کروکی هایی از ایران

مجموعه طراحی )اسکیس( از فضاها و معماری ایران

مهدی کریمی

2

مقدمهفن طراحی و انتقال تجربه های مربوط به آن از آنجا که همیشه جزو اصلی ترین درس در حیطه هنرهای کاربردی مانند معماری، گرافیک و... است. ضرورت پرداخت به آن از ابعاد مختلف با توجه به کمبود منابع درسی مناسب پیش

از پیش الزم است. درکارگاه های مربوط به آموزش طراحی مصادیق با نمونه آثاری که بتوانند متضمن جنبه های آموزشی و اجرایی باشند کافی نبوده و دانشجویان نسبت به محتوای دروسی مانند طراحی پایه و درک و بیان معماری و نظایرآن دچار چالش های جدی هستند. ارائه مجموعه آثاری که دربردارنده روند طوالنی مطالعه و راهکارهای متنوع طراحی باشد

یکی از راه های رفع محدودیت برای منابع آموزشی در این زمینه است.باتوجه به دو دهه سابقه فعالیت در این حوزه الزم دیدم که مجموعه یادداشت هایی را که در سفر و مطالعه به همراه

داشته ام به اطالع رسانم تا گوشه ای از تکلیف در برابر دانشجویان عزیز این مرز و بوم را ادا نموده باشم.

3

طراحی های راه یافته در این مجموعه ماحصل برخورد با چند روش متفاوت از جهت تکنیکی است. الف: استفاده از ماتریال هایی چون ماژیک راندو به عنوان جزیی از عناصر سفر عینی و ذهنی طراح. ب: کار با متد مونوپرینت یا چاپ مستقیم بر شیشه که در لحن بخشی به عناصر طراحی موثر اند.

ج: کاربرد تکنیک آب و مرکب د: استفاده از ماتریال های دیگری چون دوده و ذغال و مداد طراحی که حجم کمتری دارند.

در همه موارد ارائه شده طراح با پرهیز از سماجت و زیاده کاری روش طراحی سریع را به کار می گیرد و در ثبت واقعیت یا تمایل به انتزاع حواس خودر ا در رویارویی با فضا ها و موضوعات خالی از دقت اما همراه با احساس

درگیرمی نماید. بازدید ازمجموعه فضاهای معماری ایران که گاه به تنهایی و یادر معیت دانشجویان رشته های معماری و یا هنرهای

تجسمی و گرافیک صورت گرفته است. تصویر یا تصورات ثبت شده به واسطه حضور و درک نزدیک نسبت با آن فضا هاست.

شهریزد به عنوان پایگاه ثابت این تالش ها از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و نظر طراح بر نشان دادن بافت تاریخی شهرها و طبیعت دیگر نقاط ایران در اسکیس ها به روشنی بیان شده است.

مهدی کریمی. اردیبهشت 1391

4

من فکر می کنم علم را می توان شناخت کلی نامید، دانش انتزاعی، هنر برعکس آن، دانشی است که کاربرد یافته است.

علم را می توان عقل تلقی کرد وهنر را مکانیسم آن، از همین رو هنر را دانش عملی نامیده اند. می گویند: هنر مند با ید طبیعت را مطالعه کند. مگر کار آسانی است از امر معمولی چیز گرانبها و از بی شکلی امر

زیبا پدید آوردن

یوهان ولفگانگ گوته

5

طراحی زیستن عالمانه و آگاهانه در فضاست، این شناخت و ادراک است که به دستان آدمی فرمان می دهد و حس آمیزی با محیط و یا اشیا و جانداران مهیا می شود. طبیعت با همه گوناگونی و سرشاری اش بایستی در خالصه ترین

هیات ظاهر شود. اگر مواجهه با طبیعت را همیشه در برنامه طراحی قرار دهیم همه ضعف ها وکاستی ها برطرف خواهد شد.

مشق عینی و دیدن مهمترین الزمه برای طراحی است. اگرطراح جوان با شوق، همراه با ضرب آهنگ طبیعت، سرگرم خط و سطح شود آو از فضای محصور آتلیه با امکانات محدود به دنیای آزاد فرم هاقدم نهد، آنگاه ابعاد جامعتری از ادراک محیط را بررسی خواهد نمود. اهم حواسی که بالقوه در او فعال هستند به تسخیر فضا می شتابند: صدا، نور و

سایه، رایحه، احجام، اشکال و فرم ها، بافت و رنگها و. . . تدارک زورکي نباید دید. بایستي منتظر شد تا مشخصات یک فضا در صفحه یا گستره ظهور کند. کلیه خطوط با

کیفیاتشان: معموال خط به دو صورت با فضا انطباق مي یابد:

الف: از بطن یا داخل عناصر که مبین درون و ماهیت آن است ) مانند بافت موي سر یا تنه درخت(ب: قرار گرفته در محیط اشیا و اصطالحا دور گیري شده ) مانند مرز بین سطح زمین و دیوار(

یقیني به اندازه هاي به کار رفته نمي توان داشت. اما در مسیر تجربه و از طریق کلي دیدن فضا اندازه ها طبیعي به نظر خواهند رسید. نازکي و ضخامت خط به فشار دست وابسته است و همچنین به دوري یا نزدیکي اشیا نیز اشاره

مي کند. واکنش چشم و ذهن نسبت به خط، واکنشي غریزي است. )مثل واکنشي که از لمس زبري و نرمي، دیدن سفیدي و سیاهي و یا چشیدن شوري و شیریني داریم، ( به هر حال شناخت تاثیرات رواني و بصري خط و کاربرد صحیح آن

ارزش هنري طرح را فزوني مي بخشد.

