chrzeŚcijaŃska polemika z astrologiĄ nowej ery -...
TRANSCRIPT
PAPIESKA AKADEMIA TEOLOGICZNA W KRAKOWIE
WYDZIA TEOLOGICZNY
PAWE STEFAN PASZYN
ASTROLOGIA W NEW AGE CHRZECIJASKA POLEMIKA Z ASTROLOGI
NOWEJ ERY
Krakw 2003
Praca magisterska napisana na seminarium z katolickiej nauki
spoecznej pod kierunkiem Ks. prof. dra hab. Andrzeja
Zwoliskiego
- 2 -
Opis bibliograficzny pracy
Autor: Pawe Paszyn
Tytu: Astrologia w New Age. Chrzecijaska polemika z astrologi
nowej ery
Promotor: Ks. prof. dr hab. Andrzej Zwoliski
Miejsce: Papieska Akademia Teologiczna, Krakw
Rok: 2003
Liczba stron: 152 [w tym aneks: 9]
Abstrakt
W pracy omwiono zagadnienie astrologii i New Age w oparciu o katolick
nauk spoeczn. Celem pracy byo przedstawienie aktualnego problemu
wzrostu neopogastwa, praktykowaniu magii i wrbiarstwa, rnych form
szarlatanerii, w szczeglnoci astrologii. Podjto polemik z astrologi New
Age w oparciu o nauczanie Kocioa, filozoficzne spojrzenie na wiat oraz o
nauki szczegowe, kwestionujce wszelkie zabobony. Zwrcono uwag na
niebezpieczestwa wynikajce z zajmowania si pseudonaukami. Zastosowano
metod krytyczn analizy tekstw rdowych oraz metod spekulatywn.
Wykorzystano materiay rdowe i bibliograficzne polsko i obcojzyczne oraz
wiele artykuw zamieszczonych na stronach internetowych. W przygotowaniu
tego tematu posuono si ponad dwustu pidziesicioma pozycjami
poruszajcymi omawian tematyk. Prac wzbogacono rysunkami i tabelami
zamieszczonymi w aneksie.
astrologia
astronomia
ezoteryzm
neopogastwo
New Age
Opatrzno Boa
pseudonauka
szarlataneria
wrbiarstwo
zabobony
Sowa kluczowe
- 3 -
Spis tre ci
WYKAZ SKRTW ...................................................................... 4
WSTP ............................................................................................... 5
ROZDZIA I: Przedstawienie Ruchu Nowej Ery
1. Pochodzenie i rozwj ..................................................................... 9 2. Prba zdefiniowania RNE ............................................................. 21 3. Prezentacja New Age Movement .................................................. 27 4. Duchowo Nowej Ery .................................................................. 35 5. Ruch Nowej Ery w Polsce ............................................................. 39 6. Cele i znaczenie New Age ............................................................. 41 ROZDZIA II: Astrologia w New Age
1. Historia wierze astrologicznych ................................................... 44 2. Gwne zaoenia i fundamenty ideowe ........................................ 56 3. Nowa koncepcja astrologii w New Age ......................................... 59 4. Opozycja Ery Ryb wobec Ery Wodnika ........................................ 69
ROZDZIA III: Polemika z astrologi
1. Nauki cise wobec astrologii ....................................................... 79 2. Filozoficzne spojrzenie na wiat ................................................... 97 3. Teologiczna nauka o Opatrznoci Boej ...................................... 105 4. Zagroenia zwizane z astrologi ................................................. 119 ZAKO CZENIE ............................................................................ 127
BIBLIOGRAFIA ............................................................................ 130 ANEKS
1. Symbole New Age ........................................................................ i 2. Astrologia ...................................................................................... iv
- 4 -
Wykaz uywanych skrtw
BC Before Christ lata przed narodzeniem Chrystusa
BF Breviarium fidei. Wybr doktrynalnych wypowiedzi Kocioa, [oprac.] S.
Gowa, I. Bieda, wyd. w. Wojciecha, Pozna 1988
Dn Ksiga Daniela
DS H. Denzinger, A. Schnmetzer, Enchiridion symbolorum, definitionum et
declaratiorum de rebus fidei et morum (wydanie XXXI, z 1961r.)
Flp List do Filipian
FR Encyklika Jana Pawa II Fides et Ratio
Hbr List do Hebrajczykw
Iz Ksiga Izajasza
Jr Ksiga Jeremiasza
KDK Konstytucja duszpasterska w Kociele w wiecie wspczesnym Gaudium et
spes
KKK Katechizm Kocioa Katolickiego
KO Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Boym Dei verbum
Kol List do Kolosan
1Kor Pierwszy List do Koryntian
KPK Kodeks Prawa Kanonicznego
Kp Ksiga Kapaska
k Ewangelia w. ukasza
Mdr Ksiga Mdroci
Mt Ewangelia w. Mateusza
NT Nowy Testament
NUK Nauczycielski Urzd Kocioa
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Ed. J. Migne, Paris 1890
Ps Ksiga Psalmw
Pwt Ksiga Powtrzonego Prawa
Rdz Ksiga Rodzaju
RNE Ruch Nowej Ery (New Age)
ST Stary Testament
Syr Ksiga Mdroci Syracha
- 5 -
Wstp
Problem astrologii w dzisiejszych czasach pojawia si czsto w rnych
zagadnieniach spoeczno kulturowych. Astrologia w New Age jest tematem
wanym i aktualnie czsto podejmowanym. Zagroenia wypywajce z astrologii
s zazwyczaj ignorowane i lekcewaone. Dua cz spoeczestwa posiada
znikom wiedz na jej temat, niezgodn z prawd i osigniciami nauk
empirycznych. Niebezpieczestwa zwizane z pseudonauk, jak jest astrologia,
pocigaj za sob skutki na paszczynie duchowej i s barykad na drodze do
Boga. Nasilaj si take praktyki pogaskie, bazujce na doktrynach New Age.
Wedug ankiety Gallup`a, w ostatnim wieku wiara w astrologi powikszya si
o okoo dwudziestu pi procent1.
Problematyka New Age wykracza ku przyszoci. Nowy Wiek to
niewiadoma, nowa perspektywa, w ktrej zagroeniem bdzie manipulacja
ludzkoci. Ta niewiadoma jest najbardziej interesujca, wzmaga siy twrcze i
budzi ufno w moc czowieka. Nowy Wiek wie si z now duchowoci. W
pewnym momencie nie zadowala to, co dotychczas funkcjonowao i sprawdzao
si w codziennym yciu. Nowa rzeczywisto stawia nowe wyzwania.
Zwaszcza, e zmiany s coraz szybsze, a nasza wiadomo musi za nimi
nada2.
Zjawisko odradzajcych si trendw neopogastwa zasuguje na
szczegln uwag socjologw, filozofw, a zwaszcza teologw, ktrzy z
powoania maj broni chrzecijaskich wartoci oraz doszukiwa si prawdy o
otaczajcym nas wszechwiecie, wynikajcej z Boego Objawienia i rozwoju
nauk szczegowych. Wiara i rozum, zgodnie z nauczaniem papiea Jana Pawa
II, powinny si nawzajem przenika, uzupenia i pomaga w dojciu do
kontemplacji prawdy3. Fakt wzrostu tendencji neopogaskich, powrotu magii,
1 Zob. Http://www.skepdic.com/astrolgy.html, luty 2003. 2 M. Goaszewska, Wprowadzenie, w: Oblicza nowej duchowoci, wyd. UJ, Krakw 1995, s.7. 3 Zob. Jan Pawe II, Fides et Ratio. Encyklika o relacjach midzy wiar a rozumem, wyd. M, Krakw, s. 5.
- 6 -
okultyzmu, zjawisk irracjonalnych w dzisiejszych czasach domaga si nowych
opracowa i analiz. Przedstawienia i omwienia powyszych tematw powinny
sta si podstaw do wyrobienia opinii w tej dziedzinie. Dlatego przedmiotem
rozwaa tej pracy staa si astrologia rozwijajca w obrbie Ruchu Nowej Ery.
Nietrudno zgodzi si ze zdaniem czowieka, ktry od lat zajmuje si
tym ruchem Bartomieja Dobroczyskiego, i przed badaczami zjawisk tego
ruchu rysuje si nader trudne zadanie4. wiadomo tego, wpyna na moj ch
znalezienia zwizkw przyczynowo-skutkowych pomidzy astrologi, a New
Age. W trakcie zbierania materiaw do opracowywanego tematu, posuono si
wyborem wartociowej literatury ukazujcej racje obu stron w chrzecijaskiej
polemice z astrologi Nowej Ery. Nie sposb zaznajomi si ze wszystkimi
pozycjami wydawniczymi, czy mie dostp do caoci literatury, ze wzgldu na
zasig opisywanych zjawisk. Bibliografia pracy zawiera nie tylko pozycje
ksikowe, ale take artykuy i niektre informacje zamieszczone w internecie
oraz wykorzystano w syntezach elementy oparte na dokumentalnych programach
telewizyjnych. W swoich analizach opieram si gwnie na wybranych
materiaach rdowych i na materiaach pomocniczych, ktre byy dostpne w
jzyku polskim i angielskim. Uczestnictwo w sympozjum O radiestezji,
astrologii, pseudonauce i zagroeniach duchowych przy Uniwersytecie
Gdaskim, a take osobiste spotkania i rozmowy, zwaszcza z dr fizyki
Kazimierzem Urbaczykiem i byym astrologiem Jarosawem Olszewskim,
autorem ksiki pt. Oblicza astrologii, pomogy mi w zrozumieniu tego tematu
i ujawnieniu wanych problemw wynikajcych z zajmowania si astrologi i
pseudonaukami. Temat tej pracy jest niezwykle aktualny i potrzebny w
nawietlaniu dzisiejszych spoecznych problemw.
Majc na uwadze wspominane niedogodnoci, wynikajce z bogactwa
literatury, posuono si metod krytycznej analizy tekstw rdowych oraz
metod spekulatywn, ktra prowadzi do szczegowych wnioskw na drodze
analizy i porwnania poj, sdw i zda, a nie tylko faktw i dokumentw.
Obrana przeze mnie opcja, mimo trudnoci, zostaa dostosowana do
4 B. Dobroczyski, New Age, wyd. Znak, Krakw 1997, s. 138.
- 7 -
merytorycznej czci niniejszej pracy, za jzyk pracy, mimo wielu
obcojzycznych zwrotw i nazw wasnych, pozosta oryginalny, zgodny z
normami jzyka polskiego.
Struktura pracy obejmuje trzy rozdziay. Rozdzia pierwszy przedstawia
oblicze Ruchu Nowej Ery, jego pochodzenie oraz denia rnymi metodami do
postawionego sobie celu. Ta prezentacja ma za zadanie przedstawi czytelnikowi
jasny obraz i zagroenia, jakie kryj si pod terminem New Age. Mimo
niewygody w okreleniu jego wiatopogldu, mona okreli za kardynaem
Danneelsonem5, cztery filary, na ktrych opiera si ten nowy spoeczny ruch. S
to: podbudowa naukowa, inspiracje religiami Wschodu, nowa psychologia oraz
astrologia z elementami okultystycznymi. Jednym z fundamentw New Age jest
wanie astrologia. Dlatego ona sama jest gwnym tematem drugiego rozdziau.
w rozdzia przedstawia histori astrologii i jej konotacje z okultyzmem i
ezoteryk na przestrzeni wiekw. Ukazane s w nim gwne zaoenia i idee
astrologiczne, a dla poszerzenia wiedzy czytelnika, opis strukturalny
horoskopw. W tym te rozdziale s ukazane gbokie powizania dzisiejszej
astrologii z Ruchem New Age. Cech istotn w New Age jest zmiana
wiadomoci, paradygmatu w przejciu do nowej ery, opartej na astrologicznym
systemie. Astrologia nadaje ton i kierunek Ruchowi Nowej Ery oraz jest
niezbdnym narzdziem do szerzenia neopogastwa w dzisiejszym wiecie. Te
wszystkie tezy i koncepcje astrologii w New Age przedstawione w dwch
pierwszych rozdziaach, w ostatnim, trzecim rozdziale tej pracy, s wykorzystane
w polemice z dzisiejsz wiedz opart na przesankach racjonalnych i
empirycznych oraz radykalnej nauce biorcej swe rdo w objawieniu Boym,
zawartym w Pimie w. i w Tradycji Kocioa Rzymskiego. Ostatni rozdzia
ukazuje saboci i zagroenia astrologii w New Age i nie wytrzymuje napicia
krytyki ze strony nauki i wiary. Dla lepszego zrozumienia tego tematu, w
ostatniej czci tej pracy umieszczono aneks, ktry zawiera interesujce
informacje jak: symbole Ruchu New Age i astrologiczne tabele wraz z
5 Zob. G. Danneels, Nowy ad. Nowa ludzko. Nowa wiara. New Age, wyd. M, Krakw 1992.
- 8 -
graficznym nawietleniem opisywanego problemu. Przez to poruszany temat
staje si bardziej klarowny i zrozumiay.
