______________Milli Kitabxana______________

1

MSTQLLYMZBDDR

______________Milli Kitabxana______________

2

x l a rn i t q l r

b y a n a t l a rm k t u b l a r

m s a h i b l r

AZRNRBAKI-1997

______________Milli Kitabxana______________

3

____________________________________________________

MSTQLLYMZBDDR

_______________________

i k i n c i k i t a b_______________________

may, 1994 - dekabr, 1994

AZRNRBAKI-1997

______________Milli Kitabxana______________

4

BBK 32 56

Buraxlna msul

RAMZ MEHDYEV,HDAYT ORUCOV

LYEV HEYDR 56 Mstqilliyimiz bdidir. B., Azrnr, 1997. 604 sh.

Kitabda Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti Heydr lirza olu liyvin 1994-c ilin may ayndandekabrn ortalarna qdr olan dvrdki xlar, nitqlri, byanatlar, mracitlri, msahiblri v s.toplanmdr. Topluya daxil edilmi materiallarda Azrbaycann dvlt mstqilliyinin mhkmlndirilmsi,hquqi dvlt quruculuu, demokratik yenilm, iqtisadi islahatlarn aparlmas, respublikamzn razibtvlynn tmin edilmsi, Ermnistann hrbi tcavznn ar nticlrinin aradan qaldrlmas daxili,xarici siyastin balca istiqamtlri v ictimai-siyasi hyatn digr vacib msllri z parlaq ksinitapmdr.

97)07(65190801000

Melansz

BBK-32

ISBNS-552-01716-1

C Azrnr,1997

______________Milli Kitabxana______________

5

AZRBAYCANIN STQLALBAYRAMINA - RESPUBLKA GNNHSR OLUNMU TNTNL YIINCAQDA NTQ

27 may 1994-c il

Respublika saray

ziz hmvtnlr, baclar v qardalar!Hrmtli xanmlar, cnablar!

Sizi Azrbaycann Respublika gn, stiqlal bayram mnasibtil tbrik edirm, sizdzmllk, nikbinlik, dvltiliyimizin mhkmlnmsi yollarnda dnmzlik v inam,Azrbaycann iql glcyi namin xobxtlik v sadt arzulayram.

1918-ci il may aynn 28-n Azrbaycan torpanda ilk respublika - AzrbaycanDemokratik Respublikas yarand. Azrbaycan xalq srlr boyu azadlq arzusu il yaam,milli azadlq, istiqlal urunda mbariz aparmdr. Xalqmz ox minillik tarixind dflrlz milli azadlna nail olmu, milli dvltini yaratm, lakin sonralar mxtlif sbblr zndnbunlardan mhrum olmudur.

XX srin vvllrind Azrbaycanda milli azadlq hrkat gclndi. Azrbaycanndemokratik qvvlri, mtfkkir xslri, siyasi xadimlri yurdumuzun mstqilliyi urunda,xalqmzn azadl urunda mbarizy qouldular. Birinci dnya mharibsinin bitmsi illaqdar olaraq dnyada ba vermi dyiikliklr, sosialist inqilab nticsinn Rusiyaimperiyasnn dalmas Azrbaycanda mstqil dvlt yaratmaq n rait meydana gtirdi.Bel bir raitd Azrbaycann demokratik qvvlri, siyasi xadimlri 1918-ci il mayn 28-nilk Azrbaycan Demokratik Respublikasn elan etdilr.

Hmin gn Azrbaycan xalqnn tarixin byk v lamtdar bir hadis kimi daxil olub. Bizbu gn Respublika gn, Milli stiqlal bayram kimi qeyd edirik. Bu bayram qeyd edrkn bizo zaman Azrbaycann milli azadl, istiqlaliyyti urunda, Azrbaycanda demokratikrespublika yaranmas urunda mbariz aparanlar, demokratik dvltin tkil olunmasndaitirak ednlri, onun rhbrliyind faliyyt gstrnlri - Mmmdmin Rsulzadni, FtliXan Xoyskini, limrdan by Topubaovu, Nsib by Yusifbylini, Hsn by Aayevi,Mmmdhsn Hacnskini v baqalarn byk minntdarlq hissi il yad edirik.

Onlarn parlaq hyat, byk faliyyti v Azrbaycan xalq qarsnda xidmtlri he vaxtunudulmayacaqdr.

lk Azrbaycan Demokratik Respublikas ar v mrkkb raitd faliyyt gstrirdi. Birtrfdn xarici qvvlr, byk dvltlr Azrbaycanda mstqil dvltin yaranmas ilrazlaa

______________Milli Kitabxana______________

6

bilmyrk crbcr vasitlrl bu dvlti bomaa alrdlar. Digr trfdn Rusiyadahakimiyyt glmi kommunist rejimi kemi Rusiya imperiyasnn razisind z hakimiyytinittbiq etmk istyirdi. Azrbaycan n hmi thlkli olan, torpaqlarmza gz dikn ermniqsbkarlar, danaklar bu dvrd Azrbaycana qar z tcavzkarlq hrktlrinigclndirmiidilr. Bunlarla yana, Azrbaycann daxili ictimai-siyasi vziyyti olduqca grginidi. bhsiz ki, bel bir raitd ilk demokratik respublikann faliyyti byk tinliklrlzlirdi.

Ancaq bunlara baxmayaraq, hmin ar raitd Azrbaycan Demokratik Respublikas qsabir mddtd byk ilr grm v Azrbaycann glckd d mstqil olmas n mhmzmin yaratmdr. Azrbaycan Respublikasnn hdudlar myyn olunmu, Azrbaycandvltiliyinin atributlar qbul edilmidi. Azrbaycann gerbi v digr atributlar, Azrbaycandvltinin bu gn bu salonda sslnn zmtli himni d mhz o vaxt, o raitd yaranmdr.Dvltilik sahsind bir ox ilr grlm, Azrbaycan dilinin - ana dilinin ttbiq olunmas,mdniyytimizin bir ox sahlrind, thsil sahsind tdbirlr grlmsi, iqtisadiyyatsahsind myyn addmlar atlmas ilk Azrbaycan Demokratik Respublikasnn faliyytiniks etdirn faktlardr.

Lakin vziyyt hddindn artq ar v grgin idi. Hm xaricdn olan tzyiqlr, eynizamanda daxildki kimlr - tsvvr edin, qsa mddtd, yni iki ildn d az bir dvrdAzrbaycan Demokratik Respublikasnn hkumt trkibi be df dyimidir, - bunlarnhams demokratik respublikan xrda-xrda tnzzl uratd v nhayt, 1920-ci il aprelin 27-d Azrbaycan Demokratik Respublikas squt etdi.

Azrbaycan Demokratik Respublikasnn banda duranlar respublika, dovlt yaratdlar v ovaxt hmin dvlti kommunistlr thvil verdilr. Kommunist rejimi dvrnd AzrbaycanSovet Sosialist Respublikas yarand. Rusiya kommunist dvltindn asllna baxmayaraq,Azrbaycan Sovet Resiublikas myyn qdr mstqil dvlt kimi faliyyt gstrdi. O, birsra mstqil addmlar atd, bir ox dvltlrl mqavillr balad v Azrbaycannmstqilliyini myyn qdr qorudu.

1922-ci ilin dekabrnda Sovet Sosialist Respublikalar ttifaq yarand. AzrbaycanRespublikas bu ittifaqa daxil oldu.

Bellikl, Azrbaycan Demokratik Resiublikasnn squtundan sonra AzrbaycanRespublikas, Azrbaycan xalq yetmi il kommunist rejimi raitind, sosialist dvltinintrkibind yaamdr. Hmin dvr Azrbaycan xalqnn hyatnda byk bir tarixi dvrdr,onun doru-dzgn qiymti verilmlidir.

Bu dvrd Azrbaycan xalq kommunist rejimind, mumittifaq sosialist dvltinintrkibind olduundan, bhsiz ki, mstqilliyini itirmi, ancaq dvltiliyini tam itirmmidi.Azrbaycan Respublikasnn dvltiliyinin bir ox atributlar qalm, yaamd. sas chtbudur ki, yetmi il rzind

______________Milli Kitabxana______________

7

Azrbaycan xalq byk tarixi yol kemi, respublikann iqtisadiyyat yksk srtl inkiafetmi, xalqmzn mdni, thsil sviyysi ykslmi, Azrbaycann elmi, mdniyyti,hyatnn btn sahlri inkiaf etmi, respublikada byk iqtisadi, sosial v mdni-intellektualpotensial yaranmdr.

Azrbaycan xalq hmin dvrd mvcud rait uyunlasa da, eyni zamanda onun qlbindtam mstqillik, milli azadlq hisslri yaamdr. Kemid olduu kimi, bu dvrd d hminhisslr xalqmz he vaxt trk etmmidir. Orta srlrd Azrbaycan xalq Nizami, Xaqani,Nsimi, Fzuli kimi dahilr yetirmi v onlar da azallq hisslri il yaayb-yaratmlar. Sonrakdvrlrl, Azrbaycan ar Rusiyasnn trkibind, onun sarti altnda olarkn d lkninmtfkkir adamlar, qabaqcl siyasi xadimlri, yaz v airlri olmudur. Mirz FtliAxundov, Hsn by Zrdabi, Clil Mmmdquluzad, Mirz lkbr Sabir, Seyid zimirvani, zeyir Hacbyov kimi xsiyytlrin yaralclnda da milli azadlq hisslri z ksinitapmdr. Yni siyasi rejimdn, kimins sarti altnda yaamasndan asl olmayaraq, xalqmzhmi milli azadla, istiqlala can atmdr.

Yetmi illik sosialist rejimi dvrnd d bu hisslr xalqn qlbindn xmamdr. Bli,Nriman Nrimanov da Azrbaycan xalqnn mstqilliyi urunda almdr. Cfr Cabbarlhl 1918-20-ci illrd byk srlr yaradaraq, hm d sosialist sistemi dvrnd onu trnnmedrk mhz Azrbaycann milli azadl urunda alm v xalqmzn azadlq hisslrini ifadetmidir. Hseyn Cavid, hmd Cavad, Mikayl Mfiq v o dvrd yaam baqa sntkarlarda z srlrind xalqmzn milli azadlq fikirlrini ks etdirmilr. Smd Vurun, Rsul Rza,Azrbaycann ilk Elmlr Akademiyasnn birinci prezidenti Mirsdulla Mirqasmov, YusifMmmdliyv, Mustafa by Topubaov da bu dvrd yaam, Azrbaycan xalqna bu dvrdxidmt gstrmilr. Onlar z srlri, elmi faliyytlri il Azrbaycan xalqnn elm vmdniyytinin ykslmsin alm v bellikl d xalq glcy, milli azadla,mstqilliy doru aparmlar.

Nhayt, 1991-ci ilin sonunda Sovetlr ttifaqnda gedn proseslrin nticsind v ttifaqndalmas il laqdar, dnyada cryan edn ictimai-siyasi proseslrin nticsind AzrbaycanRespublikas tam mstqillik qazand v iki il yarmdr ki, mstqil dvlt kimi mvcuddur. Budvr d asan mrhl deyildir. Ancaq bu dvrn n lamtdar chti ondan ibartdir ki,Azrbaycan Respublikas mstqil dvlt kimi dnya dvltlri trfindn tannm, BirlmiMilltlr Tkilatna, ATM- daxil olmudur, bir ox digr beynlxalq tkilatlarn zvdr.Azrbaycan Respublikas srbst faliyyt gstrir v mstqil dvlt kimi dnya birliyindtannmdr.

Bzn bu dvr nzr salarkn 1918-1920-ci illrd gedn proseslri xatrlayr, hminproseslrin bir-birin ox bnzdiyini grrsn. O vaxt da bir ox xarici qvvlr Azrbaycanatzyiq

______________Milli Kitabxana______________

8

gstrirdi. O zaman da Ermnistan Azrbaycann torpaqlarn l keirmk n tcavzbalamd, Azrbaycan xalq z torpaqlarn ermni qsbkarlarndan mdafi edirdi. Hmindvrd d Azrbaycan paralamaq istyirdilr. Mlumdur ki, 1918-20-ci illrd Azrbaycannparalanmas n bir ne addm atlmd v paralanma vziyyti yaranmd. ndi d,mstqillik ld edildikdn sonra bunlar tkrar olunur. Mstqil Azrbaycan dvlti bir oxxarici qvvlr trfindn tzyiq altndadr. Alt ildir ki, Azrbaycan xalq torpaqlarmz zbtetmk niyytind olan Ermnistann hrbi tcavzn mruz qalmdr v z razisini mdafiedir.

Eyni zamanda bu mddtd lkmizin daxilind gedn crbcr ictimai-siyasi proseslrAzrbaycann mstqilliyinin mhkmlnmsin deyil, ksin, ziflmsin xidmt etmidir.Daxildki bzi ictimai-siyasi qvvlrin hakimiyyt urunda mbarizsi, kimlri, bir-birinqar davti v dmnilik meyllri mhz 1918-20-ci illrdki proseslri yada salr. O zamanda Azrbaycan xalq daxild gedn v xalqa, onun mstqilliyin zidd olan proseslrdn ox eyitirmidi, tssf ki, indi d itirir. O vaxt da Azrbaycann mstqilliyini lindn almaq istynqvvlr bundan istifad etmidi, indi d istifad etmy alrlar. Bir il vvl Azrbaycandaartq vtnda mharibsi ba vermidi. Bu, hamnn xatirinddir. Azrbaycan paralanrd. Bziregionlarda ayr-ayr hadislr meydana xrd. Xarici qvvlrin, xsusn bizim n n qatdmn olan ermni milltilrinin li il Azrbaycan paralamaa alan qvvlr faliyytgstrirdi v Azrbaycann ba zrind bel byk thlk yaranmd.

Allaha krlr olsun ki, bunlarn qars alnd, Azrbaycann paralanmasna yolverilmdi. lkd gedn ziddiyytli ictimai-siyasi proseslr myyn qdr dayandrld,Azrbaycanda sabitlik yarand. Lakin bu o demk deyil ki, hm xarici almd mvqelrimiz,hm d daxili vziyytimiz bu gn Azrbaycann mstqilliyini tmin etmk n tam lverilirait yaradr. Bir df Azrbaycann mstqilliyi he d o vaxt lky rhbrlik edn xslringnah ucbatndan deyil, hmin dvrdki proseslrin nticsind ldn getmidir. ndi yen dAzrbaycann mstqilliyi ox thlk altndadr. Bunu hr bir vtnprvr adam, milltini,xalqn sevn hr bir Azrbaycanl bilmli, drk etmli v Azrbaycann mstqilliyinin daimi,dnmz olmas n sy gstrmlidir.

Btn tinliklr baxmayaraq, bu bayram gnnd bildirmk istyirm ki, AzrbaycanRespublikasnn dvlti tutduu yolla gedir. Dvltiliyin qurulmas v inkiaf etmsi proseslridavam edir. Azrbaycann tutduu yol mstqil Azrbaycan Respublikas, demokratik hquqicmiyyt qurmaq yoludur. Biz bu yolla gedirik v gedcyik. Bizi bu yoldan he ks dndrbilmyckdir! Azrbaycann daxilind demokratik cmiyyt yaratmaq n, Azrbaycan tamdemokratik hquqi dvlt evirmk n ox i grmk lazmdr. Bu ilrin sas prinsiplrielan edilmidir.

______________Milli Kitabxana______________

9

Yni Azrbaycanda demokratiya prinsiplri brqrar olmal, hr yerd insan azadl tminedilmli, insan haqqlar qorunmal, vicdan azadl, dil azadl tmin olunmaldr. Dinindn,dilindm, irqindn asl olmayaraq Azrbaycann btn vtndalar eyni hquqlara malikdirlrv bu hquqlar qorunmaldr.