6

کروکی، به معنای ترسیم سریع و فی عماالبداهه از مدل یا فضا است، خواه طبیعت و یا معماری، طراحی یا مطالعه از طریق )یادداشت روی کاغذ( و در حداقل زمان در درک و بیان محیط معرفی شده است. این نوع از مواجهه با فضا متکی به هماهنگی و نزدیکی میان سه عامل مهم نزد طراح است:

الف: دستب: چشمج: ذهن

توانایی طراح در به حداقل رساندن فاصله میان مثلث عناصر فوق به وی، این توانایی را خواهد داد تا در همه عرصه ها و جهت ثبت اتفاقات تصویری به مثابه دوربین عکاسی و حتی با کیفیتی بیشتر از آن ظاهر شود.

انواع ایلوستراسیون ها از نما و پرسپکتیو آثار معماری و همچنین توجه به نکات دیگر مانند بافت و رنگ و دفرماسیون نیز مزایای این تالش است.

کروکی با دو هدف عمده انجام میگیرد: ذخیره زمان و تمرکز بر عناصر اصلی، به گونه ای که بتواند با مخاطب ارتباط صحیحی برقرار کرده و از طریق عناصر بصری مانند خط و سطح و. . .

تجسم سه بعدی فضا را بر صفحه دوبعدی جانشین واقعیت کند.

7

نسل معماران سنتی به لحاظ نوع آموزشی که در گذشته )نبود امکانات رایانه ای( دیده اند داعیه دار روش های کارگاهی و اجرای دستی اند و بالعکس امروزه خیل بی شماری از روش های نوین نرم افزاری وقتی در خدمت ایده ها و ابتکارات طراحی قرار می گیرد، طبیعی ست که مخاطبین بیشتری جلب می شوند. بااین حال این پرسش به

جاست که تاثیرات و مزایای روش های دستی چیست و چرا طراحی و ... به تربیت دست وابسته است.در وضعیت سه گانه چشم و ذهن و دست رابطه علی و معلولی میان هر سه در جریان است و سازندگی و خالقیت به شدت به تمرینات دست وابسته است. در اینجا دست به منزله تنها عنصر نزدیک به فعالیت بدنی طراح مهم ترین درگاه ورود و خروج ایده هاست و شامل همه فعالیت ها از جمله درک کانسپت و ساخت وارانه ماکت با تحویل پروژه

به صورت های مختلف می باشد.در اینجا تعریف چند اصطالح الزم به نظر میرسد:

الف: کانسپت1: جریان تولید اولیه و تحلیل یک موضوع محوری و خلق بن مایه های یک مطالعه از ذهن برای طراحی ب: اتود2: مطالعه و تفکر از طریق اجرای خط، نوشته، محاسبه و ...

ج: طراحی3: استفاده از عناصر بصری و تمرین های با دست به صورت آزاد و با اهداف مختلف.د: اسکیس4: بیان سریع ایده ای که درذهن قرار گرفته و به صورت سریع با خطوط اجرا می شوند.ه: کروکی5: طراحی سریع از مکان ها، مدل ها و موضوعات ثابت یا متحرک با دست و خطوط آزاد.

و: راندو6: اعمال رنگ و بافت برای بخش های طراحی ست.ز: پرزانته7: محصول نهایی طرح که ویرایش یافته وبرای ارائه آماده شود.

1. concept2. etude3. drawing4. sketch5. coqui’s6. render7. presentation

8

عوامل مهم در طراحی1. تعیین اهداف طراحی به منظور برنامه ریزی منظم و برخورداری از رویه مناسب به طور مثال طراحی برای ساخت

ماکت، طراحی معماریطراحی نفاشی، طراحی تصویرگری و طراحی صنعتی، طراحی گرافیک و بسته بندی و طراحی برای چاپ و طراحی

صحنه یا طراحی پارچه و لباس ...2. تعیین رفتار حرکتی روانی مناسب با آن فضا از طراحی

به طور مثال طراحی انگشتی، طراحی مچی و طراحی بازوییطراحی در حالت ایستاده و یا نشسته و یا در حال گردش و ...

