cognitieve ergonomie hoofdstuk 10.1 laatste college oriëntatie kunstmatige intelligentie fokie...
TRANSCRIPT
Cognitieve ErgonomieHoofdstuk 10.1
Laatste college
Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie
Fokie Cnossen
Een voorbeeld
Een glazen deur Alle informatie is er Maar toch is het
ontwerp verkeerd, want:
Moet ik hier duwen of trekken?
Inhoud college
A. Wat zijn de doelen van cognitieve ergonomie?
B. Ontwerpprincipes C. Taakanalyse D. Evaluatieonderzoek
Gastdocent:Donald Norman,autoriteit op het gebied van ontwerpen Leuk boek!
“The design of every day things”(De dictatuur van het design)
Doelen cognitieve ergonomie
A. Cognitieve ergonomie:
Bestuderen en verbeteren van de interactie tussen mensen en machines
Ook wel bekend als Mens-machine interactie Mens-computer interactie (human computer
interaction: HCI) Human Factors
Doelen cognitieve ergonomie
Doelen van de cognitieve ergonomie
1. Bevorderen van de veiligheid
2. Ondersteuning in de werksituatie
3. Verbeteren van alledaagse dingen
Doelen cognitieve ergonomie
Hoe?
Reduceren van foutenMinimaliseren van benodigde tijd voor een
bepaalde taakVerhogen van de leerbaarheid
Doelen cognitieve ergonomie
Doel 1: Bevorderen van veiligheid
Met name in levensbedreigende situaties, bijvoorbeeld: Kerncentrales, chemische indrustrie en
dergelijke Lucht- en ruimtevaart Verkeer Kuikenfarms
Doelen cognitieve ergonomie
Doel 2: Ondersteuning in de werksituatie
Overlapt met vorig doel!
Belangrijkste toepassing: inrichting computersysteem voor mensen die met computers werken
Doelen cognitieve ergonomie
Doel 3: Verbeteren van alledaagse dingen
DeurenLichtschakelaarsVideorecordersGasfornuizenComputerprogramma’s
Doelen cognitieve ergonomie
Een aantal voorbeelden van dubieuze ontwerpen van
alledaagse apparaten
Doelen cognitieve ergonomie
Kortom:
Een apparaat heeft een aantal functies...… maar het is niet altijd meteen duidelijk
welke dat zijnDe gebruiker wil graag kunnen zien welke
functies dat zijnHoe doe je dat als ontwerper?
B. ONTWERPRICHTLIJNEN
Ontwerprichtlijnen
De gebruiker centraal
Bij een goed ontwerp ga je niet uit van de functies (knoppen, etc) van het apparaat
De gebruiker gebruikt een apparaat om een doel te bereiken
Bij een goed ontwerp ga je uit van dit doel Voorbeeld: handleiding van apparaten
Ontwerprichtlijnen
De handelings-evaluatiecyclus
Gebruikers hebben een doel voor ogenDaartoe bedenken ze een aantal actiesDeze acties worden uitgevoerdDeze acties hebben gevolgenDeze gevolgen kun je zien/horen/voelen/etcZo kun je controleren of je acties het gewenste
resultaat (= doel bereikt) hebben: evaluatie
1. Doelen
2. Intenties 7. Evaluatie
3. Handelings-sequentie
6. Interpretatie
4. Uitvoering 5. Waarneming
Verandering inomgeving
Verwachting
Ontwerprichtlijnen
Twee kloven
Executiekloof / Uitvoeringskloof: De gebruiker vraagt zich af hoe het moet als knoppen onduidelijk, onzichtbaar, ambigu zijn
Evaluatiekloof / Controlekloof: De gebruiker vraagt zich af of het gebeurt als acties vertraagde of onzichtbare effecten hebben
QuickTime™ and aGraphics decompressor
are needed to see this picture
Ontwerprichtlijnen
Hoe zorg je voor een goed ontwerp?
Ontwerprichtlijnen vaak eenvoudig maar niet altijd
Taakanalyse gebaseerd op kennis op het gebied van
cognitieve processen
Evaluatieonderzoek testen van ontwerpen
Ontwerprichtlijnen
Ontwerprichtlijnen
1: Feedback (evaluatiekloof)2: Maak dingen zichtbaar (evaluatie- en
executiekloof)3: Zorg voor natuurlijke afbeeldingen
(executiekloof)
4: Laatste handeling moet ongedaan gemaakt worden
5: De gebruiker is de baas
Ontwerprichtlijnen
1: Feedback
De gebruiker moet kunnen zien in welke toestand het apparaat zich bevindt TL-buizen Computer in oneindige lus
Ontwerprichtlijnen
2: Maak dingen zichtbaar
Voorbeeld: electrisch vs. gasfornuisVoorbeeld: progress balk computers
Ontwerprichtlijnen
3: Natuurlijke afbeeldingen
QuickTime™ and aGraphics decompressor
are needed to see this picture
QuickTime™ and aGraphics decompressor
are needed to see this picture
Ontwerprichtlijnen
Natuurlijke afbeelding?
Ontwerprichtlijnen
Natuurlijke afbeeldingen!
Ontwerprichtlijnen
Kunstmatige afbeeldingen
Vaak zijn afbeeldingen kunstmatig, en moeten dus geleerd worden.