Dvlt bundan sonra da bu hquqlar qoruyacaqdr. Azrbaycanda sz azadl, fikirazadl, siyasi plralizm geni yer almaldr, hr bir vtnda zn azad, srbst hiss etmlidir.Siyasi plralizm yolu, sz azadl Azrbaycan dvltinin demokratik pripsiplrinin vdemokratik hquqi cmiyyt yaradlmasnn sas rtlrindn biridir. Biz bu prinsiplrinhamsnn hyata keirilmsini tmin edcyik.

ndi Azrbaycann iqtisadiyyat ar bhran irisinddir. nsanlarn hyat trzi ardr.Bunlarn sbblri mlumdur. Ancaq sas sbblrdn biri istehsaln aa dmsi, son illriqtisadiyyatda gedn dadc proseslr v yeni iqtisadi sistem keiddki tinliklrdir. Onagr d mn bir daha byan edirm ki, Azrbaycann iqtisadi hyat bazar iqtisaliyyat yolu il,srbst iqtisadiyyat yolu il gedckdir. Srbst iqtisadiyyat, bazar iqtisadiyyatn tmin etmkn iqtisadi islahatlar aparlmaldr v bundan sonra da aparlacaqdr.

Mlumdur ki, halinin ksr hisssi ar maddi raitd yaayr. halini bu vziyytdnxarmaq n lazmi tdbirlr grlr v bundan sonra da grlcokdir. Bu gnlrl frmanlarelan olunacaqdr. Az maa alanlarn mk haqlarnn artrlmas, myyn imtiyazlaryaradlmas, maliyy sistemind ba vermi inflyasiyann qarsnn alnmas v bir ne digrbel tdbirlr hazrlanb. Gman edirm ki, bu tdbirlr iqtisadi vziyyti bir qdrtarazladracaq v halinin maldi vziyytini, hyat trzini d myyn qdrynglldirckdir. Ancaq bunlarn hamsnn drhal ntic vercyini dey bilmrm. Biz arproseslr irisind yaayrq. Bu proseslrdn doru yol tapmaq, dz getmk n hm oxdnlm, hm d csartli hrkt etmliyik. Biz bel d hrkt edcyik.

Hyatmzn tinliyinin sas sbbi respublikamzn mharib raitind olmasdr.Azrbaycan torpaqlar alt ildir ki, Ermnistan trfindn tcavz mruz qalmdr. Mharibgedir. Torpaqlarmzn bir qismi ial olunub. Hmin razilrimizdn bir milyondan artqvtndamz yerindn, yurdundan didrgin dm v qaqn vziyytind yaayr. Bunlarhams hyatmzn realldr, mvcud vziyytdir. Eyni zamanda bunlar hams hmiqtisadiyyat sahsind, hm d dvltiliyimizin mhkmlndirilmsi sahsind tinliklryaradr. Bu baxmdan mn Azrbaycann mharibdn xmas v xarici siyasti haqqndafikirlrimi bir daha bildirmk istyirm.

Azrbaycan mstqil dvlt kimi btn dvltlrl brabr hquqlu, qarlql surtdfaydal laqlr saxlayr v bu laqlri inkiaf etdirir. Bildiyiniz kimi, Azrbaycanmstqilliyini ld etdikdn sonra bir ox dvltlrl diplomatik laqlr qurmudur. Sizmlumdur ki, son vaxtlar Azrbaycan xarici

______________Milli Kitabxana______________

10

siyast sahsind bir ox grkli, uurlu adlmlar atmdr. Dnyann byk dvltlri illaqlrimiz daha da sxlab, daha da mhkmlnib. Biz hm Birlmi Milltlr Tkilatnntrkibind, hm ATM-in trkibind, hm d Mstqil Dvltlr Birliyinin trkibind faliyytgstririk, btn bu dvltlrl beynlxalq tkilatlar rivsind faliyyt gstririk. Dnyadvltlri il qurulan ikitrfli laqlr eyni zamanda Azrbaycann beynlxalq almdmvqeyinin mhkmlnmsin kmk edir. Bunlarn hams bir trfdn Azrbaycannmstqilliyini mhkmlndirmk, ikinci bir trfdn is Azrbaycan mharib vziyytindnxarmaq mqsdi dayr. Baxmayaraq ki, torpaqlarmzn bir qismi ial olunub, bir milyonhali qaqn db, ial edilmi torpaqlarda ermni silahl qvvlri Azrbaycan xalqnnyaratd iqtisadi, mdni potensial datmaqdadr - bunlarn hamsna baxmayaraq, biz yen dslhsevr siyast yrdrk. Biz btn dvltlrl slhsevr siyast sasnda laq qururuq.Ermnistanla laqlrimizi d slh sasnda qurub mhariby son qoymaa alrq.

sas rt odur ki, Azrbaycann razi btvly qorunmal, srhdlrinin toxunulmazltmin olunmal, Ermnistan silahl qvvlri ial edilmi torpaqlarmzdan xmal v onu trketmlidir. Didrgin dm qaqnlarn hams z yerlrin qaytmaldr. Biz bu prinsiplrsasnda beynlxalq tkilatlar rivsind faliyyt gstririk, byk dvltlrl laqsaxlayrq. O cmldn, burada vasitilik faliyyti gstrmy alan Rusiya dvlti il d sxlaq saxlayrq. Ancaq mlum olmaldr ki, bizim sas prinsiplrimiz indic dediyimprinsiplrdir. Mhariby son qoyulmas, torpaqlarmzn geriy qaytarlmas, razibtvlymzn tmin olunmas prinsiplri sasnda, slh yolu il, danqlar yolu il irlilmkistyirik. Bizim mqsdimiz d, yolumuz da budur.

Beynlxalq tkilatlar v xsusn ATM, onun trkibind olan Minsk qrupu bizim buhrkt xttimizi, siyastimizi bynir v biz bu sahd mtrk faliyyt gstririk, bundansonra da bel faliyyt gstrcyik. Ancaq bununla yana, biz Azrbaycann hrbi qdrtinimhkmlndiririk v mhkmlndirmliyik, Azrbaycann ordusu yaranmaqdadr.

Hr bir mstqil dvltin ordusu dvltin sas atributlarndan biridir. Mstqillik ldolunandan sonra ordu quruculuunda tssf ki, ox byk shvlr buraxlm, lazmi orduyaradlmam v bunlar da Ermnistanla mharibd mlubiyytlrin sas sbbidir.

Bildiyiniz kimi, son vaxtlar ordu yaranr, gclnir. Son aylardak dylrd ermni silahlqvvlrinin hcumlar Azrbaycan Ordusunun qvvlri trfindn ox qtiyytl df edilmi,mvqelrimiz mdafi olunmudur. Ordumuz Azrbaycan torpaqlarnn mdafisi keiyindindi d durur. Ordunun yaradlmas v mhkmlndirilmsi hm indi torpaqlarmz mdafietmk n, hm d slh yaranarsa, glckd Azrbaycann razi btvlynn qorunmasn sas rtlrdn biridir v biz bunu tmin etmy alrq.

______________Milli Kitabxana______________

11

Bellikl, Azrbaycan Respublikas mstqil dvlt kimi qsa bir mddtd - txminn iki ilyarmdr ki, Azrbaycan z mstqilliyini ld edib - ox ilr grb. Eyni zamanda hlistniln sviyyy glib atmayb. Respublikamz ar vziyytddir. Mn bunu etiraf edirm.Bu ar vziyytdn hammz birlikd xmalyq.

Bu ar vziyytdn xmaq n 1918-1920-ci illrd Azrbaycan DemokratikRespublikasnn faliyytind olmu proseslrdn hammz ibrt drsi gtrmliyik, hammz.nki o, bizim n ox yani bir ibrt drsidir v biz bunu mtlq etmliyik. Azrbaycanmstqilliyini tmin etmk n grk z daxili imkanlarn mhkmlndirsin. GrkAzrbaycan xalq daha da sx birlsin, Azrbaycan xalqnn vtnprvrlik hissi ykslsin.Vtnini mdafi etmk, Vtn yolunda hid olmaq, Vtn namin zn fda etmkduyular, hisslri indi btn Azrbaycanda hkm srmlidir.

Mn bu gn, bu bayram gn qeyd etmk istyirm ki, son illrd, bu ar dvrdAzrbaycann qhrman, csur vladlar torpaqlarmz ox vaxt mhartl mdafi etmi,dmn zrblr vurmular. Bu dvrd Azrbaycan xalq oxlu hidlr vermidir. Songnlrdk, at dayanana qdr hr gn qanl dylr gedirdi. Azrbaycan oullar hr gnhid olurdu. Btn bunlar onu gstrir ki, Azrbaycan xalqnn tarix boyu nmayi etdirdiyiqhrmanlq, csurluq nnlri bu gn mstqil Azrbaycan dvltind yenidn ykslmidirv daha da canlanacaqdr. Azrbaycann mstqilliyi, torpaqlarmzn mdafisi urundazlrini qurban vermi hidlrin xatirsini bu bayram gnnd bir dqiqlik skutla yad etmyixahi edirm. Allah btn hidlr rhmt etsin.

Bu bayram gnnd btn Azrbaycan xalq adndan byan edirm ki, torpaqlarmznmdafisi urunda hid olanlarn xidmti he vaxt unudulmayacaq, onlar qlbimizd daimyaayacaqlar. Onlarn qhrmanl, hidliyi Azrbaycan Ordusunun sgrlri n,gnclrimiz n byk rnk olacaqdr. Hr bir Azrbaycan sgri, hr bir Azrbaycan gncitorpaqlarmz mdafi etmk n hidlrin nmunsini daim gz nnd saxlayacaqdr.

Bildiyiniz kimi, mayn 10-dan at ksilmidir, slh danqlar gedir. Biz bu danqlarrespublikann mnafeyini mdafi etmk prinsiplri sasnda aparrq v bundan sonra daaparacaq. Ancaq eyni zamanda Azrbaycan xalq, Azrbaycan ordusu torpaqlarmz mdafietmk n hmi sayq olmal, hazr olmaldr. Biz mharib istmirik, he ksin torpanagz dikmmiik. Biz z torpaqlarmz, mstqil Azrbaycan dvltini mdafi edirik. Ona grd apardmz mharib ancaq mdafi xarakteri dayr v tam daltlidir. Bel daltlimhariby Azrbaycan xalq, Azrbaycan Ordusu hmi hazr olmaldr.

Ordumuzda xidmt edn sgr v zabitlr bu gn bayram tbriki gndrirm. ndi cbhdAzrbaycan torpaqlarnn keiyind

______________Milli Kitabxana______________

12

duran ordumuzun sgr v zabitlrini bu byk bayram mnasibtil rkdn tbrik edirm.Ordumuzla yana, cbh boyunda ar raitd yaayan vtndalarmz da torpaqlarmz

mdafi edirlr. Bu bayram gnnd onlar xsusi tbrik edir, hamsna dzm, bir daha csartv qhrmanlq arzulayram.

al olunmu torpaqlarmzdan didrgin dm qaqnlarmz, siz zm tuturam. Sizinn qdr ar vziyytd yaadnz bilirik. Sizin yaaynz n limizdn glni edirik vbundan sonra da edcyik. Sizin dzmnz, dyantiniz btn Azrbaycan xalq nnmundir. ziz hmvtnlr, bayram mnasibtil sizi tbrik edir v min olduumu bildirmkistyirm ki, z eviniz, obanza qaydacaq v doma yurdunuzun sahibi olacaqsnz.

Bu bayram gnnd hid aillrin zm tuturam. Onlarn drd-qmi btn xalqn drd-qmidir, bizim drd-qmimizdir. ziz hmvtnlr, bayram mnasibtil sizi tbrik edirm. Bizsizinl hmi birik v bir olacaq. Sizin hid olmu vladlarnz, qardalarnz, atalarnzVtn yolunda, Azrbaycann mstqilliyi yolunda canlarndan kemilr. Onlar zlrin bdiabid qoymular.

Azrbaycann hdudlarndan knarda da soydalarmz yaayr. Uzaqda olsalar da, onlarnksriyyti qlbn biziml, ana Vtnl, doma torpaqladr, Azrbaycanladr. Vtndn knardayaayan btn soydalarmza bu bayram gnnd Azrbaycan Respublikas adndan bayramsalam gndrir, onlar tbrik edir v bundan sonra da vtnprvrlik hisslri il yaamalarnarzu edirm.

Bir d qeyd etmk istyirm ki, Azrbaycann bu ar vziyytdn xmas n ox igrlmlidir. Bundan tr is Azrbaycann daxilind ictimai-siyasi sabitlik, btn qvvlrin,btn tbqlrin, btn vtndalarn milli birliyi, hmryliyi lazmdr.

Gman edirm ki, bu gn, bu bayram qeyd edrkn, ilk Azrbaycan DemokratikRespublikasnn yaranmasna v faliyytin hrmt v ehtirammz bildirrkn bir daha v birdaha o dvr thlil etmli, o dvrn nailiyytlrindn istifad etmli, bhrlnmli, o zamanburaxlan shvlr yol vermmliyik. O dvrd Azrbaycan Demokratik Respublikasnzifldn amillrin indi d mvcud olduunu grrk, mtlq onlar aradan qaldrmalyq.

Ona gr d bu bayram gnnd btn Azrbaycan vtndalarna zm tutaraq bir dahadeyirm: indi Azrbaycann mstqilliyi xalqmzn z linddir. Bu gn bir daha byanetmliyik ki, Azrbaycann mstqilliyi daimidir, bdidir, dnmzdir v bu yolda hammz l-l verrk almalyq.

Azrbaycann mstqilliyi, mstqil dvltimizin geni faliyyti torpaqlarmzn azadedilmsi il baldr. Ona gr d qarmzda duran sas vzif Azrbaycan ermnitcavzndn xilas etmk, ial olunmu torpaqlarmz geri qaytarmaq, Azrbaycann razibtvlyn, srhdlrinin toxunul-

______________Milli Kitabxana______________

13

mazln tmin etmkdir. Bu yolda ham hmry, bir olmal, btn davtlr bir knaraqoyulmaldr, bu yolda hammz Vtni sravi skri olmalyq. Hamn bu yola dvt edir vmidvar olmaq istdiyimi bildirirm ki, Azrbaycann btn vtnprvr adamlar mhz buyolla gedcklr.

ziz hmvtnlr, bu byk bayram mnasibtil Sizi bir daha tbrik edir, hr birinizcansal, xobxtlik arzulayram. midvar olduumu bildirmk istyirm ki, iql gn uzaqdadeyil, Azrbaycan bu qaranlqdan, bu bladan xacaq, xalqmz daha da ucalacaq v mstqilAzrbaycan Respublikas dnya birliyind z layiqli yerini tutacaqdr. Sa olun.

______________Milli Kitabxana______________

14

RESPUBLKANIN MKDAR NCSNTXADM BSTKAR FQ AXUNDOVAYA

Hrmtli fiq xanm!Sizi - Azrbaycan xalqnn sevimli bstkarn anl yubileyiniz mnasibtil rkdn tbrik

edir, Siz xo arzularm bildirirm.Sizin qoca rql opera yazan ilk qadn bstkar kimi tannmanz xalqmz n byk

fxrdir. minm ki, qlblr yol aan zmtli v ecazkar musiqiniz gnclrin mnvidnyasna saflq v aydnlq, zmt v qdrt bx edck, xalqmzn mbariz zmini, qurub-yaratmaq eqini daha da qvvtlndirckdir.

Siz yaradclq yollarnda mhkm cansal, uzun mr, yeni snt uurlar dilyirm.

HEYDR LYEV1 iyun 1994-c il

______________Milli Kitabxana______________

15

TRKY CMHURYYTN QISAMDDTLGZAR SFR YOLA DMZDN VVLBN HAVA LMANINDA JURNALSTLRNSUALLARINA CAVAB

9 iyun 1994-c il

- Hrmtli prezident Trkiy Cmhuriyytin qsamddtli igzar sfrinizinmqsdi bard n dey bilrsiniz?

