chentu concas, chentu contos

240

Upload: lastura-editiones

Post on 12-Mar-2016

258 views

Category:

Documents


12 download

DESCRIPTION

Chentu contos curtzos in sardu pro iscarigare de badas e lègere in ite siat momentu.

TRANSCRIPT

Page 1: Chentu concas, chentu contos

CHENTU CON

CAS,

CHENTU CON

TOS

Xavier Frías

Page 2: Chentu concas, chentu contos

2

Page 3: Chentu concas, chentu contos

3

Xavier Frías Conde

CHENTU CONCAS, CHENTU CONTOS

DRACONIA

Page 4: Chentu concas, chentu contos

4

© Testu: Xavier Frías © Illustratziones: Alberto Frías © Tradutzione: Micheli Ladu

© Editzione: Lastura

www.lastura.org [email protected]

All rights reserved worldwide

Custu libru si pùblicat gràtzias a un’agiudu econòmicu de sa Regiona Autònoma de sa Sardigna (RAS),

Diretzione Generale de sa Limba Sarda.

Page 5: Chentu concas, chentu contos

5

CHENTU CONCAS, CHENTU CONTOS

Assòtziu Tzìrculu Sardu Ichnusa Madrid

Asociación Circolo Sardo Ichnusa Madrid

Page 6: Chentu concas, chentu contos

6

Page 7: Chentu concas, chentu contos

7

1

SU BISU DE VOLARE SUBRA DE

SU TAPISSU MÀGICU

Bepi Pani aiat semper disigiadu unu tapissu chi bolat. Giai a pitzinnia bisaiat de volare subra sa tzitade ghiende unu tapissu boladore.

E a s’incapas una die, cussu bisu s’est acumpridu. Una tzia chi istaiat a tesu l’aiat lassadu comente eredade unu tapissu, chi, cando fiat bia, no aiat mai ghiadu ca s’artària nche l’ingaddinaiat.

Bepi Pani non fiat abarradu in cue duos e duos e si nche fiat essidu dae sa ventana de domo sua (bellagasi istaiat in su de chimbe pianos) rugrende sos chelos, gosende sa libertade, cun su bentu Solopu chi li cari-nnaiat sa cara.

Su bisu suo fiat acumpridu! Peroe, arribadu chi fiat a domo, si nde fiat assu-

conadu. Bi fiat una multa e una foto chi lu retrataiat bolende subra cussu tapissu màgicu gasi galanu.

Su chi depiat pagare fiant bintichimbe piastras, ca aiat boladu subra de su tapissu sena de patente, sena sa targa e nemmancu cun su cascu in conca.

Su bisu si nche fiat iserghende pro semper!... sniff... Iscedadeddu, non si nde fiat sàpidu chi cun su tapissu

depiat chìnghere finas unu manteddu màgicu, pro èssere invisìbile, a tales chi sa politzia non nche l’esseret re-connotu.

E sigomente su manteddu fiat invisìbile, mancu bidu l’aiat Bepi Pani! Ite làstima.

Page 8: Chentu concas, chentu contos

8

Page 9: Chentu concas, chentu contos

9

2

SU CANE LILLU ANDENDE A

COMPORARE SU GIORNALE

Pro annos e annos, su cane Lillu fiat andadu a com-porare su giornale, cada domìniga, a s’edìcola in sa contonada. Su giornalaju los connoschiat bene a su cane e finas a su mere suo, duncas ischiat bene cale giornale li depiat dare, e su cane bi lu pagaiat cun su tantu giustu. Su giornalaju pensaiat chi su mere de Lillu depiat èssere orgolliosu de cussu cane gasi masedu e contivigiosu.

Mancari gasi, cada domìniga, luego ischidadu, su mere de Lillu preguntaiat a isse etotu ue nche fiant andados a parare cussos duos èuros maladitos, chi semper man-caiant dae su taschinu, e cale dimmòniu fiat chi li giu-ghiat, onni domìniga, su giornale chi aturaiat abertu in su pamentu de sa coghina.

Lillu Sanna si ghetaiat a tontu, comente chi no esseret ischidu nudda.

Ca issu non podiat nen nàrrere ne acrarare nudda. Issu, Lillu, podiat lèghere su giornale, ma no ischiat a

faeddare. Si esseret pòdidu allegare, diat èssere istadu tropu pro

unu cane, beru est?

Page 10: Chentu concas, chentu contos

10

3 SOS PROBLEMAS DE SU

MOSTRU DE S’ISTÙGIU Cussa note, sa ghenna de s’aposentu de Sandru Pani

totu in una si nche fiat aberta. Sandru, assustadu aiat ghetadu unu tzèrriu

—Aaaahhhhhh! Su Mostru de sos computer!!!! E cussa casta de mostru, chi fiat istupadu dae su can-

taranu, ca a seguru boliat assustare e assuconare, si nde fiat abarradu teteru.

—E no, bellu meu. Deo non so su mostru de sos com-puter. Deo so su mostru de sos bisos malos. Pagu pagu de respetu o deddè, eh?

Sandro, chi si nche fiat pesadu dae su letu, s’aiat chin-tu sa vestàllia e sas catzolas, e si fiat postu a resonare cun cussu mostru feu chi fiat a pees de letu.

—E tando? Mi ses narende chi non ses su mostru de sos computer?

—Balla ca no! Deo so su mostru clàssicu de sos bisos malos.

Sandru chi si nche fiat infadadu de faeddare, aiat pi-gadu sa computadora suo dae su comodinu e l’aiat allutu pro murigare in internet.

—Millu, mì!— aiat naradu unos cantos minutos a pustis su pitzocu, a pustis chi aiat buscadu paritzos retratos de mostrus cun su motore de chirca in sa com-putadora.

E su mostru bidende cussas immàgines, si fiat asse-riadu, ca finas a tando fiat cumbintu chi esseret unu mos-

Page 11: Chentu concas, chentu contos

11

tru de sos bisos malos, e intamas, fiat unu mostru de sos computer...

Su dispiaghere fiat gasi mannu chi aiat comintzadu a prànghere a sucutu.

Sandru tando, chirchende de lu cossolare, l’aiat na-radu:

—Coràgiu, a èssere unu mostru de sos computer e mè-gius meda, tenes tratamentu cun prus pessones...

Ma, nointamas custu inditu de Sandro, su mostru fiat galu iscunnortadu. Ammischinadu si nche fiat andadu ingalende·si·nche torra in su cantaranu, pro non l’assus-tare prus, mai prus.

Page 12: Chentu concas, chentu contos

12

Page 13: Chentu concas, chentu contos

13

4

SU MISTÈRIU DE SU “ÈSSERE”

ORROROSU A S’ÀTERA ALA DE SAS ISCALAS

Pro annos e annos, a su mancu dae cando si l’ammen-

taiat, Lino Sanna timiat a frea cada borta chi castiaiat dae s’istampu in su muru, in sa pinna de sas iscalas de su portale.

A s’àtera ala de s’istampu fiat totu iscuridu, nieddu pìghidu, ma cando acurtziaiat s’ogru a cussu istampu, Lino bidiat unu mostru orrorosu, lègiu, chi boliat a lu ochìere.

Onni ocasione fiat bona pro nd’acostiare sa cara a s’is-tampu e bìdere cussa cara istremorosa, de cussu èssere a s’àtera banda, comente chi l’esseret isetende, pro l’ammostrare torra cantu fiat feu.

Emmo, timoria de a beru poniat! Bastis, pro unos cantos annos Lino aiat sessadu de abbaidare in s’istampu pro non sighire a bìdere sa cara de cussu “èssere”.

Ma, a pustis de pagu tempus, cando nche fiat prus ma-nnitu, una die Lino aiat abbetiadu cun isse etotu pro bìdere si fiat coragiudu. E aiat torradu a ampaniare in s’istampu. E torra galu aiat agatadu a cussu mostru orrorosu. Pro de beras, Lino giai ischiat chi l’esseret aga-tadu, pro custu aiat pensadu de l’iscrammentare a cussu “èssere” a s’àtera ala de s’istampu.

Nointamas s’iscurigore, Lino ischiat de bi la pòdere fàghere. Aiat pigadu una frunda, aiat tiradu s’elàsticu e imboladu una perda giustu·giustu in intro de sa calanca.

Page 14: Chentu concas, chentu contos

14

A pustis de un’iscuta, aiat intesu carchi cosa comente a... unu bidru segadu.

E a pustis mancu pìulu. Tando Lino aiat torradu a abbaidare in s’istampu. E

pro sa prima borta, dae annos a tando, no aiat bidu prus nudda. Nudda.

Su mostru fiat isparèssidu, fortzis l’aiat assustadu su sonu de su bidru segadu rutu a arrogheddos subra de issu.

E Lino no aiat prus torradu a bìdere cussa cara orro-rosa.

Custu ca, ma mai nche l’aiat pessadu, aiat segadu unu ispigru betzu, remonidu in s’àtera ala de sa pinna, in ie dae deghenas de annos, e chi mustraiat in s’iscuriu sa cara de Lino Sanna etotu, cada borta chi isse castiaiat in cussu istampu.

Page 15: Chentu concas, chentu contos

15

Page 16: Chentu concas, chentu contos

16

5 SU CANE PORTAFORTUNA,

IN SU GIOGU

A Rino Pani l’aiant asseguradu chi cun cussu cane ae-ret bintu cale si siat giogu de cartas, si si lu manteniat serente a isse.

Rino giogaiat a onni ora, e duncas aiat comporadu su cane portafortuna gastende belle totu su dinari suo pro cussu catzutzu.

Fiat cumbintu duncas chi fiat unu cane portafortuna, o carchi cosa gasi. Duncas l’aiat pigadu in fatu a su logu in ue giogaiat a cartas, ma su cane corcadu in terra a in antis de Rino, fiat partu intamas unu tonteddu ca moiat petzi sa coa, comente chi esseret cuntentu.

Totu sa note su cane aiat sighidu moende sa coa, e intamas Rino sighiat a pèrdere sas partidas una in fatu a pare. Inchietu, sa die a pustis fiat andadu a si chensciare anco su tziu chi l’aiat bèndidu su cane:

—Custu isentu at petzi mòidu sa coa, e trèmidu su culu totu note, pariat belle·belle chi fiat cuntentu cada borta chi perdia!— aiat muschiadu Rino.

—Perdonet, ma su tontu beru est Vostè— l’aiat res-postu su bendidore— Cussu chi fiat faghende su cane fiat de bos inditare sas cartas de sos àteros giogadores moen-de sa coa!

Page 17: Chentu concas, chentu contos

17

6

CUSSU CHI NON FIAT, SU MOSTRU

Cussa note, a Maria Sanna nche l’aiat ischidada unu tzocu in intro de su cantaranu. Si nde fiat pesada pro bìdere ite fiat capitadu. Cando aiat abertu s’isportellu de su cantaranu, belle nd’arruiat a culu a terra.

Fiat unu mostru piludu, mannu a tres bortas de su cantaranu. Comente aiat fatu a si nche istichire in unu tretu gasi piticu?

Maria aiat abboghinadu assustada. Su mostru intamas pariat prejadu bidende·la gasi. Ma totu in una fiat istu-padu dae suta su letu unu mostru, piticu piticu. Lestru·lestru aiat brincadu subra de su cantaranu mossighende su pee de su mostru mannu. Su mostru mannu aiat ghetadu unu tzèrriu pro su dolore e si nche fiat cuadu in intro de sa bugiaca de una giancheta.

E Maria si fiat posta a chircare cussu mostru nou, gasi piticu.

—Ello tue, ite casta de cosa ses?— l’aiat pedidu sa pitzoca

—So su mostru de sas mìgias, de su mostru de custu aposentu —aiat naradu— In ue b’at unu mostru non bi nde podent istare duos. Bonanote.

E si nche fiat iscumpartu suta de su letu. Maria, in finis aiat cumpresu proite fiant isparèssidas

gasi mìgias medas, ma non nde l’afutiat nudda, ca a s’acabu aiat cumpresu chi fiat mègius a pèrdere sas mìgias, chi a si nde ischidare in intro de note e a s’agatare unu mostru ispantosu chi essit dae su cantaranu e faghet “buh!”

Page 18: Chentu concas, chentu contos

18

Page 19: Chentu concas, chentu contos

19

7

SU SEGRETU DE S’ISCRITORE

FAMADU

A pustis bintu su prèmiu de primore prus bramadu, aiant preguntadu a s’iscritore famadu, Tino Pani, cale fiat su segretu pro iscrìere contos bellos. E isse aiat respostu:

—Andat bene, bos l’iscòvio. Sos contos essint a sa sola dae sa màchina de iscrìere betza mea, chi est de su 1938.

—Duncas Vostè est unu de cussos iscritores chi im-preant una màchina de iscrìere antiga, e sena de custa non lu diat pòdere fàghere?— Aiat preguntadu unu de sos giornalistas.

—No gasi non torrat bene su contu— aiat respostu Tino Pani—. Pro de beras non so deo chi iscrio sos contos ma sa màchina etotu. Deo abarro a costàgios suos ebbia, corcadu in s’amaca, bantende·la, narende·li chi li chèrgio bene. Gasi sa màchina iscriet a sa sola totu sas pàginas, e deo, depo remplassare petzi sos follos cando acabant...

Page 20: Chentu concas, chentu contos

20

Page 21: Chentu concas, chentu contos

21

8

S’ISPERDIDORE DE BRÙSCIAS

Bachis Boi e Tore Boi sunt esploradores pro contu de su Re. Colant peri su paisu e còmpudant su logu. Mancari gasi, una die, si fiant abbigiados chi una brùscia pipiruda, forte e barrosa, cumandaiat una parte de su rennu. La mutiant brùscia ogritorta.

—Depimus buscare sa manera de nche la mòere dae mesu de pees sena de nd’arriscare sa vida— Aiat naradu Bachis— mai m’est costadu de peleare cun una brùscia. Apo gherradu contra de cavalleris cun s’alenu pudès-chidu, contra de dragones trasseris e finas contra de su cau cantadore de òpera. Ma no isco comente si gherrat contra de una brùscia ogritorta. Si a su mancu no esseret ogritorta...

Pro bona sorte issoro Tore teniat unu fradile chi los podiat agiudare. L’aiat mutidu cun su telefoneddu, contende·li sa cosa. E duas oras a pustis fiat arribadu su fradile cun sa vetura sua a pedales. Fiat totu apam-palussadu, cun giaca e cravata. Aiat saludadu a Tore e a Bachis e totu paris fiant andados anco sa brùscia, in una capanna iscurigosa, posta in su cùcuru de unu montigru.

A pustis de deghe minutos, aiant intesu unu tzèrriu istremorosu (gasi forte chi sas bacas de cussa leada pro unu mese aiant bogadu yogurt de fràgula, banana o ànanas, cunforma a sa genia de baca... intamas de bogare late).

Deretu a pustis, su fradile de Tore, fiat torradu dae sos duos bardaneris risitende e lis aiat naradu:

—Totu a postu.

Page 22: Chentu concas, chentu contos

22

—E comente diàulu as fatu!— Aiat preguntadu Bachis, curiosu.

—Oh! Unu gioghitu! Deo bendo aspiraprùere domo in domo. L’apo naradu a sa brùscia chi como sa moda, intre sas brùscias, est cussa de bolare cun s’aspiraprùere. Issa at crètidu e m’at comporadu s’aspiraprùere. Una borta chi l’at alluta at postu sa buca in sa parte ue sa màchina suspit s’aera, e s’aspiraprùere si nche l’at papada, gasi chi como nch’est in intro de su sachiteddu e b’at a aba- rrare fintzas a cando no at a buscare remèdiu pro si nch’essire....

Adiosu! E gasi est chi Bachis e Tore ant bogadu dae mesu de

pees a sa brùscia ogritorta e ant sighidu a compudare su rennu e a lu mantènnere lìberu.

Page 23: Chentu concas, chentu contos

23

Page 24: Chentu concas, chentu contos

24

9 SA MÀCHINA DE SA BERIDADE

Efis Cau fiat nàschidu cun unu donu istravanadu. Fiat

bonu a cumprèndere si unu fiat narende fàulas. Giai a pipiu, si calicunu acanta a isse contaiat fàulas,

issu totu in una li naraiat —“Fàuras” A pustis, cando nche fiat prus mannitu aiat imparadu a

ispastigare bene s’allega “fàula”. Peroe isse, mancari gasi, custu donu non lu podiat istransire, e cando cale si siat pessone fiat acanta a isse e naraiat una fàula, issu luego naraiat “fàula”.

Duncas pessade·bos sa cosa. Una borta a in antis de su presidente de su guvernu, a

pustis chi aiat naradu chimbe frases una in fatu a pare, Efis aiat naradu.

—Fàula, fàula, fàula, fàula e fàula. Una pro cada frase chi aiat naradu. E su presidente de

su guvernu, chi non boliat pèrdere sas eletziones comente a faulàrgiu, aiat ordinadu chi l’esserent postu una mìgia in buca, a tales de non nàrrere prus cussa allega “fàula”.

Beru est chi Efis sighiat ascurtende fàulas a muntones, peroe non podiat faeddare. Nche li moiant sa mìgia dae buca petzi cando depiat papare, o cando nemos fiat acanta a isse. Pro custu, sa conca de Efis aiat comintzadu a ismanniare, ca sas allegas non podiant essire dae buca, fintza a cando sas allegas non nche li fiant essidas dae sas nares e dae sas origras.

E dae tando, in totu sa bidda s’intendiat sa boghe de Efis narende...”fàula”, cada borta chi calicunu contaiat

Page 25: Chentu concas, chentu contos

25

fàulas. Peroe giai non fiat isse, fiat sa boghe sua chi fiat in su chelu, subra sa bidda.

Sa gente aiat comintzadu a tìmere ca totus iscoviaiant chi fiant contende fàulas totu cantos. Ite pessades chi at imparadu sa gente dae totu custu trèulu? A contare sa beridade?

E beniminde!Tambene! At imparadu sa gente a nàrrere petzi mesu fàulas, gasi

chi sa boghe de Efis no aeret abboghinadu prus: “Fàula”!

Page 26: Chentu concas, chentu contos

26

10 AMORE A SA PRIMA MUTIDA

Cussa die, Lìdia Moro, si fiat abbigiada chi sa cum-

pàngia chi istaiat paris cun issa, fiat belle un’ora faeddende in su telefoneddu. Pariat prejada meda in mesu de cussos cràstulos.

Aiat sighidu alleghende pro àteras duas oras. —Isella, beni a papare. Isella fiat andada a mandigare, ma cun su telefoneddu

in fatu, sighende a chistionare. E sa cosa aiat sighidu finas a pustis, fache a sas noe de

sero, a pustis àere faeddadu pro dòighi oras de fila a pare. Aiat sessadu, petzi, ca sa bateria de su telefoneddu si nche fiat iscarrigada.

—Oh raju! Isella— aiat naradu Lìdia— Non t’apo bidu mai istentende·ti gosi meda cun su telefoneddu, ello it’est s’isposu tuo?

—No, Lìdia, fiat unu fulanu chi at isballiadu su nùmeru de telèfonu, peroe, amus incomintzadu a faeddare... fiat garbosu, m’agradaiat. Pesso chi m’apo a innamorare de isse.

—So cuntenta pro tene. A su mancu tenes su nùmeru de telèfonu suo.

—Oih, ma ite!— l’aiat respostu Isella— M’at tzerriadu cun su nùmeru cuadu e como no isco cale est su nùmeru suo. E mi nde so ismentigadu fintzas de bi lu pedire!

Page 27: Chentu concas, chentu contos

27

Page 28: Chentu concas, chentu contos

28

11 SA CADDERA CHI SALVAIAT

PRÌNTZIPES, CASSAIAT DRAGONES E ISCHIAT PETZI A NÀRRERE “EMMO”

Sa caddera Luisa Salis fiat famada ca fiat sa prima

fèmina chi s’afainaiat pro salvare prìntzipes e a gherrare contra de dragones. Mancari gasi nemos l’aiat mai intesa faeddende, fiat comente chi no ischeret a faeddare. Pro custu, una giornalista ispibilla e curiosa, la cheriat in-tervistare. E pro fàghere s’intervista, aiat sètzidu a caddu, sighende a sa caddera Luisa, mentras caddigaiat chir-chende unu dragu, chi, a su chi paret, rundaiat in cussu rennu:

GIORNALISTA: E, duncas nos nèrgiat, Luisa, sa prima caddera est? LUISA: Emmo GIORNALISTA: E a salvare prìntzipes si ponet? LUISA: Emmo GIORNALISTA: E custu traballu a li torrat a contu? LUISA: Emmo GIORNALISTA: Comente fèmina cuntenta est? LUISA: Emmo GIORNALISTA: E como, est andende a chircare carchi dragu, pro lu cassare? LUISA: Emmo GIORNALISTA: Bene, finas a como m’at semper naradu ca “emmo”, ma calicuna àtera allaga a l’ischit nàrrere? LUISA: Dona atentu GIORNALISTA: Ite cheret nàrrere?

Page 29: Chentu concas, chentu contos

29

LUISA: Dona atentu? GIORNALISTA: Dona atentu? E in cussu mamentu nde fiat coladu unu dragone

ràsiga·ràsiga su terrinu, cun sa buca aberta, e si nch’aiat papadu a sa giornalista totu a una borta...

LUISA: A su dragu...bos cheria nàrrere, peroe cun totu custa tzarra...

Page 30: Chentu concas, chentu contos

30

12 SA SENNORA DE SA MUSCA

Sa sennora Adele Sanna fiat intrada in sa butega to-

loende in manos unu paràcua nieddu, mancari chi in foras unu sole lughente iscrariat sa die.

—Bonas dies— aiat saludadu cun gentilesa a su commissu sa sennora Adele— Cheria unu produtu bonu pro sa musca, ca nde b’at meda in domo...

—Emmo, sennora —l’aiat respostu su commissu— est musca manna? O normale? Faghet sonu o est pitica?

—A narrere su beru, bi nd’at de cada genia, fintzas de cussa chi non l’agradat su mele, ca sunt a dieta.

—Ummm, interessante. Bene, lassade chi càstio in magasinu, ca bido si su chi tèngio serbit a cada genia de musca.

Su bendidore, cun unu càmitze chintu, fiat iscumpartu a palas de una tenda e fiat torradu deretu a pustis cun in manos una siringa, de cussas chi sèrbint pro ispartzinare su prùere contra sos parassitas, e chi non serbint petzi pro ochìere sa musca, ma finas, si bi nd’esseret bisòngiu, pro nde bogare a foras de domo fintzas sos fantasmas...

—Millu inoghe su produtu mègius chi tenimus, pro nde ochìere sa musca, sa tzintzula, su carrampone, sa ma-riposa e sos mostrus suta de su letu de domo— l’aiat acraridu su commissu, boghende sas dentes dae un’origra a s’àtera.

Sa cara de sa sennora, ascurtende sas allegas de su commissu, aiat mudadu in un’ingestu de orrore e de ispantu. A pustis, aiat torradu a si nche leare su paràcua e l’aiat isbatuladu a conca a su commissu, narende·li:

Page 31: Chentu concas, chentu contos

31

—Mortore! Ite as cumpresu? Cando t’apo faeddadu de sa musca, fiat pro li dare cosa de papare prus bona! Ah, sos animaleddos meos istimados, mancu male chi istades cun megus...

E si nde fiat essida dae sa butega, istrampende sa ghenna.

