chöông i rÖÔÏu – phenol – amin · baØi taÄp lôùp 12 trang 1 rÖÔÏu – phenol –...

BAØI TAÄP Lôùp 12

trang 1

RÖÔÏU – PHENOL – AMIN

1. NHOÙM CHÖÙC Laø nhoùm nguyeân töû gaây ra tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng cuûa phaân töû

chaát höõu cô. 1. NHOÙM CHÖÙC HOÙA TRÒ I

CTTQ cuûa hôïp chaát chöùa nhoùm chöùc hoùa trò I ( A, B… ) laø: CnH2n+2-

2k-a (A)a . Neáu laø hôïp chaát taïp chöùc thì coâng thöùc coù daïng nhö sau: CnH2n+2-2k-a-b (A)a(B)b

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi röôïu laø: CnH2n+2-2k-a(OH)a ñieàu kieän ñeå röôïu beàn a £ n.

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi axit laø: CnH2n+2-2k-a(COOH)a

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi anñeâhit laø: CnH2n+2-2k-a(CHO)a

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi Aminoaxit laø: (NH2 )a CnH2n+2-2k-a-b (COOH)b

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi Amin baäc moät laø CnH2n+2-2k-a(NH2)a

Coâng thöùc toång quaùt daïng chöùc cuûa moïi daãn xuaát Halogen laø CnH2n+2-2k-a Xa

Neáu chæ ñoát chaùy goïi coâng thöùc toång quaùt daïng phaân töû coâng thöùc axit CxHyOz.

Neáu chæ xeùt ñeán nhoùm chöùc thì thay toaøn boä goác treân baèng R coâng thöùc axit R(COOH)z

Vöøa ñoát vöøa quan taâm ñeán nhoùm chöùc coù theå goïi goïp coâng thöùc axit CxHy(COOH)z. 2. NHOÙM CHÖÙC HOÙA TRÒ II, III.

Chöông I


trang 2

Caùc caëp ñoàng phaân thöôøng gaëp: Axit(I) – Este(II); Anñehit(I) – Xeton(II); Amin baäc I - –Amin baäc II - Amin baäc III.

Ta coù theå tìm coâng thöùc phaân töû cuûa ñoàng phaân hoùa trò I roài suy ra coâng thöùc cuûa ñoàng phaân hoùa trò II, III. 3. MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ KHAÙC

Ñoái vôùi hôïp chaát höõu cô chöùa C, H, O thì soá nguyeân töû H luoân laø chaün do ñoù khoái löôïng mol phaân töû luoân laø soá chaün

Ñoái vôùi hôïp chaát chöùa nhoùm chöùc daïng CxHy (A)a hoaëc CnH2n+2-2k-a

(A)a thì 2x + 2 ³ y + a; soá lieân keát Õ trong maïch C luoân nhoû hôn hoaëc baèng soá C trong maïch; neáu nhoùm chöùc A coù C, vaø hôïp chaát maïch khoâng nhaùnh ( maïch thaúng) thì soá nhoùm chöùc (a) luoân nhoû hôn hoaëc baèng 2.

Ñoái vôùi hôïp chaát chöùa N ( amin, amino axit, …) CxHyOzNt (z coù theå khoâng coù) thì toång soá N vaø H laø soá chaün.

Toùm laïi: Toång soá nguyeân töû coù hoùa trò leû laø 1 soá chaün, Toång soá hoùa trò I luoân nhoû hôn hay baèng 2 laàn soá C trong maïch + 2.

Theo thoùi quen, haàu heát ñeà veà hôïp chaát höõu cô coù nhoùm chöùc ñeàu khoâng noùi roõ caáu truùc maïch C. Gaëp tröôøng hôïp naøy, taïm thôøi coi laø maïch hôû ñeå giaûi- neáu khoâng coù nghieäm hôïp lyù hoaëc dö thôøi gian môùi xeùt coù voøng

Vôùi CTTQ cuûa Este khi ñeà cho ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa axit, röôïu taïo neân Este ñoù thì neân döïng CTTQ daïng chöùc tröôùc ñeå bieát roõ soá maïch C sau ñoù môùi tính soá Õ trong maïch ñeå khoûi boû soùt. 4. PHAÂN LOAÏI HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ COÙ NHOÙM CHÖÙC (theo soá nhoùm chöùc) HÔÏP CHAÁT ÑÔN CHÖÙC laø chaát höõu cô coù moät nhoùm chöùc nhö CH3COOH, CH3OH, CH3CHO…

HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ COÙ NHIEÀU NHOÙM CHÖÙC laø chaát höõu cô coù töø hai nhoùm chöùc trôû leân (laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù nhieàu nhoùm chöùc) coù hai loaïi (thöôøng khaûo saùt)

Hôïp chaát ña chöùc laø chaát höõu cô coù nhieàu nhoùm chöùc gioáng nhau HOCH2CH(OH)CH2OH glyxerin H2N( CH2)6NH2 hexametylen ñiamin


trang 3

Hôïp chaát taïp chöùc laø chaát höõu cô coù nhieàu nhoùm chöùc khaùc nhau H2NCH2COOH axit amino axetic HOCH2(CHOH)4 CHO glucozô

2. DAÕY ÑOÀNG ÑAÚNG CUÛA RÖÔÏU ETYLIC,

ANKANOL, RÖÔÏU NO ÑÔN CHÖÙC MAÏCH HÔÛ

Laø daãn xuaát cuûa hiñrocacbon no maïch hôû, trong coâng thöùc caáu taïo chæ coù moät nhoùm chöùc OH (hiñroxil). Coâng thöùc toång quaùt CnH2n+1OH (n³1) 1. ÑOÀNG PHAÂN röôïu coù töø ba nguyeân töû cacbon trôû leân thì coù ñoàng phaân, coù hai loaïi ñoàng phaân laø ñoàng phaân veà maïch cacbon vaø ñoàng phaân veà vò trí nhoùm –OH

CH3 -CH2 -CH2 -CH2 –OH vaø CH3 -CH -CH2 –OH laø ñoàng phaân maïch cacbon

CH3 CH3 -CH2 -CH2 – OH vaø CH3-CH-CH3 laø ñoàng phaân vò trí nhoùm –

OH OH 2. TEÂN GOÏI

TEÂN QUOÁC TEÁ (teân IUPAC) Teân ankan töông öùng theâm ol – vò trí nhoùm OH (öu tieân soá nhoû nhaát coù theå). TEÂN THÖÔØNG

Teân goác hiñrocacbon (hoùa trò 1) + ic (teân goác hoùa trò 1 = teân ankan – an +yl)

Coâng thöùc Teân thöôøng Teân quoác teá CH3 -OH CH3CH2-OH CH3 -CH2 -CH2 -OH CH3 -CH - OH CH3

Röôïu Metylic Röôïu Etylic Röôïu n-propylic Röôïu izo-propylic

Metanol Etanol Propanol-1 Propanol-2


trang 4

CH3 -CH2 -CH2 -CH2 -OH CH3 -CH -CH2 -OH CH3

Röôïu n-butylic Röôïu izo-butylic

Butanol-2 2-Metyl propanol-1


trang 5

3. BAÄC RÖÔÏU laø baäc cuûa cacbon ñính tröïc tieáp vôùi nhoùm OH

R1-CH2-OH (röôïu baäc 1), R1-CH-R2 (röôïu baäc 2), R1-C-R2 (röôïu baäc 3

OH OH

R3

4. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ röôïu coù nhieät ñoä soâi cao do giöõa caùc phaân töû röôïu coù lieân keát hiñro, tan raát toát trong nöôùc do taïo lieân keát hiñro vôùi nöôùc

...O-H...O-H... (lieân keát hiñro lieân phaân töû), ....O-H...O-H... (lieân keát hiñro vôùi nöôùc)R R R H

Röôïu coù tính chaát cuûa nhoùm – OH vaø tính chaát goác hiñrocacbon 5. TAÙC DUÏNG KIM LOAÏI KIEÀM giaûi phoùng khí hiñro

2CH3CH2-OH + 2 Na ¾®¾ 2CH3CH2-ONa + H2 6. PHAÛN ÖÙNG VÔÙI AXIT

VÔÙI AXIT VOÂ CÔ CH3CH2-OH + H-Cl ¾¾ ®¬ 42SOH CH3CH2-Cl + H2O VÔÙI AXIT HÖÕU CÔ C2H5 –OH + CH3-COOH ¾¾ ®¬ 42SOH CH3-COO-C2H5 + H2O

7. PHAÛN ÖÙNG TAÙCH NÖÔÙC TAÙCH NÖÔÙC TÖØ MOÄT PHAÂN TÖÛ RÖÔÏU taïo anken

H3C CH2OH

H2SO4, t0 CH2 = CH2 + H2O

Qui taéc ZAIXEÙP nhoùm -OH bò taùch öu tieân cuøng nguyeân töû H ôû

nguyeân töû cacbon coù baäc cao hôn .

CH3-CH2-C-CH3

CH3

OH

CH3-CH = C-CH3

CH3

+ H2O

CH3-CH2-C = CH2 + H2O

CH3

(spc)

(spp)


trang 6

TAÙCH NÖÔÙC TÖØ HAI PHAÂN TÖÛ RÖÔÏU taïo ete

CH3CH2 -O-H + HO- CH2-CH3 ¾¾¾ ®¾0

42 ,tSOH C2H5-O-C2H5 + H2O 8. PHAÛN ÖÙNG OXI HOØA

PHAÛN ÖÙNG OXIHOÙA KHOÂNG HOAØN TOAØN CH3CH2OH + CuO ¾®¾

0t CH3- CHO + Cu + H2O PHAÛN ÖÙNG ÑOÁT CHAÙY (phaûn öùng oâxihoùa hoaøn toaøn) CH3CH2OH + 3O2 ¾®¾

0t 2 CO2 + 3 H2O 9. ÑIEÀU CHEÁ

PHÖÔNG PHAÙP CHUNG Hidrat hoùa Anken

CH2 = CH2 + H-OH ¾®¾+H CH3 -CH2 –OH

Thuûy phaân daãn xuaát Halogen trong dung dòch kieàm

C2H5-Br + NaOH ¾®¾0t C2H5 -OH + NaBr

PHÖÔNG PHAÙP RIEÂNG (höông phaùp sinh hoùa ñieàu cheá röôïu Etylic, leân men röôïu)

(C6H10O5) n + nH2O ¾®¾men nC6H12O6 (Tinh boät) C6H12O6 men röôïu > 2 C2H5OH + 2 CO2

(C6H10O5) n + n H2O ¾®¾+H n C6H12O6 (Xenlulo)

BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP 1. a) Nhoùm chöùc laø gì ? Neâu moät soá thí duï veà nhoùm chöùc chöùa oxi

vaø nhoùm chöùc chöùa nitô.

b) Neâu caùc phaûn öùng hoùa hoïc chöùng minh phaân töû röôïu etylic coù nhoùm chöùc hidroxyl (-OH), phaân töû axit axetic coù nhoùm chöùc cacboxyl (-COOH) .

2. Hôïp chaát höõu cô A coù coâng thöùc phaân töû C2H4O2. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy phaân töû A coù chöùa nhoùm chöùc hiñroxyl. Cho 3 gam hôïp chaát ñoù taùc duïng heát vôùi Na thu ñöôïc 0,56 lít hiñro (ño ôû ñktc).Tính soá nhoùm chöùc hiñroxyl coù trong phaân töï hôïp chaát A.


trang 7

3. a)Hai hôïp chaát höõu cô A vaø B coù coâng thöùc phaân töû nhö nhau. Hôïp chaát A phaûn öùng vôùi Na cho H2 bay ra, hôïp chaát B khoâng phaûn öùng vôùi Na. Khi ñoát chaùy hoaøn toaøn 13,8 gam hôïp chaát A, thu ñöôïc 26,4 gam CO2 vaø 16,2 gam H20. Tæ khoái hôi cuûa A so vôùi H2 baèng 23.

b) Hai hôïp chaát C vaø D cuøng coù coâng thöùc phaân töû C2H402, ñeàu phaûn öùng vôùi Na cho H2 bay ra. Rieâng hôïp chaát C laøm ñoåi maøu quyø tím thaønh ñoû.Döïa vaøo thuyeát caáu taïo hoùa hoïc haõy vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A, B, C, D. Bieát phaân töû D coøn chöùa nhoùm chöùc anñehit vaø nhoùm chöùc naøy khoâng phaûn öùng vôùi Na.

4. a)Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc röôïu ñoàng phaân coù cuøng coâng thöùc phaân töû C4H10O. Goïi teânröôïu ñoàng phaân ñoù theo danh phaùp thöôøng vaødanh phaùp quoác teá. Haõy chæ roõ nhöõng ñoàng phaân naøo thuoäc röôïu baäc moät, röôïu baäc hai vaø röôïu baäc ba.

b) Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc hôïp chaát sau : 2-Metylpropanol-1, 2– Metylpropanol-2, Pentanol-1, 3 – Metylbutanol – 1

5. a) Neâu baûn chaát cuûa lieân keát hiñro. So saùnh vôùi baûn chaát cuûa lieân keát ion vaø lieân keát coäng hoùa trò. b)Giaûi thích nhöõng hieän töôïng sau - Nhieät ñoä soâi cuûa röôïu etylic cao hôn nhieät ñoä soâi cuûa ñimetyl ete CH3 – O – CH3. - Röôïu etylic tan voâ haïn trong nöôùc.

6. Cho buten –1 phaûn öùng vôùi HCl thu ñöôïc hôïp chaát chöùa clo. Ñun noùng hôïp chaát naøy vôùi dd Na0H ñaëc thu ñöôïc röôïu. Ñun noùng röôïu vöøa sinh ra vôùi H2S04 ñaëc ôû nhieät ñoä treân 170oC cho ta moät anken.Töø caùc döõ kieän treân haõy vieát ñaày ñuû caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

7. Cho phaûn öùng heát 4,6 gam natri vôùi röôïu etylic vaø 4,6 gam natri vôùi nöôùc.Tính theå tích khí hiñro (ño ôû ñktc) thoùat ra trong töøng tröôøng hôïp. Tính khoái löôïng natri etylat vaø natri hiñroxit taïo thaønh.


trang 8

8. Ñeå ñieàu cheá etilen ngöôøi ta ñun noùng röôïu etylic 95o vôùi axit sunfuric ñaëc ôû nhieät ñoä 170oC. Tính theå tích röôïu 95o caàn ñöa vaøo phaûn öùng ñeå thu ñöôïc 2 lít etilen (ño ôû ñktc.). Bieát hieäu suaát phaûn öùng ñaït 60%, khoái löôïng rieâng cuûa röôïu etylic laø 0.8g/ml. Tính löôïng ete sinh ra khi ñun noùng moät theå tích röôïu nhö treân ôû nhieät ñoä 140oC vôùi axit sunfuric ñaëc. Bieát hieäu suaát phaûn öùng cuõng ñaït 60%.

9. Cho 11 gam hoãn hôïp goàm hai röôïu no ñôn chöùc maïch hôû keá tieáp nhau trong daõy ñoàng ñaúng taùc duïng heát vôùi Na ñaõ thu ñöôïc 3,36 lít khí H2 (ño ôû ñktc.). Vieát coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa hai röôïu treân.

10. Cho 16.6 gam hoãn hôïp goàm röôïu etylic vaø röôïu n-propylic phaûn öùng heát vôùi natri (laáy dö),thu ñöôïc 3,36 lít khí H2 (ño ôû ñktc.). Tính thaønh phaàn % veà khoái löôïng cuûa caùc röôïu trong hoãn hôïp

11.ó. Ñun noùng moät hoãn hôïp goàm hai röôïu no ñôn chöùc vôùi H2SO4 ñaëc ôû 140oC ñaõ thu ñöôïc 21,6 gam nöôùc vaø 72 gam hoãn hôïp ba ete. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa hai röôïu treân bieát ba ete thu ñöôïc coù soá mol baèng nhau vaø phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

12. Cho 28,2 gam hoãn hôïp hai röôïu no ñôn chöùc keà nhau trong daõy ñoàng ñaúng taùc duïng heát vôùi Na (laáy dö), sinh ra 8,4 lít khí H2 (ño ôû ñktc.).Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa hai röôïu vaøtính thaønh phaàn % veà khoái löôïng cuûa chuùng trong hoãn hôïp, bieát phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

13.ó. Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp hai röôïu thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa röôïu etylic thu ñöôïc 70,4 gam CO2 vaø 39,6 gam H2O.Tính giaù trò a vaø thaønh phaàn % veà khoái löôïng cuûa hai röôïu trong hoãn hôïp, bieát tæ khoái hôi cuûa moãi röôïu so vôùi oxi ñeàu nhoû hôn 2.

14. Ñun noùng röôïu A vôùi hoãn hôïp (laáy dö) NaBr vaø H2SO4 ñaëc, thu ñöôïc 24,6 gam chaát B. Hieäu suaát phaûn öùng ñaït 60%. Keát quaû phaân tích cho thaáy chaát B chöùa 29,27% C, 5,69% H vaø 65,04%


trang 9

Br. Hôi cuûa 24,6 gam chaát B chieámmoät theå tích baèng theå tích cuûa 5,6 gam nitô trong cuøng ñieàu kieän. a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chaát A, B vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra; bieát khi ñun noùng vôùi CuO, röôïu A bieán thaønh anñehit. b) Tính khoái löôïng röôïu A trong hoãn hôïp phaûn öùng. c) Giaûi thích taïi sao nhieät ñoä soâi cuûa B thaáp hôn cuûa A.

15. Phaùt bieåu quy taéc taùch Zaixep vaø quy taéc coäng Maccopnhicop. Vieát ñaày ñuû caùc phöông trình phaûn öùng vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chöõ caùi A, B, C . . . .trong caùc daõy chuyeån hoùa sau

a) CH3CH2CH2OH A B

b) C4H9OH C CH3-CHBr-CHBr-CH3

16. Ñun noùng 57,5 gam röôïu etylic vôùi H2SO4 ñaëc ôû nhieät ñoä khoûang 170oC. Hoãn hôïp caùc saûn phaåm ôû daïng hôi ñöôïc daãn laàn löôït qua caùc bình chöùa dung dòch H2SO4 ñaëc, dung dòch NaOH ñaëc vaø cuoái cuøng laø dung dòch brom (dö) trong CCl4. Sau khi keát thuùc thí nghieäm, bình chöùa brom naëng theâm 21 gam. a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra vaø tính hieäu suaát phaûn öùng taùch nöôùc töø röôïu. b) Cho bieát vai troø cuûa caùc bình chöùa dung dòch H2SO4 ñaëc vaø NaOH ñaëc.

17. Tính khoái löôïng glucozô bình chöùa trong nuôùc quaû nho ñeå sau khi leân men cho ta 100 lít röôïu vang 10o. Bieát hieäu suaát phaûn öùng leân men ñaït 95%, röôïu etylic nguyeân chaát coù khoái löôïng rieâng 0,8g/ml.

18. Vôùi caùc chaát voâ cô coù saün, haõy vieát ptpö ñieàu cheá: a. Caosu Buna töø tinh boät. b. Röôïu i-propylic töø ñaù voâi vaø than ñaù. c. Propanol-2 töø propanol-1 vaø ngöôïc laïi. d. Metanol vaø etanol töø propanol-1

H2SO4 ,ñaëc, 1700C H2O , H2SO4 loaõng

H2SO4 ,ñaëc, 1700C Dd Brom


trang 10

e. Propen, n-propyl bromur, di-n-propyl eter töø röôïu n-propylic. 19. Khi ñun noùng hoãn hôïp röôïu etylic vaø röôïu isopropylic vôùi axit

suffuric ñaäm ñaëc, ta thu ñöôïc 3 eter vaø 2 alken. Vieát caùc ptpö xaûy ra goïi teân saûn phaåm. Cho bieát ñieàu kieän phaûn öùng.

20. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo caùc alkanol sau: a. 60% C b. 52,1739% C. c. 50% O d. 13,33% H

21. Tìm coâng thöùc phaân töû vaø vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa chaát höõu cô: a. Chaát A coù 37,5%C, 12,5%H, 50%O. Tyû khoái cuûa A ñoái

vôùi oxi laø 11. b. Chaát B coù 52,17%C, 13,04%H coøn laïi laø oxi. Tyû khoái

cuûa B ñoái vôùi hiñro laø 23. 22. Cho 20g dung dòch röôïu etylic taùc duïng heát vôùi Na thì thu ñöôïc 8,96

lit H2 (ñkc). a. Tính noàng ñoä % cuûa dung dòch röôïu. b. Tính noàng ñoä mol/lit cuûa dung dich röôïu vaø ñoä röôïu. Cho

bieát Dröôïu nguyeân chaát = 0,8 gr/ml vaø giaû söû söï hoøa tan röôïu trong nöôùc khoâng laøm thay ñoåi theà tích dung dòch ñaùng keå.

23. Moät röôïu ñôn chöùc X , maïch hôû taùc duïng vôùi HBr dö thu ñöôïc chaát

Y goàm caùc nguyeân toá C , H , Br , trong ñoù Br chieám 69,56% khoái löôïng . Phaân töû löôïng cuûa Y nhoû hôm 260 ñvC . Neáu ñun noùng X vôùi H2SO4 ñaäm ñaëc ôû 180oC thu ñöôïc 2 hidrocacbon coù caùc noái ñoâi khoâng keá caän nhau . Xaùc ñònh CTCT cuûa X ,Y vaø vieát caùc PTPÖ

24. Cho 12.8 gam dung dòch röôïu A ( trong nöôùc) coù noàng ñoä 71.875% taùc duïng vôùi moät löôïng thöøa Natri thu ñöôïc 5.6 lít khí (ñkc). Tìm coâng thöùc caáu taïo cuûa A. Bieát tyû khoái hôi cuûa A ñoái vôùi NO2 baèng 2.

25. Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp hai röôïu no ñôn chöùc, thu ñöôïc hoãn hôïp khí vaø hôi (hoãn hôïp A ). Cho toaøn boä A laàn löôït loäi qua bình 1 ñöïng H2SO4 ñaëc dö, roài cho qua bình 2 ñöïng nöôùc voâi dö.


trang 11

Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình 1 taêng 1.98g vaø bình 2 xuaát hieän 8 g keát tuûa.

Maët khaùc neáu oxi hoùa m gam hoãn hôïp hai röôïu treân baèng CuO ôû nhieät ñoä cao ñeán phaûn öùng hoaøn toaøn, roài laáy toaøn boä saûn phaåm cho taùc duïng vôùi löôïng dö dung dòch AgNO3 trong NH3 , thì thu ñöôïc axit höõu cô vaø 2.16g Ag.

a. Tính m . Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân hai röôïu b. Haõy ñeà nghò caùch phaân bieät hai röôïu treân

26. Chia hoãn hôïp goàm hai röôïu no maïch hôû A vaø B laøm hai phaàn baèng nhau.

Cho phaàn thöù nhaát taùc duïng heát vôùi Na dö thu ñöôïc 0.896 lít khí (ñktc) Ñoát chaùy heát phaàn thöù hai thu ñöôïc 3.06g nöôùc vaø 5.28 g CO2 Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa 2 röôïu, bieát raèng khi ñoát V theå tích hôi cuûa A hoaëc B thì theå tích CO2 thu ñöôïc trong cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát ñeàu khoâng vöôït quaù 3V. 27. Cho hoãn hôïp A goàm 2 röôïu no ñôn chöùc laø ñoàng ñaúng lieân tieáp.

Chia hoãn hôïp A ra laøm 2 phaàn baèng nhau. Ñoát chaùy hoaøn toaøn phaàn I vaø cho toaøn boä saûn phaåm chaùy ñi qua bình ñöïng CaO dö, keát thuùc thí nghieäm thaáy khoái löôïng cuûa bình naøy taêng 47 g so vôùi ban ñaàu. Phaàn II cho taùc duïng heát vôùi Na thoaùt ra 0.224 lít khí H2 (ñktc)

a. Vieát coâng thöùc phaân töû cuûa caùc chaát coù trong hoãn hôïp A. b. Tính thaønh phaàn % theo khoái löôïng cuûa töøng chaát coù trong

A. 28. Cho ñoát chaùy m gam röôïu ñôn chöùc no phaûi duøng heát 20,16 lít khí

oxy ôû (ñkc) thu ñöôïc hoãn hôïp khí CO2 vaø hôi nöôùc. Trong ñoù khoái löôïng cuûa nöôùc ít hôn khoái löôïng cuûa CO2 laø 12 (g)

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu. b. Tính khoái löôïng m cuûa röôïu ñoù.

29. a. Töø xenlulozô vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá : Etyl axetat , Xenlulozô trinitrat (ghi roõ ñieàu kieän ). Caùc chaát voâ cô vaø ñieàu kieän coù ñuû


trang 12

b. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng thöïc hieän daõy bieán hoùa sau (Caùc chaát vieát daïng CTCT ) C5H10O ¾¾® C5H10Br2O ¾¾® C5H9Br3 ¾¾® C5H12O3 ¾¾® C8H12O6 Cho bieát chaát öùng vôùi coâng thöùc phaân töû C5H10O laø moät röôïu baäc 3 maïch hôû

3. PHENOL (C6H6O; C6H5OH; M=94) 1. COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO

Coâng thöùc caáu taïo

OH OH

C6H5-OH

2. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ laø chaát raén, tinh theå khoâng maøu, muøi ñaëc tröng; noùng chaûy 430C, ñeå laâu ngoaøi khoâng khí bò oxihoùa 1 phaàn neân coù maøu hoàng vaø bò chaûy röõa, ít tan trong nöôùc, tan trong moät soá dung moâi chaát höõu cô, raát ñoäc, gaây boûng naëng khi rôi vaøo da.

Laø moät axit yeáu (raát yeáu) nhöng do aûnh höôûng cuûa nhoùm –OH neân deã daøng tham gia phaûn öùng theá vôùi caùc taùc nhaân Br2, HNO3… 2. TÍNH AXÍT YEÁU

2C6H5 -OH + 2Na > 2C6H5-ONa + H2 C6H5-OH + NaOH > C6H5-ONa + H2O C6H5-ONa + CO2 + H2O > C6H5-OH + NaHCO3

3. PHAÛN ÖÙNG VÔÍ NÖÔÙC BROÂM

OH OH

BrBr

Br

+ 3 Br2 + 3HBr

2,4,6-tribrom phenol


trang 13

4. ÑIEÀU CHEÁ Taùch töø nhöïa than ñaù trong quaù trình luyeän than coác C6H6 Cl

2 ,Fe > C6H5Cl NaOH ñaëc , t cao , P cao > C6H5-OH .

Caùc phaûn öùng

C6H6 + Cl2 0,Fe t¾¾¾® C6H5Cl + HCl

(C6H6 + HCl + ½ O2 0,Cu t¾¾¾® C6H5Cl + H2O)

C6H5Cl + NaOH 0 ,t p¾¾¾® C6H5OH + NaCl

(C6H5Cl + 2NaOH 0t ,p¾¾¾® C6H5ONa + NaCl + H2O)

BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP

30. a) Nhöõng hôïp chaát naøo trong soá caùc hôïp chaát sau laø ñoàng ñaúng cuûa

nhau: C6H5OH, CH3C6H4OH , C6H5CH2OH. Taïi sao ? b) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc hôïp chaát thôm coù cuøng coâng thöùc phaân töû C7H8O. Goïi teân caùc hôïp chaát ñoù.

31. a) Töông töï röôïu, phenol cuõng coù lieân keát hiñro giöõa caùc phaân töû. Vieát coâng thöùc bieåu thò caùc phaân töû phenol lieân keát vôùi nhau bôûi lieân keát hiñro. b) So saùnh nhieät ñoä soâi cuûa phenol vôùi etylbenzen.

32. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa phenol vaø röôïu benzylic vôùi caùc chaát sau : Na, dung dòch NaOH, dung dòch HBr (coù H2SO4 ñaëc, ñun noùng) ,dd Brom.

33. a) Baèng phaûn öùng hoùa hoïc haõy chöùng minh nguyeân töû hiñro trong nhoùm hiñroxyl cuûa phenol linh ñoäng hôn nguyeân töû hiñro trong nhoùm hiñroxyl cuûa röôïu etylic. b) Trình baøy söï aûnh höôûng qua laïi giöõa nhoùm hiñroxyl vaø goác phenyl trong phaân töû phenol. Minh hoïa baèng phöông trình phaûn öùng.

34. a).Neâu hieän töôïng ,vieát PTPÖÙ vaø giaûi thích trong töøng tröôøng hôïp sau : Cho phenol vaøo nöôùc laéc nheï, nhoû theâm dd NaOH vaøo hoãn


trang 14

hôïp, sau ñoù suïc khí CO2 vaøo dung dòch b) Cho nöôùc brom dö vaøo dung dòch phenol thu ñöôïc 6,62 gam keát tuûa traéng. Tính khoái löôïng phenol chöùa trong dung dòch, giaû söû phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

35. Moät dung dòch chöùa 6,1(g) chaát ñoàng ñaúng cuûa phenol ñôn chöùc. Cho dung dòch treân taùc duïng vôùi nöôùc brom thu ñöôïc 17,95 gam hôïp chaát chöùa ba nguyeân töû brom trong phaân töû Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû chaát ñoàng ñaúng cuûa phenol, giaû söû phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

36. Töø 1 taán nhöõng than ñaù taùch ra ñöôïc 20 kg phenol vaø 1,6 kg benzen. Löôïng benzen vöøa taùch ra ñöôïc ñem ñieàu cheá phenol theo sô ñoà chuyeån hoùa treân (phaàn b).Tính toång khoái löôïng phenol thu ñöôïc töø 10 taán nhöïa than ñaù, giaû söû hieäu suaát caùc quaù trình (1), (2) vaø (3) laàn löôït laø 70%, 60% vaø 100%.

25. a) Coù 4 hôïp chaát : röôïu etylic, axit axetic, phenol vaø benzen. Neâu phöông phaùp hoùa hoïc ñeå phaân bieät 4 chaát ñoù . b) Neáu cho Na vaøo moãi chaát treân thì tröôøng hôïp naøo seõ xaûy ra phaûn öùng ? Neáu thay Na baèng dd NaOH, baèng dd Na2CO3 thì keát quaû seõ ra sao ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø so saùnh tính linh ñoäng cuûa nguyeân töû hiñro trong nhoùm –OH cuûa phaân töû caùc hôïp chaát treân.

26. a) Axit picric (2,4,6 – tri nitrophenol) ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch cho phenol taùc duïng vôùi hoãn hôïp goàm axit nitric ñaëc vaø axit sufuric ñaëc (laøm chaát xuùc taùc). Vieát phöông trình phaûn öùng. b) Cho 47 g phenol taùc duïng vôùi hoãn hôïp goàm 200 gam HNO3 68% vaø 250gam H2SO4 96%. Giaû söû phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn, haõy tính : - Khoái löôïng axit picric sinh ra. - Noàng ñoä % HNO3 coøn dö sau khi ñaõ taùch heát axit picric ra khoûi hoãn hôïp.


trang 15

27.ó Moät hoãn hôïp goàm röôïu metyllic, röôïu etylic vaø phenol coù khoái löôïng 28,9 gam. Chia hoãn hôïp thaønh hai phaàn baèng nhau ñeå laøm thí nghieäm. Phaàn thöù nhaát phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi Na cho 2,806 lít H2 ôû 27oC, 750 mm Hg. Phaàn thöù hai phaûn öùng vöøa heát vôùi 100 ml dung dòch NaOH 1 M. a) Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra. b) Tính thaønh phaàn % caùc chaát trong hoãn hôïp.

28. a) Coù 2 oáng nghieäm khoâng nhaõn chöùa töøng hoùa chaát rieâng bieät: röôïu n-butylic, phenol (loûng).Baèng phöông phaùp hoùa hoïc, haõy nhaän bieát xem oáng nhieäm naøo ñöïng chaát gì ? Vieát phöông trình phaûn öùng. b) Cho moät hoãn hôïp goàm röôïu n-butylic vaø phenol. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc, haõy taùch 2 chaát ñoù ra khoûi nhau. Vieát phöông trình phaûn öùng.

29. Moät hoãn hôïp A goàm röôïu etylic vaø phenol taùc duïng heát vôùi Na thu ñöôïc 1,344 lit khí (ñkc). Neáu trung hoaø cuøng löôïng A treân thì thaáy taùc duïng vöøa ñuû vôùi 50 ml dung dòch KOH 1M. Tính % khoái löôïng moãi chaát trong A.

30. Moät hoãn hôïp B goàm röôïu metylic vaø phenol taùc duïng vöøa ñuû

vôùi Na thu ñöôïc 4gr H2. Neáu trung hoaø cuøng löôïng B treân thì thaáy taùc duïng vöøa ñuû vôùi 40gr NaOH 10%. Tính % theo soá mol vaø theo khoái löôïng caùc chaát trong B.

31. Cho 50,4gr dung dòch X goàm röôïu etylic, phenol vaø H2O taùc duïng heát vôùi Na thu ñöôïc 8,96 lit khí H2 (ñkc). Maët khaùc, cuøng vôùi löôïng dung dòch X treân taùc duïng vöøa ñuû vôùi 25 ml dung dòch KOH 64% (D = 1,4 gr/ml). Tính % khoái löôïng moãi chaát trong X.

32. Chia 11,7gr hoãn hôïp goàm phenol vaø röôïu no ñôn chöùc A laøm 2 phaàn baèng nhau: Phaàn 1: Taùc duïng vöøa ñuû vôùi 50 ml dung dòch NaOH 1M. Phaàn 2: Ñoát chaùy hoaøn toaøn roài cho saûn phaåm cuûa pö chaùy vaøo


trang 16

dung dòch Ba(OH)2 dö thu ñöôïc 68,95gr keát tuûa. a. Tính % khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ñaàu. b. Xaùc ñònh CTPT vaø vieát CTCT cuûa A.


trang 17

4. MOÄT SOÁ TOÅNG KEÁT VEÀ RÖÔÏU

Röôïu laø hôïp chaát höõu cô phaân töû coù moät hay nhieàu nhoùm hyñroxyl

(-OH) gaén tröïc tieáp vôùi nguyeân töû cacbon no cuûa goác hyñrocacbon. 1. ÑIEÀU KIEÄN ÑEÅ TOÀN TAÏI RÖÔÏU

Nhoùm (-OH) phaûi ñính vôùi nguyeân töû cacbon no Moãi nguyeân töû cacbon khoâng ñính quaù moät nhoùm (-OH), Neáu

nhieàu hôn seõ taùch nöôùc. 2. COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT CUÛA RÖÔÏU

Taát caû caùc hôïp chaát coù nhoùm chöùc ñieàu suy ra töø coâng thöùc toång quaùt cuûa Hidroâcacbon. CxHyOz (duøng cho phaûn öùng ñoát) R(OH)z (duøng cho phaûn öùng chæ lieân quan ñeán nhoùm chöùc) CxHy(OH)z ( duøng cho vöøa ñoát vöøa tính chaát cuûa nhoùm chöùc) CxHy(CH2OH) (duøng cho röôïu baäc I) CnH2n+2-2k-z(OH)z ( duøng cho tröôøng hôïp phaûn öùng lieân quan ñeán maïch C vaø nhoùm chöùc) 3. PHAÂN LOAÏI RÖÔÏU

DÖÏA VAØO GOÁC HIDROÂCACBON röôïu no, röôïu khoâng no, röôïu thôm

DÖÏA VAØO SOÁ NHOÙM –OH röôïu ñôn, röôïu ña DÖÏA VAØO BAÄC CUÛA C GAÉN VÔÙI NHOÙM –OH röôïu baäc I, röôïu

baäc II, röôïu baäc III. 4. ÑOÄ RÖÔÏU ñöôïc xem laø % V cuûa röôïu trong dd röôïu (dung mol laø nöôùc) 5. TEÂN GOÏI

TEÂN THÖÔØNG röôïu + Teân goác hidroâcacbon + ic TEÂN QUOÁC TEÁ (IUPAC) teân hidroâcacbon + ol + vò trí nhoùm (-

OH) 6. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC

TAÙC DUÏNG VÔÙI KIM LOAÏI HOAÏT ÑOÄNG MAÏNH (Na,K,Ba,Ca)


trang 18

R(OH)a + a Na ¾®¾ R(ONa)a + a2

H2

PHAÛN ÖÙNG TAÙCH NÖÔÙC (H2SO4 ññ vaø löu yù ñk nhieät ñoä) taïo ete, taïo anken ( Phaûn öùng taùch nöôùc cuûa Röôïu etylic, Glyxerin)

PHAÛN ÖÙNG OXI HOÙA KHOÂNG HOAØN TOAØN (CuO,t0 hay O2/Cu,t0) phuï thuoäc vaøo baäc röôïu, löu yù neáu O2/Mn2+ coù theå taïo axit, phaûn öùng men giaám

PHAÛN ÖÙNG VÔÙI AXIT (H+,t0, phaûn öùng thuaän nghòch) taïo H2O + este Löu yù caùch vieát cho axit höõu cô khaùc vôùi caùch vieát cuûa axit voâ cô.

PHAÛN ÖÙNG RIEÂNG CUÛA RÖÔÏU ÑA CHÖÙC COÙ ÍT NHAÁT 2 NHOÙM KEÀ NHAU phaûn öùng taïo phöùc xanh ñaëc tröng vôùi Cu(OH)2 7. ÑIEÀU CHEÁ

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHUNG Thuyû phaân daãn xuaát halogen trong moâi tröôøng kieàm Thuûy phaân trong moâi tröôøng kieàm hay trong moâi tröôøng axit Hyñrat hoaù (coäng hôïp nöôùc) vaøo hyñrocacbon coù lieân keát ñoâi

khoâng lieân hôïp trong voøng benzen. (qui taéc coâng MC) Khöû anñehit hoaëc xeton (coäng hyñro vaøo anñehit hoaëc xeton) vôùi

xuùc taùc Ni nung noùng. PHÖÔNG PHAÙP RIEÂNG ÑEÅ ÑIEÀU CHEÁ RÖÔÏU ETYLIC Ngoaøi phöông phaùp chung, ñieàu cheá röôïu etylic coøn coù theå söû

duïng caùc phöông phaùp sau Ñi töø tinh boät hoaëc xelulozô

(C6H10O5)n + n H2O ¾¾®¾+ 0tH n C6H12O6

C6H12O6 ¾¾¾ ®¾menruou 2 C2H5OH + 2 CO2 Phaûn öùng naøy vaø phaûn öùng cuûa etylen vôùi nöôùc trong coâng nghieäp

duøng ñeå saûn xuaát röôïu. Thuyû phaân muoái acolat Phaûn öùng thöôøng duøng ñeå laøm saïch caùc veát nöôùc coøn laïi trong quaù

trình laøm taêng ñoä coàn.C2H5ONa + H2O ¾®¾ C2H5OH + NaOH PHÖÔNG PHAÙP RIEÂNG ÑEÅ TOÅNG HÔÏP GLYXERIN.


trang 19

Ñi töø Propen (saûn phaåm thu ñöôïc töø crackinh daàu moû) theo caùc phöông trình phaûn öùng sau:

CH2=CH-CH3 + Cl2 ¾¾ ®¾ C0500 CH2=CH-CH2Cl + HCl CH2=CH-CH2Cl + Cl2 + H2O ¾®¾ H2Cl-CH(OH)-CH2Cl + HCl

CH2Cl-CH(OH)-CH2Cl + 2NaOH ¾®¾0t CH2OH-CH(OH)-CH2-OH

Ñi töø daàu môõ, chaát beùo

C3H5(OOCC17H35)3 + 3 NaOH ¾®¾0t C3H5(OH)3 + 3 C17H35COONa

5. MOÄT SOÁ LÖU YÙ KHI GIAÛI TOAÙN RÖÔÏU

1) Ñieàu kieän ñeå röôïu beàn: a. Nhoùm (-OH) phaûi ñính vôùi nguyeân töû cacbon no. Neáu nhoùm (-OH)

ñính vôùi nguyeân töû cacbon ôû lieân keát ñoâi thì röôïu seõ töï chuyeån vò taïo anñehit hoaëc xeton, tuyø thuoäc vaøo vò trí cuûa nguyeân töû cacbon coù ñính nhoùm (-OH)

b. Moãi nguyeân töû cacbon khoâng ñính quaù moät nhoùm (-OH). Do ñoù neáu ñaët coâng thöùc cuûa röôïu laø CxHy(OH)a thì luoân coù ñieàu kieän: a £ x. Neáu moät nguyeân töû C maø ñính quaù moät nhoùm (-OH) thì röôïu seõ töï taùch loaïi nöôùc taïo anñehit, xeton hoaëc axit cacboxylic – tuyø thuoäc soá löôïng nhoùm (-OH) vaø vò trí cuûa C coù ñính caùc nhoùm (-OH) ñoù.

2) Coâng thöùc toång quaùt cuûa röôïu a. Coâng thöùc toång quaùt nhaát coù theå suy töø coâng thöùc toång quaùt cuûa

hyñrocacbon (xem laïi chuyeân ñeà thöù nhaát ôû taøi lieäu naøy). CnH2n+2-

2k-a(OH)a trong ñoù n³ 1 nguyeân; a³ 1 nguyeân; k=D ³ 0 nguyeân. Tuyø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa röôïu maø ta thay giaù trò cuï theå cuûa k, a ñeå coù coâng thöùc toång quaùt cuûa caùc röôïu trong daõy ñoàng ñaúng ñoù.

b. Ñeå vieát caùc phaûn öùng do nhoùm (-OH) quy ñònh coù theå vieát ñôn giaûn hôn laø R(OH)a.


trang 20

c. Cuõng coù theå ñaët coâng thöùc cuûa moïi röôïu laø CxHy(OH)a ñeå khoûi daøi doøng khi vieát phaûn öùng chaùy cuûa röôïu, khi ñoù: 1£ x nguyeân, 2£ y chaün, vaø a£ x.

3) Veà nguyeân taéc röôïu no seõ coù 2 kieåu laø no maïch hôû vaø no maïch voøng. Song caàn chuù yù raèng, theo thoùi quen khi duøng thuaät ngöõ “röôïu no” thöôøng ñöôïc hieåu keøm theo “maïch hôû” – tuy vaäy moät soá ít caùc ñeà laïi duøng chính söï “thöôøng” naøy laøm baãy caøi. Vì vaäy khi giaûi baøi taäp, neáu thaáy voâ lyù thì caàn ñaët laïi coâng thöùc toång quaùt laø ñöôïc.

4) Röôïu khoâng no beàn thì phaân töû phaûi coù töø 3 cacbon trôû leân. 5) Röôïu thôm phaûi coù ít nhaát 7 cacbon trong phaân töû. 6) Caàn phaân bieät roõ raøng röôïu thôm vôùi phenol: Caû 2 loaïi gioáng nhau

ôû choã cuøng coù nhoùm (-OH), cuøng coù voøng benzen; chæ khaùc nhau ôû choã: trong phenol, nhoùm (-OH) ñính tröïc tieáp vaøo C trong nhaân benzen (thí duï Crezol CH3-C6H4-OH) coøn trong röôïu thì nhoùm (-OH) phaûi ñính vaøo C no ôû nhaùnh (thí duï C6H5-CH2-OH).

7) Moät hôïp chaát coù chöùa caû 2 loaïi nhoùm chöùc naøy thì seõ coù ñuû caùc tính chaát do moãi nhoùm chöùc quy ñònh.

8) Röôïu ña chöùc phaûi coù toái thieåu 2 cacbon trong phaân töû. 9) Neân ñaët coâng thöùc röôïu baäc 1 laø R(CH2OH)a thay vì R(OH)a ñeå deã

vieát caùc phaûn öùng oxy hoaù cuûa noù. 10) Vaø ñieàu kieän ñeå toàn taïi röôïu baäc 2 laø phaûi coù töø 3 cacbon trôû leân;

röôïu baäc 3 phaûi coù toái thieåu 4 cacbon. 11) Ñoä tan vaø ñoä soâi thì yeáu toá ñaàu tieân xeùt ñeán laø lieân keát hidroâ, sau

ñoù tôùi ñoä maïnh cuûa lieân keát ñoù (chuû yeáu khaùc loaïi nhoùm chöùc) roài môùi ñeán M ( löu yù nhöõng chaát töông töï nhau thì tan toát vaøo nhau)

12) R(OH)a + a Na ¾¾® R(ONa)a + a2

H2

Moät röôïu khi taùc duïng vôùi Na, K…cho soá mol H2 ³ soá mol röôïu thì ñoù laø röôïu ña chöùc (daáu baèng xaûy ra khi soá nhoùm OH laø 2). 13) Hoãn hôïp röôïu khi taùc duïng vôùi Na, K…cho soá mol H2 ³ soá mol röôïu

thì trong hoãn hôïp ñoù coù ít nhaát moät röôïu ña chöùc. Neáu coù n röôïu


trang 21

trong hoãn hôïp bò taùch loaïi H2O thì seõ taïo ñöôïc n(n+1)2

ete khaùc

nhau trong ñoù coù n ete ñoái xöùng. a. Luoân coù MEte > MRöôïu. Coù theå duøng daáu hieäu naøy ñeå xaùc ñònh

höôùng taùch taùch loaïi nöôùc ñoái vôùi röôïu ñôn chöùc. b. Theo phaûn öùng luoân coù

2H On = nEte = ½ nRöôïu , vaø nhö vaäy neáu thu

ñöôïc hoãn hôïp caùc ete coù soá mol nhö nhau thì soá mol cuûa moãi röôïu ban ñaàu thöïc teá ñaõ phaûn öùng cuõng baèng nhau.

c. Theo baûo toaøn khoái löôïng luoân coù: mRöôïu = mEte + 2H Om

14) Vôùi caâu hoûi “nguyeân taéc ñeå chuyeån hoaù röôïu baäc thaáp thaønh röôïu baäc cao”, thì ta chæ caàn thöïc hieän lieân tieáp 2 phaûn öùng: Taùch H2O (theoZaixep) sau ñoù coäng laïi H2O vaøo anken thu ñöôïc (theo quy taéc Maccopnhicop); muoán taïo thaønh röôïu baäc bao nhieâu thì ñieàu kieän caàn laø ngay saùt vôùi C coù ñính nhoùm (-OH) ôû röôïu baäc thaáp phaûi coù nguyeân töû C ñuùng baèng baäc cuûa röôïu caàn ñieàu cheá.

15) Chæ coù röôïu no ñôn chöùc maïch hôû khi taùch loaïi nöôùc môùi taïo Anken; ngöôïc laïi röôïu bò taùch loaïi H2O taïo Anken thì ñoù phaûi laø röôïu no ñôn chöùc maïch hôû, coù CTTQ laø CnH2n+1OH.

a. Röôïu metylic CH3OH chæ coù phaûn öùng loaïi nöôùc taïo ete, khoâng theå taïo anken.

b. Khi taùch nöôù taïo anken thì löu yù anken môùi taïo thaønh coù ñoàng phaân cis-trans

c. Luoân coù nRöôïu PÖ = nAnken =nH2O vaø dó nhieân tæ leä mol giöõa caùc anken thu ñöôïc cuõng baèng tæ leä mol giöõa caùc röôïu trong hoãn hôïp ban ñaàu, neáu nhö phaûn öùng taùch loaïi cuûa moãi röôïu coù cuøng hieäu suaát.

16) Phaûn öùng ñoát chaùy (oxihoùa hoaøn toaøn)

CnH2n+2-2kOa + 23n+1-k O

2 ¾¾® n CO2 + (n+1-k) H2O

a. Ñoát chaùy moät röôïu maø coù 2 2H O COn n! thì röôïu ñoù phaûi laø röôïu

no, maïch hôû (k=0); ñoàng thôøi luoân luoân coù 2 2H O CO Rˆ Ù Ôu P÷n -n = n .

b. Ñoát röôïu coù n H2O = n CO2 suy ra röôïu khoâng no chöùa moät noái ñoâi. c. Ñoát hoãn hôïp röôïu cuõng coù vaøi nhaän xeùt thuù vò khaùc.


trang 22

17) Döïa vaøo phaûn öùng vôùi CuO ñeå phaân bieät caùc röôïu coù baäc khaùc nhau baèng caùch: Röôïu baäc 1, 2 coù phaûn öùng vôùi hieän töôïng “ñen” hoaù “ñoû” coøn röôïu baäc 3 thì khoâng coù hieän töôïng gì. Tieáp tuïc phaân bieät röôïu baäc 1 vôùi röôïu baäc 2 baèng caùch laáy saûn phaåm thu ñöôïc sau khi cho hôi röôïu qua CuO nung noùng taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/ddNH3 – neáu thaáy coù phaûn öùng traùng baïc thì saûn phaåm ñoù laø anñehit vaø röôïu tröôùc ñoù laø röôïu baäc 1 (xem phaûn öùng traùng göông ôû chöông Anñehit).

a. Moät röôïu bò oxi hoùa coù theå taïo thaønh hoãn hôïp caùc saûn phaåm: Röôïu dö, nöôùc, anñeâhit vaø axit.

b. Coù theå nhaän xeùt taêng giaûm khoái löôïng khi chuyeån hoaù töø nhoùm (–CH2OH)= 31 thaønh nhoùm (-CHO)= 29 hay (-COOH)= 45 ñeå bieát phaûn öùng xaûy ra theo höôùng naøo; hoaëc ñaõ bieát höôùng phaûn öùng thì tìm ñöôïc soá mol röôïu phaûn öùng khi ñeà cho mñ vaø ms.

c. OÂxihoùa hai röôïu no ñôn chöùc maïch hôû cho hai axít töông öùng trong ñoù coù moät axit coù M baèng M moät trong hai röôïu thì suy ra hai röôïu ñoù ñoàng ñaúng lieân tieáp.

18) Phaûn öùng este hoùa duøng H2SO4 ñaëc vöøa cung caáp H+ xuùc taùc cho phaûn öùng, vöøa huùt nöôùc taïo neân do phaûn

19) ¾¾¾¾¾®¬¾¾¾¾¾

02 4H SO Ò ,t

2 2 3 2 2CH =CH-CH OH + 2HBr CH -CHBr-CH Br + H O

¾¾¾¾¾®¬¾¾¾¾¾0

2 4H SO Ò aÎc,ta a 2b b aba R(OH) + b R'(COOH) R' (COO) R + ab H O

20) Neáu ñeà cho chaát höõu cô chöùa C, H, O taùc duïng ñöôïc vôùi kim loaïi kieàm taïo H2 thì coù theå chöùa (-OH) vaø (-COOH). Neân goïi coâng thöùc laø (HO)nR(COOH)n roài tuøy theo ñk maø bieän luaän.

BAØI TAÄP REØN LUYEÄN

1. Röôïu laø gì ? Chöùng minh raèng phaân töû löôïng cuûa röôïu phaûi laø soá chaün. 2. Neâu caùc loaïi phaûn öùng taïo thaønh röôïu etylic.


trang 23

3. Coù 5 chaát chöùa moät loaïi nhoùm chöùc röôïu coù coâng thöùc phaân töû toång quaùt laø C3H8On, vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa 5 chaát ñoù. 4. Theá naøo laø röôïu baäc 1, baäc 2, baäc 3 ? Vieát phöông trình phaûn öùng oxi hoùa röôïu baäc 1, baäc 2 öùng vôùi coâng thöùc toång quaùt CnH2n+2O baèng CuO taïo thaønh andehit hoaëc xeton. Cho ví duï minh hoïa. 5. Haõy cho bieát tính chaát cuûa röôïu isopropylic (propanol–2). 6. Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân caùc röôïu baäc 2 coù coâng thöùc phaân töû C5H12O. Ñun noùng hoãn hôïp caùc röôïu ñoù ôùi H2SO4 ñaëc ôû 180OC. Haõy vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân caùc saûn phaåm chính. 7. Vieát caùc phöông trình chuyeån hoùa propanol–1 thaønh propanol–2. 8. Neâu nguyeân taéc chung ñeå chuyeån röôïu baäc nhaát thaønh röôïu baäc hai, röôïu baäc hai thaønh röôïu baäc ba. Neâu ví duï. 9. Haõy neâu ñieàu kieän (veà caáu taïo) ñeå moät anken khi coäng hôïp nöôùc (coù maët axit xuùc taùc) taïo ra saûn phaåm chính laø röôïu baäc ba. Cho ví duï minh hoïa. 10. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau:

A A1 A2 Propanol–2

11. Töø metan cuøng vôùi caùc chaát voâ cô vaø ñieàu kieän caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá röôïu metylic, röôïu etylic, etilenglicol vaø röôïu isopropylic. 12. Töø n–butanol vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát khaùc, haõy tìm caùch ñieàu cheá metyl etyl ete. 13. Töø röôïu etylic vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá propenol 14. Haõy vieát caùc phaûn öùng xaûy ra khi cho glyxerin taùc duïng vôùi axit stearic, vôùi HNO3 ñaëc (coù maët cuûa H2SO4 ñaëc) vaø vôùi Cu(OH)2. 15. Töø pentan, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá isopropanol vaø etylenglicol. 16. Töø etylen, haõy ñeà nghò moät phöông phaùp ñieàu cheá glyxerin (caùc chaát voâ cô ñöôïc choïn tuøy yù).

+ H2

Ni, tOC

+ Cl2

+ H2O

OH-


trang 24

17. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng tröïc tieáp taïo thaønh röôïu etylic. Phaûn öùng naøo duøng ñeå saûn xuaát röôïu etylic trong coâng nghieäp ? 18. Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân caùc chaát höõu cô chæ coù nhoùm chöùc röôïu, coù coâng thöùc phaân töû laø C3H8OX. 19. Laàn löôït cho hôïp chaát coù coâng thöùc caáu taïo sau p-HOC6H4CH2OH taùc duïng laàn löôït vôùi

a. K b. KOH c. Br2 (dung dòch) d. HCl

20. Moät chaát coù coâng thöùc phaân töû laø C3H8O3 chæ chöùa moät loaïi nhoùm chöùc. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa noù, bieát chaát ñoù taùc duïng ñöôïc vôùi kali, ñoàng (II) hidroxit, axit nitric, axit propionic. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 21. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa taát caû daãn xuaát cuûa benzen coù cuøng coâng thöùc C8H10O khoâng taùc duïng vôùi NaOH. Trong caùc daãn xuaát ñoù, chaát naøo thoûa maõn ñieàu kieän:

X X’ Polime 22. Phenol laø gì ? Giaûi thích taïi sao benzen khoâng phaûn öùng vôùi Br2 trong dung dòch, nhöng phenol laïi laøm maát maøu nhanh choùng dung dòch broâm? 23. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng: töø phenol ñieàu cheá axit picric, nhöïa phenol–fomandehit. 24. Tính chaát hoùa hoïc cuûa phenol (C6H5OH). Haõy chöùng toû phenol coù tính axit yeáu hôn axit cacbonic. 25. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng

a. Ortho–creâsol taùc duïng vôùi Na, NaOH. b. Röôïu benzylic vôùi Na, CuO taïo thaønh andehit, C6H5COOH.

26. Moät hôïp chaát höõu cô A thuoäc loaïi hôïp chaát thôm, coù coâng thöùc phaân töû C6H7ON coù theå phaûn öùng vôùi NaOH vaø HCl. Tìm coâng thöùc caáu taïo

– H2O

(xt)


trang 25

cuûa A. So saùnh tính axit cuûa A (ñoàng phaân para) vôùi phenol vaø giaûi thích ngaén goïn. 27. Phaân bieät phenol vôùi röôïu thôm. 28. Coù bao nhieâu röôïu ñôn chöùc vaø bao nhieâu phenol ñôn chöùc töông öùng vôùi moãi chaát toluen vaø metylxiclohexan ? Ñoái vôùi moãi tröôøng hôïp (toluen vaø metylxiclohexan), haõy neâu hai thí duï ñieån hình baèng caùch vieát coâng thöùc caáu taïo, goïi teân vaø chæ roõ baäc röôïu (neáu coù). 29. Haõy so saùnh söï gioáng vaø khaùc nhau veà tính chaát hoùa hoïc cuûa röôïu etylic vaø phenol. 30. Töø toluen, vieát caùc phöông trình phaûn öùng (ôû daïng coâng thöùc caáu taïo) ñieàu cheá vaø goïi teân caùc hôïp chaát thôm coù coâng thöùc phaân töû C7H8O. Bieát raèng caùc chaát naøy taùc duïng ñöôïc vôùi Na. 31. Töø benzen vaø caùc chaát voâ cô thích hôïp, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá 2, 4, 6–triaminophenol. 32. Phaânbieät caùc khaùi nieäm: baäc röôïu, ñoä röôïu, baäc amin, röôïu ñôn chöùc, röôïu ña chöùc, noàng ñoä % cuûa dung dòch. 33. Moät röôïu A maïch hôû, khoâng laøm maát maøu nöôùc broâm. Ñeå ñoát chaùy a lít hôi röôïu A thì caàn 2,5a lít oxy ôû cuøng ñieåu kieän.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa A. b. Töø metan vaø caùc chaát voâ cô thích hôïp, haõy ñieàu cheá A.

34. Cho moät röôïu no X, ñeå ñoát chaùy heát 1 mol X caàn 3,5 mol O2. a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân X. b. Töø n–butan, vieát caùc phaûn öùng (keøm ñieàu kieän) ñeå ñieàu cheá X.

35. Coù moät hôïp chaát höõu cô ñôn chöùc Y, khi ñoát chaùy Y ta chæ thu ñöôïc CO2 vaø H2O vôùi soá mol nhö nhau vaø soá mol oxi tieâu toán gaáp 4 laàn soá mol cuûa Y.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo maïch hôû cuûa Y. Bieát raèng: Y laøm maát maøu dung dòch broâm vaø khi Y coäng hôïp hidro thì ñöôïc röôïu ñôn chöùc.

b. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra (ghi roõ ñieàu kieän phaûn öùng). 36. Cho röôïu no baäc hai, ñôn chöùc A. Bieát tyû khoái hôi cuûa A so vôùi O2 baèng 2,3125.


trang 26

a. Haõy vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø cuûa caùc ñoàng phaân röôïu cuûa noù.

b. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng taùch nöôùc taïo ra olefin cuûa röôïu ñoù.

