen, kwantificeren en berekenen. Over lief-de denkt de aap net zo. De aap denkt dat je op de belang-rijkste dingen in het leven een kosten-batenanalyse kuntloslaten.

Dit, ik zeg het nog maar een keer, is een metafoor vooreen menselijke neiging. Iedereen kent mensen die zo zijn.We komen ze tegen op het werk en daarbuiten, we hebbenmet ze onderhandeld of zijn met ze uit eten geweest. Maarzij zijn een verhevigde vorm van het menselijke basistype.Vermoedelijk lijken de meesten onder ons daar meer opdan we beseffen of willen toegeven. Maar waarom noem ikdie neiging ‘apig’? Mensen zijn niet de enige apensoort diepijn of verdriet voelt, plus het hele scala aan andere mense-lijke emoties. Verderop zullen we zien dat andere apen lief-de kunnen koesteren, en ook verdriet, zo sterk dat ze er


14


dood aan kunnen gaan. Ze kunnen vrienden hebben, nietalleen maar bondgenoten. Toch is dit apig in die zin dat hetmogelijk is doordat apen, en voor zover wij weten geen en-kele andere diersoort, een cognitieve ontwikkeling hebbendoorgemaakt. De neiging om op de wereld en wat die be-vat een kosten-batenanalyse los te laten, en om je leven enwat daarin belangrijk is te zien als iets wat je kunt kwantifi-ceren en berekenen – die neiging is er alleen maar omdat erapen zijn. En die neiging komt in zijn hoogste uitdruk-kingsvorm in ons tot uiting. Maar daarnaast bevat onze zieliets wat allang bestond vóór we apen werden, vóór dezeneiging ons in de houdgreep nam. Het zit verborgen in deverhalen die we over onszelf vertellen. Het zit verborgen,maar kan aan het licht worden gebracht.

De evolutie is een proces van geleidelijke aanwas. Er isgeen sprake van een tabula rasa, van een blanco begin. Deevolutie kan alleen maar gebruikmaken van bestaande ma-terialen. Terug naar de tekentafel zit er niet in. Om eenstandaardvoorbeeld aan te halen: het ongewone uiterlijkvan de platvis, waarbij één oog naar de andere kant van dekop is gewandeld, toont aan dat voorafgaand aan de evolu-tionaire druk die ertoe leidde dat een vis zich specialiseerdein een liggend leven op de zeebodem, die vis zich op eenander bestaan had ingesteld en dus ogen aan weerszijdenvan zijn kop had in plaats van alleen aan de rugkant. Ookbij de ontwikkeling van de mens moest de evolutie werkenmet wat voorhanden was. Ons brein is in feite een histori-sche constructie: op de fundering van een primitief lim-bisch systeem dat ook onze reptielachtige voorlopers alhadden, is de cortex gezet die zoogdieren kenmerkt enwaarvan wij mensen toevallig de extra zwaar uitgevoerdeversie hebben.

Daarmee wil ik niet zeggen dat de verhalen die we over

de open plek

15


onszelf vertellen, en geloven, het product van de evolutiezijn, zoals de ogen van de platvis of het brein van zoogdie-ren. Wel denk ik dat ze op dezelfde manier zijn opge-bouwd, via een geleidelijke aanwas, waarbij nieuwe ver-haallagen worden afgezet over oudere structuren enthema’s heen. Er is geen tabula rasa bij de verhalen die weover onszelf vertellen. Ik zal proberen aan te tonen dat je,als je maar goed genoeg kijkt en weet waar en hoe je moetkijken, in elk verhaal dat door apen wordt verteld ook eenwolf tegenkomt. En de wolf zegt – dat is zijn functie in hetverhaal – dat dat waarin de aap gelooft van een peillozenietswaardigheid is. Hij zegt dat het belangrijkste in het le-ven nooit een kwestie van calculeren is. Hij doordringt onservan dat wat werkelijk waardevol is niet gekwantificeerdof verhandeld kan worden. Hij doet ons beseffen dat wesoms het goede moeten doen, ook al stort onze wereld in-een.