Page 32: Chentu concas, chentu contos

32

13 SA SABIDORIA DE UNU DETECTIVE

DE SCOTLAND YARD

Sir Peter O’Sea fiat su mere de unu de sos prus antigos albergos in Inghilterra, in sa marina, Belleview. Gastaiat peroe unu muntone de dinari in lentzolos, e non faghiat àteru chi comporare lentzolos noos cada chida, ca ispa-ressiant sena cumprèndere proite.

Pro custu aiat fatu indagare a sos dipendentes suos, s’incapas esseret istadu unu de issos a nche los furare, ma a pustis fiat essidu a campu chi nemos de issos fiat unu furàntzulu.

Fiat istadu su detectve Jim Garcia, de Scotland Yard, chi aiat iscobertu proite isparessiant cada chida cussos lentzolos dae s’Hotel Belleview.

—Comente fatzo a non mi nche fàghere isparèssere sos lentzolos? Aiat pedidu Sir Peter O’Sea, assustadu, bi-dende giai s’hotel serradu.

E su detective Jim Gracia, chi, in prus de inves-tigadore, fiat su fìgiu de unu bendidore de guantes de su Yorkshire e, custu, nebode de unu chi teniat mariposas in Oruense, l’aiat inditadu:

—Pòngiat sa publitzidade de s’hotel in mesu de sos lentzolos, prontos a pigare, a tales chi sos fantasmas si nche los leent. Est nòdidu chi sos fantasmas non sunt nemos sena de lentzolos, gasi a su mancu ant a andare in giru faghende publitzidade a indonu pro s’hotel in totu sa bidda.

E gasi fiat acuntèssidu. Cada borta chi unu fantasma essiat a campu in cale si siat parte de s’Inghilterra, in su

Page 33: Chentu concas, chentu contos

33

lentzolu istupaiat una iscrita fosforescente chi naraiat: “Hotel Belleview, in sa marina. Intre de sos prus antigos de Inghilterra. Cussigiadu dae sos fantasmas, e cun is-contos pro sos pipios”.

E, non istedas duda·duda. Sa trassa aiat funtzionadu!

Page 34: Chentu concas, chentu contos

34

Page 35: Chentu concas, chentu contos

35

14

CUSSÌGIOS PRO NCHE BÌNCHERE A

SA TIMORIA —Mama, so timende. Mi paret chi bi siat unu mostru

in su letu meu— Aiat naradu Marisa Pani a mama sua. Sa mama nche fiat infadada de custa cosa. Cada note

fiat sa matessi. Pro custu, aiat mudadu sa trassa. L’aiat naradu carchi cosa, sighende sos inditos letos in una revista ispetzializada in psicologia de sos pipios, segura chi esseret istadu de profetu.

—Cando ses timende, pensa de la pigare, sa timoria, e de ti nche la papare. Gasi, si ti nche la papas, non t’at a fàghere prus nudda. E tue, gia ti nde imbentas una de cosa, as a bìdere chi bi resessis.

—Eja...– Aiat respostu Marisa —E como, bae e corca·ti·nche, gasi ti nche papas sa

timoria tua etotu. Su cras a mangianu, Marisa fiat andada a cughina

risitende. Aiat dadu unu basu mannu a mama sua e l’aiat naradu:

—Tenias resone, mama. Tocaiat a papare sa timoria mea etotu.

—Difatis prenda mea... —aiat risitadu sa mama, carinnende·li sos pilos.

Peroe non nche l’apo mandigada totu ca teniat un’arrogu chi non faghiat a bi lu papare.

Intendende custas allegas sa mama si fiat siddida. De repente, Marisa aiat bogadu dae sa bugiaca de sa ves-tàllia, duas farrancas, che a unu mostru orrorosu. E a pustis aiat naradu:

Page 36: Chentu concas, chentu contos

36

—Cussu mostru fiat suta de su letu meu, e mi poniat a tìmere, e in prus custas farrancas mi pariant tostas e fortzis non bi la faghia a nche las isfamigare. Peroe totu s’àteru de su mostru giai mi nche l’apo papadu, totu, lampu! Gosi emmo chi non timo prus!

Page 37: Chentu concas, chentu contos

37

15

ISCOLA DE BABBOS E MAMAS Sa mama fiat intrada in sa libreria paris cun sos duos

fìgios, Milena e Pedru Mùrgia. Milena, papende crema de tziculate imbastriada in su pane, cun sos pòddighes brutos, e pighende dae manca e dereta carchi libru.

E Pedru, dae banda sua, brinchende, apichende·si dae una libreria a s’àtera, comente chi esseret Tarzan, pro istransire sa fritzas tosconosas de una tribù arrenegada cun s’òmine–martinica. In s’interis sa mama fiat faedden-de cun su telefoneddu, sena mancu carculare cussu chi fiant cumbinende sos fìgios suos, castiende unos cantos tìtulos de libros. Dae banda sua, sa libraja li naraiat a Milena:

—Oh pitzochè, là chi su tziculate no ispìtzigat dae sos libros, a l’ischis?

Peroe sa pipia sighiat a fàghere su chi fiat faghende, comente chi no aeret cumpresu. Finas a cando non fiat costada una cosa totu in una. Fiat intradu unu politziotu. Ma non fiat unu politziotu normale, cun manganello e pistola. E nossi. Cussu chi teniat in fatu fiat una ispada laser, peroe, istudada. Si fiat acurtziadu a sa mama e nche l’aiat leadu su telefoneddu dae s’origra, narende·li in antis chi s’esseret chensciada:

—Oh sa sennora, so un’agente de sa politzia educativa, dipendente de su Comunu. Sa libraja bos at denuntziadu como·como ca nos est mustrende chi no ischit a educare bene sos fìgios suos. Pro custu mi depet fàghere bìdere su documentu de identidade de “mama”.

Page 38: Chentu concas, chentu contos

38

—Documentu de mama? E ite cosa, no apo intesu mai chistionende de custu documentu.

—Su documentu de mama e de babbu est comente a sa patente. Sena de custu, Vostè non podet pesare a fìgios suos.

Sa mama de Milena e de Pedru teniat sas ancas tre-me·treme.

—Non tèngio nudda de su chi m’est pedende... —E tando depet bènnere cun megus a su Campu de sos

genitores chi tenent bisòngiu de leare sa licèntzia de babbu e mama, cunforma a...

—E sos fìgios meos? —Ant a andare a una domo de acollida finas a cando

non nche tenet cussu permissu. A sa mama de sos pipios nche li fiat benende unu

intrecore. Sas làgrimas fiant calende in sas trempas. —Sennora —aiat naradu tando sa libraja— bògio reti-

rare sa denùntzia, nde tèngio làstima. Peroe imparet a sos fìgios suos chi si depent cumportare bene in intro de una libreria.

Sa mama naraiat ca ei cun sa conca. —Faghimus una cosa —aiat naradu su politziotu—

Torret a inoghe sa chida chi intrat. Leet in fatu fintzas sos fìgios e còmporet una pariga de libros. Deo apo a castiare. Si bido chi sos pipios faghent a bonos, naramus chi m’apo a ismentigare de su chi est capitadu oe...

—Emmo agente, gràtzias meda, apo a fàghere gasi... E sa mama, fiat essida a sa lestra dae sa libreria, cun

sos fìgios in fatu. Cando fiant abarrados a sa sola, s’agente e sa libraja, su primu aiat naradu a s’àtera:

—Pro de beras, la diant dèpere imbentare una patente de genitore, e ite nde pessas tue?

Page 39: Chentu concas, chentu contos

39

—Ello!...sos babbos a sas mamas de oe no ischint prus a nde pesare sos fìgios issoro. Sos pipios faghent su chi lis aconcat.

—Peroe depimus donare atentu cun custa casta de teatru, ca, si calicunu s’abbìgiat chi deo so maritu tuo e mi gheto a politziotu educativu pro bèndere libros...

Page 40: Chentu concas, chentu contos

40

Page 41: Chentu concas, chentu contos

41

16

SA GRANDU NOVA Su giornalista Dàriu Porru aiat retzidu una nova cando

fiat sètzidu a in antis de sa computadora in ufìtziu. Aiat lèghidu su messàgiu chi bi fiat in s’ischermu, aiat isbabarriadu sos ogros, si nche fiat pesadu a ritzu, aiat leadu s’impermeàbile, e fiat essidu currende dae sa sea de su giornale.

Bianca Serra, una collega sua, incuriosida dae su chi fiat faghende Dàriu Serra, si nde fiat acurtziada a s’ischermu pro cumprèndere ite fiat totu cussu pisti-ghìngiu de su collega. E aiat letu:

“Est cunfirmadu, ant bidu luego unu unicorru biancu, in su cursu de Roma. Sos unicorros esistint a beru!”

Si nde fiat sàpida deretu chi, si Dàriu Porru nch’aeret tentu fotografias bonas de s’unicorru, custu diat èssere istadu su resurtu prus mannu de sa carriera sua. Si fiat firmada un’iscuta, papende·si sas ungras, finas a cando non nche fiat torradu Porru a s’ufìtziu, totu ammurriadu.

—E beh, conta, fàula fiat custa de s’unicorru? —aiat preguntadu Bianca a su collega, chi sighiat a èssere abbuddadu.

—Pagu prus o mancu —aiat respostu isse, moen-de·si·nche s’impermeàbile e apichende·lu in s’apica-dòrgiu.

—Est a nàrrere? Isse, colende·si sa manu in buca, aiat suspiradu, si fiat

sètzidu a in antis de sa computadora moende su mouse pro lu torrare a fàghere partire. A pustis aiat naradu:

Page 42: Chentu concas, chentu contos

42

—E la nàrrere totu giai bi fiat unu animale cun unu corru in conca

—E non fiat unu caddu? —No. —Oh raju! Si fiat istadu unu caddu cun unu corru, si

podiat nàrrere chi esistint sos unicorros. —Emmo — l’aiat respostu Dàriu— ma intamas fiat unu

poleddu. Unu burricu betzu cun unu corru in conca. A chie nde l’importat de unu animale chi li narant àinucorru? A chie?

Page 43: Chentu concas, chentu contos

43

Page 44: Chentu concas, chentu contos

44

17 S’ASSUSTERI DE SOS MOSTROS E

DE SOS BISOS MALOS

Micheli Palmas fiat s’espertu prus mannu de mostros de domo in totu sa tzitade. Finas a oe in die, perunu mostru si l’aiat isfrancada dae isse.

A bolides ischire cale est su segretu suo? Toca, andat bene, bos lu naramus, peroe non depides fàghere perunu sonu. Sighide·mi e camminade in pee·in pee.

Cussu in cue est Micheli. At torradu imposta a sa sennora Boi, chi lat tzerriadu ca, narat, est disisperada pro su prantu de su fìgiu suo. Su pipiu, chi tenet sete annos, cada mangianu si nde ischidat, pranghende a sucutu, ca nà chi b’at unu mostru de sos bisos malosin suta de su letu, chi li papat sos bisos serenos e bi los mudat in bisos malos e orrorosos.

Micheli intrat in s’aposentu. Nch’est giai iscurigadu. In custa ocasione s’at a corcare isse totu note in s’aposentu, mentras su pipiu dormit in domo de sa iaja Matilde. Bois, non naredas nudda e non faghedas perunu sonu, petzi isetade.

Como Micheli aberit sa bursa sua. Est manna meda. Nche bogat dae sa bursa unu corpus totu pinnigatu a tundu. It’est? Lampu! Est un’èssere umanu! Preguntamus pispisende a Micheli chie est, cuss’èssere umanu.

—Est Filippo su fradile meu— respondet Micheli a boghe bassa.

Su fradile Filippo, chi est galu piticheddeddu, si nche dormit in su letu de su fìgiu de sa sennora Boi. Micheli

Page 45: Chentu concas, chentu contos

45

nos inditat de nos nch’essire dae s’aposentu. Nos nch’essimus.

Sunt sas bator de note, pagu prus o mancu. S’intendet sonos in s’aposentu. Micheli nos inditat cun sa manu de nos calmare. Non podimus intrare. Isse si bufat a bellu·a bellu su sutzu de arantzu cun una cannita de plàstica. Su sonu est prus artu. Intendimus cròchidos, abèlidos, iscramos...e, unu tzèrriu assustadu. Micheli sighit a nos inditare cun sa manu de aturare calmos.

De repente, nudda. Totu in una, su mudìmine. Micheli no intrat a

s’aposentu finas a cando no est arbèschidu. In su letu b’est Filippo chi dormit serenu, comente una botza e sorroscrende comente unu ippopòtamu (semper chi sos ippopòtamos sorroscrent).

—E, su mostru de sos bisos malos? Preguntamus a Micheli Micheli risitat e narat: —Si nd’est andadu pro semper. Tando bidet a nois ispantados. Torrat a risitare e nos

contat: —No esistit unu mostru de sos bisos malos chi poderet

a Filippo. Issu est macu iscassuletadu. Tenet sa conca prena de unu muntone de pugiones, a l’ischides? Non nde b’at unu prus isvariadu de isse. Pro custu, cando cale si siat mostru de sos bisos malos intrat in conca sua, intendet s’assartillada de una folada manna de pugiones. E a custu, nemos resessit a aguantare, nemmancu su mostru prus espertu. A s’acabu totus nche parant fuin-de... Custu est su segretu mannumeu, peroe no andedas in giru a nche l’iscoviare a totus, cumpresu?

E bois, chi seis leghende, bois no ais letu nudda de totu custu. Como ismentigade·bos·nche totu, no est chi, posca, depides retzire sa bisita de Filippo...

Page 46: Chentu concas, chentu contos

46

Page 47: Chentu concas, chentu contos

47

18

CHISTIONE DE DEFINITZIONES

—Lina, dona·mi unu basu! —aiat preguntadu sa tzia Giùlia a sa neta.

—Nche los apo acabados —l’aiat respostu Lina Zurru, pipiedda de bator annos, cun atza.

—Ello proite? —l’aiat preguntadu sa tzia. —Nche los apo ispitidos totus, depo andare a su

bancomat a nche los torrare a carrigare... Totu sos familiares chi bi fiant in cue si fiant postos a

rìere a iscracàlliu, pro sa respusta de sa pipia chi, torrende atza, aiat bogadu una carta comente a cussa de crèditu de sos prus mannos.

—Ando a nche carrigàre àteros basos. E sa pipia si nde fiat andada a s’aposentu suo, lassende

sos familiares in sa domo bona, preguntende·si ite si nch’aeret imbentadu Lina. Peroe Lina non fiat brullende, non fiat fàula sa chi aiat naradu. In s’aposentu suo, fiat intrada in su cantaranu e si nche fiat istichida intre unu capoto e sos pantalones de jeans. Nde fiat torrada a istupare in una dimensione connota petzi dae sos pipios suta de sos chimbe annos.

—Oh raju, ite fila longa —aiat giaculadu Lina a in antis de su bancomat pro torrare a carrigare sos basos, bi fiant a su mancu binti pipios in antis de issa, e totus isetende de carrigare torra sos basos.

—Eih, muconosu, moe·ti! —Abboghinaiat unu. —A ti nd’ischidas, faghe a lestru ca sinono mi pìssio. —Si m’infundes cun su pìssiu, deo ti cago a pitzu,

cumpresu m’as?

Page 48: Chentu concas, chentu contos

48

Unu disisperu! Non beniat bene a sos pipios a infilare sa carta in su bancomat, pònnere su PIN (a bias nche l’iscaressiant, e, bidu chi no ischiant a lèghere, cussos retratados, non fiant nùmeros, ma figuras, gasi chi, su bancomat mustraiat onni figura cada borta, istentende galu de prus). Cando, in fines fiat tocadu a Lina, aiat dèpidu isetare pro abbaidare a totu sas figuras pro pònnere su PIN suo: elefante rosa, soddu cun istampos, oca groga e sinnu tzinesu, custu fiat su PIN suo.

—Cantos basos bolet a retirare?– Aiat preguntadu su bancomat.

—Oto. —Non si podet fàghere, nde tenet a disponimentu pro

oe petzi chimbe. Lina aiat contadu sos pòddighes. Chimbe giai fiant

bastantes: unu pro sa tzia, un’àteru pro su tziu, s’àteru pro sa sorrestra, un’àteru pro sa iaja Elisabetta e un’àteru galu pro su cane Ciuaua, chi finas issu, fiat parte de sa famìlia.

—Andat bene. Sa pipia aiat acostiadu sas lavras a su bancomat e aiat

retzidu chimbe basos. Posca aiat retiradu sa carta e si nde fiat torrada cara dae ue fiat bènnida.

Teniat basos bastantes pro los dare a totu sa famìlia. Fiat essida dae s’aposentu suo, andende fache a sa

domo bona, ma sos parentes si nde fiant andados. —As istentadu meda. Ue ti nche fias cuada? T’apo

mutidu unu muntone de bortas —l’aiat naradu sa mama. Peroe Lina non podiat iscoviare ue fiat su bancomat de

sos basos. Aiat tzannigadu sos coddos. Mancari gasi, non podiat abarrare cun cussos basos in buca, ca fiant graes meda. Fiat andada a su corridòriu e aiat imboladu sos basos in s’aera. Fiat segura chi calicunu los aeret retzidos.

Page 49: Chentu concas, chentu contos

49

19

CANDO SA BRÙSCIA MATRONA AIAT

PÈRDIDU SOS POTERES SUOS

In sa perca afastiadora, de su clan de sos maghiàrgios e de sas brùscias Garcia von Heidelberg, totu sos membros acudiant a sa cramada de sa matrona, chi los aiat tzerriados in sa leada prus trista, ùmida e iscurigosa de sa perca–fortilesa, posta a s’artària de trinta metros, suta de terra. Cussa sala de sas reuniones l’impitaiant pro atopos nòdidos:

—Istimados —Aiat comintzadu a chistionare sa ma-trona de sas brùscias e de sos mahiàrgios de su Clan García von Heidelberg— bos apo mutidu ca est costada cosa mala.

In sa sala aiant comintzadu a murmutare. Apo pèrdidu sos poteres meos —aiat naradu sa

matrona— e tocat a nche los torrare a leare, ca, si no lu faghimus, giai ischide ite podet capitare.

Ischiant totus ite podiat acuntèssere si sa matrona no aeret tentu prus sos poteres suos. Si depiant incrunare a s’influèntzia de sa televisione pro un’annu, pro mèdiu de unu ischermo a su plasma.

A ratza de istrina, a bìdere sa televisione sena pàusu pro totu s’annu, sena tzèdere a s’influèntzia diabòlica de sa publitzidade cosa sua. Deretu, totu sos membros de su Clan fiant andados a chircare sos poteres pèrdidos, cada unu chirchende de torrare imposta a s’enigma de sa pèrdida de sos poteres, cun un’ipòtesi diferente: maghia pro sa pèrdida de sos poteres, bumbu pro nde furare su potere, ipnosi pro ismentigare sos poteres...

Page 50: Chentu concas, chentu contos

50

Petzi su magu Crispin, chi totus lu pessaiant tontu, non b’aiat atinadu, e si nde fiat essidu dae sa perca. Luego fiat arribadu in tzitade e fiat intradu in unu ufìtziu. A pustis fiat essidu cun unu sachiteddu suta su survicu e fiat recuidu a sa perca, ue bi fiat unu trèulu mannu, intre maghiàrgios e brùscias, belle isetende s’atacu de s’inimigu dae foras. Peroe Crispin mancu contu nd’aiat fatu, e fiat andadu deretu a s’aposentu de sa brùscia matrona. Si fiat firmadu cara a cara a sa brùscia, cando issa si fiat petenende sos pilos canos, e l’aiat postu su pachete imboligadu cun unu follu de giornale, a pees suos. A pustis aiat naradu:

—In cue bi sunt sos poteres. Sa brùscia matrona, aiat sessadu de si petenare. Aiat

regortu su pachete dae terra, l’aiat abertu e aiat bidu chi, de a beru, in cue bi fiant sos poteres suos. Luego si fiat intesa prus forte.

—Ti torro gràtzias Crispin. Ma nara·mi, comente as fatu a nd’agatare sos poteres meos?

—Cosa simple meda est istada, apo fatu su chi faghet sa gente normale cando perdet carchi cosa.

—Ello e ite faghet? – Aiat preguntadu curiosa sa brùscia.

—Andat a s’ufìtziu de sos ogetos pèrdidos...E in cue difatis fiant. Los aias pèrdidos sena mancu ti nde abbigiare, cando fias bolende cun s’iscopa tua e calicunu los at agatados, in cue in sa carrera. E nche los at giutos a s’ufìtziu...

Page 51: Chentu concas, chentu contos

51

Page 52: Chentu concas, chentu contos

52

20 SU MOSTRU IN FUNDU A SA CORTE

—Emmo, a pitzinnia —aiat inghitzadu su contu sa iaja

Caterina— Cando babbu e mama aiant comporadu custa domo, otanta annos a oe, nointamas chi su terrinu ue est fraigada nde tèngiat prus de chentu, apo intesu semper, a de note, s’ùrulu orrorosu chi beniat dae fundu de sa corte.

—E ite ses pessende chi siat? —L’aiat preguntadu sa neta sua Assunta Serra, chi teniat oto annos.

—Deo apo semper pessadu chi esseret unu mostru. E totus chi mi righiant in cara. Aiant isfossadu in su pamentu de sa corte unas cantas bortas, pessende chi esseret essende abba. Peroe mancu isperu, nudda, non bi fiat peruna cosa.

—E s’ùrulu, l’intendet petzi a de note? —A de note ebbia, cando su fundu de sa corte nch’est

in s’iscurigore... Timoria ti ponet custu? —Nono, a s’imbesse, m’interessat semper de prus

custu contu —l’aiat naradu sa neta. —E tue crees a su chi ti naro de su mostru? —Ello ca ei, iaja. Bi credo a su chi mi contas. Tue non

mi dias contare mai fàulas. Sa iaja aiat risitadu. Totu sos familiares e sos amigos,

si l’aiant semper rìghia de issa cando naraiat chi in fundu a sa corte bi fiat unu mostru, e chi s’intendiat petzi a de note, in s’iscurigore nieddu pìghidu.

Mancari gasi sa iaja non pessaiat mai chi sa pipia esseret andada a castiare su tretu a sa sola. Unu contu fiat a crèere a su chi li naraiat, àteru fiat cussu de averguare a

Page 53: Chentu concas, chentu contos

53

sa sola, in su fundu de sa corte, a de note, cun una pila pro fàghere lughe.

E intamas custu est su chi aiat fatu sa netighedda, una note, cando totus fiant corcados, in domo de sa iaja. Nde fiat calada in sas iscalas dae su de bator pianos, aiat abertu sa ghenna pro intrare a sa corte, e in cue, aiat chircadu de fàghere lughe cun sa pila... E cussu chi aiat bidu, non l’aiat ispantada nudda.

Tres dies a pustis sa iaja aiat naradu a sa neta: —Nche sunt tres notes chi no intendo urulende a su

mostru in sa corte. —Est normale. —Normale? E ite ses andada a bìdere a su mostru a de

note, a sa sola? —Emmo. Sa iaja aiat isbabbariadu gasi meda sa buca, chi bi nche

podiat intrare finas unu pianoforte. E sa neta l’aiat na-radu:

—So andada a bìdere su mostru. E pro de beras giai bi fiat e fiat dormende in su pamentu de sa corte, fiat una casta de dragu, peroe non nde bogaiat de fogu, e in cara fiat totu asseriadu. Deretu aia cumpresu ite li fiat costende.