37. Moät hôïp chaát höõu cô X chöùa 10,34% hidro theo khoái löôïng. Khi ñoát chaùy X chæ thu ñöôïc CO2 vaø H2O vôùi soá mol nhö nhau vaø soá mol oxi tieâu toán gaáp 4 laàn soá mol cuûa X.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa X, bieát raèng khi X coäng hôïp H2 thì ñöôïc röôïu ñôn chöùc, coøn khi cho X taùc duïng vôùi dung dòch thuoác tím thì thu ñöôïc röôïu ña chöùc.

b. Töø X, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá axit propenoic. 38. Moät röôïu no ña chöùc X, maïch hôû coù n nguyeân töû C vaø m nhoùm -OH trong caáu taïo phaân töû. Cho 7,6 gam röôïu treân phaûn öùng vôùi löôïng dö natri, thu ñöôïc 2,24 lít khí (ôû ñieàu kieän tieâu chuaån).

a. Laäp bieåu thöùc lieân heä giöõa n vaø m. b. Cho n = m + 1, tìm coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu X, töø ñoù

suy ra coâng thöùc caáu taïo cuûa noù. 39. Cho moät röôïu A baäc 1, maïch hôû, coù theå no hay coù moät lieân keát ñoâi, coù coâng thöùc phaân töû laø CXH10O. Laáy 0,02 mol CH3OH vaø 0,01 mol A troän vôùi 0,1 mol O2 roài ñoát chaùy hoaøn toaøn hai röôïu. Sau phaûn öùng thaáy coù O2 dö. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A. 40. Moät hoãn hôïp X (goàm röôïu metylic vaø moät röôïu D trong daõy ñoàng ñaúng röôïu etylic) ñöôïc chia thaønh ba phaàn baèng nhau. Phaàn I cho taùc duïng vôùi Na dö giaûi phoùng 0,672 lít khí (ñktc). Phaàn II sau khi chuyeån hoaøn toaøn thaønh caùc andehit töông öùng, taùc duïng vôùi AgNO3 dö trong dung dòch NH3 giaûi phoùng 19,44 gam baïc. Saûn phaåm ñoát chaùy cuûa phaàn III ñöôïc trung hoøa hoaøn toaøn vöøa heát vôùi 0,5 lít dung dòch NaOH 0,6M. Xaùc ñònh thaønh phaàn phaàn traêm theo soá mol moãi röôïu trong X vaø coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu D. Cho Ag = 108.

(ÑH Noâng nghieäp I – Khoái A 1998) 41. Cho hoãn hôïp X goàm hai röôïu, cho loaïi nöôùc toaøn boä hoãn hôïp X ôû nhieät ñoä 1700C, H2SO4 ñaëc, thu ñöôïc hoãn hôïp 2 olefin laø ñoàng ñaúng keá


trang 27

tieáp nhau, cho taát caû 2 olefin vaøo bình chöùa 0,128 mol khoâng khí, roài baät tia löûa ñieän. Sau khi phaûn öùng chaùy xaûy ra hoaøn toaøn, cho hôi nöôùc ngöng tuï coøn laïi hoãn hôïp khí chieám theå tích 2,688 lít.

a. Tìm coâng thöùc phaân töû röôïu, tính % khoái löôïng caùc röôïu trong hoãn hôïp X. Bieát khoái löôïng ban ñaàu cuûa hoãn hôïp hai röôïu laø 0,332 gam.

b. Töø pentan vaø caùc chaát voâ cô xuùc taùc caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá 2 röôïu treân.

Bieát caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn, caùc theå tích khí ño ôû ñktc, trong khoâng khí N2 chieám 80%, O2 chieám 20% theå tích.

(ÑH Thöông maïi Haø Noäi 1998) 42. Trong moät bình kín dung tích laø 3,2 lít chöùa hoãn hôïp hôi 3 röôïu ñôn chöùc A, B, C vaø 2,688 gam O2, nhieät ñoä vaø aùp suaát trong bình laø 109,20C vaø 0,98 atm. Baät tia löûa ñieän ñoát chaùy heát röôïu, sau ñoù ñöa nhieät ñoä bình veà 136,50C, aùp suaát trong bình naøy laø P. Cho taát caû khí trong bình sau khi ñoát chaùy laàn löôït ñi qua bình 1 ñöïng H2SO4 ñaëc vaø bình 2 ñöïng KOH ñaëc. Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình 1 taêng 0,756 gam, coøn bình 2 taêng 1,232 gam.

a. Tính aùp suaát P. b. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû caùc röôïu A, B, C. Bieát raèng B, C coù

cuøng soá nguyeân töû cacbon vaø soá mol cuûa röôïu A baèng 5/3 toång soá mol cuûa caùc röôïu B vaø C.

(ÑH Haøng haûi phía Nam 1995) 43. Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp X goàm hai röôïu A vaø B thuoäc cuøng daõy ñoàng ñaúng ñöôïc 6,72 lít CO2 vaø 7,65 gam H2O. Maët khaùc, m gam hoãn hôïp X taùc duïng heát vôùi natri kim loaïi ñöôïc 2,8 lít khí H2.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø B. Bieát tyû khoái hôi cuûa moãi chaát trong hoãn hôïp X so vôùi H2 ñeàu nhoû hôn 46.

b. Tính phaàn traêm veà khoái löôïng cuûa moãi chaát trong hoãn hôïp X. Bieát theå tích caùc khí ño ôû ñieàu kieän tieâu chuaån.

(ÑH Kieán truùc Haø Noäi 2000)


trang 28

44. Hoùa hôi hoaøn toaøn 4,28 gam hoãn hôïp hai röôïu no A vaø B ôû 81,90C vaø 1,3 atm ñöôïc theå tích 1,568 lít. Cho löôïng hoãn hôïp röôïu naøy taùc duïng vôùi kali dö thu ñöôïc 1,232 lít H2 (ñktc). Maët khaùc, ñoát chaùy hoaøn toaøn löôïng hoãn hôïp röôïu ñoù thu ñöôïc 7,48 gam khí CO2. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo vaø khoái löôïng moãi röôïu, bieát raèng soá nhoùm chöùc trong B nhieàu hôn trong A 1 ñôn vò.

(ÑH An Ninh 1998) 45. Moät hôïp chaát B chöùa C, H, O coù coâng thöùc phaân töû truøng vôùi coâng thöùc ñôn giaûn nhaát. Khi phaân tích a gam chaát B, thaáy toång khoái löôïng cacbon vaø hidro trong ñoù trong ñoù laø 0,46 gam. Ñeå ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam naøy caàn 0,896 lít O2 (ñktc). Caùc saûn phaåm cuûa phaûn öùng chaùy ñöôïc haáp thuï hoaøn toaøn khi cho chuùng ñi qua bình ñöïng dung dòch NaOH dö, thaáy khoái löôïng bình taêng theâm 1,9 gam.

a. Xaùc ñònh giaù trò a vaø coâng thöùc phaân töû cuûa chaát B. b. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa B, bieát raèng khi cho a gam chaát ñoù

taùc duïng heát vôùi natri, ta thu ñöôïc khí hidro bay ra ; coøn khi cho a gam chaát B taùc duïng vöøa ñuû vôùi dung dòch NaOH 0,01M thì soá mol NaOH caàn duøng baèng soá mol hidro bay ra ôû treân vaø cuõng baèng soá mol cuûa B ñaõ phaûn öùng.

c. Tính theå tích khí hidro (ñktc) vaø theå tích dung dòch NaOH ñaõ duøng. (ÑHQG Haø Noäi – Khoái A 1995)

46. Ba Chaát höõu cô A, B, D cuøng chöùa C, H, O. Khi ñoát chaùy moãi chaát, löôïng oxi caàn duøng baèng 9 laàn löôïng oxi coù trong moãi chaát tính theo soá mol nguyeân töû vaø thu ñöôïc CO2, H2O coù tyû leä khoái löôïng töông öùng baèng 11 : 6. ÔÛ theå hôi, moãi chaát ñeàu naëng hôn khoâng khí d laàn (cuøng nhieät ñoä, aùp suaát).

a. Tìm coâng thöùc ñôn giaûn nhaát cuûa A, B, D (khoâng duøng döõ kieän ôû caâu 2).

b. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû ñuùng cuûa A, B, D (cho d = 2,07 vaø phaân töû löôïng trung bình cuûa khoâng khí baèng 29 ñ.v.C.). Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân A, B, D. Bieát raèng A, B coù cuøng nhoùm chöùc, B coù caáu taïo maïch nhaùnh.

c. Vieát phaûn öùng cuûa A, B, D laàn löôït vôùi Na, CuO (noùng).


trang 29

(ÑH GTVT 1995)


trang 30

4. KHAÙI NIEÄM VEÀ AMIN

Amin laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïo thaønh do nguyeân töû H trong phaân töû NH3 ñöôïc thay theá baèng goác hydrocacbon .

CH3-NH2 (amin baäc 1); CH3-NH (amin baäc 2); CH3-N (amin baäc 3); C6H5-NH2 (amin thôm)CH3 CH3

CH3

1. COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT.

Coâng thöùc toång quaùt cuûa amin baäc I CnH2n+2-2k-a(NH2)a hay CnH2n+2-

2k+aNa trong ñoù n laø soá nguyeân töû C (n³1, nguyeân); k laø toång soá lieân keát Õ vaø voøng coù trong phaân töû (k³ 0); a laø soá nhoùm amino (ñoù cuõng chính laø soá nguyeân töû N) thoûa maõn ³1. 2. BAÄC AMIN

Neáu coù moät goác hyñrocacbon leân keát vôùi nguyeân töû N (hoaëc coù moät nguyeân töû H trong NH3 bò thay theá ta coù amin baäc I CH3 – NH2; C6H5 – NH2

Neáu coù 2 nguyeân töû H trong NH3 bò thay theá baèng goác hyñrocacbon, ta coù coù amin baäc II CH3 – NH – CH2CH3 (Etylmetyl amin)

Neáu coù 3 nguyeân töû H trong NH3 bò thay theá baèng goác hyñrocacbon ta coù amin baäc 3. (CH3)3N 3. GOÏI TEÂN

TEÂN THÖÔØNG teân goác hyñrocacbon + “amin” (CH3)2NH ñimetylamin C6H5 – NH2 phenylamin… TEÂN IUPAC choïn maïch chính laø maïch cacbon daøi nhaát goïi teân

caùc nhoùm amino (hoaëc amino coù nhoùm theá nhö nhöõng tieáp ñaàu ngöõ) - NH2 amino; - NH2CH3 metylamino; - (CH3)2NH– ñimetyl amino …+ teân hiñrocacbon töông öùng

CH3CH2CH(NH)2CH3 2 – amino butan CH3CH2CH –NH – CH3 laø 1- metyl amino propan. Moät soá teân vaãn duøng C6H5 – NH2 Anilin


trang 31

CH3 – C6H4 – NH2 (o - ; m-; p -) Toluiñin. 4. TÍNH CHAÁT CHUNG

Amin coù tính bazô Dung dòch amin maïch hôû trong nöôùc laøm ñoåi maøu quì tím sang

xanh Amin phaûn öùng vôùi axit taïo muoái .

5. ANILIN (C6H7N; C6H5NH2; M = 93) 1. COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO

Coâng thöùc caáu taïo

NH2 NH2

C6H5-NH2

2. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ loûng khoâng maøu, ñeå laâu trong khoâng khí ngaû sang maøu naâu ñen vì bò oâxihoùa, hôi naëng hôn nöôùc, raát ít tan trong nöôùc, tan nhieàu trong röôïu vaø benzen ,eâte...ñoäc, coù muøi khoù chòu. Laø moät bazô yeáu, do aûnh höôûng nhoùm –NH2 maø voøng benzen deã daøng thamgia phaûn öùng theá vôùi nhieàu chaát (halogen, HNO3…) 3. TÍNH BAZÔ

C6H5-NH2 + HCl > C6H5-NH2.HCl (phenylamoni clorua) Tính bazô cuûa Anilin < NH3 (do nhoùmC6H5- laø nhoùm huùt electron)

cho neân Anilin khoâng laøm xanh quyø tím. Dung dòch kieàm coù theå ñaåy anilin ra khoûi muoái C6H5-NH3Cl + NaOH > C6H5- NH2 + NaCl + H2O

4. TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH BROÂM taïo keát tuûa


trang 32

NH2 NH2

BrBr

Br

+ 3 Br2 + 3HBr

2,4,6-tribrom anilin 5. ÑIEÀU CHEÁ

C6H5- NO2 + 6[H] Fe , HCl > C6H5- NH2 + 2H2O


33. a) Amin laø gì ? Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa etylamin, ñietylamin,

trietylamin vaø phenylamin. b) Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc amin ñoàng phaân coù coâng thöùc phaân töû : C3H9N, C4H11N. Goïi teân vaø chæ roõ baäc cuûa chuùng. c) Phaân bieät khaùi nieäm baäc cuûa amin vôùi baäc röôïu.

34. a)Duøng hai ñuõa thuûy tinh, ñuõa thöù nhaát ñöôïc nhuùng vaøo dung dòch HCl ñaëc,ñuõa thöù hai nhuùng vaøo etylamin(ts=16.6oC).Laáy hai ñuõa ra khoûi dung dòch vaø ñöa laïi gaàn nhau seõ thaáy“khoùi traéng” nhö söông muø bay leân. Giaûi thích hieän töôïng neâu treân vaø vieát phöông trình phaûn öùng. b) Vieát phöông trình phaûn öùng giöõa caùc caëp hôïp chaát sau: CH3NH2 vaø HCl , CH3NH2 (1 mol) vôùi dd H2SO4 loaõng , CH3NH2 vaø CH3COOH. c) Ñeå trung hoøa 50ml dung dòch metylamin caàn 30,65 ml dung dòch HCl, 0,1 M. Tính noàng ñoä % metylamin trong dung dòch. Giaû söû khi tan vaøo nöôùc, metylamin khoâng laøm thay ñoåi theå tích dung dòch.


trang 33

35. Hoãn hôïp A goàm 4 hôïp chaát höõu cô no ñôn chöùc laø ñoàng phaân cuûa nhau.Boán hôïp chaát ñeàu deã phaûn öùng vôùi dd HCl. Phaân töû cuûa moãi chaát ñeàu chöùa caùc nguyeân toá C, H vaø 23,7% N. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa 4 hôïp chaát ñoù vaø tính khoái löôïng cuûa hoãn hôïp A, bieát khi ñoát chaùy hoãn hôïp A cho 4,48 lít N2 (ño ôû ñktc.)

36. a)Neâu phaûn öùng hoùa hoïc vaø hieän töôïng chöùng toû anilin coù tính bazô, nhöng laø bazô yeáu b) Nguyeân nhaân tính bazô cuûa anilin. c) So saùnh tính bazô cuûa caùc hôïp chaát sau : NH3, CH3NH2. C6H5NH2 ,(CH3)2NH

37. a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong caùc tröôùng hôïp sau : Anilin vôùi axit sunfuric (khoâng ñun noùng), anilin vôùi axit axetic. b) Trình baøy söï aûnh höôûng qua laïi giöõa nhoùm amino vôùi goác phenyl trong phaân töû anilin. Minh hoïa baèng phöông trình hoùa hoïc.

37. Cho nöôùc brom (ñuû ) vaøo dung dòch anilin, thu ñöôïc 16,5 gam keát tuûa. Tính khoái löôïng anilin coù trong dung dòch, giaû söû phaûn öùng ñatï hieäu suaát 100%.

38. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1,605 gam hôïp chaát A ñaõ thu ñöôïc 4,62 gam CO2, 1,215 gam H2O vaø 168 cm3 N2 (ño ôû ñktc.) a) Tính thaønh phaàn % caùc nguyeân toá. b) 3,21 gam hôïp chaát A phaûn öùng heát vôùi 30 ml dung dòch HCl 1 M . Vieát caùc coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa A, bieát A laø ñoàng ñaúng cuûa anilin.

39. Tính khoái löôïng anilin thu ñöôïc khi khöû 246 gam nitrobenzen, bieát hieäu suaát phaûn öùng ñaït 80%. Cuõng baèng phaûn öùng khöû vaø cuõng vôùi hieäu suaát phaûn öùng nhö treân, haõy tính khoái löôïng nitrobenzen caàn duøng ñeå ñieàu cheá ñöôïc 186 gam anilin.


trang 34

40. Cho 500 gam benzen phaûn öùng vôùi hoãn hôïp HNO3 ñaëc vaø H2SO4 ñaëc. Nitrobenzen sinh ra ñöôïc khöû thaønh anilin. a) Tính khoái löôïng nitrobenzen vaø anilin thu ñöôïc, bieát hieäu suaát moãi giai ñoïan ñeàu ñaït 78%. b) Löôïng nitrobenzen chöa tham gia phaûn öùng khuû ñöôïc ñem khöû tieáp thaønh anilin. Tính hieäu suaát phaûn öùng khöû laàn thöù hai, bieát ñaõ thu theâm ñöôïc 71,61 gam anilin. c) Cho bieát phöông phaùp hoùa hoïc xaùc nhaän raèng trong saûn phaåm anilin coøn laãn nitrobenzen.

d) Töø toluen vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá ra nhöõng chaát ñoàng ñaúng cuûa anilin :o-toluiñin (o-CH3C6H4NH2) vaø p-toluiñin (p-CH3C6H4NH2)

41. Cho 27,60 gam hoãn hôïp goàm anilin, phenool, axit axetic vaø röôïu etylic. Hoøa tan hoãn hôïp trong n-hexan roài chia thaønh ba phaàn baèng nhau. (trong ñieàu kieän naøy, coi nhö anilin khoâng taùc duïng vôùi axit axetic). Phaàn thöù nhaát taùc duïng vôùi Na (dö) cho 1,68 lít khí (ño ôû ñktc.). Phaàn thöù hai taùc duïng vôùi nöôùc brom (dö) cho 9.91 gam keát tuûa. Phaàn thöù ba phaûn öùng heát vôùi 18,5 ml dung dòch NaOH 11% (khoái köôïng rieâng 1,1 g/ml) Tính thaønh phaàn % caùc chaát trong hoãn hôïp, bieát caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

42. a) Phaân bieät caùc hôïp chaát trong töøng nhoùm sau baèng phöông phaùp hoùa hoïc vaø vieát PTPÖ - Dung dòch anilin vaø dung dòch amoniac. - Anilin vaø phenol. - Anilin vaø xiclohexylamin (C6H11NH2). b) Cho moät hoãn hôïp goàm ba chaát : bezen, phenol vaø anilin. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc laøm theá naøo coù theå taùch laáy töøng chaát ? Vieát caùc phöôøng trình phaûn öùng.


trang 35


1) Amin laø gì ? Theá naøo laø amin baäc 1 ? 2) Ñeå trung hoøa 100ml dung dòch CH3NH2 (D = 1,002 g/ml) caàn heát

61,3 ml dung dòch HCl 0,1M. Tính C% cuûa CH3NH2 trong dung dòch.

3) Ñònh nghóa vaø vieát coâng thöùc toång quaùt cuûa amin baäc 1, baäc 2, baäc 3.

4) Vieát phöông trình phaûn öùng moâ taû tính chaát hoùa hoïc quan troïng nhaát cuûa eâtylamin.

5) Giaûi thích vì sao eâtylamin deã tan trong nöôùc. 6) Haõy giaûi thích vì sao amin coù tính bazô. Cho ví duï. 7) Cho caùc chaát: anilin, amoniac, metylamin. Haõy saép xeáp caùc chaát

treân theo chieàu taêng daàn cuûa tính bazô vaø nhieät ñoä soâi. 8) Cho 3 bazô n–bytylamin, anilin, amoniac vaø caùc haèng soá phaân ly KB

cuûa chuùng (coù theå khoâng tuaân theo ñuùng thöù töï treân) laø 4.10–10, 2.10–5, 4.10–4. Haõy saép xeáp chuùng theo trình töï taêng daàn löïc bazô, giaûi thích söï saép xeáp ñoù.

9) So saùnh tính bazô cuûa caùc chaát nhö sau: anilin, metylamin vaø dimetylamin.

10) Haõy tính khoái löôïng NaOH toái thieåu ñeå taïo ra C2H5NH2 töï do töø 800ml dung dòch C2H5NH3Cl 2M.

11) Vieát phöông trình phaûn öùng giöõa eâtylamin vôùi dung dòch FeCl3. 12) Haõy neâu nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc veà hieän töôïng chöùng toû anilin coù

tính bazô nhö laø bazô yeáu. Haõy so saùnh tính bazô cuûa anilin vôùi amoniac vaø meâtylamin.

13) Giaûi thích tính chaát bazô cuûa anilin. Töø ñaù voâi, than ñaù vaø caùc chaát voâ cô, xuùc taùc caàn thieát, haõy vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá anilin.

14) Vieát sô ñoà caùc phaûn öùng ñieàu cheá anilin trong coâng nghieäp xuaát phaùt töø hexan.


trang 36

15) So saùnh anilin vôùi n–bytylamin vaø amoniac veà nhieät ñoä soâi vaø tính bazô, giaûi thích.

16) Cho C6H5NH2 vaø C6H5NH3Cl. Haõy chæ roõ chaát naøo laø raén, chaát naøo laø loûng, chaát naøo ít tan, chaát naøo tan nhieàu trong nöôùc, giaûi thích.

17) Coù moät loï hoùa chaát, treân nhaõn coù ghi coâng thöùc ñaõ môø, ñöôïc ñoaùn laø C6H5NH3Cl. Haõy neâu phöông phaùp hoùa hoïc xaùc ñònh xem coâng thöùc ñoù coù ñuùng khoâng.

18) A laø hôïp chaát höõu cô maïch voøng chöùa C, H, N, trong ñoù nitô chieám 15,054% theo khoái löôïng. A taùc duïng vôùi HCl taïo muoái daïng RNH3Cl cho 9,3 gam A taùc duïng heát vôùi nöôùc broâm dö thu ñöôïc a gam keát tuûa. Tính a vaø giaûi thích taïi sao A taùc duïng deã daøng vôùi nöôùc broâm.

19) Töø than ñaù, ñaù voâi vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá 2,4,6–tribroâmphenol vaø 2,4,6–tribroâmanilinai3

20) Goïi teân (moãi chaát chæ caàn neâu 1 teân) vaø xaùc ñònh baäc töøng röôïu vaø amin sau ñaây:

21) CH3 – CH – CH2 – CH3

CH3 – NH – C6H5

22) Töø toluen vaø caùc hoùa chaát voâ cô caàn thieát, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá

a. o – toludin (O – CH3 – C6H4 – NH2) b. p – toludin (p – CH3 – C6H4 – NH2)

23) Döïa theo coâng thöùc C2H7N vaø C7H9N, haõy thieát laäp 1 coâng thöùc toång quaùt cho caùc loaïi amin coù n nguyeân töû cacbon trong phaân töû.

OH

CH3

CH3 – C – NH2

CH3 CH3

CH3 – C – CH2OH

CH3


trang 37

24) Amin baäc nhaát X coù daïng R – NH2 coù tyû khoái hôi so vôùi hidro baèng 15,5. Haõy goïi teân vaø vieát phöông trình phaûn öùng minh hoïa tính chaát hoùa hoïc cuûa X.

25) Hôïp chaát höõu cô X khoâng voøng, thaønh phaàn phaân töû goàm: C, N, H. %N = 23,72% (theo khoái löôïng). X taùc duïng vôùi HCl theo tyû soá mol 1 : 1. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa X.

26) Vieát ñaày ñuû caùc phöông trình phaûn öùng cuûa daõy chuyeån hoùa sau: C6H6 ¾¾¾¾¾¾ ®¾+ )mol1(3HNO ñaëc A ¾¾¾¾¾ ®¾+ )(döHCl,Fe B ¾¾¾ ®¾+NaOH C

¾¾ ®¾+ 2H D 27) Töø meâtan vaø caùcc chaát voâ cô caàn thieát, haõy vieát caùc phaûn öùng (keøm

ñieàu kieän phaûn öùng) ñeå ñieàu cheá anilin. 28) Töø CaCO3, C, H2O, khoâng khí, Fe, HCl, caùc chaát xuùc taùc caàn thieát,

vieát caùc phaûn öùng ñieàu cheá anilin.

ANÑEHIT AXIT CACBOXYLIC

ESTE

1. ANÑEHIT FOMIC (HCHO; M = 30)

1. COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO anñehit fomic, coøn goïi laø formanñehit coù coâng thöùc phaân töû CH2O, coù coâng thöùc caáu taïo

C O

H

H

; nhoùm C O

H

H

nhoùm anñehit; C Onhoùm nhoùm cacbonil

2. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ laø chaát khí, khoâng maøu, muøi xoác khoù chòu, tan nhieàu trong nöôùc, dung dòch khoaûng 40% añehit fomic trong nöôùc goïi laø fomol hay fomalin.

Chöông II

H2SO4 ñaëc


trang 38

Anñehit formic coù theå laø chaát khöû, oxihoùa vaø truøng ngöng vôùi phenol 3. PHAÛN ÖÙNG COÄNG VÔÙI H2 (HCHO laø chaát khöû

HCH=O + H2 Ni , t > CH3OH 4. PHAÛN ÖÙNG OXIHOÙA ANÑEHIT FOMIC

PHAÛN ÖÙNG TRAÙNG GÖÔNG (taùc duïng dung dòch AgNO3 trong NH3 dö)

HCH=O + Ag2O dd NH3

, t > HCOOH + 2Ag Axit fomic

TAÙC DUÏNG Cu(OH)2 (taïo keát tuûa ñoû gaïch)

HCH=O + 2Cu(OH)2 ¾¾¾ ®¾0,tNaOH HCOOH + Cu2O + 2H 2O

5. TRUØNG NGÖNG VÔÙI PHENOL

(n+1) HCHO + (n+2)

OH

xt,t0,p

OH OH OH

CH2CH2 * *

n

+ (n+1)H2O

Saûn phaûm taïo thaønh laø nhöïa phenol fomanñehit 6. ÑIEÀU CHEÁ OÂXIHOÙA RÖÔÏU METYLIC

2CH3OH + O2 Cu,t > 2HCH=O + 2H2O OÂXIHOÙA CH4

CH4 + O2 ¾¾¾ ®¾0,tON yx HCH=O + H2O


44. Cho 1,97 gam fomalin taùc duïng vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac. Phaûn öùng taïo ra axít fomic vaø 5,4 gam baïc kim loïai. Tính noàng ñoä % cuûa dung dòch anñehit fomic, bieát phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

45. Neâu hai thí duï chöùng minh anñehit fomic vöøa coù tính oxi hoùa vöøa coù tính khöû.


trang 39

46. Daãn hoãn hôïp anñehit fomic vaø khí H2 qua oáng döïng Ni nung noùng. Hoãn hôïp caùc chaát sau phaûn öùng ñöôïc daãn vaøo moät bình nöôùc ngaâm trong nöôùc ñaù, khoái löôïng cuûa bình nöôùc taêng theâm 8,65 gam. Ñun noùng 1/10 dung dòch caùc chaát ñoù vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac thaáy taïo ra 1,62 gam baïc kim loïai (giaû söû phaûn öùng chæ taïo ra axit fomic vaø baïc). a)Tính khoái löôïng töøng chaát thu ñöôïc trong bình,giaûsöû phaûn öùng traùng göông xaûy ra hoøan toaøn b) Tính khoái löôïng anñehit fomic ñaõ daãn qua oáng chöùa Ni.

47. Baèng caùch naøo ñieàu cheá ñöôïc nhöïng phenolfomanñehit töø metan vaø benzen ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

48. a) Oxi hoùa 2,5 mol röôïu metylic thaønh anñehit fomic baèng CuO roài cho anñehit tan heát vaøo trong 100 gam nöôùc. Vieát phöông trình phaûn öùng. Tính noàng ñoä % dung dòch anñehit fomic, bieát hieäu suaát phaûn öùng oxi hoùa laø 80%. b) Oxi hoùa 16 kg röôïu metylic thaønh anñehit fomic baèng oxi khoâng khí vaø chaát xuùc taùc Cu. Cho anñehit tan heát vaøo nöôùc, thu ñöôïc 30 kg fomalin 40%.Tính hieäu suaát phaûn öùng oxi hoùa vaø theå tích khoâng khí (ño ôû ñktc.) caàn ñöa vaøo phaûn öùng, bieát oxi chieám 21% theå tích khoâng khí.

49. Cho röôïu metylic phaûn öùng vôùi CuO noùng ñoû (laáy dö), thu ñöôïc anñehit fomic. Cho hoãn hôïp raén coøn laïi sau phaûn öùng taùc duïng heát vôùi HNO3 ñaëc ôû nhieät ñoä 27oC vaø aùp suaát 765mm Hg, thu ñöôïc 0,734 lít khí NO2.Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø tính khoái löôïng anñehit sinh ra.

50. Khi ñieàu cheá nhöïa phenolfomanñehit töø phenol vaø fomanñehit trong moâi tröôøng axit hoaëc bazô ngöôøi ta thaáy coù taïo ra phaân töû M=124 ñvC, chöùa 67,75% C, 6,45% H vaø 25,80% O. Cho 2,48 gam X phaûn öùng vôùi dung dòch NaOH 1 M thaáy caàn vöøa ñuùng 20 ml.


trang 40

Cho 1,24 gam X phaûn öùng vôùi Na thaáy thoaùt ra 0,253 lít H2 ôû 270C vaø 740mmHg Vieát coâng thöùc caáu taïo thu goïn cuûa X vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

51. Baèng phaûn öùng hoùa hoïc haõy phaân bieät caùc chaát sau : benzen, metanol, phenol vaø anñehit fomic. Vieát phöông trình phaûn öùng .

2. DAÕY ÑOÀNG ÑAÚNG ANDEHIT FOMIC, ANÑEHIT NO ÑÔN CHÖÙC MAÏNH HÔÛ, ANKANAL

Laø nhöõng chaát höõu cô coù moät nhoùm chöùc –CHO lieân keát vôùi goác

hiñrocacbon no, coâng thöùc toång quaùt CnH2nO (n ³ 2) hay CmH2m+1CHO 1. ÑOÀNG PHAÂN töø 4 trôû leân seõ coù ñoàng phaân maïch cacbon 2. TEÂN THÖÔØNG goïi theo teân truyeàn thoáng

H - CHO andehyt fomic hay fomandehyt CH3 - CHO andehyt axetic hay axetandehyt

3. TEÂN QUOÁC TEÁ (teân IUPAC) teân ankan töông öùng + al HCHO Metanal CH3CHO Etanal C2H5CHO Propanal Phaûn öùng dieãn ra chuû yeáu ôû nhoùm chöùc andehit

4. PHAÛN ÖÙNG COÄNG HIÑRO (phaûn öùng khöû) taïo röôïu töông öùng CH3CHO + H2 ¾¾®¾

0,tNi CH3CH2OH röôïu etylic

RCHO + H2 ¾¾®¾0,tNi RCH2OH

5. PHAÛN ÖÙNG OXI HOÙA ANÑEHIT PHAÛN ÖÙNG TRAÙNG GÖÔNG (taùc duïng dung dòch AgNO3 trong

NH3 dö) CH3CH=O + Ag2O dd NH

3, t > CH3COOH + 2Ag ¯

RCH=O + Ag2O dd NH3

, t > RCOOH + 2Ag ¯ TAÙC DUÏNG Cu(OH)2 (taïo keát tuûa ñoû gaïch)


trang 41

CH3CH=O+ 2Cu(OH)2 ¾¾¾ ®¾0,tNaOH CH3COOH +Cu2O¯ + 2H 2O

RCH=O+ 2Cu(OH)2 ¾¾¾ ®¾0,tNaOH RCOOH + Cu2O¯ + 2H 2O

Hai phaûn öùng naøy duøng ñeå nhaän bieát anñehit 7. ÑIEÀU CHEÁ

OÂXIHOÙA RÖÔÏU BAÄC NHAÁT 2RCH2 OH + O2 Cu,t > 2RCH=O + 2H2O C2H5OH + CuO ¾®¾

0t CH3CHO + H2O + Cu

C2H2 + H2O ¾¾¾ ®¾0

42 ,tSOH CH3 CHO


52. a) Anñehit laøgì ? Caáu taïo cuûa phaân töû anñehit fomic coù ñaëc ñieåm giaø khaùc so vôùi caùc chaát trong daõy ñoàng ñaúng cuûa noù. b) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc anñehit ñoàng phaân coù cuøng coâng thöùc phaân töû C5H10O. c) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc anñehit sau : butanal, 2-metylpropanal. Goïi teân hai anñehit ñoù theo danh phaùp thöôøng.

53. Sau thí nghieäm phaûn öùng traùng göông baèng anñehit axetic, ta thu ñöôïc 0,1 mol baïc kim loïai. Tính xem ñaõ phaûi duøng bao nhieâu gam anñehit, bieát hieäu suaát phaûn öùng ñaït 80%.

54. Laáy hai thí duï minh hoïa anñehit propionic vöøa coù tính oxi hoùa, vöøa coù tính khöû. Vieát phöông trình phaûn öùng

55. Daãn hoãn hôïp goàm khí H2 vaø 3,92 lít (ño ôû ñktc.) hôi anñehit axetix qua oâng ñöïng Ni nung noùng. Hoãn hôïp caùc chaát sau phaûn öùng ñöôïc laøm laïnh vaø thö vaøo bình höùng. a) Cho bieát teân caùc chaát trong bình, bieát phaûn öùng xaûy ra khoâng hoaøn toaøn. Neâu caùch nhaän bieát chuùng vaø bieát phöông trình phaûn öùng. b) Cho ½ hoãn hôïp caùc chaát trong bình höùng phaûn öùng hoaøn toaøn


trang 42

vôùi Na thaáy thoùat ra 0,92 lít khí ôû nhieät ñoä 27oC vaø aùp suaát 750 mm Hg. Tính hieäu suaát phaûn öùng khöû anñehit axetic.

56. Cho 0,87 gam moät anñehit no ñôn chöùc phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac sinh ra 3,24 gam baïc kim loïai. a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa anñehit. b) Cho 11,6 gam anñehit treân phaûn öùng vôùi hiñro coù chaát xuùc taùc Ni. Tính theå tích H2(ôû ñktc.) ñaõ tham gia phaûn öùng vaø khoái löôïng saûn phaåm thu ñöôïc, giaû söûphaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

57. Cho 140 cm3 (ño ôû ñktc.) hoãn hôïp A goàm axetilen vaø etan loäi töø töø qua bình ñöïng dung dòch HgSO4 ôû 80oC. Toøan boä caùc chaát khí vaø hôi ra khoûi bình phaûn öùng ñöôïc daãn vaøo bình chöùa Ag2O trong dung dòch aminiac vaø ñun noùng, thu ñöôïc 0,54 gam baïc kim loïai. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.Tính thaønh phaàn % theo theå tích cuûa caùc chaát trong hoãn hôïp A, giaû söû caùc phaûn öùng ñeàu xaûy ra hoaøn toaøn.

58. a) Daãn hoãn hôïp goàm hôi röôïu C4H10O vaø khoâng khí qua oáng ñöïng boät ñoàng kim loïai nung noùng ñaõ thu ñöôïc anñehit töông öùng. Vieát caùc coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa röôïu vaø anñehit töông öùng. Phöông trình phaûn öùng xaûy ra. b) Tính khoái löôïng röôïu etylic vaø theå tích khoâng khí (ño ôû ñktc.) caàn thieát ñeå ñieàu cheá ñöôïc 110 gam anñehit axetic theo phöông phaùp oxi hoùa coù xuùc taùc. Bieát hieäu suaát phaûn öùng oxi hoùa ñaït 80%, oxi chieám 21% theå tích khoâng khí.

59. a) Moät hoãn hôïp goàm hai anñehit A vaø B keá tieáp nhau trong daõy ñoàng ñaúng cuûa anñehit no ñôn chöùc. Cho 1,02 gam hoãn hôïp treân phaûn öùng vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac, thu ñöôïc 4,32 gam baïc kim loïai. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø B, bieát phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. b) Cho 0,92 gam hoãn hôïp goàm axetilen vaø anñehit axetic phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi dung dòch AgNO3 trong amoniac thu ñöôïc


trang 43

5,64 gam hoãn hôïp raén. Tính thaønh phaàn % caùc chaát trong hoãn hôïp ñaàu.

60. a) Trong 4 oáng nghieäm chöa daùn nhaõn chöùa 4 hôïp chaát sau : phenol (loûng) röôïu etylic, anñehit axetic, axit axetic.Baèng phöông phaùp hoùa hoïc, haõy nhaän vieát töøng chaát. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng . b) Anñehit axetic coù laãn axit axetic. Neâu phöông phaùp tinh cheá andehit axetic.


trang 44

3. MOÄT SOÁ TOÅNG KEÁT VEÀ ANÑEHIT

Anñehit laø hôïp chaát höõu cô maø phaân töû coù moät hay nhieàu nhoùm (- CHO, goïi laø nhoùm fomyl) lieân keát vôùi goác hyñrocacbon hoaëc H hoaëc tröïc tieáp lieân keát vôùi nhau. Coâng thöùc toång quaùt cuûa anñehit: CnH2n+2-2k-a(CHO)a

ïî

ïí

ì

³³³

nguyeân 1anguyeân 0knguyeân 0n

Trong ñoù k laø soá lieân keát p hoaëc toång soá lieân keát p vaø voøng trong goác hyñrocacbon. Haõy chieáu theo caáu taïo cuûa töøng daõy ñoàng ñaúng ñeå coù CTTQ cuûa moãi daõy…

Tröôøng hôïp ñaëc bieät: n = 0; k = 0; a=1 coù anñehit fomic H-CHO n =0; k = 0; a =2 coù anñehit oxalic OHC – CHO

Xeton laø hôïp chaát höõu cô coù chöùa nhoùm cacbonyl lieân keát tröïc tieáp vôùi ít nhaát 2 nguyeân töû C khaùc. Thí duï: Axeton (CH3)2C=O 1. PHAÂN LOAÏI ANÑEHIT

Theo caáu taïo:

ïî

ïí

ì

benzennhaân vaøo ñính (-CHO) nhoùm coù - thômAnñehit goác trong keát lieân coù - no oângAnñehit kh

goác. trong keát leân coù khoâng-noAnñehit pp

Thí duï: CH3-CHO anñehit axetic; CH2 =CH-CHO anñehit acrylic; C6H5 – CHO anñehit benzoic.

Theo nhoùm chöùc

.îíì

CHO - OHC duï Thí leân. trôû (-CHO) nhoùm 2 töø coù - chöùc ñaAnñehit CHO-H duï thí (-CHO). nhoùmmoät coù chæ - chöùc ñônAnñehit


trang 45

2. GOÏI TEÂN

H – CHO CH3 – CHO CH2=CH–CHO

C6H5 – CHO

Teân IUPAC

Metanal Etanal Propenal Fomylbenzen

Teân theo röôïu

Anñehit metylic

Anñehit etylic

Anñehit alylic

Anñehit benzylic

Teân theo axit

Anñehit fomic

Anñehit axetic

Anñehit acrylic

Anñehit benzoic

Fomanñehit

Axetanñehit

Arcylanñehit

Teân thoâng duïng

Formol, formalin (dd trong nöôùc ~35-40%).

Acrolein

Benzanñehit

Nguyeân taéc goïi teân: IUPAC: Teân hidroâcacbon töông öùng + Al TEÂN THEO AXIT: Anñehit + teân cuûa axit; hoaëc teân thoâng thöôøng

cuûa axit boû ñuoâi IC (hay OIC) thay baèng anñehit. 3. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC

PHAÛN ÖÙNG COÄNG HIÑRO (xuùc taùc Ni,t0) – phaûn öùng khöû anñehit

Khi bò khöû bôûi H2, anñehit taïo röôïu baäc 1; xeton taïo röôïu baäc 2. Trong goác hyñrocacbon neáu coù lieân keát p thì lieân keát naøy cuõng bò phaù vôõ.

CnH2n+2-2k-a(CHO)a + (a+k) H2 ¾¾®¾0,tNi CnH2n+2-a(CH2OH)a

(trong ñoù k laø soá lieân keát p trong goác hyñrocacbon).

CH3CHO + H2 ¾¾ ®¾0t Ni, CH3CH2OH


trang 46

OHC – CHO + H2 ¾¾®¾0,tNi HO – CH2 – CH2 – OH

CH2 = CH – CHO + 2H2 ¾¾®¾0,tNi CH3 – CH2 – CH2OH

PHAÛN ÖÙNG OXI HOAÙ ANÑEHIT Oxi hoaù baèng O2 xuùc taùc muoái Mn2+.

R(CHO)a + 2a

O2 ¾¾ ®¾+2Mn R(COOH)a

Phaûn öùng traùng baïc (traùng göông). R(CHO)a + a Ag2O ¾¾ ®¾ 3ddNH R(COOH)a + 2a Ag¯ Rieâng ñoái vôùi anñehit fomic coù theå tham gia traùng göông 2 laàn

(caáu taïo coi nhö coù 2 nhoùm –CHO): H-CHO ¾¾¾¾ ®¾+ 32 / NHOAg H-COOH ¾¾¾¾ ®¾+ 32 / NHOAg CO2

Phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 khi ñun noùng.

R-CHO + 2Cu(OH)2 ¾®¾0t R-COOH + Cu2O¯ñoû gaïch + 2H2O

R-CHO + 2Cu(OH)2 + NaOH ¾®¾0t R-COONa + Cu2O¯+ 3H2O

PHAÛN ÖÙNG TRUØNG HÔÏP ANÑEHIT FOMIC Phaûn öùng nhò hôïp

2H-CHO OH -

¾¾¾® HO-CH2-CHO (2-hyñroxy etanal) Phaûn öùng luïc hôïp Thöïc hieän trong dung dòch nöôùc voâi trong thu ñöôïc Glucozô 6H-CHO 2( )Ca OH¾¾¾¾® CH2OH(CHOH)4CHO

(vieát CTPT laø C6H12O6) PHAÛN ÖÙNG TRUØNG NGÖNG CUÛA FOMANÑEHIT VÔÙI

PHENOl 4. ÑIEÀU CHEÁ ANÑEHIT

Phöông phaùp chung ñieàu cheá anñehit laø oxi hoaù röôïu baäc 1 töông öùng. Caùc anñehit cô baûn vaø quan troïng thöôøng coù phöông phaùp ñieàu cheá rieâng trong coâng nghieäp.

FOMANÑEHIT HCH=O Coù 2 phöông phaùp saûn xuaát chuû yeáu


trang 47

Oxi hoaù khoâng hoaøn toaøn CH4 baèng oxi khoâng khí nhôø chaát xuùc taùc (nitô oxit hoaëc hoãn hôïp goàm nhoâm photphat vaø ñoàng oxit) ôû nhieät ñoä cao

CH4 + O2 0NO (500 )C¾¾¾¾¾® HCH=O + H2O

Oxi hoaù metanol baèng oxi khoâng khí nhôø xuùc taùc kim loaïi (Cu, Ag hoaëc Pt) ôû nhieät ñoä cao.

2CH3OH + O2 0Cu, 570-700 C¾¾¾¾¾¾® 2HCH=O + H2O

AXETANÑEHIT CH3-CH=O Coù hai phöông phaùp coâng nghieäp Hyñrat hoaù axetylen (aùp duïng trong coâng nghieäp vaø trong phoøng

thí nghieäm) CH º CH + H2O 4

0HgSO80 C¾¾¾® CH3-CH=O

Oxi hoaù khí etylen (laáy töø khí crackinh daàu moû) baèng oxi khoâng khí nhôø heä xuùc taùc PdCl2/CuCl2

2CH2 = CH2 + O2 2 20

PdCl / CuCl100 ,30C at¾¾¾¾¾® CH3-CH=O (Trong coâng nghieäp

hieäu suaát cuûa quaù trình saûn xuaát ñaït 95%.) BENZANÑEHIT C6H5-CH=O

4. MOÄT SOÁ LÖU YÙ KHI GIAÛI TOAÙN ANÑEÂHIT 1) Coâng thöùc toång quaùt cuûa anñehit: CnH2n+2-2k-a(CHO)a

ïî

ïí

ì

³³³

nguyeân 1anguyeân 0knguyeân 0n

Tröôøng hôïp ñaëc bieät: n = 0; k = 0; a=1 coù anñehit fomic H-CHO n =0; k = 0; a =2 coù Glyoxal OHC – CHO

2) Duy nhaát HCHO laø chaát khí (khoâng maøu, muøi xoác), tan nhieàu trong nöôùc. Anñehit coù töø 2 cacbon trôû leân ôû theå loûng.

3) Phaûn öùng toång quaùt: coäng vôùi H2


trang 48

CnH2n+2-2k-a(CHO)a + (a+k) H2 ¾¾®¾0,tNi CnH2n+2-a(CH2OH)a

a. Khi n H2 = n anñeâhit thì ñoù laø anñeâhit no, ñôn chöùc. b. Khi n H2 > n anñehit: coù theå laø anñeâhít ña chöùc, ñôn chöùc

khoâng no, hai caû hai yeáu toá treân. 4) Phoái hôïp ñoàng thôøi caû 2 phaûn öùng Coäng H2 vaø traùng baïc ta coù

theå bieát an ñehit ñaõ cho coù bao nhieâu nhoùm chöùc, no hay khoâng no (bao nhieâu lieân keát p trong maïch cacbon).

5) Noùi anñeâhit no, maïch hôû yhì chæ coù theå toái ña chöùa hai nhoùm chöùc.

6) Coù hai caùch vieát phaûn öùng traùng baïc neân choïn ñeå vieát a. R(CHO)a + a Ag2O ¾¾ ®¾ 3ddNH R(COOH)a + 2a Ag¯ b. R(CHO)a + 2a AgNO3 + 3a NH3 + a H2O ¾®¾ R(COONH4)a + 2a Ag + 2a NH4NO3

7) H-CHO ¾¾¾¾ ®¾+ 32 / NHOAg H-COOH ¾¾¾¾ ®¾+ 32 / NHOAg CO2 8) Caàn hieåu baûn chaát laø moïi hôïp chaát coù nhoùm (-CHO) ñeàu coù khaû

naêng phaûn öùng traùng göông : Axit fomic, cuõng nhö muoái vaø este cuûa axit fomic; glucozô…

9) Löu yù : anñeâhit coù noái ba ñaàu maïch. 10) Vôùi anñehit ñôn chöùc, cöù moät mol anñehit taïo ñöôïc 2 mol Ag –

tröø anñehit fomic. Tröôøng hôïp caàn tính soá mol anñehit döïa vaøo soá mol Ag hoaëc ngöôïc laïi thì caàn chia hai tröôøng hôïp ñeå tính toaùn – ñoù laø coù vaø khoâng coù H-CHO.

11) Coù khi phaûi vieát: R-CHO + 2Cu(OH)2 + NaOH ¾®¾0t R-

COONa + Cu2O¯ + 3H2O 12) Caàn nhôù tröôøng hôïp Glucozô cho taùc duïng vôùi Cu(OH)2 ôû nhieät

ñoä thöôøng thì xaûy ra phaûn öùng cuûa röôïu ña chöùc coù nhoùm (-OH) keá caän nhau neân taïo dung dòch maøu xanh lam thaãm ñaëc tröng; nhöng neáu ñun noùng thì laïi xaûy ra phaûn öùng ôû nhoùm (-CHO) vaø taïo keát tuûa ñoû gaïch Cu2O.

13) Phaân töû anñehit sau khi oxi hoùa taêng 16 ñv.C thì nghó ngay ñoù laø anñehit ñôn chöùc.

14) Khi ñoát neáu n CO2 = n H2O thì ñoù laø anñeâhit no, ñôn chöùc


trang 49

15) Neáu n CO2 > n H2O thì ñoù coù theå laø anñehit no ña chöùc, hoaëc khoâng no ñôn chöùc hay caû hai


trang 50


1) Andehit laø gí ? Cho ví duï.Vì sao noùi andehit laø chaát trung gian giöõa

röôïu baäc 1 vaø axit höõu cô. 2) Cho chaát höõu cô coù coâng thöùc phaân töû C3H6O.

a. Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc ñoàng phaân coù theå coù cuûa C3H6O. b. Trong soá nhöõng ñoàng phaân treân, A laø ñoàng phaân laøm maát maøu

dung dòch thuoác tím vaø khi taùc duïng vôùi hidro (coù Ni nung noùng) taïo thaønh röôïu no, ñôn chöùc. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

3) Laáy 2 ví duï (phaûn öùng) ñeå minh hoïa andehit axetic vöøa coù tính oxi hoùa vöøa coù tính khöû.

4) Coâng thöùc toång quaùt cuûa caùc andehit coù daïng CnH2n+2–2a–m(CHO)m. a. Caùc chæ soá n, a, m coù theå nhaän ñöôïc caùc giaù trò naøo? b. Khi coâng thöùc cuûa andehit A coù n = 0, a = 0, m = 2. Haõy vieát caùc

phöông trình phaûn öùng khi cho A taùc duïng vôùi H2, Cu(OH)2 (ñun noùng), dung dòch AgNO3 trong amoniac.

5) Coâng thöùc cuûa moät andehit ñôn chöùc coù daïng CnH2n–2aO. Haõy xaùc ñònh ñieàu kieän cho caùc chæ soá n vaø a.

6) Caáu taïo metanal khaùc gì so vôùi ankanal coøn laïi ? Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa metanal vôùi H2, Ag2O trong NH3 vôùi phenol.

7) Laáy 2 ví duï (phaûn öùng) ñeå minh hoïa andehit axetic laø chaát trung gian giöõa röôïu baäc 1 vaø axit höõu cô.

8) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá axeton töø andehit propionic (caùc chaát voâ cô ñöôïc choïn tuøy yù).

9) Vieát phaûn öùng cuûa andehit formic vôùi HCN, H2, vôùi Cu(OH)2 trong dung dòch NaOH (tO).

10) Vieát coâng thöùc caáu taïo thu goïn cuûa caùc andehit coù coâng thöùc C4H8O, C4H6O vaø C3H4O2.

11) Haõy xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa A (chöùa caùc nguyeân toá C, H, O) vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng, bieát raèng


trang 51

a. A taùc duïng ñöôïc vôùi Na giaûi phoùng hidro. b. A taùc duïng vôùi Cu(OH)2 taïo thaønh dung dòch maøu xanh lam. c. A coù theå tham gia phaûn öùng traùng göông (taùc duïng vôùi AgNO3

trong NH3). d. Khi ñoát chaùy 0,1 mol A thì thu ñöôïc khoâng quaù 7 lít khí (saûn phaåm)

ôû 136,50C vaø 1 atm 12) 1,72 gam hoãn hôïp andehit acrylic vaø andehit axetic tham gia phaûn

öùng coäng vöøa ñuû vôùi 1,12 lít H2 (ño ôû ñieàu kieän tieâu chuaån). a. Tính soá gam moãi andehit trong hoãn hôïp. b. Cho theâm 0,696 gam andehit B laø ñoàng ñaúng cuûa andehit fomic

vaøo 1,72 gam hoãn hôïp andehit treân roài cho hoãn hôïp thu ñöôïc tham gia phaûn öùng traùng baïc hoaøn toaøn, ñöôïc 10,152 gam baïc. Tìm coâng thöùc caáu taïo cuûa B.

(ÑH An ninh 1998) 13) Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1,72 gam hoãn hôïp andehit acrylic

CH2=CHCHO vaø moät andehit no ñôn chöùc A heát 2,296 lít oxi (ño ôû ñktc). Cho toaøn boä saûn phaåm chaùy haáp thuï heát vaøo dung dòch nöôùc voâi trong dö ñöôïc 8,5 gam keát tuûa.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A. b. Tính soá gam moãi chaát trong hoãn hôïp ñaàu vaø löôïng nöôùc thu ñöôïc

sau khi ñoát. (ÑH Baùch khoa Haø Noäi 1997)

14) Moät hoãn hôïp goàm hai andehit thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa andehit fomic. Ñoát chaùy hoaøn toaøn p gam hoãn hôïp treân thu ñöôïc 4,4 gam CO2. Maët khaùc, khi cho p gam hoãn hôïp hai andehit treân taùc duïng vôùi AgNO3 dö trong NH3 thì thu ñöôïc 8,64 gam Ag. Tính giaù trò cuûa p.

(ÑH Noâng nghieäp 1 Haø Noäi 1996) 15) Khi oxi hoùa hoaøn toaøn 4,5 gam moät hoãn hôïp höõu cô A baèng dung

dòch AgNO3 trong NH3 thì thu ñöôïc 32,4 gam keát tuûa. Ñun noùng dung dòch A thì vôùi phenol (dö) coù axit xuùc taùc thì thu ñöôïc moät hôïp chaát höõu cô B coù caáu taïo maïch thaúng.

a. Haõy xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa A.


trang 52

b. Phaûn öùng chaát A taùc duïng vôùi phenol goïi laø phaûn öùng gì ? Goïi teân saûn phaåm taïo thaønh.

c. Töø 6,4 gam röôïu töông öùng, coù theå ñieàu cheá ñöïoc bao nhieâu gam chaát A neáu hieäu suaát cuûa quaù trình laø 80%.

(ÑH Sö phaïm 2 Haø Noäi 1996) 16) Ñoát chaùy hoaøn toaøn p gam hoãn hôïp A goàm hai chaát X, Y laø ñoàng

ñaúng cuûa andehit fomic ñöôïc 14,08 gam CO2. Maët khaùc, laáy p gam A cho phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi AgNO3 dö trong dung dòch NH3 ñöôïc 25,92 gam Ag.

a. Tính p. b. Tìm coâng thöùc cuûa X vaø Y bieát raèng tyû khoái hôi cuûa X vaø Y so vôùi

N2 ñeàu beù hôn 3. 17) Chia hoãn hôïp hai andehit ñôn chöùc thaønh hai phaàn baèng nhau Phaàn thöù nhaát cho taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3 trong amoniac (dö) thì thu ñöôïc 32,4 gam kim loaïi. Phaàn thöù hai cho taùc duïng vôùi H2 (Ni xuùc taùc) thaáy toán heát V lít hidro (ñktc) vaø thu ñöôïc hoãn hôïp hai röôïu no. Neáu cho hoãn hôïp naøy taùc

duïng heát vôùi natri thaáy thoaùt ra 83

V lít hidro (ñktc). Coøn neáu ñem ñoát

chaùy hoãn hôïp röôïu naøy roài cho toaøn boä saûn phaåm ñoát chaùy haáp thuï vaøo 100 gam dung dòch NaOH 40% thì sau phaûn öùng noàng ñoä NaOH coøn laïi laø 9,64%.

a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. b. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc andehit vaø

tính khoái löôïng moãi andehit, bieát raèng goác hidrocacbon cuûa caùc andehit laø goác no hoaëc coù moät noái ñoâi.

(ÑH Daân laäp Thaêng Long, ÑH Quan heä Quoác teá 1995) 18) Cho hôïp chaát höõu cô X (phaân töû chæ chöùa C, H, O vaø moät loaïi nhoùm

chöùc). Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa X, bieát 5,8 gam X taùc duïng heát vôùi dung dòch AgNO3 trongNH3 taïo ra 43,2 gam Ag. Maët khaùc, 0,1 mol X sau khi hidro hoùa hoaøn toaøn phaûn öùng ñuû vôùi 4,6 gam Na.

(ÑHQG Tp.HCm 1998)


trang 53

19) Oxi hoùa m gam röôïu ñôn chöùc baäc 1 A baèng CuO ôû nhieät ñoä cao ñöôïc andehit B. Hoãn hôïp khí vaø hôi thu ñöôïc sau phaûn öùng ñöôïc hcia laøm ba phaàn baèng nhau Phaàn 1: Cho taùc duïng vôùi Na (dö) ñöôïc 5,6 lít H2 ôû ñieàu kieän tieâu chuaån. Phaàn 2: Cho taùc duïng vôùi AgNO3 trong NH3 (dö) ñöôïc 64,8 gam Ag. Phaàn 3: Ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn baèng oxi ñöôïc 33,6 lít CO2 ôû ñieàu kieän tieâu chuaån vaø 27 gam H2O.

a. Tính hieäu suaát phaûn öùng oxi hoùa röôïu thaønh andehit. b. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa röôïu A vaø andehit B.

(ÑH Moû – Ñòa chaát 1999) 20) Cho hoãn hôïp A goàm hai andehit A1 vaø A2 laø ñoàng ñaúng keá tieáp

nhau. Ñoát chaùy A1 taïo ra CO2 vaø H2O vôùi tyû soá mol laø 1 : 1, trong A1 coù 53,33% oxi veà khoái löôïng. Oxi hoùa m gam hoãn hôïp A thu ñöôïc (m + 32) gam hoãn hôïp B goàm hai axit töông öùng. Maët khaùc, neáu cho m gam hoãn hôïp A phaûn öùng vôùi dunh dòch AgNO3 dö trong NH3 thu ñöôïc 51,84 gam Ag.