Vermoedelijk zijn wij allemaal meer aap dan wolf. Bij ve-len is de wolf voor bijna honderd procent uit het verhaalvan ons leven weggewist. Maar de wolf laten sterven bergtgevaren in zich. In laatste instantie lopen alle plannetjesvan de aap op niets uit. Zijn slimme handigheidjes latenhem in de steek en zijn apige geluk is een keer afgelopen.Dan pas merk je wat belangrijk is in het leven. En dat is nietwat je met je plannetjes en slimmigheden en je geluk hebtgekocht, maar wat overblijft als die je in de steek hebbengelaten. Je bent vele dingen. Maar het belangrijkste deelvan jou is niet de plannetjesmaker, maar wie overblijft alsde plannetjes op niets uitlopen. Het belangrijkste deel vanjou is niet het deel dat geniet van je sluwheid, maar watoverblijft als die sluwheid je voor dood laat liggen. Het be-langrijkste deel van jou is niet het deel dat zich op gelukverlaat, maar wat overblijft als dat geluk jou verlaat. In laat-


16


ste instantie laat de aap je altijd in de steek. En de belang-rijkste vraag die je je dan moet stellen is deze: als dat ge-beurt, wie blijft er dan over?

Het heeft een tijd geduurd, maar ik denk dat ik nu einde-lijk begrijp waarom ik zoveel van Brenin hield en hem zointens mis nu hij er niet meer is. Hij heeft me iets geleerdwat ze me in alle jaren dat mijn opleiding duurde niet kon-den leren: dat in een oud deel van mijn ziel nog steeds eenwolf huist.

Soms is het nodig om de wolf in ons te laten spreken, omde aap met zijn onophoudelijke gekwetter het zwijgen opte leggen. In dit boek doe ik een poging om voor Wolf tespreken, op de enige manier die ik kan.

3

‘Op de enige manier die ik kan’ pakte heel anders uit danwat me voor de geest stond. Het heeft me een hele tijd ge-kost om dit boek te schrijven. Met tussenpozen ben ik er deafgelopen vijftien jaar mee bezig geweest. Dat kwam door-dat het veel tijd vergde voor de gedachten die erin vervatzijn, waren uitgekristalliseerd. Soms malen molens lang-zaam. Dit boek is ontstaan vanuit mijn leven met een wolf,maar aan de andere kant begrijp ik nog steeds niet echt watvoor boek dit is.

In zekere zin is het autobiografisch. Alle gebeurtenissendie erin staan, zijn zo gebeurd. Ze zijn mij overkomen.Maar in tal van opzichten is het ook weer geen autobiogra-fie, in elk geval geen goede. Als het boek al een ster heeft,dan ben ik dat in elk geval niet. Ik ben een onbeduidendefigurant op de achtergrond. Goede autobiografieën zijnrijk gestoffeerd met andere mensen. Maar in dit boek figu-

de open plek

17


reren mensen vooral door hun afwezigheid. Misschien glij-den de schimmen van anderen door mijn leven heen, maardat is dan ook alles. Ik heb geen idee of de schimmen hetleuk zouden vinden om in mijn boek te figureren, dus omhun privacy te beschermen heb ik hun naam veranderd. Enals ik andere dingen voor me wil houden, houd ik detailsachter, of een plek of een tijdstip. Goede autobiografieënbevatten veel details en zijn volledig. Hier daarentegen zijnde details gering in aantal, en is mijn geheugen selectief.Het boek draait om wat ik heb geleerd van mijn leven metBrenin, en het is opgehangen aan die lessen. Daarom richtik me vooral op de gebeurtenissen in het leven van Breninen mij die in verband staan met de gedachtegangen die ikwil opzetten. Met andere voorvallen, al zijn ze soms vanbelang, heb ik niets gedaan. Over niet al te lange tijd zijn zevervaagd en vergeten. Als specifieke details van gebeurte-nissen de lijn van mijn betoog dreigden te overwoekeren,heb ik daar resoluut de bijl in gezet.