- 9 -
Przedstawienie Ruchu Nowej Ery ROZDZIA I
1. Pochodzenie i rozwj
Dubito ergo sum to twierdzenie, ktre czowiekowi towarzyszy przez cae
ycie. Ta myl zatrzymuje osob, a w konsekwencji podwaa i poddaje w
wtpliwo wszystko to, co otacza osob. Czowiek, bdc ukoronowaniem
wszystkich stworze i bytw, od pocztku wiata doszukiwa si nowych, innych
drg wasnej egzystencji. Nie jest on wyposaony w zdolno nieomylnoci czy
peny zmys logiki, dlatego te dochodzi take do obiektywnie absurdalnych
poj czy wnioskw. Historia ludzkoci zna rne rodzaje bdw i przypomina
je, by ich unikn, by tworzy lepsz przyszo.
Ruch Nowej Ery, stosunkowo niedawno powstay, opiera si na prastarej
tradycji kroczenia w niepewnoci i nieumiejtnoci uczenia si na bdach.
Aby naleycie zrozumie to i przyczyny powstania Ruchu Nowej Ery, a w
gwnej czci pracy umiejtnie rozwietli jeden z fundamentw tego ruchu,
jakim jest astrologia, naley doj do jej korzeni i zada sobie pytanie: skd si
dzisiaj wzi Ruch Nowej Ery i gdzie naley szuka jego pocztku? Te
postawione pytania s zbyt trudne z racji tego, czym cechuje si ten
konspiracyjny ruch. Jednake sprbujmy odpowiedzie na nie, wdrujc do
okresu Owiecenia, w ktrym wszelkie podstawowe moralne wartoci zostay
zakwestionowane. Owiecenie de facto byo midzy innymi epok buntu,
zacofania i magii, a swj punkt kulminacyjny osigno w filozofii Immanuela
Kanta, ktry z dewiz Sapere aude (miej odwag myle) wzbudzi wiadomo
mistyfikacji6 religii. Efektem dziaania wielu ludzi tego okresu, bya szeroko
pojta ateizacja7. Ci mistrzowie nowoytnego ateizmu8 byli zarodkiem do
6 Mistyfikacja celowe wprowadzenie w bd. 7 Por. J. Galarowicz, Na ciekach prawdy. Wprowadzenie do filozofii, wyd. PAT, Krakw, s. 466-467.
- 10 -
powstania obecnej i silnie postpowej sekularyzacji w obrbie New Age. Aby
czowiek mg y w peni swojego powoania, nie moe ogranicza si tylko do
sfery materialnej, widzialnej. Twrcy ateistycznych prawd starali si
wszelkimi sposobami wyrwa to, co duchowe z czowieka, a w zamian
serwowali ideologie ateistyczne. W konsekwencji tego czowiek mia zaj
miejsce Boga i sta si dla samego siebie swoim bogiem9. Ta idea nieustannie
rozwija si i zostaa w peni przejta w ruchu New Age.
Wielkie znaczenie na rozwj Ruchu Nowej Ery miaa epoka
modernizmu10, a zwaszcza wielki wczesny postp techniki i osigni na
paszczynie cywilizacji. Jednak obok progresu, jaki dokona si w szybkim
tempie, w dziedzinie nauk przyrodniczych, naley zauway osabienie jakoci
ycia moralno-duchowego. Haso tego okresu sztuka dla sztuki zawao
zakres wartoci ludzkich do samej sztuki, ktra bya pojmowana jako jedyna
autentyczna i niezagroona warto11. Z czasem w trwaniu w tych zaoeniach
zaczto doszukiwa si innych myli bliskich temu nurtowi. Postmodernistyczni
artyci Wielkiej Awangardy, przejli zasad penej wolnoci, dowolnoci
ksztatowania artystycznego - wszystko wolno, a wic nastpio pomieszanie
stylw, powrt do naiwnoci, zezwolenie na przesad i zminimalizowanie;
pikne jest to, co podoba si jednakowo schizofrenikom i wysublimowanym
znawcom sztuki poruszajcym si w wiecie codziennoci 12.
Czas postmodernizmu jeszcze gbiej siga w idee rozwoju nauki, jak i we
wntrze samego czowieka. Ten nowo ksztatujcy si styl ycia i mylenia
cechuje si negatywnym podejciem do roli ludzkiego rozumu. Zanegowanie
zdolnoci ludzkiego rozumu jest podstaw uprawomocnienia wieloci prawd i
zasad moralnych, odrzuceniem obiektywnego sensu rzeczywistoci, teologicznej
8 Naley tutaj przywoa kontynuatorw idei Owiecenia m.in. ojca nowoytnego ateizmu Ludwika Feurbacha, Karola Marksa, Zygmunta Freuda, Fryderyka Nietzsche`go czy Jean-Paul Sartre`a. 9 Por. Tame, s. 471-472. 10Modernizm to zbir kierunkw o charakterze indywidualnym, przeciwstawiajcych si pozytywistycznemu realizmowi i naturalizmowi na przeomie XIX i XX wieku. 11 Zob. Sownik poj filozoficznych, W. Krajewski [red.], wyd. Scholar, Warszawa 1996, s. 126-127. 12 M. Goaszewska, Wprowadzenie, w: Oblicza nowej duchowoci, wyd. UJ, Krakw 1995, s. 11.
- 11 -
wizji wiata, zanegowaniem zasad jednoci i uniwersalnoci oraz
deprecjonowaniem kulturowego i spoecznego wymiaru ludzkiego egzystencji13.
Warto zauway, e takie podejcie wyjtkowo sprzyjao w pniejszym
rozwoju RNE14. Naley odnotowa, e postmodernizm jest wiadom rezygnacj
z wikszoci wartoci bdcych istot w tradycji oraz kulturze europejskiej.
Odrzucenie prawdy (naczelnej normy i celu poznania), rozumu (fundamentu
ludzkiej wartoci i godnoci), dobra (celu ludzkich dziaa molarnych) i sensu
doprowadzio do osabienia zdolnoci samego poznania. Postmodernistyczna
destrukcja staa si zagroeniem dla cywilizacji15. Do zagroe
postmodernistycznych naley wliczy, jako pierwsze z nich utracon nadziej.
Postmodernizm krytykuje nowoytny racjonalizm. W nowoytnoci oczekiwano,
e czowiek moc swego rozumu jest w stanie opanowa natur i wykorzystywa
j do zaspokajania swych aspiracji. Tymczasem rozwj techniki, przynoszc
nasycenie zaledwie peryferyjnymi, materialnymi dobrami przyczynia si do
powstawania nowych zagroe, godzcych w istot czowieka i jego bytowanie.
Drugim zagroeniem jest destrukcja spoeczestwa zamach na osob.
Spoeczestwo moe funkcjonowa poprawnie, jeeli wytworzy struktur relacji,
takich jak: rodzina, wadza, organizacja terytorialna, ustrj gospodarczy,
powszechnie akceptowany system etyczny. Nastpnymi zagroeniami s take
wielo prawd zamach na rozumno osoby oraz negacja zasad moralnych
atak na wolno osoby16.
Ten postmodernistyczny antyracjonalizm jest wspczesnym
irracjonalizmem niszczcym moliwo poznania i ycia prawd17. Skoro nie ma
adnego kryterium prawdy, nie ma prawdy obiektywnej. Zatem, kady moe
ustanowi swoj wasn prawd. Takie sceptyczne podejcie byo podatnym
gruntem do powstawania rnych grup spoecznych o charakterze destrukcyjnym
(sekt), jak i omawianego ruchu.
13 Z. Sareo, Postmodernistyczny styl mylenia i ycia, w: Postmodernizm, wyzwanie dla chrzecijastwa, Z. Sareo [red.], wyd. Pallottinum, Pozna 1995, s. 10. 14 RNE Ruch Nowej Ery. [aut. skrt.]. 15 Tame, s. 19. 16 Tame, s. 20. 17 Por. I. Ziemiski, Postmodernizm a dylematy czowieka, Ethos, 1996, nr 33-34, s. 143-145.
- 12 -
Powyej przedstawione to jest potrzebnym wprowadzeniem, by
zrozumie postawy niektrych postaci, ktre w bezporedni sposb przyczyniy
si do powstania ruchu, a zatem do rozpowszechniania m.in. astrologii, jako
pewnego fundamentu w atwym kierowaniu masy spoeczestw i realizowaniu
spoecznej potrzeby, jak jest ludzka ciekawo wiedza o swojej przyszoci.
Jednak, jak si okazuje w rzeczywistoci, czowiekowi Zachodu zaczo
brakowa bogactwa kulturalno religijnego. W daleko posunitym
irracjonalizmie, w poszukiwaniu wszelkiego novum, czowiek o zachodniej
mentalnoci sign daleko na wschd. Fascynacja wschodem i jego pogldami
filozoficzno religijnymi doprowadzia do cakowitego odwrcenia si od
swoich rodzimych wartoci kulturalno spoeczno religijnych.
Niedowartociowanie swoich tradycji byo kolejnym posuniciem w czynieniu
chaosu w sercach ludzi wierzcych w Boga. Potrzeba uduchowienia wasnego
ycia bya widoczna szczeglnie po przejciu rnych przeobrae wynikajcych
z postulatw epoki modernistycznej. To zwrcenie ku Dalekiemu Wschodowi i
poczenie jego filozofii i religii z nurtem zachodnim zawdziczamy Helenie
Bawatskiej18. Teozofia19 Bawatskiej otwara drog w wiat tajemniczy,
niezbadany, a jednoczenie wiat bez Boga, ktry mia za zadanie wypeni
spragnione i puste dusze. Jak zauwaa Brooks Alexander w swoim artykule pt.
New Age to nic nowego, fundamenty pod ten ruch pooyli beatnicy20 w latach
50-tych ostatniego stulecia. Ich zalepienie medytacj zen byo w ogle pierwsz
zachodni fascynacj duchowoci Wschodu21. Nastpcami beatnikw byli
hipisi22 ze swymi wizjami narkotycznymi i utopijnym radykalizmem23.
18 Por. J. Vernette, New Age. U progu ery Wodnika, Verbinum, Warszawa 1998, s. 43-44. 19 Teozofia gosi moliwo bezporedniego kontaktu czowieka ze wiatem nadnaturalnym i poznania tajemnicy tego wiata za pomoc wiedzy zdobytej przez specjalne praktyki mistyczne. 20 Beatnik [z ang. wym. bi:tnik] (zw. pop. w latach 50. XX w. w USA); czowiek majcy skonno do zachowywania si i ubierania w sposb sprzeczny z przyjtymi zwyczajami, wyraajcy protest przeciw mieszczaskiej filozofii ycia. 21 Por. A. Brooks, Ruch New Age to nic nowego, w: P. Macura [red.], New Age, wyd. Nomos, Krakw 1993, s. 77-78. 22 Hipisi - lune grupy modziey amer. skconej z oficjalnym "zamonym spoeczestwem" USA, nie uznajce jego wartoci i norm, szukajce wyzwolenia indywidualnego od gorczki produkcji, klimatu konsumpcji, kultu materii m.in. przez zaywanie narkotykw, cakowite wycofanie si z udziau w yciu spo. i gosp., ekscentryczny strj (jedwabie, paciorki, pira, kwiaty itp.), pogard dla pienidzy, wasnoci i przemocy, przez mistycyzm, goszenie altruizmu i radoci ycia w prostocie i wolnej mioci (ruch powstay w 1966 r., wystpujcy te w innych krajach).
- 13 -
Warto sign do historii pocztku nowoytnoci, kiedy dokonyway si
znaczce przemiany dla rozwoju cywilizacji i mentalnoci ludzi. Punktem
pocztkowym teje transformacji bya naukowa rewolucja Kopernikaska w XVI
w., ktra w kocowym efekcie zostaa uksztatowana przez Newtona dwa
stulecia pniej24. Naley odnotowa przy tym rozwj myli filozoficznej,
majcej poniekd wpyw na uksztatowanie mylenia, prowadzcego porednio
do rozwoju koncepcji New Age. Istotnym czcym ogniwem by Kartezjusz,
ktry doprowadzi do rozbicia wiata na dwie niezalene sfery rzecz mylc i
rzecz rozcig25.