21) Chia hoãn hôïp hai andehit ñôn chöùc thaønh hai phaàn baèng nhau a. Tính m b. Chöùng minh raèng tyû khoái d cuûa B so vôùi A coù giaù trò trong khoaûng

1,3636 < d < 1,5333. (ÑH Ngoaïi thöông (phía Baéc) 1998)

5. DAÕY ÑOÀNG ÑAÚNG CUÛA AXIT AXETC, AXIT NO

ÑÔN CHÖÙC MAÏNH HÔÛ, ANKANOIC

Laø chaát höõu cô coù moät nhoùm chöùc cacboxyl (-COOH) lieân keát vôùi goác hiñocacbon no. Coâng thöùc toång quaùt CnH2nO2 (n ³ 1) hay CmH2m+1COOH


trang 54

1. TEÂN GOÏI goàm teân thöôøng (teân truyeàn thoáng) vaø teân quoác teá (teân IUPAC, teân ankan töông öùng + oic). Teân thöôøng Teân quoác teá HCOOH axit fomic Metanoic CH3COOH axit axetic Etanoic CH3CH2COOH axit propionic Propanoic CH3CH2CH2COOH axit n-butyric Butanoic CH3(CH3)CHCOOH axit iso-butyric 2-Metyl propanoic

Axit höõu cô coù nhieät ñoä soâi cao (do taïo lieân keát hiñro lieân phaân töû), tan toát trong nöôùc (taïo lieân keát hiñro vôùi nöôùc), coù nay ñuû naêm tính chaát thoâng thöôøng ccuûa axit (laø axit trung bình, yeáu), ngoaøi ra coøn tham gia phaûn öùng este hoùa vôùi röôïu. 2. TÍNH AXIT

SÖÏ ÑIEÄN LI CH3COOH CH3COO- + H+ TAÙC DUÏNG VÔÙI KM LOAÏI (toát laø kim loaïi hoaït ñoäng) 2CH3COOH + Mg > (CH3COO)2Mg + H2 TAÙC DUÏNG VÔÙI BAZÔ VAØ OXIT BAZÔ HCOOH + NaOH > HCOONa + H2O PHAÛN ÖÙNG VÔÙI MUOÁI 2CH3COOH + CaCO3 > (CH3COO)2Ca + H2O + CO2

3. TAÙC DUÏNG VÔÙI RÖÔÏU (este hoùa)

CH3COOH + CH3CH2OH CH3COOCH2CH3 + H2OH2SO4,ññ, t0

Muoán coù nhieàu este caàn cho dö axit hay röôïu; H2SO4 laøm xuùc taùc coøn coøn laø chaát huùt nöôùc giuùp phaûn öùng xaûy ra theo chieàu taïo nhieàu este. 4. ÑIEÀU CHEÁ

LEÂN MEN GIAÁM (duøng ñieàu cheá axit axetic) CH3CH2OH + O2 men giaám > CH3COOH + H2O Ñieàu kieän cho söï leân men giaám laø ñoä röôïu khoâng quaù 100, nhieät ñoä

25--300C vaø men giaám tieáp xuùc nhieàu vôùi khoâng khí . TOÅNG HÔÏP TÖØ CH º CH


trang 55

CH º CH + H2O HgSO4 , 80 > CH3 CH=O

CH3CHO + Ag2O ¾¾ ®¾0

3 ,tNH CH3 - COOH + 2 Ag¯

CH3CHO + 2 Cu(OH)2 ¾®¾0t CH3 - COOH + Cu2O ¯ + 2 H2O


trang 56


61. a) Acit cacboxylic no ñôn chöùc laø gì ? So saùnh ñaëc ñieåm caáu taïo phaân töû cuûa axit cacboxylic no ñôn chöùc vôùi anñehit no ñôn chöùc vaø röôïu no ñôn chöùc. b) Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc axit cacboxylic ñoàng phaân coù cuøng coâng thöùc phaân töû C4H8O2. Goïi teân chuùng theo danh phaùp thöôøng vaø danh phaùp quoác teá.

62. a) Vieát phöông trình phaûn öùng (neáu coù xaûy ra) cuûa axit fomic vôùi töøng chaát sau: Mg, Cu, dung dòch NH3, dung dòch NaHCO3, CH3OH coù chaát xuùc taùc H2SO4 vaø ñun noùng. Goïi teân saûn phaåm b) Baèng phaûn öùng hoùa hoïc, haõy chöùng minh axit axetic maïnh hôn axit cacbonic, nhöng yeáu hôn axit sunfuric.

63. Haõy chæ caùc yù khoâng chính xaùc hoaëc khoâng ñaày ñuû, ñöôïc ñaët trong daáu ngoaëc cuûa caùc caâu sau a) Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng este hoùa laø (phaûn öùng thuaän nghòch, phaûn öùng khoâng thuaän nghòch),muoán cho caân baèng chuyeån dòch sang phía taïo thaønh este caàn (cho dö moät trong hai chaát ñaàu, cho dö caû hai chaát ñaàu). b) Trong phaûn öùng este hoùa, axit sunfuric ñaëc (chæ coù taùc duïng xuùc taùc, chæ coù taùc duïng huùt nöôùc, coù caû taùc duïng xuùc taùc vaø huùt nöôùc).

64. Cho 180 gam axit axetic taùc duïng vôùi 138 gam röôïu etylic, coù H2SO4 ñaëc xuùc taùc. Khi phaûn öùng ñaït tôùi traïng thaùi caân baèng thì 66% löôïng axit axetic ñaõ chuyeån thaønh este. Tính tæ leä soá mol caùc chaát ñaàu ñaõ ñöa vaøo phaûn öùng vaø khoái löôïng este ñaõ sinh ra khi phaûn öùng ñaït tôùi traïi thaùi caân baèng. Neâu caùc phöông phaùp nhaèm naâng cao hieäu suaát phaûn öùng.


trang 57

65. Ñeå trung hoøa 8,8 gam moät axit cacboxylic thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa axit axetic caàn 100 ml dung dòch NaOH 1 M. vieát caùc coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa axit cacboxylic.

66. m gam hoãn hôïp A goàm röôïu n-propylic vaø axit propionic phaûn öùng vöøa heát vôùi 100 ml dung dòch NaHCO3 4,04 % (khoái löôïng rieâng D= 1,04 g/ml).Theå tích CO2 sinh ra baèng 1/18 theå tích CO2 ñöôïc taïo thaønh khí ñoát chaùy hoaøn toaøn cuõng m gam hoãn hôïp A (caùc theå tích khí ñöôïc ño trong cuøng ñieàu kieän). Tính giaù trò m vaø thaønh phaàn % caùc chaát trong hoãn hôïp A.

67. Axit fomic coù theå cho phaûn öùng traùng göông vôùi baïc oxit trong dung dòch amoniac vaø phaûn öùng khöû ñoàng (II) hiñroxit thaønh keát tuûa ñoû gaïch Cu2O. Giaûi thích taïi sao . Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

68. Hoøa tan 26,8 gam hoãn hôïp goàm hai axit cacboxylic no ñôn chöùc vaøo nöôùc. Chia dung dòch thaønh hai phaàn baèng nhau. Cho phaàn thöù nhaát phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi baïc oxit (laáy dö) trong dung dòch amoniac, thu ñöôïc 21,6 gam baïc kim loïai. Phaàn thöù hai ñöôïc trong hoøa hoaøn toaøn bôûi 200 ml dung dòch NaOH 1 M. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa hai axit vaø tính khoái löôïng cuûa chuùng coù trong hoãn hôïp.

69. Coù theå ñieàu cheá ñöôïc bao nhieâu taán axit axetic töø 100 taán canxi cacbua (ñaát ñeøn) ? Bieát canxi cacbua coù chöùa 4% taïp chaát vaø giaû söû caùc phaûn öùng xaûy ra ñeàu ñaït hieäu suaát 100%.

70. Tính khoái löôïng axit axetic chöùa trong giaám aên thu ñöôïc khi cho leân men 1 lít röôïu etylic 8o . Tính theå tích khoâng khí (ño ôû ñktc.) caàn duøng ñeå leân men 100 lit röôïu 8o thaønh giaám aên. Bieát khoái löôïng rieâng cuûa röôïu etylic laø 0,8 g/ml, oxi chieám 21% theå


trang 58

tích khoâng khí vaø giaû söû phaûn öùng leân men giaám ñaït hieäu suaát 100%.

71. Ñeå xaùc ñònh haøm löôïng axit axetic chöùa trong giaám aên ngöôøi ta laáy 10 ml giaám vaø theâm vaøo ñoù vaøi gioït phenoltalein. Nhoû töø töø töøng gioït dung dòch NaOH 1M vaøo dung dòch treân vaø laéc ñeàu cho ñeán khi phenoltalein (khoâng maøu) chuyeån sang maøu hoàng. Keát quaû cho thaáy caàn vöøa ñuùng 12ml dung dòch NaOH 1 M. Tính : a) Khoái löôïng axit axetic chöùa trong 1 lít giaám aên. b) Khoái löôïng röôïu etylic ñaõ chuyeån thaønh löôïng axit axetic ñoù theo phöông phaùp leân men giaám, giaû söû phaûn öùng ñaït hieäu suaát 100%.

6. AXIT CACBOXYLICKHOÂNG NO ÑÔN CHÖÙC 7. QUAN HEÄ GIÖÕA HIÑROCACBON, RÖÔÏU, ANÑEHIT VAØ

AXIT DAÕY ÑOÀNG ÑAÚNG CUÛA AXIT KHOÂNG NO ÑÔN CHÖÙC

Laø nhöõng hôïp chaát höõucô maø phaân töû coù moät nhoùm cacbonyl (-

COOH) lieân keát vôùi goác hiñrocacbon khoâng no. CH2=CH – COOH Axit acrylic CH2= C(CH3)COOH Axit metacrylic CH3(CH2)7 -CH=CH-(CH2)7-COOH Axit oâleâic Ngoaøi tính chaát cuûa axit höõu cô coøn theå hieän tính khoâng no cuûa

goác hiñrocacbon 1. TÍNH AXIT

SÖÏ ÑIEÄN LI CH2=CHCOOH CH2=CHCOO- + H+

TAÙC DUÏNG VÔÙI KM LOAÏI (toát laø kim loaïi hoaït ñoäng) 2CH2= CHCOOH + Mg > (CH2= CHCOO)2Mg + H2 TAÙC DUÏNG VÔÙI BAZÔ VAØ OXIT BAZÔ


trang 59

CH2= CHCOOH + NaOH > CH2= CHCOONa + H2O PHAÛN ÖÙNG VÔÙI MUOÁI

2CH2= CH COOH + CaCO3 > (CH2= CHCOO)2Ca + H2O + CO2


trang 60

2. TAÙC DUÏNG VÔÙI RÖÔÏU (este hoùa)

CH2=CHCOOH + CH3CH2OH CH2=CHCOOCH2CH3 + H2OH2SO4,ññ, t0

3. PHAÛN ÖÙNG COÄNG CH2 = CHCOOH + Br2 > CH2BrCHBrCOOH Axit2,3-Ñibrom propionic

CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH +H2 Ni t> CH3(CH2)7CH2 CH2(CH2)7COOH

axit oâleâic axit stearic 4. TRUØNG HÔÏP

nCH2=CHCOOH xt,t0, p CH2-CH **

COOH n


72. a) Axit cacboxylic khoâng no ñôn chöùc laø gì ? b) Vieát coâng thöùc caáu taïo caùc axit cacboxylic khoâng no ñôn chöùc coù cuøng coâng thöùc phaân töû C4H6O2. Axit naøo (trong soá caùc axit treân) coù ñoàng phaân cis – trans ? Vieát coâng thöùc caáu taïo khoâng gian cuûa chuùng.

73. Cho 10,9 gam hoãn hôïp goàm axit acrylic vaø axit acrylic vaø axit propionic phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi Na, thu ñöôïc 1,68 lit khí (ño ôû ñktc.). Ngöôøi ta thöïc hieän phaûn öùng coäng H2 vaøo axit acrylic coù trong hoãn hôïp ñeå chuyeån toøan boä hoãn hôïp thaønh axit propionic. Tính toång khoái löôïng axit propionic thu ñöôïc vaø theå tích khí H2 caàn duøng (ño ôû ñktc.), giaû söû phaûn öùng coäng H2 xaûy ra hoaøn toaøn.

74. a) Tính khoái löôïng axit metacrylic vaø röôïu metylic caàn duøng ñeå ñieàu cheá 150 gam metylmetacrylat, giaû söû phaûn öùng este hoùa ñaït hieäu suaát 60%.


trang 61

b) Löôïng metyl metacrylat ôû treân ñöôïc ñem thöïc hieän phaûn öùng truøng hôïp. Tính khoái löôïng polimetyl metacrylat sinh ra, giaû söû hieäu suaát phaûn öùng truøng hôïp ñaït 90%.

75. 3,15 gam hoãn hôïp goàm axit acrylic, aixit propionic vaø axit axetic laøm maát maøu hoaøn toaøn dung dòch chöùa 3,2 gam brom. Ñeå trung hoøa hoaøn toaøn 3,15 gam cuõng hoãn hôïp treân caàn 90 ml dung dòch NaOH 0,5 M. Tính khoái löôïng cuûa töøng axit trong hoãn hôïp.

76. a) Tính theå tích khí etilen (ño ôû ñktc.) caàn duøng ñeå ñieàu cheá ñöôïc 1 taán axit axetic. Giaû söû raèng hieäu suaát caùc phaûn öùng ñeàu ñaït 100%. b) Tính theå tích axetilen (ño ôû ñktc.) caàn duøng ñeå ñieàu cheá 45 taán anñehit axetic 98%, giaû söû phaûn öùng ñaït hieäu suaát 100%. c) Löôïng anñehit axetic neâu treân ñöôïc oxi hoùa tieáp thaønh axit axetic baèng oxi khoâng khí vaø chaát xuùc taùc. Tính khoái löôïng axit axetic thu ñöôïc vaø theå tích khoâng khí (ño ôû ñktc.) caàn cho phaûn öùng ; bieát oxi chieám 21% theå tích khoâng khí vaø giaû söû phaûn öùng ñaït hieäu suaát 100%.

77. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0.44g moät axit höõu cô, saûn phaåm chaùy ñöôïc haáp thu hoaøn toaøn vaøo bình 1 ñöïng P2O5 vaø bình ñöïng dung dòch KOH. Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình 1 taêng 0.36g vaø bình 2 taêng 0.88g. Maët khaùc ñeå phaûn öùng heát vôùi 0.05mol axit caàn duøng 250ml dung dòch NaOH 0.2M. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, vieát caùc coâng thöùc caáu taïo cuûa axit.

78. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 4.38g moät axit no, maïch thaúng E thu ñöôïc 4.032(l) khí CO2(ñkc) vaø2.7g H2O

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo cuûa chaát E. b. Töø chaát E haõy vieát phöông trình toång hôïp moät loaïi tô sôïi

poliamit ñaõ hoïc .


trang 62

79. A laø chaát höõu cô maïch hôû chöùa C ,H ,O . Chaát A coù nguoàn goác töø thöïc vaät vaø raát thöôøng gaëp trong ñôøi soáng . Laáy cuøng soá mol cuûa A cho phaûn öùng heát vôùi Na2CO3 hay vôùi Na thu ñöôïc soá mol CO2 baèng

3/4 soá mol H2 . Bieát phaân töû löôïng cuûa A laø 192 ñvC .Soá nguyeân töû oxi cuûa A nhoû hôn 3 . Xaùc ñònh CTCT cuûa A bieát raèng A coù maïch chính ñoái xöùng vaø khoâng bò oxi hoùa bôûi CuO nung noùng .

80. Hoãn hôïp A goàm moät axit no ñôn chöùc vaø hai axit khoâng no ñôn chöùc chöùa moät lieân keát ñoâi , keá tieáp nhau trong daõy ñoàng ñaúng .Cho A taùc duïng hoaøn toaøn vôùi 150ml dd NaOH 2M . Ñeå trung hoøa vöøa heát löôïng NaOH dö caàn theâm vaøo 100ml dd HCl 1M , ñöôïc dd D . Coâ caïn caån thaän D ñöôïc 22,89 gam chaát raén khan .Maët khaùc ñoát chaùy hoaøn toaøn A roài cho toaøn boä saûn phaåm chayù haáp thuï heát vaøo bình ñöïng löôïng dö dd NaOH ñaëc ,khoái löôïng bình taêng theâm 26,72gam .Xaùc ñònh CTCT coù theå coù cuûa töøng axit vaø tính khoái löôïng cuûa chuùng trong hoãn hôïp A .

81. Moät axit A maïch hôû , khoâng phaân nhaùnh vaø coù CTPT ( C3H5O2)n . a. xaùc ñònh n vaø vieát CTCT caáu taïo cuûa A b. Töø moät chaát B coù CTPT CxHyBrz , choïn x , y , z thích hôïp ñeå

töø B ñieàu cheá ñöôïc A. Vieát caùc PTPU xaûy ra ( caùc chaát voâ cô , ñieàu kieän caàn thieát coi nhö coù ñuû )

8. MOÄT SOÁ TOÅNG KEÁT VEÀ AXIT CACBOXYLIC

Axit cacboxylic laø hôïp chaát höõu cô coù nhoùm cacboxyl (-COOH) gaén vaøo goác hIñrocacbon, nguyeân töû hyñro hoaëc tröïc tieáp lieân keát vôùi nhau.


trang 63

Daïng chöùc: R(COOH)a hay CnH2n+2-2k-a(COOH)a

³ìï ³íï ³î

n 0 nguyeâna 1 nguyeânk 0 nguyeân

Daïng phaân töû: CnH2n+2-2DO2a Trong ñoù a laø soá nhoùm chöùc; D = a + soá p 1. PHAÂN LOAÏI

THEO SOÁ LÖÔÏNG NHOÙM CHÖÙC Axit cacboxylic ñôn chöùc (axit monocacboxylic) – chöùa moät nhoùm

cacboxyl nhö CH3COOH Axit cacboxylic ña chöùc – coù töø 2 nhoùm cacboxyl trôû leân nhö

HOOC –COOH (axit oxalic); HOOC-CH2-COOH (axit malonic) THEO GOÁC HIDROÂCACBON Axit cacboxylic no – maïch cacbon khoâng chöùa lieân keát p nhö

CH3CH2COOH, C6H11COOH Axit cacboxylic thôm – nhoùm (-COOH) gaén tröïc tieáp vaøo voøng

benzene nhö axit benzoic C6H5COOH, Axit terephtalic C6H4(COOH)2 Axit khoâng no – maïch cacbon cuûa goác coù chöùa lieân keát boäi nhö

axit Acrylic CH2=CHCOOH 2. GOÏI TEÂN

TEÂN THÖÔØNG (Theo baûng sau) TEÂN QUOÁC TEÁ teân hyñrocacbon töông öùng (teân IUPAC) + OIC,

khi ñaùnh soá maïch cacbon phaûi öu tieân nhoùm (–COOH). Baûng moät soá teân thöôøng goïi cuûa caùc axit hay gaëp

Coâng thöùc Teân thoâng duïng Teân IUPAC

H-COOH Axit fomic Axit metanoic CH3COOH Axit Axetic Axit Etanoic CH3CH2COOH Axit Propionic Axit propanonic (CH3)2CHCOOH Axit izobutyric Axit 2-metylpropanoic CH2=CH-COOH Axit Acrylic Axit propenoic CH2=C(CH3)COOH Axit metacrylic Axit 2-metylpropenoic HOOC-COOH Axit Oxalic Axit Etanñioic


trang 64

HOOC-CH2-COOH Axit Malonic Axit Propanñioic HOOC(CH2)2COOH Axit Sucxinic Axit Butanñioic HOOC(CH2)3COOH Axit Glutaric Axit Pentanñioic HOOC(CH2)4COOH Axit Añipic Axit Hexañioic HOOC-CH=CH-COOH Axit Maleic-daïng, cis Axit Butenñioc C6H5-COOH Axit Benzoic


trang 65

Teân moät soá axit beùo

Coâng thöùc phaân töû Coâng thöùc caáu taïo Teân thoâng duïng

C15H31COOH CH3(CH2)14COOH Axit Panmitic C17H35COOH CH3(CH2)16COOH Axit stearic

C17H33COOH CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH Axit Oleic

C17H31COOH CH3(CH2)4CH=CH-CH2-CH=CH(CH2)7COOH

Axit Linoleic

3. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC

SÖÏ PHAÂN LY TRONG NÖÔÙC taïo cation H+ (baûn chaát laø töông taùc vôùi nöôùc taïo H3O+).

RCOOH ¾¾®¬¾¾ RCOO- + H+ RCOOH + H2O ¾¾®¬¾¾ RCOO- + H3O+

Do dung dòch coù chöùa cation H+ neân axit cacboxylic cuõng seõ theå hieän caùc tính chaát nhö moät dung dòch axit voâ cô – chaúng haïn taùc duïng vôùi kim loaïi, oxit kim loaïi, muoái cuûa axit yeáu hôn …

TAÙC DUÏNG VÔÙI KIM LOAÏI ñöùng tröôùc hiñro trong daõy ñieän hoaù taïo muoái vaø giaûi phoùng hyñro.

Mg + RCOOH ¾¾® (RCOO)2Mg + H2O 2 R(COOH)a + 2a Na ¾¾® 2R(COONa)a + a H2O TAÙC DUÏNG VÔÙI MOÄT SOÁ OXIT KIM LOAÏI taïo muoái vaø nöôùc.

2 R(COOH)a + a Na2O ¾¾® 2 R(COONa)a + 2a H2O 2R(COOH)a + a CaO ¾¾® [ ]2a aR(COO) Ca + a H2O

Phaûn öùng naøy coù theå duøng ñeå chöùng minh söï toàn taïi cuûa nhoùm chöùc (-COOH)

TAÙC DUÏNG VÔÙI MUOÁI CUÛA AXIT YEÁU (muoái cacbonat, hiñrocacbonat…)

Khi cho axit dö phaûn öùng vôùi muoái cacbonat seõ thu ñöôïc khí CO2 (coù hieän töôïng suûi boït khí), neáu axit khoâng dö thì coù theå thu ñöôïc muoái


trang 66

hyñrocacbonat. Neáu duøng muoái hyñrocacbonat thì chaéc chaén coù CO2

thoaùt ra. Phaûn öùng coù theå duøng laøm daáu hieäu ñeå nhaän bieát nhoùm (-COOH). 2CH3COOH + 2CaCO3 ¾¾® (CH3COO)2Ca + Ca(HCO3)2 2CH3COOH + CaCO3 ¾¾® (CH3COO)2Ca + CO2 + H2O R(COOH)a + a NaHCO3 ¾¾® R(COONa)a + a CO2 + a H2O

TAÙC DUÏNG VÔÙI BAZÔ taïo muoái vaø nöôùc. 2H-COOH + Cu(OH)2¯ ¾¾® (H-COO)2Cu + 2H2O R(COOH)a + a NaOH ¾¾® R(COONa)a + a H2O 2R(COOH)a + a Ba(OH)2 ¾¾® [ ]2a aR(COO) Ba + 2a H2O

(Chæ moät soá axit maïnh môùi taùc duïng vôùi bazô khoâng tan, thöôøng hay xeùt phaûn öùng vôùi kieàm).

PHAÛN ÖÙNG HOAÙ ESTE (taùc duïng vôùi röôïu taïo este) PHAÛN ÖÙNG COÄNG VÔÙI HiÑROCACBON KHOÂNG NO (xuùc taùc

H+), taïo este. Coù öùng duïng thöïc teá laø phaûn öùng coäng vaøo ankin taïo este khoâng

no, töø ñoù truøng hôïp ñeå toång hôïp polieste hay poliancol. CH3COOH + HC º CH H +

¾¾® CH3COOCH = CH2 (Vinyl axetat) Töø vinyl axetat truøng hôïp taïo polivinylaxetat (P.V.A), sau ñoù thuyû

phaân saûn phaåm naøy seõ thu ñöôïc polivinylic 4. ÑIEÀU CHEÁ AXIT HÖÕU CÔ

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHUNG (oxihoùa andehit, röôïu; thuûy phaân ester)

PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHEÁ RIEÂNG AXIT AXETIC Trong phoøng thí nghieäm 2 CH3COONa + H2SO4 ¾¾® 2 CH3COOH + Na2SO4 Trong coâng nghieäp Toång hôïp töø axetilen hoaëc töø etilen phöông phaùp naøy goàm hai giai

ñoaïn chính Toång hôïp axetanñehit töø C2H2 (ñieàu cheá töø CaC2 hoaëc CH4), hoaëc

töø khí etylen ( töø crackinh daàu moû) CH º CH + H2O 4

0HgSO80 C¾¾¾® CH3-CH=O


trang 67

Hoaëc 2CH2 = CH2 + O2 2 2

0PdCl / CuCl100 ,30C at¾¾¾¾¾® CH3-CH=O

Oxi hoaù axetanddehit baèng oxi khoâng khí, nhôø xuùc taùc (muoái mangan)

2CH3- CH=O + O2 0

3 2(CH COO) Mn, 70 C¾¾¾¾¾¾¾® 2 CH3- COOH Toång hôïp töø butan Oxi hoaù butan baèng oxi khoâng khí nhôø xuùc taùc muoái mangan hoaëc

coban CH3CH2 – CH2CH3 + 2,5 O2 0

xt180 , 50atC¾¾¾¾¾® 2 CH3COOH

Leân men giaám (dung dòch etanol loaõng < 10%) CH3- CH2 – OH + O2 Men¾¾¾® CH3 – COOH + H2O Chöng khan goã 2 CH3COONa + H2SO4 ¾¾® 2 CH3COOH + Na2SO4

9. MOÄT SOÁ LÖU YÙ KHI GIAÛI TOAÙN AXIT CACBOXYLIC

1) Daïng chöùc: R(COOH)a hay CnH2n+2-2k-a(COOH)a

³ìï ³íï ³î

n 0 nguyeâna 1 nguyeânk 0 nguyeân

2) Khi chuyeån hoaù axit thaønh muoâùi, neáu bieát khoái löôïng tröôùc vaø sau phaûn öùng thì neân duøng nhaän xeùt veà söï taêng giaûm khoái löôïng ñeå tính soá mol phaûn öùng. Chaúng haïn cöù 1 mol nhoùm (-COOH) chuyeån thaønh (- COONa) thì khoái löôïng taêng theâm 22 gam.

3) Khi axit taùc duïng vôùi Na maø n H2 = ½ n axít thì ñoù laøaxit ñôn chöùc. 4) Töông tö khi taùc duïng vôùi NaHCO3 neáu n CO2 = n axit thì ñoù laø axit

ñôn chöùc.


trang 68

5) Khi cho axit cacboxylic maïch hôû taùc duïng vôùi dung dòch broâm , hidroâ thì tyû leä mol cuûa caùc chaát ñoù vôùi n axit laø soá lieân keát pi trong phaân töû axit.

6) Coù theå tìm coâng thöùc axit qua M muoái. 7) Cho axit taùc duïng vôi NaOH, sau ñoù coâ caïn thu ñöôïc chaát raén phaûi

löu yù coù theå coøn NaOH dö. 8) Ñoát chaùy moät axit coù n CO2 = n H2O thì ñoù laø axit no ñôn chöùc. 9) Khi xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo axit maø khoâng cho bieát gì theâm thì

neân goïi coâng thöùc laø R(COOH)n. 10) Khi moät chaát taùc duïng ñöôïc vôùi Na taïo H2 vaø taùc duïng ñöôïc vôùi

NaHCO3 taïo CO2 maø n H2 = n CO2 thì suy ra coù soá nhoùm –OH = n –COOH.


11) Axit cacboxylic laø gì ? 12) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho

a. 2–clo–3 metyl butanoic taùc duïng vôùi Na, vôùi NaOH. b. p–cresol taùc duïng vôùi NaOH.

13) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa nhöõng axit coù teân sau ñaây a. 2,2–diclo–3–metyl pentanoic. b. 3–clo–2–metyl butanoic c. 2,3–diclo propanoic

14) Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân theo danh phaùp IUPAC cuûa caùc axit cacboxylic no, ñôn chöùc coù coâng thöùc phaân töû laø C5H10O2.

15) Vieát coâng thöùc caáu taïo thu goïn vaø caùc phöông trình phaûn öùng minh hoïa tính chaát hoùa hoïc cuûa axit acrylic.

16) Neâu phöông phaùp nhaän bieát 3 axit axetic, axit acrylic, axit formic ñöïng trong ba loï maát nhaõn. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

17) Haõy vieát coâng thöùc phaân töû daïng toång quaùt cuûa axit cacboxylic coù chöùa n nguyeân töû cacbon trong phaân töû.


trang 69

18) Caáu taïo phaân töû cuûa metanoic coù ñaëc ñieåm gì so vôùi caùc ankanoic coøn laïi ?

19) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho dung dòch CH2O2 laàn löôït taùc duïng vôùi Mg, amoniac, Na2CO3, metanol. Goïi teân saûn phaåm taïo thaønh.

20) Giaûi thích taïi sao axit fomic coù khaû naêng tham gia phaûn öùng traùng baïc ?

21) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa axit fomic vôùi AgNO3 trong dung dòch NH3, Cu(OH)2 trong NaOH khi ñun noùng taïo thaønh keát tuûa ñoû gaïch.

22) Cho bieát nhieät ñoä soâi cuûa caùc chaát sau: andehit axetic (210C), röôïu etylic (78,30C), axit axetic (1180C). Haõy giaûi thích nhieät ñoä soâi khaùc nhau cuûa chuùng.

23) Trình baøy baèng phöông trình phaûn öùng caùc phöông phaùp ñieàu cheá axit axetic trong coâng nghieäp.

24) Baèng phaûn öùng hoùa hoïc, chöùng minh raèng axit axetic maïnh hôn axit cacbonic, nhöng yeáu hôn axit sunfuric.

25) Vieát 4 phöông trình phaûn öùng khaùc nhau ñieàu cheá axit axetic töø caùc hôïp chaát höõu cô töông öùng.

26) So saùnh tính chaát hoùa hoïc cuûa axit fomic (H – COOH), axit acrylic (CH2 = CH – COOH) vaø axit aminoaxetic (NH2 – CH2 – COOH) coù nhöõng ñieåm gì khaùc nhau cô baûn ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñeå minh hoïa.

27) Cho dung dòch axit axetic, dung dòch axit acrylic, phenol, etylenglicol laàn löôït taùc duïng vôùi nöôùc broâm, boät keõm, Cu(OH)2. Moâ taû hieän töôïng vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

28) Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng khi cho axit lactic (CH3 – CH(OH) – COOH) taùc duïng laàn löôït vôùi Na, NaOH, axit CH3COOH (xuùc taùc), CH3OH (xuùc taùc).

29) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng cuûa phenol (C6H5OH), axit metacrylic (CH2 = C(CH3) – COOH), glyxerin (C3H5(OH)3) vôùi Cu(OH)2, nöôùc broâm.

30) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa axit metacrylic vôùi


trang 70

a. Nöôùc broâm b. Röôïu metylic ñöôïc saûn phaåm A. c. Vieát phöông trình phaûn öùng truøng hôïp A.

31) Cho axit acrylic, axit lactic (axit 2–hidroxit propanoic) vaø axit propanoic.

a. Trình baøy nhöõng tính chaát hoùa hoïc gioáng vaø khaùc nhau giöõa chuùng. b. Vieát phöông trình chuyeån hoùa giöõa chuùng. c. Trình baøy phöông phaùp nhaän bieát 3 axit ñoù ñöïng trong ba loï maát

nhaõn. 32) Cho caùc chaát CH2 = CH – CH3OH (A1), CH2 = CH – CHO (A2),

CH2 = CH – COOH (A3). a. So saùnh söï khaùc nhau vaø gioáng nhau veà coâng thöùc caáu taïo phaân töû

vaø tính chaát cô baûn cuûa ba chaát treân. Neâu thí duï minh hoïa. b. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá theo sô ñoà:

A1 A2 A3

33) Cho Na laàn löôït vaøo röôïu etylic, axit axetic, phenol, anilin. a. Tröôøng hôïp naøo xaûy ra phaûn öùng ? b. Neáu thay Na baèng dung dòch NaOH, HCl, Br2 thì keát quaû theá naøo ?

Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø ghi roõ ñieàu kieän (neáu coù). 34) Cho chaát höõu cô A coù coâng thöùc: HO – CH2 – COOH

a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng cuûa A vôùi: kali, röôïu etylic, axit fomic, keõm, bari hidrocacbonat, canxi oxit (caùc phaûn öùng coù keøm theo ñieàu kieän neáu coù).

b. Töø ñaù voâi, than, caùc chaát voâ cô, xuùc taùc vaø ñieàu kieän caàn thieát coù ñuû, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá chaát A.

35) So saùnh söï linh ñoäng cuûa nguyeân töû hidro trong nhoùm hidroxyl (– OH) cuûa caùc chaát C2H5OH, C6H5OH vaø CH3COOH.

36) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa C6H5OH vôùi dung dòch nöôùc broâm, töø ñoù ruùt ra keát luaän veà aûnh höôûng cuûa nhoùm theá ñeán voøng benzen.

37) Haõy saép xeáp CH3COOH, CH3CH2CH2OH vaø C6H5OH theo trình töï taêng tính linh ñoäng cuûa nguyeân töû hidro. Baèng phöông phaùp hoùa


trang 71

hoïc, haõy chöùng minh raèng caùc chaát ñoù ñeàu coù hidro linh ñoäng vaø chöùng minh söï ñuùng ñaén cuûa trình töï saép xeáp ñoù.

38) Baèng caùc phaûn öùng hoùa hoïc, haõy chöùng minh tính axit cuûa caùc chaát giaûm theo thöù töï sau axit axetic > axit cacbonic > phenol

39) Trình baøy phöông phaùp taùch axit axetic khoûi hoãn hôïp loûng goàm axit axtic, röôïu metylic, axeton vaø nöôùc.

40) A laø moät daãn xuaát cuûa benzen coù coâng thöùc C7H9NO2, chæ chöùa moät loaïi nhoùm chöùc, khi cho 1mol A taùc duïng vôùi moät löôïng NaOH vöøa ñuû thu ñöôïc 144 gam muoái khan. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A.

41) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa C4H6O2. Bieát raèng khi cho chaát ñoù tham gia phaûn öùng traùng göông cho ta moät axit 2 laàn axit.

42) Töø metan, caùc hôïp chaát voâ cô caàn thieát vaø nhöõng ñieàu kieän thích hôïp, haõy vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá: C2H5OH, C6H5OH, CH3COOH.

43) Töø than ñaù, ñaù voâi vaø caùc chaát, caùc ñieàu kieän caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá axit fomic, axit axetic vaø axit oâxalic.

44) Töø axetylen, caùc chaát voâ cô vaø ñieàu kieän caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá CH3COOH, (COOH)2, HCOOH.

45) Töø isobutanol, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá axit metacrylic.

46) Trình baøy 3 phöông phaùp ñieàu cheá axit axetic ñi töø nhöõng chaát ñaàu laø parafin, olefin vaø ankin töông öùng.

47) Töø benzen coù theå ñieàu cheá ñöôïc m–nitrophenol. Oxi hoùa xiclohexanol baèng HNO3 thu ñöôïc axit adipic. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

48) Hoaøn thaønh caùc bieán hoùa sau: A B A2 E G (axit acrylic)

+ Cl2

500OC

+H2O

xt

+ CuO

OH–

+ Ag2O

(NH3)


trang 72

49) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau:

Toluen A B C D A, B, C, D laø caùc chaát höõu cô.

+ Cl2

(1:1)

+ddNaOH

tO

+ O2

Cu, tO

+ AgNO3

ddNH3


trang 73

50) Hoaøn thaønh daõy bieán hoùa: A B axit iso butanoic

51) Vieát sô ñoà chuyeån hoùa töø isobutan thaønh röôïu vaø axit töông öùng (coù ñieàu kieän).

52) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau: C2H4(OH)2 B C D (axit höõu cô)

53) Cho hôïp chaát X coù coâng thöùc OHC – CHO. Caùc sô ñoà bieán hoùa

A C D X Z F

F (axit höõu cô). a. Xaùc ñònh caùc chaát öùng vôùi caùc chöõ caùi A, B, C, D, E, F. b. Goïi teân chuùng vaø vieát caùc phaân töû phaûn öùng. 54) Hoaøn thaønh sô ñoà phaûn öùng sau:

CH4 A B C D E + B

a. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chaát töông öùng vôùi caùc chöõ caùi treân.

b. Coù theå duøng Ag2O trong dung dòch NH3 ñeå phaân bieät A vaø B ñöôïc khoâng ? Taïi sao ?

55) Hoaøn thaønh caùc phaân töû phaûn öùng theo sô ñoà sau (moãi muõi teân moät phaûn öùng)

A + AgNO3 B + C + Ag (1) B + NaOH D + H2O + NH3 (2)

+ H2

(Ni, tO)

+O2

(xt, tO)

ddH2SO4

(3) CuO, tO

(1)

ddAgNO3 + NH3

(2)

+ B +H2O

OH–

+ E

tO + H2SO4

tO cao + H2O

xt, tO

+ O2

xt, tO

+ A

xt

+ NaOH

NH3

tO


trang 74

D + NaOH E + Na2CO3 (3) E + Cl2 X + HCl (4) X + NaOH C2H5OH + G (5) (Cho bieát B laø muoái amoni cuûa axit höõu cô)

56) Moät axit höõu cô B coù coâng thöùc (C3H5O2)n a. Haõy xaùc ñònh n ñeå cho B laø moät axit no b. Vieát 4 ñoàng phaân axit B.

57) Ñoát chaùy hoaøn toaøn t mol moät axit cacboxylic thu ñöôïc p mol CO2 vaø q mol H2O. Bieát p – q = t. haõy tìm coâng thöùc chung cuûa axit, cho ví duï cuï theå.

58) Trong caùc ñoàng phaân cuûa hôïp chaát C3H6O3, ñoàng phaân A vöøa coù tính chaát cuûa röôïu, vöøa coù tính chaát cuûa axit.

a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng cuûa A vôùi C2H5OH, CH3COOH, NaOH.

b. Phaûn öùng truøng ngöng cuûa A vaø phaûn öùng taùch nöôùc cuûa A taïo chaát B laøm maát maøu nöôùc broâm.

59) Moät hôïp chaát ñôn chaát X chöùa C, H, O. Khi ñoát chaùy 1mol X caàn vöøa ñuû 3 mol O2.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa X. b. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo ñuùng cuûa X, bieát raèng khi oxi hoùa heát

moät löôïng X baèng oxi (coù xuùc taùc, t0) thì nhaän ñöôïc hoãn hôïp Y coù khaû naêng phaûn öùng vôùi Na, AgNO3 trong dung dòch NH3 vaø Na2CO3. Vieát taát caû caùc phaân töû phaûn öùng xaûy ra.

(ÑH Xaây döïng – Luaät Haø Noäi 2000) 60) Hoãn hôïp X goàm 2 axit höõu cô no, ñôn chöùc A vaø B laø hai ñoàng

ñaúng keá tieáp nhau coù laãn 0,02 ptg formiat natri. Trung hoøa hoãn hôïp treân baèng NaOH vöøa ñuû, cho saûn phaåm thu ñöôïc bay hôi ñeán khoâ roài ñoát trong O2. Saûn phaåm sau khi chaùy ñöôïc daãn qua bình (1) ñöïng H2SO4 ñaëc vaø bình (2) ñöïng NaOH, thì thaáy khoái löôïng bình

tO cao (CaO)

askt

tO


trang 75

(2) taêng nhieàu hôn bình (1) laø 6,76 gam. Caën coøn laïi sau khi ñoát chaùy laø moät chaát raén traéng, caân naëng 16,96 gam. Giaû thieát caùc phaûn öùng ñaàu xaûy ra hoaøn toaøn.

a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø xaùc ñònh teân cuûa hai axit treân. b. Tính thaønh phaàn % khoái löôïng moãi axit trong hoãn hôïp.

(ÑH Ngaân haøng Tp.HCM 1991) 61) Cho 100ml dung dòch D goàm axit höõu cô ñôn chöùc vaø muoái kim loaïi

kieàm cuûa axit ñoù taùc duïng vôùi 120ml dung dòch Ba(OH)2 0,25M, sau phaûn öùng thu ñöôïc dung dòch E. Ñeå trung hoøa Ba(OH)2 dö trong E, caàn cho theâm 7,5 gam dung dòch HCl 14,6%, sau ñoù coâ caïn dung dòch thu ñöôïc 10,865 gam muoái khan. Maët khaùc khi cho 50ml dung dòch D taùc duïng vôùi H2SO4 dö, ñun noùng thu ñöôïc 1,05 lít hôi axit höõu cô treân (ño ôû 136,5OC : 1,12 atm)

a. Vieát caùc phaân töû phaûn öùng xaûy ra. b. Tính noàng ñoä mol cuûa caùc chaát trong dung dòch D. c. Tính coâng thöùc cuûa axit vaø cuûa muoái.

(ÑH Y Thaùi Bình 1995) 62) Hoãn hôïp X goàm 2 axit höõu cô no, maïch hôû, hai laàn axit (A) vaø axit

khoâng no (coù 1 noái ñoâi), maïch hôû, ñôn chöùc (B). Soá nguyeân töû cacbon trong phaân töû chaát naøy gaáp ñoâi soá nguyeân töû cacbon trong phaân töû chaát kia. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 2,54 gam hoãn hôïp X ñöôïc 2,352 lít CO2 (ño ôû ñktc). Neáu trung hoøa heát 10,16 gam X caàn 700ml dung dòch NaOH 0,2M ñöôïc hoãn hôïp muoái Y.

a. Tìm coâng thöùc phaân töû cuûa A vaø cuûa B. b. Tính % khoái löôïng caùc chaát trong X.

(ÑH Moû Ñòa chaát 1996) 63) Cho hôïp chaát höõu cô X maïch thaúng chöùa C, H, O. X laø chaát raén keát

tinh, dung dòch nöôùc taùc duïng vôùi NaHCO3 giaûi phoùng ra CO2. X laøm maát maøu nöôùc bbroâm vaø dung dòch KMnO4. Khi ñoát chaùy 2,58 gam X thu ñöôïc 5,28 gam CO2 vaø 1,62 gam H2O.


trang 76

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû vaø vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa X. Bieát raèng, phaân töû khoái MX naèm trong khoaûng 50 < MX < 100 vaø noù coù ñoàng phaân hình hoïc cis–trans.

b. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc ñoàng phaân cuûa X maïch hôû, phaân töû coù lieân keát ñoâi, taùc duïng vôùi kieàm ?

(Cao ñaúng Sö phaïm Kyõ thuaät 1997) 64) Hoãn hôïp X goàm: 1 axit höõu cô no, maïch hôû hai laàn axit (A) vaø 1

axit höõu cô khoâng no coù 1 noái ñoâi, maïch hôû ñôn chöùc (B). Soá nguyeân töû caùcbon trong phaân töû chaát naøy gaáp ñoâi soá nguyeân töû cacbon trong phaân töû chaát kia. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 5,08 gam hoãn hôïp X ñöôïc 3,451 lít CO2 ôû nhieät ñoä 27,40C vaø aùp suaát 1,5 atm. Neáu trung hoøa heát 5,08 gam X thì caàn 350ml dung dòch NaOH 0,2M vaø ñöôïc hoãn hôïp muoái Y.

a. Tìm coâng thöùc phaân töû cuûa A vaø B. b. Tính thaønh phaàn % theo khoái löôïng cuûa caùc chaát coù trong X. c. Tính khoái löôïng Y.

(ÑH Thaùi Nguyeân 1999) 65) Hôïp chaát höõu cô A coù khoái löôïng phaân töû nhoû hôn khoái löôïng cuûa

benzen, chæ chöùa 4 nguyeân toá C, H, O, N ; trong ñoù hidro 9,09%, nitô 18,18%. Ñoát chaùy 7,7 gam A, thu ñöôïc 4,928 lít khí CO2 ño ôû 27,30C vaø 1 atm.

a. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa A. b. Cho 7,7 gam chaát A taùc duïng heát vôùi 200ml dung dòch NaOH. Sau

ñoù ñem coâ caïn dung dòch thì thu ñöôïc 12,2 gam chaát raén khan. Tính noàng ñoä dung dòch NaOH.

c. Ñoát chaùy baèng tia löûa ñieän 3,08 gam chaát A (giaû söû theå tích khoâng ñaùng keå) trong moät bình kín chöùa 4,48 lít khí oxi ño ôû 0OC, 1 atm. Sau khi chaùy, nhieät ñoä cuûa bình laø 136,50C. Cho raèng taát caû nitô ñeàu bò chaùy thaønh NO2. Tính aùp suaát trong bình.

d. Cho taát caû saûn phaåm ñoát chaùy haáp thuï vaøo 500 gam dung dòch KOH 11,2%. Tính noàng ñoä phaàn traêm cuûa KOH trong dung dòch môùi.

(ÑHQG Tp.HCM 1998)


trang 77


trang 78

10. ESTER

Laø saûn phaåm cuûa phaûn öùng este hoùa giöõa axit höõu cô hoaëc axit

voâ cô vôùi röôïu 1. COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO R1-C-O-R1(ñôn chöùc)

O

R1-C-O-R2 (ña chöùc)

O

R1-C-O-R2 (ña chöùc)

O

mnR1m-C-O-R2n (ña chöùc)

Om.n

; ; ;

Coâng thöùc chung cuûa axit ñôn chöùc no vaø röôïu ñôn chöùc no CnH2nO

(n ³ 2) 2. TEÂN THÖÔØNG teân goác röôïu + teân goác axit (töông töï nhö goïi teân muoái, chæ caàn thay theá teân cuûa kim loaïi baèng teân cuûa goác röôïu)

HCOOCH3 Metyl fomiat CH3COOCH3 Metyl axetat CH3COOCH2CH3 Etyl axetat CH3CH2COOCH2CH3 Etyl propionate

3. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ thöôøng laø chaát loûng deã bay hôi, nheï hôn nöôùc, raát ít tan trong nöôùc, nhieät ñoä soâi thaáp hôn so vôùi axit cacboxylic taïo ra noù, coù muøi thôm. 4. PHAÂN LOAÏI

THEO GOÁC Este no: Goác hiñrocacbon cuûa caû röôïu vaø axit ñieàu khoâng coù lieân keát p Este khoâng no: Goác hiñrocacbon cuûa röôïu hoaëc goác axit hoaëc caû hai coù lieân p Este maïch hôû: Trong maïch cacbon khoâng chöùa voøng. THEO NHOÙM CHÖÙC Este ñôn chöùc: phaân töû chæ chöùa moät nhoùm chöùc (-COO-) Este ña chöùc: phaân töû chöùa töø hai nhoùm (-COO-) trôû leân.


trang 79

(Ñeå taïo neân este maïch hôû thì ñieàu kieän laø ít nhaát moät trong 2 chaát röôïu hoaëc axit taïo neân este ñoù laø ñôn chöùc). Nhìn chung este deã bò thuûy phaân tong caû moâi töôøng axit laãn bazô 5. THUÛY PHAÂN TRONG DUNG DÒCH AXIT

CH3COOCH3 + H2O CH3COOH + CH3CH2OH 6. THUÛY PHAÂN TRONG MOÂI TRÖÔØNG BAZÔ (phaûn öùng xaø phoøng hoùa)

CH3COOCH3 + NaOH ¾®¾0t CH3COONa + CH3CH2OH

7. ÑIEÀU CHEÁ Axit taùc duïng vôùi röôïu Phaûn öùng coäng cuûa axit vaøo hyñrocacbon khoâng no

BAØI TAÄP LUYEÂN TAÄP

77. a) Este laø gì ? Laáy thí duï minh hoïa.

b) So saùnh coâng thöùc caáu taïo cuûa este vôù axit caboxylic. Este A vaø axit B coù cuøng coâng thöùc phaân töû C2H4O2. Haõy vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa chuùng.

78. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá : a) Metyl fomiat töø metan vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát. b) Etyl axetat töø etilen vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát.

79. 3,52 gam moät este cuûa axit cacboxylic no ñôn chöùc vaø röôïu no ñôn chöùc phaûn öùng vöøa heát vôùi 40 ml dung dòch NaOH 1 M, thu ñöôïc chaát A vaø chaát B. Ñoát chaùy 0,6 gam chaát B cho 1,32 gam CO2, vaø 0,72 gam H2O. Tæ khoái hôi cuûa B so vôùi H2 baèng 30. Khi bò oxi hoùa, chaát B chuyeån thaønh anñehit.Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa este, chaát A vaø chaát B, giaû söû caùc phaûn öùng ñeàu ñaït hieäu suaát 100%.

80. Hai este A vaø B laø ñoàng phaân cuûa nhau vaø ñeàu do caùc axit cacboxylic no ñôn chöùc vaø röôïu no ñôn chöùc taïo thaønh. Ñeå xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn 33,3 gam hoãn hôïp hai este treân caàn 450


trang 80

ml dung dòch NaOH 1 M.Caùc muoái sinh ra ñöôïc saáy ñeán khan vaø caân ñöôïc 32,7 gam. a) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø B. b) Tính khoái löôïng cuûa A vaø B trong hoãn hôïp.

81. Cho 14,8 gam moät hoãn hôïp goàm hai este ñoàng phaân cuûa nhau bay hôi ôû ñieàu kieän thích hôïp. Keát quaû thu ñöôïc moät theå tích hôi ñuùng baèng theå tích cuûa 6,4 gam oxy trong cuøng ñieàu kieän nhö treân. Khi ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp hai este treân, thu ñöôïc saûn phaåm laø CO2 vaø H2O, tæ leä theå tích khí CO2 vaø hôi H2O laø 1 : 1. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa hai este.

82. Cho 3,1 gam hoãn hôïp A goàm x mol moät axit cacboxylic ñôn chöùc, y mol moät röôïu ñôn chöùc vaø z mol moät este cuûa axit vaø röôïu treân. Chia hoãn hôïp thaønh hai phaàn baèng nhau. Ñoát chaùy hoaøn toaøn phaán thöù nhaát cho 1,736 lít CO2 (ño ôû ñktc.) vaø 1,26 gam H2O. Phaàn thöù hai phaûn öùng vöøa heát vôùi 125 ml dung dòch NaOH 0,1 M khi ñun noùng, thu ñöôïc p gam chaát B vaø 0,74 gam chaát C. Hoùa hôi 0,74 gam chaát C roài daãn qua oáng ñöïng CuO (dö) nung noùng thu ñöôïc saûn phaån höõu cô D. Cho toøan boä D taùc duïng heát vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac thu ñöôïc moät axit cacboxylic vaø Ag. Cho toøan boä löôïng Ag phaûn öùng vôùi HNO3 ñaëc noùng, thu ñöôïc 0,448 lít khí (ño ôû ñktc.) . a) Xaùc ñònh giaù trí x, y, z, p . Giaû söû caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. b) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chaát trong hoãn hôïp A.

83. iso – Amylaxetat (thöôøng goïi laø daàu chuoái) ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ñun noùng hoãn hôïp axit axetic, röôïu iso-amylic (CH3)2CHCH2CH2OH vaø H2SO4 ñaëc (chaát xuùc taùc). Tính khoái löôïng axit axetic vaø khoái löôïng röôïu iso-amylic caàn


trang 81

duøng ñeå ñieàu cheá ñöôïc 195 gam este treân, bieát hieäu suaát phaûn öùng ñaït 68%.

84. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc haõy phaân bieät boán chaát sau : axit fomic, axit axetic, etyl fomiat, metyl axetat. Vieát phöông trình phaûn öùng .

11. MOÄT SOÁ LÖU YÙ KHI GIAÛI TOAÙN ESTE

1) Ñeå taïo neân este maïch hôû thì ñieàu kieän laø ít nhaát moät trong 2 chaát röôïu hoaëc axit taïo neân este ñoù laø ñôn chöùc.

2) Este maïch voøng (dò voøng) chæ coù theå ñöôïc taïo neân khi caû axit laãn röôïu ñeàu ña chöùc.

3) Este trung tính: coøn goïi laø este thuaàn (este thuaàn khieát), este trung hoaø laø este khoâng chöùa nhoùm chöùc naøo khaùc ngoaøi nhoùm (-COO-). Hoaëc nöõa ñeå nhaán maïnh caáu taïo phaân töû khoâng coù hyñro linh ñoäng (khoâng coù nhoùm OH, COOH), ngöôøi ta coøn noùi “ este khoâng taùc duïng vôùi natri kim loaïi”.

4) Este axit: laø este ngoaøi nhoùm (-COO-) coøn coù chöùa nhoùm (-COOH) trong phaân töû.

5) Este coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn axit töông öùng (vì este khoâng coù hyñro linh ñoäng – khoâng taïo ñöôïc lieân keát hyñro lieân phaân töû).

6) Este thöôøng nheï hôn nöôùc,ít hoaëc khoâng tan trong nöôùc, nhöng laïi hoaø tan ñöôïc nhieàu chaát höõu cô nhö chaát beùo, parafin, moät soá chaát deûo .v.v…

7) Este khoâng no (este cuûa axit khoâng no hoaëc röôïu khoâng no) coù khaû naêng tham gia phaûn öùng coäng vaø phaûn öùng truøng hôïp


trang 82

8) Phaûn öùng chuyeån hoaù daàu (chaát beùo loûng) thaønh môõ (chaát beùo raén)

9) Khoâng nhaát thieát saûn phaåm cuoái cuøng coù ancol – tuyø thuoäc vaøo vieäc nhoùm –OH ñính vaøo goác hyñrocacbon coù caáu taïo nhö theá naøo maø seõ coù caùc phaûn öùng tieáp theo xaûy ra ñeå coù saûn phaåm cuoái cuøng hoaøn toaøn khaùc nhau, hoaëc nöõa laø do caáu taïo baát thöôøng cuûa este gaây neân.

=-OH

Este

n So· chˆ c̆ Este

n vaø =2H O

Este

n So· chˆ c̆ Este

n

Este 2 chöùc coù moät goác axit vaø 2 goác röôïu ñôn chöùc khaùc nhau: R1OOC-R-COOR2

Este + NaOH ¾¾® 2 muoái + 1 röôïu Este 2 chöùc coù moät goác röôïu ® vaø 2 goác axit khaùc nhau(R1,

R2): R1COO-R-OOCR2 Este + NaOH ¾¾® 1 muoái + 1 anñehit

Este ñôn chöùc coù goác röôïu daïng R-CH=CH- : Thí duï CH3COOCH=CH-CH3

Este + NaOH ¾¾® 1 muoái + 1 xeton Este ñôn chöùc coù goác röôïu daïng –C= C – OH : – C = C– OOCR’ (R khaùc H). Este + NaOH ¾¾® 1 muoái + 1 röôïu + H2O Este- axit : HOOC-R-COOR’ Este + NaOH ¾¾® 2 muoái + H2O Este cuûa phenol: C6H5OOC-R Este + NaOH ¾¾® 1 muoái + anñehit + H2O Hyñroxi- este: RCOOCH(OH)-R’ Este + NaOH ¾¾® 1 muoái + xeton + H2O Este voøng (ñöôïc taïo bôûi hyñroxi axit) Chæ thu ñöôïc muoái höõu

cô.


trang 83

CH2-CH-CH2

OHOHOH

Tuy vaäy khi bieän luaän ñeå giaûi baøi toaùn ñònh löôïng, ñöøngphöùc taïp hoaù baøi toaùn nhö theá, haõy chæ choïn tröôøng hôïp ñôn giaûn nhaát thoaû maõn yeâu caàu cuûa ñeà ñeå giaûi. 10) Khi cho este no ñôn chöùc thì coâng thöùc toång quaùt laø CnH2nO2. 11) Ñoát este coù n CO2 = n H2O thì ñoù laø este no ñôn chöùc. 12) Cho este taùc duïng vôùi NaOH, coâ caïn saûn phaåm thu ñöôïc chaát

raén nhôù löu yù NaOH dö. Chaát höõu cô taùc duïng vôùi NaOH maø khoâng taùc duïng vôùi Na thì ñoù laø este.

GLIXERIN – LIPIT

1. KHAÙI NIEÄM HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ NHIEÀU NHOÙM CHÖÙC 2. GLIXERIN

1. COÂNG THÖÙC CAÁU TAÏO töø coâng thöùc phaân töû C3H8O3 2. TÍNH CHAÁT GIOÁNG RÖÔÏU ÑÔN CHÖÙC

TAÙC DUÏNG VÔÙI KIM LOAÏI KIEÀM (Na, K) CH2OH

CHOH

CH2OH

+ 3Na

CH2ONa

CHONa

CH2ONa

+ H232

PHAÛN ÖÙNG VÔÙI AXIT (phaûn öùng este hoùa)

Chöông III


trang 84

CH2OH

CHOH

CH2OH

+ 3C17H35COOH

CH2OCOC17H35

CHOCOC17H35

CH2OCOC17H35

+ 3H2OH2SO4, t0

CH2OH

CHOH

CH2OH

+ 3HNO3

CH2ONO2

CHONO2

CH2ONO2

+ 3H2OH2SO4, t0

3. PHAÛN ÖÙNG CUÛA HAI NHOÙM –OH CAÄN NHAU (phaûn öùng vôùi ñoàng (II) hiñroxit) Ñaây laø phaûn öùng ñeå nhaän bieát glyxerin CH2OH

CHOH

CH2OH

+ Cu(OH)2

CH2O

CHO

CH2OH

CH2

CH

CH2OH

CuO

OH H

+ 2H2O

4. ÑIEÀU CHEÁ

PHAÛN ÖÙNG XAØ PHOØNG HOÙA CH2OCOR1

CHOCOR2

CH2OCOR3

+ 3NaOH

CH2OH

CHOH

CH2OH

+t0

R1COONa

R2COONa

R3COONa

Xaø phoøng laø hoãn hôïp caùc muoái cuûa axit beùo TOÅNG HÔÏP TÖØ PROPILEN CH2 = CHCH3 + Cl2 ¾¾ ®¾ C0500 CH2 = CHCH2Cl + HCl CH2 = CHCH2 Cl + Cl2+ H2O ® CH2ClCH(OH)CH2Cl+ HCl

CH2ClCH(OH)CH2Cl+2NaOH ¾®¾0t HOCH2CH(OH)CH2OH + 2NaCl



trang 85

88. Hôïp chaát ña chöùc, hôïp chaát taïp chöùc laø gì ? Laáy thí duï minh hoïa. Haõy xeáp caùc hôïp chaát döôùi ñaây vaøo hai nhoùm : Nhoùm caùc hôïp chaát ña chöùc, nhoùm caùc hôïp chaát taïp chöùc.