3. تعیین سبک رفتار اکسپرسیو یا کانستراکتیویستی در به کار گیری طراحی )منظور از اکسپرسیو یعنی اینکه در طراحی حا لتهای عاطفی و روحی هنرمند و سوژه به طور خاص انعکاس داده شود و از خطوط با ضربه های سریع و مقطع استفاده گردد. در این روش حساسیت بر جزییات کمتر شده و خطوط و لکه ها با قاطعیت و صراحت و با حرکات تند دست اجرا می شوند. در واقع این گونه طراحی بازگو کننده تصورات و احساسات آنی هنرمند است و فضای درنگ و دقت یا طمانینه وجود ندارد )طراحی کانستراکتیو به معنای انضباط ساختمانی بوده و در این نوع

طراحی کلیه خطوط وعناصر با سازمانی محکم و حسابگرانه کنار هم می آیند وتابع نظم و قاعده خاصی هستند. 4. شناخت کامل ابزار اثرگزار و بررسی مزیت ها، ضرورت ها، محدودیت ها و تاثیر بیانی هر یک و همچنین کاوش در

قابلیت های افزونتر در مقایسه با ابزار دیگر و هزینه های تهیه و نگهداری انواع آبرنگ مداد ذغال، ماژیک و

9

- بررسی و مقایسه بین انواع گستره ها از لحاظ جنس، رنگ، بافت، وزن و ثبات انواع مقوا کاغذ، پارچه و ... - وسایل و امکانات جانبی شامل تخته شاسی، گیره و کاتر، چسب، پاک کن و ...

- شرایط قرارگیری انواع گستره با کادر ها در اشکال متنوع و در جهات افقی، عمودی و مورب بر روی سه پایه، میز یا - شرایط قرارگیری مدل از جهت فاصله، نور فضا، نور موضعی و ...

- نحوه قرار گیری مدل در فضا به صورت های خوابیده، نشسته یا ایستاده وتک یا چند نفره و عناصر ایستا یا پویا ... - انتخاب زاویه دید مناسب از نما هاي مختلف مانند دید روبرو رنده و یا پرسپکتیو، استفاده از کادر ویزور و ...

- بررسی رفتار های مدل از حیث روحی و روانی و یا فیزیکی و تطبیق با تصویر سازی ذهنی هنرمند. - ارزیابی پرسپکتیو وتناسبات طول و عرض و ارتفاع و مقایسه فواصل داخلی و خارجی مدل و اشیای محیط - آغاز کردن به صورت کلی و با خطوط کمرنگ و تقویت گام به گام ارزش های خط از حیث کمی و کیفی - بررسی تاثیرات روانی خطوط و تطبیق آن با شرایط مدل )خط فعال خطی است که وجودش به منزله اندیشه ای در البه الی خطوط

فرعی جای داشته و هر چند خودش را نشان نمی دهد لیکن نیروی موثری شناخته می شود. - بررسی و شناخت نقش هر یک از عناصر طرح به عنوان فعال، میانجی، مفعول و به نتیجه رساندن صفات مشخص

کننده یک یک عناصر و برقراری وحدت انرژی در طرح.

10

طراحی کار قاپیدن احساس های کوچک و آوردنشان روی سطح صاف است. )تقلید طبیعت نه، بلکه تمثالی نظیر طبیعت. (

ابتدای کارتوجه به ریزه کاری اهمیت چندانی ندارد.جمله معروف دالکروا این است:

)با جارو شروع کن. . . و با سوزن تمام کن(در شروع نگاه به اشیا و موضوعات همواره وحدتی ذهنی ایجاب می نماید و فورا آنالیز ها و انطباق ها. در زمانی کوتاه

همچنان انگاره ها ابر های خیال را در می نوردند. وحدت خیال و واقعیت هر دو برای طراح الزامی است.

توجه به سوژه هایی که در روابط میان فضای عینی قرار می گیرند مشخص شده و به طراح این امکان را می دهند که از بی اهمیت ترین موضوعات و مدل ها فضایی یگانه و شخصی ایجادنماید.

مهمترین عامل انرژی در این پروسه دغدغه و انگیزه اولیه ای است که آغازگر است.

11

فهم فضا عبارت است از دیدن آن به نحوی معین، فهمیدن، آماده شدن برای دادن توصیفاتی است که تجارب ما در حضور را باهم سازگار می کند. چنین فهمی می تواند بد سلیقه، ابتدایی Tعمیق یا ظریف و باریک بینانه باشد. . یا می تواند به میزان توجه و دقت ما به جز؛ جز؛ بنا از مراتب اعتبار متفاوتی برخوردار باشد. درک زیبایی شناسی طراح، معمار، بیننده یا ناظر می تواند تنوع در مراتب فهم را تبیین کند. بدیهی است که نگاه سنتیتوصیف های افراد را تحت تاثیر خود قرار می دهد. با اینحال کاربست روش خالقانه ادراک و دنبال نکردن مسیر ارجاع از شیوه معمول همواره تنها راه هوشمندانه مواجهه است. بایستی پذیرفت که با همه اعتقاد به آوانگارد بو دن درک ما محدود به حدود تجربه است و آثار معماری جدای از سنتی که در آن قرار دارد و یا منفک از سایر آثار نیست. طراحي سریع از اشیا، فرم هاو ثبت حرکت یا حالت آن ها مطالعه اي است که از طریق آن دیدن به ادراک و اندیشه متعالي و در نهایت حظ باطني و نشاط مي انجامد. لذت فهمیدن از اهداف اصلي طراحي است. فهمیدني که به خلق و پي افکندن نظمي