Jeden z gwnych mylicieli New Age Fridjof Capra stwierdza, i to
wanie kartezjaski dualizm ducha i materii wywar ogromny wpyw na myl
Zachodu, (...) doprowadzi do tego, e przypisujemy wiksz warto pracy
umysowej ni fizycznej 26. Ruch New Age nie rozpocz si ani w
szedziesitych ani siedemdziesitych latach naszego stulecia, lecz korzeniami
swymi siga staroytnej gnozy, hinduizmu jak i ydowskiej kabay27. Twierdzi
si, i gwnym korzeniem byo Towarzystwo Teozoficzne zaoone przez
Rosjank Helen Bawack w 1875 roku w Nowym Jorku, ktra gosia idee
wsplnych prawd jednoczcych wszystkie religie wiata. Czoowymi
apostokami New Age w kocowym wieku drugiego tysiclecia byy Annie
Besant i Alice Bailey oraz wspczesna nam Marilyn Ferguson, ktra napisaa
ksik pod tytuem The Aquarian Conspiracy (Spisek Wodnika) dzisiejsz
bibli ludzi zaangaowanych w ruch New Age. Towarzystwo Teozoficzne od
samego pocztku demonstrowao wrogi stosunek do chrzecijan. Goszona przez
to towarzystwo jedno religijna, odnosia si w praktyce do wszystkich religii
oprcz judaizmu, chrzecijastwa i islamu28. Alice Bailey zrobia wicej dla
wzmocnienia fundamentu New Age ni jej poprzedniczka Helena Bawacka,
23 Tame. 24 Por. P. Macura, New Age jako ruch i filozofia ycia, w: P. Macura [red.], New Age ..., dz. cyt., s. 6. 25 Tame. 26 F. Capra, Punkt zwrotny, Warszawa 1987, s. 91. 27 S. Dobrzanowski, New Age zagroeniem i wyzwaniem dla chrzecijastwa, w: S. Dobrzanowski [red.], New Age, wyd. Unum, Krakw 1994, s. 8. 28 Por. S. Harasimowicz, Nowoytne korzenie ruchu New Age, w: I. Dec [red.], Zudzenia Nowej Ery. Teologia a New Age, wyd. Signum, Wrocaw 1994, s. 44-45.
- 14 -
gdy w 1922 roku zaoya Lucyferowe Towarzystwo Wydawnicze, ktre
obecnie istnieje jako Lucis Trust afiliowane przy ONZ29.
W drugiej poowie XX wieku zaczto dziaa bardziej konkretnie. W 1962
roku zaoono szkock szko w Findhorn30. Kilka osb bezrobotnych zaoyo
tam warzywny ogrd, ktry nie mia realnych szans na przetrwanie ze wzgldw
klimatycznych. Jednak jedna z zaoycieli ogrodu Eileen Caddy odkrya w
sobie zdolno odbierania gosu, pochodzcego od rda, jakim by dla niej
Bg we wntrzu31. Taka droga uatwiaa jej poznawanie nowych relacji
pomidzy uczuciami i mylami a otoczeniem. Dziki tym umiejtnociom
odbieraa duchowe owiecenia, skd czerpaa wiedz, i na roliny znaczny
wpyw ma jako ludzkiej wiadomoci32. Rodzina Caddy ilustruje wiar w
odkryt na nowo cudown moc natury Matki Gai. Za Findhorn za
porednictwem dziaania ludzkiej wiadomoci, sta si przykadem ziemskiego
raju, penego w obfite plony ziemi33.
Jednym z dzisiejszych socjologw, zajmujcych si problemami
narastania nowych spoecznych ruchw, jest Krzysztof Olechnicki, ktry w
swojej ksikowej pozycji New Age. Koci wobec wyzwania Wodnika
dostrzega pozytywne jak i negatywne elementy tego ruchu. Stwierdza, e Ruch
Nowej Ery jest zarwno ruchem spoecznym jak i kultur alternatywn, ktr
jego zwolennicy wci wzbogacaj i modyfikuj, i wartoci ktrej w istocie go
stworzyy34. Pomijajc fakt, i jego praca idzie w kierunku przychylnym temu
ruchowi, warto odnotowa w jaki sposb posuy si definicj wyjaniajc
genez Ruchu Nowej Ery. Pomocne w wyjanieniu genezy i owej dwoistej
tosamoci Ruchu Nowej Ery moe by zastosowanie Schelerowskiej koncepcji
luzy duchowego strumienia. Zdaniem Maxa Schelera, czynniki idealne
(Idealfaktoren) tworz wiat idei, istniejcych niezalenie od ludzi. To, czy
okrelone czynniki idealne bd miay szans zaistnienia w realnym wiecie, w
29 Tame, s. 45. 30 C. Cumbey, The Hidden Dangers of the Rainbow, Shreveport 1983, s. 49. 31 Tame. 32 Por. Z. Sareo, New Age a Koci, Communio, 1989, nr 4 (52), s. 118. 33 Tame, s. 16. 34 K. Olechnicki, New Age. Koci wobec wyzwania Wodnika, Ofic. Naukowa, Warszawa 1998, s. 52.
- 15 -
rzeczywistoci spoeczno-kulturowej, jest uzalenione od czynnikw realnych
(Realfaktoren), czyli konkretnych warunkw spoecznych, ekonomicznych i
politycznych, charakterystycznych dla danego spoeczestwa. Co jaki czas
ewoluujce czynniki realne pozwalaj, aby na fali ruchw zmian spoecznych
pewne istniejce dotd jedynie potencjalnie czynniki idealne zostay skierowane
przez luz duchowego strumienia do materialnego wiata i napenione
konkretna treci. W myl teorii Schelera, w ktrej mona dopatrzy si
pierwocin teorii mobilizacji zasobw, w odniesieniu do Ruchu Nowej Ery rol
czynnikw realnych graj warunki stwarzane przez rozwinit cywilizacj
techniczn, natomiast czynnikami idealnymi s idee stworzenia Nowej Ery w
rozwoju ludzkoci. Si napdzajca cay ten proces jest ruch spoeczny35.
Trzeba mie na uwadze, e RNE skada si z wielkiej liczby pomniejszych
ruchw, grupek, spord ktrych liczne maj wasne, nieco odmienne od
pozostaych, kryteria przynalenoci36. Autor sugeruje, i istnieje spora grupa
ludzi, ktrzy do koca nie uwiadamiaj sobie, e to wanie oni wsppracuj i
wsptworz RNE. Przytacza wywiad z dziewczyn, ktra bya zaangaowana w
dziaalno w Agnihotrze, ruchu powszechnie uwaanym za cz RNE, o ktrym
nawet nie wiedziaa, e taki ruch istnieje37.
W poszukiwaniu korzeni New Age naley spojrze na gnostycki charakter
tego ruchu. Zarwno przeciwnicy jak i zwolennicy, wprost stwierdzaj, e jest on
kontynuacj staroytnej gnozy38. Wedug Liszki, literatura katolicka zdecydowanie
demaskuje New Age, jako dwudziestowieczny sposb realizowania staroytnej
gnozy39. Steichen nazywa ten ruch po prostu neognostycyzmem40. Pesymistyczn
postaw przyjmuje Klecel stwierdzajc, i u schyku drugiego tysiclecia powraca
znw czas gnozy, ktry towarzyszy pocztkom chrzecijastwa i odnowi si w
35 Tame, s. 53. 36 Tame, s. 54. 37 Tame, s. 54. 38 P. Liszka, Gnostyckie korzenie ruchu New Age, w: I. Dec [red.], Zudzenia Nowej Ery. Teologia o New Age, Warszawa 1994, s. 33. 39 Tame, s. 34. 40 P. Steichen, New Age, W drodze, 1991, nr 1, s. 41.
- 16 -
rnych ezoterycznych ruchach przez cae jego dzieje. W cieniu gnozy bdziemy
niewtpliwie rozpatrywa nowe tysiclecie41.
Oczywistym jest fakt, e gnoza dla New Age jest bardzo wana. Trafnie
zatytuowa i wyrazi si Milcarek w swoim artykule pt. Pogastwo w nowej
formie mwic, e New Age bazuje na gnozie i na panteizmie, jest mieszank
okultyzmu, panteizmu oraz wieckiego humanizmu gnostyckiego42. Za inny
autor mwi, e New Age to nic nowego43. Z czego wynika, e ten ruch wiele
powtarza to, co ju byo w historii dotyczcej wiary i postaw ludzi.
Czy New Age jest kontynuacj i rozwiniciem staroytnej gnozy?
Z powyszych zda wynika, e tak. New Age korzysta z podstawowego
fundamentu jakim jest gnoza44. RNE ukazuje si tylko w innej szacie, bardziej
dopasowany do dzisiejszego czowieka, za jego istota pozostaje nastawiona
przeciwko czowiekowi i wiatu stworzonemu przez Boga. Na dodatek, by rozwia
opornym wtpliwoci, sami czonkowie ruchu otwarcie mwi o tym. Jerzy
Prokupiuk teozofista goszcy powrt Jezusa w XX wieku, dziaacz ruchu, sam
wyranie powiedzia, e istot New Age jest gnoza45.
Oprcz gnozy dominujc rol odgrywa synkretyzm, ktry zataja i miesza
ze sob rne rda, by przedstawi New Age jako co nowego i nieznanego46.
Kolejnym wanym fundamentem filozofii RNE jest zerwanie z Zachodem,
jego tradycj i kultur i dogbne wnikanie w koncepcje religii Wschodu47.
Niektrzy przywdcy idei RNE studiuj pod kierunkiem tybetaskich mistykw,
choby pod kierunkiem Dalaj Lamy najwitszego czowieka Tybetu, jak si go
okrela w kulturze wschodniej.
Nie trudno zauway, e w peni rozwijajcy si, ruch musi doskonale si
maskowa. Dlatego te pod oson pozornie nieszkodliwych tematw, takich jak
41 M. Klecel, Gnoza wspczesna i odwieczne zo, w: L. Balter [red.], Zo w wiecie, wyd. Pallottinum, Pozna 1992, s. 186. 42 P. Milcarek, Pogastwo w nowej formie, Emaus, 1993, nr 16-17, s. 45. 43 J. Drane, Co New Age ma do powiedzenia Kocioowi, wyd. Signum, Krakw 1993, s. 7. 44 Gnoza (gr. gnosis poznanie) bezporednie, intuicyjne poznanie ostatecznej rzeczywistoci. U podstaw gnozy ley dualistyczny obraz wiata. Towarzyszy mu jednoznacznie negatywna ocena wiata widzialnego. 45 O. Szewczyk, Podziemia nowej ery, Gazeta Stoeczna, Gazeta wyborcza, 1997, nr 124, s. 8. 46 J. Tomczuk, New Age a chrzecijastwo, wyd. Vocatio, Warszawa 1998, s. 23. 47 Tame, s. 18.
- 17 -
zdrowa ywno, sprawno fizyczna czy ekologia, New Age oferuje medytacje
transcendentaln, jog, hipnoz i inne praktyki psychiczne, ktre maj ksztatowa
pozytywne nastawienie48.
Marie France James odsania korzenie New Age przez pogrupowanie tego
ruchu na trzy filary, ktre tworz podwaliny New Age. S nimi: spirytyzm Allena
Kardeca, okultyzm Eliphasa Lviego i teozofia, wspomnianej wczeniej, Heleny
Pietrownej Bawackiej49.
Spirytyzm Allena Kardeca, yjcego w XIX wieku, by oparty na dowiadczeniach
dwch dziewczynek Margare i Katrie Fox, ktre nawizay kontakt z duchami.
Napisa Ewangeli spirytystyczn, ktra wg niego bya trzecim objawieniem
prawa Boego po Mojeszu i Jezusie. Jego pogldy znalazy take powodzenie, i
powstao Towarzystwo Teozoficzne50.
Okultyzm Eliphasa Lviego, z tego samego okresu co spirytyzm Kardeca,
cechowa si wysz magi. Przeszed on inicjacj u rokrzyowcw i w
wolnomularstwie, co wskazuje na mocne powizanie korzeni tego ruchu z
masoneri51.
Masoneria, inaczej wolnomularstwo52, bya kolejnym pierwiastkiem
skadajcym si na cao tworzcej si ideologicznie skay, jak jest dzi RNE.
Gwni dziaacze i propagatorzy wolnomularstwa gosili pogldy niewtpliwie
oparte na spirytualizmie i ezoteryzmie, co napotykao na zdecydowany sprzeciw
Kocioa Rzymskiego, ktry w osobach papiey nastpcach w. Piotra potpia
ich pogldy i zaoenia. Papie Klemens XII, jako pierwszy, potpi masoskie
stowarzyszenia, zgromadzenia czy ich tajne zwizki. W swojej synnej encyklice z
1738 roku In eminenti, potpi wolnomularstwo. W jego lady, bronic wiary i
kultury chrzecijaskiej, poszli jego nastpcy53. Papie Pius IX w swojej alokucji54
48 Tame, s. 22. 49 M. F. James, Les Prcurseurs de I`re du Verseau, Ed. Paulines. Montreal 1985, s. 5-7. 50 Tame. 51 J. Vernette, New Age. U progu Wodnika, wyd. Verbinum, Warszawa 1998, s. 46-47. 52Wolnomularstwo (ang. free mason wolny murator, kamieniarz) pierwsze pocztki sigaj redniowiecza, kiedy to stanowili zrzeszenie, cechy architektw i budowniczych katedr. Natomiast po przeomie, jakie dokonaa reformacja (1517r.), masoneria zostaa przeksztacona i na nowo zdefiniowana przez Christophera Wrena (1632-1723) jako nurt spekulatywny, majcy powizanie z gnostycyzmem i ruchem rokrzyowcw wywodzcego si z niemieckiego protestantyzmu. 53 G. Virebea, Papiee wobec masonerii, wyd. Antyk, Komorw 1997, s. 14.