—E ite? —Chi no isfàmigat bene, e produet unu muntone de

gas. Pro bona sorte sua deo mi fia ammaniada e tenia in fatu finas un’ampullitedda de digestivu. Bi l’aia dada. Issu l’aiat ingurtida totu in una e aiat comintzadu a istare mègius. L’aia cumpresu ca deretu sa bisura de sa cara de cussu mostru iscedadeddu fiat mudada.

Sa iaja Caterina non bi podiat crèere. —E como ite at a acuntèssere? L’aiat preguntadu sa mannai.

Page 54: Chentu concas, chentu contos

54

—E como nudda. T’at a tocare a calare una borta a su mese pro li dare sos sales digestivos a su mostru, pro pòdere isfamigare bene.

Sa iaja fiat abarrada meledende e preguntende·si comente fiat capitadu chi totu sos sonos in sa corte, dae belle unu sèculu, fiant cajonados dae su gas de calicunu.

Page 55: Chentu concas, chentu contos

55

Page 56: Chentu concas, chentu contos

56

21 SU DINOSÀURU ANIMALE DE

CUMPANGIA Ludwig García, su biòlogu, fiat unu pessone istra-

vanada. Giai dae pitzinnia fiat unu amantiosu de sos dinosàuros, gasi meda chi, cando si fiat fatu a iscien-tziadu, sa prima cosa chi aiat fatu, fiat istada cussa de clonare unu de cussos rètiles, gasi chi aiat regaladu a sa mugere pro su cumpleannu suo unu dinosaureddu.

Su biòlogu Ludwig l’aiat creadu moende dae una tziligherta, peroe colende su tempus, fiat crèschidu meda.

Sa mugere de su biòlogu, chi li naraiant Irina e l’agra-daiant sos animales istrambecos, fiat essida dae domo pro si fàghere una passigiada cun su dinosaureddu, chi peroe fiat giai mannu che a unu malloru. Lu manteniat cun unu guintzàlliu de cane, chi peroe fiat unu pagu astrintu; mancari gasi cussu dinosaureddu teniat unu vantàgiu cunforma a sos canes: Non si firmaiat in cada lantione o in cada àrbore pro pissiare. Nointamas, totu sa gente chi l’atopaiat in sa carrera, si nche franghiat. Poniat timoria manna!

Irina risitaiat, peroe non naraiat nudda. Fiat gasi belleddu su dinosaureddu suo...

E teniat fintzas un’àteru vantàgiu: cando Irina andaiat a fàghere s’ispesa, cun su dinosaureddu, totu sas pessones la lassaiant colare in sa fila...

Timiant a frea chi los aeret papados... Est chi Irina non bi lu naraiat a issos chi su maridu aiat

dadu atentu, a tales chi su dinosàuru nd’esseret essidu vegetarianu.

Page 57: Chentu concas, chentu contos

57

Page 58: Chentu concas, chentu contos

58

22 SU GIRU DE SU MUNDU

Nina Pau fiat una pipia coragiuda. Aiat chertu a

fàghere su giru de su mundu. Pro custu aiat seberadu su tempus de sas vacàntzias istadiales. Pensaiat chi in duos meses esseret pòdida lòmpere a tesu meda. L’aiat semper disigiadu de bìdere su mundu, andare in giru, a s’intèndere lìbera.

Aiat seberadu de mòere a s’ispessada, sena perunu pessamentu. Fiat segura chi aeret agatadu in su caminu, totu su chi li podiat serbire...Teniat paritzas chimeras.

Fiat mòida a mangianu chitzo. Aiat pessadu chi pro chi non l’esserent firmada in sas fronteras, aeret serradu sos ogros. Gasi no aeret bidu sas fronteras. Ca gasi est: ogru non bidet e coro non dolet, si non bidiat a sas fronteras, nemos la podiat firmare, lògicu no?

Essida chi fiat dae domo, aiat comintzadu a cammi-nare. Semper cun sos ogros serrados.

Aiat camminadu, e camminadu. Oras e oras. Aiat camminadu gasi comente no aiat fatu in vida sua.

Camminaiat a lestru, belle currende. Aiat camminadu finas a cando no aiat comintzadu a l’intrare fritu. Su sole fiat calende.

E posca, Nina, aiat intesu a craru sa boghe de mama sua:

–Nina, intra ca nch’est ora de chena... E Nina aiat abertu in fines sos ogros. E aiat bidu chi a camminare, balla, giai aiat cammi-

nadu, peroe semper a indurriu de domo sua.

Page 59: Chentu concas, chentu contos

59

23

SU BENDIDORE DE MUSCA

Rino Matta aiat aparitzadu in su mercadu unu tretu pro bèndere musca.

Sos clientes fiant ispantados. Comente si podiat bèn-dere musca?

E Rino naraiat chi non fiat musca normale. Fiat musca allenada.

—E si calicunu acante a bois est de intragnas malas, issa nche l’ischint.

—Si calicunu bolet bèndere alimentos pudèschidos, issa nche l’ischit.

—Si calicunu bos ingiùrgiat a palas bostras, issa nche l’ischit.

—Si retzides unu pachete prenu de òdiu, issa nche l’ischit...

E aiat sighidu a elencare unu muntone de cosas chi sa musca sàbida fiat capatza a iscoviare...

Unu cliente aiat preguntadu: —Andat bene, peroe, si si nd’abbìgiant de totu custu —Su chi faghet semper sa musca, si nde pasat subra de

sa merda.

Page 60: Chentu concas, chentu contos

60

Page 61: Chentu concas, chentu contos

61

24

SOS ANIMALES INTELLIGENTES

Bruno Matta aiat seberadu de allenare a unu scimpantzè, unu papagallu e unu grìgliaru.

Aiat traballadu pro duos annos, die e note. Los aiat allendaos bene meda. Finas a cando nche fiant prontos a si mòere comente a

èssere umanos. Cando lis chinghiat sa bestimenta de un’òmine, nemos

si nd’abbigiaiat chi fiant tres animales. Sos animales aiant imparadu a faeddare intre de issos. Faghiant cunferèntzias. Faghiant progetos a pitzu de terrinos e pontes. Iscriiant manuales de economia, filosofia e bricolage. Finas a cando non si nche fiat irrichidos meda. Peroe, cada note, recuiant a domo de su mere issoro. —Ello proite no ant istitadu dae su mere? —s’at a

preguntare carchi letore curiosu. Ladinu est: ca su scimpantzè, est s’intellighèntzia e sos

moimentos; su papagallu sa boghe – fintzas si flautada; e su grìgliaru sa cussèntzia, chi semper los faghet con-toniare a domo...

Page 62: Chentu concas, chentu contos

62

Page 63: Chentu concas, chentu contos

63

25

SA BRÙSCIA CHI AMMANIAIAT SU

TZICULATE PRUS BONU DE SU MUNDU

Bi fiat una borta, unu bidditzolu ue istaiat sa brùscia

Amèlia Cau. E, comente acuntesset su prus de sas bortas, sos bighinos boliant a li pònnere fogu a cussa brùscia. Paret chi giai dae meda teniant custa costumàntzia mala de abrusiare sas brùscias.

Amèlia, cando aiat bidu chi fiant andende anco issa, cun làntias e caras arrennegadas, aiat tìmidu meda. Peroe li fiat bènnida a conca una idea:

—Oh bighinos, benide ca bos cumbido una tassa de tziculate caente.

Sos bighinos fiant dudosos. Pensaiant chi aeret postu carchi cosa in intro de su tziculate, carchi retzeta pro los cunvertire in ruspos o in tostòinas.

—Non timedas, lu tasto deo in antis de bois —aiat naradu sa brùscia.

Gosi aiat ammaniadu unu lapiolu prenu de tziculate. Cussu nuscu fiat intradu in sas nares de totu sos bighinos. E totus, in fines, aiant testadu su tziculate.

Fiat bonu a beru... Pro custu si nche fiant iscarèssidos de nche abrusiare a

Amèlia. Dae tando, sa brùscia aiat sighidu cumbidende

tziculate caente in ierru. Peroe cussu chi sos bighinos no ischiant est chi in

cussu tziculate bi fiat una maghia.

Page 64: Chentu concas, chentu contos

64

Peroe fiat gasi bonu... Pro custu, galu oe in die, in cussu bidditzolu, ammà-

niant su tziculate prus bonu de su mundu, ma nemos iscòviat su segretu de sa retzeta.

Page 65: Chentu concas, chentu contos

65

Page 66: Chentu concas, chentu contos

66

26

SA TZIA BRÌGIDA

Adele Cadeddu pensaiat chi cussas esserent istadas sas

vacàntzias peus de sa vida sua. Issa no aiat fatu nudda pro tènnere cussu... A fines,

l’aiant rimandada in oto matèrias de noe in iscola. L’aiant mandada in unu bidditzolu assoladu in mesu

de un’ìsola ispèrdida in su Mediterràneu. In cue istaiat tzia Brìgida, grussa comente a unu camion.

—Andamus a bìdere sa laguna —aiat naradu sa tzia a sa neta, in antis de chenare.

A l’aiat leada in fatu finas a s’istagnu prenu de man-gone.

—E ite tenet de ispetziale? Aiat preguntadu Adele, belle casighende.

Sa tzia Brìgida aiat fatu unu tzacamanu e sos man-gones si nche fiant bolados. Est tando chi aiat bidu chi sos mangones teniant tres ancas. A pustis aiat iscobertu chi in s’ìsula sos canes teniant ses ancas. E, cosa ispantosa, sas puddas bolaiant lèbias che a s’astore...

Mancari gasi, cussu chi aiat ispantadu de prus a Amèlia fiat istadu su de bìdere chi suta de su bestire de sa tzia, si moiat carchi cosa.

A de note fiat intrada in s’aposentu pro compudare sa cosa. E pro de beras teniat resone a suspetare... Gasi chi finas sa Tzia Brìgida non fiat normale, comente a nemos in s’ìsula.

Sa tzia Brìgida teniat bator bratzos!

Page 67: Chentu concas, chentu contos

67

Peroe aiat finas cumpresu chi fiat unu vantàgiu mannu cussa cosa, pro coghinare, iscrìere, faeddare in su telèfonu e ochìere sa musca, totu in una borta.

Page 68: Chentu concas, chentu contos

68

27 SA DISGRÀTZIA DE ÈSSERE LÈGIA

A Cristina Sanna li pariat chi la puniant ca fiat lègia.

Prus chi fea, fiat orrorosa. Una die in fatu a s’àtera la castigaiant. E issa fiat

segura chi sa maistra no la bagiulaiat ca fiat lègia. Peroe depiat ammìtere chi, mirende·si in s’ispigru, fiat fea de a beru.

Sa gente in sa carrera si nche istesiaiat. Mischinedda, est peroe chi poniat a tìmere de a beru, unu mostru.

Finas a cando cussa die fiat arribada a fàghere bisita una tzia chi beniat dae a tesu. Pro su prus, nemos andaiat a la bisitare a domo sua, ca totus la timiant. Sa tzia aiat bidu cantu fiat fea cussa pipia, peroe fintzas cantu mìope fiat sa mama. Sa neghe de sa legiesa de sa pipia la teniat sa mama.

E, bellagasi, issa teniat una paja de ulleras in prus. Bi las aiat dadas a sa mama de Cristina. Cando sa

mama las aiat postas aiat cumpresu deretu ite boliat nàrrere sa legiesa de sa fìgia. E, torrende·li sa bista, nche li fiat torradu fintzas s’olfatu.

Ca Cristina, in prus de su restu, fragaiat a bentu. Aiat postu a fìgia sua pro duas borta in lavatritze. L’aiat profumada cun tres litros de colònia. L’aiat petenada cun unu trivutzu de su mannoi, chi impreaiat pro su fenu. A pustis l’aiat castiada: non pariat mancu issa.

Cristina Sanna fea giai non fiat. Cando fiat torrada a iscola, no l’aiant prus castigada ca fiat lègia.

L’aiant punida peroe ca fiat una mandrona ca, pro de beras, non giughiat sos còmpitos fatos in domo.

Page 69: Chentu concas, chentu contos

69

Page 70: Chentu concas, chentu contos

70

28 BERTEDDA NO ISCHIT A

FAEDDARE S’INGLESU

A pustis chi nch’aiat provadu pro tres annos, sa maistra aiat tzerriadu a su babbu e a sa mama de Bertedda Sau:

—Fìgias sua no est bona a faeddare s’inglesu. Su babbu e sa mama fiant pessamentosos. A sa maistra, in prus, no est chi l’agradaiat meda cussa

pitzochedda. —Pesso chi fìgia bostra no at a imparare mai a

faeddare —aiat naradu sa maistra. Su babbu e sa mama aiant pinnigadu sa conca. Sa

maistra aiat naradu unu muntone de cosas, ma peruna fiat bona.

Gasi est chi fiat intradu su cane de sa pipia. —Su cane non podet istare inoghe —aiat naradu totu

arrennegada sa maistra. Bertedda aiat tando faeddadu cun su cane, faedden-

de·li in limba canina. L’aiat naradu de si nch’essire e su cane l’aiat postu in mente. A sa maistra nche li fiant rutas a terra sas ulleras.

—Peroe, ischit a faeddare... o a intzaulare... comente a sos canes? —aiat preguntadu ispantada a su babbu e a sa mama.

—Ello! —l’aiat naradu tando sa mama— e ischit a allegare fintzas comente a su gatu, s’orsu su cau e est imparende fintzas a chistionare comente a s’abe.

Page 71: Chentu concas, chentu contos

71

29

ISTÈVENE MELIS IN SOS PÀTINOS

Istèvene Melis fiat tristu meda ca s’elefante chi traballaiat paris s’aiat segadu s’anca. S’elefante si mutiat Barritu–chi–ischidat–sos–bighinos–a–cada–ora.

Podiat traballare petzi in su padente, e, a seguru, aerent giai seberadu chi sa sorte sua fiat...

Istèvene no lu cheriat nemmancu pessare. Lu boliat agiudare su matessi.

In s’interis pessende a comente agiudare a s’elefante suo, aiat bidu a unos cantos pipios gioghende in sa carrera. Si nde fiat alluta una lughe in su fundale de su cherbeddu.

Aiat traballadu pro una chida tirada. Aiat traballadu cun linna e metallos chi nche colliat dae s’arga. In fines fiat resessidu a fàghere bator pàtinos. A nche los pònnere a Barritu–chi–ischidat–sos–bighinos–a–cada–ora fiat istadu peleosu meda.

Peroe Istèvene non si fiat rèndidu mai e nche fiat resessidu. A pustis fiat abarradu unas cantas chidas allenende a s’elefante pro imparare a patinare. In fines Barritu–chi–ischidat–sos–bighinos–a–cada–ora si fiat fatu unu patinatore de gabbale. Non podiat prus traballare in su padente, peroe, emmo chi podiat cùrrere in sas carreras che a su bentu.

Istèvene e Barritu–chi–ischidat–sos–bighinos–a–cada–ora aiant agatadu traballu comente a missos.

Peroe semper depiant biagiare in s’autostrada, pro tènnere prus tretu. De su clacson non de teniant bisòngiu, ca sos barritos suos si nche intendiant finas a Istambul.

Page 72: Chentu concas, chentu contos

72

Mancari gasi, mai, Barritu–chi–ischidat–sos–bighinos–a–cada–ora pagaiat su pedàgiu.

Bidimus chi est gasi atrividu de bi lu perdire...

Page 73: Chentu concas, chentu contos

73

Page 74: Chentu concas, chentu contos

74

30 SU PIANOFORTE IN SA FATORIA

Domìnigu Buffa aiat eredadu sa cosa chi prus pagu

s’isetaiat, dae una bisaja chi mancu connoschiat. Totu fiat inghitzadu sa die chi fiat lòmpidu a cussa fatoria gasi a tesu, unu fulanu, chi ghiaiat unu tratore. Su tratore petzi nche podiat arribare fintzas a ie, e sos postinos de monte andant a cada logu in bitzi o in moto, a fines, amus cum-presu...

Fiat istupadu unu postinu cun una lìtera racu-mandada. Aiant pedidu una tassa de abba pro poderare in sa ghirada e si nche fiat isparèssidu dae ue fiat lòmpidu, giurende chi fiat s’ùrtima borta chi poniat pee in cue, pro totu sa vida sua. Peroe si fiat faddidu ca chimbe annos a pustis...oih toca, ca custu est un’àteru contu.

In sa lìtera racumandada, naraiant a Domìnigu, chi aiat eredadu carchi cosa dae sa bisaja, chi si nche fiat morta dae pagu tempus. L’aiat lassadu unu pianoforte mannu·mannu, chi a pustis aiant batidu a sa fatoria.

Pro nche lu batire aiant dèpidu impitare un’elicòteru. Bi fiat fintzas unu pianista chi, in s’interis chi su pianoforte andaiat peri s’aera, lu sonaiat a tales chi su pianoforte non s’esseret iscordadu cando nche fiat gasi in artu, ca fiat unu traste dìlicu meda.

Peroe, Domìnigu Buffa no ischiat ue si lu pònnere unu pianoforte gasi. Non li serbiat mancu a nche lu remonire in s’acuiladòrgiu. No interessaiat a sas bacas (a s’incapas aerent dadu prus late cun sa mùsica?). Non serbiat che istentu pro sos porcos...

Page 75: Chentu concas, chentu contos

75

In fines nche l’aiat assentadu in domo, tutadu cun prantas e fotografias.

Finas a cando una turista de su monte fiat parada in sa fatoria. Fiat danesa e camminaiat istontonada. Aiat camminadu duas dies sena ischire a ue parare. Sa pitzoca mischinedda aiat pessadu chi nch’esseret parada in su padente de su Madagascar, pereo fiat a su mancu in Toscana. Cando aiat buscadu sa fatoria de Domìnigu, fiat curta cara a custa. Fiat intrada pro pedire una tassa de abba.

Peroe cando aiat bidu cussu pianoforte in domo de Domìnigu, si fiat innamorada de issu...

Si fiat innamorada de su pianoforte, chèrgio nàrrere... E fiat abbarrada in cue a istare. Como sa turista danesa, chi si mutit Lippa, sonat cada

note su pianu. A su chi paret Domìnigu est innamoradu... inna-

moradu de sa mùsica chi essit dae cussa càssia cun sas cordas in intro.

Page 76: Chentu concas, chentu contos

76

Page 77: Chentu concas, chentu contos

77

31

S’ISCOBERTA DE SORU

Frantziscu Soru fiat òmine lègiu, gasi feu chi bastaiant duos segundos chi finas su prus balente si poniat a prànghere. Teniat duos coddos chi pariant unu monte, peroe cun tzepas piticas in fila a pare comente a sos dragos.

Sa carena fiat totu prena de pilos, chi si bi la faghiat fortzis cun su serraerba si nche podiat afaitare. Su bruncu nche l’essiat a foras e dae cue istupaiant duas sagnas che sirbone...

E sas ungras...pariant francas chi nche podiant segare s’atzàrgiu. Pro custu Frantziscu fiat una pessone trista.

Nemos lu boliat serente. Poniat timoria ca cun cussa bisura, cale si siat pessone pessaiat chi fiat un’èssere istupadu dae sa conca de carchi iscritore machillotto, de cussos chi s’imbentant a èsseres istrambecos. In prus resessiat a mastigare bigas intamas de gomma de mastigare e a fàghere bolloncas cun custa.

Peroe una die, chirchende roba in su cantaranu, aiat atopadu a unu mostru.

Prus a prestu fiat unu mostru fèmina. Fiat pagu prus o mancu lègia e pilurtza cante a isse.

L’aiat leadu in fatu a issa in su mundu de sos mostros, ue si podet intrare petzi dae sos cantaranos, o dae suta de sos letos. In ie aiat iscobertu chi finas isse fiat unu mostru, nchi nche l’aiat lassadu sa mama cando fiat nàschidu in mesu de sos umanos.

Dae tando Frantziscu Soru fiat istadu in mesu de sos mostros cuntentu che pasca, ue nemos fiat prus “bellu” de isse.

Page 78: Chentu concas, chentu contos

78

32 SU TERMÒMETRU RUTINÀRIU

In Biddapuddu, su sìndigu, Giua Puddu, si fiat postu in

conca de assentare una colunna. In pitzu de sa colunna nch’aiant postu unu ischermu. Sos bighinos aiant pessadu chi fiat unu termòmetru.

Peroe fiat unu termòmetru istranu a beru. Pro totu s’annu semper sa matessi cosa faghiat.

Comintzaiat a mesunote marchende zero grados. Pro totu sa die creschiat sa temperadura finas a nche lòmpere a bintibator. E posca torraiat a sinnare zero grados.

Sos bighinos sighiant cussu chi marcaiat su termò-metru a manera sìnchera. Fiat su matessi in estiu e in ierru. A mesunote chinghiant sos gabbanos comente macos, cando pagu in antis fiant in mallieta, mancari chi in foras esseret niende.

Nemos cumprendiat, in Biddapuddu, proite cussu termòmetru funtzionaiat in manera gasi istrana. Peroe...

Finas a cussa istrachia, cando su ventu aiat suladu. S’ischermu aiat nannigadu e nche fiat rutu un’arro-

gheddu dae sa matade a s’ala dereta sua. Tando aiant iscobertu, abbabballocados, chi non fiat unu termòmetru, ma unu relògiu ue si nde bidiant petzi sas oras, ma non sos minutos...

Totus in Biddapuddu no aiant iscoviadu nudda a nemos... non siat chi calicunu si nd’abbiget e si nde riat a iscracàllios de issos pro totu sa vida, ponende·lis cantzone.

Page 79: Chentu concas, chentu contos

79

Page 80: Chentu concas, chentu contos

80

33 SA COGA CUN SAS VERRUGAS

MANNAS

Non bi fiat duda peruna chi sa coga Frantzisca Murru fiat una coga. Teniat sas verrugas in totu sa cara. Las teniat de cada mannària, sena pòdere nàrrere cale fiat sa prus fea. Custa est sa cosa chi sa coga si nche fiat infa-dada.

Unu contu fiat a assustare sa gente cun paritzas ve-rrugas, sinnu de coga·cogona, àteru contu fiat cun totu cussas verrugas chi sa cara pariat tutada cun patata. Finas a sa die chi unu gatu òrfanu fiat cumpartu in domo de sa coga.

Teniat fàmene e fritu. Sa coga Frantzisca in coro suo non fiat mala. L’aiat acollidu e l’aiat dadu su late e unu bìculu de durche. A bellu·a bellu aiant leadu ballassa.

Tando fiat capitada una cosa ispantosa; sas verrugas de sa coga aiant comintzadu a si nche rùere.

Peroe, giai non fiant verrugas normales: fiant verrugas saboridas. Nde ruiant che frùtora cota.

Cada verruga teniat unu sabore diferente: frùgula, mango, pèssighe...

Peroe sa coga depiat mantènnere cuadu carchi cosa de malu, ca si esseret divenida bona de su totu, aeret sessadu de tènnere sas verrugas, verrugas cun sabore de frùtora...

Pro custu, cada tantu, essiat a sa bia e imbolaiat su pìgiu de banana in su martzapee, a tales chi calecunu esseret istrisinadu, ca sinono fiat istata tropu bona.

Page 81: Chentu concas, chentu contos

81

34

SA LÌNIA AÈREA ULTRASEGURA

Cussa lìnia aèrea, Airsanna, fiat sa prus severa cun sas normas de s’aviatzione.