جدید منجر مي شود. طراحي وسیله اي است سنتي براي نمایش اشیا,، تحلیل و ایجاد ارتباط و نیز وسیله اي است تجریدي، ذهني و دستي از درک تجربه، روند طراحي نظمي است که به وسیله آن حساسیت بصري و تشخیص فرم، ریتم و تعادل در

نگاه افزایش مي یابد. درس طراحي از روي اشیا, اساس پیشرفت شخصي و حرفه اي از طریق کار مداوم است. معموال بهترین راه شروع از

احجام هندسي پایه است. )مکعب، هرم، استوانه و کره (خشک بودن خطوط یا نرمي آن ها وضوح، مغشوش بودن نسبت ها و زوایاي نادرست، خطوط کمرنگ و آزاد و حرکت

از کل به جز, درک حجم و بعد و ایجاد حس ترکیب در صفحه از چالش هاي بعدي اند.

12

ارتباط یا عدم ارتباط همه انسان ها، بدون شک تجربه ای از فضا های پیرامون خود دارند، تجربه ای که در کلیت خودمشکل بتواند در قالب

کلمات توصیف شود و بخش های مهمی از اثر خود را از دست ندهد. واقعیت وجودي یک بنا چندان قابل شرح نیست، بلکه، فقط تاویل ها هستند که وجود دارند.

مواجهه انسان با محیط مصنوع و یا محیط های طبیعی همراه با تجربه ادراکی است. تجربه فضاهای مختلف عینی و ذهنی طراح و تجربه در مکان بودن. برخورد با نشانه های فضا لزوما به معنای فهم کامل معنا یا محتوای آن نیست بلکه هم ارز کردن احساس با پدیده های محیط را نیز شامل می شود. . چه بسا عدم برقراری ارتباط مفهومی با یک ساختمان خود نیز نوعی از تجربه است. )ادراک معنا و عدم ادراک معنا هردو یک

تجربه اند. (به طور مثال در مواجهه با برج پیزا یا چهار طاقي نیاسر همه یا بخشي از ابعادشان قابل شناسایي نیستند گرچه غنای

بسیاری از تجارب فضایی در گرو ادراک معنا از محیط است.بنا بر قول جان کنستابل: چیزی تا فهمیده نشود، درک نمی شود.

با این حال حد معلومی از اثرات فی مابین مخاطب و اثر در جریان قرار می گیرد. احساسی درونی که از مکان بر نمی خیزدبلکه رنگ وبوی خود را بر مکان می افکند.

با فرض معنا داری اغلب فضا ها به واسطه محتوایی که ارائه می کنند. ناظر یا طراح در این میان نقشی کلیدی ایفا می نماید. او به واسطه دریافت ها و تئوری هایی به فرم و محتوا نظر می اندازد و کیفیات ادراکی محصول وابستگی ناظر به نظریاتی از پیش تحلیل شده یا آشنایی با حواسی معین می باشد. وجود داللت های صریح، تداعی با ذهنیات

یا بازنمود پس زمینه افکار و احساسات دریافتگر فضا هستند.

13

آثار معماري سنتي ایران آثار معماری سنتی ایران که عمدتا تشکیل یافته از مصالح بومی است جنبه های مختلفی از کیفیات عملکردی و بیانی رادر خود جای داده است. شاخصه های این طرز از معماری که متوجه خانه، محله، مسجد و ... است، بافتی متراکم اند از وحدت رویه ای که در تمام شهرها و روستاهای ایران متداول بوده است، آنها چیزی بیش از بناهایی

قابل سکونت اند که به منظور حفاظت در برابر شرایط جوی است. بلکه به نور اجازه ورود داده و خلوت فضایی برای فعالیت های مختلف انسان تامین می کنند.

آنها در خودشان پایان نمی پذیرند، بلکه سعی در تغییر موضوعات دارند واین کار را هم از طریق اعمال تغییراتی درنحوه ارتباط با طبیعت و پدیده هایش صورت می دهند.

مواجهه طراحمواجهه با این اثار در وهله نخست در بردارنده احساس جذبه و تحسین است. هر بیننده اي در مقابل این فضا تسلیم

منطق و زیبایي آن مي شود. طراح با دفترچه اسکیس خود یک کاوشگر است. دیدار او از فضا هاي معماري با درنگ و تامل همراه است. او یک گرداورنده است.