- 18 -
wygoszonej w 1854 roku, z ca odpowiedzialnoci skonkretyzowa, i masoneria
gwaci wszelkie prawa, by dokona przewrotu w Kociele i pastwie.
Podsumowujc ich dziaalno, posuy si sowami z Ewangelii w. Jana, z
rozdziau smego, mwic do nich: wy jestecie z ojca diaba i chcecie peni
podania waszego ojca55.
Czy ojciec kamstwa nie dziaa na wszystkich frontach i w rnych
wymiarach z ca przebiegoci, byle tylko oddali czowieka od harmonii i pikna
Boego stworzenia?
Dosadny epitet pod adresem masonerii skierowa papie Grzegorz XVI,
nazywajc j ciekiem nieczystym wszystkich sekt56. Powizanie midzy
masonami a ludmi z ruchu New Age staje si coraz bardziej oczywiste, zwaszcza
gdy spojrzymy na ponadwyznaniowo, ktra ich czy, a ktra bya
najistotniejszym rysem wolnomularstwa57. Synkretyzm rnych wyzna jest
wyranie obecny w dzisiejszym RNE.
Pomostem czcym masoneri i RNE, jest ich wsplny duch, przejawiajcy
si w okultyzmie i subiektywizmie. Gwnym i czoowym miernikiem jest
natomiast kult czowieka, z ktrego bierze si pocztek pychy, egoizmu, bdnych
pogldw, oddalonych o mile od prawdy zawartej w czowieczestwie, a
objawionej przez Chrystusa, a przez to od nauki goszonej przez Koci Rzymski.
Std te pochodzi ich wrogie nastawienie do tego Kocioa. Zarwno masoneria i
RNE w swej istocie s akatolickie. Nawet pierwsi dziaacze, tzw. zaoyciele RNE
w osobach: Heleny Bawatskiej, Annie Besant czy Alice Bailey, cile przynaleeli
do wolnomularstwa58. Nic nie bdzie dziwnego w tym, jeli stwierdzi si, e New
Age jest wspczesn masoneri, dostosowan do dzisiejszego wiata, do potrzeb
ludzi, ktrzy szukajc sensu swego bytu, nie doszli do prawdy zawartej w Jezusie
Zbawicielu wiata. New Age jako neomasoneria rni si od niej tylko tym, e to co
byo tajne, coraz bardziej wychodzi na jaw; to co byo tajemnicze i dostpne dla
niektrych, teraz zaczyna odgrywa dominujc rol w szeroko pojtej kulturze; to
54 Alokucja uroczysta przemowa. 55 Por. Tame, s. 65. 56 S. Krajski, Masoneria Polska 1999, wyd. w. Tomasza, Warszawa 1999, s. 17. 57 Encyklopedia Nowej Ery, wyd. Astrum, Wrocaw 1996, s. 376. 58 Por. A. de Lassus, New Age. Nowa religia?, wyd. Fulmen, Warszawa 1993, s. 66-67.
- 19 -
co dawniej gorszyo i bulwersowao ludzi, dzi zaczyna by modne; to co byo
zacofane i magiczne, obecnie przechodzi do porzdku dziennego. Napyw
masonerii do Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej zaowocowa w postaci
kolebki dla Ruchu Nowej Ery. To USA, w ktrym najsilniej zakorzenia si
masoneria, jest krajem, w ktrym powsta i rozwin si RNE59.
Ruch Nowej Ery narodzi si czterdzieci lat temu w dwch odlegych od
siebie miejscach: w USA w Kalifornii i w szkockiej miejscowoci Findhorn. W
Kalifornii w poowie lat szedziesitych ubiegego stulecia doszo do pocztkw
rewolucji kulturowej, zapocztkowanej przez hipisw, tzw. dzieci kwiatw,
ktrzy zanegowali podstawowe wartoci wspczesnego wiata i obrali
amerykaski styl ycia zwany American way of life60. Obecnie potomkowie
pokolenia (dzieci kwiatw), ktre w latach szedziesitych buntowao si
przeciwko spoeczestwom bogatym i zhierarchizowanym, nie s skonni rzuca
si w kolejne rewolucje. Im zaley na przebudowie wewntrznej, na nowej
wiadomoci61. Pocztkowo temu ruchowi sprzyjao otoczenie i naglce
problemy spoeczne, zwizane z polityk i ekologi. Dobroczyski, w swoim
wstpie do ksiki Capry pt. Nalee do wszechwiata, pisze, e druga
poowa dwudziestego wieku zapisaa si w historii jako wrcz wylgarnia
ruchw o subkulturowym i kontrkulturowym charakterze, ruchw ktre
postawiy sobie za cel odcicie si od dotychczasowej hierarchii wartoci,
zerwanie z obowizujcymi powszechnie modelami ycia prywatnego i
publicznego, wreszcie najszerzej rzecz pojmujc zanegowanie podstawowych
elementw dziedzictwa europejskiego w domenie pikna, prawdy i dobra. Kiedy
w latach pidziesitych i szedziesitych w Stanach Zjednoczonych pojawili
si najpierw beatnicy, a nastpnie hippisi, wydawao si, e niemoliwe jest ju
dalej idce odwrcenie od dokona Zachodu62.
59 Tame. 60 Por. M. Lacroix, Ideologia New Age, wyd. Ksinica, Katowice 1999, s. 13. 61 H. Zaworska, Dzieci dzieci kwiatw, Gazeta Wyborcza, 1994, nr 232, wyd. warszawskie, s. 10. 62 B. Dobroczyski, Wstp, w: F. Capra, Nalee do wszechwiata, wyd. Znak, Krakw 1995, s. 8.
- 20 -
J. Tomczuk w swojej ksice o New Age63 dodaje, i narodzinom tego
ruchu w Kalifornii krainie prosperity, towarzyszya ksika Le retour du
Christ (Powrt Chrystusa). Z kolei dla Alice Bailey, ktra gosia, e
wszystkie religie wiata posiadaj wsplne prawdy, rdem natchnienia do
napisania tej ksiki bya inspiracja mdroci Tybetu filozofi Wschodu, z
ktr ywo wesza w kontakt. Pojawienie si tej ksiki miao spowodowa
zjednoczenie rnych grup i mniejszych ruchw pod jednym sztandarem
duchowoci wschodniej (gownie buddyzmu) oraz teozofii. Ca t rewolucj
kulturalno ideologiczn oywia silny gd mistyki. Warto wspomnie, i
wan rol odgryway narkotyki, a zwaszcza LSD64, promowane przez
amerykaskiego profesora psychologii z Harvardu Timothy Leary`go, ktre
miay za zadanie niejako otworzy bramy boskiej mioci i stanw
mistycznych65.
Na europejskim gruncie RNE pojawi si w latach siedemdziesitych XX
wieku. Wspomniany ju wczeniej, szkocki Findhorn sta si kolebk i stolic
europejskiej kontrkultury, idcej z Kalifornii. Ruch ten szybko rozwin si w
krajach Europy Zachodniej (kapitalistycznej), a dzisiaj staje si modny w caej
Europie, niezalenie od geopolitycznego pooenia kraju. Wystpuje on w formie
grup, bractw, stowarzysze formalnych i nieformalnych.
Podsumowujc, naley podkreli, i New Age zrodzi si z buntu
przeciwko racjonalizmowi, ze wzrostu tempa technicznego, nadmiernej
produkcji i konsumpcji, z narastajcych konfliktw spoecznych i politycznych
(zimna wojna, wojna w Wietnamie), a take z nadmiernej dewastacji rodowiska
naturalnego. Sdzono, e rdem tego wszelkiego za jest caa cywilizacja
zachodnia, oparta na swej chrzecijaskiej tradycji. Nic wic dziwnego, e
wszystko to zwiastowao zapowied koca chrzecijaskiej epoki
symbolizowanej znakiem Ryby, oraz upadku zachodniej cywilizacji.
63 J. Tomczuk, New Age a chrzecijastwo, wyd. Vocatio, Warszawa 1998, s. 18. 64 LSD (skr. z inicjaw nm. nazwy: Lyserg Sure Diethylamid-25 '25-dwuetyloamid kwasu lizergowego') alkaloid kwasu lizergowego (bezbarwny, bez smaku i zapachu), narkotyk z grupy rodkw psychodysleptycznych, otrzymywany ze sporyszu, powodujcy halucynacje, zaburzenia zmysw, zw. wzroku, eufori, dysfori, synestezj, niekiedy objawy depersonalizacji. rodek uzaleniajcy i halucynogenny nazywany take mistycznym. 65 M. Lacroix, dz. cyt., s. 15.
- 21 -
Towarzyszyo tym zjawiskom proklamowanie nowej epoki Ery Wodnika, w
ktrej ma si zrodzi harmonia, pokj, ycie w zgodzie z innymi, przyja,
pojednanie nieba z ziemi, humanizm oraz zacieranie wszelkich rnic czy
granic we wszelkich wymiarach.
2. Prba zdefiniowania RNE
Majc oglny zarys historii Ruchu Nowej Ery, moemy podj prb
zdefiniowania tego wielce zrnicowanego i bogatego ruchu jakim jest RNE.
New Age jest jakim gigantycznym tyglem, w ktrym warz si rne religie,
filozofie i wiedze tajemne wszech czasw66. Ruch ten jest na tyle
skomplikowany i rnorodny, i uywa wiele synonimw czy podobnych nazw.
Do najbardziej znanych terminw nale: Nowa Era, Nowa Epoka, Nowy Wiek
czy te wiele znacze pochodzcych z j. angielskiego: New Age movement (Ruch
Nowej Ery), Age of Aquarius (Era Wodnika), The Aquarian Conspiracy
(Sprzysienie Wodnika), New Paradigm (Nowy Paradygmat), New
Consciousness (Nowa wiadomo), Solar Era (Era Solarna), New Spirituality
(Nowa Duchowo), Philosophia Perennis (Filozofia wieczysta)67 oraz wiele
innych okrele wyjtych i wymieszanych z rnych dziedzin naukowych,
filozofii, duchowoci, religii, okultyzmu czy astrologii. Ju sama bogata
terminologia wstpnie okrela ten ruch, jako co zoonego i rnorodnego. Nie
ma moliwoci, by mc okreli to spoeczne zjawisko jedn definicj
sownikow. Dlatego te, bez wtpienia, naley podj prb sprecyzowania tego
rozlegego ruchu, gdy jak pniej okae si, o wiele atwiej go opisa, ni
zdefiniowa.
Majc na uwadze szeroko zakresu tematyki New Age, powinnimy j owietli
w kontekcie powizania ruchu z astrologi.
66 H. Zaworska, dz. cyt., s. 10. 67 B. Dobroczyski, New Age, wyd. Znak, Krakw 1997, s. 24n.
- 22 -
Ju we wstpie Encyklopedii Nowej Ery68, jej autorzy uywaj kilku
synonimw opisujc ten kosmopolityczny, spirytualistyczny ruch kulturowy.
Trudno w zdefiniowaniu RNE polega na tym, i jest on wielce zrnicowany,
wielowymiarowy i jak si okae, synkretyczny i eklektyczny. Trudno w nim
wyodrbni jak organizacj czy hierarchi. B. Dobroczyski w swojej
ksieczce o New Age dokonuje podziau tego ruchu na niski i wysoki. Pod
pierwszym pojciem rozumie jego magizm i okultyzm, pytko i naiwno,
ubstwo intelektualne. Druga kategoria, to przeciwiestwo do pierwszej, to elita,
cechujca si przede wszystkim znacznie wyszym poznaniem intelektualnym
oraz spor samowiadomoci. Jednak te pojcia i kade z pozostaych okrele,
to swoiste etykiety czy worki pojciowe69, ktre nieraz kryj duo wymieszanych
ze sob informacji. Dlatego te, ruch ten zostanie omwiony w sposb
selektywny i cisy, pod ktem katolickiej nauki spoecznej, a take w aspekcie
socjologicznym. Skomplikowanie okrelenia ruchu ma zadanie, by wspczesny
czowiek, yjcy w szybkim tempie przemian spoeczno gospodarczych, nie
zorientowa si w peni znaczenia i siy oddziaywania ruchu na jednostk i
spoeczestwo. Wiele poj staje si mao wyranych, rozmytych, co powoduje
zamieszanie i chaos. Dojcie do prawdy poznania jest utrudnione. Tajemniczo
ma zachci do aktywnego uczestniczenia w caej rnorodnoci New Age, aby
kady mg dla siebie co znale, dopasowa do swojej mentalnoci i filozofii
ycia. Skoro w RNE jest brak jednolitej, dobrze okrelonej doktryny, to na pewno
nie naley spodziewa si, i ten ruch gosi doskona drog w yciu czowieka.