Non bastaiat a torrare a nàrrere sas normas binti bortas, fintzas pispisende·las in s’origra de sos passe-geros.

Una tzinta de seguresa non fiat bastante, in cussa lìnia aèrea cada passeggeru nde teniat tres.

Peroe, sa cosa mègius fiat chi, in antis de lassare s’aèreu, sos passeggeros depiant dare un’esàmene pro mustrare chi aiant cumpresu su chi lis aiant naradu.

E cussos chi non colaiant s’esàmine, depiant torrare a fàghere su biàgiu...

Page 82: Chentu concas, chentu contos

82

35 SA MALADIA DE SA COMPUTADORA

Cussa computadora, a su chi paret, fiat s’ùrtima mera-

villa. Fiat de s’ùrtima generatzione, belle intelligente che a un’èssere umanu.

Fiat bona a si relatare cun una pessone e a sighire sa lògica de s’arresonu umanu.

Mancari gasi, una die, nointamas esseret gasi so-fisticada, l’aiat corpidu unu virus. Sos tècnicos no ischiant comente nche la sanare. Provaiant totu sos antivirus e, a deretura, nd’aiant imbentadu calicunu nou pro lu sar-bare.

Peroe fiat totu de badas. Finas a cando sa iaja de su tècnicu printzipale, sennora

Evelina Orrù, chi fiat avesa a giùghere durches fatos in domo a su nebode suo, nch’aiat bidu sa computadora. Sa sennora Evelina aiat cumpresu luego ite fiat costende a sa computadora.

Sena bogàre pìulu, aiat assentadu in costagios de su traste una istufa, e l’aiat ammaniadu unu brodu de pu-dda, e in fines l’aiat dadu un’aspirina, chi l’aiat fatu leare sena chi nemos esseret cumpresu sa trassa sua.

Sa computadora si nche fiat sanada totu in una. E est seguru chi nemos aiat cumpresu, francu sa iaja,

chi cussa computadora belle umanu, finas isse, pigaiat sos virus umanos.

Page 83: Chentu concas, chentu contos

83

Page 84: Chentu concas, chentu contos

84

36 SU MISTÈRIU DE SU PISCADORE CHI

MAI PISCAIAT NUDDA Dao Piang Sàiu su betzu, andaiat totu sos meries a

piscare dae unos sesanta annos. Si setziat in s’oru de su molu, cun sa canna sa lentza e

sos bermes. Nche colaiat totu sos meries ponende bermes in su riu. Peroe mai, mai, mai, Dao Piang Sàiu aiat piscadu unu

pische tristu... Nemos, in su bidditzolu de Dao Piang Sàiu

cumprendiat proite su betzu colaiat totu sos meries in ie, si non piscaiat perunu pische.

Peroe issos no ischiant chi Dao Piang Sàiu non boliat piscare.

Andaiat a ie petzi pro dare a papare a sos pisches, ponende sos bermes in s’abba.

Page 85: Chentu concas, chentu contos

85

Page 86: Chentu concas, chentu contos

86

37 SA MODA DE SAS VALÌGIAS DE

BIÀGIU

—Mama, chèrgio una valìgia pro su biàgiu mea—aiat naradu Paloma Deriu a sa mama sua.

E mama sua, grandu comporadora, fiat cumparta cun una valìgia noa chi aiat comporadu de reghente.

—Mira fìgia mea – aiat naradu sa mama— custa est una meravilla: tenet bator rodas cun unu motore chi camminat a sa sola; si b’at emergèntzia, l’essint duas alas pro volare, peroe si non bastant giai b’at su paracadute; tenet in intro una tenda pro su monte; e a deretura unu radar piticu pro ti sighire sena chi tue pòngias in fatu a issa. A t’agradat?

Paloma Deriu aiat castiadu unu pagu dudende cussa valìgia gasi pitica. Comente bi podiat istare in intro su muntone de roba sua, s’aiat preguntadu.

Deretu aiat compudadu: aperende sa valìgia b’istaiat petzi unu dighidale.

Su restu, comente si lu podiat pessare, fiat ocupadu dae sos trastes sofisticados.

Page 87: Chentu concas, chentu contos

87

Page 88: Chentu concas, chentu contos

88

38 SU MAGHIÀRGIU

Bruno Sanna fiat seguru de divenire unu maghiàrgiu

grandu e potente. Giai cando teniat deghe annos, nemos in su bidditzolu s’acurtziaiat a isse. Totus si nche fuiant.

Sa gente fuiat cando lu bidiat, li bastaiat a artziare sos bratzos pro nde bogare a foras carchi casta de energia, chi faghiat fuire currende a totus.

E non petzi sas pessones ma finas sos animales. Finas sas feras. Orsos, lupos o carrampones, si nche

fuiant cando pesaiat sos bratzos e mutiat gasi sa maghia sua.

Bruno pessaiat chi sos poteres suos non los podiat bìnchere nemos. Pessaiat chi cun custos aeret pòdidu conchistare finas su mundu, nointamas no aiat cumpresu cales fiant custos poteres ma chi si pesaiat sos bratzos, nche istesiaiat a cale si siat èssere biu, finas sos àrbores si nde fuiant a sa lestra.

Finas a sa die chi, passigende peri sas lavanderias, fiat istrisinadu in su pamentu infustu e nche fiat rutu in intro de una vasca prena de sabone.

Pro bona sorte sua fiat pagu profunda. Pro sa prima borta in vida sua, Bruno Sanna si fiat sabunadu totu cantu e bene.

E a pustis, cando aiat artziadu sos bratzos, non fiat essida peruna maghia...

Paret chi unos cantos poteres, cun s’igiene si nche perdent.

Page 89: Chentu concas, chentu contos

89

39

SU CHERBEDDU ISTRANU

Peer van Bruggen Podda, fiat una pessone istrana. Petzi a una cosa pessaiat: a papare sa pitza. La papaiat a unfradura sena pàusu.

Cussas chi l’agradaiant de prus fiant sas pitzas esò-ticas. Podiant èssere de piberone cun sardina, pitza bator casos cun cugùmene, o pitza de pantzeta cun cantzofa.

Sa pobidda de Peer van Bruggen Podda fiat pessa-mentosa.

Pro custu aiat cumbintu a su pobiddu a andare anco su dutore ca a papare gasi meda pitza non fiat normale pro nudda.

Sa dutoressa, una pessone seria meda, pessaiat chi s’amore de Bruggen Podda pro sa pitza, si podiat cum-prèndere petzi connoschende ite teniat in conca. Pro custu l’aiat fatu una radiografia a sa conca ue si bidiant sos meledos. Peroe su resurtu non fiat istadu bonu.

—Non bi posso crèere —aiat naradu sa dutoressa a sa pobidda de Bruggen Podda, mustrende·li sa radiografia.

—E ite fiat isetende·si? L’aiat preguntadu issa a pis-tighìngiu.

—Chi pobiddu bostru teniat su cherbeddu de pitza. —Ello gasi no est? —aiat preguntadu sa fèmina cun

ispera. —Nono, pobiddu bostru tenet su cherbeddu... de per-

dingianu e custu non lu cumprendo a beru.

Page 90: Chentu concas, chentu contos

90

Page 91: Chentu concas, chentu contos

91

40

SU FURÙNCULU MANNU·MANNU

Mimma Saliu fiat una pitzochedda cussentziosa chi l’agradaiat a istudiare. Fiat unu sòrighe de biblioteca chi pessaiat petzi a imparare e imparare.

Finas a sa die chi nche li fiat istupadu unu furùnculu in conca, mannu a beru. Non fiat unu sangiolu chi essit a sos adolescentes, mancari chi issa fiat pitzinna meda. Non fiat nemancu unu burrutzone chi essit cando ti corpit una botza in conca.

Nudda de custu, fiat unu furùnculu ue si podiat pintare unu mappamundu piticu.

Aiant provadu a nche lu mòere cun cremas, pumatas, inturtos, retzetas, lamas, martzeddadas e fintzas ingiur-gende·lu, peroe fiat istadu totu de badas, su furùnculu mannu aturaiat in ie, die cun die.

Mimma Saliu iscedadedda non boliat prus a essire a sa bia cun unu furùnculu gasi in conca. E su malu fiat chi non resessiat a nche lu cuare. Si si poniat in conca unu mucadore pariat chi fiat cuende a unu extraterrestre...

E in s’interis, sa pipia leghiat e leghiat sena pàusu. Cantu prus leghiat, tantu prus ismanniaiat cussu fu-rùnculu maladitu.

A fines aiat cumpresu ite fiat capitende: pro more de istudiare meda, de lèghere e de chircare de imparare, su cherbeddu suo creschiat e creschiat, peroe, sigomente non bi fiat logu in sa conca, s’isparghinaiat in intro de su furùnculu.

Mimma, chi emmo, fiat intelligente, aiat cumpresu chi si depiat firmare.

Page 92: Chentu concas, chentu contos

92

Si nche fiat andada in vacàntzia a Rio de Janeiro, po-nendesi unu bonete in conca e si fiat gosada su carra-segare in ie.

E no aiat letu nudda de nudda pro totu su tempus chi aiat coladu pasende·si...

Pro custu, cando fiat torrada, giai non bi fiat prus perunu rastru de cussu furùnculu.

Page 93: Chentu concas, chentu contos

93

Page 94: Chentu concas, chentu contos

94

41

S’ACUNTÈSSIDA ISTRANA DE MISS

OWLE

Miss Owle–Buffa fiat una pessone particulare. Fiat a

tretu de abarrare chistionende e chistionende e chistio-

nende sena pasu.

Faeddaiat a ora tirada sena si fadiare, ma su peus non

fiat cussu, no, su peus fiat chi podiat faeddare sena de

tema. E, est ladinu, sas bighinas suas nche fiant prus chi

orròschidas.

Est a nàrrere, fiant disisperadas.

De a beru, nche fiant infadadas de l’intèndere fae-

ddende e faeddende, a tales chi ddu bisaiant su bla–bla–

bla suo. Ca, aderetura, si non bi fiat nemos in domo,

essiat a faeddare a sa corte o a su corridòriu.

Una die, cando fiat disisperada de su totu, sa bighina

sua, Miss Pintaventanas, aiat postu sa gatu infogiada in

domo de Miss Owle–Buffa. Petzi pro li dare apitzigu. E ite

nde fiat essidu a pìgiu? Sa gatu infogiada aiat atopadu a

su cane surdu de Miss Owle–Buffa —depiat èssere surdu

pro nche l’aguantare — e aiat comintzadu sa a si cùrrere

in totu sa domo.

Aiant imboladu a terra frores, cadiras, tiàgias portze-

llanas e finas s’urna cun su chinìsu de su biadu de Mr

Owle–Buffa.

Page 95: Chentu concas, chentu contos

95

Miss Owle–Buffa aiat chircadu de assentare totu, pe-

roe, in un’ungrone de su passaditzu, aiant atumbadu cun

sa tzia, sa gatu e su cane. E totu e tres aiat corduladu in

terra faghende unu bete tzocu.

Sa gatu aiat inghitzadu a apeddare.

Su cane aiat comintzadu a si lìnghere su pilu.

E Miss Owle–Buffa…, Miss Owle–Buffa aiat intesu chi

sa boghe sua si nde fuiat dae su gurgùgiu e curriat lìbera

in sa domo.

Sa fèmina, iscedadedda, l’aiat curta ma de badas.

Balla chi si fiat pentida Miss Pintaventanas de sa brulla

sua, ca, si in antis Miss Owle–Buffa a su note abarraiat a

sa muda, como sa boghe sua, sena chi nemos la podiat

cuntrollare, tzarraiat e tzarraiat in totu sa domo, sena

pasu.

Page 96: Chentu concas, chentu contos

96

Page 97: Chentu concas, chentu contos

97

42

UNA TZIVILIDADE IN SU CÀVANU

Su grandu ìdolu de sa mùsica, Marco Sìrigu aiat

basadu sa trempa de cussa pitzoca. L’aiat cunsinnadu

giustu tando su prèmiu comente a sa fans nùmeru

chimbighentas mìgia.

Sa pitzoca, Mimma Arrica, aiat giuradu chi non s’aeret

sabunadu mai prus cussu càvanu. Boliat chistire pro

semper su nuscu de s’amore suo platònicu. Pro custu

l’aiat cugugiadu cun una bollonca de cristallu.

Si sabunaiat totu sa carena, francu cussa parte, peroe

su chi fiat acuntèssidu est chi, a pustis de meses sena de

si sabunare in cussu tretigheddu, si bidiat una mantza

manna. E sa mantza, a pustis de ses meses fiat crèschida

finas a formare unu montrigheddu. A pustis de noe meses

fiat giai una bollonca suta su cristallu, peroe sa pitzoca

sighiat narende chi in cussa parte mai s’aeret sabunadu,

ca fiat una prova de amore. E a pustis de un’annu sa

bollonca de cristallu si nche fiat iscopiada e in suta fiat

cumparta una botza iscura.

Sa botza si nde fiat ispitzigada dae sa cara de Mimma

Arrica e aiat incomintzadu a abarrare bolende.

Issa l’aiat bida bolende ma non podiat fàghere nudda

pro non lu fàghere. Sa botza si fiat mudada in unu pianeta

piticu ue istaiant microrganismos. E fiat bolada cara a

s’istratosfera.

Page 98: Chentu concas, chentu contos

98

Teniat un’istratosfera sua etotu.

De custa manera, annos a pustis, sa botza, nàschida

dae unu basu innotzente si fiat posta a biagiare in

s’universu…

Page 99: Chentu concas, chentu contos

99

Page 100: Chentu concas, chentu contos

100

43

SAS MISÈRIAS DE SU GRANDU

ESPLORADORE

Tito Monni fiat de s’erèntzia de sos pros mannos

iscoberidores de su mundu. Sos antepassados suos, milli

e milli annos in antis, fiant vikingos chi aiant iscobertu sa

Groenlàndia.

Fiant istados sos antepassados suos cussos chi fiant

lòmpidos pro primos a su Polo e, aderetura, aiant batitu

in Europa sa traditzione de fàghere sos bistocos in Nadale

pro sos pipios, peroe sena alcool.

Pro custu finas isse aiat sighidu s’arte de sos ante-

passados suos. Iscoberiat pianetas noos biagende in

s’universu. Fiat bonu meda a buscare pianetas a tesu.

Nointamas in domo sua non fiat bonu a nudda.

In ie no agataiat mancu isperu.

Cando li serbiant sas mìgias pro isse fiat su matessi a

las chircare in su frigorìferu, ca non s’ammentaiat mai in

ue las aiat postas.

A bias, sas mìgias l’istupaiant intre de sos libros in sa

biblioteca; o una mallieta fiat imboligada in mesu de

s’istèrgiu.

Tito Monni non fiat bonu in cussas cosas.

Pro custu l’agradaiat a s’istentare chirchende pianetas

e abarrende a tesu meda dae domo sua.

Page 101: Chentu concas, chentu contos

101

44

SA VARITEDDA MÀGICA

A Antoni Pistis, sos Tres Res l’aiant giutu paritzos

donos: un’elefante cun tutù chi ballaiat Rock and Roll,

una matita colorada chi pintaiat su chi isse cheriat, unu

libru chi non si lassaiat lèghere e una varitedda màgica.

A su pitzocu cussu chi prus li fiat agradadu fiat istada

sa varitedda màgica.

Fiat ispantosa. Cando la puntaiat subra cale si siat

cosa, nannighende·la, sa varitedda màgica nde bogaiat

unu raju de lughe e nde isciusciaiat su chi teniat a in

antis.

Gasi, aiat arrogadu in pagu tempus a su televisore, a

metade coghina, a sa ghenna de su terratzu e una pariga

de pinnas de muru, una de custas fiat de sa domo de su

bighinu chi peroe, pro bonasorte, tando non bi fiat.

Cando su babbu e sa mama l’aiant briadu, timende pro

s’iscàndulu, giai mesu domo nche fiat isciusciada e

Antoni puntaiat sa varitedda subra s’antenna de sos

telèfonos in su fràigu a in antis.

—Ite regàlu dèchidu —aiat naradu Antoni a su babbu e

a sa mama mustrende·lis sa varitedda.

Su babbu, timende, aiat comintzadu a forrogare intre

sos pachetes de s’àrbore de Paschighedda. E difatis sos

suspetos suos giai torraiant: Antoni aiat pigadu unu

pachete chi fiat pro su babbu, pessende chi bi l’aiant

regaladu a isse.

Page 102: Chentu concas, chentu contos

102

—Antoni, cussa varitedda est sa mia —aiat naradu su

babbu inchietu, e l’aiat ammostradu s’adesivu de su pacu

ue bi fiat iscritu su nùmene de su babbu, paris a una

pregunta: “Pro Ernesto. A bonu ocannu as fatu?”.

Antoni aiat torradu sa varitedda, abbuddadu, a ma-

lagana.

Fortzis bos preguntades proite sos Tres Res apant

dadu cussu giogu a su babbu. Sa beridade est chi su

babbu fiat una casta de agente segretu chi traballaiat pro

su guvernu. Fiat istadu su guvernu etotu chi l’aiat fatu

cussu donu, un’arma segreta cun forma de varitedda

màgica chi peroe in sa realidade fiat unu mini cannone

laser.

Peroe pro non pesare suspetos l’aiant fatu arribare cun

sos Tres Res.

Page 103: Chentu concas, chentu contos

103

Page 104: Chentu concas, chentu contos

104

45

SA MUDADURA DE SOS VIRUS

In unu laboratòriu segretu fatu pro fraigare armas cun

microorganismos, bi fiat istada una fuida de virus, dae

unu tzipu chi sos espertos aiant batigiadu “Tzipu Sanna”,

in onore de su ghiadore issoro su Dr. Sanna. Peroe non

fiant virus ordinàrios, fiant virus in fase de isperien-

tatzione.

Sos creadores boliant fàghere unu virus chi depiat

isganire sa gente a tales chi sos soldados aerent ocupadu

su Paisu sena istrobbos e nemmancu faende cùrrere

sàmbene.

Peroe, a s’acabu, su virus aiat cajonadu àteros efetos in

sa populatzione: sa gente si fiat fata prus intelligente.

Cussu ierru, cando non bi fiat ammaniadu perunu

vacinu, su virus, chi pro de beras fiat una influèntzia, aiat

comintzadu a s’isparghinare in totu su Paisu.

Fiat istada una epidemia. Sa gente si fiat fata in-

telligente. Cada die de prus. Cantu prus si cuntagiaiat sa

gente tantu prus su virus Sanna s’isparghinaiat, onni die

bi fiat prus gente intelligente in su Paisu.

E meda gente intelligente fiat unu problema pro sas

autoridades.

Non si podiant collonare a lestru dae sas lege ingiustas.

E galu prus pagu bagiulaiant chi sos polìticos los

pigherent che pipios.

Page 105: Chentu concas, chentu contos

105

Sas autoridades fiant pessamentosas meda cun cussa

epidemia, ca no est sa matessi cosa a guvernare a gente

innorante e a guvernare a gente intelligente.

Peroe, pro bonasorte issoro, pro sos chi guvernaiant,

fiat arribadu su beranu e cun custu fiant acabadas sas epi-

demias de influèntzia.

E fintzas su virus chi mudaiat sa gente a intelligente

aiat sessadu.

Sa gente aiat pèrdidu s’intelligèntzia chi aiat

guadangiadu a pustis curados.

Peroe sos guvernantes fiant in pessamentu: depiant

agatare unu vacinu contra a cussu virus malu, non siat

mancu chi sa gente esseret torrada intelligente.

Page 106: Chentu concas, chentu contos

106

46

SU DISCENDENTE DE OPINEDDU

A su chi paret Opineddu aiat tentu discendentes. No

aiant iscritu libros subra sa vida sua a pustis chi si fiat

fatu a òmine, peroe contant chi si fiat cojadu, cando fiat

mannu, cun una pitzoca isvìtzera, fìgia de unu arrelogeri

capassu meda.

Aiant tentu una pariga de fìgios, e cussos fìgios aiant

fatu àteros fìgios.

E sos fìgios de sos fìgios aiant tentu àteros fìgios.

E sos fìgios de sos fìgios de sos fìgios, su matessi aiant

tentu fìgios…

E gasi pro paritzos ingènneros, finas a cando fiat

nàschidu in Frantza, a metade de su de XX sèculos, Jean

François Mura.

Bidu chi no ischiat chi fiat su discendente de

Opineddu, non podiat cumprèndere proite isse non

podiat contare fàulas, sena chi si nd’abbigeret sa gente.

A issu non creschiat su nasu che a s’antepassadu suo,

no. Cando Jean François Mura contaiat una fàula, li

creschiant sos pilos.

Peroe cussu fiat de profetu, ca teniat talentu meda.

Jean François Mura s’istentaiat imbentende contos,

totu frassos, pro campare.

E gasi, li creschiant sos pilos sena pasu.

Page 107: Chentu concas, chentu contos

107

Finas custu peroe lu faghiat guadangiare, ca bendiat

sos pilos suos chi fiant che a sa seda a una fàbrica de

prenìngiu pro cortzas, pro tènnere prus calidade de sas

pinnias de s’acoca.

Page 108: Chentu concas, chentu contos

108

47

SOS CÒMPITOS DE PUNCA

Punca est una callelledda non prus manna de unu cane

banghitu.

Est furba meda e intzàulat forte cando calicunu

s’acùrtziat a sa ghenna de domo.

Fiat nàschida in unu circu, peroe l’aiant adotada luego.

In totu sa vida peroe sos meres suos no l’aiant mai

bogada a sa bia pro sos bisòngios suos.

A s’imbesse, sa mere, chi est unu pagu caddotza, la

giughet pro fàghere sas cosas suas a su terratzu e, a

pustis, sa putzinosa, fuliat sa cascasina e su pìssiu in sa

carrera, a su note, cando nemos la biet.

E est a nàrrere chi sa domo ue istat Punca est unu

degollu. In sa domo b’istat sa famìlia Pes, pro custu issa

etotu tenet a sambenadu Pes; difatis est Punca Pes.

Pro comintzare, nemos in sa domo tenet sas craes.

Colant sa die tzerriende cun su campanello pro abèrrere

su portale. Su babbu, sa mama, su fìgiu prus mannu, sa

segunda fìgia, sa fìgia pitica, sa giaja, sa neta adolescente,

su nebode cabràrgiu (ca, a su chi paret, abarrat incantadu

abbaidende sa crabas),…non si cumprende canta gente

istet in cussa domo.

Pro nois, sos bighinos, fiat unu mistèriu cussu chi bi

fiat e faghiant in cussa domo.

Page 109: Chentu concas, chentu contos

109

Finas a cando, una die, totu sos chi istaiant in intro

fiant essidos a foras. Sa mama fiat istada sa prima a

recùere. Aiat tzerriadu cun su campanello de su citòfono.

Si nemos in domo teniat sa crae, e totu sos chi b’istaiant

nche fiant foras, chie depiat abèrrere?

Bi fiat petzi una resposta: depiat abèrrere Punca.

Peroe, comente faghiat unu callelleddu gasi piticu a

abèrrere sa ghenna?

A seguru non cun una crae.

Su cane aiat comintzadu a intzaulare a sa pinna de

muru de su bighinu, chi didisperadu, si nde fiat essidu a

sa bia —pro no intèndere cussos ùrulos de su cane— gasi,

essende, aiat abertu su portale, faghende intrare a sa

mama.