گرداورنده ادراکات و دریافت هایي از همه سو، خط اسمان، کنج حیاط و یا دیوارهاي باغ ...او ممکن است فرصت کافي براي پایان دادن به طرحش نداشته باشد. اما با خط خطي هایي مي کوشد چیزي ذاتا

ارزشمند و احتماال داراي نیروي فوق طبیعي را به تصرف در اورد. آن چیز مي تواند با صرف کمترین وقت و ناچیزترین مصالح خلق شود. البته هر مخاطبي با دیدار از آن فضاها واکنشي

متفاوت خواهد داشت. وهر کس مي تواند احساس خود را به نحو خاصي بیان کند. وظیفه طراح آن است که با تعمق بیشتر به تفکر خود بیاني جاودانه دهد. و از میان انبوه تاثیراتي که بر روحش حاکم

است نظمي آگاهانه ایجاد نموده و در بابر آشفتگي هاي محیط قایل به اختصار باشد.

14

تجربه صرفه جویانه در حین طراحي ذهن مانند یک فیلتر عمل مي کند. به سبب میزان تربیتي که پذیرفته جلوي ورود بسیاري از چیزها رامي گیرد. نگاه صرفه جویانه به عناصر و اجراي مختصر تاثیري معتدل و روان پیش چشم بیننده قرار مي دهد. طراحي از این روش مبتني بر پنج اصل است که مي تواند شرایط طراحي را در یک روند رو به رشد تغییر دهد.

درک ارزش ها و ویژگي هاي خطوطدرک زوایا

درک تناسباتدرک هندسه مناظر و مرایا

درک نورو سایهطراح در مسیر تجارب خود از ابزارهاي پرکار به سمت مصالح و ابزار کم کار حرکت مي کند.

صرفه جویي در نگاه، انتخابگري، صرف انرژي و مصالح، مشمول زمان نیز مي گرددسرعت اجراي اثرنیزتابع انگیزه ها، اولویت ها و اهدا ف طراحي است. طراح براي پیشبرد مقاصد خود منتظر فضا )مکان( و امکانات وی ژه نیست، بدین صورت استقرار ناظر، وسایل و ملزومات طراحي شرایطي حد اقلي است. با یک

خودکار و دفترچه اي جیبي مي تواند به ثبت همه امکانات مورد نیازش دست یابد. )کمتر بیشتر است ( اگر چه به عنوان شعار یک جنبش هنري به شمار میرود ولیکن به اقتضاي کار طراح حاوي مفیدترین راهنمایي است که مي توان به شمار آورد. وقوف بر این نکته که تاثیر برانگیزترین فضا ها مي تواند شامل خالي ترینش باشد. اهمیت سهم زمینه و یا بخش هاي خلوت تصویر را تاکید مي نماید. طراح به میزاني که عناصر

بیشتري براي بیان خواسته هایش وارد مي کند کمتر پیروز مي شود.

15

آزمایش انواع معینی از تجربیات ذهنی از طریق طراحی عمال بستگی به وجود دنیای خارجی دارد. از این رو مشکل تاثیر متقابل ذهن و جسم آشکار می شود. دنیای خارج که شامل نور و سایه، بافت، فضا های پر و خالی و. . . است بر

تجربیات حسی ما تاثیر می نهند. تمامی تجربیات حسی ما تصوراتی هستند که در دنیای شخصی ما غربال شده اند.

آنها از تجربه های مستقیم نشات می گیرند و از را ه دیده شدن وارد ذهن می شوند. به همین خاطر ما هیچگاه بال واسطه با دنیای خارج دسترسی نداریم. درک جهان، اشیا، فیگورهای انسانی و هر

موضوع دیگر ترکیبی است از فرایندهای ذهنی و جسمی. شک و فهم. دیدن و تصور کردن

دیدن و گاه هیچ انگاشتن. طراحی بیشتر به قدرت حذف کردن وابسته است تا ایجاد یا افزودن.تصمیم طراح بر وارد کردن یا حذف کردن از قدرت اراده و استدالل او حکایت دارد، او بر اساس نظم ذهن خویش با اشاره های کوتاه و میانبر بر اولویت های بصری تاکید می کند و چه بسا بخش عظیمی از نشانه های قابل درک نیز در این روندحذف شوند. اهمیت و بهبود طرح در گرو تالش طراح برای زدودن عناصر خالی از فایده و حضور

بخشیدن به نکات مهم و یا غفلت شده است.سفیدی کاغذ یا گستره عامل اصلی خال یا تهی است. این نقش تقریبا باعث نمایان شدن کلیه عناصر و تغییراتی است که تیرگی مرکب ایجاد میکند. فضاهایی وجود دارند که در آنها »تقریبا هیچ چیز « تصویر نشده، نه تنها این ویژگی اساسی برای ایجاد مهم ترین تاثیرها با کمترین حرکات و موجزترین ابزارهاست، بلکه این احساس را به بیننده منتقل می کنند که خال خود به منزله یک موضوع به تصویر کشیده شده است و در واقع موضوع عمده این

گونه طراحی است.

16

در طراحی از آنجا که بداهه شگفتی آور است، طریق مکاشفه و اتفاق همگام با عوامل دیگربه پیش می رود. طبیعت و هنر که دو چیز متفاوتند در کار تصوری را نقش می زنند که به لحاظ صوری و معنایی فرم و فضایی

مشخص دارند. در این فضا هر کسی آزاد است که احساس خود را دریافت کند. اشتباه آنجاست که بتوان از طراحی به طبیعت سوق پیدا کرد، برعکس باید از طبیعت به طراحی رسید.