HOCH2 – CHOH – CH2OH (glixerin)

HOCH2 – CHOH – CH = O (anñehit glixeric)

HOCH2 – CHOH – COOH (axit glixeric)

HOCH2 – CH2OH (etilenglicol)

O = CH – CH = O (glioxal)

HOOC – COOH (axit oxalic)

HOOC – CH2 – COOH (axit malonic)

H2N – CH2 – COOH ( axit amino axetic)

89. Cho caùc hôïp chaát sau :

a) HOCH2 –CH2OH (etilenglicol, etanñiol – 1,2)

b) HOCH2 – CH2 – CH2OH (trimetilenglicol, propanñiol – 1,3)

c) CH3 – CHOH – CH2OH (propilenglicol, propanñiol – 1,2)

d) HOCH2 – CHOH – CH2OH (glixerin, propantriol – 1,3)

Nhöõng chaát naøo laø ñoàng ñaúng cuûa nhau ? Nhöõng chaát naøo laø ñoàng phaân cuûa nhau ? Coù theå xem glixerin laø ñoàng ñaúng cuûa etilenglicol ñöôïc khoâng ? Taïi sao ?

90. a) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa glixerin vôùi : - Hiñro clorua (taïo ra daãn xuaát ñiclo) - Axit panmitic (taïo ra glixeryl tripanmitat). b) Cho glixerin taùc duïng vôù Na (dö) ñaõ thu ñöôïc 7,73 lit hiñro ôû nhieät ñoä 37oC vaø aùp suaát 750 mm Hg. Tính khoái löôïng glixerin ñaõ phaûn öùng.


trang 86

91. Cho caùc hôïp chaát sau : a) HOCH2 – CH2 b) HOCH2 – CH2 – CH2OH

c) CH3 – CHOH – CH2OH

d) HOCH2 - CHOH – CH2OH e) CH3 – CH2 – O – CH2 – CH3

Chaát naøo phaûn öùng vôùi Na? Chaát naøo phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 ? Vieát phöông trình phaûn öùng (neáu coù ).

92. Cho 30,4 gam hoãn hôïp goàm glixerin vaø moät röôïu no ñôn chöùc phaûn öùng vôùi Na (dö) ñaõ thu ñöôïc 8,96 lít khí (ño ôû ñktc.) . Neáu cho hoãn hôïp treân taùc duïng vôùi Cu(OH)2 thì seõ hoøa tan ñöôïc 9,8 gam Cu(OH)2. Haõy xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu vaø vieát coâng thöùc caáu taïo caùc röôïu ñoàng phaân, giaû söû caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toøan.

93. Khi cho bay hôi hoaøn toaøn 2,3 gam moät röôïu no ña chöùc ôû ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát thích hôïp ñaõ thu ñöôïc moät theå tích hôi ñuùng baèng theå tích cuûa 0,8 gam O2 trong cuøng ñieàu kieän. Cho 4,6 gam röôïu ña chöùc treân taùc duïng heát vôùi Na (dö) ñaõ thu ñöôïc 1,68 lít khí H2 ( ôû ñktc.) Tính khoái löôïng phaân töû va vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa röôïu ña chöùc neâu treân.

94. a) Tính khoái löôïng glixerin thu ñöôïc khi ñun noùng 2,225 kg chaát beùo (loïai glixeryl tristearat) coù chöùa 20% taïp chaát vôùi dung dòch NaOH. Giaû söû phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. b) Tính khoái löôïng NaOH vaø khoái löôïng chaát beùo caàn ñeå ñieàu cheá 1 taán natri stearat. Bieát söï hao huït trong saûn xuaát laø 20%.

95. Coù 4 bình maát nhaõn ñöïng rieâng bieät caùc chaát : Röôïu etylic, anñehit axetic, axit axetic, glixerin. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc, laøm theá naøo nhaän ra moãi chaát ? Vieát phöông trình phaûn öùng .


trang 87

3. LIPID

1. THAØNH PHAÀN CAÁU TAÏO goàm caùc nguyeân toá C, H, O coâng thöùc toång quaùt CH2OCOR1

CHOCOR2

CH2OCOR3

R1, R2, R3 laø caùc axit beùo; coù theå gioáng hay khaùc nhauCaùc axit beùo coù theå laø axit noC15H31COOH (axit panmatic)C17H35COOH (axit stearic)hay caùc axit khoâng noC17H33COOH (axit oleic)C17H31COOH (axit linoleic)

Chaát beùo loûng laø este cuûa axit chöa no, chaát beùo raén laø este cuûa axit no. Laø este neân lipit coù nay ñuû tính chaát cuûa este ñaõ bieát, ngoaøi ra ñoái vôùi lipit loûng coøn coù phaûn öùng coäng vôùi H2 taïo lipit raén. 2. PHAÛN ÖÙNG THUYÛ PHAÂN CH2OCOR1

CHOCOR2

CH2OCOR3

+ 3H2O

CH2OH

CHOH

CH2OH

+

R1COOH

R2COOH

R3COOH

H+

3. PHAÛN ÖÙNG XAØ PHOØNG HOÙA CH2OCOR1

CHOCOR2

CH2OCOR3

+ 3NaOH

CH2OH

CHOH

CH2OH

+t0

R1COONa

R2COONa

R3COONa

4. PHAÛN ÖÙNG COÂNG HIDRO

C3H5(OCOC17H33)3 + 3H2 ¾¾®¾0,tNi C3H5(OCOC17H35) 3


trang 88

5. ÑIEÀU CHEÁ (phaûn öùng este hoùa) CH2OH

CHOH

CH2OH

+ R1COOH

CH2OCOR1

CHOCOR1

CH2OCOR1

+ 3H2OH2SO4, t0

XAØ PHOØNG & CHAÁT TAÅY RÖÛATOÅNG HÔÏP

1. XAØ PHOØNG laø hoãn hôïp muoái natri (kali) cuûa caùc axit beùo; thaønh phaàn chuû yeáu cuûa xaø phoøng laø muoái natri cuûa axit panmitic vaø axit stearic 2. KHAÙI NIEÄM VEÀ CHAÁT TAÅY RÖÛA TOÅNG HÔÏP laø caùc chaát coù taùc duïng taåy röûa nhö xaø phoøng (boät giaët toång hôïp hay xaø phoøng boät); Muoái natri cuûa axit ñoñexyl benzen sunfonic, C12H25C6H4SO3Na (natri ñoñexyl benzen sunfonat) 3 TAÙC DUÏNG TAÅY RÖÛA CUÛA XAØ PHOØNG& CHAÁT TAÅY RÖÛA TOÅNG HÔÏP

Xaø phoøng & chaát taàyröûa toång hôïp coù tính hoaït ñoäng beà maët cao.Chuùng coù taùc duïng laøm giaûm söùc caêng beà maët cuûa caùc veát baån daàu môõ baùm treân da, vaûi ... caùc veát baån ñöôïc phaân chia thaønh nhöõng gòot nhoû hoøa tan vaøo nöôùc

Khoâng neân duøng xaø phoøng giaët trong nöôùc cöùng ( laø nöôùc coù chöùa nhieàu ion Ca2+ vaø Mg2+) do coù söï taïo thaønh keát tuûa cuûa caùc muoái Ca2+ vaø Mg2+

Chaát taåy röûa toång hôïp coù theå duøng trong nöôùc cöùng Naáu xaø phoøng

Chaát beùo + NaOH ® xaø phoøng + glixerin (KOH)


trang 89


96. Trong thaønh phaàn cuûa moät soá daàu ñeå pha sôn coù este cuûa

glixerin vôùi caùc axit cacboxylic khoâng no C17H31COOH (axit linoleic) vaø C17H29COOH (axit linolenic) a) Vieát coâng töùc caáu taïo thu goïn cuûa caùc este (chöùa ba nhoùm chöùc este) cuûa glixerin vôùi caùc goác axit treân. b) Cho hoãn hôïp cuûa taát caû caùc este ñoù taùc duïng vôùi moät löôïng dö H2 coù chaát xuùc taùc Ni. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa saûn phaåm.

97. Moät loaïi môõ chöùa 50% olein (töùc glixeryl trioleat), 30% pan-mitin (töùc glixeryl tripanmitat) vaø 20% stearin (töùc glixeryl tristearat).Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá xaø phoøng natri töø loïai môõ neâu treân. Tính khoái löôïng xaø phoøng vaø khoái löôïng glixerin thu ñöôïc töø 100 kg loïai môõ ñoù, giaû söû phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

98. Ñun noùng 20 gam moät loïai chaát beùo trung tính vôùi dung dòch chöùa 0,25 mol NaOH. Khi phaûn öùng xaø phoøng hoùa ñaõ xong phaûi duøng 0,18 mol HCl ñeå trung hoøa NaOH dö . Tính khoái löôïng NaOH ñaõ phaûn öùng khi xaø phoøng hoùa 1 taán chaát beùo neâu treân. a)Tính khoái löôïng glixerin vaø khoái löôïng xaø phoøng chöùa 72% (theo khoái löôïng) muoái natri cuûa axit beùo sinh ra töø 1 taán chaát beùo ñoù . b)Tìm khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa caùc axit beùo trong thaønh phaàn caáu taïo cuûa chaát beùo neâu treân.

99. Hiñroâ hoùa olein (glixeryl trioleat) nhôø chaát xuùc taùc Ni ta thu ñöôïc stearin (glixeryl tristearat). a) Tính theå tích H2 (ño ôû ñktc.) caàn ñeå hiñro hoùa hoaøn toaøn 1 taán olein. b) Tính khoái löôïng olein caàn ñeå saûn xuaát 5 taán stearin.


trang 90

100. Moät loïat chaát beùo coù coâng thöùc caáu taïo nhö sau :

CH2 –O – CO – (CH2)7 – CH = CH – (CH2)7 – CH3

CH – O – CO – (CH2)14 – CH3

CH2 – O – CO – (CH2)7 – CH = CH – CH2 – CH = CH – CH2 – CH = CH - C2H5

a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa saûn phaåm coäng H2 nhôø chaát xuùc taùc Ni vaø saûn phaåm coäng I2 vaøo chaát beùo treân, bieát phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. b) Tính soá gam I2 taùc duïng vôùi 100 gam chaát beùo neâu treân. c) Tính soá gam NaOH caàn ñeå thuûy phaân hoaøn toaøn 100 gam chaát beùo neâu treân vaø vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc saûn phaåm sinh ra.

101. Trong chaát beùo chöa tinh khieát thöôøng coù laãn moät löôïng nhoû axit cacboxylic töï do. Soá miligam KOH caàn ñeå trung hoøa axit caùcboxylic töï (ño ôû ñktc.) coù trong 1 gam chaát beùo ñöôïc goïi laø chæ soá axit cuûa chaát beùo.

a) Tính chæ soá axit cuûa moät chaát beùo, bieát muoái trung hoøa 2,8 gam chaát beùo ñoù caàn 3 ml dung dòch KOH 0,1 M. b) Tính khoái löôïng KOH caàn ñeå trung hoøa 4 gam chaát beùo coù chæ soá axit laø 7. c) Muoán xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn 100 gam chaát beùo coù chæ soá axit laø 7 ngöôøi ta phaûi duøng 0,32 mol KOH. Tính khoái löôïng glixerin thu ñöôïc .

102. Toång soá mg KOH caàn ñeå trung hoøa axit cacboxylic töï do vaø xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn glixerit (este cuûa glixerin vôùi caùc axit beùo) coù trong 1 gam chaát beùo ñöôïc goïi laø chæ soá xaø phoøng hoùa. a) Tính chæ soá xaø phoøng hoùa cuûa moät chaát beùo, bieát khi xaø phoøng hoùa hoøan toaøn 2,52 gam chaát beùo ñoù caàn 90 ml dung dòch KOH 0,1 M. b) Khi xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn 2,52 gam chaát beùo neâu treân ñaõ thu ñöôïc 0,265 gam glixerin. Tính chæ soá axit cuûa chaát beùo.


trang 91

103. Coù hai bình khoâng nhaõn ñöïng rieâng bieät hai hoãn hôïp : Daàu boâi trôn maùy, daàu thöïc vaät. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc haõy nhaän ra töøng hoãn hôïp.


1) Este laø gì ? Vieát phaûn öùng taïo este khi cho CH3COOH taùc duïng vôùi

C2H5OH. Cho bieát ñieàu kieän phaûn öùng. 2) Cho etanol vaøo anhirit axetic, sinh ra etylaxetat vaø axit axetic. Vieát

phöông trình phaûn öùng. So saùnh khaû naêng phaûn öùng cuûa anhirit axetic vaø axit axetic khi taùc duïng vôùi etanol. Neáu glyxerin taùc duïng vôùi andirit axetic (hoaëc axit axetic) coù theå sinh ra bao nhieâu este ?

3) Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân caùc este duøng trong coâng nghieäp thöïc phaåm vaø moät este duøng ñeå toång hôïp polime.

4) Ñun noùng hoãn hôïp goàm 0,1 mol C6H5COOH (chaát raén, 0St = 249OC),

0,6 mol C2H5OH vaø 4ml H2SO4 ñaëc, thu ñöôïc hôïp chaát E (chaát loûng, 0St = 213OC).

a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø goïi teân chaát E. b) Haõy giaûi thích lyù do duøng dö C2H5OH, caàn phaûi ñun noùng vaø

duøng theâm H2SO4. E coù 0St thaáp hôn C6H5COOH.

5) Töø moät loaøi ñoäng vaät ôû Vieät Nam, ngöôøi ta taùch ñöôïc hôïp chaát A coù phaân töû laø C8H14O2. Thuûy phaân A thu ñöôïc B (C6H12O) vaø C (C2H4O2). B laø hôïp chaát maïch hôû khoâng phaân nhaùnh, toàn taïi ôû daïng trans, coù theå taùc duïng vôùi dung dòch KMnO4 loaõng, nguoäi sinh ra hexantriol-1,2,3. a) A chöùa nhoùm chöùc gì ? b) Haõy xaùc ñònh caáu taïo cuûa C, B vaø A.

6) Theá naøo laø phaûn öùng este hoùa ? Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng este hoùa ? Laøm theá naøo ñeå taïo nhieàu este ? Cho ví duï.


trang 92

7) Ñeå ñieàu cheá CH3COOCH2CH2CH3 vaø CH3COOC6H5, ngöôøi ta cho CH3CH2CH2OH taùc duïng vôùi CH3COOH vaø cho C6H5OH taùc duïng vôùi (CH3CO)2O. Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø cho bieát phaûn öùng naøo caàn chaát xuùc taùc H2SO4, phaûn öùng naøo caàn NaOH ?

8) Hôïp chaát CH3 – CH2 – ONO2 coù phaûi laø este khoâng ? Vieát 1 phaûn öùng ñieàu cheá hôïp chaát naøy.

9) Cho röôïu R’(OH)3 phaûn öùng hoaøn toaøn vôùi axit RCOOH ñeå taïo ra este. Neâu ví duï minh hoïa.

10) Phaân bieät caùc khaùi nieäm: este vaø glyxerit. Neâu ví duï minh hoïa. 11) Lipit laø gì ? Veà maët caáu taïo lipit loûng vaø raén khaùc nhau ôû ñieåm naøo

? Daàu môõ duøng ñeå naáu xaø phoøng vaø daàu môõ duøng ñeå boâi trôn maùy coù khaùc nhau khoâng ?

12) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa HCOOH, CH3COOC2H3, C3H3COOH, CH3COOC2H5 vôùi dung dòch NaOH, dung dòch Na2CO3 vaø dung dòch nöôùc broâm.

13) Vieát phaûn öùng truøng hôïp cuûa CH3COOC2H3 vaø cuûa C2H3COOH. 14) Töø axit axetic vaø röôïu töông öùng caàn thieát, vieát phöông trình ñieàu

cheá isopropyl axetat, isobutyl axetat, isopentyl axetat. 15) Töø axetylen, haõy ñieàu cheá chaát sau: HCOO – CH2 – CH = CH2 16) Töø C7H8, haõy vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá C6H5 – COO –

CH2 – C6H5. 17) Töø ñaù voâi, than ñaù, muoái aên, nöôùc, haõy vieát phöông trình phaûn öùng

ñieàu cheá caùc chaát: etylaxetat, metylfomiat, polyvinylclorua (caùc chaát voâ cô khaùc tuøy yù choïn).

18) Töø propilen, caùc chaát voâ cô, xuùc taùc caàn thieát, vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá: isopropyl fomiat.

19) Töø n–butan vaø caùc chaát voâ cô caàn duøng khaùc, vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá caùc chaát sau röôïu etylic, glyxerin vaø axetat isopropyl.

20) Töø röôïu n – propylic, caùc chaát voâ cô xuùc taùc caàn thieát, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá a) Propin b) Este isopropyl propionat.


trang 93

21) Töø xenlulozô vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát, haõy vieát caùc phaûn öùng ñieàu cheá caùc chaát sau C2H5OH, CH3COOH, CH3COOC2H5, xenlulozô trinitrat.

22) Töø tinh boät, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá polymetyl acrylat (caùc chaát voâ cô vaø xuùc taùc tuøy choïn).

23) Vieát phaûn öùng töø C2H6 vaø caùc chaát voâ cô tuøy choïn ñieàu cheá metyl propionat.

24) Töø xenlulozô, vieát phöông trình ñieàu cheá: axit axetic, isopropyl axetat, glyxerin, etylenglicol.

25) A laø chaát höõu cô (CXHYOZ) coù 44,45% oxi veà khoái löôïng. Phaân töû khoái cuûa A = 144 ñ.v.C.

A taùc duïng vôùi NaOH taïo ra muoái B vaø hai chaát höõu cô C, D. Chaát C coù khaû naêng hôïp H2 taïo ra röôïu.

a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A, B, C, D. b) Neâu thaønh phaàn khoái löôïng cuûa natri trong B laø 31,08% thì A

öùng vôùi coâng thöùc naøo ? 26) Chaát höõu cô X coù coâng thöùc phaân töû laø C5H6O4. Thuûy phaân X baèng

dung dòch NaOH dö, thu ñöôïc 1 muoái vaø 1 röôïu. a) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa X b) Vieát phaûn öùng ñeå minh hoïa.

27) Ñun noùng hoãn hôïp hai ñoàng phaân A, B coù coâng thöùc C5H8O2 vôùi dung dòch NaOH, ñöôïc hoãn hôïp hai muoái höõu cô cuûa hai axit höõu cô cuøng coù 3 nguyeân töû cacbon trong phaân töû. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A, B vaø caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

28) Khi thuûy phaân 1 este coâng thöùc C7H6O2 taïo hai saûn phaåm A vaø B. A khöû ñöôïc AgNO3 trong dung dòch NH3 ; B taùc duïng vôùi nöôùc broâm taïo keát tuûa traéng. a) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa este. b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

29) Cho hai chaát A vaø B coù coâng thöùc phaân töû laø C4H7ClO2. A + NaOH ® Muoái höõu cô (A1) + C2H5OH + NaCl B + NaOH ® Muoái höõu cô (B1) + C2H4(OH)2 + NaCl

a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø B.


trang 94

b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng khi cho A1, B1 taùc duïng vôùi H2SO4.

30) Vieát taát caû caùc ñoàng phaân maïch hôû cuûa este coù coâng thöùc phaân töû C4H6O2. Trong soá caùc ñoàng phaân ñoù, ñoàng phaân naøo thuûy phaân taïo ra saûn phaåm coù hai nguyeân töû cacbon vaø saûn phaåm ñoù tham gia phaûn öùng traùng göông ? Vieát phöông trình phaûn öùng.

31) Hoaøn thaønh caùc phaûn öùng sau:

a) (A) + Ag2O Ag + CO2 + H2O (1)

b) (B) + Ag2O Ag + (C) (2)

c) (C) + (D) E + H2O (3)

d) (E) + NaOH ¾®¾ (F) + (D) (4)

e) (D) OHHC 2424SO2H +¾¾¾¾ ®¾+ ñ (5)

f) (F) + NaOH ¾¾¾ ®¾ CaOot G + Na2CO3 (6) 32) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau

...EDAHCCH

...F

CB

NaOH2H2C224

NaOHC

¾¾¾ ®¾¾¾¾ ®¾¾®¾¾®¾¾®¾

¾¾¾ ®¾¾¾®¾

¾¾¾ ®¾

++

++

a) Bieát moãi chöõ caùi laø moät chaát höõu cô. Trong phaân töû moãi chaát A,

B, C, D coù chöùa 2 nguyeân töû cacbon. 33) Xaø phoøng laø gì ? Khi hoøa tan xaø phoøng vaøo trong nöôùc thì pH cuûa

dung dòch lôùn hay nhoû hôn 7 ? Taïi sao ? Taïi sao khoâng neân duøng xaø

AgNO3/NH3

AgNO3/NH3

H2SO4

tO


trang 95

phoøng ñeå giaët röûa trong nöôùc cöùng ? Vieát phöông trình phaûn öùng ñeå minh hoïa.

34) Xaø phoøng vaø chaát taåy röûa toång hôïp laø gì ? Taïi sao ngöôøi ta duøng xaø phoøng vaø chaát taåy röûa toång hôïp ñeå giaët röûa ? Taïi sao khoâng neân duøng xaø phoøng ñeå giaët, röûa trong nöôùc cöùng ?

35) Moät chaát taåy röûa toång hôïp (chaát E) ñöôïc ñieàu cheá theo sô ñoà:

C12H24 ¾¾¾¾¾ ®¾+ )xt(6H6C A ¾¾¾¾¾ ®¾+ )2(4SO2H D + B ¾¾¾¾¾ ®¾+ )3(3CO2Na E + D + G Vieát phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà treân.

36) Tính khoái löôïng cuûa dodecen (C12H24) vaø benzen ñeå saûn xuaát moät taán chaát B, giaû söû hieäu suaát phaûn öùng (1) laø 75% vaø phaûn öùng (2) laø 80%.

37) Tính khoái löôïng boät giaët thu ñöôïc töø moät taán chaát B bieát raèng trong boät giaët coù 20% chaát B (theo khoái löôïng).

38) Ñoát chaùy hoaøn toaøn 4,5 gam chaát höõu cô Z (chöùa C, H, O) thu ñöôïc 3,36 lít CO2 (ñktc) vaø 2,7 gam H2O. Tyû khoái hôi cuûa Z so vôùi H2 baèng 30. a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa chaát Z. b) Z coù ñoàng phaân 1 taùc duïng ñöôïc vôùi Na2CO3 giaûi phoùng CO2,

coù ñoàng phaân 2 taùc duïng vôùi dung dòch kieàm taïo ra röôïu meâtylic, coù ñoàng phaân 3 vöøa taùc duïng vôùi Na, vöøa tham gia phaûn öùng traùng baïc. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc ñoàng phaân 1, 2, 3. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

(ÑH Daân laäp Ñoâng Ñoâ, 1996) 39) A laø este cuûa moät axit höõu cô ñôn chöùc vaø röôïu ñôn chöùc. Ñeå thuûy

phaân hoaøn toaøn 6,6 gam chaát A duøng 34,10ml dung dòch NaOH 10% (d = 1,2 g/ml) löôïng NaOH naøy dö 25% so vôùi löôïng NaOH caàn duøng cho phaûn öùng. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo, goïi teân chaát A.

(ÑH Döôïc Haø Noäi, 1997) 40) Cho hoãn hôïp A goàm hai chaát höõu cô no ñôn chöùc chöùa caùc nguyeân

toá C, H, O taùc duïng vöøa ñuû vôùi 20ml dung dòch NaOH 2M, thu ñöôïc moät muoái vaø moät röôïu. Ñun noùng löôïng röôïu thu ñöôïc ôû treân vôùi H2SO4 ñaëc ôû 1700C taïo ra 369,6 ml olefin khí ôû 27,30C, 1atm. Neáu


trang 96

ñoát chaùy hoaøn toaøn löôïng hoãn hôïp A ôû treân roài cho vaøo saûn phaåm qua bình CaO dö thì khoái löôïng bình taêng 7,75 gam. a) Tìm coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo caùc chaát trong A. b) Tính % soá mol caùc chaát trong A. c) Bieát hieäu suaát caùc phaûn öùng laø 100%.

(Hoïc vieän Quaân y phía Nam, 1995) 41) Ñoát chaùy hoaøn toaøn moät löôïng hoãn hôïp 2 este no ñôn chöùc caàn

3,976 lít O2 (ñktc), thu ñöôïc 6,38 gam khí CO2. Cho löôïng este naøy taùc duïng vöøa ñuû vôùi KOH, thu ñöôïc hoãn hôïp hai röôïu keá tieáp vaø 3,92 gam muoái cuûa moät axit höõu cô. Tìm coâng thöùc caáu taïo vaø tính khoái löôïng cuûa moãi este trong hoãn hôïp ñaàu.

(ÑH Baùch khoa Haø Noäi, 1998) 42) Este hoùa moät röôïu no moät laàn röôïu baèng moät axit no moät laàn axit.

M röôïu = M axit (M laø khoái löôïng phaân töû). Khoái löôïng C coù trong phaân töû este nhoû hôn khoái löôïng phaân töû cuûa hai chaát ñaàu hai laàn. a) Xaùc ñònh coâng thöùc cuûa röôïu vaø axit noùi treân. b) Vieát phöông trình phaûn öùng este hoùa vaø ñieàu kieän phaûn öùng.

Goïi teân aùcc este môùi taïo ra. c) Este treân coù bao nhieâu ñoàng phaân cuøng chöùc ? Vieát coâng thöùc

caáu taïo cuûa chuùng. Neáu 3 loaïi ñoàng phaân khaùc chöùc (khoâng voøng) cuûa este ñoù, moãi loaïi cho 1 ví duï.

(ÑH Kinh teá Quoác daân Haø Noäi, 1997) 43) E laø moät hoãn hôïp cuûa hai este ñoàng phaân ñöôïc taïo thaønh töø axit no

ñôn chöùc vaø röôïu no ñôn chöùc. ÔÛ cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát, 1 lít hôi E naëng gaáp 2 laàn 1 lít khí CO2.

Thuûy phaân 35,2 gam E baèng 4 lít dung dòch NaOH 0,2M ñöôïc dung dòch A. Coâ caïn dung dòch A ñöôïc 44,6 gam chaát raén khan.

a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa caùc este. b) Tính % soá mol cuûa moãi este trong hoãn hôïp E.

(ÑH Ñaø Naüng 96 – ÑH Thöông maïi Haø Noäi 95) 44) Cho 5,88 gam hoãn hôïp A goàm moät axit cacboxylic ñôn chöùc, moät

röôïu ñôn chöùc vaø moät este cuûa röôïu vaø axit treân. Chia hoãn hôïp thaønh hai phaàn baèng nhau.


trang 97

Ñoát chaùy hoaøn toaøn phaàn thöù nhaát cho 3,36 lít CO2 (ñktc) vaø 3,06 gam H2O. Phaàn thöù hai phaûn öùng vöøa ñuû vôùi 150ml dung dòch NaOH 0,1M khi ñun noùng, thu ñöôïc E gam chaát B vaø 2,22 gam chaát C. Hoùa hôi 2,22 gam chaát C roài daãn qua oáng ñöïng CuO (dö) nung noùng thu ñöôïc saûn phaåm höõu cô D. Cho toaøn boä D tham gia phaûn öùng traùng göông thu ñöôïc Ag. Cho toaøn boä löôïng Ag phaûn öùng vôùi HNO3 ñaëc, noùng thu ñöôïc 1,344 lít (ñktc). Giaû söû caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

a) Tính soá mol caùc chaát trong hoãn hôïp A vaø E gam cuûa chaát B. b) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chaát trong hoãn hôïp A.

(ÑH Ñaø Laït, 1998) 45) Moät hoãn hôïp Y goàm 2 chaát höõu cô A vaø B cuøng chöùc hoùa hoïc. Neáu

ñun noùng 15,7 gam hoãn hôïp Y vôùi NaOH dö thì thu ñöôïc 1 muoái cuûa moät axit höõu cô ñôn chöùc vaø 7,6 gam hoãn hôïp 2 röôïu no ñôn chöùc baäc 1 keá tieáp nhau trong daõy ñoàng ñaúng. Neáu ñoát chaùy 15,7 gam hoãn hôïp Y caàn duøng vöøa heát 21,84 lít O2 vaø thu ñöôïc 17,92 lít CO2.Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A, B vaø ñoïc teân chuùng (caùc theå tích ñeàu ño ôû ñktc).

(ÑH Y Haø Noäi, 1998) 46) Moät este maïch hôû coù toái ña 3 chöùc este. Cho este naøy taùc duïng vôùi

dung dòch KOH thu ñöôïc muoái vaø 1,24 gam hai röôïu cuøng daõy ñoàng ñaúng. Neáu laáy 1,24 gam röôïu naøy hoùa hôi hoaøn toaøn thì thu ñöôïc hôi coù theå tích baèng theå tích 0,84 gam N2 (ño ôû cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùp suaát). Tìm coâng thöùc phaân töû hai röôïu.

(ÑHQG Tp.HCM, 1998) 47) Cho 2,64 gam moät este A vaøo moät bình kín coù theå tích 500ml roài

ñun noùng bình ñeán 1730C, toaøn boä este hoùa hôi vaø aùp suaát trong bình luùc naøy laø 1,792 at. a) Haõy xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa este A. Tính noàng ñoä phaân

töû gam cuûa dung dòch NaOH caàn thieát ñeå thuûy phaân heát löôïng este noùi treân. Bieát theå tích dung dòch xuùt ñaõ duøng laø 50ml.

b) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa este A vaø tính löôïng muoái thu ñöôïc sau phaûn öùng (hieäu suaát 100%) trong caùc tröôøng hôïp sau:


trang 98

(1) Neáu saûn phaåm thu ñöôïc sau phaûn öùng laø moät hoãn hôïp 2 muoái vaø 1 röôïu.

(2) Neáu sau phaûn öùng tu ñöôïc 1 muoái vaø 2 röôïu laø ñoàng ñaúng lieân tieáp nhau.

(ÑHSP Kyõ thuaät 1p.HCM, 1991) 48) Khi cho 13,8 glyxeârin (A) taùc duïng vôùi axit höõu cô ñôn chöùc B thu

ñöôïc chaát höõu cô E coù khoái löôïng baèng 1,18 laàn khoái löôïng chaát A ban ñaàu. Hieäu suaát phaûn öùng laø 73,35%. a) Tìm coâng thöùc caáu taïo cuûa B vaø E. b) Tính khoái löôïng A, B ñaõ phaûn öùng ñeå taïo ra löôïng chaát E nhö

treân. (ÑH Ngoaïi thöông phía Baéc, 2000)

49) Theá naøo laø chæ soá xaø phoøng hoùa vaø chæ soá axit cuûa chaát beùo ? 50) Khi xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn 2,52 gam chaát beùo A caàn 90ml dung

dòch KOH 0,1M. Maët khaùc, khi xaø phoøng hoùa hoaøn toaøn 5,04 gam chaát A thu ñöôïc 0,53 gam glyxeârin. Haõy tính chæ soá xaø phoøng hoùa vaø chæ soá axit cuûa A.


trang 99

GLUXIT

1. GLUXIT

Laø hôïp chaát höõu cô taïp chöùc coù chöùa nhieàu nhoùm hidroxyl (-OH) vaø coù nhoùm cacbonyl ( >C = O ). Coù caùc loaïi thöôøng gaëp

Monosaccarit (ñöôøng ñôn tieâu bieåu laø glucozô ) Ñisaccarit (tieâu bieåu laø saccarozô, mantozô) Polisaccarit (tieâu bieåu laø tinh boät vaø xenlulozô )

2. GLUCOZÔ (C6H12O6) 1. CAÁU TAÏO GLUCOZÔ- ÑOÀNG PHAÂN FRUCTOZÔ CH2-CH-CH-CH-CH-CH=O

OH OH OH OHOH

CH2-CH-CH-CH-CH-CH2

OH OH OHOH O OH

CH2(OH)(CHOH)4CHO CH2(OH)(CHOH)3COCH2OHglucozô fructozô

Glucozô laø moät chaát höõu cô taïp chöùc trong ñoù coù coù chöùa 5 nhoùm hyñroxy (OH) cuûa röôïu ña chöùc, ñoàng thôøi coù chöùa moät nhoùm andehyt (- CHO)

Fructozô laø moät chaát höõu cô taïp chöùc moät nhoùm xeton (– CO –) vaø 5 nhoùm hyñroxy (-OH) cuûa röôïu ña.

Glucozô vaø fructo ñieàu theå hieän tính chaát cuûa röôïu ña chöùc, phaûn öùng coäng H2 ngoaøi ra glucozô coù phaûn öùng traùng göông coøn fructozô thì khoâng nhöng caàn nhôù trong moâi tröôøng bazô hai chaát naøy coù theå chuyeån hoùa qua laïi 2. TÍNH CHAÁT RÖÔÏU ÑA CHÖÙC PHAÛN ÖÙNG VÔÙI KIM LOAÏI KIEÀM PHAÛN ÖÙNG ESTE HOÙA PHAÛN ÖÙNG VÔÙI ÑOÀNG (II) HIÑROXIT

Chöông IV


trang 100

3. TÍNH CHAÁT CUÛA ANDEHYT

PHAÛN ÖÙNG COÄNG HYDRO (glucozô vaø fructozô)

HOCH2(CHOH)4CH=O + H2 ¾¾®¾0,tNi HOCH2(CHOH)4CH2OH (sorbit)

HOCH2(CHOH)3COCH2OH + H2 ¾¾®¾0,tNi HOCH2(CHOH)4CH2OH

PHAÛN ÖÙNG TRAÙNG GÖÔNG (glucozô) HOCH2(CHOH)4CHO+ Ag2O ¾¾®¾ 3NH HOCH2(CHOH)4COOH+ 2Ag

Axit gluconic PHAÛN ÖÙNG VÔÙI Cu(OH)2 ÑUN NOÙNG

HOCH2(CHOH)4CHO+2Cu(OH)2 ¾¾®¾ 3NH HOCH2(CHOH)4COOH+ Cu2O+2H2O

4. LEÂN MEN TAÏO RÖÔÏU C6H12O6 ¾¾¾ ®¾menruou 2C2H5OH + 2CO2

5. LEÂN MEN LACTIC (phaûn öùng khoâng taïo khí). C6H12O6

Men lactic ¾¾¾¾® 2CH3-CHOH-COOH Axit lactic (axit söõa chua)

6. ÑIEÀU CHEÁ Töø töï nhieân Töø tinh boät (C6H10O5)n + H2O ¾®¾men nC6H12O6

Töø xelulozô

(C6H10O5)m + H2O ¾¾ ®¾+ 0,tH mC6H12O6

Töø HCHO

6 HCHO ¾¾ ®¾ ptxt ,, 0 C6H12O6


104. a) Gluxit laø gì ? b) Baèng nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc naøo coù theå chöùng minh nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo sau cuûa glucozô : - Coù nhieàu nhoùm hiñroxyl.


trang 101

- Trong phaân töû coù 5 nhoùm hiñroxyl. - Coù nhoùm chöùc anñehit.

105. Ñun noùng dung dòch chöùa 27 gam glucozô vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac thaáy baïc kim taùch ra. Tính khoái löôïng baïc kim loïai thu ñöôïc vaø khoái löôïng baïc nitrat caàn duøng. Giaû söû caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

106. a) Cho glucozô leân men thaønh röôïu etylic. Daãn khí cacbonic sinh ra vaøo nöôùc voâi trong coù dö, thu ñöôïc 50 gam chaát keát tuûa.Tính khoái löôïng röôïu thu ñöôïc. Tính khoái löôïng glucozô ñaõ cho leân men, bieát hieäu suaát quaù trình leân men ñaït 80%. b) Cho 2,5 kg glucozô chöùa 20% taïp chaát leân men thaønh röôïu etylic. Trong quaù trình cheá bieán, röôïu bò hao huït maát 10%.Tính khoái löôïng röôïu thu ñöôïc. Neáu pha loõang röôïu ñoù thaønh röôïu 40o thì seõ ñöôïc bao nhieâu lit, bieát röôïu nguyeân chaát coù khoái löôïng rieâng laø 0,8 g/ml.

107. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,9 gam moät gluxit thu ñöôïc 1,32 gam CO2 vaø 0,54 gam H2O. Khoái löôïng phaân töû cuûa gluxit ñoù laø 180 ñvC. a) Xaùc ñònh coâng thöùc thöïc nghieäm, coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo daïng maïnh hôû cuûa gluxit ñoù. b) Tính theå tích H2 (ño ôû ñktc.) ñeå hiñro hoùa (coù xuùc taùc Ni) hoaøn toaøn 2,7 gam gluxit treân.

108. a) Anñehit vaø glucozô ñeàu coù phaûn öùng traùng göông. Cho bieát taïo sao trong thöïc teá ngöôøi ta chæ duøng glucozô ñeå traùng ruoät phích vaø traùng göông (göông soi, göông trang trí …) b) Trong nöôùc tieåu ngöôøi bò beänh ñaùi ñöôøng coù chöùa glucozô. Neâu hai phaûn öùng hoùa hoïc coù theå duøng ñeå xaùc nhaän söï coù maët glucozô trong nöôùc tieåu. Vieát phöông trình phaûn öùng .

109. Ñeå ñieàu cheá glucozô ngöôøi ta ñun soâi hoãn hôïp goàm tinh boät (töø gaïo, ngoâ, saén …) vaø dung dòch H2SO4 loõang trong noài saét traùng men. Sau khi phaûn öùng keát thuùc, ñem laøm nguoäi hoãn hôïp, cho voâi boät vaøo hoãn hôïp saûn phaåm cho ñeán khi dung dòch ñaït moâi


trang 102

tröôøng trung tính. Loïc boû keát tuûa. Coâ ñaëc dung dòch ñeå thu laáy glucozô. Giaûi thích quaù trình tieán haønh. Vieát PTPÖÙ .

110. So saùnh caáu taïo phaân töû vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa glucozô vôùi fructozô.

111. Coù 4 bình maát nhaõn ñöïng rieâng bieät caùc chaát : glixerin, röôïu etylic, dung dòch glucozô, dung dòch anilin. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc laøm theá naøo nhaän ra töøng chaát ? VieátPTPÖ.

3. SACCAROZÔ (C12H22O11)

Coù caùc tính chaát gioáng röôïu ña nhöng khoâng coù nhoùm choux anñeit (-CHO) neân khoâng cho phaûn öùng traùng baïc 1. PHAÛN ÖÙNG VÔÙI ÑOÀNG (II) HIDROXIT (tính chaát ñaëc tröng cuûa röôïu ña chöùc)

C12H22O11 +Cu(OH)2 ¯ ® keát tuûa tan, taïo dung dòch maøu xanh lam 2. PHAÛN ÖÙNG THUÛY PHAÂN

C12H22O11 + H2O ¾¾ ®¾+ 0,tH C6H12O6 + C6H12O6

Glucozô fructozô 3. PHAÛN ÖÙNG VÔÙI NÖÔÙC VOÂI

C12H22O11 + Ca(OH)2 + H2O ¾®¾ C12H22O11.CaO.2H2O Canxisaccarat

C12H22O11.CaO.2H2O + CO2 ¾®¾ C12H22O11 + CaCO3 ¯ 4. ÑOÀNG PHAÂN CUÛA SACCARO: MANTOZÔ Saccarozô Mantozô Goàm hai goác glucozô vaø fructozô Goàm hai goác glucozô Khoâng chöùa nhoùm –CHO Chöùa nhoùm –CHO


trang 103

Coù nhieáu nhoùm –OH Coù nhieáu nhoùm –OH


trang 104


112. a) So saùnh ñaëc ñieåm veà caáu taïo vaø hoùa tính cuûa saccarrozô vôùi mantozô. b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng (neáu coù xaûy ra) giöõa saccarozô vôùi töøng hoùa chaát sau : dung dòch H2SO4 loaõng (ñun noùng), dung dòch AgNO3 trong dung dòch amoniac (ñun noùng). Cuõng tieán haønh nhö vaäy neáu thay saccarozô baèng mantozô.

113. Dung dòch saccarzô khoâng cho phaûn öùng traùng göông. Ñun noùng dung dòch ñoù vôùi vaøi gioït axit voâ cô roài trung hoøa axit baèng kieàm thì dung dòch thu ñöôïc laïi coù phaûn öùng traùng göông. Haõy giaûi thích quaù trình thí nghieäm vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

114. Tính khoái löôïng caùc saûn phaåm sinh ra khi thuûy phaân hoaøn toaøn a) 1 kg saccarozô. b) 1 kg mantozô

115. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,171 gam gluxit A thu ñöôïc 0,264 gam CO2 vaø 0,099 gam H2O. Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû vaø teân cuûa A, bieát A coù khoái löôïng phaân töû laø 342 ñvC vaø coù khaû naêng tham gia phaûn öùng traùng göông.

116. Baèng phöông phaùp hoùa hoïc haõy nhaän bieát caùc chaát trong töøng caëp chaát sau: a)Glucozô vaø saccarozô b)Saccarozô vaø glixerin c)Saccarozô vaø mantozô.


trang 105


trang 106

4. TINH BOÄT 1. CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ TINH BOÄT

Polime tinh boät goàm nhieàu goác glucozô lieân keát vôùi nhau (C6H10O5), khoái löôïng phaân töû töø 200000 ñvC

Daïng maïch thaúng Amilozô, khoái löôïng phaân töû khoaûng 200000 ñvC

Daïng maïch nhaùnh Amilopectin, khoái löôïng phaân töû khoaûng 1 trieäu ñvC 1. PHAÛN ÖÙNG THUÛY PHAÂN

(C6H10O5)n + H2O ¾®¾ n C6H12O6 2. PHAÛN ÖÙNG MAØU VÔÙI IOT

Tinh boät + dung dòch iot ® maøu xanh lam 3. SÖÏ TAÏO THAØNH TINH BOÄT TRONG CAÂY XANH quaù trình quang hôïp xaûy ra nhôø naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi

6nCO2+ 5nH2O ¾¾®¾asmt (C6H10O5)n + 6nO2 4. SÖÏ CHUYEÅN HOÙA TINH BOÄT TRONG CÔ THEÅ

Tinh boät bò thuyû phaân nhôø men coù trong nöôùc boït, trong ruoät taïo thaønh glucozô

Glucozô ñöôïc haáp thuï tröïc tieáp vaøo maùu qua mao traïng ruoät roài theo maùu veà gan . Töø gan tôùi caùc moâ ôû ñoù ñöôïc oxi hoùa chaäm thaønh CO2 vaø H2O giaûi phoùng naêng löôïng cho cô theå hoaït ñoäng

Glucozô dö trong gan ñöôïc toång hôïp thaønh Glicogen döï tröõ laïi khi caàn laïi thuyû phaân thaønh glucozô


trang 107


117. a) Cho bieát caùc ñieäu kieän ñeå thöïc hieän phaûn öùng thuûy phaân tinh

boät thaønh glucozô b)Neáu duøng 1 taán khoai chöùa 20% tinh boät thì seõ thu ñöôïc bao nhieâu glucozô, giaû söû phaûn öùng thuûy phaân ñaït hieäu suaát 70%.

118. Ngöôøi ta saûn xuaát röôïu etylic töø tinh boät. Vieát sô ñoà caùc phöông trình phaûn öùng vaø tính khoái löôïng röôïu thu ñöôïc töø 1 taán nguyeân lieäu chöùa 70% tinh boät, bieát raèng söï hao huït trong toaøn boä quaù trình saûn xuaát laøø 15%.

119. Hoãn hôïp A goàm glucozô vaø tinh boät. Chia hoãn hôïp thaønh hai phaàn baèng nhau Phaàn thöù nhaát ñöôïc khuaáy trong nöôùc, loïc laøáy dung dòch roài cho phaûn öùng vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac thaáy taùch ra 2,16 gam Ag. Phaàn thöù hai ñöôïc ñun noùng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng. Hoãn hôïp sau phaûn öùng ñöôïc trung hoøa bôûi dung dòch NaOH, sau ñoù cho toaøn boä saûn phaåm taùc duïng vôùi Ag2O trong dung dòch amoniac ñaõ thu ñöôïc 6,48 gam Ag. Tính thaønh phaàn % glucozô vaø tinh boät trong hoã hôïp A, giaû söû caùc phaûn öùng ñeàu xaûy ra hoaøn toaøn.

120. Khí cacbonic chieám tæ leä 0,03% theå tích khoâng khí. Caàn bao nhieâu lít khoâng khí (ôû ñktc) ñeå cung caáp CO2 cho phaûn öùng quang hôïp taïo ra 50 gam tinh boät.

121. Boán oáng nghieäm khoâng nhaõn chöùa rieâng bieät boán dung dòch sau: glucozô, saccarozô, tinh boät, glixerin. Haõy nhaän bieát caùc dung dòch baèng phöông phaùp hoùa hoïc.


trang 108

5. XENLULOZÔ

1. CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ XENLULOZÔ laø hôïp chaát cao phaân töû trong töï nhieân bao goàm caùc maét xích (C6H10O5) lieân keát vôùi nhau theo daïng maïch thaúng taïo thaønh sôïiM = 1700000 ® 2400000 ñvC. Caáu taïo [C6H7O2(OH)3]n 2. PHAÛN ÖÙNG THUYÛ PHAÂN

(C6H10O5)n + nH2O ¾¾ ®¾+ 0,tH nC6H12O6

3. PHAÛN ÖÙNG ESTE HOÙA [C6H7O2(OH)3]n +3nHNO3 ¾¾ ®¾ 42SOH [C6H7O2(ONO2)3]n+3n H2O

trinitro xenlulozô ( xenlulozô tri nitrat) 4. ÖÙNG DUÏNG

Coù trong thaønh phaàn cuûa caây xanh, duøng ñeå laøm baøn gheá, phuïc vuï cho xaây döïng, cheá taïo vuõ khí, laøm thöùc aên cheá tô nhaân taïo, giaáy, thuoác suùng, khoâng khoùi, röôïu

TÔ VISCO Xenlulozô ¾¾¾ ®¾ddNaOH Dung dòch saùnh visco ¾¾ ®¾keosoi Tô visco TÔ AXETAT Tô axetat ñöôïc cheá bieán töø hai este cuûa xenlulozô


122. a) Neâu phöông phaùp hoùa hoïc ñeå chöùng minh phaân töû xenlulozô

ñöôïc caáu taïo bôûi caùc maét xích glucozô (C6H10O5) b) Cho hai coâng thöùc: [C6H5 (OH)5]n vaø [C6H7O2(OH)3]n Coâng thöùc naøo öùng vôùi coâng thöùc phaân töû xenlulozô? Haõy chöùng minh baèng phaûn öùng hoùa hoïc. So saùnh söï gioáng nhau vaø khaùc nhau veà caáu taïo phaân töû cuûa xenlulozô vaø tinh boät.

123. a) Taïi moät nhaø maùy röôïu, ngöôøi ta duøng muøn cöa chöùa 50% xenlulozô laøøm nguyeân lieäu saûn xuaát röôïu etylic. Tính khoái löôïng


trang 109

muøn cöa caàn ñeå saûn xuaát 1 taán röôïu etylic, bieát hieäu suaát cuûa caû quaù trình laøø 70%. b) Neáu thay muøn cöa baèng khoai chöùa 20% tinh boät thì phaûi toán bao nhieâu taán khoai ñeå ñöôïc 1 taán röôïu, bieát söï hao huït trong saûn xuaát laøø 15%.

124. a) Tính khoái löôïng xenlulozô vaø khoái löôïng axit nitric caàn ñeå saûn xuaát ra 1 taán xenlulozô trinitrat, bieát söï hao huït trong saûn xuaát laø 12%. b) Tính theå tích axit nitric 99,67% (d=1,52) caàn ñeå saûn xuaát 59,4 kg xenlulozô trinitrat, giaû söû hieäu suaát phaûn öùng ñaït 90%.


1) Vieát coâng thöùc caáu taïo daïng maïch hôû cuûa glucozô vaø fructozô. 2) Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa glucozô vôùi dung dòch AgNO3 trong

NH3 vaø vôùi H2. 3) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa a–glucozô. 4) Trình baøy caùch nhaän bieát 3 dung dòch rieâng bieät: glucozô, fructozô,

saccarozô baèng phöông phaùp hoùa hoïc. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

5) Haõy neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa glucozô vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng minh hoïa.

6) Glucozô coù tính chaát hoùa hoïc gioáng vaø khaùc glyxeârin ôû ñieåm naøo ? Taïi sao ?

7) So saùnh söï gioáng vaø khaùc nhau veà caáu taïo vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa tinh boät vaø xenlulozô.

8) Tinh boät coù coâng thöùc (C6H10O5)n nhö xenlulozô. Vaäy tinh boät coù theå keùo sôïi nhö xenlulozô ñöôïc khoâng ? Giaûi thích.

9) Vieát coâng thöùc caáu taïo maïch voøng cuûa mantozô vaø saccarozô. Giaûi thích taïi sao khi hoøa tan mantozô vaøo nöôùc coù H+ vaø ñun noùng thì dung dòch thu ñöôïc laïi coù theå tham gia phaûn öùng traùng baïc vaø taùc duïng vôùi Cu(OH)2.


trang 110

10) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau a) CO2 ¾®¾ )1( glucozô ¾®¾ )2( tinh boät ¾®¾ )3( glocozô

¾®¾ )4( CO2 11) Töø xenlulozô, caùc hôïp chaát voâ cô caàn thieát vaø caùc ñieàu kieän thích

hôïp, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá ra a) cao su buna b) axit axeâtic c) Polietilen d) 1,2–ñibrometan e) Etyl axetat

12) Töø xenlulozô vaø caùc hoùa chaát voâ cô, xuùc taùc caàn thieát vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá röôïu eâtylic, axit axeâtic, röôïu isopropylic, isopropyl axeâtat.

13) Töø xenlulozô vaø caùc chaát voâ cô tuøy yù, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá trinitroxenluloâ, cao su buna, penta axeâtat gluco.

14) Theá naøo laø moânoâsaccarit, disaccarit, polisaccarit: 15) Vieát coâng thöùc daïng maïch hôû vaø daïng maïch voøng cuûa glucozô. 16) Daãn xuaát naøo cuûa glucozô maïch voøng khoâng theå chuyeån hoùa ñöôïc

thaønh daïng maïch hôû töông öùng, cho ví duï. 17) Neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa glucozô: vieát caùc phöông trình minh hoïa

vôùi ñieàu kieän vaø xuùc taùc phaûn öùng thích hôïp. 18) Haõy neâu 2 phaûn öùng hoùa hoïc coù theå duøng ñeå xaùc nhaän söï coù maët

cuûa glucozô trong dung dòch. 19) Cho 5kg glucozô (chöùa 20% taïp chaát) leân men. Haõy tính theå tích

cuûa röôïu 40O thu ñöôïc, bieátt raèng khoái löôïng röôïu bò hao huït 10% vaø khoái löôïng rieâng cuûa röôïu etylic nguy6en chaát laø 0,8 g/ml.

(Hoïc vieän Quan heä Quoác teá 1998) 20) Cho xenlulozô phaûn öùng vôùi anhidrit axetic coù chaát xuùc taùc laø

H2SO4 ñaëc, thu ñöôïc 6,6 gam axit axetic vaø 11,1 gam hoãn hôïp A goàm xenlulozô triaxetat vaø xenlulozô ñiaxetat. Tính thaønh phaàn phaàn traêm veà khoái löôïng caùc chaát trong A.

(ÑH Ngoaïi thöông phía Baéc 1999, ÑH Ngoaïi thöông phía Nam 1998)


trang 111

21) Tính khoái löôïng xenlulozô vaø khoái löôïng HNO3 caàn ñeå saûn xuùaât 1 taán xenlulozô trinitrat, bieát söï hao huït trong saûn xuaát laø 12%.

22) Tính theå tích dung dòch HNO3 99,67% (D = 1,52 g/ml) caàn ñeå saûn xuaát 59,4 kg xenlulozô trinitrat vôùi hieäu suaát phaûn öùng laø 90%.

(ÑH Ngoaïi thöông phía Nam 1999) 23) Töø moät loaïi muøn cöa chöùa 60% xenlulozô ñöôïc duøng laøm nguyeân

lieäu saûn xuaát röôïu eâtylic. Neáu duøng 1 taán muøn cöa treân coù theå ñieàu cheá ñöôïc bao nhieâu lít röôïu 70O ? Bieát hieäu suaát cuûa quaù trình laø 70%, khoái löôïng rieâng cuûa röôïu etylic nguyeân chaát laø 0,8 g/ml.

(ÑH Y Haø Noäi 1999) 24) Moät chaát A coù chöùa C, H, O. Ñoát chaùy hoaøn toaøn A caàn theå tích O2

baèng theå tích CO2 sinh ra ôû cuøng ñieàu kieän. a) Hoûi A thuoäc hôïp chaát gì ? b) Laáy 21,6 gam A phaûn öùng heát vôùi dung dòch AgNO3 trong NH3

dö ta thu ñöôïc 25,92 gam Ag. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A, bieát raèng 1 mol A taïo ra 2 mol Ag.


trang 112

AMINOAXIT VAØ PROTIT

1. AMINO AXIT

Laø hôïp chaát höõu cô taïp chöùc, trong phaân töû chöùa ñoàng thôøi nhoùm

chöùc amino (-NH2) vaø nhoùm chöùc cacboxyl (-COOH) NH2CH2COOH; CH3CH(NH2)COOH laø hai amono axit

1. TEÂN GOÏI Axit + vò trí nhoùm -NH2 + amino + teân cuûa axitcacboxylic töông

öùng

Vò trí nhoùm –NH2 xaùc ñònh theo qui öôùc γ βω ε δ α

2C-C-C-C-C-C-NH H2N–CH2–COOH axit aminoaxetic (axit a-aminoaxetic; glixin

hay licocol) CH3CH(NH2)–COOH axit a-aminopropionic (alanin) CH2(NH2)–CH2–CH2–CH2–CH2–COOH axit -aminocaproice HOOC–CH2–CH2–CH2–CH(NH2)–COOH axit a-aminoglutaric

(axit glutamic). CH2(NH2) – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – COOH Axit

-aminoenantonicw . 2. COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT

(NH2)bCnH2n+2-2k-a-b(COOH)a hay (NH2)bR(COOH)a hay (NH2)bCxHy(COOH)a Cuõng theå laø NbCxHy(COOH)a hay NbR(COOH)a Amino axit vöøa coù tính bazô (-NH2 ) vöøa coù tính axit (-COOH)

3. TÍNH BAZÔ H2NCH2COOH +HCl ¾®¾ ClH3N – CH2 – COOH

4. TÍNH AXIT

Chöông V


trang 113

H2NCH2 – COOH+ NaOH ¾®¾ NH2CH2COONa + H2O H2NCH2COOH + C2H5OH ¾¾®¾HCl H2NCH2COOC2H5+ H2O

5. PHAÛN ÖÙNG TRUØNG NGÖNG khi bò ñun noùng caùc phaân töû amino axit coù theå taùc duïng vôùi nhau

n H2NCH2COOH NHCH2CO + nH2Ot0, p, xt

**n


125. a) Aminoaxit laøø gì? Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc aminoaxit

ñoàng phaân coù cuøng coâng thöùc phaân töû sau vaø goïi teân chuùng: C3H7O2N ; C4H9O2N b) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc aminoaxit sau: Axit µ, g - diaminobutyric, axit glutamic (axit a-aminoglutaric).

126. Taïi sao ngöôøi ta noùi aminoaxit laøø chaát löôõng tính? Minh hoïa baèng nhöõng phöông trình phaûn öùng.

127. Cho quyø tím vaøo dung dòch cuûa töøng aminoaxit sau: a) H2N – CH2 – COOH

b) H2N – CH2 – CH2 – CH(NH2)COOH c) HOOC – CH2 – CH2 – CH(NH2)COOH Tröôøng hôïp naøo seõ coù hieän töôïng ñoåi maøu quyø? Giaûi thích. 128. Este A ñöôïc ñieàu cheá töø aminoaxit B vaø röôïu metylic. Tæ khoái

hôi cuûa A so vôùi hiñro laø 44,5. Ñoát chaùy hoaøn toaøn 8,9 gam este A thu ñöôïc 13,2 gam khí CO2, 6,3 gam H2O vaø 1,12 lit N2 (ño ôû ñktc). Vieát coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc chaát A vaø B.

129. a)Vieát sô ñoà phaûn öùng truøng ngöng caùc aminoaxit sau: CH3 – CH(NH2) – COOH H2N – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – COOH b) Vieát caùc coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa caùc tripeptit ñöôïc sinh ra töø hai aminoaxit sau: glixin vaø alanin.


trang 114

130. Hôïp chaát A laøø moät µ-aminoaxit. Cho 0,01 mol A taùc duïng vöøa ñuû vôùi 80 ml dung dòch HCl 0,125 M, sau ñoù ñem coâ caïn ñaõ thu ñöôïc 1,835 gam muoái. Tính khoái löôïng phaân töû cuûa A. Trung hoøa 2,94 gam A baèng moät löôïng vöøa ñuû dung dòch NaOH, ñem coâ caïn dung dòch thì thuñöôïc 3,82 gam muoái.Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A, bieát A coù maïch cacbon khoâng phaân nhaùnh. Cho bieát öùng duïng cuûa A.

131. Ba oáng nghieäm khoâng nhaõn chöùa rieâng bieät töøng dung dòch sau: Dung dòch CH3 – COOH. Dung dòch H2N – CH2 – COOH. Dung dòch H2N – CH2 – CH2 – CH(NH2) – COOH. Haõy nhaän ra töøng dung dòch baèng phöông phaùp hoùa hoïc.


1) Ñònh nghóa hôïp chaát amin. Veà maët hoùa tính, hôïp chaát amin khaùc vôùi

amino axit ôû choã naøo ? Cho hôïp chaát CH3 – CH(NH2) – COOH, haõy vieát phöông trình phaûn öùng truøng ngöng vaø caùc phöông trình phaûn öùng cuûa hôïp chaát ñoù laàn löôït vôùi caùc dung dòch sau: NaOH, HCl, C2H5OH coù maët H2SO4.

2) Haõy vieát phöông trình phaûn öùng khi cho axit aminoaxetic taùc duïng laàn löôït vôùi Na, NaOH, HCl, C2H5OH (coù H2SO4 ñaäm ñaëc hay HCl ññ).

3) Vieát coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân caùc aminoaxit coù coâng thöùc phaân töû C3H7O2N.

4) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá axit m–aminobenzoic xuaát phaùt töø toluen vaø caùc hoùa chaát voâ cô caàn thieát.