E sa ghenna de domo?

Finas custa l’aeret aberta Punca: fiat artziada subra de

una fune lasca chi bi fiat in su passaditzu, mantenende

unu paràcua cun sa buca no in antis de s’essere posta unu

tutù; aiat avantzadu subra sa fune, totu cuntzentrada, si

fiat chinta su pararutòrgias chi a su sòlitu fiat apicadu in

sa ghenna, e aiat brincadu subra sa manìllia de sa

ghenna, semper chirchende de agantzare sas chingras de

su pararutòrgias cun sa manìllia pro abèrrere gosi sa

ghenna.

E aiat funtzionadu.

No isco ite diat a lis capitare a custa gente sena su cane

issoro.

Page 110: Chentu concas, chentu contos

110

Page 111: Chentu concas, chentu contos

111

48

SA TREMULEDDA

Marianna Cossu fiat una pitzoca cun una tremuledda

mala. Tremiat gasi meda chi, cando sos virus intraiant in

intro de issa pro l’apitzigare s’influèntzia, si nd’essiant

dae sa carena in deghe minutos, totu ingaddinados…

Pro cussu s’iscuredda teniat una vida cumplicada

meda.

Cando boliat carcare su butone de unu canale de sa

televisione, nde carcaiat tres de tastos in su matessi

tempus gasi chi su tziu chi naraiat sas novas subra de su

tempus essiat cun sa boghe de unu atore de telenovelas

declarende s’amore suo a una balena de s’antàrtide.

E in sa coghina… Aiat chertu a imparare a coghinare

un’ou frighidu, peroe s’ùnica cosa chi li fiat essida fiat

cussa de nde fàghere de sa coghina unu campu de batalla,

intre sos oos, s’ògiu e sa mama sua.

Disisperada, Marianna si nche fiat fuida a su monte.

Fiat unu sero de ierru. Sende chi fiat iscuriu si nde fiat

essida dae domo, sena chi sa famìlia si nd’esseret abbi-

giada. Boliat prànghere sa tragèdia sua a sa sola.

E aiat inghitzadu a niare. Pro s’amparare fiat intrada in

sa gruta de un’orsu, chi aiat chircadu de si l’imbrassare

peroe, bidu chi Marianna no abarraiat firma, s’orsu

contagiadu dae sa tremuledda aiat coladu totu s’ierru

treme·treme.

Page 112: Chentu concas, chentu contos

112

A pustis nd’aiat caladu sa prus manna niada de

s’istòria…peroe su nie non nche l’aiat cugugiada ca no

abarraiat firma. Mancari chi bi provaiat su nie non

s’astragaiat subra de issa, ca tremiat sena arreu. A su chi

paret s’ierru nche fiat paradu depressu.

Fiat torrada a domo sua comente a una eroina ca fiat

recuida dae su monte sena si fàghere nudda, sena chi

l’esseret fartada nemmancu un’origra.

Peroe perunu pitzocu fiat resessidu a li dare su basu de

benebènnida, ca no istaiat mai firma.

A s’acabu petzi una baca fiat resessida a su mancu a

nche la lìnghere.

Fiat istada una cosa lègia a beru: sa baca mischinedda

no aiat prus bogadu late normale, ca Marianna nche l’aiat

apitzigadu sa tremuledda; peroe non fiat istada gasi mala

sa cosa: dae tando, cada borta chi la murghiant, sa baca

in logu de su late bogaiat recotu…

Page 113: Chentu concas, chentu contos

113

Page 114: Chentu concas, chentu contos

114

49

SU PRUS GRANDU ESPERTU DE ARTE

A Willy Enna lu cunsideraiant su prus grandu espertu

de arte de sa costera Est. Cussu chi Willy Enna publicaiat,

podiat èssere sa gloria e su profetu o sa derruta e s’olvidu

de cale si siat pintore.

Peroe su mistèriu prus cuadu de totus, fiat sa

personalidade de Willy Enna. Nemos ischiat bene chie

fiat. Aiant averiguadu in cada tretu pro ischire chie fiat

cussu fulanu bassiteddu misteriosu chi fiat bonu a

bisitare totu sas mustras chi sogru crìticu suo resessiat a

lòmpere in cale si siat ungrone de sa tzitade in matèria de

arte.

Pro de beras custa fiat sa crae de sa bonasorte sua:

resessiat a bisitare sas salas de arte e sas gallerias sena

chi nemos l’aeret reconnotu.

Chie fiat a beru Willy Enna?

Li diat èssere bènnidu male a cale si siat èssere umanu

a atopare un’umbra chi semper si moiat in sas bòvedas de

sas espositziones cun una màchina fotogràfica. Custa

umbra, a pustis de cada bisita, contoniaiat in unu àticu

de sa tzitade chi non teniat intrada nen peri sas iscalas

nen peri sos ascensores, petzi arrepeddende·si in sas

pinnas de muru si podiat intrare.

E una borta lòmpida a ie, s’umbra si setziat a in antis

de sa computadora, ue podiat bìere reflessa sa cara sua de

Page 115: Chentu concas, chentu contos

115

scimpantzè in su matessi mamentu chi iscarrigaiat sas

fotos fatas, e a iscrìere duncas unu artìculu subra totu su

chi aiat bidu…

Page 116: Chentu concas, chentu contos

116

50

SOS VIDEOGIOGOS DE SU MANNOI

Bi fiat una borta una famìlia, sos Moros, cun unu

mannoi. Fiat comente a medas famìlias chi tenent unu

mannoi o una mannai in domo, comente chi esserent una

mobìlia. S’iscureddu non si censciaiat mai, prus a prestu,

non ispitzigaiat allega.

A bias sos fìgios suos, cando colaiant acanta a issu,

pessaiant chi si fiat mudadu a pranta mancari abarraiat

sicu. Su mannoi colaiat totu sa die sètzidu in una cadira

sena bogare pìulu.

Petzi cando lu poniant a in antis de sa mesa, su mannoi

papaiat su chi li daiant, esseret su chi esseret e a pustis, a

de note, nche lu corcaiant in su letu finas a su cras

mangianu.

Sa vida de su mannoi fiat infadosa meda.

Mischineddu…

Finas a cando una die, su nebode, Adolfo, teniat in fatu

suo deghe cosas: s’ismùrgiu, oto giogos, su video–giogu,

su telefoneddu.

Li bisongiaiant de oto bratzos, che a unu purpu. Pro

custu aiat lassadu su vìdeo–giogu suo in sa mesa a in

antis de su mannoi, galu allutu. A pustis si fiat postu a

forrogare intre sos giogos.

Posca aiant mutidu a Adolfo in su telefoneddu. Fiat

abarradu mesora bona in foras. Cando Adolfo respondiat

Page 117: Chentu concas, chentu contos

117

nch’abarraiat a oras tiradas faeddende. Difatis su

telefoneddu fiat s’ùnica cosa chi li faghiat ismentigare de

su vìdeo–giogu suo. Sa sua fiat una vida dòpia, cum-

partzida intre sos vìdeo–giogos e su telefoneddu.

Cando fiat torradu aiat agatadu a su mannoi cun su

cumandu de su vìdeo–giogu in manos. Non bi creiat a su

chi bidiat. Fiat una alluinadura. Su mannoi fiat ochende

prus martzianos de totu sos àteros.

Fiat un’espertu a beru.

Fiuuu…Elloooo…Neeeee. Fiat ispantosu.

Guadangiaiat puntos comente nemos aiat fatu.

Adolfo non bi creiat. Aiat bidu sa partida mègius de sa

vida sua, pro paritzos minutos, peroe non boliat èssere

petzi isse su testimòngiu de cussa acuntessida. Fiat essidu

a su salone currende che lèpore e aiat mutidu a su babbu

e a sa mama, ma cando custos fiant arribados, su mannoi

nche fiat torradu a su sètiu suo de semper, abbaidende su

boidore.

Dae tando, Adolfo, lassat su vìdeo–giogu a su mannoi a

tales chi gioghet cando est solu. At cumpresu chi su

mannoi bolet cuare cussu segretu e pro custu isse etotu

no lu contat a nemos…

E pro de beras su mannoi est unu campione verdaderu

de vìdeo–giogos.

Page 118: Chentu concas, chentu contos

118

Page 119: Chentu concas, chentu contos

119

51

SA BURSA MÀGICA

—Mama, mama, chèrgio una màschera subàcuea —aiat

pedidu Pàulu Sanna.

Sa mama de Pàulu fiat sètzida suta de unu sàlighe, in

s’oru de sa pischina. Aiat istichidu sa manu in intro de sa

bursa manna, murighende in intro unos cantos minutos.

In fines nd’aiat bogadu una màschera de sub chi aiat

porridu a su fìgiu.

—Gràtzias, mama.

Canteddu a pustis fiat arribada Lina Sanna, sa sorre de

Pàulu.

—Mama, mama, mi serbit una retentiva pro su MP3

cosa mia.

Naradu e fatu. Sa mama de Lina aiat abertu sa bursa

manna sua e ammanutzende in intro pro un’iscuta,

nd’aiat bogadu unos auricolares.

—No est cussu, o mama. Sos auricolares nche los

tèngio giai —l’aiat naradu sa pipia totu allera a pustis

essida dae sa piscina.

Sa mama aiat forroncradu torra in sa bursa e nd’aiat

leadu a foras in prus chi unu micro–chip fintzas unu

assutamanu mannu meda chi l’aiat dadu a sa fìgia pro

s’assutare.

—Pipios, benide a ismurgiare.

Page 120: Chentu concas, chentu contos

120

Sos duos pipios si fiant sètzidos a pees suos e aiant

bidu chi sa mama fiat aberende torra sa bursa manna

boghende·nche a foras duas pitzas, duas ampulliteddas de

bevida frisca e una iscàtula de tziculateddos isvìtzeros

imboligada cun unu paperi ruju lughente.

Peroe totu cussu l’aiat sighidu unu ispetatore chi

nemos s’isetaiat. Fiat Jimmy, unu furànciulu malepigadu

chi aiat pessadu chi cussa bursa esseret istada sa fura sua

prus manna de s’annu.

Sende chi sa mama de sos pitzocos si nche fiat

isbeliada, in presse·in presse aiat furadu sa bursa. Fiat

lèbia de manera ispantosa. Jimmy si nche fiat fuidu dae

sa pischina e si nche fiat cuadu in su parchègiu. In ie aiat

abertu sa bursa e nche aiat istichidu sa manu. Non tocaiat

nudda, nemancu a su fundu. Tando nch’aiat bestidu a

intro sa conca e a pustis metade de carena. A s’acabu

Jimmy si nche fiat rutu in intro de sa bursa manna, sa

cale, in fines aiat rutadu totu prejada.

A pustis de unos cantos minutos, una guàrdia de

seguresa de sa pischina aiat agatadu sa bursa in mesu de

duas veturas.

—Sa sennora, sa bursa custa est?

—Balla ca emmo! Bos torro gràtzias ca l’at agatada.

—Perunu istrobbu, sa sennora, semus inoghe pro custu.

E sa sennora aiat leadu sa bursa manna, si l’aiat posta

in coddos e si nche fiat torrada anco sos fìgios.

Page 121: Chentu concas, chentu contos

121

Page 122: Chentu concas, chentu contos

122

52

SA BIDDA SENA TELÈFONOS

Baddemùrgia, est una bidda chi, cando si mirat dae su

chelu, paret cascasina de pugione imbastriada dae cada

chirru.

Baddemùrgia diat pòdere èssere una cale si siat bidda,

ma tenet unu piessinnu totu suo, carchi cosa chi la

distinghet dae sas àteras in su mundu: non tenet telèfonu

perunu. E no est mancu chi sa gente non tèngiat dinari

pro los comporare e chi non fatzat a nche batire finas a

cue sas lìneas telefònicas. Nudda de custu. Est a sa

sìnchera chi sos chi istant in Baddemùrgia comùnicant

intre de issos a tzèrrios. Duncas no ischint nemmancu

it’est unu SMS.

Totu cantos tenent purmones poderosos. Gasi, tziu

Renato, chi istat in sa parte Est de sa bidda e tenet una

ofelleria, mutit a fìgiu suo ghetende boghes, cando issu

nch’est in su parcu in sa zona Nord–Est, a tesu duos

chilòmetros e mesu:

—Gennarooooo! Beni a domo chi depes fàghere sos

còmpitos!

—Abarra canteduuuuu!

E sa sennora Maccioni, chi istat giustu in sa pratza de

Crèsia, si ponet a mutire a maridu suo chi est a tesu tres

chilòmetros dae sa domo:

Page 123: Chentu concas, chentu contos

123

—Cotzanedduuuuuu —gasi lu mutit a maridu suo—

Beni deretu a domo!

—So arribbendeeeee —respondet isse, dae suta una

mata de figu ue si setzet pro si pasare cante·cante.

Fintzas su sìndigu, cando faeddat cun s’assessore pro

sas festas, chi assora est in domo, faghet su matessi:

—Ermìniaaaaaaaa. Cheria ischire si depes bènnere a sa

reunione de oe a sas ses.

—Emmo chi bèngioooooo. Peroe chèrgio ischire si

depet bènnere finas s’assessore de sa limpiesa. Cotza-

nedduuuuuu! Finas tue b’as a andareeeeeee!

E Cotzaneddu, chi est lompende a Baddemùrgia, res-

pondet boghende sa conca dae sa vetura:

—So arribbendeeeeeee. So arribendeeeeeee.

Su problema de Baddemùrgia est chi nemos faeddat

cun sos foranos. Non diant ischire comente fàghere.

E galu peus, non b’at perunu turista, ca non b’at pe-

runa pessone chi aguantet a totu cussos tzèrrios.

E sinono, proade a pònnere sa ràdiu a volùmene artu e

apitzigade·bos·la a s’origra e andade gasi peri sas carreras.

Page 124: Chentu concas, chentu contos

124

Page 125: Chentu concas, chentu contos

125

53

SU COLLETZIONISTA DE FRAGOS

Mateu Piga est una pessone particuare. Non bagiulaiat

sa dòtzia. Non bagiulaiat chi s’abba li ruiat a pitzu. Fiat

gasi meda custa cosa chi cando proiat Mateu no essiat a

sa bia, finas pro chimbe dies in fatu a pare. E non fiat

bastante mancu a si pònnere s’incheradu, ca su chi boliat

fiat chi mancu unu gùtiu l’àeret tocadu.

E, est ladinu, sende chi non si sabunaiat fragaiat a

bentu. Peus de unu dimòniu, ca est seguru chi sos

dimònios de s’inferru non nche fragant che a Mateu. Su

problema est chi nemos si nd’acurtiaiat a Mateu. Fiat

putzionosu a beru.

A comintzu sa gente non si nch’acurtziaiat prus de

mesu metro, ca arribados a cussa distàntzia su pudesciore

de Mateu non faghiat a l’aguantare. Peroe a bellu·a bellu

cussa distàntzia ismanniaiat, finas a cando sa gente non

s’acostiaiat a isse de deghe si non de bìndighi metros.

Mancari gasi, pro Mateu fiat finas unu vantàgiu, ca

cando nd’intraiat in sa corriera, sa gente si nche franghiat

totu a un’ala. Isse, pro su prus, si nche poniat a segus in

sa corriera, mentras totu sos àteros passegeros s’ammun-

tonaiant acanta a su guidadore.

Mateu, cando si nde pesaiat, si nuscaiat sa màllia.

Fragu pudidu fiat cussu, peroe a isse agradaiat. Cando

intraiat a tzilleri prenu de gente, a su comintzu, nemos si

Page 126: Chentu concas, chentu contos

126

nd’abbigiaiat de cussu fragu, ca in ie s’ammesturaiant

cada genia de fragos, totu cantos fortes meda. E a s’acabu

cussos fragos si nche apitzigaiant a sa pedde e a sa

bestimenta de Mateu.

Cando posca essiat a sa bia, Mateu si nche leaiat in fatu

cussu muntone de fragos ammesturados cun cussos chi

giai nche teniat. Pro custu sa gente si nche depiat

istesiare galu de prus dae isse. Assora totu s’arruga fiat

pro isse ebbia.

Peroe fiat acuntèssidu una cosa chi non s’isetaiat. Fiat

sa prima die de fritu de s’ierru. Mateu fiat essidu a si

fàghere una passigiada ca non fiat proende. Peroe bi fiat

fritu meda. Fiat un’aundada de fritu polare. Sa gapa de

fragos de Mateu si nche fiat intostada. A bellu·a bellu,

cussu mischineddu camminaiat semper prus a lenu, finas

a cando non si nche fiat ammarturadu sena mancu

pòdere mòere una pipirista.

Gasi est chi aiat coladu totu s’ierru in mesu de sa bia

fatu a istàtua. Peroe non l’acurtziaiat mancu cane, ca a

pustis de annos e annos regollende fragos, custos l’aba-

rraiant pro semper.

Page 127: Chentu concas, chentu contos

127

Page 128: Chentu concas, chentu contos

128

54

BABBU PRESIDENTE

Aiant cunvocadu sas eletziones pro seberare su presi-

dente de su Paisu. Aiant fatu sas eletziones e aiat bintu

Vissente Boi. Su programma chi l’aiat fatu bìnchere sas

eletzione fiat: “Prus chi unu Presidente, unu Babbu pro

bois”. Sa gente fiat cuntenta, ca cussu òmine cun sa cara

che a unu pipiu mannu, daiat ballassa.

Peroe sa gente no aiat cumpresu chi cussa fràsia, “Prus

chi unu Presidente, unu babbu pro bois” fiat una cosa

bera, ca cando Vissente Boi aiat nominadu a sos minis-

tros, aiat mudadu su nùmene de s’incàrrigu, e non si

mutiant prus “ministros” ma “Eduministros” ca totu can-

tos issos teniant unu ruolu educativu.

Sa gente si la riiat pensende chi sos ministros si

mutiant Eduministros e chi sos ministeros colaiant a

èssere Eduministeros, peroe su risitu si nde fiat furriadu

a ispantu cando sos agentes de sa lege, fiant colados dae

èssere “politziotos” a “Edupolitziotos” e su commissa-

riadu a Educommissariadu. Su “Babbu–Presidente”,

comente totus mutiant a Vissente Boi, fiat mudende totu.

E dae cue fiat inghitzada sa politzia educativa de su

guvernu nou de Vissente Boi. Su guvernu aiat pessadu chi

sas multas non podiant pertocare a unu Istadu ue su

presidente fiat su babbu pro totus, chi cheriat bene a sos

tzitadinos e chi duncas tocaiat de los educare. Pro custu

Page 129: Chentu concas, chentu contos

129

sos guidadores chi andaiant tropu a lestru o chi colaiant

cun su semàforu ruju, depiant andare a su Educommi-

ssariadu e colare in unu aposentu ue unu Edupolitzioto

li daiat una isnadigada cunforma a sa mannària de

s’infratzione.

A cussos chi collonaiant cando depiant pagare sas

tassas nche los giughiant a unu aposentu ispetziale in

s’eduministeru de sas tassas e los poniant a iscrìere pro

bintichimbe mìgia bortas: “no apo a collonare a s’Istadu”

e in prus, in televisione essiant sas caras de sa gente

castigada.

Su prus mannu furadore de bancas, arrestadu dae sa

politzia, a pustis giuigadu, aiat dèpidu pintare a manu sas

rias in sas carreras de mesu bidda, torrende a fàghere

cussu chi faddiat, pintende in totu tres mìgia chim-

bighentos chilòmetros. E, su peus, est chi una edu-

funtzionària de edugiustìtzia, abarrende totu s’ora cun

isse, li naraiat: “Male meda. Male meda l’as pintada custa

ria. Torra·la a fàghere”. Ite inferru.

Peroe si pensades chi Vissente Boi, aeret pèrdidu sas

eletziones a pustis, bos faddides. Sa gente de su paisu suo

fiat infantile meda e fiant totu cuntentos chi los cun-

sideraiant che pipieddos e chi teniant a unu babbu

presidente. In sa legislatura imbeniente nche bolent

pònnere fintzas “sa tirada de origras” intre sos castigos,

de intregare a cussos chi biàgiant sena pagare su billete

de sa corriera.

Page 130: Chentu concas, chentu contos

130

Page 131: Chentu concas, chentu contos

131

55

SU PAISU DE SAS MILLI E UNA

FRONTERA

Su Presidente Mimmo Cossu, pro prima cosa aiat

apostivigadu chi nemos esseret intradu sena permissu in

su Paisu. Pro custu aiant fraigadu pinnas de muru artas

bìndighi metros peri totu sa frontera e bardiende totu

cantu cun sensores ultra modernos. S’idea fiat agradada a

su prus de sos tzitadinos.

Custu peroe non fiat bastadu. Unos cantos meses a

pustis, su Presidente Mimmo Cossu aiat tentu s’idea chi

nemmancu sos animales podiant intrare cando cheriant.

Aiant comintzadu cun su salmone, chi, in intro de sos rios

aiat comintzadu a atopare sas barrieras chi no lu lassaiant

artziare cara a sa mitza de s’abba pro pònnere sos oos.

Sa tzicònnia non podiat atraessare prus su Paisu de su

Presidente mimmo Cossu ca una retza de laser non bi lu

lassaiat fàghere, e nemmancu cale si siat àtera genia de

pugione.

A su margiane de su Paisu aiant postu unu micro chip

pro las agatare in onni mamentu. Cando s’acostiaiant a sa

frontera, li donaiant una iscàrriga elètrica chi los obligaiat

a si nch’andare.

Su Presidente Mimmo Cossu naraiat chi serbiat pro

amparare su Paisu dae sos perìgulos foranos, siat dae sos

inimigos umanos, siat dae sos animales, ca sas bèstias

Page 132: Chentu concas, chentu contos

132

foranas nche batiant maladias mentras cussas de su Paisu

fiant compudadas.

Sos Paisos acanta si fiant chesciados, peroe su Pre-

sidente Mimmo Cossu e sa majoria de sos tzitadinos suos

fiant prejados meda. Istaiant in intro de una bollonca.

A pustis peroe, su Presidente Mimmo Cossu, aiat

comintzadu a nàrrere chi bi fiat bisòngiu de àteras fron-

teras. Finas in intro de su Paisu etotu, pro istransire chi

sos furadores (cussos de su Paisu etotu) esserent rundadu

in sos bighinados, e a tales chi cando calicunu cheriat

fàghere una festa in intro de note, no aeret istrobbadu a

sos bighinos. Pro custu aiant comintzadu a fraigare

fronteras intre de sas regiones, a pustis intre de sas

provìntzias e posca in sas tzircuscritziones, in sos bighi-

nados... A s’acabu, finas in intro de sas domos aiant pos-

tu fronteras: pro andare a bagnu tocaiat de nde colare

una pariga de custas, ma cussu fiat unu problema, ca

cando calicunu fiat a diarrea, arriscaiat de no achipire a

lòmpere a bagnu, mescamente si in sa frontera bi fiat sa

fila.

Como, finas su Presidente Mimmo Cossu etotu depet

colare parigas fronteras cada borta chi andat a su bagnu

suo o cando andat a dare unu basu de sa bonanote a sos

fìgios suos. Peroe sa peus cosa est chi como non podet

ordinare sas pitzas, ca sos chi la batint depent barigare

baranta fronteras e sas pitzas arribant semper isfritadas.