- Trkiy il Azrbaycan bir-birin ox yaxn, dost lklrdir. Azrbaycann Trkiy ildostluq v mkdalq haqqnda mqavilsi vardr v biz bu lk il mntzm laq saxlayrq.1994-c ilin fevralnda mn Trkiyd rsmi sfrd olarkn bir ox mhm mqavillr,sazilr imzalamq v bunlarn hyata keirilmsi il hr iki trf mul olur. Bu yaxnlardamn Belikaya sfrdn Bakya dnrkn d bir ne saat Ankarada oldum. Trkiyninrhbrlri il grdm, shbtlr etdik, mslhtlmlr apardq.

Trkiy il Azrbaycan arasnda dostluq v qardalq laqlrinin inkiaf etdiyi indikiraitd, bizim vaxtar grmy, danqlar, mslhtlmlr aparmaa ehtiyacmz var.Ona gr d dostum, qardam Sleyman Dmirl mni Trkiyy dvt edib. O, stanbuldaolduu n rica edib ki, stanbula glim, orada grrk mkdalmzn davam etmsi illaqdar bir sra msllri mzakir edk. Mn bu dvti mmnuniyytl qbul etmim.

- Hrmtli prezident, hazrda stanbulda Azrbaycan Dvlt Neft irkti il xaricilklrin neft irktlri arasnda dniz neft yataqlarnn birg ilnmsin dair mqavilbalanmas bard danqlar gedir. Orada imali Atlantika mkdalq urasnniclas da keirilckdir. Sfrinizin bu iki mhm hadis il laqsi varm?

- Xeyr, mnim sfrim hmin hadislrl laqdar deyil. Bu, sadc olaraq tsadfdr. grTrkiy prezidenti Sleyman Dmirl bu gn Ankarada olsayd, mn Ankaraya gedckdim.Ancaq o, indi stanbuldadr, ona gr d mni stanbula dvt etdi.

Qrb lklrinin neft irktlri il Azrbaycan Dvlt Neft irkti arasnda danqlar gndr ki, yenidn balanb. Bu danqlar lazmi sviyyd davam edir. Hazrda bu ilrmnim mdaxil etmyim ehtiyac yoxdur. nki respublika Dvlt Neft irktinin nmayndheyti stanbula yola drkn mn onlar qbul etdim, trafl shbt apardq. Bu bardAzrbaycann prinsipial mvqeyi myynlib v nmayndlrimiz d danqlar bununsasnda aparrlar.

imali Atlantika mkdalq urasna daxil olan lklrin xarici ilr nazirlrininiclasna is Hsn Hsnov

______________Milli Kitabxana______________

16

dvt olunub. O, orada x edck v btn fikirlrimizi A-in iclasnn itiraklarnaatdracaqdr.

- Rusiya mdafi nazirinin Bakya sfrinin mqsdi bard n dey bilrsiniz?- Pavel Qraovun Bakya sfri Qbldki byk hmiyyt ksb edn hava hcumundan

mdafi qurusu il laqdardr. Bu bard bizim myyn danqlarmz olub. Mn Rusiyannprezidenti Boris Yeltsinl telefonla danq aparmam. Hmin obyekt vaxt il Sovetttifaqnn strateji raketlrdn mhafiz olunmas n qurulmudur. Bunun indi Rusiya nbyk hmiyyti var. Hmin quru hazrda istismar olunur, ancaq onun Azrbaycandakstatusu myyn deyil. Bir halda ki, hmin quru Azrbaycann razisind yerlir, demli,Azrbaycana mxsusdur. Sovet ttifaq iki il yarmdr dalb. Tssf ki, bu mddtd mslhll olunmayb. Yni iki il yarmdr ki, qurudan Rusiya yen d istifad edir, ancaqAzrbaycann hquqlar myyn deyil. Ona gr d mn Rusiyann prezidenti Boris Yeltsinin,mdafi naziri Pavel Qraovun qarsnda bu mslni qaldrmam. Pavel Qraov da hminmslni mzakir etmk n Bakya glir.

______________Milli Kitabxana______________

17

STANBULUN ATATRK HAVA LMANINDARSM QARILANMA MRASMNDNSONRA JURNALSTLR QARISINDA BYANAT

9 iyun 1994-c il

ziz Sleyman by! Sizinl bir daha grmk, bir ox msllr haqqnda fikirmbadilsi aparmaq, mslhtlmk bizim n ox vacibdir v bu imkana gr Siztkkr edirm. Trkiynin byk v gzl hri stanbula glmyimdn oxmmnunam. stanbullulara, Trkiydki btn qardalarmza z salamm yetirir,hrmtimi bildirirm.

Trkiy v Azrbaycan dost, qarda, qonu dvltlrdir. lklrimiz arasndalaqlr son vaxtlar ox srtl inkiaf edir. Bu ilin fevralnda mn Trkiyd rsmisfrd olarkn bir ox mhm mqavillr, sazilr imzalamq v bunlarn hyatakeirilmsi il hr iki trf mul olur. Bu yaxnlarda mn Belikaya sfrdn Bakyadnrkn d bir ne saat Ankarada oldum. Trkiynin rhbrlri il grdk,shbtlr etdik, mslhtlmlr apardq. min olduumu bildirmk istyirm ki,indiki qsamddtli igzar sfr zaman keirilck grlr, danqlar iki lkarasnda laqlrin daha da inkiafna kmk edckdir.

Alt ildn bri davam edn mharib Azrbaycan n n byk problem olaraqqalr. Ermnistann hrbi tcavz nticsind torpaqlarmzn 20 faizindn oxu ialolunmudur, 1 milyon 200 mindn artq insan qaqn, kkn vziyytind yaayr.Btn bunlara baxmayaraq, biz mhariby son qoymaq istyirik, onun glcyininolmadn yax bilirik.

Problemin slh yolu il hll edilmsi istiqamtind Azrbaycann tbbslrindndanarkn lkmizin mvqeyini bir daha vurulayaraq bildirirm ki, respublikamznial edilmi torpaqlar azad olunmal, Azrbaycann razi btvly, srhdlrinintoxunulmazl tmin edilmlidir. Biz bu sahd beynlxalq tkilatlarn, BMTThlksizlik urasnn, ATM-in, Minsk qrupunun, dnyann nfuzlu dvltlrinin,habel Trkiy kimi byk v biz dost lknin imkanlarndan hrtrfli istifadetmy alrq. 1994-c il martn 4-d Azrbaycann NATO-nun "Slh namintrfdalq" proqramna qoulmas da mhariby son qoyulmas istiqamtindyaranm imkanlardan biridir.

Ermnistanla Azrbaycan arasnda mharib, Ermnistann Azrbaycana tcavzetmsi Qafqaz blgsind vziyyti daha ox grginldirir v bu ar vziyyt qonudvltlr d tsir edir. bhsiz ki, bizim yaxn qonumuz Trkiy buna bigan qalabilmz. nki bir trfdn onun qardalar thlk irisinddir,

______________Milli Kitabxana______________

18

ikinci trfdn is hm Azrbaycan, hm d Ermnistan Trkiy il srhdqonulardr. Ona gr d bu mslnin beynlxalq tkilatlarda daltli hllinTrkiynin sz, mvqeyi ox kmk edck v biz buna hmi byk midbslyirik.

Mn minm ki, bugnk danqlarda da hmin msllr v iki qarda lkarasnda mkdaln daha da mhkmlndirilmsi il laqdar digr msllrhrtrfli mzakir olunacaqdr. Mn dvti mhz bunun n qbul edib stanbulaglmim. nanram ki, grlrimiz xalqlarmz n ox faydal olacaqdr.

______________Milli Kitabxana______________

19

TRKYDN VTN QAYIDARKNSTANBULUN ATATRK HAVA LMANINDAJURNALSTLR N BRFNQD BYANAT

10 iyun 1994-c il

Trkiy Cmhuriyytinin prezidenti hrmtli Sleyman Dmirlin dvti il mn dnnburaya qsamddtli igzar sfr gldim. ndi d geriy dnrm, Azrbaycana yola drm.Bu mddtd burada Azrbaycan n ox hmiyytli grlr oldu. Hrmtli dostumuz,qardamz Sleyman Dmirlin dvti il mnim buraya glmyimin mqsdi Trkiy ilAzrbaycan arasnda laqlrin srtl inkiaf etmsi bard bzi danqlar aparmaq,mslhtlmlr etnik idi.

Dnn Trkiy prezidenti Sleyman Dmirll ox trafl shbtimiz oldu, lklrimiz nmaraql olan msllrin hamsn mzakir etdik. Bu gn Trkiynin ba naziri hrmtli Tansuillrl, ba nazirin birinci mavini hrmtli Murad Qarayalnla grlrim oldu. Bugrlrd d Azrbaycanla Trkiy arasnda dostluq, qardalq laqlrinin inkiaf etdirilmsiv bzi msllrin hllinin srtlndirilmsi n danqlar, shbtlr apardq, oxmsllrd razla gldik. Mnim sfrimin sas mqsdi bundan ibart idi v bu baxmdanmn sfrimdn ox razyam.

Hrmtli Sleyman Dmirll, hrmtli Tansu illrl, Murad Qarayalnla, Hikmt tinldanqlarda Azrbaycann indiki vziyyti, Ermnistann Azrbaycana tcavz v bumsllrin hll olunmas yollar mzakir edildi. Artq dnya ictimaiyyti bilir ki, Azrbaycantrfi, xsn mn bir prezident kimi bu mslnin slh yolu il hll olunmasnn - mharibyson qoyulmasnn, dylrin dayandrlmasnn trfdaryam. Bu bard biz bir ne dftkliflrimizi vermiik. Amma tssf ki, indiydk buna nail ola bilmmiik.

Mslnin slh yolu il hll olunmas n Azrbaycann ox qti rtlri var. Bu rtlrondan ibartdir ki, Azrbaycann razi btvly, onun srhdlrinin toxunulmazl tminolunmal, Azrbaycan razilrini ial etmi Ermnistan silahl qvvlri bu torpaqlardanxmal v Azrbaycan vtndalar hmin ial olunmu torpaqlara, z yerlrinqaytmaldrlar. Biz bu rtlr sasnda mslnin slh yolu il hll olunmasna trfdarq v bubard ATM-in v onun Minsk qrupunun imkanlarndan geni istifad etmy alrq. Bizdnyann byk dvltlrinin (bunlarn byk ksriyyti ATM tkilatnn, BirlmiMilltlr Tkilatnn, BMT Thlksizlik urasnn zvdr) imkanlarndan istifad etmyalrq. Bu bard bizim bir ox tdbirlrimiz olub. Rusiya dvlti d bu

______________Milli Kitabxana______________

20

msllrd ox fal itirak edir, bu mslnin hll olunmasnda vasitilik etmy alr. Sonvaxtlar ATM tkilatnn Minsk qrupu v onun bas Yan Eliasson bu msld Rusiyadvltinin xsusi bir yer tutmasna da razlq vermidir. Minsk qrupu Mstqil DvltlrBirliyinin d bu i qoulmasn lzumlu bilmidir.

Biz z ilrimizi bu prinsiplr sasnda aparrq. Dnyann bir ox lklrinin xarici ilrnazirlrinin stanbulda olmas il laqdar dnn v bu gn mn bir ne Qrb lksinin xariciilr nazirlri il d grdm. AB-n dvlt katibi cnab Uorren Kristoferl, BykBritaniyann xarici ilr naziri Duqlas Herdl, svein xarici ilr naziri xanm Marqaret afUqlasla (bilirsiniz ki, sve hazrda Minsk qrupuna rhbrlik edn bir lkdir, hmin qrupasvein nmayndsi balq edir. Xanm af Uqlas da son vaxtlaradk ATM tkilatnn sdriolmudur. O bu problemlrl mul olub, bu problemlri yax bilir. Marqaret af Uqlas Bakyada glmidi, bizim onunla grmz olub), Avropa qtisadi Birliyinin sdri, Yunanstannxarici ilr naziri Karolos Papuliasla grdm.

Bu grlrd Azrbaycann hazrki ar vziyytdn xmas, yeni mhariby sonqoyulmas, mslnin slh yolu il hll olunmas barsind fikir mbadilsi, mzakirlrapardq. Mn bel hesab edirm ki, grlrimiz ox faydal, hmiyytli ollu. Bu grlrdAzrbaycan bir daha z mvqeyini elan etdi, byk dvltlrin, Avropa dvltlrinin buprosesd itirak etmsi n z arzularn bildirdi. hmin dvltlrin xarici ilr nazirlri d bumslnin yalnz ATM tkilat rivsind, Minsk qrupu vasitsil hll edilmsin trfdarolduqlarn bildirdilr v bu istiqamtd glkd d faliyyt gstrcklri haqqnda mnmlumatlar verdilr.

Ona gr d bel hesab edirm ki, mnim Trkiyy sfrim Trkiy il Azrbaycanarasnda laqlrin genilndirilmsi il birbaa bal olduu halda, bu mddtd Azrbaycanlalaqdar bir ox mhm msllri burada mzakir etmk n mn bir frst yarand.

Mnim siz deycyim bu qdr. stanbula qsamddtli ziyartimdn ox mmnunam.Trkiy Cmhuriyytinin prezidenti, hrmtli dostum, qardam Sleyman Dmirl bu dvtn tkkrm bildirirm. Trkiynin ba naziri hrmtli Tansu illr, ba nazirin mavinihrmtli Murad Qarayalna, xarici ilr naziri hrmtli Hikmt tin v burada olan baqadostlarmza, qardalarmza biz gstriln qonaqprvrliy, hrmt, dostluq, qardalqlaqlrin gr minntdarlm bildirirm. Trkiynin xalqna z hrmtimi v mhbbtimibir daha bildirirm, bundan sonra da xobxt, bxtiyar yaama arzu edirm.

Sa olun.

______________Milli Kitabxana______________

21

RUSYA FEDERASYASININ PREZDENTZAT-ALLR BORS NKOLAYEVYELTSN CNABLARINA

Hrmtli Boris Nikolayevi!Sizi dvlt bayram - Rusiya Federasiyasnn dvlt suverenliyi haqqnda byannamnin

qbul edilmsi gn mnasibtil rkdn tbrik edirm, Siz v btn rusiyallara sadt,firavanlq v trqqi arzulayram.

Mn Azrbaycan Respublikas il Rusiya Federasiyas arasnda dostluq v mkdalninkiafna byk hmiyyt verirm v minm ki, bu dostluq v mkdalq xalqlarmznrifah namin glckd d inkiaf edck v mhkmlnckdir.

Hrmtl

HEYDR LYEV11 iyun 1994-c il

______________Milli Kitabxana______________

22

"ROSSYSKAYA QAZETA"NINMXBRN MSAHB

- Tezlikl Sizin Azrbaycan prezidenti seilmyinizin bir ili tamam olacaq. Bir ne ilbundan vvl ksriyyt min idi ki, H.liyvin siyasi karyeras baa atmdr

- Mn buraya, demk olar ki, z iradml glmmim. 1987-ci ild SSR rhbrliyi il, ocmldn xsn Qorbaovla ciddi ixtilaflar ucbatndan Siyasi Bronun trkibindn xandasiyasi faliyytl mul olmurdum. 1990-c ilin axrlarnda mn, Bakda yaamaq n imkanverilmynd Naxvanda snacaq tapdm, yen d siyasi hyata qoulmaq istmdim. Amma1991-ci ild ox mrkkb vziyyt yarand. Azrbaycann trkibind olan bu muxtar respublikadvltin sas razisindn ayr dm, ran, Trkiy v Ermnistanla hmsrhddir, buna grd mharib nticsind blokadaya mruz qald. Xalq bir ie gn meydanlarda mitinq keirdi,tlb etdi ki, mn resiublika Ali Sovetin rhbrlik edim v bellikl d, bunu etmy mcburoldum. lmy baladm. Bu, ox mrkkb regiondur. Biz tinlikl yaayrdq, amma hrhalda xrda srhd toqqumalar istisna olmaqla sakit hyat keirirdik.