5) X laø moät aminoaxit (chæ chöùa C, H, O, N) ñöôïc chuyeån hoùa theo sô ñoà sa a) X + CH3OH ¾¾¾¾¾ ®¾+ hoøa baõoHCl Y ¾¾¾ ®¾amoniac Z b) Z coù tyû khoái hôi so vôùi khoâng khí baèng 3,07. Ñun noùng 178 mg

Z vôùi CuO roài daãn toaøn boä saûn phaåm khí vaø hôi laàn löôït qua

ñun noùng


trang 115

bình H2SO4 ñaëc (thaáy khoái löôïng taêng theâm 126 mg), bình NaOH (taêng theâm 264mg) cuoái cuøng coøn 22,4ml moät khí duy nhaát (ñktc). Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa X, Y, Z.

6) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng khi cho axit a–aminopropionic taùc duïng vôùi töøng chaát sau: Na2CO3, Cu, Na, HCl, CH3OH coù maët H2SO4 ñaëc.

7) Cho aminoaxit coù coâng thöùc toång quaùt NH2 – R – COOH (trong ñoù R laø goác hidrocacbon). Haõy chöùng minh khoái löôïng phaân töû cuûa aminoaxit treân laø soá leû.

8) Axit aminocaproic coù coâng thöùc H2N(– CH2 –)5COOH. a) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho axit aminocaproic laàn löôït

taùc duïng vôùi caùc dung dòch: NaOH, HCl, CH3OH (xuùc taùc H2SO4).

b) Vieát phöông trình phaûn öùng truøng ngöng axit aminocaproic. 9) So saùnh tính bazô–axit cuûa caùc hôïp chaát CH3 – CH(NH2) – COOH,

H2N(– CH2 –)4COOH vaø HOOC – (CH2)2 – CH(NH2) – COOH. 10) Trình baøy ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa phaân töû axit glutamic. Dung dòch

axit ñoù coù moâi tröôøng gì ? Giaûi thích. 11) Vieát phöông trình phaûn öùng truøng ngöng

a) Taïo thaønh polipeptit töø glixin. b) Dipeptit töø moät phaân töû glixin vaø moät phaân töû alanin.

12) Neâu caùc tính chaát hoùa hoïc khaùc nhau giöõa axit acrylic vaø axit aminoaxetic (amin axit axetic). Döïa vaøo coâng thöùc caáu taïo ñeå giaûi thích.

13) Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân: hôïp chaát A nhôø xuùc taùc leân men, hôïp chaát B trong dung dòch NaOH dö.

H2N – CH – CONH – CH – COOH (A)

C2H5O NH – CO – CH3 (B)

CH3

(CH2)4NH2


trang 116

14) Moät hôïp chaát höõu cô A coù coâng thöùc C3H9O2N. Cho A phaûn öùng vôùi dung dòch NaOH, ñun nheï, thu ñöôïc muoái B vaø khí C laøm xanh giaáy quyø tím öôùt. Cho B taùc duïng vôùi NaOH raén, ñun noùng thu ñöôïc CH4. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A, vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

15) Moät hôïp chaát höõu cô A maïch thaúng coù coâng thöùc phaân töû laø C3H10O2N2. A taùc duïng vôùi kieàm taïo thaønh NH3, maët khaùc A taùc duïng vôùi axit taïo thaønh muoái amin baäc moät. a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A. b) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho A taùc duïng vôùi Ba(OH)2,

vôùi H2SO4. 16) Hai chaát ñoàng phaân A vaø B (moät chaát loûng vaø moät chaát raén) coù

thaønh phaàn 40,45% C, 7,68% H, 15,73% N, coøn laïi laø O. Tyû khoái hôi cuûa chaát loûng so vôùi khoâng khi laø 3,069 ; khi cho phaûn öùng vôùi NaOH, A cho muoái C3H6O2NNa, coøn B cho muoái C2H4O2NNa. a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa A vaø B. b) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø B, bieát raèng A ñöôïc laáy töø

nguoàn thieân nhieân. c) Ñoàng phaân naøo laø chaát raén ? Giaûi thích.

17) Chaát A chöùa C, H, O, N coù phaân töû khoái 89. Khi ñoát 0,1 mol A ñöôïc H2O, 0,3mol CO2 vaø 0,05mol N2. a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc ñoàng

phaân maïch hôû cuûa A laø chaát löôõng tính vaø vieát phöông trình phaûn öùng minh hoïa tính chaát naøy.

b) A laøm maát maøu nöôùc broâm khoâng ? Neáu coù, vieát phöông trình phaûn öùng.

18) Ñoát chaùy 5,15 gam chaát A caàn vöøa ñuû 5,88 lít O2 thu ñöôïc 4,05 gam H2O vaø 5,04 lít khí hoãn hôïp goàm CO2 vaø N2. Tìm coâng thöùc phaân töû cuûa A bieát raèng tyû khoái hôi cuûa A so vôùi H2 laø 51,5, caùc theå tích khí ño ôû ñieàu kieän tieâu chuaån.

19) Ñoát hoaøn toaøn 8,7 gam aminoaxit A (axit ñôn chöùc) thì thu ñöôïc 0,3 mol CO2 ; 0,25mol H2O vaø 1,12 lít (ñktc) cuûa moät khí trô. a) Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo cuûa A.


trang 117

b) Vieát phaûn öùng taïo polyme cuûa A (ÑHQG Tp.HCM, 1998)

20) Hôïp chaát höõu cô höõu cô X coù coâng thöùc toång quaùt laø CXHYOZNt. Thaønh phaàn % veà khoái löôïng cuûa N trong X laø 15,7303% vaø cuûa O trong X laø 35,9551%. Bieát raèng khi X taùc duïng vôùi HCl chæ taïo ra muoái daïng R(OZ) – NH3Cl (R laø goác hidrocacbon). a) Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo maïch hôû cuûa

X, bieát X tham gia phaûn öùng truøng ngöng, b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng cuûa X vôùi dung dòch H2SO4,

dung dòch Ba(OH)2 vaø phaûn öùng truøng ngöng cuûa X. (ÑH Xaây döïng Haø Noäi, 1999)

21) Duøng 16,8 lít khoâng khí ôû ñieàu kieän tieâu chuaån (oxi chieám 20%) vaø nitô chieám 80% theå tích) ñeå ñoát chaùy hoaøn toaøn 3,21 gam hoãn hôïp A goàm 2 aminoaxit keá tieáp coù coâng thöùc toång quaùt CnH2n+1O2N. Hoãn hôïp thu ñöôïc sau phaûn öùng ñem laøm khoâ ñöôïc hoãn hôïp khí B. Cho B qua dung dòch Ca(OH)2 dö thu ñöôïc 9,5 gam keát tuûa. a) Tìm coâng thöùc caáu taïo vaø khoái löôïng cuûa 2 aminoaxit. b) Neáu cho khí B vaøo bình dung tích 16,8 lít, nhieät ñoä 136,5OC thì

aùp suaát trong bình laø bao nhieâu? Cho bieát aminoaxit khi ñoát chaùy taïo khí nitô.

(ÑH Baùch khoa Haø Noäi, 2000) 22) Moät chaát höõu cô A coù coâng thöùc CXH2XOZNtClt. Ñoát chaùy hoaøn

toaøn 0,1mol A thu ñöôïc 0,5mol CO2, tyû khoái hôi cuûa A so vôùi N2 baèng 5,41. Ñun noùng A vôùi dung dòch NaOH thu ñöôïc nhieàu chaát, trong ñoù coù 1 muoái natri cuûa axit amino–axetic vaø 1 röôïu no maïch hôû. Xaùc ñònh coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cuûa A.

(ÑHQG Tp.HCM, 2000)


trang 118

2. PROTIT 1. THAØNH PHAÀN VAØ CAÁU TAÏO

THAØNH PHAÀN Caùc protit ñeàu chöùa cacbon, hidro, oxi vaø nitô. Ngoaøi ra coøn coù

theâm S, Fe, P, Ca, Mg, Zn CAÁU TAÏO Polime phöùc taïp, khoái löôïng phaân töû cuûa protit raát lôùn, phaân töû

protit goàm caùc maïch daøi - caùc chuoãi - poli petit hôïp thaønh 2. KHAÛ NAÊNG HOØA TAN khaû naêng hoøa tan cuûa caùc protit khaùc nhau trong caùc dung moâi khaùc nhau thì khaùc nhau 3. SÖÏ ÑOÂNG TUÏ

Söï keát tuûa protit baèng nhieät goïi laø söï ñoâng tuï 4. PHAÛN ÖÙNG THUYÛ PHAÂN PROTIT

Protit H2O, t0 Polipeptit H2O, t0 Amino axit 5. PHAÛN ÖÙNG MAØU ÑAËC TRÖNG

Dung dòch loøng traéng tröùng + HNO3 ñaäm ñaëc ® vaøng ñaäm Dung dòch loøng traéng tröùng + Cu(OH)2 ( xanh) ® tím xanh

6. TAÙC DUÏNG CUÛA NHIEÄT ÑOÄ CAO protit chaùy coù muøi ñaëc tröng

BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP 132. a) Cho bieát ñieåm khaùc nhau cô baûn nhaát veà thaønh phaàn nguyeân

toá cuûa protit so vôùi gluxit vaø lipit. b) Caùc nhaø baùc hoïc ñaõ chöùng minh ñöôïc raèng: phaân töû protit ñöôïc hình thaønh bôûi caùc chuoãi polipeptit. Haõy trình baøy vaén taét phöông phaùp thöïc nghieäm ñeå chöùng minh.

133. Trong boán oáng nghieäm khoâng nhaõn chöùa rieâng bieät töøng dung dich sau: glixerin, loøng traéng tröùng,tinh boät, xaø phoøng. Baèng caùch naøo coù theå nhaän ra moãi dung dòch ñoù?


trang 119

HÔÏP CHAÁT CAO PHAÂN TÖÛ VAÄT LIEÄU POLIME

1. KHAÙI NIEÄM CHUNG - POLIME

Nhöõng hôïp chaát coù kích thöôùc khoái löôïng phaân töû raát lôùn (

thöôøngtöø haøng ngaøn ñeán haøng trieäu ñôn vò Cacbon) goò laø hôïp chaát cao phaân töû hay polime, do nhieàu ñôn vò nhoû (monome) keát vôùi nhau taïo neân. 1. PHAÂN LOAÏI

Polime thieân nhieân (coù nguoàn goác thieân nhieân) nhö cao su thieân nhieân, xelulozô, protein…

Polime toång hôïp (do con ngöôøi toång hôïp töø caùc ñôn vò nhoû goïi laø monome taïo neân caùc maét xích cuûa polime), thí duï polietilen, nhöïa phenolfomaldehit… vaø polime baùn toång hôïp (ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch cheá bieán hoaù hoïc moät phaàn naøo caùc polime thieân nhieân) nhö tô visco… 1. CAÁU TAÏO CUÛA POLIME

Chöông VI


trang 120

Daïng maïch thaúng polietilen , polivinyl clorua, xenlulozô. Daïng phaân nhaùnh amilo pectin cuûa tinh boät Daïng maïng khoâng gian cao su löu hoùa

2. TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME Caùc polime khoù chaùy, khoù hoøa tan trong caùc dung moâi ,nhieät ñoä

soâi, nhieät ñoä noùng chaûy khoâng xaùc ñònh, do moät polime do heä soá n khoâng coá ñònh

Ña soá beàn vôùi taùc nhaân oxi hoùa, vôùi axit, vôùi bazô 3. PHÖÔNG PHAÙP TOÅNG HÔÏP POLIME

PHAÛN ÖÙNG TRUØNG HÔÏP laø phaûn öùng coäng hôïp lieân tieáp nhieàu phaân töû nhoû (monome) gioáng nhau hoaëc töông töï nhau taïo thaønh phaân töû lôùn (polime)

H2C CHCl xt,t0,pHC CH2* *

Cl n

Caùc monome tham gia phaûn öùng thì trong phaân töû phaûi coù lieân keát keùp Coù theå truøng hôïp chæ moät loaïi monome taïo neân polime chæ chöùa moät

loaïi maét xích nhö truøng hôïp Butañien -1,3 thaønh cao su buna… hay truøng hôïp moät hoãn hôïp monome taïo thaønh polime chöùa moät soá loaïi maét xích khaùc nhau nhö ñoàng truøng hôïp butadien -1,3 vaø stiren taïo cao su buna –S

PHAÛN ÖÙNG TRUØNG NGÖNG laø phaûn öùng coäng hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn (polime) ñoàng thôøi coøn taùch ra nhöõng chaát coù phaân töû löôïng beù (H2O, NH3…)

n H2NCH2COOH NHCH2CO + nH2Ot0, p, xt

**n

Caùc monome tham gia phaûn öùng truøng ngöng phaûi chöùa trong phaân töû ít nhaát hai nhoùm chöùc coù khaû naêng phaûn öùng.



trang 121

134. a) Polime laøø gì ? Neâu moät soá ví duï veà polime thieân nhieân vaø

polime toång hôïp ñeå minh hoïa. b)Monome laøø gì ? Neâu moät vaøi thí duï veà monome thöôøng gaëp. c)Heä soá truøng hôïp laøø gì? Tính heä soá n cuûa loaïi polietilen coù khoái löôïng phaân töû laøø 5000 dvC vaø cuûa polisaccarit (C6H10O5)n coù khoái löôïng phaân töû 162000 dvC.

135. Caùc daïng caáu truùc cô baûn cuûa maïch phaân töû polime? Haõy xeáp caùc polime sau ñaây vaøo caùc daïng caáu truùc cô baûn neâu treân: Polietilen, polyvinyl clorua, polibutadien, poliisopren, amilozô, amilopectin,xenlulozô, cao su löu hoùa.

136. Goïi teân phaûn öùng vaø vieát phöông trình phaûn öùng taïo thaønh polime töø caùc monome sau: CH2 = CHCl. C6H5 – CH = CH2. CH2 = CH – CH = CH2. H2n – (CH2)5 – COOH (axit caproic). HOCH2 – CH2OH vôùi HOOC – C6H4 – COOH (axit tereplalic).

137. Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa caùc monome töông öùng ñeå ñieàu cheá ra caùc polime döôùi ñaây:

a) (– CH – CH2 –)n b) (– CF2 – CF2 –)n CH3

c) (– CH2 – CH –)n d) (– NH – (CH2)6 – CO –)n CN Vieát sô ñoà caùc phöông trình phaûn öùng vaø cho bieát ñoù laøø phaûn öùng truøng hôïp hay truøng ngöng. 138. Phaûn öùng truøng hôïp dieãn ra khoâng nhöõng vôùi moät loaïi monome

maø coù theå dieãn ra ñoàng thôøi giöõa hai loaïi monome (ñöôïc goïi laøø phaûn öùng ñoàng truøng hôïp ).Vieát phöông trình phaûn öùng ñoâng truøng hôïp giöõa caùc monome sau:

CH2 = CHCl vaø CH2 = CH – OCOCH3 (vinyl axetat ) CH2 = CH – CH = CH2 vaø C6H5CH = CH2 (stiren) CH2 = CH – CH = CH2 vaø CH2 = CH – CN (acrilonitrin)


trang 122

139. Döôùi taùc duïng cuûa nhieät, moät soá polime bò depolime hoùa (töùc giaûi truøng hôïp ) thaønh caùc monome töông öùng. Haõy vieát phöông trình phaûn öùng depolime hoùa caùc polime sau: Polistiren. Polimetyl metacrylat.


trang 123

2. CHAÁT DEÛO

Chaát deûo laø nhöõng vaät lieäu coù khaû naêng bò bieán daïng khi taùc duïng

cuûa nhieät, aùp suaát, vaø vaãn giöõ ñöôïc söï bieán daïng ñoù khi thoâi taùc duïng. 1. THAØNH PHAÀN CHAÁT DEÛO laø hhoãn hôïp

Polime : Polime thieân nhieân hoaëc toång hôïp laø thaønh phaàn cô baûn cuûa chaát deûo.

Chaát hoùa deûo :Theâm vaøo ñeå theâm tính deûo. Chaát ñoän :Ñeå tieát kieäm vaø taêng theâm 1 soá ñaëc tính cho chaát deûo,

chaát ñoän Amiaêng laøm taêng tính chòu nhieät, boät kim loaïi vaø Graphit laøm taêng tính daãn ñieän vaø daãn nhieät.

Chaát phuï : Chaát maøu, chaát choáng oxihoùa, chaát dieät truøng... 2. MOÄT SOÁ POLIME DUØNG LAØM CHAÁT DEÛO

POLIETYEN (PE) laø chaát raén, maøu traéng, hôi trong, khoâng daãn dieän vaø nhieät, khoâng thaám khí vaø H2O.

Gioáng tính no : khoâng td Axit, kieàm, thuoác tím, nöôùc Broâm. Duøng laøm daây boïc ñieän, boïc haøng, laøm maøng moûng che möa, chai

loï, cheá taïo trong ngaønh saûn xuaát hoùa hoïc. Ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch truøng hôïp Etylen. POLISTYREN (PS) laø chaát raén, maøu traéng, khoâng daãn dieän vaø

nhieät. Duøng laøm vaät lieäu caùch ñieän, sx ñoà duøng(chai, loï, ñoà chôi treû

em...)

HC CH2

xt,t0,p

HC CH2*

n

POLIVINYL CLORUA (PVC) laø chaát boät voâ ñònh hình, maøu traéng, beàn vôùi Axit vaø kieàm.


trang 124

Duøng ñeå saûn xuaát da nhaân taïo, vaûi che möa, eùp ñuùc deùp nhöïa vaø hoa nhöïa, vaät lieäu caùch ñieän.


trang 125

Ñieàu cheá

H2C CHCl xt,t0,pHC CH2* *

Cl n

POLIMETYL METACRYLAT laø chaát raén, khoâng maøu, trong suoát, ñöôïc goïi laø “thuûy tinh höõu cô”, beàn vôùi Axit vaøkieàm

Duøng cheá taïo “kính khoù vôõ”, thaáu kính, raêng giaû, ñoà nöõ trang... Ñieàu cheá

H2C CHCOCH3xt,t0,p HC CH2* *

CH3CH3

COOCH3

n

NHÖÏA PHENOLFOMANÑEHIT laø chaát raén, laø thaønh phaàn chính cuûa nhöïa bakeâlit, coù tính beàn cô hoïc cao, caùch ñieän…

Duøng cheá taïo boä phaän maùy moùc (maùy ñieän thoaïi, maùy bay, oâtoâ ...) Ñieàu cheá

(n+1) HCHO + (n+2)

OH

xt,t0,p

OH OH OH

CH2CH2 * *

n

+ (n+1)H2O


trang 126

3. TÔ TOÅNG HÔÏP

Laø nhöõng polime thieân nhieân hoaëc toång hôïp coù theå keùo thaønh sôïi

daøi vaø maûnh 1. PHAÂN LOAÏI coù hai loaïi

TÔ THIEÂN NHIEÂN coù saün trong töï nhieân nhö tô taèm, len, boâng... TÔ HOÙA HOÏC chia laøm hai nhoùm Tô nhaân taïo saûn xuaát töø polime thieân nhieân (cheá bieán theâm baèng

phöông phaùp hoùa hoïc) nhö töø xenlulozô cheá taïo ra tô visco, tô ñoàng – ammoniac

Tô toång hôïp saûn xuaát töø polime toång hôïp nhö tô poliamit, tô poli este

Tô goàm nhöõng phaân töû polime maïch thaúng saép xeáp song song, xoaén laïi vôùi nhau thaønh nhöõng sôïi daøi, maûnh vaø meàm 2. ÑIEÀU CHEÁ TÔ POLIAMIT

TÔ NILON (nilon-6,6) truøng ngöng hexametilenñiamin vaø axit añipic.

nH2N(CH2)6NH2+ nHOOC(CH2)4COOHxt, t0, p NH(CH2)6NH-CO(CH2)4CO + H2O

n

TÔ CAPRON 3. TÍNH CHAÁT

Keùm beàn veà maët hoùa hoïc ( do nhoùm lieân keát peptit NH-CO khoâng beàn, deã taùc duïng vôùi axit vaø kieàm)

Beàn vaø dai, ñaøn hoài ( veà maët cô hoïc) Ít thaám nöùôc Meàm boùng, giaët mau khoâ...


trang 127


140. Töø than ñaù, ñaù voâi vaø caùc chaát voâ cô caàn thieát, haõy vieát caùc

phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá ra PVC (polyvinyl clorua ) vaø PE (polietilen ).

141. a) Neâu nguyeân taéc vaø vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá polietilen, cao su buna töø nguyeân lieäu ñaàu laøø goã. b)Thay goã baèng nguyeân lieäu laøáy töø coâng nghieäp daàu moû thì ta ñieàu cheá caùc polime treân nhö theá naøo

142. a) Tô laøø gì? Theá naøo laøø tô thieân nhieân, tô nhaân taïo, tô toång hôïp, tô hoùa hoïc? Laøáy thí duï minh hoïa. b) Cho bieát baûn chaát caáu taïo hoùa hoïc cuûa sôïi boâng, tô visco, tô taèm, len, tô nilon.

c)Tô enang cuõng thuoäc loaïi tô poliamit nhö tô capron, ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch truøng ngöng axit w – aminoenantoic H2N – (CH2)6 – COOH Vieát phöông trình phaûn öùng vaø coâng thöùc caáu taïo thu goïn cuûa

polime thu ñöôïc. 143. Polivinyl clorua (PVC) khoâng nhöõng ñöôïc duøng laøøm chaát deûo

maø coøn ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát tô clorin. Cho khi clo taùc duïng vôùi PVC ñöôïc polime (tô clorin) coù chöùa 67,18% clo trong phaân töû. Tính xem trung bình moät phaân töû clo taùc duïng vôùi maáy maét xích (– CH2 – CHCl –) trong phaân töû PVC, giaû thieát raèng heä soá truøng hôïp n khoâng thay ñoåi sau phaûn öùng. Haõy ñeà nghò nhöõng coâng thöùc caáu taïo coù theå coù cho saûn phaåm.

144. Polivinyl clorua (PVC) ñöôïc ñieàu cheá töø khí thieân nhieân theo sô ñoà caùc quaù trình chuyeån hoùa vaø hieäu suaát nhö sau: Metan Axetilen Vinyl clorua PVC h.s. 15% h.s. 95% h.s.90%


trang 128

Caàn bao nhieâu m3 khí thieân nhieân (ño ôû ñktc ) ñeå ñieàu cheá ñöôïc moät taán PVC, bieát metan chieám 95% theå tích khí thieân nhieân.

145. Giaûi thích caùc vaán ñeà sau:

Tinh boät vaø xenlulozô ñeàu laøø polisaccarit coù coâng thöùc phaân töû (C6H10O5)n, nhöng xenlulozô coù theå keùo thaønh sôïi coøn tinh boät thì khoâng. Khoâng neân giaët quaàn aùo nilon, len, tô taèm baèng xaø phoøng coù ñoä kieàm cao; khoâng neân giaët baèng nöôùc quaù noùng hoaëc laøø uûi quaù noùng caùc ñoà duøng treân. Laøøm theá naøo phaân bieät ñöôïc caùc ñoà duøng laøøm baèng da thaät vaø baèng da nhaân taïo (PVC ) ? Laøøm theá naøo phaân bieät ñöôïc luïa saûn xuaát töø tô nhaân taïo (tô visco, tô xenlulozô axetat ) vaø tô thieân nhieân (tô taèm, len)?

4. MOÄT SOÁ POLIME THOÂNG DUÏNG 1. POLI ETYLEN (PE) laø [ ]2 2 nCH CH- - - .

2. POLISTIREN (PS) [ ]2 6 5( ) nCH CH C H- - -

3. POLI VINYLCLORUA (PVC) [ ]nCHClCH --- 2 Ñöôïc ñieàu cheá töø vinylclorua CH2=CHCl (saûn phaåm clo hoaù

etylen hoaëc coäng HCl vaøo axetylen). PVC coù theå tham gia phaûn öùng theá vôùi Cl2 taïo tô Clorin:

C2nH3nCln + x Cl2 ¾®¾ C2nH3n-xCln+x + xHCl PVC Clorin 4. POLIVINYL AXETAT [ ]nOOCCHCHCH --- )( 32 .


trang 129

Ñieàu cheá baèng caùch truøng hôïp Vinylaxetat (saûn phaåm coäng axit axetic vaøo axetylen). Ñem thuyû phaân (xuùc taùc H+ hoaëc OH- ) ta ñöôïc polivinylacol [ ]nOHCHCH --- )(2 duøng ñeå keùo sôïi.


trang 130

5. POLIMETYLMETACRYLAT (PMM) [ ]nCOOCHCCH --- )( 32 CH3

Axeton ¾¾ ®¾+HCN (CH3)2C(OH)CN ¾¾¾¾ ®¾ -+ )( 32 NHOH CH2=C(CH3)COOH ¾¾¾¾¾ ®¾ -+ )( 23 OHOHCH metylmetacrylat.

6. POLIBUTAÑIEN – 1,3 Coøn goïi laø cao su Buna n CH2=CH-CH=CH2 0

T/HNa, t , P, Xt¾¾¾¾¾® [ ]2 2 nCH CH=CH-CH - -

7. POLIPROPYLEN (PP) Saûn phaåm truøng hôïp CH2=CH-CH3 ( Ñöôïc ñieàu cheá baèng

phaûn öùng Crackinh n – butan) 8. POLIPHENOLFOMANÑEHIT 9. CAO SU THIEÂN NHIEÂN – CAO SU ISOPREN

(CH3)2CH-CH2-CH3 0Xt, t¾¾¾® CH2=C(CH3)-CH=CH2 + 2 H2

n CH2=C(CH3)CH=CH2 T/H¾¾¾® [ ]2 3 2 n-CH -C(CH ) CH-CH = -

isopren poliisopren 10. CAO SU BUNA – S nCH2=CH-CH=CH2+nC6H5-CH=CH2

0t , P, xt¾¾¾¾® [ ]2 2 2 nCH -CH=CH-CH -CH-CH - -

C6H5 11. CAO SU BUNA – N nCH2=CH-CH=CH2 + n CH2=CH-CN

0t , P, xt¾¾¾¾® [ ]2 2 2 nCH -CH=CH-CH -CH-CH - -

CN 12. TÔ DACRON np-HOOCC6H4COOH+nHOCH2CH2OH® [ ]6 4 2 2 nHO CO-C H -COOCH CH O H+(2n-1)H2O

polietylenterephtalat (tô Dacron)


trang 131

13. TÔ VISCO [ ] [ ]6 7 2 3 n 6 7 2 2 n 2C H O (OH) + n NaOH C H O (OH) ONa n H O® +

(Xenlulo) (Xenlulo kieàm – d2 raát nhôùt goïi laø Visco) 14. TÔ AXETAT:

Hoaø tan hoãn hôïp hai este xenlulozô triaxetat vaø xenlulozô ñiaxetat trong hoãn hôïp axeton vaø etanol roài bôm dung dòch qua nhöõng loã nhoû thaønh chuøm tia ñoàng thôøi thoåi khoâng khí noùng (55-700C) qua chuøm tia ñoù ñeå laøm bay hôi axeton seõ thu ñöôïc nhöõng sôïi maûnh laø tô axetat. Tô axetat coù tính ñaøn hoài, beàn vaø ñeïp. Hai este treân ñöôïc ñieàu cheá baèng phaûn öùng cuûa xenlulozô vôùi anhyñrit axetic coù H2SO4 xuùc taùc. [ ] [ ]0

2 4H SO ,t6 7 2 3 n 3 2 6 7 2 3 3 nC H O (OH) + 3n (CH CO) O C H O (OOCCH ) ¾¾¾¾® +3n CH3COOH

(Xenlulozô) (Xenlulozô triaxetat) 15. NILON –6 ( tô Capron) n H2N-(CH2)5-COOH

0t ,P,Xt¾¾¾® + n H2O

tô capron 16. NILON – 6,6 17. TÔ CLORIN Saûn phaåm clo hoaù khoâng hoaøn toaøn polivinyl clorua. Ñöôïc ñieàu cheá do phaûn öùng theá cuûa PVC vôùi Cl2 theo tæ leä cöù 2 maét xích PVC taùc duïng vôùi moät phaân töû Cl2. 18. TÔ ENANG (Nilon –7)

nH2N-(CH2)6-COOH P, Xt2 6 n||

NH-(CH ) -C é ù¾¾¾® - -ë û + n H2O

Enan O

2 5 n||

-NH-(CH ) C é ù-ë ûO


trang 132


1) Polime laø gì ? Laáy ví duï minh hoïa. Haõy neâu caùc kieåu kieán truùc hình hoïc cuûa phaântöû polime. Trong ñoù kieán truùc naøo ñaõ laøm cho polime khoù noùng chaûy vaø khoù tan hôn ?

2) Ñònh nghóa phaûn öùng truøng ngöng. Ñaëc ñieåm caáu truùc caùc monome (phaân töû nhoû) tham gia quaù trình truøng ngöng.

3) Phaûn öùng ñoàng truøng hôïp khaùc phaûn öùng truøng hôïp ôû choã naøo ? Neâu ví duï.

4) Hoaøn thaønh sô ñoà bieán hoùa sau ñaây vaø vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa X, Y, Z, D:

BunasuCaoZYXCaC

xtxt

H

xt

OH

)()()(222 ¾®¾¾¾®¾¾®¾¾¾ ®¾ ++

SBunasuCao -¾®¾+1

th

5) Haõy ñònh nghóa vaø neâu ñieàu kieän phaûn öùng truøng hôïp. Vieát phöông trình phaûn öùng truøng hôïp propylen ; stiren ; metylmetacrilat.

6) Töø axetilen, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá polivinyl axetat vaø axit oxalic.

7) Vieát phöông trình phaûn öùng truøng hôïp caùc ñoàng phaân nhaùnh, maïch hôû cuûa C5H10 vaø phöông trình phaûn öùng truøng ngöng cuûa axit a–aminopropionic.

8) Coù caùc chaát: A (metyl metacrilat) ; B (butin–1) ; C (butadien 1,3) ; D (vinyl axetilen). Vieát phöông trình phaûn öùng a) Truøng hôïp A thaønh polime. b) Truøng hôïp B thaønh 1,3,5–trietylbenzen. c) Truøng hôïp C thaønh cao su buna. d) Bieán ñoåi D theo sô ñoà

21 DDD ¾®¾¾¾¾ ®¾+ thkhi'HCl, (moät loaïi cao su chöùa clo ; bieát tyû soá mol D : HCl = 1:1).


trang 133

9) Vieát phöông trình phaûn öùng ñoàng truøng hôïp taïo thaønh caùc chaát polime töø monome sau: a) Vinyl clorua vôùi vinyl axetat. b) Butadien–1,3 vôùi stiren. c) Butadien–1,3 vôùi acrylonitryl.

10) Nhöõng chaát cho döôùi ñaây coù theå tham gia phaûn öùng truøng ngöng ñöôïc khoâng ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng (neáu coù): a) Etylenglicol. b) Hexametylendiamin. c) Axit a–aminopropionic. d) Axit acrylic. e) Axit adipic.

11) Töø caùc monome töông öùng, vieát caùc phaûn öùng truøng ngöng thaønh

n3

2

CH

COCHNHCOCHNH

úúû

ù

êêë

é -------

( ) ( )[ ]nCOCHCONHCHNH 462 -------

12) Vieát phaûn öùng truøng ngöng taïo thaønh polime töø caùc monome sau

nay a) HO – CH2 – CH2 – OH vôùi HOOC – C6H4 – COOH (ñoàng soá

mol). b) Phenol vôùi andehit fomic. c) H2N – (CH2)6 – NH2 vaø HOOC – (CH)4 – COOH

13) Döôùi taùc duïng cuûa nhieät, moät soá polime hoùa (giaûi truøng hôïp) thaønh caùc monome töông öùng. Vieát phöông trình phaûn öùng ñeå polime hoùa thaønh caùc polime sau: a) Polistiren b) Polimetyl metacrylat.

14) Laøm theá naøo ñeå phaân bieät caùc ñoà duøng laøm baèng da thaät, da nhaân taïo (P.V.C)


trang 134

15) Laøm theá naøo ñeå phaân bieät luïa saûn xuaát töø tô nhaân taïo (tô viscoâ, tô xenlulozô axetat) vaø tô thieân nhieân (tô taèm, len).

16) Cho polime (– NH – CH2 – CO –)n a) Vieát phaûn öùng taïo thaønh polime töø monome töông öùng. b) Cho bieát polime treân coù loaïi lieân keát ñaëc tröng gì ?

17) Töø röôïu etylic vaø röôïu 1–phenyletanol–1 (C6H5CH(OH)CH3), vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá polime coù coâng thöùc sau ñaây

nHC

CHCHCHCHCH_CH

56

222

÷÷

ø

ö

çç

è

æ ----=-

18) Töø CH4 vieát phaûn öùng ñieàu cheá polyvinylic 19) Nhöõng polime sau ñaây laø saûn phaåm truøng hôïp hay truøng ngöng ?

a) Cao su (C6H10)n b) Tô taèm (– NH – R – CO –)n c) (– CH2 – O –)n d) (– CH2 – CH2 – O –)n

Vieát caùc phöông trình phaûn öùng taïo ra caùc polime treân. 20) Khi cho hai chaát A vaø B truøng ngöng taïo ra polime D coù coâng thöùc: 21) ( )( )nOHCCOOCHO 4622 -------

a) Vieát phöông trình phaûn öùng taïo ra chaát D. b) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho A taùc duïng vôùi Na, HNO3,

Cu(OH)2 c) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho B taùc duïng vôùi H2O, dung

dòch NaOH, CH3OH 22) Taïi sao cao su khoâng bay hôi? Cao su coù nhöõng ñaëc ñieåm gì ? Neâu

caùc loaïi cao su ñaõ hoïc. Baûn chaát cuûa söï löu hoùa cao su. 23) Töø etylen vaø caùc chaát caàn thieát khaùc, vieát phöông trình phaûn öùng

ñieàu cheá cao su Buna. 24) Töø goã, haõy vieát sô ñoà ñieàu cheá cao su Buna. 25) Coâng thöùc hoùa hoïc cuûa cao su töï nhieân. Baûn chaát cuûa söï löu hoùa

cao su vaø lôïi ích cuûa vieäc ñoù.


trang 135

26) Chaát deûo laø gì ? Haõy cho bieát thaønh phaàn cuûa chaát deûo, caùc thaønh phaàn ñoù ñoùng vai troø gì trong chaát deûo ?

27) Töø CH4, haõy vieát sô ñoà phaûn öùng truøng hôïp PVC (polininyl clorua). 28) Tô nilon laø gì ? Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá tô nilon. Veà

maët hoùa hoïc tô nilon coù beàn khoâng ? Vì sao ?


trang 136

29) A laø ñoàng ñaúng cuûa benzen coù 9,43% hidro veà khoái löôïng.

a) Vieát coâng thöùc phaân töû vaø coâng thöùc caáu taïo cuûa A. b) Hoaøn thaønh phöông trình theo sô ñoà sau:

÷÷ø

öççè

æ=

+

¾®¾¾®¾¾¾¾ ®¾¾¾®¾ ++++

11)(

)(

2

64

)4(

?

)3(

?

)2(

)5(

)1(2

ClAE

HC

FDCBA NaOH

askt

Cl

molsoátyûchopolime

polime

30) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá poliiso–butylmetacrilat töø axit vaø röôïu töông öùng. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa saûn phaåm vôùi dung dòch NaOH.

31) Thuûy tinh plexiglat laø chaát polimetacrilat metyl. a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá thuûy tinh ñoù töø röôïu

vaø axit töông öùng. b) Cho thuûy tinh plexiglat taùc duïng vôùi NaOH dö. Vieát phöông

trình phaûn öùng vaø goïi teân caùc saûn phaåm. 32) Töø röôïu etylic phaân ñaïm ureâ vaø caùc chaát voâ cô, chaát xuùc taùc caàn

thieát khaùc, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá keo daùn urefomandehit. a) Tô laø gì ? Haõy trình baøy ñaëc ñieåm caáu taïo maïch cuûa tô sôïi. b) Haõy nhaän bieát caùc khaùi nieäm: tô thieân nhieân, tô nhaân taïo, tô

toång hôïp, tô hoùa hoïc. Laáy ví duï minh hoïa. 33) Haõy neâu ñaëc ñieåm caàu taïo maïch cuûa tô poliamit. Vieát coâng thöùc

caáu taïo moät ñoaïn maïch tô enang ñeå minh hoïa. 34) Chaát A coù coâng thöùc phaân töû laø C11H20O4 taùc duïng vôùi dung dòch

NaOH taïo ra muoái cuûa axit hôïp chaát B maïch thaúng vaø 2 röôïu laø etanol vaø 2–propanol. a) Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa A vaø axit B. Goïi teân chuùng. b) Töø B moät chaát töï choïn, vieát phöông trình phaûn öùng taïo thaønh tô

nilon–6,6. 35) Töø enang cuõng thuoäc loaïi tô poliamit nhö tô nilon–6,6. Vieát phöông

trình phaûn öùng taïo ra tô enang.


trang 137

36) Ñoát chaùy 0,1 mol röôïu X caàn duøng 0,25 mol O2 thu ñöôïc 0,2 mol CO2 vaø 0,3 mol H2O. a) Tìm coâng thöùc phaân töû vaø goïi teân X. b) Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá tô polieste (tô laùpsan) töø

röôïu X vaø axit thích hôïp. Goïi teân axit. 37) Vieát phöông trình phaûn öùng theo sô ñoà sau: H2N–(CH2)4–NH2 + HOOC–(CH2)4–COOH ¾®¾ polime A

HO–C2H4–OH + HOOC–C6H4–COOH ¾®¾ polime B A, B gioáng vaø khaùc nhau choã naøo veà maët caáu taïo ?

38) Bieát raèng tô capron vaø chaát deûo polimetylacrilat ñeàu coù khaû naêng phaûn öùng vôùi dung dòch NaOH noùng. Giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng.

39) Hôïp chaát höõu cô (A) coù coâng thöùc phaân töû CXHYNO khoái löôïng phaân töû cuûa (A) baèng 113 ñ.v.C. Coù ñaëc ñieåm caáu taïo vaø caùc ñaëc ñieåm phaân töû coù maïch cacbon khoâng phaân nhaùnh, khoâng laøm maát maøu dung dòch Br2, nhöng bò thuûy phaân trong dung dòch NaOH vaø coù khaû naêng phaûn öùng truøng hôïp. a) Ñònh coâng thöùc phaân töû, coâng thöùc caáu taïo vaø goïi teân A. b) Vieát phöông trình thoûa maõn vôùi tính chaát treân.

(ÑH Y döôïc Tp,HCM 1998)


trang 138

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI

1. VI TRÍ - CAÁU TAÏO TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ CUÛA KIM LOAÏI

CAÁU TAÏO KIM LOAÏI VAØ TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ 1. VÒ TRÍ KIM LOAÏI TRONG BAÛNG HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN ôû caùc vò trí phaân nhoùm chính nhoùm I vaø II, phaân nhoùm phuï nhoùm I ñeán nhoùm VIII, hoï lantan vaø hoï actini, moät phaàn cuûa caùc phaân nhoùm chính nhoùm III, IV, nhöõng nguyeân toá kim loaïi ñieån hình laø kim loaïi coù tính khöû maïnh nhaát naèm ôû goùc traùi, phía döôùi baûng HTTH. 2. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ KIM LOAÏI vaø ÑÔN CHAÁT KIM LOAÏI nguyeân töû cuûa haàu heát caùc nguyeân toá kim loaïi ñeàu coù ít electron(1,2 hoaëc 3e) ôû caùc phaân lôùp ngoaøi cuøng.Kim loaïi coù caáu taïo maïng tinh theå goàm coù ion döông dao ñoäng lieân tuïc ôû caùc nuùt maïng vaø caùc electron töï do chuyeån ñoäng hoãn loaïn giöõa caùc ion döông. 3. LIEÂN KEÁT KIM LOAÏI vaø ÑAËC ÑIEÅM CUÛA LIEÂN KEÁT KIM LOAÏI lieân keát kim loaïi laø lieân keát sinh ra do caùc electron töï do gaén caùc ion döông kim loaïi vôùi nhau, coù ñaëc ñieåm do taát caû caùc electron töï do trong kim loaïi tham gia, taïo thaønh do töông taùc giöõa ion döông vaø electron töï do. 4. TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ nhìn chung kimloaïi coù moät soá tính chaát vaät lyù quan troïng TÍNH DEÛO taùc duïng moät löïc leân kim loaïi, chuùng bieán daïng, ñoù laø do caùc lôùp maïng tinh theå kim loaïi tröôït treân nhau, nhöng caùc lôùp maïng tinh theå naøy khoâng taùch rôøi nhau maø vaãn lieân keát nhôø caùc electron töï do luoân chuyeån ñoäng qua laïi giöõa caùc lôùp maïng tinh theå, moät soá kim loaïi khaù deûo Au, Ag, Al, Cu, Sn. TÍNH DAÃN ÑIEÄN noái kim loaïi vôùi moät nguoàn ñieän, electron töï do trong kim loaïi chuyeån ñoäng thaønh doøng. Nhieät ñoä caøng cao thì tính

Chöông VII


trang 139

daãn ñieän caøng giaûm, do ôû nhieät ñoä cao, toác ñoä dao ñoäng caùc ion döông caøng lôùn vaø caûn trôû chuyeån ñoäng cuûa electron töï do khaùc, moät soá kimloaïi daãn ñieän toát Ag, Cu, Au, Al, Fe ... TÍNH DAÃN NHIEÄT ñoát noùng ñaàu daây kim loaïi , electron töï do chuyeån ñoäng nhanh truyeàn naêng löôïng cho ion döông nôi khaùc laøm nôi naøy noùng leân do ñoù kim loaïi daãn nhieät ñöôïc, moät soá kim loaïi daãn ñieän toát thì daãn nhieät cuõng toát nhö Ag, Cu, Al, Zn, Fe... TYÛ KHOÁI caùc kim loaïi khaùc nhau coù tæ khoái khaùc nhau, nhöõng kim loaïi coù d< 5 laø kim loaïi nheï (Na, K, Mg, Al...), nhöõng kim loaïi co d > 5 laø laø kim loaïi naëng (Fe, Cu, Zn, Ag,...) NHIEÄT ÑOÄ NOÙNG CHAÛY nhieät ñoä noùng chaûy cuûa kim loaïi khaùc nhau, Hg noùng chaûy ôû -39oC, W noùng chaûy ôû 34100C.

TÍNH CÖÙNG tính cöùng cuûa caùc kim loaïi khaùc nhau, coù kim loaïi meàm nhö saùp, caét ñöôïc (Na, K..), coù kim loaïi raát cöùng khoâng duõa ñöôïc nhö W, Cr, ...


1) Neâu vò trí cuûa kim loaïi trong baûng heä thoáng tuaàn hoøan? Vò trí cuûa

kim loaïi maïnh nhaát? Teân kim loaïi ñoù. 2) Ñaëc ñieåm CTNT chung cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi. Ñaëc ñieån naøy

coù yù nghóa gì ñoái vôùi caùc tính chaát vaät lyù vaø hoùa hoïa chung cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi.

3) Theá naøo laø lieâm keát kim loaïi? So saùnh vôùi lieân keát ion vaø coäng hoùa trò coù gì gioáng vaø khaùc.

4) Giaûi thích tính daãn ñieän, daãn nhieät vaø tính deûo cuûa caùc kim loaïi. 5) Döïa vaøo caáu hình electron cuûa Na, Mg, Al, K cho bieát:Vi trí cuûa

caùc kim loaïi trong baûng heä thoáng tuaàn hoaøn.Lieân quan giöõa electron ngoaøi cuøng vôùi hoùa tri caùc nguyeân toá ñoù.

6) Cho caùc chaát NaCl2, kim cöông(C) , Mg. Haõy cho bieát: a. Kieåu lieân keát hoùa hoïc trong phaân töû caùc chaát. b. Loaïi maïng tinh theå cuûa moãi chaát.


trang 140

2. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC CHUNG CUÛA KIM LOAÏI DAÕY ÑIEÄN HOÙA CUÛA KIM LOAÏI

Do ñaëc ñieåm cuûa kim loaïi laø coù baùn kính nguyeân töû töông ñoái lôùn so vôùi ngtöû phi kim, soá electron hoùa trò thöôøng ít (1, 2 hoaëc 3 electron ), löïc lieân keát vôùi haït nhaân cuûa caùc electron ngoaøi cuøng töông ñoái yeáu , vì vaäy naêng löôïng ion hoùa nhoû, neân kim loaïi deã daøng cho electron, theå hieän tính khöû

M - ne = Mn+ 1. TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM (phaàn lôùn kim loaïi taùc duïng vôùi phi kim maïnh O2, X2, S…)

4Al + 3O2 ¾®¾ot 2Al2O3

Cu + Cl2 ¾®¾ot CuCl2

2. TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT coù hai loaïi axit AXIT KHOÂNG COÙ TÍNH OÂXIHOÙA MAÏNH chæ nhöõng kim loaïi

ñöùng tröôùc Hiñroâ trong daõy ñieän hoùa taùc duïng taïo muoái vaø giaûi phoùng H2

Zn + 2H+ ¾®¾ot Zn2+ + H2

Fe + 2H+ ¾®¾ot Fe2+ + H2

AXIT COÙ TÍNH OÂXIHOÙA MAÏNH haàu heát caùc kim loaïi ñieàu taùc duïng (tröø Au, Pt) taïo saûn phaåm öùng hoùa trò cao (ñieän tích cao nhaát maø kim loaïi coù theå toàn taïi döôùi daïng ion töï do)

Cu + 4HNO ¾®¾ot Cu(NO3)2 + 2H2O + 2NO2

Cu + 2H2SO4 ñaäm ñaëc ¾®¾ot CuSO4 + 2H2O + SO2

3. TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH MUOÁI kim loaïi ñöùng töôùc nay kim loaïi ñöùng sau ra khoûi dung dòch muoái (ÑK: kim loaïi taùc duïng phaûi khoâng tan trong H2O, muoái taïo thaønh khoâng keát tuûa)

Fe + CuSO4 ¾®¾ FeSO4 + Cu

Fe + Cu2+ ¾®¾ Fe2+ + Cu


trang 141

Cu + 2AgNO3 ¾®¾ Cu(NO3)2 + 2Ag

Cu + 2Ag+ ¾®¾ Cu2+ + 2Ag 4. TAÙC DUÏNG VÔÙI NÖÔÙC chæ coù nhöõng kim loaïi kieàm vaø kieàm thoå (kim loaïi ñöùng tröôùc Mg trong daõy ñieän hoùa Li, K, Ba, Ca, Na)

2Na + 2H2O ¾®¾ 2 NaOH + H2

2Na + 2H2O == 2 Na+ + 2 OH _

+ H2

5.TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH BAZÔ nhöõng kim loaïi maø ôïp chaát oxit vaø hiñroxit coù tính löôõng tính Al, Zn, Cr…

2Al + 2NaOH + 2H2O ¾®¾ 2 NaAlO2 + 3H2

Zn + 2NaOH ¾®¾ Na2ZnO2 + H2

BAØI TAÄP LUYEÄN TAÄP 1) a. Tính chaát hoùa hoïc chung cuûa kim loaïi? Nguyeân nhaân. Trình baøy

caùc tính chaát hoùa hoïc cuï theå vaø vieát pt minh hoïa. b. Cho bieát ñieåm khaùc nhau khi min loaïi taùc duïng vôùi axit HNO3 loaõng khaùc vôùi axit H2SO4 loaõng vaø axit HCl loaõng?.

2) Cho caùc kim loaïi Al, Zn, Mg, Cu, Fe, Ag vaøo caùc dd HCl, dd NaOH, dd CuSO4. Tröôøng hôïp naøo coù phaûn öùng? Tröôøng hôïp naøo khoâng phaûn öùng? Giaûi thích. Vieát pt phaân töû, pt ion cuûa moãi phaûn öùng.

3) Khi ñoát noùng moät mieáng baïc hay vaøng trong khoâng khí, khoái löôïng cuûa mieáng khoâng ñoåi, neáu ñoát noùng mieáng saét hay ñoàng trong khoâng khí thì khoái löôïng khoâng khí taêng leân. Giaûi thích vaø vieát phaûn öùng.

4) Ngaâm caùc laù nicken trong caùc dd muoái sau, haõy cho bieát vôùi moái naøo thì coù theå phaûn öùng: MgSO4, NaCl, CuSO4, AlCl3, ZnCl2, Pb(NO3)2.Giaûi thích vaø vieát pt phaûn öùng.

5) So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoùa khöû sau. Vieát phaûn öùng: a. Ni2+/ Ni+ vaø Cu2+/ Cu.


trang 142

b. Sn2+/ Sn vaø Hg2+/ Hg. c. Zn2+/ Zn vaø Pb2+/ Pb.

6) Cho dd Fe2(SO4)3 taùc duïng vôùi Cu ñöôïc FeSO4 vaø CuSO4. Cho dd CuSO4 taùc duïng vôùi Fe ñöôïc FeSO4 vaø Cu a. Vieát pt phaân töû, vaø pt ion b. Xaùc ñònh chaát oxi hoùa, chaát khöû c. So saùnh tính oxi hoùa cuûa caùc ion kim loaïi noùi treân

7) Coù dd FeSO4, kaãn taïp chaát CuSO4. Haõy neâu moät pp hoùa hoïc ñôn giaûn ñeå loaïi boû ñöôïc taïp chaát. Haõy giaûi thích vieäc laøm vaø vieát pt phaân töû, pt ion cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra.

8) Ñeå laøm saïch moät loaïi thuûy ngaân coù laãn taïp chaát laø Zn, Sn. Pb ngöôøi ta khoaáy loaïi thuûy ngaân naøy trong dd Hg(NO3)2. a. Haõy giaûi thích pp treân vaø vieát pt. b. Neáu baïc coù laãn taïp chaát treân thì laøm theá naøo ñeå loïai boû taïp

chaát? Vieát ptpö. 9) Ñeå laøm tinh khieát moät loaïi Cu coù laãm taïp chaát Al, Fe ngöôøi ta

ngaâm hoãn hôïp kim loaïi naøy trong dd Cu(NO3)2 dö. Giaûi thích taïi sao phaûi duøng muoái ñoàng (II) vaø vôùi löôïng dö? Vieát phaûn öùng döôùi dang phaân töû vaø ion thu goïn(neáu coù).

10) Coù 4 dd, moãi dd chöùa 1 loaïi ion Cu2+, Fe2+, Ag2+, Pb2+ vaø 4 kim loaïi laø Cu, Fe, Ag, Pb. a. Saép xeáp nhöõng caëp oxi hoùa khöû noùi treân theo moät traät töï töï troïn vaø cho bieát söï bieán thieân tính chaát theo traät töï ñoù. b. Vieát phaûn öùng xaûy ra.

11) Hoãn hôïp goàm 2 kim loaïi Ag, Cu. Ñeå taùch rieâng caùc kim loaïi naøy ngöôøi ta hoøa tan hoãn hôïp trong HNO3 vöùa ñuû ñöôïc dd A. a. Dung dòch A goàm muoái naøo? Bieát raèng khí sinh ra laø NO2. b. Töø dd A laøm theá naøo ñeå taùch ñöôïc Ag vaø sau ñoù laø Cu. Vieát

phaûn öùng. 12) Thaû moät thanh saét naëng 50g vaøo 100ml dd CuSO4 2M. Sau moät thôøi

gian laáy ra vaân laïi thaáy naëng 51.2g. a. Tính khoái löôïng kim loaïi baùm treân thanh saét. b. Tính khoái löôïng cuûa saét tham gia phaûn öùng.


trang 143

c. Tính noàng ñoä mol/l cuûa dd muoái sau phaûn öùng( Vdd khoâng ñoåi) ÑS: 9.6g; 8.4g; 1.5mol; 0.5mol.

13) Dung dòch A chöùa 8.32g CdSO4 . Nhuùng moät thanh keõm vaøo dd A. Sau khi taát caû Cd bò ñaåy ra heát vaø baùm vaøi thanh keõm thì thaáy khoái köôïng thanh Zn taêng leân 2.35%. Xaùc ñònh khoái löôïng thanh Zn ban ñaàu.

ÑS;80g. 14) Nhuùng moät laù keõm naëng 5.2g vaø 100ml dd Cu(NO3)2 1M . Sau thôøi

gian laáy ra caân laïi chæ coøn naëng 5.18g. a. Tính khoái löôïng Cu baùm treân thanh keõm. b. Tính noàng ñoä mol/l dd sau phaûn öùng (V dd khong ñoåi). c. Tính theå tích dd HNO3 1m caàn ñeå hoøa tan haát laù keõm coøn laïi.

Bieát phaûn öùng chæ taïo NO. ÑS: 1.28g; 0.8M: 0.2M.

15) Ngaâm moät vaät baèng ñoàng coù khoái löôïng 10g trong 250g dd AgNO3 4% . khi laáy vaät ra thì löôïng AgNO3 trong dd giaûm 17%. a. Vieát pt phaûn öùng vaø cho bieát vai troø caùc chaát tham gia phaûn

öùng. b. Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng.

16) Nhuùng 1 thanh Zn vaøo dd chöùa hoãn hôïp goàm 3.2g CuSO4 vaø 6.24g CdSO4. Sau khi Cu vaø Cd bò ñaåy ra hoøan toaøn khoûi dd thì khoái löôïng thanh Zn taêng hay giaûm bao nhieâu gam?

ÑS: 1.39g 17) Hoøa tan 15.4g Cd(NO3)2. 4H2O vaøo H2O ñöôïc dd A. Nhuùng mieáng

keõm vaøo dd A, sau moät thôøi gian laáy keõm ra, caân laïi thaáy khoái löôïng mieáng Zn taêng leân 0.94g. Phaàn dd ñem coâ caïn ñöôïc hoãn hôïp caùc tinh theå Cd(NO3)2.4H2O vaø Zn(NO3)2.6H2O. Tính khoái löôïng moãi tinh theå.

ÑS: 5.94gZn(NO3)2.6H2O ; 9.24g Cd(NO3)2.4H2O 18) Caây ñinh saét nhuùng vaøo 100ml dd CuSO4 1M. Sau thôøi gian laáy ra

caân laïi thaáy naëng 5.2g, dd coøn laïi ñem coâ caïn thu ñöôïc 15.8g hoãn hôïp 2 muoái. a. Xaùc ñònh khoái löôïng moãi muoái trong hoãn hôïp.


trang 144

b. Xaùc ñònh khoái löôïng caây ñinh luùc ñaàu ÑS: khoái löôïng caây ñinh baèng 5g.

19) Moãi hoãn hôïp Fe vaø Cu ñöôïc chia laøm 2 phaàn baèng nhau: Phaàn 1 taùc duïng dd HCl 20% (d = 1.2g/ml) thì thu ñöôïc 1.12 lít khí(ñkc) Phaàn 2 taùc duïng dd HNO3 loõang 2M thu ñöôïc 5.6lít khí NO(ñkc).

a. Tính % khoái löôïng caùc kim loaïi trong hoãn hôïp. b. Tính V dd HCl, dd HNO3 caàn duøng.

20) Moät hoãn hôïp goàm Al vaø Mg, neáu cho taùc duïng vôùi dd HCl thi thu ñöôïc 8.96 lít khí (ñkc). Neáu cho taùc duïng NaOH thì thu ñöôïc 6.72 lít khí (ñkc) . Xaùc ñònh % khoái löôïng caùc kim loaïi trong hoãn hôïp vaø tính khoái löôïng dd HCl 14.6 % caàn duøng ôû treân.

21) 8gam hoãn hôïp 2 kim loaïi hoùa tri (II) chia laøm 2 phaàn baèng nhau: Phaàn 1 taùc duïng HCl dö cho 2508.8cm3 khí. Phaàn 2 hoøa tan trong dd NaOH Dö cho 716.8 cm3 khí vaø coøn laïi 1.92g chaát raén. Tìm nguyeân töû löôïng teân 2 kim loaïi. Caùc khí ño ôû ñkc. ÑS: Zn; Mg.

22) Cho H2SO4 loaõng, dö taùc duïng hôïp kim 2 kim loaïi thu ñöôïc 2.24 lít khí H2(ñkc), ñoàng thôøi khoái löôïng hôïp kim giaûm 6.5g. Ñem hoøa tan 1 g chaát raén coøn laïi trong H2SO4 ñaëc noùng thu ñöôïc112m/l SO2(ñkc). Xaùc ñònh teân 2 kim loaïi.

ÑS: Zn; Hg. 23) A laø kim loaïi (II). Coù 2 mieáng kim loaïi A cuøng khoái löôïng . Mieáng

thöù 1 nhuùng vaøo dd CuSO4, mieáng thöù 2 nhuùng vaøo dd HgSO4. Sau moät thôøi gian laáy khoái löôïng mieáng thöù 1 giaûm 3.6%, mieáng thöù 2 taêng 6.75%, soá pt gam muoái trong 2 dd giaûm nhö nhau. Xaùc ñònh teân kim loaïi A. Cho Hg=200.

ÑS:Cd(112) 24) Laáy 2 thanh kim loaïi M ñeàu coù khoái löôïng moät gam. Nhuùng thanh

thöù 1 vaøo dd AgNO3, vaø thanh thöù hai vaøo dd Cu(NO3)2. Sau moät thôøi gian khoái löôïng thöù 1 taêng 151%, thanh thöù 2 giaûm 1%( so vôùi


trang 145

ban ñaàu). Bieát raèng soá nguyeân töû cuûa hai thanh kim loaïi tan vaøo dd nhö nhau. a. Xaùc ñònh thanh kim loaïi M. b. Soá Mol trong hai dd AgNO3 vaø Cu(NO3)2 thay ñoåi nhö theá naøo.