خط به عنوان بیانی ترین ابزار در طراحی شناخته می شود. شاید به عنوان مهمترین رکن کار: کمیت و کیفیت خطوط میزان انرژی ذهنی طراح را بر صفحه منعکس می کنند.

این حداقل کاری است که طراح وظیفه دارد درست به انجام رساند. این کار را می تواند همزمان در مسیر دیدن با اشیا منطبق کند. اما آهسته آهسته از قوای خیال پردازانه خود نیرو می گیرد.

در زمانی که این تخیل به ایجاد تصویری در ذهن ما منجر شود، عموماً دو مرحله تخیل تقلیدی و تخیل خالق وجود دارد.

در مرحله اول طراح چیزی را مجسم می کند که از کنار هم قرار دادن خاطرات تصویری اش به صورت جدید حاصل شده است این مرحله بستگی به آرشیو ذهنی فرد از خاطرات و اتفاقات و چیزهایی است که مشاهده کرده و تجربه

نموده است. پس به عینیت و آنچه از قبل وجود دارد وابستگی تام دارد.

در مرحله دوم تصاویر مرحله اول مورد تغییر و تفکر مجدد قرار گرفته و به عناصری مبدل می شوند که تنها در پروژه مورد نظر معنا داشته و به ساختمان یا شیء خارجی تعلق ندارد.

تخیل محصول پردازش دانسته ها و خاطرات تصویری و قرار دادن آنها در روابطی جدید است. تخیل در مرحله نهایی به تخیل خالق تبدیل می شود و این به معنای فاصله گرفتن از محفوظات ذهنی و ایجاد

جهانی جدید از فرم ها و معانی است که تنها در یک اثر هنری منحصر به فرد تبلور می یابند. تخیل دامنه ای وسیع و در حال گسترش دارد و وظیفه آن شکستن قالبهای موجود است.

17

کاندینسکی گفته خطوط می توانند همان انر ژی هایی را در مشاهده گر ایجاد کنند که موسیقی در شنونده ایجاد می کند، طراح جویای پژواک است. درست همانند رابطه موسیقی با شنونده.

عناصر در طراحی از دقت اش کاسته وبر صراحتش افزوده می شود. و در رئالیستی ترین تکنیک ها نیز ساده سازی و انتزاع است که جانشین تصویر عینی اشیا می شود، هر چه خود

انگیخته تر و رها از سنجش و آگاهیباشد رویا گونه و با احساس نزدیکی دارد. بر انگیختگی از هر چیزی می تواند به شور بدل شده و شما را وادار به تحرک نماید. نیاز ها، ترس ها، امید ها و آرزو

ها و احساس خو شایند و ناخوشایند. میل به هر چیز می تواند یکی از خواست گاه ها باشد. نگرش ها و اغراضی که نمودگار برخورد با زوایای تجارب انسانی است چیزی که به حساب می آید کاری است که آدم انجام می دهد، نه چیزی که قصد انجامش را داشته است. در

هنر قصد انجام کار کافی نیست، باید در واقعیت آن را ثابت کرد. طراحی با کلمات پدید نمی آید و با کلمات هم تفسیر نخواهد شد.

ایده قبل از اجرا نمی تواند سرشتی کامل داشته باشد. بنا بر قول کلی: فکر خوب قلم مو را از حرکت باز می دارد. یا همان سرگیجه کاغذ سفید که نویسنده را در تولد کلمات مشغول می کند، هنر باید به عنوان نظامی تلقی گردد که بر انبوه تاثیرات جهان خارج بر روح انسان حاکم است و حساسیت وی در برابر آشفتگی های طبیعت و درک

یگانگی و ایمان به وحدتی ذهنی راهنمای اوست در این تاریکی.

18

پنج اصل طراحي در طراحی تخیل به اندازه اختراع و شاید بیش از آن اهمیت دارد. تخیل، قدرت انسان در تولید فرم، یا ایده است. فرایند تخیل هدفمند نیست و از آغاز فعالیت و فایده ای عملی از تخیل انتظار نمی رود. تخیلی که همواره در بند نیاز ها و الزامات عملی باشد به خالقیت نمی انجامد. تخیل می تواند از نوع تصویری یا مجرد باشد. تخیل مجرد که

معنی پرورش یک ایده است می تواند به فرم تبدیل شود. درک هیات کلی طرح بیش از آنچه مربوط عوامل بیرونی یا واقعی باشند محصول ذهنی طراح است. طراح قبل از انجام هر فعالیتی فضای تخیل مربوط به آن موضوع را پرورش می دهد. موضوع سازماندهی یاترکیب بندی نیز از

این قائده مستثنی نیست. چشم ما در درک لذات و زیبایی ها عامل بسیار مهمی است و لی داده های تصویری جایی در ذهن ما نتیجه گیری می شوند و مجموع عوامل با هم در درک و پذیرش امر زیبا دخیل خواهند بود که کمپوزیسیون یا ترکیب بندی یکی

از پارامتر های آن است و خود آن به بخش های متنوعی تقسیم می شود. عواملی که به ترکیب بندی قوام و استحکام می بخشد عبارتند از:

الف: تعادلب: روابط موزون بین نیرو های مختلف اشکال و عناصر

ج: رابطه شکل و زمینه یا فضا های پر و خالیروابط متقابلی که این عناصر با یکدیگر دارند در نگاه ما به صورت یک کل واحد بر هم غلبه خواهند کرد و خودرا

نشان می دهند. تاثیرات رنگ ها و ترکیب عوامل نامرئی نیز در این حوزه موثرند.