Orada indi d n mharib, n d vvlki kimi kriminogen vziyyt var. Trkiy Naxvana100 milyon dollar mblind kredit verdi, onun 20 milyonunu drhal rzaq alnmasna srfetdik, bu da vziyyti ynglldirdi. Fikirlirdim ki, bu muxtar respublika mnim n sondayanacaqdr.

Amma ken ilin iyununda Azrbaycanda hakimiyyt urunda mbariz kskinldi,respublika vtnda mharibsi hddin atd. Onda prezident blfz Elibyin xsindAzrbaycan rhbrliyi mn mracit edrk Bakya glib respublikan bhrandan xarmaakmk gstrmk bard mracit etdi. Mn qaytmaq istmirdim, amma sonra qrarladm ki,xalq bdbxtliy dar olubsa, knarda qalmaq doru deyil. Tssf ki, Azrbaycan Ali Sovetisdri vzifsinin icrasna balamamdan iki gn sonra prezident Eliby gizli kild Bakntrk etdi v o vaxtdan bri Naxvanda bir da kndinddir. Mn tk qaldm. Budur, 11 aydanbridir ki, respublikada vziyyti dzltmkl mulam.

- Azrbaycann qarsnda indi hans sas problemlr durur?- Biz ox mrkkb dvr keiririk. Vahid sovet dvltinin trkibind olduumuz

vziyytdn mstqilliyin tkkln, suverenliyin mhkmlndirilmsin keid z-zlyndsad deyil.

Vziyyti mrkkbldirn bir d olur ki, btn kemi sovet respublikalar, xsusiliqtisadiyyat sahsind bir-biri il ox sx bal idi v laqlrin qrlmas Azrbaycaniqtisadiyyatna gcl tsir gstrdi. Digr trfdn, respublika bir iqtisadi sistemdn digrin, zqanunlar v prinsinlri olan sosia-

______________Milli Kitabxana______________

23

list iqtisadi sistemindn azad bazar iqtisadiyyatna keir. Nhayt, Azrbaycanda ictimai-iqtisadivziyyti mrkkbldirn nc msl mharibdir. Bu mharib alt ildir davam edir,respublika razisinin txminn 20 faizi ial edilmidir. 1 milyondan artq adam qaqnvziyytinddir.

Mnaqinin sbblri haqqnda n dey bilrsiniz v onu dayandrmaq n n etmklazmdr?

Bu mharibni Azrbaycan trfi balamamdr. ndi n ba verdiyini thlil etmy lzumyoxdur, amma mn btn bunlarn n vaxt ba verdiyi bard bir ey demk istyirm.Azrbaycan vahid, mrkzldirilmi dvltin - SSR-nin trkibind idi v buna gr d ttifaqrhbrliyi mnaqi yaranmasna imkan vermy bilrdi. Yaxud da bu mnaqi balasayd,onun inkiafnn qarsn ala bilrli. Tssf ki, bel olmad. Qaraba mnaqisi SSRrazisind ilk mnaqi idi, indi is baxn, n qdr qaynar nqt yaranmdr.

Hazrda Azrbaycan z razi btvlyn qoruyub saxlamaq urunda mharib aparr.Amma btn bu dvr rzind mn mhariby danqlar yolu il son qoymaqla mulolmuam. Mayn 10-da at ksilmidir. Hazrda ATM-in Minsk qrupunun v Rusiyannitirak il danqlar gedir. Gman ki, mnaqini aradan qaldrmaq n, nhayt, razlamald etmk mmkn olacaq. Amma bir rtl: ermni hrbi birlmlri Dalq Qarabadanbaqa, Azrbaycann btn ial edilmi razilrini boaltmaldrlar. Sonra Dalq Qarabanstatusu haqqnda danqlar aparmaq olar.

- Bikekd danqlar zaman ayrca qvvlr haqqnda shbt gedirdi...- Baxarq. Hr halda mharibni dayandrmaq v atks bard razlamaya riayt

olunmasna nzart etmk, ermni hrbi birlmlrinin xarlmasn tmin etmk n,bhsiz, hanssa qvvlr lazmdr. ATM-in Minsk qrupu bu qvvlri mahidilrdgrr. Rusiya is buraya MDB-nin slhmraml ayrc qvvlri adlanan qvvlri yeritmkistyir, amma bu msl hl danq mrhlsinddir.

- Qafqazda vziyyti nec qiymtlndirrdiniz? Son vaxtlar tez-tez deyirlr ki,Rusiya hl d bu regiona mnasibtd dqiq siyasi konsepsiya ilyib hazrlamamdr.

- Rusiyann hanssa dqiq mvqeyinin olub-olmamasn demk mn tindir. Amma faktodur ki, Qafqaz ox mrkkb regiondur, daha dnlm, llb-biilmi, ox mdrikmvqe tlb edir, Rusiya is byk lkdir. Qafqaz 200 ildn artqdr onun trkibinddir - istrar Rusiyas olsun, istrs d Rusiyann hakim olduu SSR. Rusiya da btn Qafqazrespublikalarna eyni mnasibt bslmlidir. gr bu v ya digr trf sar meyl olsa, bu,vziyytin mrkkblmsin v ntic etibaril onun regkionda nfuzunun itirmsin gtiribxaracaq. Tkrar edirm, Rusiyann hans xalqla tarixn daha ox bal olduundan, dinimnsubiyytdn asl olmayaraq llb-biilmi mvqeyi olmaldr.

______________Milli Kitabxana______________

24

Mn el glir ki, mhz bu halda hm Rusiyann Qafqazda daha byk nfuzu olacaq, hmd Qafqazda daha ox sakitlik tmin edilck. Qafqazda daha ox sakitlik is Rusiyada daha oxsakitlik demkdir.

- Postsovet mkannda laqlrin qrlmas problemini kemi respublikalar artq ikiildir MDB rivsind hll etmy alrlar. Siz onu tkilatn faliyytinin v perspektivlrininec qiymtlndirirsiniz?

- Mnc, bu tkilatn perspektivlri var. O, hr bir respublikann daha mvffqiyytlinkiaf n lazmdr. Buna gr d mn Azrbaycann rhbri olanda MDB-y etimad ab-havas v birliy daxil olmaqdan tr rait yaratmaq n ox sy gstrdim.

Dorusu, bu o qdr d asan deyildi. Mxtlif sbblr ucbatndan Azrbaycanda MstqilDvltlr Birliyin qar ox mnfi mnasibt yaranmd. Demirm ki, hamda, amma mtlqksriyytin mnasibti bel idi. Hr eydn vvl, 20 yanvar 1990-c il hadislri xalqa oxciddi mnvi zrb vurmudu. Digr trfdn, hakimiyytd olarkn Xalq Cbhsi ox falkild antirus hval-ruhiyysi yaratmd. Ona gr d ictimai urda bu hval-ruhiyyniaradan gtrmk n bir ne ay vaxt tlb olunurdu. Sentyabrn 24-d biz MDB-y daxilolduq. Hesab edirm ki, bu, lazml, mhm addm idi v glckd Azrbaycan MDB-nintrkibind olmaldr. Birliyin praktik faliyytin glinc, demzdim ki, bu tkilat artqtkkl tapmdr v hqiqtn ilyir. El tsvvr yaranr ki, dvlt balarnn 1,5-2 gndavam edn grnd MDB, deysn, mvcuddur, amma bu grlr arasndak dvrd,deysn, yoxdur. Buna gr d, mnim fikrimc, fal tdbirlr grmk lazmdr ki, MDB dahamvffqiyytl faliyyt gstrsin.

- Bs bunun n n lazmdr? Blk, hanssa Dvltst strukturlara ehtiyac var?Bunu mqsduyun hesab etmirm. Bunun arxasnda vahid dvltin brpas, milli

mnafey toxunmaq ehtimal durur. Hazrda kemi respublikalar mstqil dvltlrdir vbununla razlamaya bilrlr. Ancaq daha sx inteqrasiya zruridir.

vvllr SSR-d tez-tez xalqlar dostluu haqqnda danrdlar. MDB-d, bundan baqa,hans mslni istyirlrs, mzakir edirlr. Siz el glmirmi ki, indi mhz bu lazmdr?

Hqiqtn, bu msl ox mhmdr. Aqabat grnd mn rsmi byanat verdim vbildirdim ki, eyni ttifaqn zv olan iki dvltin z aralarnda mharib aparmasn qeyri-normal hal hesab edirm. Amma cavab reaksiyas almadm. kinci df aprelin 15-d Moskvadayenidn bel bir msl qaldrdm ki, MDB birlmk v ttifaqmzn mnafeyini mdafietmk n yaradlmdr, buna gr d ttifaqn iki znn z aralarnda mharib aparmasyolverilmzdir, dnya praktikasnda bel ey he vaxt olmamdr. Yen d bu mslnimzakir etmdilr.

Halbuki hrbi v iqtisadi amillrl yana, MDB-y mnvi-xlaqi iqlim lazmdr, glckmnaqilrdn, bir-birin davtdn qurtulmaq vasitsi kimi xalqlar dostluununmhkmlndirilmsi lazmdr.

______________Milli Kitabxana______________

25

MDB-nin funksiyalar humanitar sahni d, milltlr v xalqlar arasnda qarlqlmnasibtlrin mhkmlndirilmsini d hat etmlidir, amma bunun n MDB-nin znndaxilind qarlql mnasibtlr hrartli v mehriban olmaldr.

- Prezident olduunuz qsa mddt rzind Siz qeyri-adi diplomatik fallqgstrmisiniz. Beynlxalq almd Azrbaycann ynmn nec sciyylndirmk olar?

- Bel bir fakt uur hesab edirm ki, Rusiya il Azrbaycann qarlql mnasibtlrinintnqidini msbt trf dndrmk mn myssr oldu. Mn B.Yeltsin v V.ernomrdinl,digr rsmi xslrl grmm, biz bir sra mhm sndlr imzalamq, MDB-y daxilolmuuq. Yni mnim ilk addmlarm Rusiya il xeyirxah mnasibtlrin brpasna ynlmidir.Bu xtt davam etdirilckdir: Rusiya Azrbaycan n hm yaxn qonu, hm d istrAzrbaycanda, istrs d Rusiyada yaayan respublika vtndalarnn bir oxunun taleyininbal olduu byk lkdir.

Tbii ki, biz btn qonu lklrl, msln, Trkiy il dostluq mnasibtlrininyaradlmasna trfdarq. Bu mnasibtlr vvl da yax idi, mnim Trkiyy sfrim vimzaladm mqavil is mnasibtlrimizi daha da mhkmltdi.

Baqa bir qonumuz randr. Bizim byk mumi srhdlrimiz, nnvi laqlrimiz var.Dorudur, vvlki rhbrlik ranla laqlr lazmi hmiyyt vermirdi v mnasibtlrimizdbir qdr grginlik yaranmd. Amma oktyabrda prezident Rfsncaninin Bakya sfri zamanbiz bir sra sndlr imzaladq.

Grcstan da bizim qonumuzdur, orada 600 min Azrbaycanl yaayr, prezidentevardnadze l lkmiz sfr etmidir.

Digr lklr glinc, demokratik, hquqi dvlt quruculuu yolu il getdiyimiz grdemokratiya, bazar iqtisadiyyat sahsind nnlri, tcrbsi olan Qrb lklri ilmnasibtlri inkiaf etdirmy byk ehtiyacmz var. Ona gr d mn Byk Britaniyann vFransann rhbrlri Con Meycorun v Fransua Mitterann dvtini qbul edrk bu dvltlrsfr etdim, aramzda kifayt qdr smrli danqlar oldu.

- Siz xarici siyasat, respublikann daxilindki problemlr, Qaraba mnaqisinoxlu vaxt ayrrsnz... Bu zaman kim arxalanrsnz? Knardan Azrbaycann btnsiyasi fqnd bir fiqur - prezident Heydr liyv grnr...

- Artq dedim ki, Bakya z iradml qaytmamam v siyastl mul olmaplanladrmamdm. Bir qdr dbdbli sslns d, mni xalq ard. Buna gr d he birkomandam gtirmdim v hazrlamadm. Dorudur, Azrbaycan yax tanyram. Ammaburadan 1982-ci ild getmim; bu dvr rzind

______________Milli Kitabxana______________

26

rhbrlrin btv bir nsli dyimidir. zmn he bir partiyam yoxdur. ndi olan adamlarlailyirm.

- "Rossiyskaya qazeta"nn oxucularna n demk istrdiniz?- styirm ki, onlar bir eyi bilsinlr: mn prezident kimi Rusiya il dostluq laqlrini

yaratmaa alacaq, bunun n btn sylri gstrcym.

Shbti Pavel Alekseyev aparmdr.15 iyun 1994-c il. Bak - Moskva

"Azrbaycan", 18 iyun 1994-c il.

______________Milli Kitabxana______________

27

TZPR MSCDND AURA GNMRASMND IXI

20 iyun 1994-c il

ziz baclar v qardalar, ziz mslmanlar!

Mslman almind facili, mqdds bir gnn ziz xatirsi qeyd olunur. Bu gn hzrtiMhmmd neymbrin nvsi hzrti imam Hseynin qtl yetirildiyi gndr. Biz ulubabalarmzn Vtn, torpaq, haqq, dalt yolunda hid olduu gn yad edirik. Bu mnasibtlmn btn Azrbaycan mslmanlarna drin hznl basal verirm.

Btn mslmanlar, o cmldn biz Azrbaycanllar hmin facili gn hr il yada salmaqlaVtn, torpaa, dinimiz, mslkimiz sdaqtimizi bir daha nmayi etdiririk. Biz bundansonra da Qurani-rifin, hzrti Mhmmd peymbrin qoyduu yol il gedck v haqq-dalt, torpaq, Vtn yolunda hid olmu hzrti imam Hseynin v onun btn silahdalarnnqhrmanln, hidliyini he vaxt unutmayacaq.

ndi Vtnimiz facili bir dvr keirir. Ya dmn torpaqlarmza hcum edir.Azrbaycann csartli oullar Vtnimizi mdafi edir v bu yolda hzrti imam Hseyn kimihid olurlar. Biz Vtn, torpaq, din yolunda canndan kemi btn hidlrin catiqarsnda Krbla msibtil laqdar keiriln bu mrasimd bir daha ba yir, onlarnxatirsini qlbimizd daim yaatmaa sz veririk.

- Allah dnyasn dyimilrin hamsna rhmt elsin. Biz qtl yetirilmi imam Hseyninv onun silahdalarnn xatirsi nnd ba yirik. min olduumu bildirirm ki, xalqmz zmilli nnlrin, adtlrin, dinin, mslkin hmi sadiq qalacaqdr. Allah bu ar gnlrdxalqmza sbir versin. Allah doma Azrbaycanmz xobxt etsin.

______________Milli Kitabxana______________

28

PREZDENT SARAYINDA RESPUBLKAQTSADYYATININ V HYATIN DGRSAHLRNN CAR MSLLRNHSR OLUNMU MAVRD YEKUN SZ

21 iyun 1994-c il

Respublikamz, Azrbaycan vtndalar lkmizin tarixinin tin dvrn yaayrlar.Azrbaycann mstqil dvlt olmas, xalqmzn azadla xmas tarixi hadislrdir v bizbunlar qiymtlndirmli, ld edilmi nailiyytlri bdildirmliyik. Bu, istr bizim, istrsd glck nsillrin qarsnda duran strateji vzifdir. Gman edirm ki, biz hammz bubard eyni fikirdyik. Xalqmzn da ksriyyti bu fikirlrl yaayr. Mn xalq bir daha minetmk istyirm ki, Azrbaycan Respublikasnn mstqilliyini qoruyub saxlamaq, xalqmznmilli azadln tmin etmk, lkmizin demokratiya yolu il getmsi bizim bugnk v glckfaliyytimizin sasn tkil edir.