Soms komen kunstmatige afbeeldingen echter zo vaak voor, dat ze bijna natuurlijk zijn geworden. play-knop van verschillende apparaten het numerieke toetsenbord (?!) scrollen (?)
Ontwerprichtlijnen
“Affordance”
Welke handelingen laat een object toe?Voorbeeld: oude 5.25 inch floppy disks
Ontwerprichtlijnen
Filmpje
Wat kun je ermee!?
Ontwerprichtlijnen
Gebruik affordance: Bureaublad op de computer
Ontwerprichtlijnen
Gebruik affordance: dwingend ontwerp
Zorg dat een object maar op een manier te gebruiken is om te zorgen dat de gebruiker de goede manier kiest
Voorbeeld: 3.5 inch floppy’sMaar vooral: Zorg voor een goed
conceptueel model
Ontwerprichtlijnen
4: Goed conceptueel model
De ontwerper heeft een gedetailleerd model in zijn/haar hoofd van het systeem
De gebruiker probeert ook iets van het systeem te snappen op grond van hoe het er uit ziet, en misschien de handleiding
Dit gebruikersmodel (user model) kan wel eens sterk afwijken van het model dat de ontwerper in gedachten had...
QuickTime™ and aGraphics decompressor
are needed to see this picture
Ontwerprichtlijnen
Voorbeeld beperkingen model
Taakanalyse
C. Taakanalyse (1)
Ontwerprichtlijnen zijn gebaseerd op psychologische principes en op common sense
Een meer directe toepassing van theorie is te vinden in de taakanalyse
Taakanalyse
Taakanalyse (2)
Bij taakanalyse wordt nauwkeurig in kaart gebracht welke kennis nodig is om een taak te doen hoe deze kennis gebruikt moet worden
Er is bijvoorbeeld direct een indicatie van de leerbaarheid van een systeem: hoe meer kennis nodig is, des te meer tijd kost
het om de taak te leren
Taakanalyse
Voorbeeld: verwijderen van een directory met inhoud
Taakanalyse
Zelfde taak op Macintosh
Taakanalyse
Taakanalyse (3)
Als taakanalyse wordt gekoppeld aan kennis over cognitieve processen, kunnen er betere voorspellingen gedaan worden
Taakanalyse(welke kennis
is nodig)
Kennis over cognitieve processen
(hoe)
Taakmodel(voorspelling)
Taakanalyse
Kennis over cognitieve processen /
mogelijkheden en beperkingen (1)
Visuele waarneming (rood/groen)Visuele aandacht (tunnelvisie) Selectieve aandacht (niet naar twee zaken tegelijk)Representatie van kennis (procedureel/declaratief)…
Taakanalyse
Kennis over cognitieve processen /
mogelijkheden en beperkingen (2)
Geheugen (mate van training en codering)Werkgeheugencapaciteit (7 2)Redeneren (computerlogica vs logica van de mens)Probleemoplossen (middel-doel-heuristiek vs hill
climbing)Etcetera
Taakanalyse
Cognitieve theorie en Taakanalyse: Model Human Processor
Taakanalyse
D. Evaluatieonderzoek
Bestudeer hoe proefpersonen (bij voorkeur uit de doelgroep) zich gedragen als ze met een nieuw apparaat geconfronteerd worden
Evaluatieonderzoek
Evaluatieonderzoek
Observatie van proefpersonen Protocolanalyse Registratie van gedrag: video, logfile Registratie van fysiologische reacties: hartslag
Mening vragen interview paneldiscussie vragenlijst
Voorbeeld routegeleidingssysteem
Voorbeeld: Routegeleidingssystemen
RG geeft route-aanwijzingen aan automobilisten
Meestal visueel en auditief aangebodenDeelnemen aan het verkeer is voor de meeste
mensen het gevaarlijkste dat ze in hun leven zullen doen
Goed ontwerp van RG is dus heel belangrijk
Voorbeeld routegeleidingssysteem
Cognitief model
Beperkte geheugencapaciteitBeperkte duur van “geheugenspoor”
Dus: Informatie zo eenvoudig mogelijk aanbieden Automobilisten kijken soms wel 6 seconden
naar een display!
Voorbeeld routegeleidingssysteem
Schematische afbeelding
Twee maal dezelfde informatie!
Handig: waarschuwing bij lege tank?
Voorbeeld routegeleidingssysteem
De oplossing
Eenvoudig scherm
Auditieve informatie: “bij de volgende kruising linksaf!”
Toekomst
De toekomst
Telecombedrijven mikken op een grote vlucht van mobiele telefoons met allerlei mooie dingen: muziek, video, mobiel internet, etc.
Toekomst
Maar hoe werkt het?
Hoe moet echter de gebruiker duidelijk maken aan het apparaat wat hij wil?
Hoe kan er zoveel mogelijk informatie op een miniscuul display?
Toekomst
Mogelijke oplossingen
Intelligente programma’s (“agents”) kennen de gebruiker, dus nemen de bediening gedeeltelijk over
Spraakherkenning
Vragen?
Vragen over dit onderwerp? Stel ze nu!
Vragen over de rest van de stof? Stel ze nu, misschien weet ik het ook. Stel ze per e-mail aan [email protected]
Het responsiecollege van a.s. woensdag VERVALT
Tot slot: Tentamen!
Het tentamen Orientatie Kunstmatige Intelligentie is op
woensdag 22 oktober van 14.00-17.00 uur
in de Examenhal
Succes!