Het is dus geen verhaal geworden over mij. Maar eigen-lijk is het ook niet het verhaal van Brenin. Het boek is ui-teraard opgehangen aan voorvallen uit het leven dat wehebben gedeeld. Toch gebeurt het maar heel zelden dat ikprobeer te doorgronden wat er op die ogenblikken doorzijn geest gaat. Ook al heb ik meer dan tien jaar met hemgeleefd, ik weet niet of ik, op een paar heel simpele dingenna, me daarover een mening kan vormen. En veel van devoorvallen die ik beschrijf en de thematiek die ik aan dehand daarvan probeer uiteen te zetten, liggen niet eenvou-dig. In dit boek, daarvan ben ik overtuigd, is Brenin heelconcreet en karakteristiek aanwezig. Maar hij verschijntook in een heel andere rol: als symbool of metafoor vooreen aspect van mij dat misschien niet meer bestaat. Van-daar dat ik af en toe verval in metaforische bespiegelingen


18


over wat de wolf ‘weet’. Als je dat opvat als empirisch ge-speculeer over wat er in Brenins geest omgaat, is dat na-tuurlijk lachwekkend. Maar zo is het zeker niet bedoeld.En als ik het heb over de dingen die ik van Brenin heb ge-leerd, doel ik op dingen op een intuïtief, instinctief, niet-cognitief niveau. Ik deed die kennis niet op door Brenin tebestuderen, maar doordat onze levenspaden een tijdlangparallel liepen. En veel van wat hij me leerde, begreep ikpas toen hij er niet meer was.

Dit is geen filosofisch boek, in elk geval niet in de be-perkte zin die dat woord tijdens mijn opleiding had en ooknu nog bij mijn collega’s heeft. Er komen argumenten invoor. Maar er loopt geen keurig afgebakende lijn van stel-lingen naar conclusies. Het leven is te ongrijpbaar voorstellingen en conclusies. Wat me wel opvalt, is dat de the-matiek in het boek zoveel overlappingen vertoont. Eenthema dat ik in het ene hoofdstuk afdoende dacht te heb-ben afgerond, steekt verderop in een nieuwe gedaante zijnkop weer op. Blijkbaar is dat een logisch uitvloeisel van deaard van dit onderzoek. Het leven laat zich zelden over-zichtelijk binnen één hoofdstuk afronden.

De gedachten waarop dit boek stoelt, zijn gedachten diedoor mijn hoofd zijn gegaan, maar toch zijn ze op een be-langrijke manier ook weer niet van mij. Niet omdat ze vaneen ander komen, al is duidelijk de invloed aan te wijzenvan denkers als Nietzsche, Heidegger, Camus, Kundera enRichard Taylor. In plaats daarvan denk ik – en ik moet mealweer op een metafoor verlaten – dat bepaalde gedachtenalleen kunnen ontstaan in de ruimte tussen een wolf en eenmens.

In het begin van onze relatie gingen Brenin en ik wel-eens een weekend naar Little River Corner in het noord-oosten van Alabama. Daar zette ik een tent op, ook al

de open plek

19


mocht dat officieel niet. We namen er ons gemak van enhuilden naar de maan. De kloof was smal en diep en de zonhad moeite om door de dichte druïde-eiken en berkenheen te komen. En zodra hij achter de westelijke rand wasverdwenen, werden de schaduwen bijna ondoordringbaar.Eerst zetten we de auto weg. Nadat we een uur over eenverwaarloosd pad hadden gelopen, kwamen we op de openplek. Als we het goed hadden uitgemikt, was dat precies ophet ogenblik dat de zon de rand van de kloof kuste en deopen ruimte door gouden licht werd omfloerst. De bomen,die het afgelopen uur door het halfduister verborgen wa-ren geweest, tekenden zich in hun oude macht en luister af.Dankzij de open plek kunnen de bomen zich losmaken uithet duister. De gedachten die de kern vormen van dit boekzijn ontstaan in een ruimte die niet meer bestaat en zoudenniet mogelijk zijn geweest, in elk geval niet voor mij, zon-der die ruimte.