Dediyim kimi, biz tariximizin ar dvrn yaayrq. Bu, bir ne amill baldr. vvla,mstqillik yoluna xmaq, tam mstqilliyi tmin etmk, dvlti formaladrmaq tinvziflrdir v mqqtli bir yoldur. Biz bu yolla gedirik. Lakin btn ilrimizi arladran vtinldirn amil respublikamzn mharib raitind olmasdr. Ermnistan trfindn daimtcavz mruz qalmasdr v bu mharib nticsind byk facilr ba vermsidir.

Amma n etmli, - taleyimiz beldir. ndi Azrbaycan xalq z taleyinin sahibidir. Biz btnimkanlarmz cmldirib, bir yer toplayb, bu tin mrhlni baa atdrb glcy doruirlilmliyik. bhsiz ki, mharib xalqmz daim narahat edir v hyatmz arladrr. Bizbu bard ox mlumat vermiik. Odur ki, indi bu mvzuda geni danmaa ehtiyac yoxdur.Lakin bu gn bir daha xatrladram ki, biz resiublikamz mharib araitindn xarmaq,mhariby son qoymaq istyirik. tn alt ild Azrbaycan xalqna byk facilr gtirmiDalq Qaraba mslsini, hrbi mnaqini slh yolu il hll etmy alrq.

Bu sahd grln ilr, atlan addmlar mlumdur. Biz z faliyytimizi daim davametdirmiik v bundan sonra da davam etdircyik. Xalqmzda grk dzgn tsvvr olsun: bizbtn imkanlardan istifad edirik ki, mhariby son qoyulsun. Burada hm beynlxalqtkilatlarn, hm d byk dvltlrin imkanlar bizim n grklidir v biz bu imkanlardanindn sonra da istifad edcyik. Bzn ayr-ayr qruplar xalq adrmaq n crbcrmlumat yaymaa can atr, xalqn mnafeyin zidd fikirlr sylyirlr. Xalq artq hr eyianlayr v bilir. hali,

______________Milli Kitabxana______________

29

camaat bilir ki, biz mhariby son qoymaa alaraq, respublikamzn milli mnafeyinimdafi edirik. Biz bu mslnin slh yolu il hll olunmasna chd gstrir v AzrbaycanRespublikasnn razi btvlynn, srhdlrimizin toxunulmazlnn tmin edilmsini,ermni silahl qvvlrinin ial etdiklri torpaqlardan xarlmasn, hmin razilrdn qaqndm Azrbaycan vtndalarnn z yerlrin qaytmasn danqlarda balca rtlr kimiirli srrk v sazi d bu rtlr yerin yetirildikdn sonra ola bilr.

Gman edirm ki, bu, indiki dvrd n dzgn v doru yoldur. Hmin mqsd namin bizbundan sonra da var qvv il alacaq. Son vaxtlar hm Qrb lklrinin rhbrlri il, hmATM-in Minsk qrupunun rhbrlri il, hm d Rusiya nmayndlri il apardmzdanqlar, keirdiyimiz grlr gstrir ki, biz bu istiqamtd irlily v qarmzda duranmqsd nail ola bilrik. Bildiyiniz kimi, mayn 10-dan Rusiyann vasitiliyi il biz atinksilmsin nail olmuuq v bunun trfdaryq. Buna gr d hmin rejim ml olunmasnaalrq v alacaq. Eyni zamanda intensiv danqlar apararaq, qarmza qoyduumuzmqsdlr atmaa chd gstrcyik. midvaram ki, bu addmlar, tdbirlr, atindayandrlmas v atksin davam etmsi xalqmz, Azrbaycan vtndalar trfindn rbtlqarlanr, mdafi olunur. Hmin addmlar, tdbirlr respublikamzn mumi mnafeyinuyundur.

Cari ilr, bhsiz ki, aparlr. Ancaq tssflr olsun ki, onlar istniln sviyyd getmir.mumiyytl, iqtisadiyyat lazmi sviyyy qaldrmaq n bzi addmlar atlsa da, bundansonra hl ox ilr grlmlidir. Bir daha qeyd etmk istyirm, nki bzi adamlarn alnaayr-ayr fikirlr glir, mhz buna gr bir daha nzr arpdrram: biz respublikamz dnyvi,sivilizasiyal bir dvlt evirmk istyirik. Dnya demokratiyasnn tcrbsindn istifadedrk respublikamz demokratiya yolu il irli aparmaq istyirik. Biz respublikamzda hquqi-demokratik dvlt qurmaq yolu il gedirik. Bu, dvlt quruculuunda, siyasi sahd stratejiyolumuzdur. Bununla ox sx laqd olan ikinci sah iqtisadiyyatn demokratik yollarla idaredilmsidir, yni iqtisadiyyatda demokratik islahatlar aparlmas, bazar iqtisadiyyat yoludur.Btn bunlar kompleks kild respublikamz glcy aparan yollar, istiqamtlrdir.

Ona gr d biz istyirik ki, respublikamz mharibdn xilas olsun, xalqmz bu arvziyytdn xsn. Eyni zamanda biz istyirik ki, el bu ar raitd d respublikamzntutduu yol il daha srtl irlilyk. Odur ki, iqtisadiyyatla ciddi mul olmaq sas, mumivzifdir. qtisadiyyatla bilavasit mul olan xslr z zrlrin dn vziflri ciddikild, qtiyytl yerin yetirmlidirlr, - ax onlar siyasi msllrl, mharib msllri ilmul olmurlar. Tssf ki, biz buna hl nail olmamq.

______________Milli Kitabxana______________

30

Burada Rsul Quliyev qeyd etdi ki, son vaxtlar iqtisadiyyata dair iki frman verilmidir. Bufrmanlar bazar iqtisadiyyatna hqiqtn kemyimiz n, iqtisadiyyat demokratikldirmkn, adamlara srbstlik vermk n, sahibkarlq v tbbskarlq prinsiplrini inkiafetdirmk n v btn bunlarn saysind iqtisadiyyat srtl inkiaf etdirmk n oxhmiyytli dvlt sndlridir.

kinci frman iyunun 15-d imzalanmdr. gr birinci frmanda nzrd tutulan vziflrindiydk hyata keirilmi olsayd, onda bizd n inflyasiya bu sviyyy atard, n d iqtisadivziyytimiz bel olard. Frmanlarn hr ikisi bir-biri il baldr v bir-birini tamamlayr. Onagr d bu frmanlarn hyata keirilmsi ox vacibdir. Tsadfi deyildir ki, bunnkmavird mn bunu birinci msl kimi mzakiry qoymuam. Frmanlarda irli srlnvziflrin hyata keirilmsi n btn imkanlar yaradlmdr.

Onu da qeyd etmk istyirm ki, bir mddt nc imzaladm bir frmanda strateji mallarnixrac mrkzldirilmi v mhdudladrlmdr. O vaxt bu sahd alan vzifli xslr, ocmldn d Nazirlr Kabineti, nazirliklr, mssis rhbrlri ox ikaytlnirdilr ki, onlarnl-qolu balanb, bu msllr mrkzldirilib, srbst faliyyt gstr bilmirlr. Halbukiaprelin 5-d verilmi frman idxal v ixracn srbstldirilmsi prinsiplrin tam mvafiq birsnddir v burada vvllr qoyulan mhdudiyytlrin hams gtrlmdr. z d ninkimhdudiyytlr gtrlm, hm d btn laqdar mssislr, nazirliklr, hquqi xslrinhamsna srbstlik verilmidir. Amma ox tccbldr ki, bu msllrl mul olannazirliklrin, mssis v idarlrin rhbrlri hmin imkanlarlan istifad etmmilr. Ona grd mn bu fikirl tam razyam ki, burada xsi mnafelr, xsi mqsdlr mumxalq, milli,dvlt, respublika mnafelrindn stn tutulur.

Bu, ox dhtli haldr. Lakin bu, bir hqiqtdir v bu gn mn bunu demliym, etirafetmliym. Amma bu o demk deyil ki, biz zlrini bel aparan rhbr vzifli xslr daimgzt gedck, onlarn bu cr faliyytin dzcyik. Yox, bel olmayacaqdr. Bizdemokratiyan hr yerd brqrar etmk niyytind olduumuza gr ox srt tdbirlr grmkistmirik. gr vzifli xslr z msuliyytini drk etmirlrs, xalq, respublika qarsnda zvziflrini yerin yetir bilmirlrs, bhsiz biz n srt tdbirlr l atmaqdankinmycyik. Ona gr d mn bu gn hm rk ars il deyirm ki, frmanmz indiydkhyata keirilmmidir, hm d xbrdarlq v tlb edirm ki, o frmann icras il mulolanlar - istr Nazirlr Kabineti, istrs d nazirliklr, mssislr z msuliyytini bilsinlr vbu msllrl ciddi mul olsunlar.

Dorudan da, diqqtlayiq tklifdir; hmin msllri daha mtkkil hll etmk nfvqlad komissiya yaradlmasna ehtiyac var. Bir komissiya aprelin 5-d yaradlmdr. Bu,Nazirlr Kabinetinin deyil, prezidentin komissiyasdr. Ona

______________Milli Kitabxana______________

31

ba nazirin birinci mavini Fuad Quliyev rhbrlik edir. Tssf ki, bu komissiyann ii hllazmi sviyyd tkil olunmamdr. Olur ki, bu gn mn onun iini tnqid etmy mcburam.Eyni zamanda mn gln mlumatlar gstrir ki, bu komissiyann faliyytin d maneiliktrdn qvvlr var. Ona gr d mn bu mavird hmin komissiyadan v onun sdri FuadQuliyevdn tlb edirm ki, komissiya prezident trfindn onun qarsna qoyulmu vzifnivaxtnda v layiqinc yerin yetirmlidir, btn manelri aradan qaldrmaldr. gr bunakomissiyann znn gc atmrsa, onda mn bunun n lazmi tdbirlr grrm.

Lakin fvqlad bir komissiyann yaradlmas, ixrac edilmy layiq mallarmzn uzunmddt satlmamas indi, maliyy vziyytimizin dorudan da ar olduu vaxtda biz oxbyk zrr vurur. O vaxtlar, yni strateji mallarn satlmas n myyn bir rejim yaradldzamai ikaytlnirdilr ki, ttn qalb xarab olmudur, satlmr. Aprelin 5-d srbstlik verildi.Bs n n indi o ttn satlmr? halbuki baqa lklrd bizim ttn almaq istynlr oxdur.Satlmrsa, demli, bu il mul olan adamlar bir trfdn, respublikann iqtisadiyyatna zrbvurmaq istyirlr. Digr trfdn is, yqin ki, irkin mqsdlr gdrlr.

Sonra. Gtrk pambq mhsulunu, mahlc. O vaxtlar deyirdilr ki, bu mhsul rybxarab olur, satlmr. Aprelin 5-d frman imzalanb, srbstlik verilib ki, mhsul zay olmasn,satlsn. Bu gn iyun aynn 21-dir. Mn bu yaxn gnlrd keirdiyim mavird KndTsrrfat Nazirliyini v naziri pambn satlmas gecikdirildiyin gr tnqid etdim. Mndedilr ki, balamalar may aynda imzalanb, amma indiydk mhsul satlmam qalr. Andeycym, mn htta bel mlumatlar verilib ki, bir firma il, yaxud bir ne firma ilbalama imzalanb, firmalarn nmayndlri gldikd is nazirlikd onlara myyn mqsdlbir ngl trdir, yqin yen d myyn mqsdl pambq zavodlarnda da ayr nglyaradrlar. Bel olan halda biz xalqmz, dvltimizi nec saxlayacaq? Ken ilin pambqmhsulu indiydk satlmayb. Halbuki buradan Azrbaycann xzinsin n qdr glirglcyi mlumdur v bu glir d xalqn iqtisadi chtdn ar vziyytd olduu dvrd onunn ox grklidir.

Bu gnlrd respublikann rkl v taxl mmulat il tmin olunmasnda bhranlvziyyt yaranmd. Onu bilmlisiniz ki, son vaxtlar hm Taxl Mhsullar irktinin, hm dbzi nazirliklrin iinin yartmaz olmas nticsind, habel ayr-ayr nazirliklr trfindn bax,bu cr manelr trdilmsi nticsind xalq rkl tmin etmk n imzalanm balamalarvaxtl-vaxtnda yerin yetirilmir. Bhranl vziyyt ml glmidir. Bzn d el olur ki, taxl,un almaq n balamalar imzalamaa xzinmizd valyuta olmur. Valyuta olmadna grbiz bu balamalarn vaxtnda imzalanmasna icaz ver bilmirik. Halbuki respublikamzavalyuta gtir biln mallar-

______________Milli Kitabxana______________

32

- bir ne yz milyon dollar dyrind olan mallar, o cmldn d pambq mhsulu indiydksatlmam qalr.

qtisadiyyatn indiki keid dvrnd crbcr tbii tinliklr yaranb. Bunlar aradanqaldrmaq n is biz grk sritlilik gstrk, daha evik hrkt edk, kadrlarmz, btnsviyylrln olan rhbr iilrimiz z vziflrin, faliyytin msuliyytl yanasnlar.Amma di gl ki, ayr-ayr qvvlr, mn bir daha nzr arpdrram, - ayr-ayr qvvlr vbzn d, tssflr olsun, mafioz qvvlr vziyytimizi daha da arladrr, tinldirirlr,mvcud imkanlarmzdan istifad edilmsi qarsna pr kirlr.

Ona gr d mn bu gn, bu mavird z fikirlrimi aq bildirirm v tlb edirm ki,hr z sahsind z msuliyytini drk etsin. ndi iqtisadiyyatmzda vziyyt n qdr arolsa da, xalqn sosial vziyytini myyn sviyyd saxlamaq n imkanlarmz var. Lakin buimkanlardan istifad etmk n vzifli xslr, nazirlr, idar rhbrlri, mxtlif rhbriilr, o cmldn hr, rayon icra hakimiyyti balar grk doru-dzgn, daltli yollarlagetsin, dz ilsin v xalqn mnafeyini, respublikann mnafeyini hr eydn stn tutsunlar.Bu baxmdan mn aprelin 5-d verilmi frmann icrasnn srtl hyata keirilmsini bu gnbir vzif olaraq qarya qoyuram. Eyni zamanda iyunun 15-d imzalanm frmann icras nlaqdar nazirlik v idarlrdn lazmi tdbirlr grlmsini tlb edirm.

yunun 15-d qbul olunmu frman hazrlayarkn biz trafl fikirldik. ox gtr-qoyetdik, lb-bidik. Bel dnrm ki, hmin frmann verilmsi mslni hrtrfli thliletmyimizin nticsidir. Frmann bir ne mddas aydn v konkretdir: minimum mkhaqqnn, pensiyalarn artrlmas, kompensasiyalar verilmsi, neft mhsullarnn, ryin vtaxl mmulatnn qiymtlrinin qaldrlmas. Frmann digr mddalar, yniinflyasiyann qarsnn alnmasna, iqtisadiyyatmz islahatlar yolu il irli aparmaq nimkan yaradlmasna ynldilmi mddalar blk o qdr d aydn nzr arpmr. Ancaqmtxssislr, iqtisadlar, iqtisadiyyatla mul olan orqan v tkilatlar, xslr bunu yaxbilir v bilmlidirlr, drindn yrnmlidirlr. Odur ki, bu frmann ardcl surtd hyatakeirilmsi indi sas vzifdir v onu tkc nazirliklr, maliyy, iqtisadiyyat idarlri yox, hrbir mssis, hr bir rayon v hr rhbri icra etmy almaldr. Rayon v hr icrahakimiyyti balarnn bu gn buraya dvt edilmsindn mqsd budur.