ÑS: Zn. 25) Hoøa tan 5,9475g hoãn hôïp NaCl vaø KCl vaøo trong 100ml dd hoãn hôïp

Cu(NO3)2 0,1M vaø AgNO3chöa bieát noàng ñoä keát tuûa A vaø dd B.Trong dd B noàng ñoä % cuûa NaNO3 vaø KNO3töông öùng theo tyû leä 3,4:3,03.Cho mieáng Zn vaøo dd B ,sau khi phaûn öùng xong laáy mieáng keõm ra khoûi dd thaáy khoùi löôïng taêng 1,1225g(trong dd khoâng coøn Cu2+). a) Tính khoái löôïng keát tuûa A. b) Noàng ñoä mol/l AgNO3 trong dd hoãn hôïp ñaàu .

ÑS: 13,0585g 1,06M.

3. HÔÏP KIM 1) Hôïp kim laø gì? Hôïp kim ñöôïc caáu taïo baèng nhöõng loaïi tinh theå

naøo? Nhöõng loaïi tinh theå naøy khaùc nhau nhö theá naøo veà thaønh phaàn ?

2) Haõy keå moät soá hôïp kim thöôøng gaëp. Chuùng coù nhöõng tính chaát naøo vaø ñöôïc duøng ñeå laøm gì?

3) Moät loaïi ñoàng thau chöùa 60% Cuvaø 40% Zn.Hôïp kim naøy coù caáu taïo baèng tinh theå hôïp chaát hoùa hoïc ñoàng vaø keõm .Haõy xaùc ñònh coâng thöùc hoùa hoïc cuûa hôïp chaát.

4) Hoøa tan 6g hôïp kim Cu,Fe,Al trong axit HCl thoaùt ra 3,024 lít khí (ñkc) vaø 1,86g chaát raén khoâng tan .Tính % khoái löôïng cuûa kim loaïi trong hôp kim.

5) Hoøa tan 3,75g hôïp kim goàm Mg-Al vaøo 200ml dd HCl thì taïo ra hoå hôïp 2 muoái coù khoái löôïng laø 16,175g a) Haõy xaùc ñònh thaønh phaàn % cuûa hôïp kim .


trang 146

b) Tính noàng ñoä mol/l cuûa dd HCl caàn duøng. 6) Moät hôïp kim Ñura caáu taïo goàm Mg-Al trong ñoù nhoâm chieám

62,79%.Haõy xaùc ñònh coâng thöùc cuûa hôïp kim naøy ÑS: Mg2Al3


trang 147

4. AÊN MOØN KIM LOAÏI VAØ CHOÁNG AÊN MOØN KIM

LOAÏI Söï phaù huûy kim loaïi, hôïp kim do taùc duïng hoùa hoïc cuûa moâi tröôøng

xung quanh goïi laø söï aên moøn kim loaïi. Caên cöù vaøo moâi tröôøng vaø cô cheá cuûa söï aên moøn kim loai, ngöôøi ta chia ra hai loaïi laøaên moøn hoaù hoïc vaø aên moøn ñieän hoùa 1. AÊN MOØN HOÙA HOÏC laø söï phaù huûy kim loaïi do kim loaïi phaûn öùng hoùa hoïc vôùi chaát khí hoaëc hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao.

ÑAËC ÑIEÅM khoâng phaùt sinh doøng ñieän, nhieät ñoä caøng cao thì toác ñoä aên moøn kim loaïi caøng nhanh. Söï aên moøn hoaù hoïc thöôøng xaûy ra ôû nhöõng thieát bò cuûa loø ñoát, chi tieát cuûa ñoäng cô ñoát trong, thieát bò tieáp xuùc vôùi hôi nöôùc ô ûnhieät ñoä cao.

3Fe + 4H2O ¾®¾ot Fe3O4 + 4H2

2Fe + 3Cl2 ¾®¾ot 2FeCl3

BAÛN CHAÁT laø quaù trình oxi hoùa-khöû, trong ñoù caùc electron cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån tröïc tieáp sang moâi tröôøng taùc duïng. 2. AÊN MOØN ÑIEÄN HOÙA laø söï phaù huûy kim loaïi do kim loaïi tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän li taïo neân doøng ñieän .

ÑAËC ÑIEÅM phaùt sinh doøng ñieän, haàu nhö taát caû duïng cuï laøm baèng kim loaïi ñieàu coù theå bò aên moøn ñieän hoùa.

CÔ CHEÁ AÊN MOØN ÑIEÄN HOÙA Ngaâm laù keõm coù laãn Cu trong dung axit: Taïi ñieän cöïc Zn caùc nguyeân töû Zn nhöôøng electron vaø bò oxihoùa

thaønh Zn2+ ñi vaøo dung dòch Zno - 2e ¾®¾ Zn2+

Taïi ñieän cöïc Cu, caùc ion H+ trong dung dòch axit nhaän e cuûa Zn vaø bò khöû thaønh khí H2

2H+ + 2e ¾®¾ H2 Keát quaû laø laù Zn bò aên moøn ñieän hoùa trong dd ñieän l i vaø

taïo neân doøng ñieän.


trang 148

ÑIEÀU KIEÄN AÊN MOØN ÑIEÄN HOÙA Caùc ñieän cöïc phaûi khaùc chaát nhau coù theå laø caëp kim loaïi khaùc

nhau, caëp kim loaïi -phi kim, caëp kim loaïi -hôïp chaát hoùa hoïc (xeâmentit Feû3C). Kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn laø cöïc aâm. Nhö vaäy, kim loaïi nguyeân chaát khoù bò aên moøn.

Caùc ñieän cöïc phaûi tieáp xuùc vôùi nhau (tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp qua daây daãn).

Caùc ñieän cöïc cuøng tieáp xuùc vôùi moät dung dòch ñieän li. BAÛN CHAÁT AÊN MOØN CUÛA ÑIEÄN HOÙA laø moät quaù trình oxi hoùa-

khöû xaûy ra treân beà maët caùc ñieän cöïc. ÔÛ cöïc aâm xaûy ra quaù trình oxi hoùa kim loaïi, ôû cöïc döông xaûy ra quaù trình khöû ion H+ (neáu dung dòch ñieän li laø axit). 3. CAÙCH CHOÁNG MOØN KIM LOAÏI coù nhieàu caùch nhöng chuû yeáu coù boán caùch sau

CAÙCH LI KIM LOAÏI VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG duøng nhöõng chaát beàn vöõng ñoái vôùi moâi tröôøng ñeå phuû ngoaøi maët kim loaïi

Phuû loaïi sôn choáng ræ, vecni, daàu môõ, men, hôïp chaát polime... Phuû moät soá kim loaïi nhö Cr, Ni, Cu, Zn, Sn ...(phöông phaùp traùng,

maï ñieän). Phuû moät soá chaát hoùa hoïc beàn nhö oxit kim loaïi, photphat kim loaïi

(phöông phaùp taïo maøng). DUØNG HÔÏP KIM CHOÁNG GÆ cheá taïo nhöõng hôïp kim khoâng ræ

(nhö hôïp kim Fe - Cr - Ni) DUØNG CHAÁT CHOÁNG AÊN MOØN (chaát kìm haõm) theâm moät löôïng

nhoû chaát choáng aên moøn vaøo dung dòch axit laøm giaûm ñoä aên moon kim loaïi xuoáng haøng traêm laàn. Chaát choáng aên moøn coù ñaëc tính laø khoâng laøm ñoåi tính chaát voán coù cuûa axit, chæ laøm cho beà maët cuûa kim loaïi trôû neân thuï ñoäng (trô) ñoái vôùi axit.

DUØNG PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÄN HOÙA ngöôøi ta noái kim loaïi caàn baûo veä vôùi moät taám kim loaïi khaùc coù tính khöû maïnh.


trang 149


1) Haõy cho bieát nhöõng ñieàu kieän naøo thì xaûy ra aên moøn kim loaïi theo

kieåu: hoùa hoïc vaø ñieän hoùa. Moãi tröôøng hôïp cho moät vi duï trong ñôøi soáng ñeå minh hoïa.

2) Moät vaät ñöôïc cheá taïo töø hôïp kim Zn-Cu. Vaät naøy ñeå trong khoâng khí aåm ,haûy cho bieát vaät ñoù seõ bò aên moøn theo kieåu naøo?Vì sao? Haõy trình baøy cô cheá cuûa söï aên moøn naøy.

3) Moät sôïi daây ñoàng noái tieáp vôùi moät sôïi daây nhoâm ñeå ngoaøi trôøi. Haõy cho bieát coù hieân töôïng gì xaûy ra ôû choå noái cuûa 2 kim loaïi?Giaûi thích vaø ñöa ra lôøi khuyeân.

4) Baûn chaát cuûa aên moøn hoùa hoïc vaø aên moøn ñieän hoùa coù gì gioáng vaø khaùc nhau?

5) Ngaâm moät laù saét trong dd HCl, saét bò aên moøn chaäm.Neáu theâm vaøi gioït dd CuSO4 vaøo dd axit, saét seõ bò aên moøn nhanh .Haõy giaûi thích ñieàu quan saùt ñöôïc ?

6) Haõy neâu nhöõng phöông phaùp thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå choáng aên moøn kim loaïi ? Cô sôû khoa hoïc cuûa moãi phöông phaùp laø gì?

7) Coù nhöõng vaät baèng chaát traùng thieác (saét taây) vaø saét traùng keõm (toân) neáu treân beà maët nhöõng vaät ñoù coù veát saây saùt saâu tôùi lôùp saét beân trong, haõy cho bieát :

a. Hieän töôïng gì seû xaõy ra khi vaät ñoù tieáp xuùc vôùi khoâng khí aåm?

b. Cô cheá cuûa söï aên moøn ñoái vôùi moãi vaät treân ? 8) Haõy giaûi thích vì sao ngöôøi ta coù theå baûo veä voû taøu bieån baèng caùch

gaén nhöûng taám keõm vaøo voû taøu (phaàn ngaâm döôùi nöôùc).Trình baøy cô cheá cuûa söï aên moøn seõ xaûy ra?

9) Giöõ cho beà maët cuûa kim loaïi luoân luoân saïch khoâng coù buøn ñaát baùm vaøo cuõng laø moât bieän phaùp baûo veä kim loaïi khoâng bò aên moøn.Haõy giaûi thích vieäc laøm naøy


trang 150

10) Ñeå baûo veä noài hôi (supde) baèng theùp khoûi bò aên moøn,ngöôøi ta thöôøng loùt nhöûng laù keõm vaøo maët trong cuûa noài hôi .Haõy giaõi thích vieäc laøm naøy.

11) Coù nhöõng caëp kim loaïi sau ñaây tieáp xuùc vôùi nhau ,kim loaïi naøo seõ bò aên moøn ñeän hoùa:

a.Al-Fe b.Cu-Fe Haõy giaûi thích ,trình baøy cô cheá cuûa söï aên moøn ñoái vôùi moãi tröôøng hôïp

5. ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Khöû ion kim loaïi thaønh nguyeân töû kim loaïi töï do M n + + n e ¾®¾ M

1. PHÖÔNG PHAÙP THUÛY LUYEÄN duøng kim loaïi töï do coù tính khöû maïnh hôn khöû ion kim loaïi khaùc trong dung dòch muoái. Phöông phaùp naøy duøng trong phoøng thí nghieäm ñeå ñieàu cheá kim loaïi coù tính khöû trung bình yeáu (sau Al)

Zn + CuSO4 ¾®¾ ZnSO4 + Cu

Zn + Cu2+ ¾®¾ Zn2+ + Cu Cu + 2AgNO3 ¾®¾ Cu(NO3)2 + 2Ag

Cu + 2Ag+ ¾®¾ Cu2+ + 2Ag 2. PHÖÔNG PHAÙP NHIEÄT LUYEÄN duøng chaát khöû nhö CO, H2 , C, Al… ñeå oxit kim loaïi thaønh kim loaïi. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng trong coâng nghieäp ñeå ñieàu cheá nhöõng kim loaïi coù tính khöû trung bình yeáu (sau Al)

CuO + H2 ¾®¾ot Cu + H2O

Fe2O3 + 3CO ¾®¾ot 2Fe + 3CO2

Fe2O3 + 2Al ¾®¾ot Al2O3 + 2Fe


trang 151

3. PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÄN PHAÂN duøng doøng ñieän moät chieàu treân Catod ( cöïc aâm) ñeå khöû ion kim loaïi trong hôïp chaát. Phöông phaùp naøy ñieàu cheá ñöôïc haàu heát caùc kim loaïi.

ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI COÙ TÍNH KHÖÛ MAÏNH (töø Li ñeán Al) Ñieän phaân noùng chaûy muoái clorua, kieàm, oxit cuûa nhoâm

Ñieàu cheá NaCl NaCl ¾®¾ Na+ + Cl-

Taïi Cöïc aâm ( Catot) Na+ + 1e ¾®¾ Na0 Taïi cöïc döông ( Anot) 2Cl- - 2e ¾®¾ Cl2

Phöông trình ñieän phaân: 2NaCl ñieän phaân > 2Na + Cl2 Ñieàu cheá Al 2Al2O3 noùng chaûy ñieän phaân > 4Al + 3O2

ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI COÙ TÍNH KHÖÛ TRUNG BÌNH YEÁU ñieän phaân dung dòch muoái cuûa chuùng (thöôøng laø muoái clorua).

Ñieàu cheá Cu CuCl2 ¾®¾ Cu2+ + 2 Cl-

Taïi Cöïc aâm ( Catot) Cu2+ + 2e ¾®¾ Cu Taïi cöïc döông ( Anot) 2Cl- - 2e ¾®¾ Cl2

Phöông trình ñieän phaân CuCl2 ñieän phaân > Cu + Cl2


1) Nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp ñieáu cheá kim loaïi? Caùc phöông

phaùp ñoù coù nhöõng ñaëc ñieåm gì chung vaø rieâng? 2) Moät hoãn hôïp kim loaïi baïc vaø ñoàng.Baèng phöông phaùp hoùa hoïc naøo

coù theå taùch rieâng ñöôïc kim loaïi Ag,Cu nguyeân chaát. Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.

3) Neâu 3 phöông phaùp ñieàu cheá Ag töø dd CuSO4. Vieát phöông trình phaûn öùng.

4) Töø caùc hôïp chaát Cu(OH)2,MgO,FeS2. Haõy löïa choïn 1 phöông phaùp thích hôïp ñeå ñieàu cheá caùc kim loaïi töông öùng .


trang 152

5) Ñieän phaân dd CuCl2 a) Vieát phöông trình phaûn öùng b) Cho bieát vai troø cuûa H2O trong dd. c) Khi naøo thì bieát ñöôïc raèng CuCl2 ñaõ bò ñieän phaân heát.

6) Vieát sô ñoà vaø phöông trình ñieän phaân caùc dd muoái sau (ñieän cöïc trô,coù maøng ngaên):

a) dd Pb(NO3)2 b) dd Cu(NO3)2 c) dd CuBr2

7) Ñieän phaân NaCl noùng chaûy ta ñöôï chaát raén (A) vaø khí (B). a) Vieát sô ñoà vaø phöông trình ñieän phaân . b) Cho(A) taùc duïng nöôùc ñöôïc dd D vaø khí (C).Boû giaáy quì

tímvaøo dd (D) giaáy quì tím coù maøu gì?Giaûi thích. c) Cho khí (B) taùc duïng khí (C),sao ñoù hoøa tan vaøo nöôùc ta

ñöôï dd (E).Cho dd (E) vaøo dd(D) coù saún giaáy quì .Giaáy quì seõ ñoåi maøu nhö theá naøo,giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.

8) Haõy trình baøy phöông phaùp hoùa hoïc ñeå taùch rieâng töøng kim loaïi ra khoûi dd hoãn hôïp caùc muoái sau : AgNO3,Cu(NO3)2 vaø Pb(NO3)2.

9) Moät hôïp kim coù chöùa Cu,Fe,Ag,Au.Haûy neâu phöông phaùp taùch rieâng Ag,Au töø hôïp kim noùi treân.Vieát phöông trình phaûn öùng.

10) Thieát laäp sô ñoà ñieä dung dòch hoãn hôïp(H2SO4, CuSO, KBr) trong ñoù noàng ñoä mol cuûa hai muoá baèng nhau.Neáu theâm vaøi gioït quì vaøo dd thì maøu cuûa dd thay ñoåi nhö theá naøo trong quaù trình ñieän phaân?

11) Ñieän phaân dd CuSO4 vôùi ñieän cöïc trô vôùi I =0,5A, t=30 phuùt.Hoûi ñoä taêng khoái löôïng cuûa Catot vaø ñoä giaûm khoái löôïng dd.

12) Sau 1 thôøi gian ñieän phaân 200ml dd CuCl2ta thu ñöôïc 1,12lít khí (ñkc) ôû anot.Ngaâm 1 ñinh saét saïch trong dd coøn laïi sau ñieän phaân, khi phaûn öùng xong thaáy khoái löôïng caây ñinh taêng theâm 1,2g.

13) Cho doøng ñieän 1 chieàu coù cöôøng ñoä 5A ñi qua 2 lít dd chöùa Cu(NO3)2 vaø AgNO3 trong 32 phuùt 10 giaây thì taát caû kim loaïi ñöôïc giaûi phoùng heát ôû catot. Khoái löôïng kim loaïi laø 4,72g.


trang 153

Hieäu suaát ñieän phaân laø 100%.Tính noàng ñoä mol töøng muoái trong dd tröôùc khi ñieän phaân.

ÑS: 0,01M , 0,02M. 14) Ñieän phaân 200ml dung dòch CuSO4,ñieän cöïc trô,sau khi ñieän phaân

khoái löôïng dd giaûm ñi 8g. Dung dòch sau khi ñieän phaân taùc duïng ñuû 500ml dung dòch BaCl2 0,3M ñeå taïo keát tuûa traéng.Tính noàng ñoä mol/l vaø noàng ñoä % dd CuSO4 tröôùc vaø sau khi ñieän phaân. Cho bieát khoái löôïng rieâng dd CuSO4 laø 1,25g/ml,sau ñieän phaân löôïng H2O bay hôi khoâng ñaùng keå.

ÑS: Tröôùc ñieän phaân 0,75M ; 9,6%.

15) Ñieän phaân vôùi ñieän cöïc trô 200ml dd A chöùa Nitrat kim loaïi hoùa trò 1,khi phaûn öùng hoaøn toaøn,khoái löôïng kim loaïi baùm heát treân beà maët catoât thì quaù trình ñieän phaân döøng laïi.Ñeå trung hoøa dd thu ñöôïc sau khi ñieän phaân ngöôøi ta phaûi duøng 250ml dung dòch KOH 0,8M.Maët khaùc nhuùng thanh Zn coù khoái löôïng 50g vaøo 200ml dung dòch muoái treân, sau khi phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn, kim loaïi bò ñaåy ra heát vaø baùm vaøo thanh Zn thì khoái löôïng thanh Zn taêng theâm 30,2% so vôùi ban ñaàu.Xaùc ñònh noàng ñoä phaân töû gam cuûa dd A treân vaø teân kim loaïi?

ÑS:AgNO3 16) Hoøa tan a gam muoái MX2 vaøo H2O(M=kim loaïi hoùa trò 2,X

halogen) chia dd ra laøm 2 phaàn baêng nhau. Phaàn I taùc duïng dd AgNO3 dö cho 5,74g keát tuûa Nhuùng 1 thanh Fe vaøo phaàn II, sau khi phaûn öùng xong,muoái tham

gia heát,nhaän thaáy khoái löôïng thanh Fe naëng hteâm 0,16g, giaû söû kim loaïi sinh ra ñeàu baùm vaøo heát thanh Fe.

a) Xaùc ñònh coâng thöùc cuûa MX2. b) Tíng a gam.

ÑS: CuCl2, a=5,4g. 17) Moät hôïp chaát Y thaønh phaàn goàm 1 kim loai A hoùa trò chöa bieát vaø 1

phi kim Xhoùa trò 1. Khi laáy 100ml dd chöùa 9,5g Y taùc duïng dd AgNO3 dö ñöôïc 28,7g keát tuûa. Maët khaùc ,ñem ñieän phaân noùng chaûy


trang 154

y gam Y thì ôû Catot thu ñöôïc 4,8g kim loaïi vaø ôû anot coù 4,48lít khí(ñkc). a) Xaùc ñònh teân Y? b) Noàng ñoä mol dd Y? c) Tính y gam Y

ÑS:MgCl2 18) Troän V1ml dd CuCl2 0,125M vôùi V2ml dd KCl chöùa 0,596g KCl ta

ñöôï dd D:800ml. a) Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra taïi caùc ñieän cöïc khi ñieän

phaân coù vaùch ngaên dd D treân (vôùi ñieän cöïc trô). b) Ñieän phaân dd D vôùi cöôøng ñoä doøng ñieän 5A trong thôøi gian

34phuùt 44 giaây thì thaáy anot khoâng coøn khí Clo thoaùt ra nöõa. Tính - pH cuûa dd sau ñieän phaân - Noàng ñoä mol/l cuûa dd KCl ban ñaày ñaõ ñem pha troän.

Bieát theå tích dd khi pha troän, vaø trong quaù trình ñieän phaân khoâng thay ñoåi.

ÑS: pH=12 , 0,02M

6. ÑIEÄN PHAÂN 1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM

HIEÄN TÖÔÏNG ÑIEÄN PHAÂN ÑIEÀU KIEÄN ÑEÅ SÖÏ ÑIEÄN PHAÂN XAÛY RA SO SAÙNH PHAÛN ÖÙNG ÑIEÄN PHAÂN VÔÙI PHAÛN ÖÙNG OXIHOÙA

– KHÖÛ THOÂNG THÖÔØNG 2. PHAÂN LOAÏI SÖÏ ÑIEÄN PHAÂN

CAÊN CÖÙ VAØO TRAÏNG THAÙI CUÛA CHAÁT ÑIEÄN PHAÂN Ñieän phaân noùng chaûy : Al2O3 ¾¾®¾dpnc 2Al + 3/2 O2 Ñieän phaân dung dòch : CuSO4 + H2O ¾¾®¾dpdd Cu + ½ O2 + H2SO4


trang 155

CAÊN CÖÙ VAØO CAÙC PHAÛN ÖÙNG XAÛY RA TRONG QUAÙ TRÌNH ÑIEÄN PHAÂN

Ñieän phaân khoâng coù phaûn öùng phuï Ñieän phaân coù phaûn öùng phuï. CAÊN CÖÙ VAØO BAÛN CHAÁT CUÛA CHAÁT LAØM ÑIEÄN CÖÏC Ñieän phaân vôùi ñieän cöïc trô: Pt, Ir, C (than chì), Grafit… Ñieän phaân vôùi ñieän cöïc tan: Laøm baèng caùc kim loaïi thoâng thöôøng

khaùc Ag, Zn, Cu… 3. CAÙCH VIEÁT PHÖÔNG TRÌNH ÑIEÄN PHAÂN

ÑIEÄN PHAÂN NOÙNG CHAÛY Chæ ñieän phaân nhöõng chaát beàn nhieät vaø coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp Ñieän phaân noùng chaûy oxit bazô, m2on Thöôøng chæ ñieän phaân Al2O3 ñeå saûn xuaát nhoâm töø quaëng Boâxit Ñieän phaân noùng chaûy bazô Thöôøng ñeå ñieàu cheá kim loaïi kieàm töø MOH Phöông trình ñieän li ôû traïng thaùi noùng chaûy

MOH ¾®¾ cn / M+ + OH- Catot (-) Anot (+) M+ + e ® M 4OH - - 4e ® O2 + 2 H2O

Phöông trình ñieän phaân: 4M+ + 4OH- ¾¾®¾dpnc 4M + O2 + H2O 4 MOH ¾¾®¾dpnc 4M + O2 + H2O.

Ñieän phaân noùng chaûy NaOH ñieàu cheá natri 4 NaOH dpnc¾¾¾® 4 Na + O2 + 2 H2O

Ñieän phaân noùng chaûy muoái Thöôøng chæ ñieän phaân muoái clorua cuûa caùc kim loaïi kieàm vaø kieàm

thoå Phöông trình ñieän li ôû traïng thaùi noùng chaûy

MCln ¾®¾ cn / Mn++ nCl- Catot (-) Anot (+) Mn+ + ne ® M2Cl- - 2e ® Cl2

Phöông trình ñieän phaân daïng ion 2Mn+ + 2nCl- ¾¾®¾dpnc 2M + nCl2


trang 156

Phöông trình ñieän phaân daïng phaân töû: 2 MCln ¾¾®¾dpnc M + nCl2 Ñieän phaân noùng chaûy NaCl ñeå ñieàu cheá Na. 2 NaCl dpnc¾¾¾® Na

+ Cl2 ÑIEÄN PHAÂN DUNG DÒCH Quy taéc catot ( Quy taéc aâm cöïc) Taïi Catot xaûy ra quaù trình khöû Cation kim loaïi Mn+, H+, H2O. Caùc Cation kim loaïi nhoùm IA, IIA, Al3+ khoâng bò khöû. Caùc Cation kim loaïi khaùc bò khöû laàn löôït theo traät töï trong daõy

ñieän hoùa Mn+ + ne ® M Quy taét Anot ( Quy taét döông cöïc) Anot coù anion goác axit, OH-, H2O chuyeån dôøi veà, taïi ñoù xaûy ra quaù

trình oxihoùa. Caùc Anion goác axit coù oxi vaø F - khoâng bò oxihoùa: SO 24

- , NO 3- ,

PO 34- …( Tröø Anion goác axit höõu cô – Xem phaàn ñieän phaân Kolbe trong

baøi Ankan). Caùc tröôøng hôïp khaùc bò ñieän phaân theo traät tö

S2- > I- > Br- > Cl- > OH- > H2O Vai troø cuûa nöôùc trong quaù trình ñieän phaân Nöôùc tröôùc heát laø dung moâi hoøa tan caùc chaát ñieän phaân. Sau ñoù

nöôùc coù theå tham gia tröïc tieáp vaøo quaù trình ñieän phaân vôùi caùc vai troø khaùc nhau

Taïi Catot : H2O ñoùng vai troø laø chaát oxihoùa (bò khöû) theo phaûn öùng 2H2O + 2e ® H2 + 2OH-

Taïi Anot : H2O ñoùng vai troø laø chaát khöû (bò oxihoùa) theo phaûn öùng 2H2O - 4e ® O2 + 4H+

4. PHAÛN ÖÙNG PHUÏ TRONG ÑIEÄN PHAÂN Phaûn öùng phuï trong ñieän phaân bao goàm caùc phaûn öùng xaûy ra giöõa Caùc saûn phaåm ñieän phaân vôùi nhau Saûn phaåm ñieän phaân vôùi chaát coù saün trong dung dòch tröôùc ñieän

phaân Saûn phaåm ñieän phaân vôùi chaát laøm ñieän cöïc. Vai troø cuûa phaûn öùng phuï


trang 157

Phaûn öùng phuï coù theå laøm thay ñoåi hoaøn toaøn caùc saûn phaåm ñieän phaân thu ñöôïc

Phaûn öùng phuï coù theå laøm thay ñoåi hình thöùc (caùch vieát) phöông trình ñieän phaân. 5. HIEÄN TÖÔÏNG CÖÏC DÖÔNG TAN

ÑIEÄN PHAÂN DUNG DÒCH MUOÁI VAØ ÑIEÄN CÖÏC CUØNG MOÄT KIM LOAÏI

Thí duï: ñieän phaân dung dòch AgNO3 vôùi ñieän cöïc Ag. Tröôøng hôïp naøy : Taïi Catot : Rm+ + me ® R

Taïi Anot : R - me ® Rm+ Nghóa laø : Tröôùc vaø sau ñieän phaân soá mol caùc ion khoâng heà thay ñoåi;

khoái löôïng Catot taêng leân baèng khoái löôïng Anot giaûm ñi. ÑIEÄN PHAÂN DUNG DÒCH MUOÁI VAØ ÑIEÄN CÖÏC KHAÙC KIM

LOAÏI R ñöùng tröôùc M trong daõy ñieän hoùa (ñieän phaân dung dòch CuSO4

vôùi ñieän cöïc Ag) R ñöùng sau M trong daõy ñieän hoùa (ñieän phaân dung dòch AgNO3

vôùi ñieän cöïc Cu) Rm+ khoâng bò khöû (ñieän phaân dung dòch NaCl vôùi ñieän cöïc laø Mg)

6. ÖÙNG DUÏNG ÑIEÄN PHAÂN ÑEÅ ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI ( phöông phaùp ñieän luyeän) Ñieàu cheá kim loaïi coù tính khöû maïnh ( Li ® Al) ngöôøi ta ñieän phaân

noùng chaûy hôïp chaát (muoái, kieàm, oxit) cuûa chuùng. Ñieàu cheá kim loaïi coù tính khöû trung bình, yeáu ngöôøi ta ñieän phaân

dung dòch muoái cuûa noù. TRAÙNG, MAÏ ÑIEÄN KIM LOAÏI ÑEÅ CHOÁNG AÊN MOØN KIM LOAÏI Maï Croâm, Ñoàng, Niken ñeå baûo veä Fe baèng caùch duøng vaät caàn maï

(laøm baèng Fe) laøm catot ñeå ñieän phaân dung dòch muoái cuûa kim loaïi caàn maï ( Cu, Cr, Ni…)

DUØNG ÑIEÀU CHEÁ MOÄT SOÁ HOAÙ CHAÁT TRONG COÂNG NGHIEÄP ñieàu cheá xuùt töø dung dòch NaCl. 7. ÑÒNH LÖÔÏNG TRONG ÑIEÄN PHAÂN

ÑÒNH LUAÄT FARADAY


trang 158

ItnA

Fm 1=

LÖU YÙ: Tröôøng hôïp xeùt soá mol e trao ñoåi. CAÙC DAÏNG TOAÙN ÑIEÄN PHAÂN

LÖU YÙ: 1. Khoái löôïng Catot taêng leân chính laø khoái löôïng cuûa kim

loaïitaïo thaønh sau ñieän phaân baùm vaøo. 2. Khoái löôïng cuûa dung dòch tröôùc vaø sau khi ñieän phaân luoân

thay ñoåi, ñöôïc xaùc ñònh: ¯ ådd sau dd Ò a‡um = m - m - m

D ¯ åm = m +m

3. Chaát raén thoaùt ra coù theå laø kim loaïi, coù theå laø chaát keát tuûa cuûa kim loaïi hoaëc do caû hai.

4. Chaát khí thoaùt ra sau ñieän phaân goàm caû khí thoaùt ra ôû catot vaø anot ( tröø khí gaây phaûn öùng phuï,ï taïo saûn phaåm tan trong dung dòch).

5. Naém vöõng vaø thaønh thaïo caùch tính pH. 6. Vieát ñuùng phaûn öùng taïi caùc ñieän cöïc theo traät töï phaûn öùng

(coù theå môùi laø caùc phaûn öùng coù theå xaûy ra ñeå bieän luaän). 7. Tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc hôïp chaát. 8. CAÙC BÖÔÙC LAØM BAØI TOAÙN ÑIEÄN PHAÂN

BÖÔÙC 1: Vieát phöông trình ñieän ly, tính soá mol cuûa moãi ion trong dung dòch.

BÖÔÙC 2 Chuyeån caùc ion veà ñieän cöïc traùi daáu vôùi noù, xaùc ñònh traät töï ñieän phaân vaø vieát caùc phaûn öùng taïi moãi ñieän cöïc.

BÖÔÙC 3 Vieát phöông trình ñieän phaân thöù nhaát (I), baèng caùch gheùp 2 quaù trình ñaàu tieân ôû moãi ñieän cöïc vôùi nhau (caàn tìm heä soá chung sao cho soá electron phoùng ra baèng soá electron thu vaøo).

BÖÔÙC 4 Tính quan heä mol theo (I) ñeå xaùc ñònh ion naøo dö, heát Neáu Ion ñoù heát, phaûn öùng ñieän cöïc cuûa ion ñoù keát thuùc, phaûn öùng

tieáp theo xaûy ra Neáu ion ñoù dö, phaûn öùng ñieän cöïc cuûa ion ñoù coøn tieáp tuïc


trang 159

Gheùp 2 quaù trình naøy (quaù trình coøn tieáp tuïc ôû ñieän cöïc naøy vôùi quùa trình tieáp theo ôû ñieän cöïc kia) ta ñöôïc phöông trình ñieän phaân thöù hai (II).

BÖÔÙC 5 Tieáp tuïc laëp laïi nhö böôùc 4 ñoái vôùi (II) ñeå vieát ñöôïc phöông trình ñieän phaân thöù ba (III)…


1. Söï ñieän phaân laø gì? Söï ñieän phaân vaø ñieän ly khaùc nhau choã naøo? 2. So saùnh hieän töôïng ñieän phaân vaø phaûn öùng oxi hoùa khöû ? Cho ví duï

minh hoïa. 3. Haõy cho bieát khi ñieän phaân dung dòch nhöõng loaïi muoái naøo ta coù theå

thu ñöôïc axit, bazô. Cho ví duï minh hoïa. 4. Haõy neâu baûn chaát cuûa quaù trình ñieän phaân. 5. Nhöõng quaù trình naøo ñaõ xaûy ra treân beà maët ñieän cöïc platin, khi ñieän

phaân 1 lit dung dòch AgNO3. a. Vieát sô ñoà ñieän phaân vaø phöông trình daïng toång quaùt. b. Neáu moâi tröôøng cuûa dung dòch sau khi ñieän phaân coù pH = 3, vôùi hieäu

suaát 80%, theå tích dung dòch ñöôïc coi nhö khoâng ñoåi thì noàng ñoä caùc chaát trong dung dòch sau ñieän phaân laø bao nhieâu ? Khoái löôïng AgNO3 trong dung dòch ban ñaàu laø bao nhieâu ?

6. Haõy neâu söï gioáng nhau vaø khaùc nhau giöõa 2 quaù trình: Cho Cu taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3 vaø ñieän phaân dung dòch AgNO3 vôùi anoât baèng Cu.

7. Tieán haønh ñieän phaân (trong nhöõng ñieàu kieän thích hôïp, duøng 2 ñieän cöïc trô): a. NaOH noùng chaûy. b. Dung dòch NaOH. Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra treân caùc ñieän cöïc vaø phöông trình bieåu dieãn cuûa söï ñieän phaân cuûa caùc tröôøng hôïp ñoù.


trang 160

8. Taïi sao khi ñieän phaân dung dòch NaCl ñeå ñieàu cheá NaOH caàn loaïi boû caùc ion khaùc coøn khi ñieän phaân NaCl noùng chaûy ñeå ñieàu cheá natri kim loaïi laïi khoâng caàn loaïi boû chuùng ?

9. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø saûn phaåm thu ñöôïc khi ñieän phaân coù maøng ngaên vôùi ñieän cöïc trô. a. Dung dòch CuSO4 b. Dung dòch KCl c. Dung dòch KOH d. Dung dòch HgCl2

10. Vieát sô ñoà ñieän phaân dung dòch CuSO4 (ñieän cöïc Pt). Cho bieát dung dòch sau ñieän phaân coù pH = 2, hieäu suaát ñieän phaân laø 80 0/0 , theå tích dung dòch coi nhö khoâng thay ñoåi (1 lit). Tính noàng ñoä caùc chaát sau ñieän phaân, khoái löôïng CuSO4 trong dung dòch ban ñaàu.

11. Khi ñieän phaân 500 ml dung dòch CaI2 vôùi ñieän cöïc platin coù maøng ngaên thu ñöôïc 5,35.10-3 mol I2. Hoûi coù bao nhieâu Faraday ñieän löôïng ñaõ ñi qua dung dòch vaø pH cuûa dung dòch thu ñöôïc laø bao nhieâu ?

12. Vieát sô ñoà vaø phöông trình phaûn öùng khi ñieän phaân caùc dung dòch K2SO4, FeSO4 vaø FeCl2.

13. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieän phaân (ñieän cöïc trô) dung dòch töøng chaát sau: NaCl (coù maøng ngaên), FeSO4 vaø HCl ñeán khi nöôùc baét ñaàu ñieän phaân thì döøng laïi. Cho bieát quyø tím ñoåi maøu gì trong dung dòch coøn laïi sau ñieän phaân töøng chaát.

14. Vieát quaù trình ñieän phaân laàn löôït xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc khi ñieän phaân dung dòch chöùa FeCl3, CuCl2 vaø HCl baèng ñieän cöïc trô, bieát thöù töï theá ñieän hoùa nhö sau Fe3+/Fe2+ > Cu2+/Cu > 2H+/H2 > Fe2+/Fe

15. Vieát sô ñoà vaø phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra khi ñieän phaân dung dòch hoãn hôïp: CuSO4, NaBr. Trong quaù trình ñieän phaân pH cuûa dung dòch thay ñoåi nhö theá naøo ? Bieát noàng ñoä mol/l cuûa CuSO4 vaø NaBr baèng nhau.


trang 161

16. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieän phaân xaûy ra khi ñieän phaân dung dòch hoãn hôïp CuCl2, HCl vaø NaCl vôùi ñieän cöïc trô maøng ngaên xoáp. Cho bieát caùc saûn phaåm thu ñöôïc ôû 2 ñieän cöïc trong quaù trình ñieän phaân tôùi khi trong dung dòch khoâng coøn ion Cl–. Ñoä pH cuûa dung dòch thay ñoåi nhö theá naøo trong quaù trình ñieän phaân ?

17. Ñieän phaân 100 ml dung dòch chöùa Cu2+, Na+, H+, ClO4– ôû pH = 1,

duøng ñieän cöïc platin. Sau khi ñieän phaân moät thôøi gian thaáy khoái löôïng catot taêng 0,64g vaø dung dòch coù maøu xanh raát nhaït.

a. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra khi ñieän phaân. b. Tính noàng ñoä ion H+ trong dung dòch sau khi ñieän phaân (bieát raèng

ion ClO4– khoâng bò khöû ôû ñieän cöïc vaø theå tích dung dòch khoâng thay

ñoåi trong quaù trình ñieän phaân. (ÑH Thaêng Long – 1997)

18. Ñieän phaân 200 ml dung dòch CuSO4 duøng 2 ñieän cöïc trô vaø doøng ñieän moät chieàu I = 1A. Keát thuùc ñieän phaân khi ôû catot baét ñaàu coù boït khí bay ra. Ñeå trung hoøa dung dòch sau khi keát thuùc ñieän phaân, ta duøng vöøa ñuû 50 ml dung dòch NaOH 0,2M. Bieát hieäu suaát ñieän phaân laø 100%. a. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra treân caùc ñieän cöïc vaø

phöông trình bieåu dieãn söï ñieän phaân. b. Tính thôøi gian ñieän phaân vaø noàng ñoä mol cuûa dung dòch CuSO4.

(ÑHQG Haø Noäi – 1997) 19. Ñieän phaân 1 dung dòch NaCl cho ñeán khi heát muoái vôùi doøng ñieän coù

I = 1,61A thaáy maát heát 60 phuùt. a. Tính khoái löôïng khí bay ra bieát bình ñieän phaân coù maøng ngaên

ñieän cöïc trô. b. Troän laãn dung dòch thu ñöôïc sau ñieän phaân vôùi moät dung dòch

coù chöùa 0,04 mol H2SO4 roài coâ caïn dung dòch. Tính khoái löôïng muoái khan thu ñöôïc. Cho caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

(ÑH Caàn Thô – 1999) 20. Ñieän phaân (duøng ñieän cöïc trô) dung dòch muoái sunfat cuûa kim loaïi

hoùa trò 2 vôùi I = 3A. Sau 1930s thaáy khoái löôïng catot taêng 1,92g.


trang 162

a. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra ôû moãi ñieän cöïc vaø phöông trình chung cho quaù trình ñieän phaân.

b. Cho bieát teân kim loaïi trong muoái sunfat. c. Haõy tính theå tích cuûa khoái löôïng khí taïo ra taïi anot ôû 250C vaø

770mm Hg. d. Neáu khí thu ñöôïc coù laãn hôi nöôùc haõy giôùi thieäu 3 hoùa chaát laøm

khoâ khí ñoù. (ÑH KTQD Haø Noäi – 1999)

21. Hoøa tan NiSO4.7H2O vaøo nöôùc ñöôïc 500g dung dòch. Ñeå ñieän phaân heát ion Ni2+ coù trong dung dòch treân caàn doøng ñieän vôùi I = 0,536A trong 4h. Tính khoái löôïng H2O vaø NiSO4.7H2O ñaõ duøng ñeå pha cheá 500g dung dòch treân.

(CÑSP TPHCM – 2000) 22. Tính theå tích dung dòch NaOH 0,01M caàn ñeå taùc duïng vöøa heát

vôùi 10 ml dung A chöùa 0,1 M H2SO4 vaø 0,05 M CuSO4. Tính thôøi gian ñieän phaân 100 ml dung dòch A vôùi doøng ñieän 0,05A ñeå thu ñöôïc 0,016g Cu. Bieát hieäu suaát ñieän phaân laø 80%.

(ÑHBK Haø Noäi – 1997) 23. Ñieän phaân coù maøng ngaên (ñieän cöïc trô) moät dung dòch chöùa m gam

hoãn hôïp CuSO4 vaø NaCl. ÔÛ anot thu ñöôïc 0,448 lit khí (ñkc). Dung dòch sau ñieän phaân coù theå hoøa tan heát toái ña 0,51 gam boät Al2O3. Bieát raèng quaù trình ñieän phaân ñöôïc tieán haønh tôùi khi H2O baét ñaàu ñieän phaân ôû caû 2 ñieän cöïc thì döøng laïi. a. Tính m. b. Sau ñieän phaân khoái löôïng catot taêng bao nhieâu ? c. Sau ñieän phaân khoái löôïng dung dòch giaûm bao nhieâu (boû qua

nöôùc bay hôi) ? (ÑH Kinh Teá TPHCM – 1990)

24. Hoøa tan 50g CuSO4.5H2O vaøo 200 ml dung dòch HCl 0,6M ñöôïc dung dòch A. Tieán haønh ñieän phaân dung dòch A vôùi doøng ñieän I = 1,34A trong 4h. Tính khoái löôïng kim loaïi thoaùt ra ôû catot vaø theå tích khí (ñkc) thoaùt ra ôû anot. Bieát hieäu suaát ñieän phaân laø 100%.

(ÑHDL Phöông Ñoâng – 2000)


trang 163

KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH

NHOÙM I, II, III

1. KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM I

NHOÙM KIM LOAÏI KIEÀM 1. VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM TRONG HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN goàm Liti (Li), Natri (Na) , Kali (K) , Rubiñi (Rb) , Xesi (Cs) , Franxi (Fr) laø nhöõng nguyeân toá ñöùng ñaàu moãi chu kì (tröø chu kì I 2. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM laø chaát khöû maïnh nhaát trong soá caùc kim loaïi M -1e ¾®¾ M+

TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM taùc duïng vôùi haáu heát caùc phi kim (t0 khôi maøu phaûn öùng)

4Na + O2 ¾®¾ot 2Na2O

2Na + Cl2 ¾®¾ot 2NaCl

TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT taùc duïng vôùi baát kyø dung dòch axit naøo 2Na + 2HCl ¾®¾ 2NaCl + H2

2Na + 2H2SO4 loaõng ¾®¾ Na2SO4 + H2 TAÙC DUÏNG VÔÙI NÖÔÙC taïo hiñroxit töông öùng

2Na + 2H2O ¾®¾ 2NaOH + H2

3. NATRI HIÑROXIT (NaOH) laø bazô maïnh, tan trong H2O phaân li hoaøn toaøn thaønh ion TAÙC DUÏNG CHAÁT CHÆ THÒ MAØU laøm quyø tím hoùa xanh

NaOH ¾®¾ Na+ + OH-

TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT NaOH + HCl ¾®¾ NaCl + H2O OH- + H+ ¾®¾ H2O

Chöông VII


trang 164

TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT OXIT

NaOH + CO2 ¾®¾ NaHCO3

OH- + CO2 ¾®¾ HCO3-

2NaOH + CO2 ¾®¾ Na2CO 3 + H2O 2OH- + CO2 ¾®¾ -2

3CO + H2O

TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH MUOÁI taïo keát tuûa hay khi1 2NaOH + CuSO4 ¾®¾ Cu(OH)2 ¯ + Na2SO4 2OH- + Cu2+ ¾®¾ Cu(OH)2¯

ÑIEÀU CHEÁ NaOH ñieän phaân dung dòch NaCl coù vaùch ngaên xoáp 2NaCl + 2H2O ¾®¾dp H2 + Cl2 + 2NaOH

4. NATRI CLORUA (NaCl) laø chaát raén , khoâng maøu, tan trong nöôùc , noùng chaûy ôû 8000C NaCl ¾®¾ Na+ + Cl- 5. NATRI HIÑROCABONAT (NaHCO3 laø chaát raén, maøu traéng, tan ít, beàn ôû t0 thöôøng , bò phaân huûy ôû t0 cao.

2NaHCO3 ¾®¾ot Na2CO3 + CO2 + H2O

NaHCO3 ¾®¾ Na+ + HCO3- (löôõng tính)

HCO3- + H2O OH- + H2CO3

HCO3- + H2O -2

3CO + H3O+

6. NATRI CACBONAT (Na2CO3) laø chaát raén, traéng, tan trong H2O, t0 thöôøng (< 320C ) ôû daïng Na2CO3.10H2O Na2CO3 ¾®¾ 2Na+ + -2

3CO (laø moät bazô maïnh) -23CO + H2O -

3HCO + OH-


trang 165


1) Giaûi thích taïi sao caùc kim loaïi kieàm coù nhieät ñoä noùng chaûy

thaáp,khoái löôïng rieâng nhoû vaø meàm. 2) Tính chaát hoùa hoïc cô baûn cuûa kim loaïi kieàm laø gì?Nguyeân

nhaân?Haõy trình baøy caùc tính chaát cuï theå vaø vieát phöông trình phaûn öùng minh hoïa.

3) Ñeå baûo quaûn caùc kim loaïi kieàm ngöôøi ta ngaâm kín chuùng trong daàu hoâi. Haõy giaûi thích vieäc laøm naøy.

4) Neâu hieän töôïng xaûy ra khi a) Cho Na vaøo dd CuCl2 b) Cho K vaøo dd ZnSO4

5) Daãn ra 3 phaûn öùng hoùa hoïc trong ñoù nguyeân töû Natri bò oxy hoùa thaønh ion Na+ vaø 1 phaûn öùng hoùa hoïc trong ñoù ion Na+ bò khöû thaønh nguyeân töû Na.

6) Hoøan thaønh caùc phaûn öùng hoùa hoïc sau ñaây(ghi ñieàu kieän neáu coù): a) NaCl® Na b) NaOH®Na c) NaHCO3® d) NaHCO3+NaOH® e) Ca(OH)2 ®NaOH f) NaCl ®NaOH g) NaHCO3®NaCl h) NaHCO3+Ba(OH)2dö ®..

7) Vieát phöông trình phaûn öùng theo chuoãi bieán hoùa sau : a) NaCl®Na®Na2O®NaOH®Na2CO3«NaHCO3®K2CO3®

KCl®KClO®KClO3 b) Na®NaCl®NaOH®NaOH®Na2CO3®NaOH®Na®Na2

CO3®NaCl®NaNO3. c) KÛKClÛKOH®KHCO3®K2CO3®KOH.

8) Xaùc ñònh A,B,C….. vaø vieát phöông trình phaûn öùng: KCl ® A + B(1)


trang 166

B + H2 ® C(2) C + H2O ® ddD(3) A + O2 ® E (4) E + O2 ® F (5) F + H2O ® ddG + J (6) Dd G + dd [D] ®? +? (7)

9) Baèng phöông phaùp hoùa hoïc haõy phaân bieät loï maát nhaõn sau: a) dd NaCl , Na2CO3,Na2SO3

Na2S,HCl(duøng quì tím) b) Chaát daïng boät NaHCO3,Na2CO3,Na2O,Na2O2,NaCl. c) Caùc dd: H2SO4,Na2SO4,Na2CO3,MgSO4(1 hoùa chaát).

10) a. Töø tinh theå muoái aên vaø nöôùc.Haõy vieát phöông trình ñieän phaân ñeå ñieàu cheá:Axit HCl,Na,Cl2nöôùc Javen,NaOH. b. Töø dd KCl(ñ,t) vieát phöông trình ñieän phaân ñeå ñieàu cheá thuoác noå

Kali clorat. c. Haõy vieát quaù trình ñieàu cheá Natri kim loaïi trong hai tröôøng hôp

töø NaOh noùng chaûy vaø NaCl noùng chaûy .Neâu nhaän xeùt. 11) Ngöôøi ta ñieàu cheá NaOHbaèng phöông phaùp ñieän phaân dd NaCl (coù

vaùch ngaên xoáp).Haõy cho bieát: a) Nhöõng quaù trình naøo xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc ? b) Vieát phöông trình ñieän phaân dung dòch NaCl. c) Taïi sao cöïc döông cuûa thuøng ñieän phaân khoâng laøm baèng saét

maø laø than chì?Bieát raèng saét daãn ñieän toát hôn than chì. 12) Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa

a) NaHCO3 b) Na2CO3

13) Natri tieáp xuùc vôùi khoâng khí seõ bò bao phuû baèng chaát raén maøu traéng goàm NaOH vaø NA2CO3.Giaûi thích söï taïo thaønh chaát raén naøy.

14) Haõy cho bieát:Phaûn öùng xaûy ra khi cho muoái NaHCO3. -Taùc dung axit HCl -Taùc duïng NaOH -Ñun noùng. Vì sao dd NaHCO3trong H2O coù tính kieàm vaø khi ñun noùng dung dòch naøy thì tính kieàm laïi maïnh hôn.


trang 167

15) Thieát laäp sô ñoà ñieän phaân dd chöùa hoãn hôïp goám NaCl vaø HCl(coù vaùch ngaên).Sau moãi thôøi gian xaùc ñònh ta thaáy coù caùc tröôøng hôïp sau: a) Dung dòch thu ñöôïc laùm quì tím hoùa ñoû. b) Dung dòch thu ñöôïc khoâng ñoåi maøu quì tím. c) Dung dòch thu ñöôïc khoâng laøm quì tím hoùa xanh.

Giaûi thích baèng caùc phöông trình phaûn öùng . 16) Moät chaát raén A maøu traéng tan trong H2O taïo thaønh dung dòch coù tính kieàm.Cho A taùc duïng vôùi dd HCl ñöôïc khí B(khoâng muøi) vaø chaát C. Ñoát C cho ngoïn löûa maøu tím.Neáu cho dd A phaûn öùng vôùi nöôùc voâi trong thì ñöôïc ¯D vaø dd E laøm xanh quì tím .E laø saûn phaåm taïo thaønh khi ñieän phaân dd C .A khoâng taïo ¯vôùi dd BaCl2.Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng. 17) Coù 2 lít dd NaCl 0,5M.

a) Laøm theá naøo ñieàu cheá Na töø dd NaCl b) Tính löôïng kim loaïi vaø theå tích khí (ñkc)ñieàu cheá ñöôïc neáu

hieäu suaát quaù trình ñieän phaân laø 90%. 18) Hoøa tan 2,285g hoãn hôïp Na- K vaøo nöôùc ta ñöôïc dd (A).Ñeå trung

hoøa hoaøn toaøn dd A phaûi duøng 75ml dd H2SO4 0,5M . a) Tính VH2(ñkc) b) % khoái löôïng cuûa 2 kim loaïi.

ÑS: 0,84Lít ; 59,74% ; 40,26%. 19) 6,55g hoãn hôïp Na-Na2O vaøo nöôùc ñöôïc 1,68 lít khí (ñkc) vaø 1 dd A.

a) Xaùc ñònh %caùc chaát trong hoãn hôïp. b) Cho 6,6g CO2vaøo dd (A). Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh .

ÑS: 52,67% ; 47,33% ; 10,6g ; 4,2g. 20) Ñeå trung hoøa 200 ml dd 2 muoái Na2CO3vaø NaHCO3 caàn duøng 50 ml

dd NaOH 1M. Coâ caïn dd ñöôïc 28,6g Na2CO3.10H2O.Tính noàng ñoä mol moãi muoái ban ñaàu.

ÑS: 0,25M 21) Moät hoãn hôïp goàm NaHCo3 vaø Na2CO3 coù khoái löôïng 27,4g .Nung

noùng hoãn hôïp naøy ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thaáy khoái löôïn ghoån hôïp giaûm ñi 6,2g.


trang 168

a) Tính % khoái löôïng caùc chaát trong hoãn hôïp. b) Toaøn boä CO2 treân cho vaøo dd chöùa 2,72g KOH . Tính khoái

löôïng muoái thu ñöôïc 22) Cho 6 lít hoãn hôïp khí CO2 vaø N2(ñkc) ñi qua dd KOH,taïo ra ñöôï

2,07g K2CO3 vaø 6 gam KHCo3. Haõy xaùc ñònh thaønh phaàn phaàn traêm theo theå tích khí CO2trong hoãn hôïp.

23) Cho 5,6lít hoã hôïp (X) khí ôû (ñkc) goàm cacbon Oxit vaø cacbon dioxit qua töø 200ml dd NaOH 0,9M. a) Xaùc ñònh muoá sinh ra vaø tính noành ñoä mol/l cuûa caùc muoá taïo

thaønh trong dung dòch.Bieát raèng d(X)/H2=17,2.Caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn (xem theå tích dung dòch khoâng ñoåi).

b) Tính % theå tích cuûa caùc khí coù trong hoãn hôïp X. ÑS: 0,1M ; 0,4M ; 40% ;60%.

24) Oxi hoùa 4,6g moät kim loaïi A ñöôïc 6,2g moät oxit bazôthoâng thöôøng . a) Xaùc ñònh kim loaïi A. b) Hoøa tan löôïng oxit treân vaøo 93,89 ml H2O ñöôïc dd B. Tính

noàng ñoä % cuûa dd B. ÑS: Na vaø 8%.

25) Hoøa tan 7,8g moätb kim loaïi X vaøo H2O ñöôïc dd D vaø 22,4lít H2 ôû ñkc . a) Xaùc ñònh kim loaïi X. b) Trung hoøa 20ml dd D caàn phaûi duøng 10ml dd H2SO4 1M. Tính

noàng ñoä M cuûa dd D. ÑS: K vaø 1M.

26) Ñieän phaân 1 muoái clorua kim loaïi noùng chaûy thu ñöôïc 2,73g kim loaïi vaø 873 ml khí ôû 27°C, 750 mmHg .Xaùc ñònh teân kim loaïi .

ÑS: K 27) Hoãn hôïp goàm kim loaïi Na vaø 1 kim loaïi kieàm khaùc ,khoái löôïng hoãn

hôïp laø 6,2g , taùc duïng vôùi 104g H2O, ngöôøi ta thu ñöôïc 110g dung dòch coù khoái löôïng rieâng laø 1,1g/ml. Cho bieát soá nguyeân töû gam 2 kim loaïi trong hoãn hôïp ñeàu baèng nhau. a) Xaùc ñònh teân kim loaïi kieàm? b) Noàng gñoä mol caùc chaát trong dung dòch?


trang 169

ÑS: K ; CM NaOH = CMKOH = 1M. 28) 8,84g hoãn hôïp goàm muoá BaCl2 vaø muoá clorua kim loaïi hoùa trò 1

ñöôïc chia laøm 2 phaàn baèng nhau. Phaàn I hoøa tan vaøo H2O, cho taùc duïng AgNO3 dö ñöôïc 8,61g keát

tuûa. Ñieän phaân noùng chaûy phaàn II cho V lít khí ôû anoát. a) Tính theå tích khí ôû 27,3°C ; 1atm. b) Xaùc ñònh teân kim loaïi bieát raèng soá phaân töû gam muoái clorua

kim loaïi hoùa trò 1 gaáp 4 laàn soá phaân töû gam BaCl2 ÑS:Na.

29) 7,4g hoãn hôïp 2 muoái Cacbonatvaø cacbonat axit cuûa kim loaïi kieàm A tan hoaøn toaøn trong 500ml dd HCl 1M thì thu ñöôïc 6,72 lít khí (ñkc). Axit coøn dö trung hoøa ñuû 50ml dd NaOH 2M. a) Tính % khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ñaàu. b) Khi cho 2 muoái treân vaøo trong H2O thì dd coù tính gì? Giaûi thích?

30) Ñieän phaân 100g dd NaCl 5,85% vôùi ñieän cöïc baèng than coù maøng ngaên. Khi ôû catot thoaùt ra 560ml khí (O°C, 2atm) ngöøng ñieän phaân. Xaùc ñònh noàng ñoä % caùc chaát chöùa trong dd sau khi ngöøng ñieän phaân.

ÑS: dd NaOH 4,15 %. 31) Ñieän phaân 200ml dd NaCl(coù noàng ñoä mol laø 2M, d=1,1g/ml) coù

maøng ngaên ,ñieän cöïc Pt, khi ôû aâm cöïc thoaùt ra 22,4 lít khí (20°C,1atm) thì ngöng ñieän phaân. Tính C% dung dòch sau khi ñieän phaân .

ÑS: 8,3%. 32) Cho doøng ñieän ñi qua bình ñieän phaân chöùa 500ml dd NaOH

4,6%(d=1,05g/ml)sau 1 thôøi gian noàng ñoä dung dòch NaOH laø 10%.Cho bieát taïi sao noàng ñoä dd NaOH lai taêng leân? Tính theå tích khí bay ra ôû caùc cöïc(ñkc).

ÑS: VH2= 352,8 lít ,VO2= 176,4 lít. 33) Cho 3,9g hoãn hôïp 2 muoái Na2SO3 vaø K2CO3 taùv duïng vôùi 200ml dd

HCl, ta ñöôïc moät hoã hôïp khí A coù dA/metan=3,583 vaø dd B. Ñeå trung hoøa dd B sau phaûn öùng ta phaûi duøng heát 50ml dd Ba(OH)2 0,2M.


trang 170

a) Tính % khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp. b) Tính noàng ñoä mol/l cuûa dd HCl ban ñaàu vaø dd B (Vdd xem

khoâng ñoåi). ÑS: 64,6% ; 35,4%; 0,04M ; 0,02M; 0,01M.