Samo ulubione sowo konspiracja jednej z czoowych propagatorek New Age
Marilyn Ferguson, wskazuje nam na jego wtpliwo w dochodzeniu do prawdy
o czowieku.
Niewtpliwie, do precyzyjnie ujmuje to P. J. liwi ski w swoim
artykule, a bardziej w tytule Po religijnoci pywa i New Age si nazywa.
68 W. Bockenbeim, S. Bednarek, J. Jastrzbski, Encyklopedia Nowej Ery. New Age, wyd. Astrum, Wrocaw 1996, s. 5. 69 B. Dobroczyski, New Age, dz. cyt., s. 9.
- 23 -
Opisuje on ca sie ruchu, jako metanetwork, ktra prowadzi magicznymi
praktykami, opartymi na filozofiach i rnorakich wierzeniach70.
Inny autor prbuje zdefiniowa RNE i okreli go jako ruch istniejcy w
rnych formach od zarania dziejw, jako co starego przebranego w nowe
lnice, pocigajce szaty. W oglnym ujciu jest to duchowo bez Boga i bez
aski71. Pod jednym parasolem New Age, chronicym przed strumieniem
deszczu aski Boej, kryje si caa mieszanka rnych kultw.
New Age proponuje poznanie ezoteryczne, okultyczne, powizane z
rnymi wiczeniami parareligijnymi, by mc wtoczy czowiekowi odwieczne
kamstwo, i on sam jest dla siebie bogiem i panem swego ycia. Podobnie jak
Dobroczyski, Tomczuk wyodrbnia dwa nurty RNE: okultystyczny i
humanistyczny, jako czsto si uzupeniajce72. Pierwszy propaguje wiar w
reinkarnacj i moc krysztaw, drugi za ca swoj uwag skupia na czowieku,
nad rozwiniciem jego mocy poprzez medytacje, w poznanie UFO czy astrologii,
w celu zjednoczenia si z kosmosem, gdy czowiek jest elementem
wszechwiata i musi y z nim w symbiozie. Dlatego jednym z
charakterystycznych poj New Age jest transformacja. wiat i ludzko jest
skazana na nowy okres przemian, ku penemu uduchowieniu i lepszemu yciu.
Era Wodnika goszona przez astrologw New Age jest najsilniej akcentowane w
dojciu do wyszej wiadomoci i poznania, do ery pokoju, mioci, ale te do
wieku bez Boga i prawdy o czowieku i stworzeniu. W dalszej czci tej pracy
zostanie poszerzone zagadnienie, dotyczce Nowego Wieku Ery Wodnika.
Powracajc do tematu tej czci pracy tematyki opisu ruchu, warto
przytoczy kilka prb definicji RNE, stworzonych przez rnych autorw,
zajmujcych si tym zagadnieniem. Niektrzy prbuj przedstawi RNE jako
mieszank rodkw, goszc potencja czowieka w przeksztacaniu samego
siebie i naszej planety, a doprowadzi to do nadejcia Nowego Wieku (Nowej
Ery pokoju, wiatoci i mioci)73. Jeden z hierarchw Kocioa Rzymskiego,
70 P. J. liwiski, Po religijnoci pywa i New Age si nazywa, Przegld Powszechny, 1996, nr 2, s. 82-89. 71 J. Tomczuk, New Age a chrzecijastwo, wyd. Vocatio, Warszawa 1998, s. 10. 72 Tame, s. 12. 73 Por. M. Cole, J. Graham, T. Higton, D. Lewis, Co to jest New Age, Lublin 1991, s. 8.
- 24 -
belgijski kardyna Godfried Danneels, take mwi o trudnociach w
zdefiniowaniu New Age. Nie jest on religi, a jednak jest religijny; nie jest
filozofi, a jednak wizj czowieka i wiata, a take kluczem interpretacji
rzeczywistoci; nie jest nauk, a jednak opiera si na prawach naukowych, nawet
jeli szuka tych prawd w gwiazdach. New Age jest mgawic 74. Na t mgawic
skada si rnorodno, niejednokrotnie wspominana jako pasztet Nowej Ery.
Witold Jedynak w swojej broszurce pt. New Age Powrt zabobonw take
twierdzi, e New Age jest niewtpliwie oglnowiatowym ruchem, ktry uwaa
si za religi i gosi utopi szczcia dla ludzkoci w nowym tysicleciu75.
Warto take spojrze na to zjawisko z punktu socjologicznego, gdy
mowa jest o ruchu. Wedug Berta Klandermansa, ruch spoeczny to zbiorowo
pozostajca we wzajemnych interakcjach jednostek, ktra prbuje wprowadzi,
kontrolowa bd przeciwdziaa zmianom w ukadzie spoecznym i
kulturowym76. Jako taki ruch moe by postrzegany w rny sposb. Przez
perspektyw socjologiczn (dynamiczne dziaanie zbiorowoci), przez
perspektyw psychologiczn i psychospoeczn (wiadomo i osobowo
jednostek), przez perspektyw polityczn (jako rdo, podstawa wszelkich
konfliktw politycznych), czy te przez perspektyw spoeczno-historyczn
(ruch spoeczny motor dziejw)77. Jeeli sam ruch spoeczny moe by
definiowany na wiele sposobw, to co dopiero mona powiedzie, jeli do sowa
ruch doda si jakiekolwiek okrelenie, a zwaszcza o znaczeniu szerokim.
Ruch Nowej Ery, wedle K. Olechnickiego socjologa, jest wanie
dobitnym przykadem dzisiejszych ruchw spoecznych. Sam wyraz ruch,
okreli on jako spontaniczne dziaanie zbiorowe, podejmowane poza sfer
ugruntowanych instytucji i organizacji spoecznych, wywoane i ukierunkowane
przez moliwoci zaistnienia zmiany spoeczno-kulurowej78. Socjolog ten
74 G. Danneels, Nowy ad. Nowa ludzko. Nowa wiara. New Age, wyd. M, Krakw 1992, s. 9. 75 W. Jedynak, New Age. Powrt pogastwa, wyd. OO. Franciszkanw, Niepokalanw 1996, s. 4. 76 B. Klandermans, Introduction: Social Movement Organization and the study of social Movements, International Social Movement Research, 1989, nr 2, s. 3. 77 B. Misztal, Socjologiczna teoria ruchw spoecznych, Studia Socjologiczne, 1984, nr 1, s. 118-130. 78 K. Olechnicki, dz. cyt., s. 30.
- 25 -
definiuje RNE jako wspczesny ruch spoeczny, przynalecy do kategorii tzw.
nowych ruchw spoecznych, ktry angauje jednostki i grupy zintegrowane przez
wsplnie uznawane idee kultury alternatywnej, w duej mierze pochodzenia
orientalnego, ktre odrzucaj cywilizacj Zachodu jako materialistyczn, wrog ludziom
i przyrodzie, oraz oznajmiaj nadejcie Nowej Ery - idealnej formy spoeczestwa i
kultury, opartej na zasadach powszechnej mioci, pokoju i osobistego rozwoju - ktra
ma zosta osignita na drodze ewolucyjnej fuzji jednostkowych transformacji
duchowych79.
Mona doda jeszcze gos J. Prokopiuka, ktry jest zafascynowany tym ruchem,
twierdzc, e czas Nowej Ery jawi si jako idea przyszoci80. Jego fascynacja jest
silnie oparta na paszczynie gnostyckiej i std te taki, a nie inny stosunek do tego
ruchu81. Prokopiuk pisze o ruchu, i New Age jest heterogenicznym zbiorem grup
ludzi interesujcych si zarwno wszelkiego rodzaju orientalnymi i
okcydentalnymi drogami wyzwolenia" czy mistyki i magii (od szamanizmu i
czarostwa - witchcraft - jogi, taoizmu i buddyzmu, poprzez kaba i sufizm, po
okultyzm chrzecijaski z rokrzyostwem i antropozofi na czele), jak i
rozwojem zdolnoci paranormalnych, takich jak jasnowidzenie, telepatia czy
psychometria, obsugiwanych" przez wszelkiego rodzaju nauki tajemne z
astrologia i rnymi mancjami" (Yijing, tarot) na pierwszym miejscu;
interesujcych si zarwno polepszeniem swego zdrowia fizycznego (np. przez
homeopatie, akupunktur, zioolecznictwo, rne formy masau czy diety) i
psychicznego (terapie wyrastajce z psychologii gbi od psychoanalizy, poprzez
jungizm, po psychosynteze i logoterapie, trening wraliwoci i rebirthing, jak i
psychologie humanistyczna i psychologie traiis-personalna); interesujcych si
ekologia w najszerszym znaczeniu tego terminu (od walki o ochron przyrody i
biologiczno-organicznej uprawy ziemi, poprzez ograniczenie konsumpcji, rozwj
alternatywnych technologii, do walki o zachowanie energii i zasobw naturalnych
oraz przeciwko zbrojeniom nuklearnym); do zbioru tego zaliczy jeszcze naley
79 K. Olechnicki, New Age - ruch spoeczny i kultura alternatywna: prba konceptualizacji teoretycznej, msp. 80 J. Prokopiuk, Gwne kategorie pojciowe New Age, w: M. Goaszewska [red.], Oblicza nowej duchowoci, wyd. UJ, Krakw 1995, s. 40. 81 Zob. C. Gawry, Gnoza, New Age i potrzeby duchowe, Wi, 1993, nr 3 (413), s. 165-169.
- 26 -
ruchy walczce o cakowite rwnouprawnienie kobiet (feminizm) czy o
alternatywne formy wychowania dzieci i modziey (pedagogika alternatywna)82.
Komplikacje tego okrelenia i jego zawio dodaje nam pewnoci, i ruch ten, to
rzeczywicie wielka mieszanina i pltanina, w ktrej mona szybko si zgubi. To
spoeczne zjawisko jest na tyle bogate, rnorodne i wielopoziomowe, na ile prowadzi
do biedy, pustki duchowej i utraty racjonalnoci, a w efekcie pogubienia si. Ten sam
autor, na nastpnych stronach ksiki podaje kolejn, chyba niejako uzupeniajc
definicje, tak jakby pierwsze jego zdania nie byy wystarczajce w opisie ruchu. Ruch
Nowej Ery jest to ruch umysowy i spoeczny, inspirujcy si praktyk i ideami
ezoteryki (gnozy, mistyki, magii), bdcej rdzeniem wszystkich religii wiata, i
zmierzajcy do radykalnej, cho ewolucyjnej, transformacji czowieka (jako istoty
duchowej, psychicznej i fizycznej) w jego aspekcie tyle jednostkowym, co
spoecznym, oraz przemiany jego kultury i cywilizacji; transformacja ta i przemiana
pojmowane s tu jako etap kosmicznego procesu wyzwolenia, wzgldnie zbawienia
czowieka w jego drodze do Bstwa83. Te zdania s zbyt miae i tylko umacniaj
pogld, i ruch ten jest budowany na podou religijno filozoficznym, wrogim
chrzecijastwu, a nade wszystko jego zasadom molarnym i etycznym.
Z przedstawionych koncepcji wynika, e wiatopogld RNE jest tworem
synkretycznym, eklektycznym i wielowymiarowym, silnie oddziaujcym na
spoeczestwo a przez to na jednostk. Warto wspomnie, e osoba i spoeczestwo
pozostaj ze sob w silnej relacji i wspzalenoci, i wzajemnoci. Cokolwiek czyni si
spoeczestwu, to silnie odczuwa jednostka i vice versa84. Zatem Ruch Nowej Ery to
ruch spoeczny peen rnych oblicz, czsto sprzecznych ze sob, ale zawsze
poczonych w walce o najcenniejszy skarb czowieka jakim jest jego niemiertelna
dusza. Denie do przemiany cywilizacyjnej, transformacji wiadomoci oraz
zaspokojenie potrzeb duchowych czy religijnych czowieka, to sposoby na pozyskanie
osoby poprzez rnorodno rodkw magicznych, a co najmniej okultystycznych.
Naley zauway najwaniejsze elementy, okrelenia, by zrozumie czym jest New Age.
82 J. Prokopiuk, dz. cyt., s. 41. 83 Tame, s. 43. 84 T. Borutka, J. Mazur, A. Zwoliski, Katolicka nauka spoeczna, wyd. Paulinianum, Czstochowa 1999, s. 41.
- 27 -
By mc tego dokona, naley zaznajomi si z gwnymi ideami i elementami
skadowymi New Age.
3. Prezentacja New Age Movement
Ekspansja New Age jest coraz silniejsza i mona si z ni spotka niemal
wszdzie85. Czsto trudno sobie wyobrazi miejsce i rodowisko wystpowania
ruchu. A jednak, gdy bliej si przygldamy, widzimy jego silne oddziaywanie.