Bu gn xlarda hmin frmanla laqdar kredit mslsi ortaya xd. Bel hesab edirmki, Maliyy Nazirliyi, banklarmz bu mslni iki gnn iind nzrdn keirib, myyntdbirlr grmlidirlr. Gztli kreditlrin qadaan olunmasndan v vvllr bu bardxarlm qrarlarn lv edilmsindn mqsd kreditlrdn ayr-ayr qruplarn sui-istifadetmsinin qarsn almaqdr. Tssf ki, tn aylarda ayr-ayr

______________Milli Kitabxana______________

33

kommersiya strukturlar, ayr-ayr mafioz qruplar bel kreditlrdn istifad edrkiqtisadiyyatmza v maliyy vziyytimiz byk zrblr vurmular. Ona gr d biz kreditverilmsini qadaan etmidik. Ancaq eyni zamanda knd tsrrfat ilrinin aparlmas n,taxl tdark n myyn maliyy raiti yaradlmaldr. Szlrim elc d baqa msllraiddir. Odur ki, Maliyy Nazirliyi, banklarmz, qtisadiyyat Nazirliyi bu ilrl mul olmalv lazmi rait yaratmaldrlar. Hesab edirm ki, btn bunlar imkan daxilinddir v bu ilmul olmaq grkdir.

Knd tsrrfat msllri bu gn mzakirlrimizd daha ox yer tutdu. Bu, olduqcasasldr. Mn ken grlrimizd bu vzifni irli srmdm v bir daha deyirm:iqtisadiyyatn btn sahlrind olduu kimi, knd tsrrfatnda da nicat yolumuz,perspektivimiz, glcyimiz iqtisadi islahatlarn aparlmasndadr. Knd tsrrfatnda mvcudv on illrl hakim ksilmi strukturu dyidirmk blk d asan msl deyildir. Ancaq bu odemk deyil ki, biz bu tinliklrdn qorxub kinrk, yaxud tinliklri aradan qaldrmaacrt etmyrk dayanb vaxt itirmliyik. Mn dedilr ki, bu bard layihlr guya tqdimolunub. Ona gr d istrdim ki, hm Nazirlr Kabinetind, hm d Milli Mclisd bunlaratezlikl baxlsn. Bel layihlr dorudan da varsa, onlar hqiqtn i yarayrsa, diqqtlayiqdirs, onda qoy bu bard lazmi qrarlar qbul edilsin. Yox, el deyildirs, onda qoy onlartzdn ilnsin, tkmilldirilsin. Bir sozl, biz bu sahd gecikmmliyik. Amma ngizltmli, ox gecikmiik. Bunu bilmk lazmdr. Bli, ox gecikmiik. Odur ki, kndtsrrfat sahsind iqtisadi islahatlar aparlmas strateji yolumuzdur v biz bu yolla daketmliyik. z d al-kamalla, srit il. El etmliyik ki, hr bir addmmz biz msbtnticlr versin. Lakin eyni zamanda knd tsrrfatnn mvcud strukturundan, onun mvcudimkanlarndan istifad edrk mhsul istehsaln artrmalyq.

ox arzu edrdim ki, bu gn burada x ednlrin gtirdiklri rqmlr doru olsun, onlarverdiklri szn stnd dursunlar. Amma mn hmin rqmlri, deyiln szlri eidrkn birdaha yqin etdim ki, biz keid raitind olsaq da, bu il d knd tsrrfatnda bykimkanlarmz var. n vvl, taxl istehsal sahsind. Biz son aylarda respublikann halisinirk v taxl mmulat il tmin etmk n ox tinliklr kirik. Valyuta atmr, onu datapanda firma taplmr, firma da taplanda kim is gedib balaman el imzalayr ki, bu, min birbh dourur. Bzi adamlar xalqn ac qalmasna mhl qoymayb, bu balamalardan necfaydalanmaq, mnft gtrmk bard dnrlr. nann ki, btn bunlar grb eidndinsan dht glir. Bir trfdn, el adamlar var ki, ork tapa bilmir, yaxud da rk almaapulu yoxdur. Digr trfdn is bu il mul olan adamlar mslni o trf kir, bu trfkir ki, grsn, bu balamann imzalanmasndan ne min dollar gtrcklr. Bu dahyatmzn realldr. Mn bunu aq deyirm.

______________Milli Kitabxana______________

34

Biz bel hallarn qarsn almalyq v almaa almalyq. Lakin btn bu hallar bizimmumi vziyytimizi arladrr.

Bu il 400 min ton taxl tdark etmk n real imkanmz var. Ancaq burada dedilr ki, 500min ton, htta 600 min ton taxl ld ed bilrik. gr biz buna nail olsaq, onda yarm il rzindrespublikan taxlla tmin etmi olarq. Znnimc, bu, real vzifdir v biz buna nail ola bilrik.

Nazirlr Kabineti, Knd Tsrrfat Nazirliyi, baqa mvafiq nazirliklr, idarlr, bir szl,ham indi taxl biini v tdarkn kmk etmlidir. gr ehtiyac olarsa, rayonlaranmayndlr d gndrrik ki, bu ii laqlndirsinlr, kmk etsinlr. Taxl biinini qsamddtd v yksk sviyyd baa atdraraq respublikada myyn qdr taxl ehtiyatyaratmalyq. Ona gr d icra hakimlrindn, buraya dvt olunmu rayon knd tsrrfatidarlrinin rislrindn, nazirliklrin rhbrlri v nmayndlrindn tlb edirm ki, bunusas vzif kimi qbul etsinlr. Prezident Aparatnda, Nazirlr Kabinetind bu i gndliknzart olunmaldr.

Bizd olan mlumatlar v bugnk xlar gstrir ki, knd tsrrfatnn baqa sahlrind- pambq, zm, ttn, trvz, heyvandarlq mhsullar istehsal sahsind d imkanlarmzbykdr. Burada deyilnlr sasn qeyd edirm ki, krlr olsun, knd yerlrind adamlarni mnasibti yaxlamdr, pozuculuq, dadclq meyllri tamamil aradan qaldrlmasa da,hr halda azalmdr.

Bel hesab edirm ki, biz bu il bol pambq mhsulu gtrmliyik. Bunun hmiyyti oxbykdr. nki pambq bizim n balca strateji ixrac mhsullarmzdan biridir. Baqa szl,pambqlq tkc bu id alanlar n deyil, respublikann btn halisi n lazml sahdir.Ona gr d mn pambqlq rayonlarnn rhbrlrin v mvafiq nazirliklrin balarnamracit edirm ki, bu sahd ii gclndirsinlr.

Bu deyilnlr zmly d aiddir. Bilirsiniz ki, indi rablq mhsullar bir trfdn oxbaha satlr, ikinci trfdn is, burada deyildiyi kimi, ylb qalr. bhsiz, bu mane aradangtrlckdir v kimlrins z mqsdlri n n is etmsin imkan vermycyik.zmlk iqtisadiyyatmz n v ixracmz n mhm sah olduuna gr zm balarnalazmi diqqt yetirilmlidir.

Bir szl, bu ilki hava raiti v indiydk grln ilr ken illr nisbtn kndtsrrfatnda daha ox mhsul gtrmy sas verir v biz buna nail olmalyq.

Ancaq eyni zamanda btn bu v baqa ilri lazmi sviyyd grmk n hr yerdmhkm nizam-intizam olmaldr. Etiraf etmk lazmdr ki, son illr nizam-intizam pozulub,adamlarn bir qisminin xlaq korlanb. Ayr-ayr meyllr cmiyytimizd bzi pozucu hallaragtirib xarmdr. Bunlara son qoyulmal, tlbkarlq artrlmal, qanunuluqmhkmlndirilmli, cinaytkarla qar mbariz gclndirilmlidir. Cinaytkar-

______________Milli Kitabxana______________

35

lq, xalqmz narahat edn hallardan biridir v onun kkn ksmk n ox ilmk lazmdr.Btn bu ilri grmk n vzifli xslr zlri nmun olmaldrlar. Tssf ki, bel

deyildir. Bzi rhbr vzifli xslr qanunlar pozur v bel hesab edirlr ki, istdiklrini edbilrlr. nki indiy qdr etmilr. Ancaq biz bunlara yol vermycyik. Bel hallar var, mnbunlarn hams zrind dayanmaq istmirm. Lakin ox tccbl v hddindn artqnarahatedici bir hal qeyd etmk istyirm. Bir mddt nc biz mlumat aldq ki, Trtrrayonundan glmi silahl adamlar axam v ya gec vaxt Brd rayon icra hakimiyytininbas Azay Abdyevi zorla evindn xararaq Trtr aparmlar, onu orada zirzmiy salaraqtzyiq gstrmilr. Shrisi gn bel mlumat alnd ki, bu il mul olan Trtr rayon icrahakimiyytinin bas Srdar Hmidov, Adam rayon icra hakimiyytinin bas SyavuVlimmmdov v onlarn trafnda olan bir ne hrbi imi. Bu, dhtli haldr. Necdeyrlr, insanlar grk n qdr msuliyytsiz olsunlar, yaxud da z hddini asnlar ki, bu yolal atsnlar. Daxili lr Nazirliyi v prokurorluq bu il muldur. Ba prokuror mn mlumatverdi ki, bu hadisd itirak eln drd nfr hrbi qulluqu hbs edilrk msuliyyt clbolunmudur. Ancaq, ax, hmin hrbilr bu ii zbana gr bilmzdilr. Mlumat verilmidirki, icra balar Srdar Hmidov v Syavu Vlimmmdov hmin vaxt srxo olmular v buii tkil etmilr.

Biz bel hallara dz bilmrik, qtiyyn dz bilmrik. He ks fikirlmsin ki, indiydkbel ilr balanmdr, yaxud da kim is qouluq etmidir v qouluq davam edckdir. Hamqanun rivsind ilmlidir. Qanunu pozan adamlar vzifsindn, kemi xidmtindn aslolmayaraq cavab vermlidirlr. bhsiz ki, inzibati orqanlar bu bard tdbir grck, qanunupozan adamlar msuliyyt dayacaqlar.

Szsz ki, biz d bundan lazmi nticlr xarrq. Ancaq mn bu hadis haqqnda mlumatverrk - baxmayaraq ki, bu hadis bard mlumat yqin btn respublikaya yaylmdr, -hamn xbrdar etmk istyirm: he bir vzifli xs qanundan knara xa bilmz. str banazir olsun, istr nazir, istr icra hakimiyytinin bas olsun, - frqi yoxdur. gr bizdemokratik dvlt qururuqsa, demokratiya yolu il gediriks, demli, he kimin qanunupozmaa ixtiyar yoxdur. Onu pozanlara qar is, bhsiz ki, qanun ttbiq edilmlidir. Gmanedirm ki, bundan hr ks z n ntic xaracaq, son vaxtlar cmiyytimizd nizam-intizamn mhkmlndirilmsin, mnvi safla doru irlilyi bundan sonra da davam edckv biz cmiyytimizdki mnfi hallarn aradan qaldrlmasna get-ged nail ola bilcyik.

Burada x ednlr bir ne baqa msl d qaldrdlar. Mn bunlar tkrar etmkistmirm. Nazirlr Kabinetin, xsn Abbas Abbasova, nazirliklr, ilk nvbd kndtsrrfat nazirin, Prezident Aparatnn iilrin, mavirlr,

______________Milli Kitabxana______________

36

xsusn Arif Rhimzady v baqalarna taprram ki, burada qaldrlan btn msllr gn mddtind baxlb, lazmi tdbirlr grlsn v bu bard mn yazl mlumat verilsin.

Mstqil respublikann grk gcl ordusu olsun. Bu gn, torpaqlarmz mdafi etmkn bel ordu biz hava v su kimi lazmdr. Bel ordu sabah, glck n, mstqilrespublikamzn mstqilliyini tmin etmkdn tr d lazmdr. Dnyada he bir mstqildvlt ordusuz yaaya bilmz, xsusn d yenic, mstqillik qazanm v bel mrkkbregionda yaayan Azrbaycan dvlti. Ona gr d ordu quruculuu, ordu yaratmaq hrbirimizin mqdds borcudur. Biz bunu bilmliyik. Xsusn mstqillik haqqnda hddindnartq dnn, mstqillik arzusunda olan adamlar bilmlidirlr ki, gcl ordusuz mstqillikola bilmz.

gr mnaqi balanandan bizim ordumuz olsayd, gcmz olsayd, respublikann gclimkanlar olsayd, bel vziyyt yaranmazd. Tarix bunu gstrmidir. Ancaq bizim gnclritkil etmk, yrtmk, onlarda hrbi vtnprvrlik hissini yksltmk v onlar hrbi peyclb etmk ii ne illr zbana buraxlmdr. gr bu vziyyt indi l davam edrs, bilin ki,bizim n mstqilliyimiz olacaq, n d Azrbaycan olacaq. nki bizim hatmiz oxmrkkbdir, bunu bilirsiniz. Dnyada o cmldn kemi Sovet ttifaqnn razisind gednproseslr bir-iki illik proseslr deyil, bunlar davam edckdir. Buna gr d ordunu yaratmaq,onu hqiqi orduya, torpaqlarmz etibarl mdafi ed biln qdrtli orduya evirmk bizimmqdds borcumuzdur. Ola bilr ryimiz d olmasn, yemyimiz d olmasn. Ola bilr acqalaq, ola bilr paltarmz da olmasn, amma grk ordumuz olsun.

Bir trfdn tccb dourur, digr trfdn tssflndirir, nc trfdn is insanhiddtlndirir: baqa lklrdn Ermnistana gedib-gln adamlar danrlar ki, Yerevandabtn aaclar ksilmidir, nki qda yanacaqlar olmamdr. Ermnistanda hr adama gndtalonla 300 qram rk verirlr, elektrik enerjisi yoxdur. Xaricdn gln qonaqlar mndanrlar ki, Yerevanda mehmanxanaya gedirik, ancaq iq yoxdur. n qt ey amdr. Kiminam varsa, gec onun inda otura bilir. Yqin sizin d tanlarnz var, ola bilr, onlar daErmnistandak bu ar vziyyt bard siz danmlar. Lakin onlar bel ar vziyytdzrlr, z d torpaqlarn mdafi etmk n yox, ksin, glib bizim torpamz ialetmilr. z vtndalarn, gnclrini gtirib burada, Azrbaycanda qrdrrlar. z distdiklrin nail olmaq - Dalq Qaraba Ermnistana birldirmk, bundan sonra is "BykErmnistan" yaratmaq planlarn hyata keirmk n.

Biz bunu bilmliyik, dnmliyik, yoxsa yox? Bir df tannm bir jurnalist glmidi, birmddt vvl Yerevanda olmudu. O mn dedi ki, iki- gn sizin hri gzdim. BakYerevanla

______________Milli Kitabxana______________

37

mqayisd el bil kurortdur. Siz burada sanki kurortda yaayrsnz.Hqiqtn d beldir. Ancaq glin fikirlk. Ermnilr btn zab-ziyytlr dzrk alt

ildir ki, istyirlr bizim torpaqlarmz l keirsinlr. Buna da myyn qdr nail olublar,torpaqlarmz ial ediblr. Biz is istyirik ki, hm yemk-imk olsun, hm paltar olsun, nbilim, daha n olsun, kim is d gedib orada vurusun v torpaqlarmz qorusun. Ay qarda, ayvtnda, sn z Vtnini, z evini, ailni, valideynlrinin mzarlarn qorumalsan. Ona gr dhr eydn ox bu il mul olmalsan.

Hrbi komissarlqlarn ii bu gn d qeyri-qnatbxdir. Orada hrc-mrclik davam edir.Mn bunu mdafi nazirin dflrl demim v bu gn d sizin hzurunuzda deyirm. Orduyagedn ancaq yoxsullarn uaqlardr. Varllarn uaqlar orduya getmirlr. N n? Nhayt,mn siyah veriblr. Mn onu burada elan etmk istmirm, lakin hrbi komissarla,prokurordua, baqa inzibati orqanlara vercym. Orduya getmynlrin zlrini deyil, onlarnvalideynlrini msuliyyt clb etmk lazmdr. nki zlri gncdirlr, baa dmrlr.