De wolf is er niet meer en daarom is de ruimte er nietmeer. Als ik doorlees wat ik heb geschreven, valt me op hoebuitenissig de bovenstaande gedachten zijn. Dat ik degenewas die ze dacht, komt als een vreemde ontdekking op meover. Het zijn niet mijn gedachten, want weliswaar geloofik erin en ben ik ervan overtuigd dat ze waar zijn, maar ikkan ze niet nóg een keer denken. Dit zijn de gedachten vande open plek. Gedachten die bestaan in de ruimte tusseneen wolf en een mens.


20


Wolfbroeder

1

In de jeep ging Brenin nooit achterin liggen. Hij zag graagwat er op hem afkwam. Vele jaren geleden waren we eenkeer van Tuscaloosa in Alabama helemaal naar Miami ge-reden, dertienhonderd kilometer, en weer terug. Hij bleefde hele reis staan en door zijn postuur zagen we weinig vande zon en al helemaal niets van het achteropkomende ver-keer. Maar dit keer, tijdens het korte ritje naar Béziers, wil-de hij niet staan, kon hij niet staan. Toen besefte ik dat hetafgelopen was. Ik bracht hem naar de plek waar hij zousterven. Ik had tegen mezelf gezegd dat als hij ging staan,ook al was het maar een deel van de rit, ik het nog een dagzou aankijken. Vierentwintig uur waarin er een wonderkon gebeuren. Maar nu wist ik dat het afgelopen was. Mijnvriend van de afgelopen elf jaar ging weg. En ik wist nietwat voor mens hij achter zou laten.

De donkere Franse winter contrasteerde sterk met deheldere meiavond in Alabama, iets meer dan tien jaar daar-voor, toen ik de zes weken oude Brenin in mijn huis en mijnwereld had losgelaten. Nog geen zes minuten na zijnkomst – en ik overdrijf niet – had hij de gordijnen in dewoonkamer (voor én achter) van de rails getrokken. En ter-wijl ik probeerde ze weer op te hangen, wist hij de tuin in te

21


komen en onder het huis te kruipen. Aan de achterkantstond het huis op bakstenen poeren met een opgemetseldemuur ertussen, en je kon onder het huis komen via eendeur in die muur – een deur die ik duidelijk op een kier hadlaten staan.

Hij kroop onder het huis en begon toen – methodisch,nauwgezet, maar bovenal snel – alle met zacht isolatiema-teriaal beklede buizen kapot te trekken die van de aircondi-tioning onder het huis naar openingen in de vloer liepen.Dat was de manier waarop Brenin omging met alles watnieuw en onbekend was. Leuk! Iets nieuws! Hij verkendehet, uitgebreid. En dan sloopte hij het. Ik had hem net eenuur en hij had me nu al duizend dollar gekost – vijfhonderdom hem te kopen en vijfhonderd aan schade aan de airco.En in die tijd was dat bijna vijf procent van wat ik bruto perjaar verdiende. Dit patroon, vaak met originele en fantasie-rijke variaties erop, zou alle jaren dat we met elkaar optrok-ken terugkomen. Een wolf is niet goedkoop.

Dus als u overweegt een wolf aan te schaffen, of eenkruising tussen een wolf en een hond: doe het niet! Nietdoen. Zet de gedachte uit uw hoofd. Het zijn geen honden.Maar als u dom genoeg bent om door te zetten, weet danwel dat uw leven nooit meer hetzelfde zal zijn.

2

Het was mijn eerste baan, en ik had hem al een paar jaar:wetenschappelijk medewerker Filosofie aan de universiteitvan Alabama, in de stad Tuscaloosa. Tuscaloosa is eenwoord uit de taal van de Chocktaw en betekent ‘ZwarteKrijger’, en de brede rivier die erdoorheen stroomt, heetdan ook Black Warrior River. Tuscaloosa is nog het be-


22


kendst door de universitaire footballploeg, Crimson Tide,die door de bewoners wordt gesteund met een toewijdingdie grenst aan devotie, al zijn ze er ook heel erg gelovig. Ikdoe de waarheid geen geweld aan als ik zeg dat ze knapwantrouwig staan tegenover filosofie – terecht natuurlijk.Het leven lachte me toe. Ik had het veel te goed naar mijnzin in Tuscaloosa. Maar ik had mijn hele jeugd honden omme heen gehad, vooral grote honden zoals Deense doggen,en die miste ik. En dus zat ik op een middag in de adverten-ties van de Tuscaloosa News te kijken.