19

به گمان من، ارزش های پایه مطالعه در فهم طراحی که محرک و تعیین کننده اهداف عملی هستند، بایستی همواره برابر چشم و ذهن طراح قرارگیرند.

این شکل از تفکر در کنار مواجهه با رویدادهای طبیعی کنار هم به تکامل کار کمک می رساند. تفکر تحلیلی یا انتقادیکه موضوع را شکافته و اجزای آن را بررسی کرده و در ادامه شیوه ترکیب آنرا بررسی می کند.

این ارزش های پایه قبل از پیاده سازی هر عملی برای درک کلی شرایط طراح و اثر الزم است: 1. اندیشیدن سنجشگرانه: بررسی دقیق استدالل ها بدون ارجحیت به دالیل احساسی یا منفعتی

2. روشن اندیشی: پرهیز از پیچیده کردن مفهوم و ابهام، سادگی و کشف واقعیت3. دقت: )مته را کج بزنیم، پیچ مسیر غلط را دنبال می کند. (

4. بدیهیات: وضوح ودرک شهودی و اجتناب از سوئ تعبیر5. تناقض ها: دریافت تضاد ها و اندیشیدن جهت دار و هماهنگ با احساسات، باورها و حاالت ذهن

6. منطق: به تساوی و تعادل رساندن نیروها و افکار7. فراگیری: خلق روند یادگیری برای خود و برای دیگران

20

فهم فضا و حدود تجربه طراحي حاصل سه نیروي متفاوت ذهني است:

دیدنیافتن

اندیشهمیزان حساسیت طراح نسبت به هر یک از شاخص هاي عنوان شده مي تواند رهیافت هاي متنوعي را محقق نماید. آثاري که در آن صرفا عامل دیدن دخالت دارد ارتباط چشم و دست را در اجراي مجدد واقعیتو بازنمایي عینیت

خالصه مي کند و در هر حال شکلي معمولي به نظر مي رسد. در روند شکل گیري از دیدن تا یافتن رابطه طراح با موضوعات به کلي دگرگون مي شود. و شکلي نوین به خود مي گیرد. طراحي در این متد متکي به مشاهده اي بسیار دقیق و کنجکاوانه است تا از میان عناصر اکتشاف فرم صورت گیرد. انتخاب وگزینش طراح از محیط و همچنین توانایي قیاس و جناس ذهني و تلفیق همزمان عوامل دروني

وبیروني شکل آگاهانه اي از طرح مي آفریند. حضور اندیشه در حین اجراي طرح حساسیتي به مراتب سازنده تر نسبت به عواملقبل دارد. طراحي در این مرحله

مي تواند حاصل تجربه و ادراک جامعي باشد. در آثار طراحي شرق دور که متعلق به طریقت دائوئیسم است. اندیشه و تمرکز بخش اصلي آفرینش هنري را به خود

اختصاص مي دهد.

21

یکی از ویژگی های طراحی چینی و ژاپنی بکارگیری قلم مواست. ، چه حرکت دست هنرمند با دقت کنترل شده باشد و چه آزادانه به کار بپردازد. به هر حال این حرکت نه تنها روح خالق وی را تشریح می کند، بلکه درک غریزی او را از حیات طبیعت پیرامونش بیان می دارد. )خوشنویسی و نقاشی با یک قلم مو( طراح با تکرنگ آب و مرکب بر روی طومارهایی از کاغذ فرآورده شده از خمیر برنج به بافت طبیعت بیکران، کوه ها، صخره ها ودرختان می پردازد. این بداهه گری از لکه ها و سطوح، خطوط و نقاط که به مدد اتفاق فراهم می آید. ، توسط ذهن ترکیب گر سازماندهی

می شود. اصول مهمی که در این شیوه طراحی وجود دارد )اصول شش گانه هسیه هو( عبارتند از:

همنوایی روح و حرکت زنده روش استخوانی در کاربرد قلم مو

تطابق با موضوع به منظور ارائه شباهت رنگ صحیح

دقت در ترکیب هنری انتقال سنت از راه کپیه برداری )نیروی چئی ( بر اساس عادت خطاطی بر روی طراحي

22

طراحی با قلم مو همچون دستخط طراح، منش و اراده او را بیش از انواع دیگر طراحی منعکس می کند. دلیل این امر آنست که هرگونه فشار و حرکت دستش به طور مستقیم بر قلم مو تاثیر می گذارد. در واقع، هر جا که طراح قلم

مو را آزاد و سر راست به کار می گیرد، خط ها و لکه ها جاندارتر می شوند. پشتوانه طراحی با قلم مو که حاصل جسارت و قدرت دست است، اشاره های الزم و موجزی را بر صفحه می نشاند.