Mn icra hakimiyyti balarndan, hrbi komissarlardan, polis rislrindn,prokurorlardan, bu ilrl mul olan nazirlrdn tlb edirm ki, ordu sralarnkomplektldirmk n veriln taprqlar qsa mddt rzind yerin yetirsinlr. Bilin, bu,taxldan da, pambqdan da, neftdn d daha mhm vzifdir.

gr hqiqi mnviyyatdan danrqsa, xalqmzn bu ar vziyytind mumi sviyydnyuxar sviyyd yaamaa he ksin haqq yoxdur. Mharibni qurtararq, ondan sonra kimox qazanarsa varl yaayar, az qazanan kasb dolanar. Amma indi, mharib gedn bir vaxtdabzn cbhd sgrlr rzaq atmr, qaqnlar bzn blk rk bel tapa bilmirlr, kasbadamlarn rk almaa da pulu yoxdur. Bzi adamlarn is kefdn balar almr. Btn bunlarona grdir ki, ayr-ayr adamlar ourluqla, dvltin, xalqn maln mnimsmkl, crbcrbaqa irkin mllrl muldurlar.

Ona gr d mnfi hallarn qarsn almaq n orduya gstriln yardmmrkzldirilmlidir. Bilinmlidir ki, yardm kim gndrilir v haraya gndrilir.

Bununla yana onu da demk istyirm ki, hr bir icra hakimiyyti bas, hr birmssis, hr bir imkanl xs orduya yardm etmy borcludur. Lakin bunu el etmk lazmdrki, hmin yardm dorudan da orduya, sgrlr, xsusn sngrd olan dylr atsn.

Rayonlarn cbh blgsind, yaxud knarda yerlmsindn asl olmayaraq icrahakimiyyti balar respublikann mdafisi n eyni drcd msuliyyt dayrlar. Onagr d respublikann mdafisi il bal msllrin hlli icra hakimiyyti balarnn n sasvzifsidir v onlar bunu hr gn diqqt mrkzind saxlamaldrlar. Bundan tr yuxardangstri

______________Milli Kitabxana______________

38

gzlmk lazm deyil. Onlar daim dnmlidirlr ki, qlbmiz n daha n etmk lazmdr.Cbh blgsind olan rayonlarn icra hakimiyyti balarnn msuliyyti daha bykdr.

Onlar bzn ordunun iin qarrlar. Mn istrdim ki, bel olmasn. Amma bzn d onlarordunun, dylrin vziyytin bigan qalr, lazmi kmk gstrmirlr. bhsiz ki, bel dyaramaz. Mn bel klir ki, vziflr aydndr. Artq danmaa ehtiyac yoxdur. Sa olun.Hamnza mvffqiyytlr arzulayram.

______________Milli Kitabxana______________

39

STTARXAN ADINA ZAVODUN SALINMASININ 100 LLY MNASBTLZAVOD KOLLEKTV L GRD IXI

24 iyun 1994-c il

ziz qardalar, baclar, ziz sttarxanlar!Bu gn sizinl grmyimdn ox mmnunam v hamnz smimi qlbdn salamlayram.Azrbaycan xalqnn, respublikamzn qdim snaye mssislrindn biri olan Sttarxan

adna manqayrma zavodunun 100 ili tamam olur. 100 il bundan vvl, Azrbaycanda neftsnayesi ox yksk srtl inkiaf etdiyi bir vaxtda bu zavod hmin sahni qurularla,manlarla tmin etmk n yaranmd. Bu mssisd Azrbaycann bir ox nsillrialm, mr srm, xalqmza xidmt etmi, zavodun inkiaf etmsin z thflrinivermilr. gr bir sr bundan vvl mssisnin yarand gnlri ks etdirn rsmlr,fotokillr qalmsa, o dvrd zavodun indiki dvrn mqayis etsniz ox yani surtdgrcksiniz ki, dz il mddtind Bakda, bu fhl hrind, neft hrind, Azrbaycanxalqnn gz olan Bakda, lkmizin paytaxt olan hrd bu snaye mssissi nec bykyol keib.

xsn mnim xatirimd olan dvr yada salsaq, 70-ci illrd mn burada dflrlolmuam. Ondan sonrak dvrd bu zavodun n qdr bydyn, inkiaf etdiyini ham grbilr. Bax, mnim bu gn sizinl grdym, topladnz bu sex 70-ci illrin bhrsidir.slind bu sexin z el bir zavoddur, byk snaye mssissidir. Ancaq yenilik tkc bu sexdeyil. Bilirsiniz ki, kemi zavodun sasnda 70-i illrd burada ox byk bir zavod tikilib.Bunlarn hams Azrbaycan Respublikasnn, onun iqtisadiyyatin, snaye potensialnn inkiafetmsi n grln tdbirlrin nticsidir. Eyni zamanda btn bunlar Azrbaycann neftsnayesinin inkiaf etmsi, ninki Azrbaycann, o dvrd btn Sovetlr ttifaqnn neftsnayesinin tlbatn dmk, qurular, manlar, neft avadanl yaratmaq n tikilmi, isalnm sexlrdir.

Bu gn mn byk sevinc hissi il, byk mmnuniyytl bunlar seyr edirm v o illrdgrlm ilrin nec byk hmiyyt malik olduunu bir daha qeyd edirm.

Bilirsiniz ki, Azrbaycann manqayrma snayesi kemi Sovetlr ttifaqnda btn neftmanqayrmasnn mrkzi idi. O dvrlrd, o cmldn 70-80-ci illrd Sovetlr ttifaq neftsnayesinin neftxarma avadanlna tlbatnn 70-80 faizini Azrbaycann manqayrmazavodlar dyirdi. Ona gr d biz hm Azrbaycann neft snayesini inkiaf etdirmk n,hm d o dvrd mnsub olduumuz dvltin - Sovetlr

______________Milli Kitabxana______________

40

ttifaqnn neft snayesinin inkiaf n neft manqayrma zavodlarmzn yenidn qurulmasnaox byk sylr gstrdik. Byk ilr grld. Sttarxan adna zavod kimi, "Bak fhlsi"adna v digr zavodlar da demk olar ki, yenidn quruldu.

Bunlarn hams o dvrd grln ilrdir. Qeyd etdiyim kimi, btn bunlar o dvrdSovetlr ttifaq neft snayesinin tlbatn dmk n lazm idi. Amma eyni zamanda o vaxtda biz irliy, Azrbaycann glcyin baxrdq. O dvrd Azrbaycan xalqnn glcyi nSovetlr ttifaqnn, Sovet dvltinin imkanlarndan, mrkzldirilmi vsaitindn,texnologiyasndan istifad edrk respublikamzn zavodlarn yenidn qurmaq n lazmiavadanlq, avtomat xtlr alb gtirdik. Bu bard indi burada zavodun direktoru da mlumatverdi. Siz d yax bilirsiniz ki, o vaxt biz sovet dvltinin imkanlarndan ox smrli istifadetmiik. O zaman biz bu tdbirlri grrkn Azrbaycann glcyi n byk snayepotensial yaratmaq istyirdik. Allaha krlr olsun ki, biz onu yarada bilmiik.

ndi hm Sttarxan adna zavodda, hm d Azrbaycann digr neft manqayrmazavodlarnda istehsal olunan avadanla, manlara ninki Rusiyada, dnyann baqa lklrindd ox byk tlbat vardr. Gman edirm ki, bel bir iqtisadi, snaye potensial mstqilAzrbaycann bu gn n ox grklidir.

Bilirsiniz ki, Azrbaycann neft srvtlri bykdr. Bunlar 150 ildn oxdur ki, snayesulu il istismar olunur. Ancaq neft yataqlarnn glckd d istismar olunmas, Azrbaycanabhr vermsi, xeyir gtirmsi xalqmz n, glck nsillr n byk srvtdir.

Biz son vaxtlarda Qrb dvltlrinin neft irktlri il danqlar aparrq. Azrbaycann neftyataqlarnn Qrbin neft irktlri il mtrk istismar edilmsi bard tdbirlr grrk. Bizrespublikamzn neftxarma, neft emal snayesinin byk perspektivlri olduunu grrk.Bunlarn hamsn tmin etmk n sizin Sttarxan adna manqayrma zavodunun,respublikamzn digr neft manqayrma zavodlarnn ox byk glcyi, hmiyyti vardr.

Bax, 70-ci illrd bunlarn hamsn nzr alaraq, qabaqcadan grrk bu addmlar atmq.Sizin Sttarxan adna neft manqayrma zavodunuz indi masir texnoloji, texniki tlblruyun olan gzl bir snaye mssissidir.

Biz o vaxt bu ilri grrkn hmin tdbirlrl hr eydn vvl Azrbaycan vtndalarnn,xalqmzn rifah halnn yaxladrlmasna ynldiln tdbirlr kimi mul olurduq. Kemidburada ilmi mhndislr, texniklr, fhllr yax bilirlr ki, 30 il, 40 il, yaxud da el 20 ilqabaq bu zavodda almaq n qdr tin idi. Proseslr avtomatladrlmamd, ilrin oxu lil grlrd. Biz bunlarn hamsn aradan ktrmk, neft manqayrma zavodunda elmi-texniki trqqini ttbiq etmk, mssisd alan mhndis, texnik v xsusn fhllrinmyini smrldirmk, onlarn i raitini ynglldirmk v glirlrini artrmaq nburada ox ilr grdk. Grdynz bu raitin yaradlmas, - tkc binann

______________Milli Kitabxana______________

41

tikilmsi, sexlrin yaradlmas yox, hm d yeni texnologiyann, yeni avadanln alnbgtirilmsi byk bir addm, nailiyyt idi. Btn bunlar mhz bizim Azrbaycan fhllrinin,snaye mkilrinin iini ynglldirmk, onlarn rifah haln yaxladrmaq n idi.

Bu tarixi dvr yada salaraq mn Sttarxan adna zavodun yz illik faliyytin qiymtvermk istyirm. Mssis yaranandan indiydk burada Azrbaycann fdakar texniklri,mhnlislri ilyiblr. 1941-45-ci illrd, kinci dnya mharibsi dvrnd mssisninbyk xidmtlri olub. O vaxt bu zavod cbhy silah, sursat vermk n byk faliyytgstrib. Bunlarla yana, zavodun respublikamz qarsnda, xalqmz qarsnda n bykxidmti, bhsiz ki, Azrbaycann neft snayesinin inkiaf il baldr. Ona gr d zavodyaranan gndn indiydk burada ilmi, mssisnin inkiaf n mk srf etmi btnnsillr bu gn minntdarlm bildirmk istyirm. Bildirmk istyirm ki, yz illik tarixiolan bu zavod glckd d Azrbaycann snaye mssislri n nmun olacaq.

Zavodumuzun kollektivinin baqa bir xsusiyyti, xarakterik chti d var. O da bundanibartdir ki, mssisnin kollektivi respublikamzn hyatnda prinsipial mvqe tutmu, hmid, hm texnika v texnologiyann inkiafnda, hm d Azrbaycann ictimai-siyasi hyatndahmi nd getmidir.

Bildiyiniz kimi, 1988-ci, blk d 87-ci ild respublikamzn, xalqmzn bana blalargldi. Ermnistan trfindn Azrbaycana qar qsbkarlq niyytlri meydana xd. Ermnimilltilri, Ermnistan Azrbaycann torpaqlarn ial etmk niyytin dd v bununnticsind d Dalq Qaraba mnaqisi yarand. O dvrdn Azrbaycan byk tinliklririsinddir. Ermni qsbkarlar Azrbaycan razisinin bir qismini, Dalq Qaraba lkeirmy chd gstrmi v tssf ki, myyn sbblr zndn bu proseslr Azrbaycanazrr vurmu, torpaqlarmzn bir hisssi Ermnistan silahl qvvlrinin ial altnadmdr.

O dvrd Azrbaycanda milli azadlq hrkat inkiaf etmy balamdr. Bu, o vaxtkmrkzin sovet dvlti rhbrlrinin Azrbaycana daltsiz mnasibti il laqdar olmudur.Milli azadlq hrkat ayr-ayr dmn qvvlrin Azrbaycan paralamaa, onun torpaqlarnnbir hisssini lindn almaa ynldiln sylrin mqavimt gstrmk, etiraz etmk nmeydana glmidir. Azrbaycan milli azadlq hrkatnn ilk addmlar Sttarxan adna zavodunkollektivinin, burada alan qeyrtli, namuslu, vtnprvr Azrbaycanllarn tbbs ilatlmdr.

Yax mlumdur ki, Azrbaycann mstqilliyi, respublikamzn razisinin, srhdlrinintoxunulmazl urunda xalqmzn mbarizy qalxmasnn tbbskarlar mhz Sttarxanadna zavoddan idilr.

______________Milli Kitabxana______________

42

Bilirsiniz ki, o vaxt mn Azrbaycanda yaamrdm. Ancaq respublikamzdan uzaqda olsamda o dvrd Azrbaycann fhllrinin, bu zavodun csartli, qeyrtli, Vtnini sevnadamlarnn torpa, Vtni qorumaq n ayaa qalxmasn, mitinqlr keirmsini, etiraznbildirmsini hmi bynmim. Hmin gnlr sizin zavodun tarixinin parlaq shiflridir. Odvrd xalqmzn milli azadl, Azrbaycann dvlt mstqilliyi urunda, torpaqlarmznbtvly, srhdlrimizin toxunulmazl urunda mbariz aparm, hlak olmu adamlarnfaliyytini yksk qiymtlndirirm v indi d bu zavodda alan, yaxud baqa yerd faliyytgstrn gnclrin hamsna minntdarlm bildirirm.

Alt ildir respublikamz mharib raitind yaayr. Ermni iallarnn tcavznticsind Azrbaycan mhariby clb edilmidir v altnc ildir ki, Qaraba blgsindsrhdyan rayonlarmzda mharib gedir. Bu dvrd Azrbaycan xalq z torpan mdafiedrk hidlr vermidir. Sizin zavodun kollektivindn d cbhy gedrk dmnl vuruanv hid olan adamlar var. Ona gr d bu yubiley gnnd mn Azrbaycann mstqilliyi,milli azadl, razi btvly urunda mbariz apararaq hid olanlarn hamsnn xatirsinidrin ehtiramla yad edirm. Xahi edirm hidlrin xatirsini bir dqiqlik skutla yad edk.

Bildiyiniz kimi, mharibni qurtarmaq, mnaqini slh yolu il aradan qaldrmaq n sonvaxtlar bir ox siyasi, diplomatik addmlar atmq v bu faliyytimizi davam etdiririk. Bizimbu faliyytimiz nticsind mayn 12-dn cbhd atks nail olmuuq. Lakin bu o demkdeyildir ki, mharib qurtarmdr. Yox. Biz sadc olaraq, beynlxalq tkilatlarn -BMT-nin, ATM-in, onun Minsk qrupunun vasitsil, bu msld fal vasitilik roluoynayan Rusiyann, baqa byk dvltlrin vasitiliyindn istifad edrk atindayandrlmasna nail ola bilmiik. ndi mhariby son qoymaq n ciddi slh danqlaraparrq. Bu danqlarda is bizim rtlrimiz mlumdur: ermni iallar zbt olunmu btntorpaqlarmzdan xarlmal, qaqnlar z yerlrin qaytarlmal, mstqil dvlt kimiAzrbaycann razi btvly, srhdlrinin toxunulmazl tmin edilmlidir. Biz danqlarbu rtlr daxilind aparr v alrq ki, buna nail olaq.