34) Cho 2,16g hoãn hôïp 2 kieàm loaïi kieàm A,B vaøo H2O ñöôïc 50ml dd X vaø 893 cm3 H2(ñkc). a) Xaùc ñònh A,B bieát chuùng thuoäc 2 chu kì lieân tieáp. b) Tính V dd HCl 10% caàn ñeå trung hoøa 10ml dd X. (d=1,1g/ml)

ÑS: Na vaø K. 35) Moät hoãn hôïp X goàm 2 muoái Sunfit vaø Hidrosunfit cuûa cuøng moät

kim loïai kieàm. 43,6g X taùc duïng heát dd H2SO4 loaõng , khí sinh ra laøm maát maøu ñuû 400ml dd KMnO4 0,3M .43,6g X taùc duïng vöøa ñuû 100ml dd NaOH 1M. a) Xaùc ñònh teân kim loïai kieàm . b) % khoái löôïng muoái trong hoãn hôïp X

ÑS: K 36) Moät hoãn hôïp X goàm 2 hydroxit cuûa 2 kim loïai kieàm A, B vaø

Ba(OH)2. Trung hoøa 26,7g X caàn 200g dd HCl 7,3%. Cho 26,7g X taùc duïng vöøa ñuû vôùi hoãn hôïp Y goàm Al, Zn ñöôïc 8,96 lít H2 ( ñkc ) .Bieát raèng soá mol Y baèng soá mol X vaø A, B thuoäc 2 chu kì lieân tieáp . Xaùc ñònh A, B .

ÑS: Na , K . 37) Moät dd X chöùa hoãn hôïp 2 muoái cacbonat vaø cacbonat axit cuûa kim

loïai kieàm A. Cho 100ml dd X ban ñaàu taùc duïng vöøa ñuû vôùi 26,8ml dd HCl 0,2M ñeå giaûi phoùng heát khí. Cho 100ml dd X taùc duïng vôùi löôïng dö Ba(OH)2 keát tuûa sinh ra phaûn öùng vöøa ñuû vôùi 14ml dd HCl 0,5M. a) Tính CM cuûa dd X. b) Xaùc dònh A bieát 1 lít dd X chöùa 3,3492g muoái.

ÑS: a. CA2CO 3 = 0,0186M ; CAHCO 3 = 0,0164M


trang 171

2. KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM II

1. VÒ TRÍ TRONG HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN goàm nguyeân toá sa Beri (Be), Magie (Mg), Canxi (Ca), Stronti (Sr), Bari (Ba), Rañi (Ra).Trong moãi chu kì , nguyeân toá naøy ñöùng lieàn sau kim loaïi kieàm (tröø chu kì1). 2. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC CUÛA KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM CHÍNH NHOÙM II laø nhöõng chaát khöû maïnh M - 2e ¾®¾ M2+

TAÙC DUÏNG VÔÙI CAÙC PHI KIM taùc duïng haàu heát caùc phi kim (t0 khôi maøu phaûn öùng) 2Mg + O2 ¾®¾

ot 2MgO TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH AXIT

Mg + H2SO4 ¾®¾ot MgSO4 + H2

4Mg + 10HNO3 ¾®¾ot 4Mg(NO3)2 + 3H2O + NH4NO3

TAÙC DUÏNG VÔÙI NÖÔÙC ôû nhieät ñoä thöôøng Be khoâng phaûn öùng, Mg phaûn öùng chaäm coøn caùc kim loaïi coøn laïi phaûn öùng maïnh neân goïi laø kim loaïi kieàm thoå.

Ca + 2H2O ¾®¾ot Ca(OH)2 + H2

3. CANXI OÂXIT, VOÂI SOÁNG (CaO) laø chaát raén , maøu traéng , noùng chaûy ôû nhieät ñoä raát cao ( 2585oC), laø moät oâxit bazô

TAÙC DUÏNG VÔÙI H2O, taïo ra bazô maïnh

CaO + H2O ¾®¾ Ca(OH)2

TAÙC DUÏNG VÔÙI NHIEÀU AXIT, OÂXIT taïo muoái töông öùng CaO + 2HCl ¾®¾ CaCl2 + H2O

CaO + 2H+ ¾®¾ Ca2+ + H2O CaO + CO2 ¾®¾ CaCO3

ÑIEÀU CHEÁ CaO CaCO3 CaO + CO2


trang 172

4. CANXI HIÑROXIT, VOÂI TOÂI ( Ca(OH)2 ) laø chaát raén ít tan trong nöôùc

TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT , OXIT AXIT taïo muoái töông öùng Ca(OH)2 + 2HCl ¾®¾ CaCl2 + 2H2O

Ca(OH)2 + 2H+ ¾®¾ Ca2+ + 2H2O

Ca(OH)2 + CO2 ¾®¾ CaCO3¯ + H2O

Ca(OH)2 + 2CO2 ¾®¾ Ca(HCO3)2 Ca(OH)2 + Na2CO3 ¾®¾ CaCO3¯ + 2NaOH Ca2+ + CO3

2- ¾®¾ CaCO3¯

5. ÑAÙ VOÂI (CaCO3) laø chaát raén, traéng, khoâng tan trong H2O, laø muoái cuûa axit yeáu vaø khoâng beàn ( axit cacbonic ) , do vaäy noù taùc duïng vôùi nhieàu axit voâ cô vaø höõu cô

CaCO3 + 2HCl ¾®¾ CaCl2 + H2O + CO2 ÔÛ t0 thaáp , CaCO3 tan daàn trong H2O chöùa CO2, taïo muoái tan

Ca(HCO3)2 CaCO3 + H2O + CO2 Ca(HCO3)2 Phaûn öùng xaûy ra theo chieàu thuaän, giaûi thích söï xaâm thöïc cuûa

nöôùc möa (coù chöùa CO2) ñoái vôùi ñaù voâi. Phaûn öùng theo chieàu nghòch giaûi thích söï taïo thaønh thaïch nhuõ trong hang ñoäng, söï taïo thaønh caën ñaù voâi trong aám ñun nöôùc, phích ñöïng nöôùc noùng. 6. CANXI SUNFAT, THAÏCH CAO (CaSO4) laø chaát raén, traéng, ít tan

CaSO4.2H2O laø thaïch cao soáng, beàn ôû nhieät ñoä thöôøng 2CaSO4.H2O laø thaïch cao nung nhoû löûa, do nung thaïch cao

soáng ôû 1800C CaSO4 laø thaïch cao khan, do nung thaïch cao soáng ôû 350oC.

Laø nöôùc chöùa nhieàu ion Ca2+ , Mg2+, nöôùc khoâng chöùa hoaëc chöùa ít nhöõng ion treân laø nöôùc meàm


trang 173

7. NÖÔÙC CÖÙNG laø nöôùc chöùa nhieàu ion Ca2+, Mg2+… PHAÂN LOAÏI NÖÔÙC CÖÙNG

NÖÔÙC CÖÙNG TAÏM THÔØI chöùa -3HCO

NÖÔÙC CÖÙNG VÓNH CÖÛU chöùa ion Cl- hoaëc -24SO hoaëc caû hai

NÖÔÙC CÖÙNG TOAØN PHAÀN chöùa ñoàng thôøi anion -3HCO vaø

-24SO hoaëc Cl-

TAÙC HAÏI CUÛA NÖÔÙC CÖÙNG duøng xaø phoøng trong nöôùc cöùng taïo ra muoái canxi stearat Ca(C17H35COO)2 ¯ laøm cho vaûi sôïi mau muïc, toán xaø phoøng; duøng nöôùc cöùng naáu thöùc aên laøm thöïc phaåm laâu chín vaø giaûm muøi vò; nöôùc cöùng cuõng laøm hoûng nhieàu dd caàn pha cheá... CAÙCH LAØM MEÀM NÖÔÙC

NGUYEÂN TAÉC giaûm noàng ñoä caùc ion Ca2+ vaø Mg2+ baèng caùch chuyeån nhöõng ion naøy vaøo hôïp chaát khoâng tan, hoaëc thay theá chuùng baèng nhöõng cation khaùc.

PHÖÔNG PHAÙP LAØM MEÀM NÖÔÙC CÖÙNG Phöông phaùp hoùa hoïc Vôùi nöôùc cöùng taïm thôøi ñun noùng nöôùc tröôùc khi duøng, loïc boû chaát

keát tuûa Ca( HCO3 )2 ¾®¾

ot CaCO3 ¯ + H2O + CO2

Hay duøng dung dòch Ca(OH)2 trung hoøa muoái axit thaønh muoái trung hoaø, loïc boû keát tuûa

Ca( HCO3 )2 + Ca(OH)2 ¾®¾ 2CaCO3¯ + 2H2O Vôùi nöôùc cöùng vónh cöûu vaø nöôùc cöùng toaøn phaàn duøng dung dòch

Na2CO3 CaSO4 + Na2CO3 ¾®¾ CaCO3¯ + Na2SO4

Ca( HCO3 )2 + Na2CO3 ¾®¾ CaCO3¯ + 2NaHCO3

Phöông phaùp trao ñoåi ion cho nöôùc cöùng ñi qua chaát trao ñoåi ion (ionit), chaát naøy seõ haáp thuï caùc ion Ca2+ vaø Mg2+ trong nöôùc cöùng vaø theá vaøo ñoù laø nhöõng cation nhö Na+, H+...


trang 174


1) Theo chieàu taêng daàn cuûa ñieän tích haït nhaân nguyeân töû thì baùn kính

nguyeân töû,naêng löôïng ion hoùa,tính khöû cuûa nguyeân töû kim loaïi phaân nhoùm chính nhoùm II thay ñoåi nhö theá naøo?

2) Haõy daãn ra 3 phöông trình phaûn öùng ñeå chöùng toû raèng Canxi coù tính khöû maïnh.

3) Vieát phöông trình phaûn öùng bieåu dieån bieán hoùa sau a) Mg ® MgCl2 ® CaCl2 ® CaCO3 Û CO2 ® Na2CO3 ® MgCO3

® MgCl2 ® Mg ® MgO. b) Ba Û BaCl2 ® Ba(OH)2 ® BaCO3 Û Ba(HCO)2 ® Na2CO3 ®

NaCl ® NaOH ® Na. c) CaCO3 ® CaO ® Ca(OH)2 ® CaCO3 Û Ca(HCO3)2 ® CaCO3

® CaCl2 ® Ca ® Ca(OH)2 ® CaCl2. d) CaO ® CaCl2 ® Ca(HCO3)2 ® CaCO3 ® CaCl2 ® CaCO3 ®

CaO ® CaCO3 ® Ca3(PO4)2 ® CaO. 4) Neâu vaø giaûi thích hieän töôïng .Vieát phöông trình phaûn öùng .

a) Cho moät vieân Ba vaøo dd ZnCl2 b) Daãn CO2 töø töø vaøo dd Ca(Oh)2cho tôùi dö. c) Ñun noùng dd Ba(HCO3)2.

5) Phöông phaùp naøo ñöôïc vaän duïng ñeå ñieàu cheá kim loïai thuoäc phaân nhoùm chính nhoùm II. Töø CaCO3 laøm theá naøo ñeå dieàu cheá Canxi. Vieát phaûn öùng.

6) Giaûi thích hieän töôïng a) Taïo thaïch nhuû trong caùc hang ñoäng ñaù voâi. b) Duøng moät chaát tan Ca(OH)2 ñeå queùt voâi leân töôøng.

7) Töø NaCl, ñaù voâi, H2O, vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá: Xoâña,xoâ ña giaûi khaùt(NaHCO3), voâi soáng, voâi toâi, nöôùc zaven, clorua voâi. 8) Vieát phaûn öùng xaûy ra khi cho Ca(OH)2 taùc duïng vôùi CO,

SO2,Cl2,H2SO4, Mg(HCO3)2. 9) Nhaän bieát caùc loï maát nhaõn sau


trang 175

a) Caùc chaát raén CaCO3,Na2CO3,Na2SO4,CaSO4.H2O (duøng H2O dd HCl).

b) Caùc dd Na2SO4,CaCl2,NaHCO3,Ca(HCO3)2,(duøng H2SO4). c) NaCl,Na2CO3,BaCO3,BaSO4(duøng H2O,dd HCl). d) Dung dòch HCl,Na2SO4,NaCl,Ba(OH)2,Na2CO3(duøng quì tím) e) Caùc chaát boät : MgO,Na2S,Na2O2,NH4Cl,CaO(duøng H2O, quì

tím). f) Caùc chaát raén NaCl,CaCl2,MgCl2

10) Trong töï nhieân caùc nguyeân toá Ca,Mg coù trong quaëng dolomit CaCO3.CaCO3. Töø quaëng naøy neâu phöông phaùp ñieàu cheá: a) 2 chaát rieâng bieät CaCO3,MgCO3 . b) 2 kim loaïi rieâng bieät Ca,Mg.

11) Töø hoãn hôïp raén goàm MgCO3,K2CO3,BaCO3. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá 3 kim loaïi rieâng bieät.

12) Theá naøo laø nöôùc cöùng ? Coù maáy loaïi nöôùc cöùng . Taùc haïi cuûa nöôùc cöùng trong ñôøi soáng vaø kó thuaät.

13) Caùc phöông phaùp laøm meàm nöôùc. Taïi sao khi laïi laøm meàm nöôùc ngöôøi ta phaûi duøng keát hôïp voâi söõa vôùi xoâña.

14) Coù caùc chaát sau: NaCl,Ca(OH)2.HCl,Na2CO3,Na3PO4. Chaát naøo coù theå laøm meàm nöôùc cu61ng taïm thôøi ? Nöôùc cöùng toaøn phaàn vaø vóng cöûu ? Giaûi thích baèng caùc phöông trình phaûn öùng.

15) Coù 4 loï ñöïng rieâng caùc chaát sau: H2O nguyeân chaát,nöôùc coù chöùa Ca(HCO3)2,nöôùc coù chöùa CaSO4 vaø nöôùc coù chöùa caû 2 loaïi Ca(HCO3)2,CaSO4.Haõy goïi teân moãi loaïi nöôùc vaø xaùc ñònh chaát ñöïng trong moãi loaïi nöôùc .Vieát phöông trình phaûn öùng.

16) Cho 8 lít hh khí CO vaø CO2 trong ñoù CO2 chieám 39,2%(theo theå tích) ñi qua dd chöùa 7,4g Ca(OH)2.Xaùc ñònh khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc sau phaûn öùng.

ÑS: 6g. 17) Cho 10 lít hh N2vaø CO2 ñi qua 2 lít dd Ca(OH)2 0,02M thì thu ñöôïc

1g keát tuûa. Tính % V CO2 trong hoãn hôïp.


trang 176

18) Nhieät phaân 8,2g hoãn hôïp A goàm CaCO3 vaø MgCO3 thì thu ñöôïc 2,016lít khí (ñkc). Daãn toøan khí treân ñi qua 200ml dd Ba(OH)2 0,315 M. a) Tính % khoái löôïng caùc muoái trong hoãn hôïp A. b) Xaùc ñònh muoái sinh ra trong dd Ba(Oh)2 vaø bao nhieâu gam?

ÑS: 48,78% ; 51,22% ; 6,993g ; 7,092g. 19) Xaùc ñònh haøm löôïng ñaù ñaloâmitCaCO3,MgCO3 trong quaëng ,bieát

raèng khi nung 40 gam quaëng treân thu ñöôïc 11,2lít CO2(O°C; 0,8 atm).

ÑS: 92% 20) Cho 10 ml dd muoái CaCl2 taùc duïng vôùi dd Na2CO3(dö) thu ñöôïc 1

löôïng keát tuûa . Loïc keát tuûa ñem nung tôùi khoái löôïng khoâng ñoåi ñöôïc 0,28g chaát raén.Xaùc ñònh: a) CM ion Ca2+trong dd ñaàu. b) Soá gam ion Ca2= trong 1 lít dd daàu.

ÑS: a. 0,5M b. 20g. 21) Hoøa tan 1,8g muoái sunfat cuûakim loaïi X thuoäc nhoùm IIA trong H2O

ñöôïc 50ml dd A. Ñeå phaûn öùng heát vôùi dd A caàn 20ml BaCl2 0,75M .Haõy cho bieát : a) Noàng ñoä M cuûa dd A. b) Coâng thöùc muoái sunfat.

ÑS: 0,3M vaø MgSO4. 22) Hoøa tan moät oxit kim loaïi A hoùa trò 2 vaøo 1 löôïng dd H2SO4 10%

vöøa ñuû thu ñöôïc dd muoái coù noàng ñoä 11,8%. a) Xaùc ñònh kim loaïi A. b) Taùch rôøi A ra khoûi hoãn hôïp goàm A vôùi ZnCu.

ÑS: Mg. 23) Cho 4g moät kim loaïi M taùc duïng vôùi moät löôïng S vöøa ñuû.Saûn phaåm

ñem hoøa tan vaøo dd HCl 10% vöøa ñuû thu ñöôïc 2,688 lít khí ño ôû 54,6°C , 1 atm vaøo dd A.

24) Cho 4,48 g oxit kim loaïi hoùa trò 2 taùc duïng vöøa ñuû 100ml dd H2SO4 0,8M ñun nheï dd ñöôïc 13,76g tinh theå ngaäm H2O. a) Xaùc ñònh teân kim loaïi .


trang 177

b) Coâng thöùc phaân töû cuûa tinh theå ngaäm H2O. ÑS: CaSO4 .2H2O

25) Khi cho axit HCl taùc duïng vôùi 8,35g hoån hôïp goàm 1 kim loaïi thuoäc nhoùm II cuûa HTTH vaø moät muoái cacbonatcuûa kim loaïi ñoù thì sinh ra 1,12 lít hoãn hôïp khí (ôû ñkc).Sau khi ñoát chaùy hoãn hôïp khí vaø laøm ngöng tuï hôi nöôùc thì theå tích hoãn hôïp khí giaûm coøn 0,56 lít (ñkc). a) Xaùc ñònh teân kim loaïi . b) Tính % khoái löôïng cuûa kim loaïi ñoù.

ÑS: Ba 41%. 26) Hoãn hôïp goàm 3 kim loaïi hoùa trò 2 ,ñöùng tröôùc hydro.Tyû leä nguyeân

töû löôïng chuùng laø 3:5:7.Tæ leä soá nguyeân töû gam caùc kim loaïi laø 4:2:1.Ñem hoøa tan 5,8g hoãn hôïp baèng dd HCl dö thu ñöôïc 3,92 lít khí (ñkc).Xaùc ñònh teân 3 kim loaïi.

ÑS: Mg, Ca, Fe. 27) Hoøa tan 54g moät kim loaïi B coù hoùa trò khoâng ñoåi vaøo dd H2SO4

10% vöøa ñuû thu ñöôïc 50,4 lít H2(ñkc) vaø dd D.Tìm B vaø V dd H2SO4 28) 5,94g hh 2 muoái clorua 2 kim loaïi A,B thuoäc phaân nhoùm chính II

cho vaøo H2O ñöôïc dd X. Cho dd X taùc duïng dd AgNO3 vöøa ñuû thu ñöôïc 17,22g keát tuûa vaø dd Y .Coâ caïn dd Y ñöôïc m gam muoái khan a) Tính m gam muoái khan. b) Xaùc ñònh A,B bieát tyû leä soá mol muoái clorua A, clorua B laø

1:3.tyû leä khoái löôïng nguyeân töû cuûa A,B laø 5:3. ÑS: Ca,Mg.

29) Moät maãu hôïp kim Ba – Na vôùi tæ leä mol 1:1 cho vaøo H2O ñöôïc dd A vaø 6,72 lít khí (ñkc). a) Tính theå tích dd HCl 0,1M caàn duøng ñeå trung hoøa 1/10

dung dòch A. b) Cho 56 ml CO2 (ñkc) haáp thuï heát 1/ 10 dd A . Tính khoái löôïng

keát tuûa taïo thaønh . 30) Hoøa tan 28,4 g hh goàm 2 muoái cacbonat cuûa kim loaïi hoùa trò 2 baèng

dd HCl dö thu ñöôïc 10 lít khí CO2 ÔÛ 54,6 °C; 0,8064atm vaø dd X.


trang 178

a) Tính toång soá phaân töû trong gam 2 muoái. b) Xaùc ñònh teân 2 kim loaïi bieát raèng 2 kim loaïi naøy ôû 2 chu kyø keá

tieáp ôû phaân nhoùm chính nhoùm II. c) Tính % khoái löôïng moãi muoái trong hoãn hôïp? d) Toaøn boä CO2 treân ñöôïc haáp thuï hoøan toaøn vaøo 200 ml dd

Ba(OH)2 thu ñöôïc 39,4g keát tuûa. Tính noàng ñoä mol dd Ba(OH)2? ÑS: Mg, Ca.

31) 10g dd HCl 7,3% ñem troän vôùi 20g dung dòch H2SO4 9,8 % theâm H2O vaøo ñeå thaønh 100ml dung dòch A. 1,42g hai muoái cacbonat kim loaïi thuoäc phaân nhoùm II ôû hai chu kyø keá caän phaûn öùng vöøa ñuû 50ml dung dòch A treân. a) Xaùc ñònh teân hai kim loaïi ? Khoái löôïng moãi muoái trong hoãn

hôïp? b) Tính theå tích khí sinh ra ôû ñkc.

ÑS: 10,6%. 32) Moät loaïi ñaù chöa CaCO3,MgCO3,Al2O3(caùc chaát khaùc khoâng ñaùng

keå) khoái löôïng Al2O3=1/8 khoái löôïng muoái cacbonat. Ñem nung ñaù ôû t° cao(1200°C) ta ñöôïc chaát raén coù khoái löôïng baèng 6/10 khoái löôïng ñaù tröôùc khi nung. Tính % khoái löôïng MgCO3trong ñaù.

ÑS: 10,6%. 33) Cho a gam hoãn hôïp Na2CO3 vaø KHCO3 vaøo H2O ñeå ñöôïc 400ml dd

A. Cho töø töø 100 ml dd HCl 1,5M vaøo dd A thu ñöôïc dd B vaø 1,008 lít khí (ñkc). Cho B taùc duïng Ba(OH)2dö thu ñöôïc 29,55g keát tuûa. a) Tính a gam . b) Noàng ñoä caùc ion trong dd A.

ÑS: a= 20,13g. 34) Cho 27,4g bary hoøa tan hoøan toaøn vaøo 700g dd Ba(OH)2 coù noàng ñoä

a% thì thu ñöôïc 1 dd B coù noàng ñoä b%. Cho taát caû dd B taùc duïng vôùi löôïng thöøa dd Na2SO4 thì thu ñöôïc 209,7g keát tuûa. a) Tính noàng ñoä a%. b) Tính noàng ñoä b%.

ÑS: 17,1 % ; 21,17%.


trang 179


trang 180

4. NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT

Nhoâm coù 3 electron ôû lôùp ngoaøi cuøng, deã daøng nhöôøng 3e taïo ion

Al3+, Al laø moät chaát khöû Al -3e ¾®¾ Al3+

1. TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM taùc duïng phaàn lôùn caùc phi kim maïnh, coù t0 khôi maøu

4Al + 3O2 ¾®¾ot 2Al2O3

2Al + 3Cl2 ¾®¾ot 2AlCl3

2. TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH AXIT TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT KHOÂNG COÙ TÍNH OXIHOÙA MAÏNH

2Al + 6H+ ¾®¾ot 2Al3+ + 3H2

TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT COÙ TÍNH OÂXIHOÙA MAÏNH Al + 6H+ + 3 -

3NO ¾®¾ot Al3+ + 3H2O + 3NO2

2Al + 6H2SO4 ¾®¾ot Al2(SO4)3 + 6H2O + 3SO2

3. TAÙC DUÏNG VÔÙI DUNG DÒCH MUOÁI cuûa kim loaïi sau nhoâm tong daõy ñieän hoùa

2Al + 3CuSO4 ¾®¾ Al2(SO4)3 + 3Cu

2Al + 3Cu2+ ¾®¾ 2Al3+ + 3Cu 4. PHAÛN ÖÙNG NHIEÄT NHOÂM Al coù theå khöû caùc oxitkimloaïi sau nhoâm thaønh kim loaïi

8Al + 3Fe3O4 ¾®¾ot 4Al2O3 + 9Fe

5. PHAÛN ÖÙNG VÔÙI DUNG DÒCH BAZ MAÏNH taïo muoái vaø H2 2 Al +2NaOH + 2H2O ¾®¾

ot 2 NaAlO2 + 3H2

6. NHOÂM OXIT (Al2O3) laø chaát raén, traéng, khoâng tan, khoâng taùc duïng H2O, t0 noùng chaûy >20000C

TÍNH BEÀN Al2O3 raát beàn, noùng chaûy > 2000oC maø khoâng bò phaân tích, khoâng bò khöû bôûi H2, C, CO ôû baát kì nhieät ñoä naøo.


trang 181

TÍNH LÖÔÕNG TÍNH

Al2O3 + 6HCl ¾®¾ot 2AlCl3 + 3H2O

Al2O3 + 6H+ ¾®¾ot 2Al3+ + 3H2O

Al2O3 + 2NaOH ¾®¾ot 2NaAlO2

+ H2O

Al2O3 + 2 OH- ¾®¾ot 2 -

2AlO + H2O

7. NHOÂM HIDROXIT ( Al(OH)3 ) keát tuûa keo traéng TAÙC DUÏNG NHIEÄT khoâng beàn nhieät

2Al(OH)3 ¾®¾ot Al2O3 + 3H2O

HÔÏP CHAÁT LÖÔÕNG TÍNH Al(OH)3 + 3HCl ¾®¾

ot AlCl3 + 3H2O

Al(OH)3 + 3H+ ¾®¾ot Al3+ + 3H2O

Al(OH)3 + OH- ¾®¾ot -

2AlO + 2H2O

8. GIAÛI THÍCH Al TAN TRONG KIEÀM döïa vaøo tính chaát cuûa Al2O3 vaø Al(OH)3 10. SAÛN XUAÁT NHOÂM NHOÂM TRONG TÖÏ NHIEÂN toàn taïi döôùi daïng hôïp chaát Ñaát seùt (Al2O3.2SiO2.2H2O), Mica (K2O.Al2O3.6SiO2 ), Boxit (Al2O3.nH2O), Criolit (3NaF.AlF3) NGUYEÂN TAÉC ñieän phaân noùng chaûy Al2O3

Al2O3 ¾®¾ 2Al3+ + 3O2-

Taïi Cöïc aâm ( Catot) Al3+ + 3e ¾®¾ Al Taïi cöïc döông ( Anot) O2- - 2e ¾®¾ O2 Phöông trình ñieän phaân 2Al2O3 noùng chaûy ñieän phaân >

4Al + 3O2 NGUYEÂN LIEÄU laø quaëng boxit (Al2O3. n H2O) QUAÙ TRÌNH TIEÁN HAØNH


trang 182


1) Cho bieát tính chaát hoùa hoïc cô baûn cuûa Al laø gi? Nguyeân nhaân?

Trình baøy caùc phaûn öùng cuï theå. Cho bieát öùng duïng cuûa Al döïa treân nhöõng tính chaát naøy.

2) Taïi sao Al khöû H2O (ôû t° thöôøng)raát khoù nhöng Al laïi khöû H2O trong dung dòch kieàm raát maïnh ? Kieàm giöõ vai troø gì trong phaûn öùng naøy. Vieát caùc phöông trình hoùa hoïc xaûy ra.

3) Haõy trình baøy nhöõng thí ngieäm hoùa hoïc chöùng minh raèng Al2O3 vaø Al(OH)3 laø nhöõng chaát löôõng tính . Vieát phöông trình phaûn öùng.

4) Trình baøy nguyeân taéc saûn xuaát nhoâm. Cho bieát quaù trình hoùa hoïc xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc.Vieát phöông trình ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy.

5) Cho 1 thuoác thöû ñeå nhaän bieát 3 chaát sau Mg,Al,Al2O3.Vieát phöông trình phaûn öùng .

6) Nhoû töø töø NaOH vaøo dd Al2(SO4)3 thaáy dd vaãn ñuïc. Nhoû tieáp NaOH vaøo thì thaáy dung dòch trong ra, sau ñoù nhoû töø töø dung dòch HCl vaøo thaáy dung dòch vaãn ñuïc,nhoû tieáp HCl vaøo dung dòch trong ra . Haõy giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng.

7) Giaûi thích hieän töôïng a) Nhoû daàn daàn cho ñeán dö dd NaOH vaøo dung dòch AlCl3 vaø

ngöôïc laïi. b) Nhoû daàn daàn dd NH3 vaøo oáng ñöïng dd Al2(SO4)3 vaø ngöôïc laïi. c) Troän laãn 2 dung dòch Na2CO3vaø Al2(SO4)3 d) Duøng pheøn chua laøm saïch nöôùc soâng. e) Coù gì gioáng vaø khaùc nhau khi cho khí CO2 vaø dd HCl, loõang taùc

duïng vôùi dung dòch NaAlO3. Vieát phöông trình phaûn öùng. 8) Nhaän bieát

a) Caùc kim loaïi Al,Mg,Ca,Na b) 4 chaát Mg,Al,Al2O3,SiO2 c) 4 dung dòch CaCl2,MgSO4,Na2CO3,HNO3.


trang 183

d) 5 chaát boät KCl,K2CO3,Na2SO4,BaCO3,BaSO4(chæ duøng H2O vaø CO2).

9) Nhaän bieát caùc dung dòch sau baèng phöông phaùp hoùa hoïc .Vieát phöông trình phaûn öùng . a) NaCl,CaCl2,AlCl3. b) BaCl2,NaOH,KHSO4,AlNH4(SO4)2. c) Na2SO4,Al(NO3)3,(NH4)2SO4,Ba(NO3)2,KOH. d) Na2O,MgO,Al2O3,CaC2(duøng H2O).

10) Boå tuùc chuoãi phaûn öùng sau: a) Al®Al(SO4)3®Al(OH)3®Al2O3®NaAlO2®Al(OH)3. b) Al®Al2S3®Al2O3®NaAlO2®Al2(SO4)3-

®Al®AlCl3®AL(OH)3®Al(NO3)3®Al2O3®Al. c) Al+NaOH+H2O®B+C.

B+E+D®F¯+NaHCO3 F®G+D A®G+K+L G®Al+L Al+M ® A+N(hoùa naâu ngoaøi khoâng khí) +D. G + M® A+D.

d) Al®Al(NO3)3®Al(OH)3 Al®AlCL3.®Al(NO3)3 Al® NaALO2®AlCl3®NaAlO2 AlCl3®Al(OH)3®AlCl3 Al(OH)3®NaAlO2®Al(OH)3.

11) Vieát CTPT,CTCT cuûa caùc loaïi pheøn nhoâm: a. Pheøn ñôn. b. Pheøn keùp nhoâm KaLi(pheøn chua). c. Pheøn keùp nhoâm Amoâni. d. Pheøn Croâm Amoni. e. Neâu moät vaøi coâng duïng cuûa pheøn chua.

12) Vieát coâng thöùc cuûa : - Pheøn nhoâm-Amoni. - Xoâ ña.


trang 184

-Amoni Cacbonat Theo quan nieäm môùi cuûa Brosted, chuùng laø nhöõng axit hay Bazô? Giaûi thích. 13) Haõy cho bieát thaønh phaàn ,tính chaát,coâng duïng cuûa moät soá hôïp kim

quan troïng cuûa Al 14) Theá naøo laø phaûn öùng nhieät nhoâm,phöông phaùp nhieät nhoâm.Phaûn

öùng naøy ñöôïc duøng laøm gì trong thöïc hieän.Ví duï minh hoïa. 15) Töø NaCl,H2O,Al neâu phöông phaùp vaø vieát phöông trình phaûn öùng

ñieàu cheá AlCl3,Al(OH)3 dd NaAlO3. 16) Coù moät maãu boâxit duøng saûn xuaát nhoâm coù laãn taïp chaát laø Fe2O3 vaø

SiO2.Laøm theá naøo ñieàu cheá ñöôïc nhoâm nguyeân chaát .Vieát phöông trình phaûn öùng.

17) Ñieàu cheá: 1) Töø pheøn chua K2SO4,Al2(SO4)3.24H2O vieát phöông trình phaûn öùng

ñieàu cheá Al(OH)3,KOH. a) Töø hoãn hôïp NaCl,MgCl,AlCl3 vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu

cheá 3 kim loaïi rieâng bieät. 18) Taùch rôøi caùc chaát ra khoûi hoãn hôïp goàm:

a.MgCl2, AlCl3,BaCl2. b.Mg,Al,Cu.

19) Cho Na vaøo dd chöùa 2 muoái Al2(SO4)3 vaø CuSO4 thì thu ñöôïc khí A,dung dòch B vaø keát tuûa C. Nung keát tuûa ñöôïc chaát raén D. Cho H2 dö ñi qua D nung noùng thu ñöôïc chaát raén E goàm 2 chaát. Hoøa tan E vaøo dd HCl dö thì thaáy E tan ñöôïc 1 phaàn .Giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng .Xaùc ñònh A,B,C,D,E.

20) Hoøa tan A; vaøo dd HNO3 loõang thì thu ñöôïc dd A vaø khí Nitô. Theâm dd NaOH vaøo dd A Thaáy coù khí B thoaùt ra .Vieát pahaûn öùng xaûy ra.

21) A Cho 31,2g hoãn hôïp boät Al,Al2O3 taùc duïng vôùi dd NaOH dö ñöôïc 16,8 lít H2(0°C , 0,8atm). a) Tính soá g moãi chaát ban ñaàu . b) V dd NaOh 4M ñaõ duøng bieát ngöôøi ta ñaõ duøng dö 10ml

dung dòch.


trang 185

22) Moät hoãn hôïp goàm 3 kim loaïi Al,Cu,Fe.Neáu cho hoãn hôïp taùc duïng vôùi dd HCl dö thì thu ñöôïc 8,96lít khí (ñkc) vaø 9g chaát raén . Neáu cho hoãn hôïp naøy taùc duïng vôùi dd NaOH thì phaûi duøng heát 100ml dd NaOH 2M. Xaùc ñònh % khoái löôïng caùc kim loaïi trong hoãn hôïp.

23) 9g hoãn hôïp X goàm 3 chaát raén Mg,Al,Al2O3 taùc duïng vôùi dd NaOH dö sinh ra 7,84 lít khí. Neáu cuøng löôïng hoãn hôïp X naøy taùc duïng dd HCl dö sinh ra 7,84lít khí. Theå tích cho ñkc.Tính % khoái löôïng caùc chaát trong hoãn hôïp X.

24) 10,8g 1 kim loaïi hoùa trò 3 taùc duïng Clo dö cho 53,4g muoái . a) Xaùc ñònh teân kim loaïi. b) Cho 13,5g kim loaïi treân tan heát trong dd HCl 0,5M. Tính

VH2(ñkc) sinh ra vaø VddAxit caàn duøng . 25) Hoøa tan heát 10,8g hoãn hôïp goàm kim loaïi A(hoùa trò 2) vaø kim loaïi B

(hoùa trò 3) trong axit H2SO4 loõang thì thu ñöôïc 20,16 lít H2(ñkc) vaø dung dòch muoái (X).Cho bieát khoái löôïng nguyeân töû cuûa A vaø B coù tæ leä 1:3 , coøn tæ leä nA:nB=3:1 . Xaùc ñònh 2 kim loaïi A,B

ÑS: Be,Al. 26) Hoøa tan hoaøn toaøn moät mieáng kim loaïi Natri vaøo 500ml dung dòch

AlCl3 0,1M thì thaáy thoùat ra 3,36lít khí H2 ño ôû (ñkc).Tính noàng ñoä mol/l cuûa caùc chaát coù trong dung dòch thu ñöôïc sau phaûn öùng keát thuùc .(xem theå tích dung dòch khoâng ñoåi

ÑS: 0,3M ; 0,1M ; 0,2M. 27) Hoøa tan hoaøn toaøn 7,8gam hoãn hôïp Al- Mg vaøo dung dòch HCl

loõang ñöôïc 8,96 lít khí (ñkc) vaø dung dòch (A). a) Tính khoái löôïng moãi kim loaïi b) Cho töø töø dung dòch KOH 0,8M vaøo dung dòch (A) .Tính

theå tích dung dòch KOH toái thieåu caàn duøng ñeå ñöôïc khoái löôïng keát tuûa nhoû nhaát

c) Laáy 0,975g hoãn hôïp 2 kim loaïi treân coù tyû leä mol ôû treân cho taùc duïng CuSO4 dö . Loïc laáy chaát raén taïo thaønh taùc duïng HNO3 loõang. Tính theå tích khí(ñkc). ÑS: 5,4g ; 2,4g.


trang 186

28) Cho 34,2 g Al2(SO4)3taùc duïng vôùi 250 ml dd NaOH thu ñöôïc 7,8g keát tuûa.Xaùc ñònh noàng ñoä mol cuûa dd NaOH.

ÑS: 1,2M ; 2,8M. 29) Khi nung hh (A) goàm Al vaø Fe2O3 ñöôïc hoãn hôïp B vôùi hieäu suaát

phaûn öùng =100%.Chia B laøm hai phaàn baèng nhau Phaàn I : hoøa tan trong dung dòch H2SO4(l) thu ñöôïc 0,56lít khí ôû

(ñkc). Phaàn II: hoøa tan trong Ba(OH)2 dö thì thu ñöôïc chaát keát tuûa naëng

2,2g. a) Vieát phöông trình phaûn öùng. b) Xaùc ñònh khoái löôïng caùc chaát coù trong caùc hh A,B. c) Tính theå tích dung dòch KOH 0,2M caàn duøng ñeå hoøa tan hoãn

hôïp A. 30) Moät hoãn hôïp goàm Al ,Fe2O3. Ñem 46,75g hoãn hôïp thöïc hieän phaûn

öùng nhieät nhoâm ,hoãn hôïp sau phaûn öùng hoøa tan hoaøn toaøn vaøo dung dòch H2SO4 loõang dö ñöôïc 5,6lít khí (ñkc) vaø dòch A. Ñeå oxy hoùa hoaøn toaøn Fe2+ trong dung dòch A phaûi duøng 50ml dung dòch KMnO4 1M. Xaùc ñònh thaønh phaàn Al, Fe2O3 trong hoãn hôïp ban ñaàu .Hieäu suaát ñaït 100%. ÑS: 6,75g ; 40g.

31) Cho moät löôïng Kali taùc duïng vöøa ñuû vôùi 250ml dung dòch Al2(SO4)3 0,4M thì ñöôïc keát tuûa. Laáy keát tuûa ñem nung ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thì thu ñöôïc 5,1g chaát raén. Cho CO2 dö vaøo dung dòch coøn laïi thì thu ñöôïc theâm x g keát tuûa nöõa . a) Tính x g keát tuûa. b) Tính khoái löôïng Kali luùc ñaàu. ÑS: 27,3g Kali.

32) Cho 60ml dd NaOH 0,4M vaøo 40ml dd AlCl3 noàng ñoä CM.Haõy tính noàng ñoä M caùc chaát tan trong dd taïo thaønh (xem theå tích dd sau laø 100ml).

33) 16,2g kim loaïi hoùa trò 3 cho vaøo 5 lít dung dòch HNO3 0,5M(d=1,25g/ml). Sau phaûn öùng thu ñöôïc 5,6lít hoãn hôïp khí


trang 187

NO,N2. Troän hoãn hôïp khí naøy vôùi oxy vöø ñuû ,sau phaûn öùng thaáy theå tích khí baèng 5/6 toång theå tích cuûa hh khí ban ñaàu vaø oxi. a) Xaùc dònh teân kim loaïi . b) Tính C% dung dòch HNO3 sau phaûn öùng .

ÑS: Al ; 0,3%. 34) Nung noùng 2,16g kim loaïi X hoùa trò 3 trong khoâng khí ñöôïc hh raén

Y (X,X2,O3). Cho hoãn hôïp (Y) taùc duïng 10,87 ml dung dòch H2SO4 98% t°(d=1,84g/cm2) thu ñöôïc V lít SO2. Phaàn axit dö ñöôïc trung hoøa baèng 25 ml dung dòch NaOH 4M. a) Xaùc ñinh X. b) Tính theå tích SO2(ñkc). c) Tính % khoái löôïng hh sau khi nung.

ÑS: Al 0,672lít 18,67%. 35) 11,74g hoãn hôïp X goàm oxyt kim loaïi kieàm vaø oxyt kim loaïi kieàm

thoå taùc duïng HCl ñöôïc dung dòch A. ½ dd A coâ caïn, ñem ñieän phaân noùng chaûy ñöôïc 5,68g lít Clo ½ dd A coøn laïi taùc duïng dd Na2SO4dö ñöôïc 2,33g keát tuûa a) Tìm coâng thöùc phaân töû hai oxyt bieát raèng soá phaâ töû gam oxit

kim loaïi kieàm >72%. b) Caàn cho vaøo 5,87g hoãn hôïp X bao nhieâu gam K2O ñeå hoãn hôïp

thu ñöôïc vaøo 114g dung dòch Al2(SO4)3 10% ñöôïc keát tuûa cöïc ñaïi ? keát tuûa cöïc tieåu ?Tính keát tuûa thu ñöôïc ÑS: Na2O, BaO.

36) Hoøa tan hoãn hôïp thu ñöôïc khi nung boät Al vaø S baèng dung dòch HCl dö thaáy coøn laïi 0,32g chaát raén vaø thoaùt ra 1,008 lít hoãn hôïp khí(X) (ñkc). Cho khí(X) qua Pb (NO3)2 taïo thaønh 7,17g¯PbS. a) Tính soá gam Al vaø S tröôùc khi nung b) Tính theå tích dung dòch KMnO4 0,01M trong H2SO4 loõang caàn

duøng ,khi cho (X) qua dung dòch .Bieát phaûn öùng taïo thaønh ¯vaøng.

ÑS: 0,81g ; 1,28g.


trang 188

SAÉT VAØ HÔÏP CHAÁT

1. SAÉT VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

Fe laø chaát khöû, taïo hai saûn phaåm Fe -2e ¾®¾ Fe2+

Fe -3e ¾®¾ Fe3+

1. TAÙC DUÏNG VÔÙI PHI KIM (coù tính oxihoùa maïnh O2, Cl2, S…) Fe + S ¾®¾

ot FeS 3Fe + 2O2 ¾®¾

ot Fe3O4 (FeO.Fe2O3)

2Fe + 3Cl2 ¾®¾ot 2FeCl3

2. TAÙC DUÏNG VÔÙI AXIT (löu yù hai loaïi axit) AXIT KHOÂNG COÙ TÍNH OÂXIHOÙA MAÏNH (HCl, H2SO4 loaõng )

Fe + H2SO4 ¾®¾ot FeSO4 + H2

Fe + 2HCl ¾®¾ot FeCl2 + H2

Fe + 2H+ ¾®¾ot Fe2+ + H2

AXIT COÙ TÍNH OXIHOÙA MAÏNH (HNO3, H2SO4ñaëc)

Fe + 4HNO3 ¾®¾ot Fe(NO3)3 + NO + 2H2O

2Fe + 6H2SO4 (ñ) ¾®¾ot Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O

3. TAÙC DUÏNG VÔÙI MUOÁI cuûa kim loaïi ñöùng sau trong daõy ñieän hoùa Fe + CuSO4 ¾®¾

ot FeSO4 + Cu

Fe + 3Ag+ ¾®¾ot Fe3+ + 3Ag

4. TAÙC DUÏNG VÔÙI H2O taïo caùc saûn phaåm khaùc nhau phuï thuoäc vaøo nhieät ño

3Fe + 4H2O (hôi) ¾¾ ®¾£ C0570 Fe3O4 + 4H2

Chöông VII


trang 189

Fe + H2O (hôi) ¾¾ ®¾³ C0570 FeO + H2

4Fe + 6H2O + 3O2 ¾®¾ot 4Fe(OH) 3 ¯

5. HÔÏP CHAÁT SAÉT (II) (Muoái, Hidroxit, oxit) tính chaát hoùa hoïc chung cuûa hôïp chaát Fe (II) coù theå laø chaát oâxihoùa hay laø chaát khöû

Fe2+ - 1e ¾®¾ot Fe3+ (chaát khöû)

Fe2+ + 2e ¾®¾ot Fe0 (chaát oxihoùa)

2FeCl2 + Cl2 ¾®¾ 2FeCl3

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O ¾®¾ 4Fe(OH)3

3FeO + 10HNO3 ¾®¾ot 3Fe(NO3)2 + NO + 5H2O

FeO + 2HCl ¾®¾ FeCl2 + 2H2O

Fe(OH)2 + H2SO4 loaõng ¾®¾ FeSO4 + 2H2O

6. HÔÏP CHAÁT SAÉT (III) (Muoái, Hidroxit, oxit) tính chaát chung cuûa hôïp chaát Fe(III) laø chaát oâxihoùa

Fe3+ + 1e ¾®¾ Fe2+ Fe3+ + 3e ¾®¾ Fe Fe2O3 + 2Al ¾®¾

ot Al2O3 + 2Fe

Fe + 2FeCl3 ¾®¾ot 3FeCl2

Fe2O3 + 6HCl ¾®¾ot 2FeCl3 + 3H2O

Fe(OH)3 + 3HNO3 ¾®¾ot Fe(NO3)3 + 3H2O

7. ÑIEÀU CHEÁ MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT ÑIEÀU CHEÁ MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT Fe (II)

FeCl2 + 2NaOH ¾®¾ Fe(OH)2 ¯ + 2NaCl (keát tuûa maøu luïc nhaït)

Fe(OH)2 ¾®¾ot FeO + H2O (chaát raén maøu ñen khoâng tan trong nöôùc)

ÑIEÀU CHEÁ MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT Fe(III) FeCl3 + 3NaOH ¾®¾ Fe(OH)3¯ + 3NaCl

(keát tuûa naâu ñoû) 2Fe(OH)3 ¾®¾

ot Fe2O3 + 3H2O


trang 190

(chaát raén maøu naâu ñoû) 2Fe(OH)2 + ½ O2 ¾®¾

ot Fe2O3 + 2H2O

2. SAÛN XUAÁT GANG

1. SAÉT TRONG TÖÏ NHIEÂN coù trong thieân thaïch daïng töï do, hôïp chaát Fe daïng quaëng raát phong phuù (chieám 5% voû traùi ñaát)

QUAËNG HEMATIT Hematit ñoû, chöùa Fe2O3; Hematit naâu, chöùa Fe2O3.nH2O

QUAËNG MANHEÂTIT chöùa Fe3O4 QUAËNG XIÑEÂRIT chöùa FeCO3 QUAËNG PIRIT chöùa FeS2 Manhetit vaø Heâmatit coù giaù trò trong saûn xuaát gang

2. NGUYEÂN LIEÄU QUAËNG SAÉT chöùa > 30% Fe, khoâng chöùa hoaëc raát ít S, P THAN COÁC ñieàu cheá töø than môõ, than gaày CHAÁT CHAÛY nguyeân lieäu laãn SiO2, chaát chaûy laø CaCO3;

nguyeân lieäu laãn CaO, chaát chaûy laø SiO2

CaCO3 ¾®¾ot CaO + CO2

SiO2 + CaO ¾®¾ot CaSiO3

KHOÂNG KHÍ ñoát than coác, taïo chaát khöû CO vaø taïo nhieät ñoä cao caàn thieát. 3. NGUYEÂN TAÉC SAÛN XUAÁT GANG khöû oâxit saét theo sô ñoà sau

Fe2O3 ¾¾ ®¾0,tCO Fe3O4 ¾¾ ®¾

0,tCO FeO ¾¾ ®¾0,tCO Fe

4. NHÖÕNG PHAÛN ÖÙNG XAÛY RA PHAÛN ÖÙNG TAÏO CHAÁT KHÖÛ CO C + O2 ¾®¾

ot CO2 + Q (phaàn treân noài loø)

CO2 + C ¾®¾ot 2CO - Q

CO KHÖÛ Fe TRONG OXIT SAÉT Phaàn treân noài loø (4000C)


trang 191

3Fe2O3 + CO ¾®¾ot 2Fe3O4 + CO2

Phaàn giöõa noài loø (500 - 6000C) Fe3O4 + CO ¾®¾

ot 3FeO + CO2 Phaàn döôùi thaân loø (700 - 8000C) FeO + CO ¾®¾

ot Fe + CO2 ÔÛ ñaây cuõng xaûy ra phaûn öùng huûy CaCO3 thaønh CaO vaø phaûn

öùng taïo xæ CaSiO3. SÖÏ TAÏO THAØNH GANG saét raén töø thaân loø xuoáng phaàn buïng

loø (15000C), saét noùng chaûy hoøa tan moät phaàn C vaø löôïng nhoû Mn, Si... taïo thaønh gang. Gang noùng chaûy (d= 6,9 > xæ) chaûy xuoáng ñaùy noái loø. Xæ noåi treân maët gang baûo veä gang khoâng bò oxi hoùa bôûi khoâng khí. Sau 1 thôøi gian nhaát ñònh ngöôøi ta thaùo gang vaø xæ ra loø.

3. SAÛN XUAÁT THEÙP 1. NGUYEÂN LIEÄU SAÛN XUAÁT THEÙP

NGUYEÂN LIEÄU CHÍNH gang traéng hoaëc gang xaùm, saét theùp pheá lieäu.

KHOÂNG KHÍ hoaëc oxi ñeå ñoát NHIEÂN LIEÄU daàu madut hoaëc khí ñoát. CHAÁT CHAÛY Canxi oxit hoaëc Silic (IV) oxit.

2. NGUYEÂN TAÉC SAÛN XUAÁT THEÙP oxi hoùa caùc taïp chaát trong gang (Si, Mn, S, P, C) thaønh oxit, ta ñöôïc theùp 3. NHÖÕNG PHAÛN ÖÙNG CHÍNH

PHAÛN ÖÙNG TAÏO THEÙP Si + O2 ¾®¾

ot SiO2 2Mn + O2 ¾®¾

ot 2MnO

2C + O2 ¾®¾ot 2CO

S + O2 ¾®¾ot SO2


trang 192

4P + 5O2 ¾®¾ot 2P2O5

2Fe + O2 ¾®¾ot 2FeO

Ngöøng neùn khí vaøo loø, keát thuùc quaù trình, theâm vaøo gang giaøu Mn coù 2 muïc ñích

Mn khöû ion saét trong FeO thaønh saét FeO + Mn ¾®¾

ot Fe + MnO Taêng löôïng C trong saét noùng chaûy ñeå coù löôïng C nhö yù muoán PHAÛN ÖÙNG TAÏO XÆ 3CaO + P2O5 ¾®¾

ot Ca3(PO4)2

CaO + SiO2 ¾®¾ot CaSiO3

4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP LUYEÄN GANG THAØNH THEÙP PHÖÔNG PHAÙP BETXÔME (BESSEMER) loø chuyeån ñoäng

theo truïc ngang ñeå nhaän gang, roùt theùp vaøo. Neùn khoâng khí vôùi aùp suaát cao. Keát thuùc trong voøng 15 phuùt, qua 3 giai ñoaïn.

Öu ñieåm luyeän nhanh, giöõa 2 laàn luyeän theùp ngaén, 1 meû theùp = 30 - 60 taán; thieát bò ñôn giaûn, khoâng caàn nhieân lieäu, voán ñaàu tö khoâng lôùn.

Nhöôïc ñieåm gang thaønh theùp quaù nhanh, loaïi theùp khoâng nhö yù muoán; chaát löôïng khoâng cao, khoâng loaïi heát S trong gang, hoaø tan nitô, oxi => Theùp gioøn .

PHÖÔNG PHAÙP MACTANH (MARTIN) ñoát baèng daàu maduùt, t0 = 17000. Khí oxi, gæ saét Fe2O3 oxi hoùa caùc chaát trong gang

Fe2O3 + 3C ¾®¾ot 2Fe + 3CO

Öu ñieåm taän duïng ñöôïc pheá lieäu, luyeän theùp chaát löôïng cao, nhö yù muoán, 1 meû = 100 - 200 taán.

Nhöôïc ñieåm hao nhieân lieäu, thôøi daøi khaù daøi. PHÖÔNG PHAÙP LOØ ÑIE ÄN nhieät ñoä ñieän cao, deã ñieàu chænh. Öu ñieåm luyeän theùp ñaëc bieät, coù nhöõng kim loaïi khoù noùng chaûy

(W, Mo,..khoâng chöùa taïp chaát coù haïi (S, P, ...). Nhöôïc ñieåm dung tích nhoû, khoái löôïng meû theùp khoâng lôùn .


trang 193


1) Cho bieát soá thöù töï nguyeân toá cuûa Fe laø 26. Vieát caáu hình electron

cuûa Fe,Fe2+,Fe3+.Haõy xaùc ñònh soá thöù töï chu kyø vaø phaân nhoùm cuûa Fe döïa vaøo caáu hình electron. Caùc oxit cuûa Fe maøu gi? Vieát phöông trình phaûn öùng taïo thaønh caùc oxit ñoù töø Fe(OH)2.

2) Tính chaát hoùa hoïc cô baûn cuûa saét laø gì? Nguyeân nhaân ? Daãn ra caùc phaûn öùng hoùa hoïc ñeå minh hoïa.

3) So saùnh tính khöû cuûa nhoâm vaø saét , daãn ra 2 phaûn öùng hoùa hoïc ñeå minh hoïa.

4) Ngaâm moät caây ñinh saét saïch trong dd goàm muoái saét II vaø muoái saét III.Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra (neáu coù).

5) Töø Fe haõy vieát 3 phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc ñieàu cheá tröïc tieáp FeSO4.

6) Töø saét (III) clorua haõy vieát moät phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc ñieàu cheá tröïc tieáp (II) clorua vaø moät phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc ñieàu cheá tröïc tieáp saét (II) clorua thaønh saét (III) clorua.

7) Ñoát noùng moät ít boät saét trong bình ñöïng khí oxi, sau ñoù ñeå nguoäi vaø cho vaøo bình moät löôïng dung dòch HCl (dö). Vieát phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc coù theå xaûy ra.

8) Tính chaát hoùa hoïc chung cuûa hôïp chaát saét (II) laø gi? Daãn ra nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc ñeå chöùng minh cho ñieàu ñaõ khaúng ñònh.

9) Tính chaát hoùa hoïc chung cuûa hôïp saét (III) laø gì? Daãn ra nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc ñeå chöùng minh cho ñieàu ñaõ khaúng ñònh.

10) Haõy daãn ra phaûn öùng hoùa hoïc ñaå chöùng minh raèng : a) Fe coù theå bò oxi hoùa thaønh ion FE2+ vaø ion Fe3+. b) Hôïp chaát saét (II) coù theå bò oxi hoùa thaønh hôïp chaát saét (III). c) Hôïp chaát saét (III) coù theå bò khöû thaønh hôïp chaát saét (II). d) Hôïp chaát saét (II) coù theå bò khöû thaønh saét töï do. e) Hôïp chaát saét (III) coù thaå bò khöû thaønh saét töï do.


trang 194

11) Hoøan thaønh caùc phöông trình hoùa hoïc sau ñaây(ghi ñieàu kieän neáu coù) a) Fe+….. ®FeCl3. b) Fe +.. ®FeCl2 +.. c) FeCl +.. ®.. + NaCl. d) .. + O2+H2O ®Fe(OH)3. e) .. ®Fe2O3 + H2O. f) Fe2O3 + .. ®Fe + .. g) FeCl + .. ®Fe(NO3)3 +……..

12) Coù 3 dd muoái sau : NaCl, CuCl2, FeCl3. Trình baøy phöông phaùp hoùa hoïc ñieàu cheá kim loaïi töø moãi dd. Vieát phaûn öùng.

13) Cho dd NaOH dö vaøo dd goàm : AlCl3 vaø FeCl3 ta ñöôïc keát tuûa A, dd B. Nung keát tuûa A ñöôïc 1 chaát raén maøu ñoû. Thoåi CO2 vaøo dd B ta ñöôïc keát tuûa C. Vieát phöông trình phaûn öùng.

14) Cho moät hoån hôïp goàm: Fe, Cu, Al, Mg. Vieát phaûn öùng xaûy ra khi: a) Cho hoån hôïp treân taùc duïng dd HCl dö b) Cho hoån hôïp treân taùc duïng dd NaOH dö c) Cho hoån hôïp treân taùc duïng dd Cu(NO3)2 dö

15) Boå tuùc chuoåi phaûn öùng: a) Fe( noùng ñoû) + O2 A b) A + HCl B + C + H2O c) B + NaOH D + G d) C + NaOH E + G e) B + Cl2 C f) D F + H2O g) F + HNO3 K+ H2O + j ( hoùa naâu ngoaøi khoâng khí ) h) E M+ H2 O i) M + HNO3 K+ H2O Vieát 1 phaûn öùng hoùa hoïc ñeå chuyeån D thaønh E

16) Cho moät hoån hôïp goàm Mg, Fe vaøo dd goàm Cu(NO3)2 vaø AgNO3. Laéc kyõ, khi phaûn öùng xong ñöôïc hoån hôïp raén goàm 3 kim loaïi vaø dd goàm 2 muoái. Cho bieát caùch taùch töøng kim loaïi ra khoûi hoån hôïp vaø töøng muoái ra khoûi dd.


trang 195

17) Phaân bieät caùc loï maát nhaõn sau baèng phöông phaùp hoùa hoïc a) Al, Fe, Ag b) Al2O3, Na2O, Fe2O3, Fe3O4, MgO c) NaCl, MgCl2 , FeCl3, FeCl2, AlCl3,NH4Cl

18) Baèng phaûn öùng hoùa hoïc nhaän bieát 3 goùi boät sau : a) Goùi 1 : Fe + FeO b) Goùi 2 : Fe + Fe2O3 c) Goùi 3 : FeO + Fe2O3

19) Coù hoåp hôïp boät kim loaïi Fe, Ag, Cu, Al a) Duøng nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc naøo coù theå chöùng minh ñöôïc

raèng trong hoåp hôïp coù maët nhöõng kim loaïi treân ? b) Vieát nhöõng PT phaûn öùng hoùa hoïc naøo coù theå duøng ñeå taùch rieâng

moãi kim loaïi ra khoûi hoåp hôïp ? 20) Vieát phöông trình phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn (neáu

coù) khi troän laãn töøng caëp dd nhöõng muoái sau : Ba(NO3)2, Na2 CO3, MgCl2, FeSO4.