De Verenigde Staten bestaan nog niet zo lang, maar hetgrootste deel van dat bestaan heeft het land een beleid ge-voerd dat was gericht op het systematisch uitroeien van dewolvenpopulatie – door afschot, gif, vallen en wat er verdernog voorhanden was. Daardoor komen er in de achten-veertig staten ten zuiden van Canada vrijwel geen wildewolven meer voor. Nu men van dat beleid is afgestapt, be-ginnen ze terug te komen in delen van Wyoming, Montanaen Minnesota en op een aantal eilanden in de Grote Me-ren. Isle Royale, voor de noordkust van Michigan, is hetberoemdste voorbeeld, vooral dankzij baanbrekend onder-zoek naar wolven dat daar is gedaan door de ecoloog DavidMech. Kortgeleden zijn ze opnieuw uitgezet, ondanks felleprotesten van veehouders, in het beroemdste nationalepark van ons land, Yellowstone.

Van de terugkeer van de wolf was in Alabama, en eigen-lijk het hele zuiden, nog niets te merken. Er zijn wel veelcoyotes. En in de moerassen van Louisiana en het oostenvan Texas zitten een paar ‘rode wolven’, maar dna-onder-zoek heeft uitgewezen dat dat oude kruisingen zijn van wol-ven en coyotes. Maar de timberwolf, of grijze wolf, zoals hijsoms ook wordt genoemd (ten onrechte, want ze kunnenook zwart, wit en bruin zijn) is in het zuiden al een hele tijdniet meer gezien.

wolfbroeder

23


Vandaar dat ik verrast was toen mijn oog viel op een ad-vertentie waarin wolvenwelpen werden aangeboden, 96procent raszuiver. Na een snel telefoontje sprong ik in deauto en reed naar Birmingham, een uur rijden ten noord-oosten van Tuscaloosa, zonder te weten wat ik daar zouaantreffen. En dus stond ik even later oog in oog, letterlijk,met de grootste wolf die ik ooit had gezien. De eigenaarwas voor me uit gelopen, om het huis heen, naar de stal ende kennel waar de dieren zaten. Toen de vaderwolf, hijheette Yukon, ons hoorde, sprong hij op tegen de staldeur.Het was alsof hij uit het niets opdook.

Hij was groot en indrukwekkend, en op zijn achterpotenkwam hij net boven me uit. Ik moest dus iets omhoogkij-ken om zijn vreemde gele ogen te zien. Maar ik zal vooralzijn voeten nooit meer vergeten. Mensen weten niet, en ikwist het toen zeker niet, hoe groot de voeten van een wolfzijn. Ze zijn een stuk groter dan die van een hond. Ze hin-gen over de deur, veel groter dan mijn vuisten, als een soortbehaarde honkbalhandschoenen.

Iets wat mensen me vaak vragen, niet over Yukon, wantdit is de eerste keer dat ik dit tegen iemand vertel, maarover het houden van een wolf in het algemeen, is: ben jenooit bang voor hem? Het antwoord is uiteraard nee. Ikzou me maar al te graag inbeelden dat dat komt omdat ikuitzonderlijk moedig ben, maar dat wordt door allerlei an-dere dingen ontkracht. Ik moet, om maar iets te noemen,een paar stevige borrels hebben voor ik aan boord van eenvliegtuig durf te gaan. Helaas gaat de vlieger dat ik altijd enoveral dapper ben dus niet op. Maar bij honden voel ik mealtijd op mijn gemak. Dat komt vooral door mijn jeugd: ikben het licht gestoorde lid van een licht gestoord gezin.Gelukkig bleef dat gestoorde – voor zover ik weet – be-perkt tot de manier waarop we met honden omgingen.


24


de filosoof en de wolf3a%2f%2fdb.meta4books...oorspronkelijke titel the philosopher and the wolf....

Documents