Page 133: Chentu concas, chentu contos

133

Page 134: Chentu concas, chentu contos

134

56

ESSIDA FADDIDA

Archimede Giua fiat essidu a sa bia chitzillanu, cussa

domìniga mangianu, comente l’agradaiat meda a fàghere

a fitianu. Gasi, beniat malu a atobiare gente in s’arruga.

Non bagiulaiat s’atrumada de gente e bidu chi si nde

pesaiat a chitzo fiat avesu a si gosare s’arruga isse a sa

sola.

Cussa domìniga, archimede Giua fiat arribadu a su

portale. Aia alenadu a fundu intendende s’àera frisca de

su beranu intrende in sos purmones. A pustis fiat essidu e

aiat comintzadu a caminare in su martzapee. Fiat ispan-

tosu, nemos bi fiat a cussas oras caminende in sos

martzapees, totu bòidu fiat. Non bi fiat mancu unu cane

chi esseret essidu a cussa ora a pissiare cun su mere ,

nemmancu s’intendiat unu furfuràrgiu o unu de cussos

columbos abetiosos chi lassant sa cascasina issoro subra

sas concas.

Nudda, in totu s’arruga non bi fiat ànima bia. Fintzas

sos semàforos pariat chi esserent andados in vacàntzia.

Archimede fiat prejadu meda. E aiat passigiadu e

passigiadu prus de su chi fiat avesu, una pariga de oras,

tres, pro metade tzitade e no aiat atopadu a nemos. Cussu

chi fiat prus curiosu —si nde fiat abbigiadu petzi tando—

est chi no aiat bidu nammancu una vetura moende·si,

Page 135: Chentu concas, chentu contos

135

totu parchegiadas fiant, nen taxis, nen corrieras, nen

tramvia. Nudda, mancu isperu.

E Archimede Giua fiat coladu dae su preju de si gosare

sa tzitade totu a sa sola a incomintzare a tìmere, pessende

chi totu sa vida de sa tzitade, finas cussa de sos animales,

fiat isparèssida, o chi totus si nd’esserent andados apustis

avertidos dae s’autoridade, e petzi isse non si nde fiat

sàpidu de nudda ca si nche fiat corcadu a chitzo e no aiat

allutu sa televisione sa note in antis.

Fiat intradu finas in sa metropolitana. Fiat aberta, ma

nemmancu in cue bi fiat ànima bia. Aiat isetadu

un’iscuta, ma non s’intendiat mancu pìulu. E comente

tocaiat de s’isetare, perunu trenu fiat coladu in ie.

Fiat torradu a s’arruga. Su sole nche fiat pesadu. Aiat

seberadu de contoniare a domo sua. Fiat intradu in su

portale e fiat andadu deretu fache a s’aposentu suo. Non

arrenneschiat a crèere a su chi fiat capitende. Aiat allutu

sa televisione. Si bidiant petzi sas lìneas a tipu archu de

chelu.

Archimede fiat timende a frea. Aiat pessadu de si nde

fuire dae sa tzitade a s’incapas depiat costare carchi

dannu luego. Fiat in sas iscalas. Si fiat firmadu in su

portale pro un’iscuta, in su liminàrgiu. Aiat atinadu chi

cando fiat essidu cussu mangianu, l’aiat fatu cun su pee

mànchinu, chi fiat istadu semper pro isse unu sinnu de

malasorte.

Tando, cun atinu, fiat essidu a s’arruga cun su pee de

dereta e l’aiat iscutu a terra.

Page 136: Chentu concas, chentu contos

136

Luego su sonu infernale de sa tzitade, s’atrumada de

gente currende dae unu chirru a s’àteru, fiant torra cum-

partos a in antis suo e s’incuinamentu l’aiat fatu tussire.

Archimede Giua, firmu in mesu de s’arruga, si fiat

postu a pessare ite l’esseret capitadu si de repente aeret

atopadu unu gatu nieddu o si esseret coladu suta de

un’iscala. E aiat pessadu si esseret mudadu deretu su

tempus e nch’esseret in su Medioevu.

Page 137: Chentu concas, chentu contos

137

57

SU MANNOI TOSTORRUDU

Su mannoi Giagu Virdis fiat unu mannoi de gabbale. A

Pedru, nebode suo, l’agradaiat unu muntone chi andaiat a

nche lu leare a iscola. Finas sos cumpangeddos suos fiant

fengosos, ca nemos teniat unu mannoi gasi brulleri che a

su mannoi Giagu.

A Pedru Virdis l’aiant preguntadu si bendiant mannois

comente a Giagu, in carchi butega, in internet o in sa

televisione, peroe isse pro de beras non l’ischiat; e aiat

impromìtidu chi aeret chircadu mannois che a su suos, a

tales chi finas sos cumpàngios suos nd’esserent tentu unu

finas issos.

Su mannoi Giagu giughiat semper in fatu una

cunfetzione de gioddu cun frùtora pro Pedru. Bi lu

donaiat cando su pipiu giumpaiat sa ghenna de iscola e si

setziant in una panchina a in antis de s’iscola.

E semper, su mannoi imbolaiat in terra sa cunfetzione

bòida cando su pipiu nche acabaiat de papare su gioddu.

Fiat una costumàntzia mala cussa chi teniat. Fortzis fiat

su difetu ebbia chi teniat mannoi Giagu. Toca, a la

nàrrere pro de beras giai nde teniat un’àteru de difetu:

fiat tostorrudu meda.

Peroe cussa die depiant costare cosas istranas,

istravanadas e ispantosas. Totu fiat comintzadu cando a

unu elfo nche li fiat rutu a conca s’istèrgiu bòidu de su

Page 138: Chentu concas, chentu contos

138

gioddu. Sos elfos sunt invisìbiles, peroe cando nche li ruet

a conca carchi cosa s’inchietant meda.

E cussu elfo fiat arrennegadu ca su mannoi aiat imbo-

ladu cussu istèrgiu de su gioddu a subra de isse e in prus

sos gùtios l’aiant imbrutadu totu.

Si l’aerent bidu sos àteros elfos aiant pessadu chi fiat

una isprèmida de frùtora ambulante. Diat èssere istadu

s’acabu de sa dinnidade de cussu elfo, pro su prus pa-

ghiosu.

Pro custu s’elfo aiat impreadu sa maghia. Luego im-

boladu a terra s’istèrgiu de su gioddu, su mannoi si l’aiat

agatadu torra in manos.

Est comente chi no aeret imboladu mai a terra a cussu

istèrgiu.

Pro custu su mannoi aiat torra iscabuladu a terra

s’istèrgiu. Ma deretu a pustis nche fiat torra in sas manos

de su mannoi.

Istèrgiu in terra.

Istèrgiu in sas manos.

Istèrgiu in terra.

Istèrgiu in sas manos.

Istèrgiu in terra.

Istèrgiu in sas manos.

Istèrgiu in terra.

Istèrgiu in sas manos.

Pedru si nche fiat infadadu de totu cussu. A pustis bidu

sa matessi iscena pro chimbantases bortas, nche teniat

gana de ghirare a domo.

Page 139: Chentu concas, chentu contos

139

—Mannoi —Aiat naradu Pedru— non pessas chi dias

dèpere imbolare s’istèrgiu de su gioddu in s’àliga?

Su mannoi, mancari chi esseret tostorrudu meda,

depiat pessare in antis de totu de su nebodeddu suo. E

aiat ghetadu s’istèrgiu in s’arga. Est tando chi si fiat fir-

madu in cue. S’istèrgiu non si nche fiat torradu in manos

suas. S’elfo, comomai cuntentu, si nde fiat andadu.

Finas Pedru, cuntentu, aiat collidu su zàinu e si l’aiat

postu in coddos.

Su mannoi Giagu, pessende chi totu fiat acabadu, aiat

imbucadu sa manu in mesu de s’arga, aiat leadu s’istèrgiu

e l’aiat imboladu in terra.

Est chi sa resone le depiat tènnere semper isse...

Ma s’ùrtimu a seberare fiat istadu unu cane simpàticu

chi aiat collidu s’istèrgiu dae terra e aiat sighidu a su

mannoi Giagu e a su nebode Pedru, cun s’istèrgiu in buca

pro nche lu torrare.

Page 140: Chentu concas, chentu contos

140

Page 141: Chentu concas, chentu contos

141

58

SU SUTZU DE FRÙTORA DE

ISPERDIMENTU MASSIVU DE SA

MANNAI

—Mama, mama, su sutzu chi ammàniat mannai est

perigulosu meda —si fiat chensciada Rina Sanna cun sa

mama.

Sa mama, comente est naturale, aiat pessadu chi cussa

fiat sa chènscia normale de una fìgia normale chi co-

mente a totu sos pipios normales, si chènsciant de cussu

chi non l’agradat, e duncas pro custu de sos sutzos de

frùtora.

—E non t’istreches fìgia mea. Mannai ammàniat sutzos

de frùtora saboridos meda.

Peroe Rina non s’arrendiat. Aiat leadu una màriga

prena de sutzu, de frùtora diferente, chi sa mannai aiat

ammaniadu dae pagu, duos litros de lìcuidu de isper-

dimentu massivu, e nd’aiat prenadu a cùcuru sa pistola

de abba. A pustis fiat andada a sa computadora chi bi fiat

in s’aposentu suo. Nch’aiat postu una pariga de minutos

peroe aiat agatadu deretu su chi fiat chirchende: ue

depiat acuntèssere s’invasione imbeniente de sos extra-

terrestres. Aiat tentu bonasorte ca depiat capitare a tesu

petzi duos chilòmetros dae sa domo, tra tres oras.

Page 142: Chentu concas, chentu contos

142

Rina si fiat ammaniada. Sa prima cosa chi aiat fatu est

cussa de nche pònnere sa pistola de abba, prena in cussu

mamentu de sutzu nucleare, in su frigorìferu ca sa

mannai naraiat semper chi su sutzu de frùtora perdet sas

propriedades suas cun su calore. A pustis aiat fatu sos

còmpitos de iscola, aiat coladu un’ora in sa chat e aiat

papadu unu cogoneddu cun casu e presutu cotu...

De repente fiat cumparta in su salone. Teniat in fatu sa

pistola de abba e sa vestàllia de sa mama.

—Como l’as a bìdere mama chi su sutzu chi ammàniat

mannai est mortale.

Sa mama no aiat mancu achipidu a si chensciare. Sa

fìgia si la tragiaiat in fatu, in antis a foras de domo e

posca in s’arruga finas a arribare a unu padente piticu chi

bi fiat in foras de sa tzitade. No aiant istentadu meda

isetende. Unos cantos minutos a pustis fiat cumpartu unu

discu volante chi aiat aterradu.

Rina fiat andada cara a su discu extraterrestre e aiat

isparadu su chi bi fiat in sa pistola de abba, su sutzu

multifrùtora de sa mannai.

S’efetu fiat essidu luego. Sa nave aiat comintzadu a

s’iscagiare, finas chi fiant abarrados petzi gùtios de lìcui-

du birde fluorescente in terra

A seguru fiat una nave sena achipàgiu, ca si b’esseret

istadu echipàgiu extraterrestre depiant èssere de ghela-

dina pura.

—Bidu as mama? —aiat preguntadu Rina totu sèria a

sa mama.

Sa mama no aiat pòdidu aberrere buca.

Page 143: Chentu concas, chentu contos

143

Rina aiat pigadu sa manu de sa mama e fiat torrada a

domo cun issa. Cun unu pagu de bonasorte, a pustis de

cussa esibitzione, no l’aiant obligada prus a bufare cussu

sutzu de isperdimentu massivu de sa mannai e l’aiant

declaradu produtu tosconosu, bonu petzi pro s’impreu

militare.

Page 144: Chentu concas, chentu contos

144

Page 145: Chentu concas, chentu contos

145

59

S’INSETU PRUS ISTRANU

Su baballoti si moiat in s’ischermu de sa computadora

de Giusepe Fais a bellu·a bellu, chirchende chi non

l’esseret bidu si pitzocu chi, in s’interis, fiat in sa chat cun

sos amigos.

S’insetu camminaiat in punta de pee. Bellagasi bi fiat

paga lughe in s’aposentu, francu cussa chi bogaiat

s’ischermu de sa computadora, e chi su pitzocu fiat

pessende petzi a abbaidare su chi essiat in s’ischermu.

Mancari gasi, totu sas previsiones aiant faddidu. Su

pitzocu si nde fiat abbigiadu chi bi fiat su baballoti in

s’interis chi caminaiat a bellu in s’oru de s’ischermu.

Prenu de curiosidade, su pitzocu aiat acurtziadu sa

cara acante meda a s’insetu e aiat tzerriadu a sa mama.

—O ma’, a nd’esistint arangiolos cun probòscide e

origras de elefante? —aiat preguntadu su pitzocu

abboghinende.

—Non boghes bambìghines, fìgiu meu —aiat atumbadu

sa boghe de sa mama dae s’àtera ala de sa domo— Ses

semper apitzigadu a sa computadora e ses isciolloriende.

—At a èssere pro custu...

Giusepe aiat serradu sos ogros, lo aiat murigados e los

aiat torrados a abèrrere. Su baballoti fiat isparèssidu.

Peroe a seguru non si nche fiat istesiadu meda.

S’insetu si nche fiat cuadu in s’ala a segus de s’ischermu e

Page 146: Chentu concas, chentu contos

146

fiat respirende abbivadu. Nche l’aiant belle iscobertu. Ite

l’esseret capitadu —aiat pensadu— si sos umanos aerent

iscobertu chi esistiat un’arangiolu elefante?

S’àtera borta su baballoti aiat donadu a seguru prus

atentu.

Page 147: Chentu concas, chentu contos

147

Page 148: Chentu concas, chentu contos

148

60

PROITE SA COMPUTADORA

INGRASSAIAT

Cussa die Francu Sanna aiat comintzadu a denotare

chi sa computadora suo fiat onni die prus grassu.

Comente fiat? Bidimus, a ingrassare ingrassant petzi sos

animales bios. Unu computer est una cosa intelligente,

peroe biu·biu, no. Custu fiat unu mistèriu, peroe tocaiat

de l’averiguare.

Pro una chida, a pustis istudadu sa computadora,

Francu misuraiat a sa computadora a fùrriu de sa càssia

de sa memòria. Non teniat dudas, cada die ingrussaiat de

unu tzentìmetru e mesu, e custu fiat una cosa iscandalosa

a beru, ca in cale si siat mamentu diat àere iscopiadu.

Francu non li daiat a papare, e a su chi paret, sa

currente elètrica no lu podiat ingrassare. A su chi ischi-

mus, nemmancu sa televisione, nemmancu su frigorìferu

ingrassant nointamas siant semper culligados a sa

currente elètrica.

Peroe cussu enigma si nche fiat iscoviadu a sa sola.

Fiat capitadu una die chi Francu aiat retzidu medas prus

“ispam” de su sòlitu. In cussa ocasione li fiant lòmpidos

prus de chentusessanta messàgios.

Est ladinu chi los aiat burrados unu in fatu a pare, in

s’interis chi si chensciaiat chi s’antivirus cun antispam

Page 149: Chentu concas, chentu contos

149

fiat caru meda e chi non fiat mancu bonu a blocare totu

cussu bascaràmene.

Peroe, cando fiat resessidu a burrare totu cantu fiat

acuntèssidu “cussu”. Sa computadora nd’aiat bogadu unu

rutu. Peroe non fiat unu rutu normale, fiat unu rutu bete

mannu. Franco si nde fiat ispantadu, peroe aiat cumpresu

cussu chi fiat capitende.

Cussa computadora teniat s’antivirus chi non burraiat

nudda, a s’imbesse metabolizaiat sos ispam e faghiat

ingrassare a sa computadora etotu.

Aiat pessadu de nche lu fuliare, peroe, de unu ghetu,

l’aiat lastimadu cando, sende istacada s’ispina, l’aiat

intesu alenende comente a unu pipiu chi si nche dormit e

faghet bisigheddos...

Pro custu l’aiat cugugiadu, l’aiat dadu su basu de sa

bonanote e, finas Francu, si nde fiat andadu a corcare.

Page 150: Chentu concas, chentu contos

150

61

SU CUMPLEANNU

—Mama, mama, cantu bi cheret a su cumpleannu meu?

—Pagu, fìgiu meu, pagheddu

Sa die a pustis:

—Mama, mama, cantu bi cheret a su cumpleannu meu?

—Pagu, fìgiu meu, pagheddu

Un’àtera die a pustis:

—Mama, mama, cantu bi cheret a su cumpleannu meu?

—Pagu, fìgiu meu, pagheddu

E un’àtera die galu:

—Mama, mama, cantu bi cheret a su cumpleannu meu?

—Pagu, fìgiu meu, pagheddu

Sa mama Titina Maxia nche fiat infadada. Casta de

ossessione chi teniat cun su cumpleannu. Su cumpleannu

fiat una tontesa, issa no lu festaiat mai. Diat àere chertu

iscrammentare a su fìgiu Boboreddu, chi, cun ses annos de

edade, viviat totu cussu cun una intensidada istravanada.

—Mama, mama, cantu bi cheret a su cumpleannu meu?

—Pagu, fìgiu meu, pagheddu. Est su 34 de làmpadas.

Nara·ddu a totu sos amigos tuos...

—Andat bene

E nche fiat lòmpidu su 3 de làmpadas. Su pipiu aiat

retzidu sos regalos dae totu sos amigos suos e dae sos

cumpàngios de s’asilu. Titina non creiat a su chi bidiat.

Page 151: Chentu concas, chentu contos

151

Peroe galu prus pagu l’aiat crètidu cando, sa die a

pustis, Boboreddu aiat retzidu torra sos matessi regalos,

in sa matessi cantidade e dae sa matessi gente.

—E it’est costadu inoghe? —S’aiat preguntadu sa mama.

Peroe totu teniat una ispiegatzione. Boboreddu no aiat

galu cumpresu comente s’iscriiant sos nùmeros a duas

tzifras, mancari chi ischiat a inviare sa posta cun sa

computadora. Pro custu aiat iscritu a sos amigos suos chi

su cumpleannu suos fiat su trintabator de làmpadas

comente “su tres bator de làmpadas”. E sos amigos suos,

geniales che a isse, aiant pessadu chi sa die de su

cumpleannu de Boboreddu esseret durada duas dies.

Iscofadu, no?

Page 152: Chentu concas, chentu contos

152

Page 153: Chentu concas, chentu contos

153

62

SA SUPER-MAMAJOLA

S’iscuredda de Maria Puddu abbadiaiat comente cussu

tzillompo de Bartolu non nche la lassaiat colare. Issa fiat

piticheddedda, peroe isse fiat artu e forte comente a unu

mammuth.

—Ma a mi lassas colare? —Aiat dimandadu issa,

castiende cara a susu, peroe isse non si fiat mancu

trèmidu.

Maria aiat isetadu un’iscuta, peroe bidende chi su

pitzocu la boliat alliare, l’aiat amenetzadu.

—Andat bene, si non mi lassas colare, apo a mutire a sa

super-eroina mea. Gasi as a bìere cando at a bènnere

chinta de ruju cun sas mantzas nieddas. As a tìmere a

frea!

Bartolu si fiat postu a rìere a iscracàllios. Totu custu

nde fiat essende ispassiosu meda. Aiat aturadu in ie,

isetende chietu.

In s’interis Maria fiat intrada a domo chi fiat a palas

suas e aiat serradu sa ghenna. Non nche fiant colados

mancu chimbe segundos chi una mamajoledda fiat

arribada bolende, non s’ischit dae ue, e aiat corpadu a

Bartolu in sa cuca.

Isse nd’aiat bogadu unu “Ojah!”. A pustis si fiat

abbigiadu chi a in antis suo fiat bolende una mamajola.

Page 154: Chentu concas, chentu contos

154

Custa fiat una mamajola chi pariat arrennegada meda,

cun sas aligheddas rujas suas chi tacheddaiant a lestru.

Totu in una, sa mamajola aiat boladu cara a una de sas

origras de su pitzocu e nche li fiat intrada a intro.

Bartolu abboghinaiat belle ammachiadu. Sa mamajola,

a pustis de un’iscuta, fiat essida dae una nare e sena si

firmare si nche fiat istichida suta de sa camisa. Bartolu

chircaiat de l’istrecare ma s’ùnica cosa chi faghiat fiat

cussa de s’iscùdere a isse etotu, boghende nafras in totu

sa carena. Sa mamajola in fines si fiat pasada subra sa

conca de issu. Tando Bartolu aiat pessadu chi nche l’aeret

cassada. Si fiat incrunadu a bellu·a bellu, aiat collidu una

pedra lada dae terra e..., pum! S’aiat iscutu sa pedra a

conca.

Si fiat faddidu.

Sa mamajola si nche fiat fuida. E Bartolu si nche fiat

istrampadu a terra belle mancadu. A pustis de pagu

tempus si fiat abbivadu. Cando aiat abertu sos ogros aiat

bidu a Maria a in antis suo, chinghende unu manteddu

ruju cun puntos nieddos.

—So sa super-mamajola, sa super-eroina...

Bartolu non boliat ischire prus nudda de cussa pitzoca,

e si su de sa mamajola fiat acuntèssidu in divartas o si de

a beru cussa pipia teniat super–poteres. Galu mesu

istronadu, si nche fiat andadu dae cue a sa lestra, cun una

timoria de sa mamajola chi li fiat abarrada totu vida. Pro

isse fiat istadu prus pagu perigulosu a giocare a fùbbalu

cun una bespe chi a torrare a peleare cun una mamajola.

Page 155: Chentu concas, chentu contos

155

Page 156: Chentu concas, chentu contos

156

63

CANDO FAEDDAT SU CORO

Elena Giua fiat una pessone ratzionale meda. Custu

cheret nàrrere chi meledaiat e meledaiat, chi totu lu

colaiat pensende, e peroe ascurtaiat pagu.

Sa mama li naraiat:

—Fìgia mea, depes ascurtare de prus. Lassa chistionare

a su coro tuo...

—Su coro non faeddat —li naraiat

—Beru est chi non faeddat cun sas allegas, peroe

s’espressat.

Peroe issa sighiat narende chi custas fiant lerèddias.

Pro custu sa mama fiat andada a faeddare cun sa mannai,

ca giai fiat sàbia pro sos annos meda chi teniat.

—Elena non bogat a pìgiu sos sentidos suos —aia

contadu a sa mama— s’ùnica cosa chi faghet est a

meledare. So in pessamentu.

Sa mannai aiat meledadu subra de custu. E deretu aiat

buscadu una solutzione. Aiat mutidu a sa neta.

—Elena, beni canteddu.

Elena aiat acudidu deretu e, cando fiat colende in su

passaditzu, sa mannai l’aiat ghetadu s’anca e Elena aiat

boladu ruende in intro de unu cassa–mariposas mannu a

beru. In ie aiat aturadu, sena de si pòdere mòere. Elena

aiat provadu a cadreddare comente a una maca e,

Page 157: Chentu concas, chentu contos

157

faghende gasi, si nde fiat sàpida chi su coro andaiat cara a

susu e chi su cherbeddu andaiat cara a giosso.

Cando sa mannai aiat carculadu chi fiat lòmpidu su

tempus giustu, aiat leadu sas fòrtighes e aiat abertu a su

cassa–mariposas. Elena fiat essida totu istronada.

—Ih! mama mea ite tìmere —aiat naradu sa pitzoca.

—E àteru nudda? —aiat preguntadu sa mannai.

