161

prikazi

ne likove i predodibe. Rijec je i 0 skuplja-Cima [izrijekom se spominje sarno VukKaradiic kao najznacajniji i Vuk Vrcevic,skupljac humoristickih prica i anegdota),likovima i mitovima, uz napomenu da seistraiivaCi jugoslavenskog folklora cestobave nerazrjcSivim problcmom: zbog cegasu guslari i kazivaCl stvorili opeeslaven-skog junaka od sultanova vazala, makedon-skog kncza Marka, sina nepopulamogkralja VukaSina.

Na kraju I. GoleniScev-Kutu7..0vnavodi da bajke i saljive price JuinihSlavena posebno privlace painju inozem-nih citatelja, i to ne same djcce vce istarijih. Mcdu zbomicima usmenih svjct-skih prica pricc Juznih Slavena zauzimajupocasno mjesto, a u ruskim Jjudima svihdobi nalaze pailjive i zahvalne Citaoce.Ncki etnicki odnosi na.~ih naroda autorunisu sasvim jasni.

Knjiga je ukusno opremljena.Ilustrirao ju je umjetnik V. Jurlov [31stranica ilustracija i oko dvije stotinecrtcza i vinjctaJ.

ANTE NAZOR

llranlslav Krstic, Indcksnarodnih pcsama balkanskihvena, Priredio IliJa Nikolic,akadcmija nauka i umelnosti,1984, XXIII + 673 str.

motivaSlo-

SrpskaBeograd

••••••••••••••••••

Srpska akadcmija posmrtno jeobjavila obiIlU10 dclo Branislava KrsticaIndeks motlva narodnih pcsamabalkanskih Slovcna, kojc je briiljivopripremio za stampu Ilija Nikoljc. Nakonsvoje doktorske disertacije u Svajcarskojgod. 1913 [0 pojmu duSe kod H. l..otzca] ,Krstic je najvcCi deo svog iivota posvCliostudiju narodne poezije juznih Slovena iobjavio IlU1ogobrojnc radove 0 toj pro-blematici. Svcslan toga da bi poslojanjetematskog indeksa omoguCilo dublje prou-cavanje narodne poezije juznih Slovena,

Krstic se 1940. godine odao tom zadatku itokom viSe od dvadeset godina pasioni-rano je ustrajao na tom radu.

Napokon, 1984. godine pojaviose njegov Indeks, prva knjiga te vrste uJugoslaviji. Podjednako i studija i analiza,knjiga je dopunski zanimljiva i time stoobuhvata i bugarsku narodnu poeziju. Me-todoloSki, njezina je koncepcija modemas obzirom na vreme kada je autor radio.Knjiga je podjcdnako jasna i laka za upo-trebu. Podsticaj za ovaj rad, prema jednojautorovoj zabelcSci, dao mu je Tompso-nov Motif-Index of Folk-Literatu-re, Hclsinki 1932-1936. [Drugo proSirenoizdanje, kao sto je poznato, iZaSlo je uKopcnhagenu god. 1955-1958.]

Tematska kJasifikacija obavlje-na je briiljivo, detaljno i prccizno.Indeks je opremljen vrednim naucnimaparaLom koji obuhvata alfabetski preglcdmoLiva, registre licnih imena te gcograf-skih imena i imcna naroda, registar pe-sarna i varijanala, preglcd koriscenih izvo-ra, pregled licnih i gcografskih imena. Nakraju je kratki engleski rezime. Velika za-sluga za naucno opremanje knjige pripadai njczinom uredniku I. NikoliCu. DeloBranislava Krstica, plod mnogih godinarada, ncsumnjivo ce se potvrditi kaoneophodan prirucnik za sve one koji sezele pribliiiLi narodnoj poeziji balkanskihSlovena u cclini.

UUBISA RAJKOVIC

Denana Uuturovic, Morici, Odstvarnosti do usmene predaje, Svjetlost,Sarajevo 1983, 329 str.••••••••••••••••••

Povod ovoj Sludiji Dcnane Butu-rovic jest podvojenost izmcdu povijesti[slvamost?j i predaje [fikcija?] 0 braciMoricima: Hadzi Mchmedu i Ibrahimu.

Tko su braca Morici? Dotakne-mo Ii povrSno i povijcst i legendu ipjesmu 0 MoriCima [jcr tu se negdje krije

162

narodna umjetnost 23 (1986)

i stvarnost], izlazi da su MoriCi uglednipredstavnici sarajevskog esnafa, ipak po-bunjenici, moida i zulumcari, zadavljcninakon hitre osude 1757, prckasno pomi-lovani, ialjeni i opjevani.