Mona na niego natkn si z rnych ogoszeniach czy reklamach, ktre czsto
wystpuj na tablicach ogoszeniowych, bilboardach, gazetach, reklamach,
telewizji, radiu czy w internecie. Cae media s przesiknite, choby czci
filozofii Nowej Ery. W sposb interesujcy o pewnych manipulacjach w mediach
jako czwartym wymiarze wadzy w pastwie pisze w swojej ksice Media i
wadza Krystyna Czuba86. Take trafnie odnonie New Age relacjonuje tygodnik
Time, ktry przedstawia ten ruch jako ezoteryczne (tajemnicze) poczenie
jzyka komputerw i staroytnych praktyk religijnych87. New Age w szybkim
tempie opanowuje wiat mediw, biznesu, kultury przez przeprowadzanie
specjalnych kursw propagujcych idee Nowej Ery. Charakterystyczn cech
ruchu jest wielko i rozmiar rnorakich organizacji, ktre d do radykalnej
zmiany stylu ycia ludzi, spoeczestw, proponujc im rozwizania zastpcze we
wszystkich sferach ycia88. Czsto w celu zmian wiadomoci, wpajania
nowego paradygmatu89, ruch posuguje si rnymi technikami
zainspirowanymi przez medytacje duchowe, na ktre skada si caa plejada
wierze i praktyk religijnych, takich jak buddyzm, zen, joga, mistycyzm
85 J. Tomczuk, dz. cyt., s. 25. 86 K. Czuba, Media i wadza, wyd. Soli Deo, Warszawa 1996. 87 J. Tomczuk, dz. cyt., s. 25. 88 J. Vernette, dz. cyt., s. 8. 89 Nowy paradygmat jest nowym sposobem widzenia rzeczy, nowym sposobem rozpatrywania starych problemw.
- 28 -
chrzecijaski, medytacje transcendentalne, sufizm90 czy kabaa91. S to techniki
umoliwiajce zmian funkcji mzgu92, ktre powoduj idealn burz i czystk
mzgu, a przez to wymieszanie i stpienie poczucia dobra i za moralnego oraz
rozchwianie sumienia czowieka, ksztatujc sumienie szerokie. W takiej sytuacji
najlepiej przedstawi, czym RNE nie jest. I jest to chyba atwiejsze podejcie, by
mc take rzetelnie zaprezentowa ten ruch. Tak wanie uczyni Samuel
Rouvillois prezentujc RNE93. Jak si okazuje, do koca nie jest to filozofia, ani
religia, ani adna instytucja. A mimo to, wiele sekt chtnie si nim inspiruje oraz
chce z nim wsppracowa. Za bibli New Age jest uwaana ksika Marilyn
Ferguson, noszca tytu Konspiracja Wodnika94. Ta konspiracja jest cile
zwizana z caym ksistwem czarnoksinika, ktre czy i skupia pod sob
gnoz, ezoteryzm, okultyzm, magi, duchowo wschodni, wiat szybkich
przemian cywilizacyjnych, wspczesn psychologi (zwaszcza psychologi
wiadomoci) i astrologi. By posiada lepsz kontrol nad innymi, a take mie
lepsze poczucie swojej przyszoci, by mc samym sob zastpi Kreatora
Wszechrzeczy, ruch dziaa w taki, a nie inny sposb. Cay ten synkretyzm staje
si coraz bardziej oczywisty. Nie jest wane w co wierzysz, jeli ci z tym
dobrze95. New Age jest otwarty na wszystko, bez adnych problemw godzi si
na kady styl ycia. Mona przynalee do kadej religii i w kogokolwiek lub
cokolwiek wierzy. Wszystkie religie stanowi jedno, wynika to konsekwentnie
z przyjtej monistyczno panteistycznej wizji wszechwiata96.
New Age staje si przez to rodzajem nadreligii o liberalnych pogldach.
Przez szeroko otwarte drzwi szeroko pojt tolerancj ruch zaprasza
wszystkich do siebie. Staje si smacznym kskiem z mao widocznym haczykiem
90 Sufizm - sufizm kierunek ascetyczno - mistyczny w islamie, powstay w VIII w. i rozwinity (zw. w Persji) w rozbudowany system, ktrego celem jest zczenie si z bstwem przez ekstaz i kontemplacj. 91 Kabaa - kabaa wrenie (z kart, z rki itp.), wrba, ksika zawierajca wrby; rdw. yd. teozofia okultystyczna; metafizyczna, mistyczna interpretacja Biblii, kabalistyka, uprawiana przez rdw. rabinw kabalistw. 92 Tame, s. 25. 93 Por. S. Rouvillois, New Age. Kultura i filozofia, w: R. Baer, S. Rouvillois, W matni New Age. New Age. Kultura i filozofia, wyd. M, Krakw 1996, s. 311-313. 94 M. Ferguson, The Aquarian Conspiracy, Los Angeles 1980. 95 G. Danneels, dz. cyt., s. 23. 96 W. Jedynak, dz. cyt., s. 13.
- 29 -
zarzuconym przez kusownika. Im duej czowiek jest nim zafrapowany, tym
trudniej si z niego wydosta. Ta pocztkowa euforia przeradza si z czasem
due yciowe problemy, nieraz dramaty, ktre prowadz do mierci duchowej
czy nawet fizycznej. Warto tutaj przedstawi ksik, w ktrej zawarte s relacje
dziesiciu wiadkw, bdcych czonkami New Age. Chrzecijaska
dziennikarka zebraa te wiadectwa i opisaa je w swoje ksice pt. Midzy New
Age a chrzecijastwem. Relacje dziesiciu wiadkw 97. Wedle aciskiego
przysowia verba dicent exempla trahunt nic do drugiego czowieka nie
przemwi tak, jak sowo poczone z przykadem swojego postpowania czy
ycia. Tych wiadectw jest coraz wicej i na pewno stale bdzie ich przebywa.
Mona je wyczyta w ksikach, chrzecijaskiej prasie, a take w internecie98.
Powracajc do szeroko pojtej tolerancji New Age trzeba zasugerowa, i ta
tolerancja staje si coraz gorzej rozumiana i pojmowana czy wrcz na swoisty
sposb interpretowana, co moe by z kolei dopuszczalnym zjawiskiem
wynikajcym z metatoleracji do niej samej. Tak pojta tolerancja staje si wrcz
mod. W modzie towarzyszy reklama, by narzuci obrany przez siebie styl.
Takie produkty dobrze i adnie opakowane, sprzedaj si z powodzeniem.
Pierwsze wraenie czsto zostaje dugo i przymiewa wiele innych wanych
rzeczy.
Trzeba przyzna, e mimo swoich historycznych rnorodnych korzeni,
New Age jest nowatorsk koncepcj wiata, a to gwnie dziki skoncentrowaniu
si na samowiadomoci czowieka99, majcej swoje rdo w psychoanalizie
Carla Gustawa Junga, jego psychologii analizy oraz koncepcji ja wiadomego.
David Spangler, jeden z czoowych czonkw RNE, okrela now wiadomo
picioma przymiotnikami100: holistyczna (poczenie w jedn cao);
ekologiczna (inteligentna ziemia matka Gaja); androgyniczna (wymieszanie
pciowe); mistyczna (sacrum moliwe we wszystkim); planetarna (otwarcie si
na innych z kosmosu). Te aspiracje RNE s coraz czciej i bardziej
97 M. Hbrard, Midzy New Age a chrzecijastwem. Relacje dziesiciu wiadkw, wyd. Verbinum, Warszawa 1999. 98 http://www.czytelnia.chrzescijanin.pl/swiadectwa/index.htm, marzec 2002. 99 J. Vernette, dz. cyt., s. 151. 100 D. Spangler, Emergence, (wyd. ang.), Ed. Le Souffle d`Or, Barret-le-Bas 1986, s. 155.
- 30 -
profesjonalnie serwowane i podawane z zachcajc opraw i z czasem staj si
obowizujc mod. Inicjatorzy mody New Age wyjaniaj j jako tworzenie
nowych sposobw bycia i mylenia101, za na paszczynie religijnej to
przejcie od naiwnej wiary do twrczej wizualizacji, od religii do duchowoci,
od pieka czyca raju do reinkarnacji, od modlitwy bagalnej do modlitwy
mantry, od podporzdkowania do dowiadczenia ...102 To nowe podejcie staje
si coraz modniejsze dla ludzi tego wieku, gdy jest mao wymagajce i inne ni
dotychczas. Te trzy cechy, jakie wymienia Arnaud de Lassus: tradycyjny
okultyzm (astrologia, kabaa, reinkarnacja), praktykowanie rnych
psychotechnik (zmienione stany wiadomoci, Joga) oraz naturalizm
(geobiologia, medycyna naturalna, homeopatia), s ze sob wzajemnie
powizane i uzalenione od siebie103. Niejednokrotnie te trzy cechy cz si i
staj si niebezpieczne dla czowieka, niezalenie od jego pochodzenia,
wyksztacenia czy religii. Warto tu przytoczy sowa new age`owskiej liderki
Marilyn Ferguson: Ogarna nas wielka przemiana, nieodwoalna i
przenikajca dreszczem... Chodzi o now postaw duchow, o przewrt w
wiadomoci masy krytycznej osb, o sie wystarczajco siln, by w sposb radykalny
zmodyfikowa nasz kultur. Ta sie - konspiracja Wodnika - podporzdkowaa ju
sobie umysy, serca i uzdolnienia szeregu naszych najbardziej przodujcych mylicieli,
miedzy ktrymi znajduj si laureaci Nobla, filozofowie, politycy, sawne osobistoci...;
wszyscy oni pracuj usilnie nad stworzeniem nowego typu spoeczestwa.
Technologie, umoliwiajce rozwiniecie i przemian wiadomoci, ongi zastrzeone
dla elity, dzisiaj stymuluj w stali masowej przemian w onie wszystkich instytucji
kulturalnych, w wiecie lekarskim, politycznym, w krgach biznesu, w wychowaniu,
religii, rwnie w rodzinie104. Carl Rogers, psycholog amerykaski, ktry wywar
znaczny wpyw na ewolucj spoeczestw zachodnich, mwi, e powstaje
rzeczywicie swoista konspiracja Wodnika. Od kraca do kraca ziemi liczne szeregi
adeptw i sympatykw cz si w pewnej konspiracji"... odkrywaj oni, e ta droga,
nowa od samych podstaw, odpowiada ich koncepcji ycia... Znajdujemy si wobec fali 101 J. Vernette, dz. cyt., s. 152-153. 102 Tame. 103 A. De Lassus, dz. cyt., s. 9. 104 M. Ferguson, The Aquarian Conspiracy, Los Angeles 1980, txt na okadce.
- 31 -
przemian wiatopogldowych, ktre miao mona uzna za bardziej przeomowe od
wszystkiego, co wiat zna dotychczas105.
W ksice Ukryte niebezpieczestwo tczy106, Constance Cumbey
wymienia ca list nazw, adresw organizacji zwizanych ruchem i jego
sprzymierzecw. Na polskim gruncie tak prb podejmuje Hanna Kara w swojej
ksice Quo vadis Nowa Ero? Opisuje zebrane materiay i artykuy dotyczce
wiadectw ludzi bdcych w ruchu lub stykajcych si z nim dalej czy bliej.
Natomiast wikszo swej pracy powica tematyce sownikowej, by mc innym
lepiej przybliy zagadnienia istniejce w New Age107.
Na pewno New Age chce si przedstawi w najlepszym wietle jako kultura
alternatywna, znajca odpowied na wszelkie problemy. Fritjof Capra, jeden z
czoowych mylicieli RNE, austriacki fizyk, w swojej ksice Punkt zwrotny pisze
o obecnym dugofalowym kryzysie spoeczestw dotyczcym caej planety. Przy
takim obrocie spraw, jestemy wiadkami wielkich zmian, transformacji kulturowej,
przejcia w nowy paradygmat ekologiczny108. Uwaa on, e ludzko przeomu
ostatniego tysiclecia znalaza si na wyszym etapie dziejw, ktry umoliwia nam
nowe rozumienie, samorozumienie czowieka. Ten stan uwaa za pocztek nowej ery
Ery Wodnika, w ktrej ludzie zaczynaj y czterowymiarow wizj wiata109.
Wedug New Age nadchodzi nowa era czowieka o boskiej wiadomoci,
czowieka, ktry pragnie sign po wysze ja. Ogasza si nowy przepis na lepsze
ycie, na lepszy sposb zdobywania nowej jakoci ycia czowieka. Ta nowa jako
ycia czowieka zostaje urzeczywistniona poprzez transpersonaln transformacj
wiadomoci110. RNE toleruje wiele praktyk religijnych, ale de facto ogranicza
wolno czowieka poprzez manipulacje, ukrywanie prawdy, a take poprzez
nieumiejtno, brak odpowiedniego przygotowania do podejmowanych decyzji i
wyborw, pominwszy ca merytoryczn sfer ruchu. Czowiek jest skazany na
105 C. Rogers, Forum for New Age, Life Times, nr 4, s. 48. 106 C. Cumbey, The hidden dangers of the rainbow, Huntington 1983, s. 9. 107 H. Kara, Quo vadis Nowa Ero? New Age w Polsce, wyd. Ks. Marianw, Warszawa 1999. 108 F. Capra, Punkt zwrotny. Nauka, spoeczestwo, nowa kultura, wyd. PiW, Warszawa 1987, s. 58-59. 109 Por. F. Capra, Nalee do wszechwiata. Poszukiwania na pograniczu nauki i duchowoci, Krakw 1995. 110 Por. M. W. Poznaska, Wychowanie wobec New Age, w: M. Goaszewska [red.], Oblicza nowej duchowoci, Krakw 1995, s. 197-206.