و ازضربه های تند و یکباره فضایي پر هیجان و مملو از احساسات عجین شده با موضوع مي آفریند.

طراحی، هنر حذف کردن

24

طبیعت، اگر آدمي را اسراف کار بار بیاورد، هنرمند باید صرفه جو باشد.

پل کلي

25

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ26

27 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــقزوین، امامزاده حسین )ع(، قلم مو و مرکب

ایجدونک، ورامین، 1387 ماژیک28

29 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ابیانه، 1386، ماژیک30

31 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ32

33 جیرفت، چادر عشایر، 1374

عشایر فسا، ماژیک، 341373

35 فسا، ماژیک، 1373

فسا، 1373، ماژیک36

37 سنگر، 1388

الموت، یارود، 381390

39 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

رجایی دشت، 401390

41 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ42

43 طالقان، روستای گلبرد، 1388، ماژیک

الموت، روستای ازگین علیا، 441389

45 آبگرم، ماژیک، 1379

الموت، روستای ازگین علیا، 461389

47 قزوین، قلم مو و مرکب، 1388

الموت، آتان، ماژیک، 481388

49 الموت، روستای آنان، ماژیک، 1387

یزد، بافت تاریخی، 501375

51

در جاده کسی را نمی بینم ای کاش چشم هایی بودند که بتوانند هیچکس را ببینند.

لوییس کارول

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ52

53 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ54

55 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ56

57 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ58

59 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ60

61 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

یزد، بازار خان، ماژیک، 621376

63 یزد، بندرآباد، قلم مو و مرکب، 1386

64

دیدن خود یک عمل خالق است، عملی که مستلزم تالش است، هر آنچه ما در زندگی عادی خود می بینیم در درجات مختلفی، دستخوش تغییر شکل ها و کژنمایی می شوند که حاصل عادات مکتسب اند و این موضوع شاید به ویژه در عصر ما مصداق داشته باشد که درآن سینما، تبلیغات و مطبوعات هر روز سیلی از انگاره های ساخته و پرداخته را بر ما جاری می سازند که برای نگاه ما همان تاثیری را دارند که پیشداوری برای شعور و دانایی ما دارد.

تالش الزم برای آزاد ساختن انسان از این تاثیرات نیازمند شجاعت است و این شجاعت الزمه وجود هنرمندی است که باید همه چیز را به گونه ای بنگرد که گویی برای نخستین بار در برابر چشمان او قرار می گیرند.

در همه طول زندگی اش باید به گونه ای بنگرد که در زمان کودکی می نگریسته است.

هانری مانیس

65 یزد، بافت تاریخی، روان نویس، 1376

یزد، روستای بندرآباد، روان نویس، 661375

67 دامغان، بافت تاریخی، ماژیک، 1387

یزد، آسایشگاه تفت، ماژیک، 681373

69 یزد، آسایشگاه تفت، ماژیک، 1373

قزوین، حسینیه امینی ها، مونوپرینت، 701387

71 قزوین، ماژیک، 1382

قزوین، امامزاده حسین )ع(، قلم مو و مرکب، 721390

73 ماژیک، 1376

ماژیک، 741373

75

من بر این باورم که مطالعه کار از راه طراحی ضروری ترین کار است. اگر طراحی را برآمده از روح و رنگ را برآمده از احساس بدانیم، پس ابتدا باید طراحی کنید، تا روح به چنان رشدي

برسد که بتواند رنگ را در مسیرهای معنوی خود هدایت کند. این چیزي است که مي خواهم فریادش کنم

تنها پس از سال ها ممارست است که هنرمند جوان می تواند امیدوار باشدکه همه ی تصاویر، حتی همه ی نمادها یا سمبل هایی که استفاده می کند،

بازتابی از عشقش به اشیاء باشد، به مثابه بازتاب صمیمیتش باشددر صورتي که توانایی برگیری از آموخته هایش را داشته باشدآن را در هماهنگی با طراحی ای طبیعی،

غیر قراردادی و تماما رازآمیز روی کار خواهد نشاند، تماما بیرون جهیده از احساساتش؛ این همان چیزی است که اجازه می داد

تا تولوز لوترک Henri de Toulouse-Lautrec در انتهای عمرش بانگ بر آورد که: Tسرانجام، دیگر نمی دانم چگونه باید طراحی کرد

هانری ماتیس

طرح مدادی، 761373

77 طرح مدادی و آبرنگ، 1373

طبیعت بیجان، خودکار مشکی، 781373

79 یزد، بافت تاریخی، روان نویس، 1376

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ80

81 پرتره، آبمرکب و مونوپرینت، 1375

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ82

83 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ84

85 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