—No l’isco, fiat timoria, àteru nudda —aiat naradu issa.

Sa mannai aiat risitadu. Sa neta diat àere tentu pro

unu pagu de tempus a su coro in ue b’at su cherbeddu, e

su cherbeddu in su tretu de su coro, posca depiat agatare

sa manera de ammerare sa cosa, peroe custu, amigos, est

un’àteru contu.

Page 158: Chentu concas, chentu contos

158

64

DE COMENTE SESSARE SU CANTU DE

SU CAU

Sos caos de s’apenditzu de Stampaxi fiant famados pro

èssere sos prus carrargeris de totu su continente europeu.

Non s’ischiat comente los lassare a sa muda. Sos chi

b’istaiant in ie fiant disisperados, cando fiat s’ora de

dormire, sos caos s’acordaiant pro iscrillitare totu paris, e

nemos dormiat...beh!, nemos nono, Donnu Istèvene

emmo, ca fiat surdu che perda e non intendiat mancu sa

cannonada, chi a isse li pariat su bolu de una musca.

Sos bighinos aiant ammaniadu atopos e atopos unu in

fatu a pare pro faeddare de cussa chistione, peroe nemos

ischiat comente a los callare a cussos caos. E nemancu si

podiant istrobbare, ca ddoe fiat una lege chi non per-

mitiat de lis cajonare perunu dannu, e duncas sa proposta

de pònnere unu tzàpulu a fùrriu de su becu a totu sos

caos non si podiat acumprire, nointamas totu sos

bighinos cuncordaiant cun cussa.

Pro custu aiant prublicadu un’annùntziu in su giornale

chi naraiat: “Sos chi istant in s’apenditzu de Stampaxi

sunt chirchende un’espertu chi tupet sa buca a sos caos,

sena lis nòghere”. Petzi una pessone aiat torradu isceda e

su missu fiat una pitzoca làngia meda, cun pilos

lorighitados chi si mutiat Filomena Sanna, chi fiat de

lastimare petzi bidende·la. In un’atòbiu issa aiat naradu a

Page 159: Chentu concas, chentu contos

159

sos bighinos chi resessiat a acontzare cussu problema

pro chimbighentos èuros ebbia e una bursa de trigulianu

coloradu.

Sos bighinos de Stampaxi aiant naradu ca emmo.

Nemos, mancari gasi, ischiat ite depiat acuntèssere. Aiant

pessadu chi forsis teniat carchi trassa cuada o chi, prus a

prestu, podiat faeddare a manera telepàtica cun sos caos

pro los cumbìnchere de si callare. Peroe nudda de custu

fiat acuntèssidu. Fiat cumparta bestida che a una diretora

de orchestra cun sa varitedda in manos. Si fiat posta in

mesu de su portu, chi fiat unu logu ue s’atopaiat su prus

de sos caos e aiat comintzadu a mòere sa varitedda

comente a una maca, lestra·lestra. Sos caos la sighiant

cun sos ogros e a bellu·a bellu fiat arribada totu sa truma

de sos caos de s’apenditzu, sortende·si duncas in su portu

finas a formare unu mesu chircu. Aiant comintzadu

duncas a iscrillitare gasi meda chi sos bighinos aiant

pessadu chi fiat acabende su mundu, peroe, a bellu·a

bellu sos iscrillitos si fiant mudados in cantzones

armònicas, rìtmicas, a cunsonu, cun tonalidades galanas.

E sa pitzoca ghiaiat cussu cuncordu de caos faghende

intrare una boghe e callende sas àteras, distinghende

intre de tenores e sopranos...

A fines sos bighinos aiant fatu unu bete tzacarramanos

e sos caos aiant incrunadu sa conca dae s’artu de sos

palatzos torrende gràtzias. Fiat istadu unu cuntzertu

ispantosu. Gasi mannu chi, a pustis de pagu tempus, sa

televisione fiat andada a trasmìtere su cuntzertu de sos

caos e, a bellu·a bellu, aiant comintzadu a lòmpere sos

Page 160: Chentu concas, chentu contos

160

turistas pro gosare de cussu ispetàculu de iscrillitos de

sos caos in cuntzertu.

Totu custu esseret acabadu bene si no est chi, a pustis

chi fiat resessida a armonizare sos cantos de sos caos,

Filomena Sanna aiat seberadu de tramudare e de si nde

andare prus a tesu, pro imparare a sos pinguinos a

giogare a pallavolo. Su malu no est chi como sos caos

iscrillitent a fainu comente in antis, est chi, cando

chircant de fàghere unu cuntzertu, istonant a

istropiadura, e sa cosa est peus meda.

Page 161: Chentu concas, chentu contos

161

65

A ITE SERBIT UNU CHIHUAHUA

—Milo, beni ca b’at tzia Carmela chi ti bolet bìere.— Aiat

naradu sa mama.

Milo si fiat ateteradu. Tzia Carmela, sa fèmina prus

imbelèschida de su mundu, sa fèmina prus tzarrona, chi

fiat a tretu de chistionare, boghende bambìghines, pro

prus de tres oras e mesu. Milo, ponende in mente, fiat

andadu cara a su salone. In ie bi fiat sètzida tzia Carmela,

chi nche pigaiat belle duo postos in su divanu e chi

chinghiat unu capotu de pedde vera (iscureddos cussos

animales, ochidos pro custu, a sa tonta, pro nudda), e cun

una tassighedda de ànitze intre sos pòddighes mannos,

chi mancu si nche bidiat cussa tassighedda, cun sas lavras

pintadas comente chi esserent istadas duos pneumàticos

rujos. E est craru, su basu obligatòriu fiat arribadu subra

de Milo, iscedadeddu, in sa trempa, lassende·li unu sinnu

coloradu, chi podiat abarrare in ie sèculu cun sèculu, una

disgràtzia manna.

—E ite paret, o Milo, novas ddoe sunt? —aiat pregun-

tadu tzia Carmela.

Milo fiat acante a tzannigare sa dae dereta a manca pro

li torrare su nono, peroe su babbu aiat faeddadu in antis

suo e aiat naradu:

—Ello! Amus comporadu unu bellu callelleddu, unu

chihuahua. Milo, bae a bati·nche·ddu.

Page 162: Chentu concas, chentu contos

162

Milo non teniat gana de andare a lu chircare, ma fiat

andadu su matessi. L’aiat giutu a ie e l’aiat ammostradu a

tzia Carmela.

Peroe tzia Carmela, depiat èssere de mala ispèssia, ca

aiat intortigadu su murru belle grisende e aiat abboghi-

nadu:

—Ojojah! Ite cosa minoreddedda! Mi paret una mer-

dona!

A Milo non li fiat agradadu su chi aiat naradu. Su cane

suo fiat bellu. Comente podiat nàrrere totu cussos

isciollòrios cussa tzia?

Peroe su chihuahua pariat chi aiat cumpresu sas

allegas de sa tzia. Pro custu aiat brincadu dae sas manos

de Milo e fiat intradu in un’origra de tzia Cramela, totu

prejadu, pro torrare a pustis in manos de Milos.

Tzia Cramela fiat abarrada risitende. Mancari chi

podiat pàrrere istrambecu, fiat cuntenta. Si nde fiat

pesada cun cussa carena bete manna e aiat contoniadu a

domo sua sena saludare nemmancu.

Dae tando, fiat essida sa boghe chi tzia Carmela no

acostumaiat prus a andare in cada domo a istrobbare a

sas pessones, e chi si fiat posta a ammasedare focas

mannas in s’acuàriu de su zoo.

E totu custu pro more de una passigiada istrambeca de

su chihuahua de Milo in intro de su cherbeddu de cussa

fèmina. Pro custu cada borta chi benit a fàghere una

bisita, depet mantènnere astrintu a su chihuahua chi non

si nch’intret in s’origra de sos àteros, peroe...bae e chirca.

Page 163: Chentu concas, chentu contos

163

Page 164: Chentu concas, chentu contos

164

66

CANDO SOS MOSTROS TIMENT

Maria Saiu aiat castiadu suta de su letu. A su sòlitu no

lu faghiat, peroe li pariat chi in cue suta bi fiat unu

mostru. Sighiat intendende sonos comente, pro esempru,

acorriatende o iscarfende o cosas che a custas. Pro custu,

cando, abbaidende dae artu nch’aiat mòidu sas mantas e

sos lentzolos, aiat bidu a cussu èssere, non si fiat

ispantada meda. In cue suta bi fiat unu mostru tremende

pro sa timoria.

Maria l’aiat sentidu a cussu mostruchi in cue tre-

me·treme. Fiat pilurtzu, cun duas sagnas che a lepas chi

istupaiant dae sa lavra de suta, peroe, finas gasi, sa pipia

l’aiat lastimadu, ca issa fiat una pipiedda carissiosa.

Semper s’apegaiat a totu sos parassitas chi atobiaiat.

—Mostrigheddu, nara·mi, proite ses gosi?

—Ca so timende —aiat respostu isse, tremende.

Est craru, unu mostru chi timet non podet fàghere

bene su dovere suo. Comente faghet a pònnere timoria

unu mostru chi tenet timoria? Maria s’intendiat

amistantzosa:

—E ite ses timende?

—A unu mostrimostrosu chi girat in custos chirros —aiat

ispiegadu su mostro. Fiat istadu gasi chi Maria aiat ischidu

chi sos mostrimostrosos sunt pro sos mostros che a sos

mostros de sos mostros. Maria aiat ischidu finas chi sos

Page 165: Chentu concas, chentu contos

165

èsseres umanos non cunsiderant a sos mostrimostrosos

che a un’amenetza.

—In ue?

—In su cantaranu.

Nointamas chi su mostru l’aiat avertida, sa pipia aiat

abertu su cantaranu. Cussu chi bi fiat in intro fiat unu

aspiraprùere. E tando aiat cumpresu totu. Sos mòstros de

sas domos timent a frea a s’aspiraprùere. Pensant chi siat

una casta de mostru pro issos. Sa pipia aiat astrintu

s’aspiraprùere in su tzugru e nche l’aiat giutu in un’àteru

aposentu faghende sa trassa de l’amenetzare narende·li

chi l’aeret segadu su tzugru.

Cando fiat torrada aiat agatadu torra su mostru

pilurtzu chi si nche acaraiat timiditu dae suta de su letu.

—Bintu as a su mostrimostrosu?– aiat preguntadu isse

galu time·time.

—Ello. Giai podes essire a foras.

—Gràtzias. E como a ti posso assustare unu pagheddu?

Bies, est su traballu meu...

—Prova, prova, peroe ti nch’averto chi non timo gasi a

sa lestra... —aiat respostu sa pipia— Mancari so deo etotu

chi ti posso assuconare.

Su mostrigheddu in cue suta de su letu aiat ingurtidu

sa salia.

Page 166: Chentu concas, chentu contos

166

Page 167: Chentu concas, chentu contos

167

67

S’ANIMALE DE DOMO

Elisabeta Farci teniat una vida cumplicada meda.

Biagiaiat meda e non si podiat mantènnere unu animale

in domo.

Finas a cando non si fiat abbigiada chi sos marùtzulos

de prùere in su passaditzu fiant èsseres intelligentes.

Papaiant a sa sola e creschiant pro more de sa brutùria

chi s’ammuntonaiat in sa domo.

Elisabeta aiat sessadu de nche mòere sos marùtzulos

de prùere. Su chi aiat fatu fiat istadu de los crobare totu

paris.

Su marùtzulu de prùere gasi aiat comintzadu a

crèschere. Aiat comintzadu a pigare ballassa cun issa. Si

setziat cun issa in su divanu pro abbaidare sa televisione

e cando recuiat a domo, a pustis traballadu, curriat a la

saludare e, mancari chi non moiat sa coa che a sos canes,

brincaiat pro l’ammostrare chi fiat cuntentu.

E sa cosa prus bella est chi, cando ghiraiat dae unu

biàgiu, su marùtzulu de prùere nche fiat mannu a beru e

li donaiat abratzos mannos, cun ternura, caentes,

amorosos.

Una cosa ebbia depiat fàghere cada tantu Elisabetta:

segare sos pìgios de subra a tales chi su marùtzulu no

esseret crèschidu tropu. Peroe, pro su prus, mai Elisabeta

aiat tentu cumpangia mègius.

Page 168: Chentu concas, chentu contos

168

Page 169: Chentu concas, chentu contos

169

68

SA CRISI ACRARIDA A SOS PIPIOS

—Sa mannai, it’est custa cosa de sa crisi chi nde chis-

tionant babbu e mama —aiat preguntadu Franco a sa

giaja sua Giulia Serpi chi semper nche l’acumpangiaiat e

nche lu ghiraiat dae iscola.

—Est cosa cumplicada meda... pesso chi non sias bas-

tante mannu pro lu cumprèndere.

Franco aiat iscàrfidu sa conca e si fiat ammentadu de

cantu su babbu si chensciaiat pro sa crisi, cando creschiat

su prètziu de sa benzina pro andare a traballare, o cando

mama sua si chensciaiat ca cun su chi guadangiaiat,

istaiant cada die peus.

Dae cada chirru intendiat chi sa crisi fiat arroghende

totu, pro custu Franco aiat comintzadu a pessare chi sa

crisi fiat unu mostru invisìbile chi intraiat in sas domos

de sa gente e si nche papaiat sa roba, su màndigu e in

prus si nche bufaiat sa benzina de sas veturas.

—Sa crisi, duncas unu mostru est? —aiat preguntadu

Franco a sa mannai in s’interis chi custa fiat traballende a

màllia sètzida in una panchina de su parcu.

Sa mannai si fiat firmada un’iscuta abbaidende a su

nebode.

—A beru est chi boles ischire it’est sa crisi?

Franco aiat tzannigadu sa conca pro li nàrrere ca

emmo.

Page 170: Chentu concas, chentu contos

170

—Andat bene, ma posca non ti pòngias a prànghere,

mì?

Franco aiat pessadu chi sa mannai nche l’esseret

intregadu a su mostru invisìbile pro si nche lu papare, pro

custu aiat tìmidu peroe intamas su chi aiat fatu sa mannai

fiat de istichire sa manu in su portafòlliu e nde bogare

una moneda de duos èuros.

—Dae cando est chi non papas caramellas? —aiat

preguntadu sa mannai.

—Dae meda...

—Cando babbu e mama ti daiant duos èuros, ti

comporaias sas caramellas, o no?

—Emmo. Cun duos èuros tenio 40 caramellas.

—Como bae e compora·ti·ddas.

Franco aiat postu in mente. E fiat torradu a pustis de

pagos minutos a conca bassa.

—E it’est capitadu? —aiat preguntadu sa mannai—

Cantas caramella t’ant dau cun duos èuros?

—Petzi bintichimbe —aiat naradu su pipiu tristu.

—Bene e sa crisi, it’est cumpresu l’as?

Franco aiat naradu ca emmo cun sa conca, peroe non

fiat su chi si pessaiat sa mannai, su pipiu intamas fiat

abarradu chi sa crisi fiat unu mostruinvisìbile, ma prus

malu de cussu chi isse aiat pessadu ca non petzi si nche

mandigaiat sas cosas de sos mannos, ma si nche papaiat

finas sas caramella de sos pipios.

Page 171: Chentu concas, chentu contos

171

Page 172: Chentu concas, chentu contos

172

69 CONTRA DE SU MOSTRU DE SAS

MÌGIAS

Taniele Sanna nche fiat arroschidu de comporare

mìgias cada chida. Fiat seguru chi bi fiat unu mostru de

sas mìgias in domo e no ischiat comente nche lu gaddiare.

Pro custu aiat comintzadu a papare sas mìgias suas

etotu. Gasi fiat chi nch’aiat gaddiadu a su mostru de sas

mìgias dae domo sua, ca, sena de sas mìgias in fines fiat

morende de fàmine.

Page 173: Chentu concas, chentu contos

173

70

SOS PROBLEMAS DIGESTIVOS DE SU

DRAGONE SAMBENERI

Su dragone sambeneri fiat andadu anco su dutore pro

cumprèndere proite fiat chi li doliat semper sa bentre a

pustis papadu una baca.

Su dutore Bustianu Casula, un’omine minoreddu, ma

sèriu meda, l’aiat castiadu in buca, sas dentes, sa limba e

sas nares. In fines l’aiat torradu imposta:

—Su problema tuo est chi t’aiant fatu crèere chi fias

unu dragone areste e chi, pro custu, depas papare petza.

Peroe intamas, pro de beras, tues ses unu dragone erbì-

voru e custu non ti l’at naradu mai nemos. Gasi chi, dae

oe, as a mandigare petzi erba.

E gasi est istadu. Dae tando, su dragone s’est postu a

papare erba in sas pasturas, paris cun sas bacas e no at

prus papadu animales. Peroe nemos ischit si como su

dragone bogat late.

Page 174: Chentu concas, chentu contos

174

71

E SA COGA ALICARDIA

NCH’ABARRAT ATURDIDA

Sa coga Alicardia Moro non resessiat a cumprèndere

comente aiat pòdidu sa politzia a l’imbiare una multa a

domo ca fiat currende tropu cun sa vetura.

Cussa foto peroe fiat sa prova chi fiat issa sa chi fiat

subra de una iscopa biagende a chentuchimbanta chi-

lòmetros a s’ora in s’autostrada.

Ma abbaidende prus atentu aiat iscobertu comente sa

politzia fiat resessida a nche l’agatare: s’iscopa sua teniat

sa targa.

Page 175: Chentu concas, chentu contos

175

72

UNA CHISTIONE DE COLORES —O babbu, so seguru chi b’at unu mostru de sos bisos

malos suta su letu meu —aiat naradu Filippo Sanna— A bi

podes castiare tue? Deo so timende tropu...

Su babbu, coidadosu, aiat sessadu de chenare e fiat

andadu a bìere suta de su letu. Cun una pila, in prus, aiat

averiguadu bene e posca aiat naradu a su fìgiu:

—Fìgiu meu, non b’at perunu mostru de sos bisos

malos suta de su letu.

—Seguru ses, o babbu? Deo isco chi b’at calicunu in

cue suta.

—So seguru de su totu, est unu Tremebondus Devora-

tor Domesticus, no est unu mostru de sos bisos malos

ordinàriu, e duncas non depes tìmere, ca cussu èssere

faghet petzi una cosa: secuestrat a sos pipios comente a

tue e los mudat in ispaghitos colorados.

Page 176: Chentu concas, chentu contos

176

73 SU BASU

Boele Melis no ischiat prus ite fàghere pro chi Petra

s’esseret abbigiada de isse. A Petra l’agradaiat sa gente

originale, ispetziale, non gente normale che a Boele.

Boele, mischineddu, fiat prus chi normale.

Non podiat divènnere che a sos fulanos de sos film e

ischiat chi gosi no aiat pòdidu fàghere nudda pro

conchistare a Petra.

Finas a sa die cando aiat letu un’annùntziu in su

giornale chi naraiat:

“Si tue non podes èssere una pessone galana, sias unu

mostru beru. Tzèrria a su XXXXXXXX”

Boele boliat fàghere s’esperimentu. Aiat tzerriadu e

l’aiant mandadu unas cantas pìndulas coloradas. Depiat

fàghere sa cura pro tres dies. A pustis, totu in una, si diat

èssere mudadu in unu mostru. E a s’incapas si no aeret

funtzionadu, nche l’aiant torradu su dinari, gasi assegu-

raiant, o s’impinnaiant a curare sos efetos segundàrios de

sas pìndulas coloradas.

Boele aiat sighidu sa cura cunforma a sas istrutziones e

ischidende·si, sa de bator dies, fiat andadu a si castiare in

s’ispigru. Fiat legiu che a su fritu e su fàmene. Unu

òmine–lupo, postu in cunfrontu diat èssere istadu bonu

pro sas festas de pipios. Cheriat torrare venga a Petra e

fiat andadu a la bisitare. In sa carrera totu sa gente si

nche fuiat assustada.

Page 177: Chentu concas, chentu contos

177

Totus lu timiant a frea.

Aiat sonadu su campanello.

Aiat abertu sa ghenna, Petra.

Chi aiat ghetadu unu tzèrriu chi nche ghetaiat sa

contonada.

—So unu mostru istremorosu... —aiat naradu Boele

sena si presentare— si boles a non t’assuconare prus mi

depes dare unu basu.

E Petra, chi non boliat sighire biende cuss’orrore, bi

l’aiat dadu (peroe in sa trempa, non pessedas...).

De repente fiat acabadu s’efetu de sas pìndulas e Boele

fiat torradu a sa bisura sua de prima.

Dae tando Petra est cuntenta de issa etotu e andat

basende a totu sa gente fea chi atòbiat in sa carrera, cun

sa punna de burrare s’incantèsimu.

Page 178: Chentu concas, chentu contos

178

74

SA TIMORIA DE S’UMBRA SUA ETOTU

Giuanne Frau a minoreddu timiat a s’umbra sua etotu.

Cada borta chi abbaidaiat in terra e la bidiat in ie,

apitzigada a sos pees, si tremiat dae sa timoria gasi chi si

poniat a prànghere.

In iscola, cando boliant rìere de isse, non faghiant

àteru si non a l’inditare a s’umbra sua e a li nàrrere:

—Atentu a s’umbra tua ca ti nche tenet!

Giuanne si firmaiat castiende·la, s’assustaiat e si poniat

a cùrrere finas a nche pèrdere alenu o finas a lòmpere a

carchi logu sena lughe.

Su peus est chi fatu a mannu sighiat a s’assuconare pro

s’umbra sua e non castiaiat mai in terra, no esseret chi bi

fiat in giru s’umbra sua.

E est tando chi li fiat tocada sa leva.

Giai dae sa prima die su sergente Colobrinu aiat

ischidu chi cussa rècluta timiat a carchi cosa o a calicunu,

lu bidiat comente curriat che a unu macu comente chi

l’esseret curtu calicunu.

Duncas su sergente aiat preguntadu a Giuanne:

—Bidimus, timende carchi cosa ses?

Giuanne sighiat a castiare cun sa punta de s’ogru a

terra.

Page 179: Chentu concas, chentu contos

179

Peroe su sergente, chi teniat esperièntzia manna,

ischiat chi fiat s’umbra sua etotu cussa chi poniat timoria

a sa rècluta.

E gasi aiat tentu un’idea:

—Si curres a manera chi s’umbra siat a in antis tuo, as

a èssere tue a la persighire e no issa a tue. Pro custu depes

tènnere sa lughe semper a palas tuas.

—Oih ite tontu chi so istadu, a non nche lu pessare

prima!? —si fiat preguntadu prus serenu Giuanne.

Annos meda timende a frea cando sa solutzione fiat in

cue, in sa punta de sos pòddighes de sos pees.

Giuanne si fiat bortadu e si fiat postu a cùrrere.

Cando aiat castiadu in terra aiat bidu chi s’umbra, pro

de beras, curriat a in antis suo. Fiat isse como chi li

poniat timoria.

Dae tando Giuanne si fiat fatu prus coragiudu... a su

mancu... semper chi s’umbra currat a in antis suo.

Page 180: Chentu concas, chentu contos

180

Page 181: Chentu concas, chentu contos

181

75

SU CASSADORE E SU LÈPORE

Su cassadore Filipo Siddu, totu bene trassadu, cun unu

fusile a duas cannas, si fiat cuadu in segus de una roca e

fiat prontu a isparare a unu lèpore chi, sena pedinu,

papaiat s’erba a 50 metros dae isse.