Premda neke od ovih pjesamabaladnog karaktera svojom estetskomvrijednoScu mogu suvereno stali uz bokHasanaginici, autorica se ne udaljava odhistorijske identifikacije pjesme: pomno iprcdano unosi rcd i u povijcst i u prcdaju.U uvodnim poglavljima [Morici uSa-rajevu prcma literaturl i doku-mcntima i Braea Morici u kruguporodic\! Morie] prati prve tragove 0

braci, objavljuje saznanja 0 njihovim trgo-vackim kretanjima, saznanja 0 vclieiniobilclji MoriC. Cini to strpljcnjcm povjc-snicara i arhivisla, starije podalkc revl-dira, a ncki nctom olkrivenl dokumcntiumanjuju naSu prcdodibu 0 Moricima-zulumcarima.

Prva knjiicvnohislorijska anali-za ove pjesme iz pera Hamdijc KrcScvlja-kovica iz 1939. spominje devet zapisanihvarijanti pjcsme 0 MoriCima, dok analizaD. Bulurovic pociva na 28 varijanli ovepjesme koja trajc do u naSe dane. VeCinupjesama [i fragmcnata] iznaSla je auloricau zapisima iii ih je sarna snimila, a 12 ihje vcc ranije publicirano. Obilno navodi isve sto se dal0 dokuciti 0 intcrprelatorimapjesme [dcvelorica su pjcvaci, a svega tripjevacice-kazivacice]. Uz pomoe clnomuzi-kologa pjesmama su pridodane i muzicketranskripcije a auto rica konstatira da muzi-cki primjcri pjcsme 0 Moricima pripadujulzv. malovaroskoj tradiciji pjevunja, odprimjera koje je zabiljciio Kuba pa sve donajnovijih zapisa. Prema autori~inoj atri-buciji, kolijevka pjesrne 0 MoriCima jeSarajcvo. Poznalu lvrdnju da najstarijizap is biva i najvredniji opet ce jcdnornopovrCi i primjcr ove pjesme: Pelra-novicev zapis iz 1867. mnogo je manjerazvijen i dOljcran ncgoli Kulinovicev 31godinu kusnije.

Dnlgi dio knjige [Braca Mori-ci I usmcna tradicijll] traii najstru-cnijc balansiranje izmcdu povijcsti i tradi-cije. Vrijcdno polaziste je BaScskijcva

kronika. Mladi kronicar snalazio se od1757. u kaoticnom vremenu kako je naj-bolje znao, a D. Buturovic svaku njegovutvrdnju procjenjuje i pokuSava dokazatikako i zbog cega braca MoriCi postajupopulami, a njihova majka jedna od naj-tragicnijih heroina naSe usmene poezije.

Zaista vrijcdan i iscrpan prilogautorice je poglavlje: Intcresovanjc zausmenu baladu 0 braei Morieima.Ovdje vidno mjesto zauzima njczin prikazjedinstvenog Morpurgovog rada: Ifrlltclli Ibro c PaSo Morie nell'intuizionc popolarc della ballatabosniaca, Bari 1962. - TreCi programRadio-Sarajeva br. 14 -1976. donosiprijevod ove sludije, a spomenut CU da je IOlinko Dclorko prikazao ovaj rad uNarodnoj umjetnosli br. 211963, str. 208-209.

Uz tri osnovna intercsa za bala-du 0 MoriCima [zapisiva~ usput komcntirazapls, pjcsma zanima proucavatelje Morl-ceva vrcmcna, te napokon I knjiicvnchistori~arc] autorica nc zancmaruje icelvrli pravac: braca MoriCi bivaju i inspi-racijom knjiicvnika [tako Ive Andrica iJaksc Kusana] pa nam daje naslutili koli-ko se njihova knjiievna inspiracija podu-dara s povijcScu.

Trcci dio, knjige <:ini grada i tuautorica donosi 28 iznadenih varijanata i19 fragmentarnih zapisa pjc;sme 0

Moricima. Kao prilozi slijcdc: predaje,pricanja, memorali 0 Moricima [stela illOih aulorica ne analizira pojcdinacn6],zalim tri arhivska dokumenta 0 Moricimai iscrpnc biljc.~kc. Ovoj knjizcvnohi-storijskoj monografiji pridodal1 je icnglcski saictak.

NIVES RITIG-BEUAK