- 32 -
wolno, jest wolny, obojtnie czy chce czy nie111. Jednak wolno czowieka jest
bardzo zoona, gwnie zalena od uwarunkowa rodowiskowych.
W filozofii wyrnia si dwa rodzaje wolnoci: wolno od i wolno do.
Pierwsza to niezaleno, wolno negatywna, swawolna, za druga jest rozumiana
jako wolno decydujca si czyni dobro, wolno pozytywna, odpowiedzialna,
dojrzaa112. Bez wyrobienia sobie dojrzaej wolnoci, czowiek jest bardzo mao
odporny na ataki wszelkich ruchw czy sekt, podatny na manipulacje.
Wanym aspektem w przedstawieniu ruchu jest jego symbolika. Symbole,
oznaczenia odgrywaj wielk rol, za nimi kryje si pena wymowy dziaalno i
sposb bycia osb, posugujcych si tymi znakami. Znakami i ich funkcj zajmuje
si nauka zwana semiotyk. Ze znakami mamy do czynienia w procesie poznawania.
To one uczestnicz w interakcji pomidzy przedmiotem a podmiotem poznania,
bdc koniecznym nonikiem informacji. Ten trjkt semiotyczny staje si
oczywistoci w poznaniu porednim113. Znak rozumiany szerzej staje si symbolem.
Symbol114 jest tym, co pomaga odkrywa to co jest nieznane, tumaczy to co
tajemnicze, wyjania to co niezrozumiane, okrela to co jest. Czsto to co nieznane,
tajemnicze przybiera rne formy, ktre s wyraane przez symbolik. Funkcja
symbolu polega na tym, i podmiot poznajcy ma przygotowa si na jak najbardziej
pene odczytanie treci wypywajcych z przedmiotu poznania i jak rwnie
zafrapowa si interesujc czsto kontrowersyjn wizualizacj.
Prekursor New Age, a jednoczenie ojciec wspczesnej psychologii gbi,
Carl Gustaw Jung, zdefiniowa takie pojcia jak symbol i mit115. Symbol ma posta
postrzegaln, dostpn zmysami. Jednak nigdy nie istnieje sam w sobie, ale zawsze
jest drogowskazem do czego, zawsze wskazuje na co, co jest w danym momencie
poza nasz percepcj, co moemy osign za porednictwem tego symbolu.
Symbol nie ma znaczenia w sam sobie, jest zawsze skadnikiem
rzeczywistoci, na ktr wskazuje; posiada swoj konwencj, gdy bez niej nie
111 Por. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. III, Warszawa 1968, s. 368. 112 Por. J. Galarowicz, dz. cyt., s. 538-548. 113 Por. F. Marchewka, Semiotyka, skrypt, Krakw 1990, s. 5. 114 Symbol znak umowny, wystpujcy zwykle w formie wizualnej, penicy funkcj zastpcz wobec pewnego przedmiotu (pojcia, stanu rzeczy itp.) i przywodzcy w przedmiot na myl (budzcy zwizane z nim reakcje). 115 C. G. Jung, Archetypy i symbole, wyd. Czytelnik, Warszawa 1993.
- 33 -
ma prawa bytu. Dziki symbolom odkrywamy nowe wymiary rzeczywistoci,
ktre dotychczas byy skryte. Czsto symbole religijno mistyczne pomagaj w
dowiadczeniu sacrum. Typowym chrzecijaskim symbolem o bardzo duej
wymowie jest krzy, na ktrym umar Jezus Chrystus, innym znakiem s ryby,
ktre symbolizuj chrzecijastwo za spraw sowa pochodzcego z jzyka
greckiego Ichtys, ktre jest skrtem pierwszych liter pochodzcych od Iezus
(Jezus) - Critos (Chrystus) - Theu (Syn) - Hios (Boy) - Soter (Zbawiciel).
Naczelnym symbolem ruchu RNE jest Tcza116, ktra oznacza pomost
pomidzy czowiekiem (wiatem fizycznym, naturalnym, kosmicznym) a jego
jani, naddusz (duchem wszechwiata). Wedug gwnej koncepcji ruchu,
kady, kto chce dowiadczy w sobie boskoci, musi przej przez ten most,
poprzez wasn transformacj, przemian sposobu mylenia. Drugim najczciej
spotykanym symbolem jest znak Yin-Yang117 pochodzcy z tradycji religijnej
dalekiego Wschodu, ktry oznacza przeciwiestwo, walk midzy dobrem a
zem i zachodzc midzy nimi rwnowag. Istnieje wiele symboli, ktre New
Age sobie przywaszczy od rnorakich ruchw religijnych. Pord tych
wszystkich wspomnianych symboli New Age naley jeszcze wyszczeglni
biblijn cyfr 666118, ktra jest symbolem Bestii. Alice Bailey wyraa si na
temat tej liczby pozytywnie, gdy jak ona twierdzi, ta liczba posiada wite
cechy i naley si ni posugiwa moliwie jak najczciej, aby przyspieszy
nadejcie Nowej Ery119.
W oglnej prezentacji ruchu wane jest take ukazanie czoowych pozycji
ksikowych RNE, z ktrych czerpie on inspiracje i stawia konkretne wzorce120.
Niewtpliwie tych lektur jest duo i coraz to nowsze pojawiaj si na pkach w
prawie kadej ksigarni czy bibliotece. Pierwsz ksik pozycj popularn jest
lektura Marilyn Ferguson pt. The Aquarian Conspiracy. Personal and social
Transformation in the 1980s, wydan w Los Angeles w 1980 roku. Drug wart
116 Aneks, rys. 1, s. i. 117 Tame, rys. 2. s. i. 118 Ksiga Apokalipsy, rozdz. 13, werset 18, Biblia Tysiclecia, Pallottinum, Pozna 2000. 119 Por. A. Zwoliski, Tajemne niemoce, wyd. S. Loretanki, Warszawa 2001, s. 7. 120 Por. J. W. Sire, wiaty wok nas. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji wiatopogldowych, wyd. Areopag, Katowice 1991, s. 168.
- 34 -
wymienienia jest nieco innego rodzaju, majca charakter bardziej naukowy,
ksika Frijofa Capry pt. The Turning Point. Science, Society and the Rising
Culture, wydana w Nowym Jorku w 1977 roku.
Oprcz literatury popularnonaukowej, nierzadko zaszczepieniu idei New
Age pomagaj inne noniki informacji, takie jak kino, radio czy obecnie
popularny internet. Przeomowym filmem w dziejach wiatowej kinematografii
by film Georga Lucasa pt. Gwiezdne wojny , ktry wzbudzi w widzach
tsknot do boskoci, gdzie mottem przewodnim stao si haso niech Moc
bdzie z tob 121. Innym filmem o podobnym przesaniu by Powrt Jedi122,
nioscy ze sob tre o moliwoci stania si nadczowiekiem, o waciwociach
przypisanych Bogu. W ostatnich latach zosta zrealizowany kolejny film z
tematyki gwiezdnych wojen. Film pt. Mroczne widmo drugi odcinek
Gwiezdnych Wojen jeszcze bardziej porwa ze sob du widownie fanw
tej tematyki. Szybki wzrost postpu technicznego umoliwia tworzenie
rnorodnych filmw, niejednokrotnie o wspaniaych efektach wizualnych i
muzycznych. Przy tym lepsze moliwoci tworzenia filmw o fantastycznej
fikcji nieraz nacechowanej wieloci zjawisk wchodzcych w obszar magii, a
nawet okultyzmu, frapuj widza sw tajemniczoci i ciekawoci.
W ostatnich miesicach na ekranach kin by wywietlany film Chrisa
Columbusa pt. Harry Potter , na podstawie powieci Joanne K. Rowling.
Gwnym adresatem tego filmu s dzieci i modzie. Zasadniczym problemem w
filmie jest szczeglna koncentracja na temacie magii i okultyzmu123. Podobnie
ma si rzecz z bajk pt. Pokemony, gdzie proporcje dobra i za s wyranie
zachwiane. Magiczna moc staje si elementem dobrym i pozytywnym124.
Realistyczny wiat magii czy si z okultystyczn rzeczywistoci za: grzechu i
szatana, co moe doprowadzi do zniewolenia czowieka. wiadectwo tej
prawdzie daje ks. Amorth, ktrego pogldy wynikaj z jego wieloletniej praktyki
121 Por. S. Krajski, Szkice o masonerii i pogastwie, wyd. w. Tomasza z Akwinu, Warszawa 2000, s. 112-114. 122 Tame. 123 A. Posacki, Czy naley si ba Harrego Pottera i Pokmonw?, Katecheta, 2001, nr 12. 124 Tame.
- 35 -
egzorcysty, konsultowanej zreszt z egzorcystami caego wiata (by przez lata
przewodniczcym Midzynarodowego Stowarzyszenia Egzorcystw)125.
Ciekaw wypowied mona przytoczy z filmu Barry`ego Levinson`a pt.
Disclosure (W sieci), w ktrej bardzo mocno jest zawarta idea New Age.
Dajemy dziki technologii to, co religia i rewolucja obiecyway, ale nigdy nie
zrealizoway: wolno od ciaa fizycznego, wolno od rasy i rodzaju, od
narodzenia i osobowoci, od miejsca i czasu. Uywajc telefonw komrkowych,
przenonych komputerw z wbudowanymi modemami i faxami moemy
komunikowa si na poziomie czystej wiadomoci 126.
Bardzo duo pozytywnych i negatywnych informacji i serwisw o New
Age mona znale w internecie.
Sposoby oddziaywania New Age zmierzaj w ostatecznoci do jednego
celu. Tym celem jest wykorzenienie z serca wierzcych ludzi najwikszego
skarbu, jakim jest zmartwychwstay Chrystus Brama Wiecznego ycia. eby
osign taki cel naley, zgodnie z pogldami A. Bailey, dziaa na dwch
frontach. Te dwa gwne obszary oddziaywania New Age, to Koci i
masoneria, ktre powinny si zjednoczy127.
4. Duchowo Nowej Ery
Do lepszego scharakteryzowania i zrozumienia New Age naley
przywoa nowy wtek, ktry pniej okae si pomocny w zrozumieniu
psychiczno-duchowego aspektu astrologii powizanej z duchowoci Nowej Ery.
Religie w New Age odgrywaj najwaniejsze podoe, s fundamentem
dla budowania nowego wiata, opartego na syntezie rnorodnych tradycji
religijno-kulturowych. Jeden z ludzi New Age, Roger Walsh na konferencji the
Association for Humanistic Psychology w 1988 roku, sprecyzowa cele jakie wg
niego niesie ze sob religia. Religie, w tym chrzecijastwo, s w
125 Por. A. Posacki, Harry Potter i Gabriel Amorth, Nasz Dziennik, 2002, nr 16. 126 Disclosure, re. Barry Levinson, Prod. Warner Bros 1994, czas 19`30``. 127 Por. P. Milcarek, Pogastwo w nowej formie, Emaus, 1993, nr 1 (16/17), s. 45.
- 36 -
rzeczywistoci planami drg koniecznymi dla wywoania transcendentnych
stanw wiadomoci 128. Takie ograniczenie nierozerwalnie wie si z pytkim
zrozumieniem i dowiadczeniem chrzecijaskiej wiary, opartej na osobowym
poredniku Jezusie Chrystusie poredniku midzy Bogiem a ludmi, a za tym
idcej chrzecijaskiej duchowoci.
Duchowo Nowej Ery jest odwrceniem duchowoci chrzecijaskiej,
mimo e idee New Age s w duej mierze zaczerpnite z Ewangelii129. Jest to
duchowo bez Boga Osobowego, penego miosiernej mioci. Przedmiotem
duchowoci RNE jest sam czowiek, za w chrzecijastwie jest nim Bg.
Czowiek jest na drodze doskonaoci do Niego. Ideaem w chrzecijastwie jest
przyjcie woli Boga, oddanie si cakowicie Jemu na wzr samego Chrystusa,
penego pokory i mstwa. W New Age ta transcendencja przeradza si w
transcendentalno o zmienionym kierunku. Duchowo jest zaczerpnita z
przernych praktyk religijnych, opartych na rnych kulturach, wymieszana bez
granic geograficznych. Szczegln sympati ruchu ciesz si religie i filozofie
wschodnie. Gwnie dlatego, e nie maj one silnej bazy naukowej, pewne
zasady s podwaane i oparte tylko na autorytetach ludzkich. A take podatne s
na zmiany. Jak zauwaono powstawaniu nowych sekt w hinduizmie sprzyja
autorytet guru nauczyciela, przewodnika i mistrza duchowego, (...)
bezwzgldne posuszestwo wzgldem ycze i rozkazw ojca przygotowuje
Hindusa na poddanie si nauce guru130.