Ancaq eyni zamanda ordumuz daim hazr olmaldr. Xalqmz bilmlidir ki, biz hlmharib raitindyik, torpaqlarmz etibarl kild mdafi etmk n bundan sonra da oxi grmliyik v gr slh danqlar bir ntic verms, ermni iallar yen d atbalasalar onlara layiqli cavab verilmli, ial edilmi torpaqlarmz azad olunmaldr. Ona grsiz d bilmlisiniz, btn Azrbaycan vtndalar da bilmlidirlr ki, arxaynlamaa sasyoxdur. ndi biz btn imkanlardan istifad etmliyik ki, Azrbaycann torpaqlar etibarlmdafi olunsun.

Mn dflrl demim, bu gn sizin qarnzda bir daha

______________Milli Kitabxana______________

43

tkrar edirm: biz mharib istmirik, Ermnistann torpaqlarna gz dikmmiik. Biz ztorpaqlarmz, z razimizi, z Vtnimizi qoruyuruq. Biz baqa lklrin, xsusn dErmnistann bir qar da olsun torpan istmirik, ancaq z torpaqlarmzn hamsn geriqaytarmalyq. Bu, bizim mqdds vzifmizdir v bu yolla axra qdr gedcyik.

Bilirm ki, sizin zavoddan da cbhd vuruan, hrbi xidmt arlan gnclr var. Gmanedirm ki, zavodunuz Azrbaycann mdafi qdrtini mhkmlndirmk, AzrbaycanOrdusunu gclndirmk n bundan sonra da btn imkanlarn srf edck, kemid olduukimi, Azrbaycann mstqilliyi, razi btvly, xalqmzn xobxt glcyi urundambarizd daim n crgd olacaqdr.

Bilirm ki, zavodunuzun iind bzi tinliklr var. stehsal etdiyiniz bzi mhsullaristdiyiniz kimi sata, baqa yerlr gndr bilmirsiniz. Baqa tinliklriniz d var. Ancaq onuda bilirik ki, zavodunuzda el tcrbli, bilikli, bacarql mtxssislr, mhndislr, texniklr,fhllr, idaretm iilri toplamdr ki, onlar btn bu tinliklri aradan qaldracaqlar.

ndi respublikann iqtisadiyyat drin bhran keirir. Son illrd respublikada kedn dadcproseslr, mharib iqtisadiyyata byk zrb vurmudur. Bu vziyytdn xmaq n biz birox tdbirlr grrk. yunun 15-d mn yeni bir frman imzalamam. Siz zhmt adamlarbilmlisiniz ki, bizim btn faliyytimiz respublikan bu bhran vziyytindn xarmaaynldilmidir. Biz bu yolla gedirik v gedcyik.

Bilin ki, yaman gnn mr az olar. Biz bu ar vziyytdn xacaq. Ancaq n balca,mhm msl, n sas vzif respublikan mharib vziyytindn xarmaqdr. Ona gr bizhammz btn bu zab-ziyyt dzmli, respublikamz mharibdn xarmal, xalqmznxobxt glcyi n sas yaratmalyq. Sizi min etmk istyirm ki, biz bu sahd ox cidditdbirlr grrk. Mn respublikann xobxt glcyini grrm v min ola bilrsiniz ki, bizbunlarn hamsna nail ola bilcyik.

Azrbaycan xalq dzml, dyantli xalqdr. Sizin hamnza daha da dzmllk,dyantlilik arzulayr, hamnz milli hmryliy, milli birliy dvt edirm. Respublikann buar dvrnd ham birlmli, hr yerd - hm cbhd, hm arxada ham bir istiqamtd -Azrbaycann mstqilliyini daha da mhkmlndirmk, razi btvlyn tmin etmk,respublikan mharib vziyytindn, Azrbaycan xalqn ar sosial-iqtisadi bhrandanxarmaq istiqamtind faliyyt gstrmlidir. Bundan tr lazmi tdbirlr grlr vgrlckdir.

Zavodumuzun 100 illiyi mnasibtil sizi tbrik edir, bu dvrd mssisd alm btnnsillrin nmayndlrin dvlt adndan minntdarlm bildirirm. Bu gn zavodda alanbtn kollektiv dvlt adndan tkkr edir, hamnza cansal, xobxtlik arzulayram. Saolun.

______________Milli Kitabxana______________

44

XALQ AR XLL RZA ULUTRKLVDALAMA MRASMND IXI

24 iyun 1994-c il

Ar dvrd yaayan Azrbaycan bu gn byk bir matm brnmdr. XX srdAzrbaycann grkmli simalarndan biri - air, yaz, filosof, alim, xalq azadl urundafdakar mbariz, byk vtnda Xlil Rzan itirmiik. Bu, byk itkidir. Son illr xalqmzfacilr irisind yaayr. Lakin Xlil Rza kimi xsiyytlr, byk insanlar xalqmz daimruhlandrm, mbarizy dvt etmi, milli azadlq urunda z mbarizsi il nmungstrmilr.

Xlil Rzann Azrbaycan xalq qarsnda xidmtlri vzsizdir. Onlar he vaxtunudulmayacaq. Xlil Rza xalqmza byk dbi irs qoymu, mdniyytimizi,dbiyyatmz znginldirmidir.

Xlil Rza Azrbaycan xalqnn milli azadlq urunda mbarizsinin n crglrind getmi,bu mbarizy qalxm gnclrimiz hm alim, hm air kimi, hm d hrmtli bir insan kimirnk olmudur. O, daim Azrbaycann mstqilliyi duyular il yaam, hyatnn urluhisssini buna nail olmaa srf etmi, byk xidmtlr gstrmidir. Allaha krlr olsun ki, o,Azrbaycann mstqilliyinin ahidi olmu, bunu grmdr. Xlil Rza bir vtnda, bir insankimi btn xsusiyytlri il hmi sevilmidir. Mn daim onun yaradclna, insanlna,vtndalna, n ox da csurluuna, yilmzliyin, z ideyalarndan dnmzliyin hrmtetmim, onu yksk qiymtlndirmim. Ona gr d bu itki btn Azrbaycan xalq kimi,mnim n d byk bir itkidir. Gman edirm ki, Xlil Rzani parlaq hyat, onun bykvtndal, milli azadlq urunda mbarizliyi btn azrbaycanllar n nmun olacaqdr.minm ki, Xlil Rza Azrbaycan xalqnn qlbind daim yaayacaqdr.

Mn bu gn Xlil Rzann cnazsi qarsnda ba yirm. Allah ona rhmt elsin. Mnonun ailsin basal verirm. Bu byk itki mnasibtil btn Azrbaycan xalqnabasal verirm. Banz sa olsun. Allah xalqmza sbirlr versin. Allah Xlil Rzaya rhmtelsin.

______________Milli Kitabxana______________

45

YAZII HSEYN MMMDL OLUBRAHMOVA

Hrmtli Hseyn brahimov!

Sizi anadan olmanzn 75 illiyi mnasibtil smimi qlbdn tbrik edir, siz cansal vuzun mr arzulayram.

Qrx illik yaradclnzn bhrsi olan dbi srlriniz oxucularnzn ideya-mnvitrbiysind byk hmiyyt ksb etmi, gnclr saf duyular, bri hisslr alam, mdrikziyal mvqeyiniz Siz hrmt gtirmidir.

Sizi yubileyiniz mnasibtil bir daha tbrik edir v dbi yaradclnzda yeni-yeniuurlar dilyirm.

HEYDR LYEV

Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti26 iyun 1994-c il

______________Milli Kitabxana______________

46

RAN SLAM RESPUBLKASINA RSM SFRZAMANI RAN XARC LR NAZRLYNNSYAS ARADIRMALAR MRKZNNDPLOMATK KURSLARINDA THSLN BAAATDIRMI MDAVMLR QARISINDAIXI

2 iyul 1994-c il

ran slam Respublikasnn xarici ilr naziri hrmtli li kbr Vilayti!Siyasi aradrmalar mrkzind alan hrmtli mllimlr v diplomatlar!Hrmtli cnablar v xanmlar!ran slam Respublikasna sfrimin son gnnd burada sizinl bir yerd olmamdan ox

mmnunam v hamnz Azrbaycan xalq adndan, z admdan salamlayram.Bu gn burada mhm bir hadis ba verir. Azrbaycann xarici ilrl mul olan bir qrup

mtxssisi burada thsili bitirdiklri haqqnda myyn sndlr alr. Mn bu hadisninitiraks olduumdan ox mmnunam. Siyasi aradrmalar mrkzinin diplomatik kurslarnbitirn Azrbaycandan glmi mzunlar tbrik edir, rann Xarici lr Nazirliyinrespublikamza gstrdiyi bu yardma gr tkkrm bildirirm.

ran slam Respublikasnn prezidenti hrmtli Haimi-Rfsncaninin dvti il mndrdnc gndr ki, randa rsmi sfrdym. Burada bizim ox faydal grlrimiz olub vbel hesab edirm ki, bu sfr ran slam Respublikas il Azrbaycan Respublikas arasndamnasibtlrin glck inkiaf n mhm mrhldir.

Bildiyiniz kimi, Azrbaycan z mstqilliyini ox gec - yni bir-iki il bundan vvlqazanbdr. Respublikamz mstqil bir dvlt kimi dnya birliyind z yerini tutmaqdadr. Budvrd Azrbaycan ox ar tinliklrl rastlab, Ermnistan trfindn hrbi tcavz mruzqalb. Alt ildir ki, Azrbaycan mharib raitinddir. Ermnistan silahl qvvlri AzrbaycanRespublikasnn razisinin yzd iyirmi hisssini ial edib. Azrbaycann bu mntqlrdyaayan vtndalar qaqn db. Bir milyondan artq azrbaycanl z yerini-yurdunu, evini-eiyini itirib qaqn vziyytind yaayr.

Respublikamzn mharib raitind olmas mstqil Azrbaycann hyatnda byktinliklr yaradb. Bununla laqdar ran slam Respublikasnn Azrbaycana gstrdiyiyardma gr, rann Xarici lr Nazirliyinin bu sahdki faliyytin gr mn z tkkrmbildirirm. Burada, Xarici lr Nazirliyind olduum n Azrbaycann xarici siyastihaqqnda bir ne klm demk istyirm.

______________Milli Kitabxana______________

47

Azrbaycan mstqil dvltdir v z mstqilliyini he vaxt ldn vermyckdir.Azrbaycan 70 ildn ox mddtd kommunist rejimi, sosializm raitind yaamdr.Azrbaycan xalq, respublikamz indi bu rejimdn, bu ideologiyadan imtina edrk z hyatn,taleyini tarixi, mnvi nnlri sasnda, Allahn buyruu il qurmaq, hll etmk istyir.Azrbaycan mstqillik yolu il gedir, demokratik hquqi dvlt qurur, respublikada daxilisiyast Azrbaycanda Demokratik proseslri inkiaf etdirmk, siyasi plralizm yol amaq,iqtisaliyyat bazar mnasibtlri yolu il aparmaq mqsdlrin, yni khn rejimdn tamamilimtina olunmasna xidmt edir. ndi biz keid dvrndyik.

Bu dvrn tinliklri oxdur. minm ki, biz bu keid dvrn tb kecyik vAzrbaycan z hyatn dnyann sivilizasiyal lklrind ld olunmu nailiyytlrindnistifad edrk quracaqdr.

Azrbaycann xarici siyasti azad v mstqildir. lkmiz btn dnya dvltlri naqdr. Biz Azrbaycann mstqilliyini tanyan, onun mnafeyin toxunmayan, lkmizmsbt mnasibt gstrn hr bir dvltl laqlr qurmaa hazrq v bel laqlr qururuq.

Azrbaycan btn lklrl ikitrfli, qarlql surtd faydal laqlr qurmaq yolu ilgedir v bu yolu davam etdirckdir. Azrbaycan z xarici siyastind qonu dvltlrllaqlrin genilnmsin ox byk fikir verir. Qonu dvltlrl Azrbaycann tarixi laqlrisx olduuna gr lkmiz hmin mnasibtlrin bundan sonra da inkiaf etmsin alr.

Azrbaycanla ran arasndak mnasibtlr drin kklr malikdir. Bizim xalqlarmz srlrboyu brabr yaam, bir yerd olmular. Bizim tarixi, mnvi dyrlrimiz eynidir. Bizhammz, yni ran v Azrbaycan xalqlar slam almin mnsub olan xalqlardr. slamalminin dyrlri bizim n zizdir, mhtrmdir. Biz bu dyrlri z hyatmzda bundansonra da brqrar edcyik. Elmi, mnvi, mdni laqlrimiz bizi tarix boyu birldirib.Azrbaycan Respublikas il ran slam Respublikasnn ox byk srhdi var. Bunlar nzralaraq Azrbaycan ran slam Respublikas il dostluq, qardalq laqlrini inkiaf etdirmkzminddir.

Dorudur, bu laqlrl son vaxtlar myyn soyuqluq ml glib, ancaq biz bunlararadan qaldrmq v qaldrrq. ran slam Respublikasnn prezidenti Haimi-Rfsncani kenilin oktyabr aynda Azrbaycanda rsmi sfrd olandan sonra bu laqlr msbt istiqamtdinkiaf edir v biz bunu davam etdircyik. Mhz buna gr d mn ran slam Respublikasnnprezidenti Haimi-Rfsncaninin dvtini qbul edib buraya glmim v burada grdymzilr, aparlan danqlar onu gstrir ki, biz dz yoldayq v bu yolla da gedcyik. Tam minola bilrsiniz ki, ranla Azrbaycan arasnlak dostluq, qardalq laqlrinin inkiaf etmsi nbiz btn sylri gstrcyik. Mn bir prezident kimi, bu siyastin tminats kimi xedirm.

______________Milli Kitabxana______________

48

Azrbaycan digr qonu lklrl d dostluq laqlrini davam etdirir. Bu baxmdanGrcstanla laqlrimiz dostluq xarakteri dayr. Rusiya il laqlrimizd vvllr myyntinliklr olmudu, inli bunlar aradan qaldrlr v laqlrimiz msbt istiqamtd inkiaf edir.Trkiy il Azrbaycan arasndak dostluq, qardalq laqlri inkiaf edir v inkiaf edckdir.Azrbaycan Avropa v dnya lklri il qarlql surtd faydal laqlri inkiaf etdirckdir.Bu, bizim xarici siyastimizin sas prinsiplridir v biz bunun sasnda irliy gedcyik.

Bunlarn hamsn siz atdraraq bir daha demk istyirm ki, Azrbaycanla ran arasndakmnasibtlr xsusi xarakter dayr. Mni bu sfrd Azrbaycann grkmli simalar -alimlri, yazlar, siyastl mul olan xslri mayit edirlr. Onlarn ksriyyti busalondadr. Onlar Azrbaycann tarixi, qdim dbiyyat il mul olan, byk srlr yazmadamlardr. Elmi il, yaradclq ilri il mul olan xslr hmi Azrbaycanla ranarasnda, xalqlarmz arasnda dostluq, qardalq laqlrini v tarixi kklrimizin birliyinithlil edrk z srlrind ks etdirmilr. Bel hesab edirm ki, onlar hmin sahdkifaliyytlrini bundan sonra da davam etdircklr. gr kemid onlar ox byk manelrkerk elmi tdqiqat ilri aparmlarsa, indi rann qaplar Azrbaycan n,Azrbaycann qaplar is rann alimlri, airlri, yazlar, tdqiqatlar, diplomatlar naqdr. Hr iki trf bu imkanlardan istifad edib xalqlarmzn bir-birin yaxnlamasna sygstrmlidir. Mn minm ki, Azrbaycan trfindn bel sylr gstrilckdir.

Bizim n byk problemimiz Ermnistan silahl qvvlrinin Azrbaycana tcavzdr. Butcavz davam edir, Azrbaycan torpaqlar ial edilir. al olunmu razilrimizd ermnisilahl qvvlri Azrbaycann milli, mnvi srvtlrini, slam almin aid olan tarixi abidlrivhi