21) Coù 5 dd rieâng bieät sau : Haõy nhaän bieát dd baèng phöông phaùp hoùa hoïc vôùi ñieàu kieän chæ ñöôïc duøng kim loaïi ñeå nhaän bieát : HCl, HNO3 ñaëc, NaNO3, NaOH, AgNO3.

22) Haõy cho bieát hieän töôïng quan saùt ñöôïc, giaûi thích theo moái quan heä veá soá mol caùc chaát taùc duïng, vieát PT phaûn öùng hoùa hoïc vaù cho bieát phaûn öùng naøo laø oxi hoùa khöû trong nhöõng thí nghieäm sau : a) Cho doøng khí CO2 lieân tuïc ñi qua coác ñöïng dd Ca(OH)2. b) Cho daàn daàn dd NaOH dö vaøo coác ñöïng dd AlCl3. c) Cho daàn daàn dd HCl loaõng ñeán dö vaøo coác ñöïng dd NaAlO2. d) Nhoû daàn daàn dd KmnO4+ ñeán dö vaøo coác ñöïng dd hoån hôïp

FeSO4 vaø H2SO4. 23) Coù 3 dd : FeCl2(I), dd Br(II), dd NaOH(III)

a) Cho (II) vaøo (III) b) Cho (I) vaøo (III), coù maët cuûa khoâng khí. Vieát caùc phaûn öùng xaûy ra.


trang 196

24) Cho (II) vaøo (I), roài cho tieáp (III) vaøo coù hieän töôïng gì xaûy ra? Vieát PT phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ioân thu goïn. Cho bieát phaûn öùng naøo laø phaûn öùng oxi hoùa khöû, phaûn öùng naøo laø phaûn öùng trao ñoåi.

25) Töø nguyeân lieäu pyrit saét, muoái aên, H2O Vieát pt ñieàu cheá Na2SO4, Fe(OH)3, Fe2(SO4)3.

26) Cho hoån hôïp goàm : KCl, AlCl3, FeCl3 laøm theá naøo taùch chuùng ra khoûi chuùng ?

27) Moät hoån hôïp goàm 3 kim loaïi Al, Cu, Fe. Baèng phaûn öùng hoùa hoïc ñieàu cheá Al(OH)3, Cu(OH)2, Fe(OH)3 rieâng leû. Töø caùc hiñroxit naøyñieàu cheá trôû laïi kim loaïi töông öùng.

28) Taùch töøng oxit ra khoûi hoån hôïp goàm CuO, Al2O3, Fe2O3. 29) Trong dd A coù ñoàng thôøi caùc cation sau : K+, Ag+, Fe2+ vaø Ba2+..

a) Trong dd A chæ chöùa moät loaïi anion. Ñoùlaø anion naøo? b) Haõy taùch rieâng moãi dd chæ chöùa moät cation kim loaïi vaø vieát caùc

pt phaûn öùng ñaõ duøng. 30) Haõy so saùnh thaønh phaàn ñònh tính vaø ñònh löôïng caùc nguyeân toá hoùa

hoïc coù trong gan vaø theùp. 31) So saùnh tp hoaù hoïc cuûa theùp thöøông( theùp cacbon ) vaø theùp ñaëc

bieät. Giôùi thieäu moät soá theùp ñaëc bieät vaø öùng duïng cuûa moãi loaïi. 32) Haõy giôùi ghieäu moät soá nguyeân lieäu chính duøng ñeå saûn xuaát gang vaø

phaâhn tích vai troø cuûa nhöõng nguyeân lieäu naøy. 33) Nguyeân taéc saûn xuaát gang laø gì? Trình baøy nhöõng phaûn öùng hoùa

hoïc xaûy ra trong quaù trình saûn xuaát gang töø quaëng heâmatit. 34) Haõy trình baûy nhöõng phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra trong quaù trình lyeän

gang thaønh theùp. 35) Trình baøy nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm chính cuûa pp luyeän theùp baèng

a) Loø Betxôme b) Loø Mactanh c) Loø ñieän

36) 11.2g kim loaïi A tan hoaøn toaøn vaøo 1 lít dd H2SO4 0.5M, thi thu ñöôïc 4.48 lít khí H2 (ñkc) vaø dd B. Xaùc ñònh teân kim loaïi A vaø CM dd B ÑS : Fe


trang 197

37) Coù hoåp hôïp goàm boät caùc kim loaïi nhoâm vaø saét. Neáu cho a gam hoån hôïp naøt taùc duïng vôùi dd NaOH dö, ngöôøi ta thu ñöôïc moät theå tích khí hiñro ñuùng baèng theå tích cuûa 9.6 gam khí oxi ( do cuøng ñk nhieät ñoä vaø aùp suaát ). Neáu cho a gam hoån hôïp treân taùc duïng vôùi dd HCl dö, phaûn öng xong thu ñöôïc 8.96 lít hiñro (ñkc). a) Vieát caùc pt phaûn öùng xaûy ra b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa a gam ñaõ duøng ÑS: 11 gam

38) Coù hoånhôïp Fe vaø Fe2O3. Ngöôøi ta laøm nhöõng thí nghieäm sau: Thí nghieäm 1 : Cho moät löôïng khí Co ñi qua a gam hoån hôïp ôû nhieät

ñoä cao, thu ñöôïc 11.2 gam saét. Thí nghieäm 2 : Ngaâm a gam hoån hôïp trong dd HCl, phaûn öùng xong

thu ñöôïc 2.24 lít khí hidro (ñkc) a) Vieát caùc pt phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra trong nhöõng thí nghieäm. b) Tính % theo khoái löôïng cuûa moãi chaát trong hoån hôïp ñaàu.

39) Coù hoån hôïp boät caùc chaát : Fe, Al, Al2O3. Neáu ngaâm16.1g hoån hôïp naøytrong dd NaOH dö, thu ñöôïc 6.72 lít hidro(ñkc) vaø moät chaát raén. Loïc laáy chaát raén. Ñeå hoøa tan vöø ñuû löôïng chaát raén naøycaán duøng 100ml dd HCl 2M. a) Vieát pt phaûn öùng xaûy ra b) Tính tp % theo khoái löôïng cuûa moãi chaát trong hoån hôïp.

40) Hoøa tan 10g hoån hôïp boät Fe vaø Fe2O3 baèng moät löôïng dd HCl vöøa ñuû, thu ñöôïc 1.12 lít khí hidro(ñkc) vaø dd A. a) Vieát pt phaûn öùng b) Tính % theo khoái löôïng cuûa moãi chaát trong hoån hôïp c) Cho dd A taùc duïng vôùi dd NaOH dö. Laáy keát tuûa thu ñöôïc ñem

nung trong khoâng khí ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi, ñöôïc chaát raén. Haõy xaùc ñònh khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc

ÑS : 11.2g 41) Moät hoån hôïp Cu vaø Fe taùc duïng dd HNO3 loaõng dö cho 0.896 lít NO

(ñkc) Cuõng laáy löôïng hoãn hôïp naøy cho taùc duïng dd HCl dö sinh ra 0.448 lít khí (ñkc).Tính % khoái löôïng kim loaïi trong hoãn hôïp.


trang 198

42) ho 20 hoãn hôïp AlCl3 vaø FeCl3 taùc duïng vôùi löôïng thöøa NaOH. Loïc ñeå taùch rieâng keát tuûa roài nung noùng ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi ñöôïc 8 g chaát raén. Tính % khoái löôïng moãi muoái trong hoãn hôïp ban ñaàu ÑS : AlCl3: 18.75%; FeCl3 : 81.25%.

43) Cho 4.72g hoãn hôïp boät caùc chaát: Fe, FeO, Fe2O3 taùc duïng vôùi CO dö ôû nhieät ñoä cao. Phaûn öùng xong thu ñöôïc 3.92g Fe. Neáu ngaâm cuõng löôïng hoån hoäp caùc chaát treân vôùi dd CuSO4 dö, phaûn öùng xong khoái löôïng chaát raén thu ñöïôc laø 4.96g. Haõy xaùc ñònh khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ñaõ duøng. ÑS : 1.68g Fe, 1.6g Fe2O3, 1.44g FeO

44) Moät goãn hôïp goàm boät caùc kim loaïi Fe vaø Fe2O3. Neáu cho löôïng khí CO (dö) ñi qua a gam hoãn hôïp treân ôû nhieät ñoä cao, Phaûn öùng xong ngöôøi ta thu ñöôïc 11.2g Fe. Neáu ngaâm a gam hoãn hôïp treân trong dd CuSO4

( dö), phaûn öùng xong ngöôøi ta thu ñöôïc chaát raén coù khoái löôïng taêng theâm 0.8g. a) Vieát pt phaûn öùng b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa a gam

45) Hoøa tan a gam FeSO4 . 7H2O trong nöôùc, ñöôïc 300 ml dd. Theâm H2SO4 vaøo 20ml dd treân, dd hoãn hôïp naøy laøm maát maøu 30ml dd KMnO4 0,1M. Haõy xaùc ñònh khoái löôïng cuûa a gam FeSO4.7H2O ñaõ duøng. ÑS : 62.55g

46) Hoøa tan moät ñinh theùp coù khoái löôïng 1.14g trong dd H2SO4 loaõng, dö. Loïc boû phaàn khoâng tan, ñöôïc dd A. Theâm daàn daàn dd KmnO4 0.1M vaøo dd A cho ñe71n khi dd naøy coù maøu hoàng, luùc naøy theå tích dd KmnO4 ñaõ duøng heát 40ml. a) Haõy cho bieát dd A goàm nhöõng chaát naøo. b) Xaùc ñònh TP % cuûa saét coù trong dd theùp. Giaû söû raèng chæ coù saét

trong ñinh theùp tan trong dd H2SO4 loaõng ÑS : 98.2 %

47) Cho 15.6 Kali vaøo 200dd chöùa Fe2(SO4)3 4% vaø Al2(SO4)3 6.84%. Sau phaûn öùng ngöôøi ta taùch keát tuûa ra vaø nung ñeán khoái löôïng


trang 199

khoâng ñoåi. Tính khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc sau khi nung vaø noàng ñoä % cuûa caùc muoái taïo thaønh trong dd. ÑS : 2.04g, 3.2g,15.1%, 1.9%.

48) Cho moät dd coù hoøa tan 16.8g NaOH taùc duïng vôùi dd coù hoøa tan 8g Fe2(SO4)3, sau ñoù laïi theâm vaøo hoãn hôïp dd treân 13.68g Al2(SO4)3. Töø nhöõng phaûn öùng naøy ngöôøi ta thu ñöôïc keát tuûa vaø dd A. Loïc vaø nung keát tuûa, ñöôïc chaát raén B. Dung dòch A ñöôïc pha loaõng thaønh 500ml. a) Vieát caùc pt phaûn öùng hoùa hoïc b) Xaùc ñònh thaønh phaàn ñònh tính vaø ñònh löôïng cuûa chaát raén B. c) Xaùc ñònh noàng ñoä mol/l cuûa moãi chaát trong dd A.

49) Cho saûn phaåm taïo thaønh khi nung hoãn hôïp 5.6g boät Fe vôùi 1.6g boät löu huyønh vaøo 500ml dd HCl thì ñöôïc hoãn hôïp khí bay ra vaø dd A. Hieäu suaát phaûn öùng laø 100%. a) Tính tæ khoái hoãn hôïp khí ñoái vôùi khoâng khí? b) Ñeå trung hoøa HCl coøn dö trong dd A ta phaûi duøng 125ml dd

NaOH 0.1M. Tính noàng ñoä mlo/l dd HCL ñaõ duøng? ÑS: d= 18/29 ; Cm= 0.425

50) Moät hôïp kim goàm Fe, Al, Mg chia thaønh 2 phaàn baèng nhau. 51) Phaàn 1 : Taùc duïng dd HCl dö ñöôïc 5.6lít H2(ñkc) 52) Phaàn 2 : Taùc duïng vöøa ñuû 6.16lít khí clo (ñkc), saûn phaåm taïo thaønh

cho vaøo dd KOH dö. Loïc keát tuûa thu ñöôïc ñem nung noùng ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thu ñöôïc 6g a) Vieát caùc pt phaûn öùng b) Tính khoái löôïng hôïp kim vaø % moãi kim loaïi trong hôïp kim ñoù. ÑS : 13.4g; 41.79%; 40.29%; 17.92%

53) Cho moät luoàng khí CO ñi qua oáng ñöïng 15g quaëng hematit. Sai khi keát thuùc phaûn öùng, laáy chaát raén ra, taùc duïng H2SO4 loaõng thu ñöôïc 3.36 lít khí (ñkc). a) Tính % löôïng Fe2SO4 trong quaëng b) Caàn duøng bao nhieâu taán quaëng treân ñeå saûn xuaát ra moät taán

gang chöùa 4% Cacbon (caùc taïp chaát khaùc khoâng ñaùng keå) ÑS: 80%


trang 200

54) Caàn bao nhieâ taán quaëng manheâtit chöùa 80% Fe3O4 ñeå coù theå luyeän ñöôïc 800 taán gang coù haøm löôïng saét laø 95%. Bieát raèng trong quaù trình saûn xuaát, löôïng saét bò hao huït laø 1 %.

55) 17.6g 1 saét oxit nghieàn thaønh boät, ñem nung noùnh trong oáng söù coù khí Co ñi qua, sau phaûn öùng keát thuùc thaáy khoái löôïng cuûa oáng giaûm ñi 5.28g. a) Tìm coâng thöùc cuûa saét oxit b) Khí ra khoûi oáng daãn vaøo bình ñöïng dd NaOH 20%(d=1.2).Tính

theå tích dd NaOH toái thieåu caàn duøng ñeå haáp thuï heát khí treân. ÑS: Fe2O3

56) Khöû a gam moät oxit saét baèng CO ôû nhieät ñoä cao, thu ñöôïc 0.84g saét vaø 0.88g CO2. a) Xaùc ñònh coâng thöùc Saét Oxit ñaõ duøng b) Tính theå tích dd HCl 2M caàn ñeå hoøa tan heát a gam saét oxit treân. ÑS: a= Fe3O4 ; b. 20ml

57) Sau khi thöïc hieän phaûn öùng nhieät nhoâm giöõa Al vaø saét oxít ta thu ñöôïc 104.7g chaát raén. Neáu laáy chaát raén naøy taùc duïng vôùi dd NaOH dö ñöôïc 50.4g chaát raén vaø 16.8 lít khí(ñkc). Giaû söû hieäu suaát ñaït 100%. Tìm coâng thöùc cuûa saét oxít. ÑS: Fe3O4

58) Ñeå khöû hoaøn toaøn 6.4g oxít kim loaïi caán duøng heát 2.688 lít

H2(ñkc). Ñem toaøn boä kim loaïi thu ñöôïc sau phaûn öùng hoøa tan hoaøn toaøn vaøo dd HCl thì thaáy thoaùt ra 1.792 lít khí H2 (ñkc). a) Xaùc ñònh coâng thöùc oxít kim loaïi treân. b) Tính Vdd H2SO4 0.2M caàn duøng ñeå taùc duïng heát löôïng oxít

kim loaïi treân. ÑS: Fe2O3

59) Cho 150ml dd goàm H2SO4 0.8M vaø HCl 1.2M. Cho 15g hoãn hôïp 3 kim loaïi Fe, Mg, Zn vaøo dd ñoù, khi phaûn öùng hoaøn toaøn coâ caïn ñöôïc chaát raén A, khí B. a) Tính khoái löôïng chaát raén A.


trang 201

b) Laáy löôïng B treân, daãn vaøo oáng ñöïng 24g CuO nung noùng, Phaûn öùng hoaøn toaøn, trong oáng coù X gam chaát raén ñoù.

ÑS: ma = 32.91g 60) Troän m gam boät Fe vaø P gam boät S, nung ôû nhieät ñoä cao( khoâng

co oxi) ñöïoc hoãn hôïp X. Hoøa tan X baèng dd HCl dö ñöôïc 0.8g chaát raén B, dd C vaø khí D, tyû khoái D ñoái vôùi H2 laø 9. Cho D vaøo dd CuCl2 dö ñöôïc CuCl2 dö ñöôïc 9.6g keát tuûa ñen. a) Tính khoái luôïng m, P. b) Cho dd C taùc duïng NaOH dö coù maët khoâng khí laáy keát tuûa,

nung ôû nhieät ñoä cao. Tính khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc. ÑS: m = 11.2g, p = 4g, mchaát raén = 16g.

61) Hoøa tan 8.08g hoãn hôïp boät goàm Fe vaø FexOy trong dd HCl dö thu ñöôïc 0.489 lít khí ( 25o C, 1 at). Cho dd thu ñöôïc taùc duïng vôùi dd KOH dö ñun trong khoâng khí, loïc keát tuûa vaø nung ôû to cao ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi ñöôïc 8.8g saûn phaåm. a) Tính % khoái löôïng caùc chaát trong hoãn hôïp ñaàu. b) Coâng thöùc cuûa oxít saét. ÑS: 13.86% ; 86.14% FexOy ; Fe3O4

62) 6. Hoøa tan hoaøn toaøn 8.32g hoãn hôïp X goàm : (MgCO3, FeCO3) vaøo 64ml dd HCl ( d = 1.05g/ml ) thì thu ñöôïc dd Y vaø 1.792 lít Co2 (ñkc). Nhoû dd AgNO3 vaøo phaân nöõa dd (Y) thì thu ñöôïc 14.35g traéng. a) Tính khoái löôïng moãi muoái trong hoãn hôïp X. b) Tính C% dd HCl ban ñaàu. c) Tính C% caùc chaát trong dd Y d) Cho 11.7g kim loaïi kieàm R vaøo dd Y thì thaáy tan heát, thu

ñöôïc Mg vaø ñöôïc dd Z, loïc keát tuûa vaø dd (Z) trung hoøa vöøa ñuùng vôùi 100ml dd H2SO4 0.5M. Xaùc ñònh kim loaïi R? Tính khoái löôïng Mg

ÑS: mMgCO3 = 2.52g ; mRCO3 = 5.8g, C% dd HCl = 10.86, Kali 6.24g 63) Moät Hoãn hôïp A (Al, FE, Cu) chia laøm 2 phaàn baèng nhau:


trang 202

Phaàn I : Taùc duïng vöøa ñuû 200ml dd KOH 0.2M cho dd (B), raén (C), khí (D)

Phaàn II : Taùc duïng vôùi 200ml dd H2SO4 0.505M. Cho dd (E), raén (F) vaø 2.24 lít khí (D) (ñkc). Ñem nung (F) ngoaøi khoâng khí thu ñöôïc 1.6 chaát raén(H).

a) Vieát nhöõng pt phaûn öùng. Xaùc ñònh B, C, D, E, F, H. Goi teân. b) Tính TP% moãi kim loaïi trong hoãn hôïp A. c) Tính CM dd (B) vaø Cm dd (E). Xaùc ñònh pH cuûa dd (E). ÑS: 23.48%, 48.7%, 27.82%, 0.2M, 0.1M, 0.2M, 0.005M, pH = 2.

64) Hoøa tan hoaøn toøan 5.6 boät Fe vaøo 125ml ddHCl 2M. Cho luoàng khí Clo vaøo dd nhaän ñöôïc vaø nung noùng ñöôïc dd (X). Theâm dd KOH vaøo dd (X) ñeán dö, ta ñöôïc moät hoãn hôïp keát tuûa. Nung keát tuûa ngoøai khoâng khí ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi ñöôïc chaát raén coù khoái löôïng giaûm 15.12% so vôùi khoái löôïng keát tuûa ban ñaàu. Tính noàng ñoä mol/l caùc chaát trong dd (X). ÑS: 0.6M; 0.2M; 0.4M

65) A laø quaëng Hematit chöùa 60% Fe2O3. B laø quaëng Manhetit chöùa 69.6% Fe3O4

a) Töø 1 taán quaëng A, 1 taán quaëng B coù theå ñieàu cheá ñöôïc bao nhieâu taán saét.

b) Caàn troän A, B theo tyû leä khoái löôïng theá naøo ñeå ñöôïc quaëng C maø töø 1 taán quaêïng C ñieàu cheá ñöôïc 0.5 taán gang chöùa 4% cacbon.

c) Caàn duøng bao nhieâu taán Fe2O3 ñeå cho vaøo 1 taán gang treân ñeå ñeå ñöôïc theùp chöùa 1% Cacbon, bieát raèng Fe2O3 taùc duïng Cacbon theo pt : Fe2O3 + 3C = 2Fe + 3CO

ÑS: a. 0.425 taán, 0.505 taán; Tæ leä 2:5; 0.13 taán


trang 203


1) Neâu ñaëc ñieåm chung veà caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi ? Töø ñoù suy

ra tính chaát hoùa hoïc chung cuûa kim loaïi laø gì ? 2) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng (ghi roõ ñieàu kieän phaûn öùng) theo

daõy bieán hoùa sau : Al2O3 ¦ NaAlO3 ¦ Al(OH) 3 ¦ Al2O3 ¦ Al Al Fe ¦ Fe2(SO4)3 ¦ Fe(OH)3 ¦ Fe2O3 ¦ Fe

3) Cho töøng kim loaïi Na, Al, Fe laàn löôït vaøo caùc dung dòch sau

CuSO4 , AlCl3. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra neâu caùc ñieàu kieän caàn thieát .

4) Haõy neâu toùm taét caùc tính chaát vaät lyù quan troïng cuûa Cu kim loaïi ? Nhöõng tính chaát ñoù lieân quan nhö theá naøo vôùi lieân keát hoùa hoïc trong maïng tinh theå kim loaïi Cu ?

5) Cho moät maãu Na vaøo moät dung dòch coù chöùa Fe2(SO4)3 vaø CuSO4 thu ñöôïc khí A, dung dòch B keát tuûa C. Nung keát tuûa C thu ñöôïc chaát raén D, cho H2 dö ñi qua D nung noùng (giaû thieát phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn ) thu ñöôïc chaát raén E, Hoøa tan E trong dung dòch HCl dö thì E chæ tan ñöôïc moät phaàn, giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng.

6) Haõy neâu tính chaát hoùa hoïc chung cuûa kim loaïi. Vieát phöông trình toång quaùt.

7) Hoaøn thaønh caùc phöông trình phaûn öùng sau a) K + dd NaOH b) Cu + dd FeCl3 c) Ba + dd Na2SO4 d) Zn + dd Ni(NO3)2 e) Na + dd ZnCl2


trang 204

8) Haõy saép xeáp theo chieàu giaûm tính khöû vaø chieàu taêng tính oxi hoùa cuûa caùc nguyeân töû vaø ion trong hai daõy sau : a) Daõy 1 Fe, Fe2+, Fe3+ ; Zn, Zn2+ ; Ni, Ni2+ ; H, H+ ; Hg, Hg2+

; Ag, Ag+ b) Daõy 2 Cl, Cl– ; Br, Br – ; F, F – ; I, I–

9) Vieát caáu hình electron cuûa Mg vaø cuûa caùc ion maø Mg coù theå taïo ra. Bieát trong baûng heä thoáng tuaàn hoaøn Mg coù soá thöù töï 12 vaø nguyeân töû löôïng laø 24 ñ.v.C.

10) So saùnh söï gioáng nhau vaøkhaùc nhau veà caáu taïo vaø tính chaát hoùa hoïc cô baûn cuûa nguyeân töû Mg vaø ion Mg2+.

11) Töø vò trí cuûa Mg vaø Cu trong daõy ñieän hoùa cuûa kim loaïi . Haõy so saùnh tính chaát hoùa hoïc cuûa caëp oxi hoùa khöû Mg2+/Mg vaø Cu2+/Cu . Vieát phöông trình phaûn öùng ñeå minh hoïa.

12) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ( neáu coù) a) Khi cho laàn löôït Mg vaø MgCl2 taùc duïng vôùi caùc dung dòch

NaOH, HCl, CuSO4. b) Khi cho Al laàn löôït taùc duïng vôùi caùc dung dòch NaOH , H2SO4

loaõng , HNO3 loaõng (giaûi phoùng khí N2O) 13) Nguyeân töû Na vaø ion Na+ gioáng nhau vaø khaùc nhau choã naøo veà caáu

taïo vaø veà tính chaát hoùa hoïc cô baûn ? 14) Vieát phöông trình phaûn öùng khi cho Mg vaø ion Mg2+ laàn löôït taùc

duïng vôùi dung dòch KOH , HCl, CuSO4. 15) Vai troø cuûa kim loaïi vaø ion kim loaïi trong phaûn öùng oxi hoùa khöû.

Cho ví duï. 16) Haõy neâu nhöõng ñieàu kieän ñeå cho moät kim loaïi A coù theå ñaåy moät

kim loaïi B ra khoûi dung dòch muoái B ? Laáy thí duï ñeå minh hoïa . 17) Vieát caáu hình electron vaø sô ñoà phaân boá cuûa electron theo obitan

cuûa Ca vaø Ca2+. Töø ñoù haõy cho bieát vò trí cuûa Ca trong baûng tuaàn hoaøn (chu kì, nhoùm)

18) Haõy giaûi thích tính oxi hoùa khöû cuûa Ca vaø Ca2+ khi tham gia phaûn öùng hoùa hoïc. Vieát phöông trình phaûn öùng ion hoùa ñeå minh hoïa.

19) Haõy keå 4 loaïi hôïp chaát (teân vaø coâng thöùc) coù saün trong töï nhieân cuûa Ca.


trang 205

20) Nhoâm vaø saét , nguyeân toá naøo laø kim loaïi maïnh hôn? Haõy laáy 2 ví duï vaø vieát phöông trình phaûn öùng minh hoïa.

21) Vieát phöông trình phaûn öùng giöõa Al nguyeân chaát vaø nhoâm bò phuû moät lôùp moûng nhoâm oxit vôùi caùc chaát sau H2O, dd NaOH, dd NaCl, dd CuCl2 (caùc dung dòch naøy ñeàu laáy nöôùc laøm dung moâi).

22) Phöông phaùp nhieät nhoâm laø gì ? ÖÙng duïng cuûa phöông phaùp ñoù ? 23) Nhoâm nguyeân chaát coù phaûn öùng vôùi nöôùc khoâng ? Taïi sao ? Neáu

cho moät maåu nhoâm nguyeân chaát vaøo trong moät oáng nghieäm döïng nöôùc, sau ñoù nhoû töø töø NaOH vaøo oáng nghieäm ñoù thì coù hieän töôïng gì ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

24) Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra vaø neâu roõ chaát khöû, chaát oxi hoùa khi cho nhoâm nguyeân chaát trong dung dòch NaOH.

25) Cho 3 mieáng nhoâm kim loaïi vaøo 3 coác ñöïng dung dòch axít HNO3 coù noàng ñoä khaùc nhau a) ÔÛ coác thöù 1 coù khí khoâng maøu bay ra vaø hoùa naâu trong khoâng

khí. b) ÔÛ coác thöø thaáy bay ra moät khí khoâng maøu khoâng muøi, khoâng

chaùy, hôi nheï hôn khoâng khí. c) ÔÛ coác thöù 3 khoâng thaáy khí thoaùt ra, nhöng laáy dung dòch sau

khi nhoâm tan heát taùc duïng vôùi NaOH dö thaáy thoaùt ra khí muøi khai. i) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ion.

26) Ñem ñoát boät Fe trong khoâng khí thu ñöôïc hôïp chaát A hoøa tan A trong axít HCl dö ñöôïc dung dòch B. Cho dung dòch NaOH dö vaøo dung dòch B roài ñun trong khoâng khí cho phaûn öùng thöïc hieän hoaøn toaøn . Loïc keát tuûa , ñem nung keát tuûa ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi . Vieát phöông trình phaûn öùng ñaõ xaûy ra.

27) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng cuûa boät ñoàng vôùi dung dòch FeCl3 dung dòch AgNO3

28) Haõy neâu nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau veà caùc quaù trình hoùa hoïc khi cho Ni tan trong dung dòch H2SO4 loaõng vaø khi ñieän phaân dung dòch H2SO4 loaõng .

29) Trình baøy caáu hình eletron cuûa Cr.


trang 206

30) Haõy cho bieát tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng cuûa muoái croâm (II), muoái crom (III), muoái croâm (IV) vaø daãn ra caùc phaûn öùng hoùa hoïc ñeå minh hoïa.

31) Cho NaOH dö vaøo dung dòch (NH4)2Cr2O7 roài ñun noùng, coù hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích.

32) Hôïp kim laø gì ? Haõy keå caùc hôïp kim quan troïng nhaát cuûa nhoâm vaø saét.

33) Trình baøy nguyeân taéc, nhöõng nguyeân lieäu vaø caùc phaûn öùng chính xaûy ra trong quaù trình luyeän gang.

34) Gang laø gì ? Haõy neâu caùc böôùc chính cuûa quaù trình luyeän gang töø quaëng saét.

35) Vieát caùc phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao luyeän gang töø quaëng Heâmatit.

36) X laø hôïp chaát hoùa hoïc taïo ra trong hôïp kim goàm Fe vaø C trong ñoù coù 6,67% cacbon veà khoái löôïng. a) Thieát laäp coâng thöùc X. b) Hoøa tan X trong HNO3 ñaëc noùng thu ñöôïc dung dòch A vaø hoãn

hôïp khí B. Cho A, B laàn löôït taùc duïng vôùi NaOH dö thì A taïo ra keát tuûa A1, B taïo ra hoãn hôïp B1 goàm 3 muoái. Nung A1, B1 ôû nhieät ñoä cao; A1 taïo ra axit A2 ,B1 taïo ra hoãn hôïp B2 goàm 2 muoái. Cho CO khöû A2 ôû nhieät ñoä cao thu ñöôïc hoãn hôïp A3 goàm 4 chaát raén. Cho B2 taùc duïng vôùi H2SO4 loaõng thu ñöôïc khí B3 vaø axit B4. Chaát B4 laøm maát maøu dung dòch KmnO4 (trong moâi tröôøng axit). Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

37) Ñoàng thau laø gì ? 38) Hoøa tan 1 löôïng ñoàng thau trong HNO3 loaõng thu ñöôïc khí NO vaø

dung dòch A. Cho A taùc duïng vôùi dung dòch NaOH loaõng dö. Loïc laáy keát tuûa roài troän vôùi boät than, sau ñoù nung ôû nhieät cao thu ñöôïc kim loaïi M. Ngaâm M trong dung dòch HCl ñoàng thôøi cho khí CO2 ñi qua. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

39) Neâu baûn chaát chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi. Cho bieát coù hieän töôïng gì xaûy ra vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng minh hoïa khi ta cho Na vaøo dung dòch AgNO3.


trang 207

40) So saùnh aên moøn hoùa hoïc vaø aên moøn ñieän hoùa (veà ñieàu kieän, toác ñoä).

41) Trong 2 tröôøng hôïp sau ñaây, tröôøng hôïp naøo voû taøu ñöôïc baûo veä a) Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh Zn. b) Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh Cu.

42) Quaù trình aên moøn hoùa hoïc vaø aên moøn ñieän hoùa gioáng nhau vaø khaùc nhau nhö theá naøo ?

43) Giaûi thích quaù trình aên moøn voû maïn taøu (cheá taïo töø theùp cacbon) ôû khu vöïc maïn taøu tieáp xuùc vôùi nöôùc bieån.

44) Coù moät vaät A baèng saét traùng thieát vaø moät vaät B baèng saét traùng keõm ñeàu coù veát xaây saùt saâu tôùi lôùp saét. Neáu ñaët 2 vaät trong khoâng khí aåm thì vaät naøo ræ nhanh hôn ? Giaûi thích.

45) Neâu caùc phöông phaùp thöôøng duøng ñeå choáng aên moøn kim loaïi. Haõy giaûi thích vì sao ñeå baûo veä voû taøu bieån ngöôøi ta thöôøng gaén thanh keõm vaøo voû taøu ngoaøi (phaàn ngaêm döôùi bieån).

46) Cho bieát loaïi aên moøn kim loaïi xaûy ra trong tröôøng hôïp sau vaø giaûi thích: Al taùc duïng HCl coù chöùa CuCl2.

47) Trình baøy ñònh nghóa vaø cô cheá cuûa hieän töôïng aên moøn ñieän hoùa. Taïi sao thanh saét bò gæ nhanh trong khoâng khí aåm ? Neâu caùch khöû boû lôùp gæ aáy. Vieát phöông trình hoùa hoïc ñeå giaûi thích.

48) Trong phoøng thí nghieäm khi ñieàu cheá hidro baèng phaûn öùng giöõa keõm vaø axit sunfuric loaõng, taïi sao ngöôøi ta thöôøng theâm vaøo hoãn hôïp phaûn öùng 1 ít gioït CuSO4. a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra vaø trình baøy cô cheá cuûa

quaù trình ñoù. b) Khí hidro bay ra khoûi dung dòch luoân laãn hôi nöôùc, laøm theá naøo

ñeå thu ñöôïc khí hidro khoâ ? 49) Haõy neâu baûn chaát cuûa quaù trình maï kim loaïi ñeå choáng aên moøn kim

loaïi. 50) Haõy neâu nguyeân taéc chung ñeå ñieàu cheá kim loaïi. Neâu moät soá

phöông phaùp thöôøng duøng ñeå ñieàu cheá kim loaïi hoaït ñoäng hoùa hoïc maïnh, trung bình, yeáu. Cho ví duï minh hoïa, vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.


trang 208

51) Ñieàu cheá caùc lim loaïi Na, Al, Fe töø Na2CO3, Al(NO3)3 , FeS2 , vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

52) Trình baøy phöông phaùp ñieàu cheá Ca vaø Mg rieâng bieät töø quaëng ñoâloâmit (CaCO3, MgCO3)

53) Vieát 2 phöông trình ñieàu cheá NaOH töø NaCl vaø töø natri cacbonat. 54) Trình baøy phöông phaùp saûn xuaát Al trong coâng nghieäp baèng phöông

phaùp ñieän phaân a) Nguyeân lieäu. b) Caùc coâng ñoaïn chính vaø vieát caùc phaûn öùng xaûy ra trong caùc

coâng ñoaïn ñoù. 55) Trình baøy nguyeân taéc ñieàu cheá Cr baèng phöông phaùp nhieät luyeän. 56) Trình baøy nguyeân taéc ñieáu cheá Fe baèng phöông phaùp nhieät luyeän. 57) Neâu quaù trình saûn xuaát Cu töø quaëng CuFeS2. 58) Moät hôïp chaát coù coâng thöùc CuCO3.Cu(OH)2. Haõy ñieàu cheá Cu. 59) Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá Ag töø AgNO3. 60) Töø Fe haõy vieát 3 phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá FeSO4 61) Töø nguyeân lieäu chính laø FeS2 ; quaëng boxit (Al2O3 coù laãn Fe2O3 vaø

taïp chaát trô), khoâng khí, than ñaù vaø caùc hoùa chaát caàn thieát khaùc. Haõy trình baøy phöông phaùp ñieàu cheá Fe vaø muoái nhoâm sunfat.

62) Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra khi cho H2O laàn löôït taùc duïng vôùi caùc chaát sau: CaO, P2O5, Al4C3, NH3, H2SO4.

63) Vieát caáu hình eletron nguyeân töû Cu (Z=29). Treân cô sôû ñoù giaûi thích hoùa trò cuûa Cu.

64) Ñieàu cheá Cu theo 3 phöông phaùp töø dung dòch CuCl2. 65) Ñieän phaân noùng chaûy ACl (A laø kim loaïi kieàm) ñöôïc A vaø Cl2, cho

A vaøo nöôùc ñöôïc dung dòch B vaø khí D. Cho D taùc duïng vôùi Cl2 saûn phaåm thu ñöôïc cho taùc duïng vôùi dung dòch B, thu ñöôïc dung dòch E. Chöùng minh trong dung dòch E chæ coù 1 chaát tan. Xaùc dònh pH cuûa dung dòch E. Bieát raèng caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.

66) Töø muoái aên, ñaù voâi, nöôùc vaø caùc ñieàu kieän caàn thieát, haõy vieát phöông trình ñieàu cheá: Ca(OH)2, NaOH, NaHCO3, NaCO3, nöôùc Javel, clorua voâi, HCl, Na, Ca.


trang 209

67) Neâu phöông phaùp Sonvay duøng ñeå saûn xuaát natri cacbonat. Vieát 5phaûn öùng cho bieát öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy.

68) Nhieät phaân moät löôïng MgCO3 trong moät thôøi gian, ñöôïc chaát raén A vaø khí B. Cho Khí B haáp thuï hoaøn toaøn vaøo dung dòch NaOH ñöôïc dung dòch C. Dung dòch C taùc duïng ñöôïc vôùi BaCl2 vaø vôùi KOH. Cho a taùc duïng vôùi dung dòch HCl dö ñöôïc khí B vaø dung dòch D. Coâ caïn dung dòch D ñöôïc muoái khan E. Ñieän phaân E noùng chaûy ñöôïc kim loaïi M. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng .

69) Tìm 3 phöông phaùp khaùc nhau ñieàu cheá CaCO3 . Vieát phöông trình phaûn öùng.

70) Vieát 6 phöông trình phaûn öùng tröïc tieáp ñieàu cheá CaCl2 töø canxi vaø caùc chaát canxi.

71) Cho hai kim loaïi daïng boät (rieâng bieät) laø Ba vaø Mg taùc duïng laàn löôït vôùi hai dung dòch muoái CuSO4 vaø NH4NO3. Neâu hieän töôïng vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

72) Cho kim loaïi bari laàn löôït vaøo caùc dung dòch sau: CuSO4, (NH4)2SO4, NaHCO3, Al(NO3)3, FeCl2, NaOH. Neâu hieän töôïng xaûy ra vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

73) Töø caùc loaïi chaát ñaàu khaùc nhau, baèng 1 phaûn öùng ñoái vôùi moãi loaïi chaát haõy ñieàu cheá dung dòch NaOH vaø Ba(OH)2.

74) Coù hieän töôïng gì xaûy ra khi cho Ba vaøo dung dòch töøng chaát sau a) KCl b) (NH4)2SO4 c) CuCl2 d) NH2Cl e) Fe2(SO4)3

75) Cho Ba laàn löôït vaøo caùc dung dòch: NaCl, NH4Cl, FeCl3, AlCl3, (NH4)2CO3. Cho bieát caùc hieän töôïng xaûy ra vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

76) Hoaøn thaønh vaø xaùc ñònh caùc chaát trong sô ñoà sau:

(1) KClO ¾¾¾ ®¾ xt,tO A + B (2) A + KMnO4 + H2SO4 ® C + … + … + …


trang 210

(3) A ¾¾¾ ®¾ñpnc D + C (4) D + H2O ® E + …

(5) C + E ¾®¾Ot … + … + …

(6) C + E ® … + … + … 77) Cho hoãn hôïp BaCO3, (NH4)2CO3, taùc duïng vôùi dung dòch HCl dö

ñöôïc dung dòch A vaø khí thoaùt ra. Cho A taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng, dö ñöôïc dung dòch B vaø keát tuûa. Cho dung dòch B taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö ñöôïc dung dòch C vaø khí. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ion thu goïn.

78) Theá naøo laø nöôùc cöùng ? Nöôùc cöùng gaây ra nhöõng taùc haïi gì ? Cho ví duï.

79) Haõy trình baøy caùc loaïi ñoä cöùng cuûa nöôùc (giaù trò, ñôn vò, tính cho töøng loaïi ñoä cöùng).

80) Caùc bieän phaùp laøm meàm nöôùc nöôùc. Haõy giaûi thích töøng bieän phaùp vaø vieát phöông trình neáu coù.

81) Coù maáy loaïi nöôùc cöùng ? Coù theå duøng nhöõng chaát naøo sau ñaây ñeå laøm meàm nöôùc cöùng taïm thôøi HCl, Na2CO3, KCl, NaOH.

82) Giaûi thích nguyeân nhaân gaây ra ñoä cöùng taïm thôøi trong nöôùc töï nhieân ?

83) Moät coác nöôùc coù chöùa 0,1 mol Na+ ; 0,02 mol Cl– ; 0,01 mol Mg2+

; 0,02 mol Ca2+ vaø 0,05 mol HCO3–. Ñun soâi coác nöôùc treân moät hoài

laâu, hoûi soá mol moãi ion trong nöôùc sau khi ñun baèng bao nhieâu ? Töø ñoù keát luaän nöôùc trong coác ban ñaàu thuoäc loaïi nöôùc cöùng taïm thôøi, vónh cöûu hay toaøn phaàn ?

84) Coù theå duøng dung dòch naøo trong caùc dung dòch sau: HCl, NaOH, Na2CO3, NaCl ñeå laøm giaûm ñoä cöùng cuûa nöôùc trong coác ban ñaàu ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

85) Baèng phaûn öùng hoùa hoïc chöùng minh Al2O3 vaø Al(OH)3 laø caùc hôïp chaát löôõng tính.

86) Hoaøn thaønh sô ñoà bieán hoùa sau: (1) Al ¦ AlCl3 ¦ Al(OH)3 ¦ NaAlO2 (2) �


trang 211

(3) Fe ¦ FeCl3 D FeCl2 ¦ Fe(OH)2 ¦ Fe(OH)3 ii) Trong caùc phaûn öùng treân, tröôøng hôïp naøo taïo ra phaûn öùng

oxi hoùa khöû ; chæ roõ chaát khöû, chaát oxi hoùa trong caùc phaûn öùng ñoù.

87) Cho 3 nguyeân toá A, M, X coù caáu hình eletron ôû lôùp ngoaøi cuøng (n=3) töông öùng laø ns1, ns2p1, ns2p5. a) Haõy xaùc ñònh vò trí (chu kì, nhoùm, soá thöù töï) cuûa A, M, X. b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng daïng ion theo sô ñoà sau:

i) A(OH) m + MXy ¦ A1� + … ii) A1 + A(OH) m ¦ A2 tan + … iii) A2 + HX + H2O ¦ A1� + … iv) A1 + HX ¦ A3 tan + …

88) Vieát phöông trình phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra khi cho töø töø dung dòch H2SO4 loaõng, khí CO2, dung dòch Al2(SO4)3 phaûn öùng ñeán dö vôùi dung dòch NaAlO2 ñöïng ôû caùc coác khaùc nhau.

89) Hoøa tan hoaøn toaøn hoãn hôïp boät Al vaø Mg vaøo dung dòch HNO3 raát loaõng ñöôïc dung dòch A vaø khí B duy nhaát coù tæ khoái so vôùi etylen baèng 1. Cho A taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö, loïc laáy keát tuûa ñem nung tôùi khoái löôïng khoâng ñoåi ñöôïc chaát raén C. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

90) Cho 1 ít boät nhoâm vaøo dung dòch hoãn hôïp Cu(NO3) 2 vaø AgNO3. Sau khi phaûn öùng xong, loïc taùch laáy chaát raén A vaø dung dòch B. Cho taùc duïng vôùi NaOH dö ñöôïc 1 hôïp chaát keát tuûa C . Trong A, B vaø C coù nhöõng chaát gì ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñaõ xaûy ra.

91) Haõy cho bieát söï gioáng vaø khaùc nhau khi cho töø töø ñeán dö a) Dung dòch NH3 vaøo dung dòch AlCl3 b) Dung dòch NaOH vaøo dung dòch AlCl3 c) Khí CO2 vaøo dung dòch NaAlO2. d) Dung dòch HCl loaõng vaøo dung dòch NaAlO2. Vieát phöông trình

phaûn öùng. 92) Cho töøng chaát AlCl3 vaø CuCl2 laàn löôït vaøo caùc dung dòch: NaOH,

NH4OH. Neâu hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng.


trang 212

93) Dung dòch A goàm Al2(SO4)3 vaø FeSO4. Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng trong 2 tröôøng hôïp sau a) Suïc NH3 (dö) vaøo dung dòch A sau ñoù ñem phôi ngoaøi khoâng

khí. b) Cho dung dòch xuùt dö vaøo dung dòch A.

94) Hoøa tan hoãn hôïp ôû daïng boät goàm Al vaø Al2O3 trong dung dòch xuùt dö ñun noùng, ñöôïc dung dòch A. Theâm NH4Cl vaøo A, khuaáy ñeàu thaáy xuaát hieän keát tuûa traéng vaø coù khí muøi khai.

95) Giaûi thích baèng phaûn öùng hoùa hoïc hieän töôïng xaûy ra khi cho töøng chaát sau taùc duïng töø töø tôùi dö vôùi dung dòch NaAlO2; dung dòch HCl; khí CO2; dung dòch AlCl3. Caùc phaûn öùng ñoù coù phaûi laø phaûn öùng axit-bazô hay khoâng?

96) Quaëng boâxit duøng ñeå saûn xuaát Al thöôøng bò laãn taïp chaát Fe2O3 vaøSiO2. Laøm theá naøo ñeå coù Al2O3 gaàn nhö nguyeân chaát ?(Haõy trình baøy caùch laøm vaø vieát phöông trình phaûn öùng)

97) Hoãn hôïp A goàm Fe3O4, Al, Al2O3, Fe. Cho A tan trong NaOH dö thu ñöôïc hoãn hôïp chaát raén A1, dung dòch B1 vaø khí C1 . Cho khí C1 dö taùc duïng vôùi A nung noùng ñöôïc hoãn hôïp chaát raén A2 .Cho dung dòch B1 taùc duïng vôùi H2SO4 loaõng dö ñöôïc dung dòch B2 . Cho hoãn hôïp raén A2 taùc duïng vôùi H2SO4 ñaëc, noùng dö ñöôïc dung dòch B3 vaø khí C2. Cho dung dòch B3 taùc duïng vôùi boät saét ñöôïc dung dòch B4. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

98) Hoøa tan nhoâm baèng dung dòch NaOH. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra, xaùc ñònh chaát oxi hoùa, chaát khöû.

99) Pheøn chua laø gì ? Vieát coâng thöùc. 100) Hoøa tan 1 ít pheøn nhoâm (K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O) vaøo nöôùc ñöôïc

dung dòch A. Theâm dung dòch amoniac vaøo dung dòch A ñeán dö. Sau khi phaûn öùng keát thuùc, theâm tieáp vaøo ñoù 1 löôïng dö Ba(OH) 2, thu ñöôïc keát tuûa B vaø dung dòch D. Loïc laáy dung dòch D, suïc khí CO2 vaøo D ñeán dö. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

101) Moät loaïi pheøn coù coâng thöùc MNH4(SO4) 2.12H2O coù khoái löôïng phaân töû 453 ñvc. Tìm kim loaïi M. Cho M taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 raát loaõng, dö thu ñöôïc dung dòch A. Cho A taùc duïng vôùi dung


trang 213

dòch KOH ñöôïc keát tuûa B, dung dòch C vaø khí D coù muøi khai. Cho töø töø dung dòch HCl vaøo C laïi thaáy xuaát hieän keát tuûa B. Cho keát tuûa B vaø khí D vaøo dung dòch H2SO4 loaõng ñöôïc dung dòch E. Töø E coù theå thu ñöôïc pheøn treân. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

102) Nguyeân toá M coù soá hieäu nguyeân töû laø 26. Haõy cho bieát ñoù laø nguyeân toá naøo? Vieát caáu hình eletron cuûa nguyeân töû vaø cuûa caùc ion thöôøng gaëp cuûa nguyeân toá ñoù.

103) Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñeå chöùng min a) Saét coù tính khöû b) Hôïp chaát saét (II) vöøa coù tính khöû vöøa coù tính oxi hoùa. c) Hôïp chaát saét (III) chæ coù tính oxi hoùa.(Moãi tröôøng hôïp cho 1 ví

duï) 104) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng (neáu coù) cuûa Fe, Fe3O4 laàn löôït vôùi

Cl2, caùc dung dòch: Fe2 (SO4)3, H2SO4 loaõng, HNO3 (taïo khí NO-neáu coù) vaø CuCl2.

105) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñeå ñieàu cheá: a) Na töø dung dòch Na2SO4. b) Ca töø CaCO3. c) Cu töø Cu(OH)2.

106) Haõy vieát phöông trình phaûn öùng ñeå chöùng minh caùc keát luaän sau: a) Saét coù theå taïo thaønh hôïp chaát hoùa trò II hoaëc III trong caùc phaûn

öùng hoaù hoïc. b) Fe2+ vöøa coù tính khöû vöøa coù tính oxi hoùa. c) Fe3+ chæ coù tính oxi hoùa.

107) Vieát 2 phöông trình chuyeån hoùa saét ñôn chaát thaønh hôïp chaát saét (II) vaø 2 phöông trình phaûn öùng chuyeån hôïp chaát saét (II) thaønh hôïp chaát saét (III).

108) Chæ töø nguyeân lieäu ban ñaàu laø FeS2, C, O2, H2O vaø xuùc taùc V2O5, vieát phöông trình ñieàu cheá caùc muoái saét sunfat vaø saét kim loaïi.

109) Cho boät Cu (dö) vaøo dung dòch FeCl3 sau khi phaûn öùng xong loïc laáy dung dòch D. Cho töø töø dung dòch anoniac vaøo D. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng .


trang 214

110) Cho boät saét vaøo dung dòch CuSO4 thì maøu cuûa dung dòch nhaït daàn, ngöôïc laïi cho boät Cu vaøo dung dòch Fe2(SO4)3 thì dung dòch töø khoâng maøu chuyeån thaønh coù maøu xanh ñaäm daàn. a) Giaûi thích hieän töôïng treân. b) Neáu tieán haønh ñieän phaân (ñieän cöïc trô, coù maøng ngaên) dung

dòch chöùa hoãn hôïp caùc ion Fe2+, Fe3+, Cu2+ thì thöù töï caùc ion bò ñieän phaân ôû catot nhö theá naøo? Taïi sao ?

111) Vieát caùc phöông trình theo sô ñoà sau: FeCl2 ¦ Fe(OH)2

Fe & E $ ( Fe2O3 ¦ Fe. FeCl3 ¦ Fe(OH)3&


trang 215

112) Hoaøn thaønh sô ñoà sau FeCl2 D FeSO4 D Fe2 (SO4)3 113) Thöïc hieän daõy bieán hoùa sau: A1 + A2 = A3 + A4 A3 + A5 = A6 + A7 A6 + A8 + A9 = A10 A10 = A11 + A8 A11 + A4 = A1 + A8 A3 laø muoái saét clorua, neáu laáy 1,27g A3 cho taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3 dö thu ñöôïc 2,87g keát tuûa. Tìm caùc chaát töø A1 ñeán A11, vieát vaø caân baèng caùc phaûn öùng. 114) Hoøa tan hoaøn toaøn 1 löôïng boät Fe3O4 vaøo dung dòch H2SO4 loaõng

dö ñöôïc dung dòch A. Cho A taùc duïng vôùi dung dòch KMnO4; dung dòch NaOH dö (bieát raèng trong moâi tröôøng axit, MnO4

- bò khöû thaønh Mn2+). Vieát caùc phöông trình phaûn öùng döôùi daïng phaân töû vaø ion .

115) Cho boät Al taùc duïng vôùi dung dòch NaOH ñun noùng ñöôïc dung dòch A1 vaø khí A2. Cho theâm NH4Cl vaøo A1, laïi ñun noùng thaáy taïo thaønh keát tuûa A3 vaø coù khí A4 . Cho bieát A1, A2, A3, A4 laø gì ? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra.

116) Ñeå m g phoâi baøo saét (A) ngoaøi khoâng khí sau 1 thôøi gian bieán thaønh hoãn hôïp B coù khoái löôïng 12g goàm saét vaø caùc oxit FeO, Fe3O4, Fe2O3. Cho B taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch axit nitric giaûi phoùng 2,24lit khí duy nhaát NO(ñkc). a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. b) Tính m.

117) Cho hoãn hôïp goàm FeS2, Fe3O4, FeCO3 hoøa tan heát trong HNO3 ñaëc noùng ñöôïc dung dòch trong suoát vaø hoãn hôïp A goàm 2 khí CO2 vaø NxOy coù tæ soá mol moãi khí baèng nhau vaø tæ khoái hôi cuûa A so vôùi H2 laø 22,5. Theâm dung dòch BaCl2 vaøo dung dòch treân ta thaáy xuaát hieän keát tuûa traéng khoâng tan trong axit dö. Giaûi thích vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng.

118) Cho hoãn hôïp goàm FeS2, Fe3O4, FeCO3 hoøa tan heát trong HNO3 ñaëc noùng ñöôïc dung dòch A vaø hoãn hôïp khí NO2, CO2. Theâm dung dòch


trang 216

BaCl2 vaøo dung dòch A vaø haáp thu hoãn hôïp khí NO2 vaø CO2 baèng dung dòch NaOH dö. Cho bieát hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng.

119) Soá thöù töï cuûa Fe trong baûng HTTH caùc nguyeân toá laø 26. a) Cho bieát caáu taïo caùc lôùp ñieän töû cuûa ion Fe2+, Fe3+ vaø giaûi thích

taïi sao nguyeân töû Fe khoâng coù hoùa trò 2 vaø 3. b) Trong caùc phaûn öùng oxi hoùa khöû, caùc ion Fe2+, Fe3+ ñoùng vai troø

gì ? Cho ví duï minh hoïa c) Xeùt veà baûn chaát hoùa hoïc, caùc phöông phaùp saûn xuaát gang,

nhoâm, natri trong coâng nghieäp coù gì gioáng nhau khoâng ? Giaûi thích, minh hoïa baèng phaûn öùng.

120) Haõy keå teân vaø coâng thöùc caùc loaïi quaëng saét quan troïng trong töï nhieân.

121) Töø 1 quaëng saét baát kì ôû treân laø nguyeân lieäu chính, vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3.

122) Töø loaïi quaëng hematit coù taïp chaát laø dolomit, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong loø cao khi luyeän gang töø loaïi quaëng treân.

123) Moät loaïi quaëng hematit (A) chöùa 600/0 Fe2O3 vaø quaëng manhetit (B) chöùa 69,60/0 Fe3O4. a) Haõy tính haøm löôïng (0/0) saét trong 2 quaëng treân. b) Caàn troän A vaø B theo tæ leä khoái löôïng laø bao nhieâu ñeå töø 1 taán

quaëng (sau khi troän) coù theå luyeän ñöôïc 0,5 taán gang chöùa 40/0 cacbon. ?

124) Töø nguyeân lieäu chính laø muoái aên vaø pirit saét, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieáu cheá muoái natrisunfat vaø hidroxit saét (III), clorua saét (III).

125) Töø caùc chaát sau: oxi, nöôùc, FeS2 vaø caùc chaát xuùc taùc caàn thieát, haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá FeSO4.

126) Trình baøy phaûn öùng nhieät phaân muoái nitrat cuûa kim loaïi, cho ví duï.

127) Nhieät phaân hoaøn toaøn hoãn hôïp BaCO3, MgCO3, Al2O3 ñöôïc chaát raén A, khí D. Hoøa tan chaát raén A trong nöôùc dö, thu ñöôïc dung dòch


trang 217

B vaø keát tuûa C. Suïc khí D (dö) vaøo dung dòch B thaáy xuaát hieän keát tuûa. Hoøa tan C trong NaOH dö thaáy tan 1 phaàn. Vieát phöông trình phaûn öùng.

128) Haõy vieát 2 phöông trình tröïc tieáp vaø 2 phöông trình giaùn tieáp ñieàu cheá CuCl2 töø Cu.

129) Cho caùc dung dòch muoái sau taùc duïng vôùi dung dòch NaOH: CuSO4, ZnCl2, Fe(NO3)3, AlCl3. Haõy vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra.

130) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng (neáu coù) ôû daïng phaân töû vaø daïng ion thu goïn khi troän laãn töøng caëp dung dòch caùc chaát sau: FeSO4, Ba(NO3)2, K2SO4, FeCl3, AlCl3, NaOH.

131) Cho CaO, SO3 vaø Al2O3 laàn löôït taùc duïng vôùi dung dòch NaOH vaø HCl. a) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng coù theå xaûy ra. b) Trong 3 oxit treân, nhöõng oxit naøo taùc duïng ñöôïc vôùi nhau? Vieát

phöông trình phaûn öùng. 132) Töø ñaù voâi, muoái aên, nöôùc vaø caùc ñieàu kieän caàn thieát

a) Haõy neâu phöông phaùp ñieàu cheá Na, NaOH, HCl, CaCl2, Na2CO3, NaHCO3, clorua voâi.

b) Cho dung dòch H2SO4 loaõng laàn löôït vaøo caùc chaát treân. Vieát phöông trình phaûn öùng neáu coù.

133) Chæ töø nguyeân lieäu ban ñaàu laø nhoâm, saét (III) oxit, dung dòch KCl vaø caùc ñieàu kieän caàn thieát, vieát phöông trình phaûn öùng ñieáu cheá: Al(OH)3, KAlO2, FeCl2, FeCl3.

134) Cho 1 löôïng Cu2S taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch HNO3 dö ñun noùng. Phaûn öùng taïo thaønh dung dòch A1 vaø giaûi phoùng khí A2 khoâng maøu, bò hoùa naâu trong khoâng khí. Chia A1 thaønh 2 phaàn. Phaàn 1theâm dung dòch BaCl2, thaáy taïo keát tuûa A3 thöïc teá khoâng tan trong axit dö. Theâm löôïng dö dung dòch NH3 vaøo phaàn 2, ñoàng thôøi khuaáy ñeàu ta ñöôïc dung dòch A4 coù maøu xanh lam ñaäm. a) Xaùc ñònh A1, A2, A3, A4 laø gì? b) Vieát caùc phöông trình phaûn öùng moâ taû caùc quaù trình hoùa hoïc

treân.


trang 218

135) Cho a mol NaAlO2 taùc duïng vôùi dung dòch coù chöùa b mol HCl. Haõy thieát laäp tæ leä a/b ñeå cho dung dòch thu ñöôïc coù keát tuûa hoaëc khoâng coù keát tuûa.

chöông i rÖÔÏu – phenol – amin · baØi taÄp lôùp 12 trang 1 rÖÔÏu – phenol –...

Documents