Duchowo New Age bywa take inspirowana poprzez awangardowe
teorie z pogranicza nauki. Taka duchowo nie jest tylko samotn wysp
osobistego dowiadczenia mistycznego, ale jest duchowoci poszukujc
potwierdzenia w nauce131. Czego dowd moe stanowi popularno ksiki F.
Capry pt. Tao fizyki.
Kulminacj wiary New Age jest duchowo sukcesu. Ten rodzaj
duchowoci pochodzi wycznie z tego wiata i jest oparty na penieniu wasnej
128 Por. D. Steichen, New Age, W drodze, 1991, nr 1 (209), s. 42. 129 Por. Z. Sareo, New Age a Koci, dz. cyt., s. 124. 130 A. Zwoliski, Na zachd od Gangesu, wyd. WAM, Krakw 1998, s. 87. 131 Por. D. Groothuis, New Age czy naprawd Nowa Era?, wyd. Areopag, Katowice 1994, s. 158.
- 37 -
woli132. Ta wiara ograniczona tylko wasnymi siami i moliwociami, staje si
postutopijn utopi religijn. Prawdziwa wiara wymaga, by stan twarz w
twarz z rzeczywistoci, take z t trudn i dramatyczn. Za New Age
zasymilowa kultur masow i sam sta si towarem133. Czsto jego usugi s
kuszco ciekawe, a jednoczenie drogie dla kieszeni odbiorcy i niebezpieczne dla
duszy czowieka.
Temu rodzajowi duchowoci pomaga odnalezienie mocy w samym sobie.
Z pomoc temu przychodzi autosoteriologia, ktra jest baz odnajdywania Boga
w sobie, we wasnych poczynaniach, nie liczc si z osobowym, zbawiajcym
Bogiem. Taki typ Boga staje si zbdny i dokuczliwy na yciowej drodze opartej
na reinkarnacji, ktra eliminuje drog odkupienia dokonan przez Jezusa
Chrystusa. Duchowo oparta na reinkarnacji nie wytrzymuje moralno
racjonalnej krytyki134, gdy opiera si na chwiejnej sprawiedliwoci
wynagradzania lub ukarania za przesze ycie oraz neguje warto i sens wzrostu
poziomu ycia, by sta si bliszym Bogu na wzr Jego Syna.
Nowa Era staje si now wiar, jest opozycj wobec kultury opartej na
racjonalizmie, konsumpcyjnym stylu ycia i materializmie. Prowadzi walk z
dogmatyzmem i tradycyjnymi zasadami. Jego duchowo nie jest adnym
novum, a wrcz kolejnym zlepkiem wszystkiego co moliwe. Jak zostao wyej
wspomniane New Age rozpatruje osob Jezusa jako proroka, czowieka, ktry
odkry w sobie moc przez transformacj wasnej wiadomoci. Na ten temat, jak
ludzie New Age widz Jezusa135, Douglas Groothuis napisa ca ksik. W
zapisach ewangelicznych wida, i Jezus w swoich sowach i czynach odrnia
si od reszty ludzi. Istotne jest, i Jezusowe twierdzenia na wasny temat
mgby powtrzy kady lecz nikt poza Nim nie potrafiby ich uzasadni 136.
Warto doda, i cakowite ograniczenie i sprowadzenie Jezusa Chrystusa Syna
Boego, Zbawiciela wiata do Maitreya137 w ruchu New Age jest zupenym
132 New Age. Duchowo sukcesu, R. Graczyk [red.], Gazeta Wyborcza, 1994, nr 146, s. 19. 133 Tame. 134 D. Groothuis, dz. cyt., s. 181. 135 D. Groothuis, Jezus w wietle New Age. Kwestionowanie biblijnego obrazu Jezusa, wyd. Logos, Warszawa 1996. 136 Tame, s. 62. 137 Maitreya (z rel. buddyjskiej) to pita reinkarnacja Buddy, apogeum doskonaoci.
- 38 -
ponieniem i obraz dla samego Boga, jak i chrzecijan. Take czsto uywane
okrelenie Kosmiczny Chrystus nie oznacza tego samego Chrystusa
urodzonego z Maryi Dziewicy w Betlejem138. Pogld o Chrystusie Kosmicznym
jest zaczerpnity od Teilharda de Chardin, francuskiego jezuity, ktry gosi
swoj filozofi o rzeczywistoci nowej ziemi egzystujcej w Kosmicznym
Chrystusie, ktry jest energi kierujc ewolucj, energi pobudzajc ludzi i
cay kosmos do przemiany w kierunku nowej ziemi, nowej ery139.
Rnic midzy duchowoci chrzecijask a wschodni, do ktrej
najczciej odwouje si RNE, w kilku sowach uj psycholog Carl G. Jung,
ktry kad podwaliny pod tworzenie si ideologii New Age, w czym dziki tezie
wiadomoci zbiorowej zjedna sobie sympatykw i wiernych New Age. T
trafn rnic wyrazi nastpujco w kilku zdaniach. Chrzecijanin pogrony w
kontemplacji nigdy nie powie: Ja jestem Chrystusem, lecz wraz ze w.
Pawem wyzna: Teraz za nie ja yje, lecz yje we mnie Chrystus (Ga 2,20).
(...) Za sutra (pismo buddyjskie) powiada natomiast: Poznasz, e to ty jeste
Budd 140.
Najwaniejszym miejscem, gdzie mona zrozumie duchowo New Age
jest coroczny festiwal Festival for Mind, Body and Spirit organizowany w
londyskich halach wystawowych141. Mona tam znale barwne spektrum
rnych przedstawicieli wielorakich grup, towarzystw antropozoficznych,
teozofw, czonkw z Findhorn, zwolennikw jogi i przernych ludzi
zwizanych ezoteryzmem, okultyzmem czy astrologi. New Age ujawnia si w
wielu formach, a jego duchowo staje si poszerzana i rozmydlona oraz trudna
do prostego i jasnego przedstawienia.
Ta duchowo jest pena nie tylko synkretyzmu wielu religii wiata, ale
take czerpie z przernych drg, nie wyczajc animizmu142. Przez takie
podejcie New Age otworzy szeroko drzwi przed wiatem demonw, zamknite
138 Por. D. Steichen, dz. cyt., s. 43. 139 Por. Z. Sareo, New Age a Koci, dz. cyt., s. 123. 140 C. G. Jung, Podr na wschd, wyd. Pusty obok, Warszawa 1989, s. 166. 141 R. Jaworski, Wiele form New Age, Emaus, 1993, nr 1 (16/17), s. 51. 142 Animizm pogld, waciwy pierwotnym wierzeniom religijnym, wedug ktrego zwierzta, rzeczy lub zjawiska przyrody maj dusz.
- 39 -
od czasu, kiedy chrzecijastwo wypdzio czary z lasw, zdesakralizowao
wiat i zasadniczo ukrcio przesadne zainteresowanie krlestwem szatana i
upadych aniow143. To zdanie, i czowiek wspczesny uciek od wiata
rodzicw i dziadkw mechanizmu zegara do wiata swych przodkw,
penego archaicznych strachw144, daje pesymistyczny obraz duchowoci
czowieka na drodze Ruchu Nowej Ery.
Zrozumiae jest zdanie, ktre mwi, e nie wszyscy zamieszani w ten
ruch to zabkane owieczki145, gdy s tacy, ktrzy dokadnie wiedz co robi,
by dziaa na szkod innym a przy okazji podnosi swoje stanowisko spoeczno-
ekonomiczne. Ich duchowo jest oparta na Ksiciu tego wiata biblijnym
Szatanie kuszcym Chrystusa podczas postu czterdziestodniowego. Bg w New
Age jest wiadomoci i wszystko, co istnieje jest jednym bogiem, kosmiczn
energi. Duchowo New Age jest dobitnym przykadem panteistycznej
duchowoci pogaskiej o kolorowych zabarwieniach.
5. Ruch Nowej Ery w Polsce
Przemiany polityczne w Polsce w 1989 roku otworzyy nowe moliwoci
zakaenia nieprzygotowanego i nieodpornego gruntu przez sam ruch i wiele sekt.
Konkurencyjno wzmoga si, nie majc adnych przeszkd od strony pastwa. A
tym bardziej Koci katolicki w Polsce (i nie tylko) zaniedba istotne sprawy
zwizane z duchem goszenia Dobrej Nowiny dawania wiadectw i przykadw w
codziennym yciu, kosztem pjcia w schemat dogmatyzmu i intelektu (duchowo
zastpiona intelektualnoci) i nieumiejtnie przygotowa spoeczestwo na
zbliajc si konfrontacj rnych pogldw i opinii. Ludzie coraz bardziej
zaczynaj nie szuka racjonalnych wyjanie, ale wiadectw ludzi yjcych w sercu
z Bogiem i postpujcych tak jak On to zaproponowa w swoich przykazaniach. Ich
pragnienia i gd duchowy, wewntrzna pustka, jest niezmiernie wystawiona na 143 J. W. Sire, dz. cyt., s. 226. 144 Tame. 145 D. Steichen, dz. cyt., s. 43.
- 40 -
przebiegy i podstpny New Age, jak i na dziaanie wielu sekt146. Potrzeba powrotu
do emocjonalnego, a nie tylko racjonalnego pojmowania Boga, staje si zadaniem
ludzi wiary.
Pewn trafnoci w przedstawieniu tego ruchu na gruncie ojczystym moe
pochwali si Hanna Kara. W systematycznym ujciu przedstawia RNE w swojej
ksice147, zoonej z dwch czci. W pierwszej poowie przedstawia rozmowy z
ludmi, zajmujcymi si t tematyk od strony Kocioa, m. in. Aleksandrem
Posackim, Andrzejem Zwoliskim czy Josepha Verlinde`m. Podaje take
wiadectwa ludzi bdcych i yjcych w New Age. W drugiej czci, sownikowej,
opisuje terminy zwizane z New Age jak i ludzi czy instytucje majcych jakikolwiek
z tym kontakt.
Coraz bardziej moe nas dziwi fakt, i ideologia i filozofia tego ruchu jest
przedkadana i propagowana na rnych wyszych uczelniach pastwowych.
Wybitnym przykadem moe by fakt promocji etykiety New Age, caej jej kultury,
filozofii czy etyki, na najstarszym Uniwersytecie Jagielloskim, powstaym na
tradycjach wiary i kultury chrzecijaskiej. Zakad estetyki instytutu filozofii UJ, w
osobie Marii Goaszewskiej, organizuje corocznie oglnopolskie seminaria czy
sympozja. W informatorze ulotce148, ju we wstpie czytamy: ludzko
pozostanie moda dopki y wrd nas bd prorocy, mesjasze, natchnieni duchem
witym poeci. Sugeruje si nieograniczon dowolno w interpretacji wszystkich
prawd wiary, nawet sprowadzenie Ducha witego do roli nieosobowej siy,
penicej funkcj podwiadomoci. New Age jest przedstawiony w pozytywnej roli
jako sztuka czy nawet awangarda149. W takim ujciu na potwierdzenie zakresu i siy
oddziaywania ruchu zostaje przytoczona myl jednej z czoowych propagatorek New
Age Marilyn Ferguson. Warto przytoczy jej dwa zdania, koczce caa broszur,
ktre su tumaczeniu sensu tworzenia seminarium o wartociach New Age.
Teraz, na etapie czwartym sprzysienia odkrywa inne rda mocy oraz
146 Czsto sekty s zwizane na rny sposb z New Age, nieraz wchonite prze niego, maj du rol w tworzeniu silnej opozycji wobec tradycyjnych i sprawdzonych wartoci opartych na Bogu. 147 H. Kara, Quo vadis Nowa Ero? New Age w Polsce, wyd. Ks. Marianw, Warszawa 1999. 148 New Age. XXIII oglnopolskie seminarium zakadu estetyki, Instytut filozofii uniwersytetu Jagielloskiego, Cylanw k. Krakowa, maj 1995. 149 Tame, s. 7.
- 41 -
sposoby wykorzystywania ich do samorealizacji i w subie innym (...) Jeli umys
moe leczy i przeksztaca, dlaczego nie poczy umysw, aby uleczy i
przeksztaci spoeczestwo?150 Niestety takie spotkania bardziej su postawie
zakorzenienia w suchaczach, czsto modych, ksztatujcych swj wiatopogld,
indyferentyzmu151. Utrudnieniem w dojciu do rozeznania tego ruchu jest fakt, i
zwolennicy New Age dziaaj waciwie bez przywdcy, ale tworz wpywow, a
nawet pen mocy sie, aby w dzisiejszym wiecie przeprowadzi radykalne
zmiany152. W ostatnich latach w Polsce, u schyku komunizmu i pocztku nowej
demokracji, doszo do wzrostu liczby sekt i ruchw parareligijnych, co umoliwia
wprowadzanie zmian w wiadomoc