A bellu·a bellu aiat comintzadu a carcare su grillete

finas a cando, totu in una, si fiat abbigiadu de su “clic” in

antis de s’isparu.

Ma non bi fiat istadu perunu isparu.

Nono.

No aiat isparadu e fiat capitada un’àtera cosa. Una cosa

mala a ispiegare, ma amus a provare. Cussu chi fiat

capitadu de a beru est chi su cassadore carchende su

grillete no aiat isparadu ca, de repente, si fiat bidu isse

etotu in logu de su lèpore.

Issu papaiat s’erba – comente faghiant a papare cussa

ischivoria, putzidda! Ite àscamu – in s’interis chi su

lèpore li puntaiat su fusile a duas cannas. Su cassadore

fiat seguru chi s’animale l’aeret isparadu, seguru chi

boliat a si vengare pro totu sos esemplares de sa genia sua

chi aiat ochidu in tantos annos.

Peroe si fiat faddidu. Su lèpore, cun unos cantos

sinnos, l’aiat obligadu a andare a in antis, amenetzende·lu

cun su fusile finas a intro de su padente, in cue, ue

perunu èssere umanu bi lompiat, (a su mancu finas a

Page 182: Chentu concas, chentu contos

182

tando, ca posca calincunu in ie b’at a fraigare sa villeta).

S’òmine fiat arribadu in una campuredda in su padente

ue bi fiat s’atòbiu de sos animales. Totu in una, comente

chi esseret maghia, s’òmine aiat cumpresu su limbàgiu de

sos animales.

Una tostoina manna comente a una corriera fiat essida

dae sa truma de animales e aiat naradu a Filipo:

—Bido chi su lèpore t’at iscritu a cùrrere contra a mie.

Narat chi so una collonera ca non bàgiulat a pèrdere.

Bidimus ite faghes tue, èssere umanu... beni, ischinghe·ti

e moe·ti·nche sas sabatas.

Totu a indùrriu su cassadore aiant intesu su carràrgiu

de sos animales, abboghinende..., sas iscummissas...

Page 183: Chentu concas, chentu contos

183

76

SA GHENNA BRULLERA

Mirella Bua aiat abertu sa ghenna de domo sua. Fiat

recorvende dae comporare in su supermercadu. Fiat totu

càrriga cun duos chilos de pische, una làtia che a una

roda de camion, ses chilos de arantzu e unu robot de

cumpangia chi aiat comporadu in oferta.

Fiat acanta de intrare in sa coghina cando, totu in una,

non s’ischit proite, sa ghenna de sa coghina si nde fiat

furriada e aiat pistadu unu pòddighe a Mirella. Pariat chi

sa ghenna esseret bia.

—“Ojaaaaaaa!”

Sas bursas de plàstica fiant rutas a terra, peroe,

sigomente su pische e sa làtia fiant in fundu aiant fatu che

mantalafu. Mirrella aiat curtu in bagnu. Teniat bisòngiu

de pònnere su pòddighe in s’abba frita. Ite dolore, raju. A

bellu·a bellu su pòddighe si fiat faghende vìrghinu,

bastante malu. Fiat torrada in coghina. Aiat castiadu a sa

ghenna. Non boliat pessare chi fiat petzi immaginatzione

sua, peroe pariat chi sa ghenna si la fiat righende de issa.

Mirella aiat pessadu chi forsis non de depiat fàghere

contu. No esseret chi sa ghenna si nde furrieret de

repente. Peroe su chi aiat fatu in antis si depiat vengare.

Mirella boliat castigare a sa ghenna ca aiat fatu a mala.

Sa ghenna aiat comintzadu a nannigare, comente

intzighidende·la. Cussu fiat giai tropu. Mirella aiat leadu

Page 184: Chentu concas, chentu contos

184

unu caciavite e fiat andada cara a sa ghenna pro nche

l’ismontare. Peroe, in cussu mamentu, sa ghenna si fiat

isbabarriada cun fortza. Una truma de politziotos de

assaltu fiat intrada in s’aposentu. Su capu, bestidu totu in

nieddu, aiat naradu:

“Sa sennora, vostè est in arrestu pro chirriolare a una

ghenna innitzente de sa coghina.”

Mirella non bi creiat. Su politziotu l’aiat postu sos

ferros, andende posca cara a sa ghenna de s’intrada.

Cando nche fiat belle foras de domo si nde fiat

ischidada. Fiat istadu petzi unu bisu malu, unu bisu malu

maladitu.

Mirella si nde fiat pesada dae letu. Fiat andada in

coghina. In ie bi fiat sa ghenna de su bisu malu. Peroe,

totu in una, sa ghenna aiat comintzadu a nannigare e aiat

intesu unu iscracàlliu misteriosu. Mirella non teniat

dudas. Totu cantu fiat istadu unu bisu abbertidore.

Sena bogare allega, aiat leadu su caciavite...

Un’ora a pustis sa ghenna de sa coghina de Mirella fiat

assentada subra sas istrìssias pedonales, a s’àteru chirru

de sa tzitade. Fiat aberta, peroe bi fiat apicadu unu

cartellu chi inditaiat:

“So sa ghenna chi giughet a un’àtera dimensione.

Barigade·mi si tenides coràgiu”.

Peroe sa ghenna fiat abarrada in ie, a sa sola, finas a

cando unu autista mesu tzurpu nche l’aiat cunfusa cun

s’intrada de unu parchègiu.

Page 185: Chentu concas, chentu contos

185

77

SARBAMENTU IN SU SUPRAMONTE

Fiant sas deghe de note de una de sas dies prus fridas

de s’ierru. Sos duos iscaladores fiant tremende de fritu,

amparados dae unu foghiteddu lenu·lenu chi fiant

resessidos a allumare, suta de unu chercu mannu·mannu

chi pariat abbaidende·los. Mentras su nie fiat calende a

bellu·a bellu cugugende de biancu semper de prus in

terra.

—Depimus fàghere carchi cosa, inoghe non nos

podimus istentare. At a sighire a niare bastante de nos

nche tutare totu – aiat naradu su primu iscaladore,

Ludwig von Sanna – Schwarz..

—Tenes resone, peroe giai l’ischis chi sas autoridades

tenent problemas mannos a bènnere a nos agiudare in

custu mamentu – l’aiat respostu su collega suo Karl.

Fiant postos male. Su tempus fiat contras de issos.

Un’ora, in antis o a pustis, podiat bàlere sa vida o sa

morte.

—Tenes galu bateria càrriga in su telefoneddu?– aiat

preguntadu Karl.

—Pesso chi emmo —aiat respostu Ludwig.

S’iscaladore aiat bogadu su telefoneddu dae sa bugiaca

mancari chi li beniat male ca teniat sos guantes e non

boliat chi, moende·nche·los s’esserent arregorados sos

pòddighes. Cun isfortzu mannu Karl nch’aiat istichidu sa

Page 186: Chentu concas, chentu contos

186

manu in sa bugiaca pro la caentare. Est tando chi aiat

buscadu unu cantu de paperi totu imboligadu. L’aiat

bogadu a foras. Cun dificultade fiat resessidu a l’istèrrere

e l’aiat letu cun s’agiudu de sa lùghe bassa de su fogu.

—Salude, bògio una pitza chimbe casos cun piberone e

salsa barbecue. L’intreghet in s’àndala de sos Elefantes, a

su chilòmetru sete e batorghentos, suta unu chercu

mannu, su nùmeru de telefoneddu meu est custu…

—Ma ti ses ammachiende? —l’aiat naradu su cum-

pàngiu.

—No, isco su chi so faghende…

E bi fiat torra su mudìmine. Finas a cando, colada

un’ora, sos duos iscaladores aiant comintzadu a intèndere

su sonu de una moto a tesu. A bellu·a bellu su sonu si

nche fiat acurtziadu finas a cando no aiant bidu unu raju

de lughe forte chi los iscrariat, fiat che a su sonu de su

motore de una moto de nie. Su sonu aiat sessadu e

un’òmine bene trassadu cun roba de monte aiat

acurtziadu a issos.

Karl si nde fiat pesadu totu prejadu. Fiant salvos.

Carchi die a pustis Ludwig aiat pedidu a su cumpàngiu.

—Comente ischias chi a nos sarbare l’aeret fatu unu

fatorinu de sa pitza?

—Pro more de sa publitzidade issoro —l’aiat respostu

Karl— Su chi iscriente est: “Ti nche batimus una pitza in

cale si siat leada de su Paisu e finas in tempus. Si no est

gasi ti regalamus sa pitza”. E depes cumprèndere chi issos

mai ant a regalare nudda…

Page 187: Chentu concas, chentu contos

187

Page 188: Chentu concas, chentu contos

188

78 SA VENGADA DE S’ORSU DE PELUCHE

Sisinna Tatti, abratzada a s’orsu de peluche cosa sua,

Ddeddu, castiaiat a cussa tzia chi fiat tres o bator bortas

prus arta de issa.

Sa tzia chinghiat una uniforme, unu bestire cun gu-

nnedda e giancheta asula cun sa camisa bianca, chi li

poniat importu mannu.

B’at gente chi, cando bestit s’uniforme, si creet prus de

gabbale peroe cando si nche la leat non prus.

Gente istròllica.

Sisinna ampaniaiat comente, in sa fila pro intrare in

s’aèreo, a bellu·a bellu sa distàntzia pro nch’arribare a

cussa tzia isminorigaiat. E tando astringhiat semper de

prus a Ddeddu.

Arribada anco sa tzia in uniforme, custa aiat naradu a

sa mama de Sisinna:

—Una valìgia ebbia pro cada pessone.

Sisinna in prus de s’orsiteddu teniat una valìgia

piticheddedda.

Sisinna non pessaiat chi Ddeddu esseret cunsideradu

che a un’ecuipàgiu, ma sa tzia cun s’uniforme emmo chi

lu pessaiat, ite istròllica chi fiat.

Sa mama de Sisinna aiat pessadu chi fiat de badas a

peleare cun cussa tzia chi, a seguru, teniat sagnas de

vampiru, mancari chi las cuaiat bene.

Page 189: Chentu concas, chentu contos

189

Sa mama aiat naradu a Sisinna:

—Sasposa, ajo chi ponimus s’orsiteddu in sa valìgia, li

faghimus un’aposentu comente in unu hotel.

Sisinna non fiat prejada meda, no, peroe aiat bidu

cussa tzia cun s’uniforme, dae in cue susu, belle tochende

su chelu, chi la castiaiat cun una cara antipàtica comente

pessende chi sa pipia esseret istada saborida pro su

pràngiu, cun patata frighida e satza de tamata.

Sisinna aiat dadu s’orsu a mama sua, peroe chi custa

non fiat a manos iscapas, e gasi l’aiat dadu in deretura a

sa tzia cun s’uniforme a tales de lu mantènnere in

s’interis chi faghiat logu in sa valìgia.

Sa tzia cun s’uniforme non si l’isetaiat. Aiat isba-

barriadu sos ogros.

Sisinna aiat pessadu chi sa tzia aeret pòdidu abrusiare

s’orsu cun cussos ogros, ca los aberiat gasi meda chi

pariat chi depiant bogare fogu.

Raju, a iscuta mala.

Sa mama, faghende logu in sa valìgia de Sisinna, aiat

pigadu s’orsu dae sas manos de sa tzia cun s’uniforme e

l’aiat assentadu in sa valìgia de sa fìgia sua.

L’aiat ammaniadu unu letigheddu.

E aiant aderetadu, sa mama e sa fìgia, in su passaditzu

cara a s’aèreo

Sa tzia cun s’uniforme si nde fiat sàpida, tando,

castiende·si sas manos e sa giancheta, chi teniat una

mantza manna in su bestire.

Teniat sas manos infustas e intendiat unu fragu forte

meda.

Page 190: Chentu concas, chentu contos

190

Non bi creiat.

Aiat naradu a s’iscùsia:

—A bi lu crees, custu orsiteddu putzinosu, m’at pissi-

tadu subra, a mene…

Page 191: Chentu concas, chentu contos

191

Page 192: Chentu concas, chentu contos

192

79 SOS SEGRETOS CUADOS DE UNA

BITZICRETA

Larentu Saiu non cumprendiat proite totu sos canes de

sa bidda si nde fuiant cando andaiat in bitzi. Fiat cosa de

non crèere ca si nd’istesiaiant petzi cando andaiat in bitzi,

aghite si andaiat a pee non capitaiat nudda.

L’aiat iscobertu in divartas, cando sos bighinos suos

aiant leadu unu cane. Una die s’animale si nche fiat

acurtziadu a sa cantzellu de sa domo de Larentu e aiat

comintzadu a fragare sa bitzi. Larentu l’abbaidaiat dae

segus de sas tendas. Fiat acanta de nd’essire e li ghetare

boghe a su cane, ca nch’aiat giai pesadu s’anca pro

pissiare subra de sa bitzi, cando, totu in una, nde fiat

essida una sorpresa.

Sa bitzi aiat pesadu su pedale e nd’aiat abrubuddadu

unu tzurritu de ògiu de sa cadena, comente chi esseret

pìssiu, e l’aiat ghetadu cun pretzisione cara a su cane.

E su cane de sos bighinos si nche fiat isèrghidu, cu-

rrende e apeddende pro si cuare in domo de sos meres. A

pustis, cando Larentu aiat pigadu sa bitzi pro andare a

runda, aiat atopadu a su cane de sos bighinos, chi aiat

fatu su matessi de sos àteros canes de sa bidda, bidende

sa bitzi de su pitzocu, est a nàrrere a si nche fuire a sa

lestra.

Page 193: Chentu concas, chentu contos

193

Larentu no aiat naradu nudda. Petzi si fiat afainadu a

pònnere s’ògiu a sa bitzi a tales chi aeret pissiadu cando

boliat. Peroe una die li fiat tocada un’àtera sorpresa.

Essende dae su supermecadu e andende a si nche a

pigare sa bitzi chi fiat parchegiada in foras, aiat obiadu a

unu vìgile chi li fiat ponende una multa.

—Ascurtet, su vìgile, e proite est chi m’est ponende sa

multa? Non bio in perunu logu su divietu chi narat chi

non si podet parchegiare sa bitzi inoghe —aiat naradu

Larentu.

—Est beru, ma est beru finas chi b’at unu cartellu chi

narat “Vietadu a lassare chi s’animale de cumpangia

fatzat sos bisòngios suos in custu tretu”. E deo apo bidu

uschinde sa bitzi tua pissiende su lantione de s’arruga,

gasi comente a unu cane, e pro custu depes pagare sa

multa…

Page 194: Chentu concas, chentu contos

194

Page 195: Chentu concas, chentu contos

195

80

ISTUDENDE SAS CANDELAS DE SU

CUMPLEANNU

—A chentu annos, Maria. Istuda sas candeleddas…

E Maria Boi aiat suladu sas candeleddas cun totu sas

fortzas. E sa framita de totu sas candeleddas chi aiat

suladu fiat essida dae sa ventana chi tando fiat aberta ca

fiat die bona —fiat in abrile— e fiat bolada in s’àera de sa

tzitade.

A sa prima fiat colada suta sos ogros de unu pipiu chi

fiat pranghende, assutende·li sas làgrimas, evapo-

rende·las e faghende unu arcuechelu chi aiat postu su

risitu a su pipiu.

Sa framita aiat sighidu a bolare peri sa tzitade e fiat

arribada finas a una tzia chi, setzida in una panchina,

chircaiat sa frènnida pro su discursu de sa vida sua, in

s’interis castiende·si s’imbìlighe. Sa framita fiat intrada a

lenu in sa nare e l’aiat fatu sas tzilighitas. Sa tzia aiat

isturridadu e sa framita si nde fiat essida a sa lestra,

peroe l’aiat lassadu in intro una pariga de ideas pro

iscrìere su discursu subra sa balia de castiare foras e non

s’imbìlighe suo, ca totu cussu giai nche lu connoschimus.

Sa framita aiat sighidu bolende finas a sa domo de una

tzia betza chi fiat abarrada sena lumìnos e non podiat

allùghere su forru pro fàghere una turta a sos nebodes

chi, giustu cussa die, depiant andare a li fàghere bisita ca

Page 196: Chentu concas, chentu contos

196

fiat, castia tue a cumbinatzione, su cumpleannu suo. Sa

framita comomai dèbile si fiat posta in su forru e l’aiat

allumadu. Sa tziedda gasi aiat pòdidu impitare su forru e

a fàghere sa turta.

Sa framita fiat belle istudada peroe aiat achipidu a

torrare a domo de Maria e a intrare dae sa ventana in

s’interis chi a Maria li preguntaiant:

—E su disìgiu pedidu l’as?

—Emmo.

—E cale est?

—Apo petzi disigiadu chi esseret serbidu pro carchi

cosa… —Peroe mi paret chi non serbit a nudda…

Peroe fiat faddende∙si... e meda puru. In cuss’iscuta sa

framita si fiat arrimada in una de sas candelas de sa turta

e l’aiat alluta. Maria l’aiat castiada ispantada e si fiat

posta a meledare. Baddu sa framita, a pustis de totu…

Page 197: Chentu concas, chentu contos

197

81

SU MISTERU DE SU TRAVU

ISCORRADU

Su tzieddu Gonàriu Monne fiat abbaidende a su travu

betzu suo sena corros. Fiant amigos dae tempus meda,

peroe sos annos fiant colados e isse como fiat betzu,

semper cun sa berrita in conca e finas incrunadu,

mentras chi su travu, forte e balente in pitzinnia, non fiat

àteru chi una caricatura de su chi fiat istadu, a la nàrrere,

aiat pèrdidu sos corros. Sa musca l’infadaiat sena pie-

dade, peroe su peus de totu est chi sos pitzocos de sa

bidda, ischende su chi fiat istadu su travu in tempus

coladu, e cussu chi fiat como, lu faghiant a befe.

E su mere suo, Gonàriu, moiat sa conca dae dereta a

manca, cada borta chi calicunu de sos pitzinnos colaiat a

in antis de sa cresura faghende·li sa ghelea a su travu, chi

abarraiat petzi firmu castiende cussu èssere timicaca chi

tempus prima no aiat mancu aconcadu a s’acurtziare a sa

cresura ue bi fiat isse.

In medas in sa bidda l’aiant naradu chi fiat mègius a

sacrificare s’animale, ca fiat tropu betzu e chi pigaiat petzi

logu in s’istalla e chi non bi fiat su tantu de fuliare àteros

èuros pro s’addescu. Ma Gònariu su betzu fiat òmine de

gabbale, unu masoneri chi semper fiat istadu fidele a sos

animales suos e boliat chi su travu si nd’esseret andadu

cando nche fiat acumprida s’ora.

Page 198: Chentu concas, chentu contos

198

Mancari gasi, si nd’abbigiaiat chi fiat de lastimare

bidende·lu in cue, tèteru, moende petzi sa coa ca pro su

restu s’animale non si tremiat e pro custu li faghiant sa

zagota.

E fiat arribadu carrasegare. In sa bidda totus si fiant

ammaniados a gosare de sa festa in sa manera mègius.

Gonàriu no andaiat a festas gasi, fiant cosas pro

pitzinnos, a isse no agradaiat totu cussu carràrgiu, pro

gasi mègius si nd’anadiat a letu chitzo.

E sa prima note, a pustis iscurigadu, cando Gonàriu

fiat giai corcadu, unos cantos pitzocos imbriagos fiant

colados acanta a sa domo de su betzu. Est ladinu chi fiant

carotados e chi fragaiant a bentu de alcool, gasi meda chi

fiat perigulosu a nd’allughere unu luminu acanta a issos.

Unu de custos, bestidu che a vikingu, fiat apretadu de

pissiare e aiat chircadu un’ungrone pro si cuare. Sena

atinare a ue fiat andende, fiat intradu in s’istalla de

Gonàriu e in cue aiat arrimadu s’elmo in carchi logu, ca

cun cussu pesu in conca non bi la faghiat a pissiare. A

pustis, e ca non s’ammentaiat ite fiat faghende e ca non

bidiat nudda in s’iscuriu, su pitzocu si nde fiat essidu dae

cue sena su cascu.

Intre sa gente de sa bidda fiat essida sa boghe chi a su

travu de Gonàriu li fiant essidos torra sos corros. E

comente podiat èssere? Cussu chi fiat seguru est chi

s’elmo vikingu, chi unu pitzinnu muscadu aiat lassadu

pro isbèliu in sa conca de su toro, in una note de

imbriaghera, nd’aiat pesadu unu trèulu. Cussu chi fiat

costadu est chi s’elmo si fiat incrieddadu giustu·giustu in

Page 199: Chentu concas, chentu contos

199

sa conca de su travu. E fiat perigulosu a s’acostiare a isse

pro compudare si fiat un’elmo o si fiant corros naturales.

Su pitzinnu, dae s’ala sua, s’ammentaiat pagu e

nudda de cussa note de carrasegare pro custu no li su-

beniat chi esseret lassadu un’elmo de vikingu in conca a

unu travu betzu.

Pro Gonàriu cussu fiat istadu unu regalu mannu. Sos

pitzinnos de sa bidda, pro si pigare su seguru, aiant

acabadu de lu befare e de lu fàghere a ghelea a su travu.

De cada manera, nemos cheriat a s’acurtziare bastante a

su travu pro averiguare si cussos corros fiant beros o

fintos, non siat mai…

Page 200: Chentu concas, chentu contos

200

Page 201: Chentu concas, chentu contos

201

82

SA BUCA PRUS ORROROSA

Bi fiat una borta unu re bonu chi peroe teniat una buca orrorosa, chi sas dentes, faeddende, ballaiant e assus-taiant a totu sos sùditos.

Pro custu, nemos boliat leare parte a sas udièntzias de su re, Trìptico Saiu III, ca cussa buca poniat timoria, peus galu, terrore.

A pustis de s’udièntzia, sos sùditos faghiant bisos malos, comente chi esserent arrogheddos de durche in intro de sa buca de su re, matziados sena arreu.

Finas su re Trìptico si nd’abbigiaiat chi sos sùditos lu grisaiant, peroe mancu a conca li beniat su proite non boliant istare acanta a issu. E sende chi fiat su re, nemos aconcaiat a bi lu nàrrere, no esseret chi, mancari chi fiat de bonucoro, arreneghende·si, fiat capatzu chi aeret ordinadu de mutzare carchi conca.

Est tando chi a sa fìgia de su re, sa printzipessa ere-dera, li fiat bènnida a conca s’idea pro agiudare a su babbu. Ca issa emmo chi si nde sapiat de su problema de su monarca.

Aiat sortidu a su primu ministru e a sos àteros membros de sa corte e aiat postu unas cantas revistas de moda in sa mesa. A pustis aiat naradu:

—Sos Sennores, sa solutzione pro agiudare a babbu meu est sa moda.

—Sa moda? —aiant preguntadu totu paris, francu su ministru de sa gherra chi tando fiat isbeliadu, pensende a comente istrecare una musca cun una cannonada.

Page 202: Chentu concas, chentu contos

202

E sa printzipessa, cun manera misteriosa, aiat mus-tradu sa trassa.

Gasi chi, tres dies a pustis, fiat cumpartu in sa corte unu personàgiu istravanadu. Chinghiat una bestimenta lasca e teniat in fatu una pariga de ulleras de sole a forma de ogru de musca e, in conca, teniat una piluca brunda chi nuscaiat de murta.

—Sa mertzè —aiat naradu a su re, mancari chi non nche li bidiat sa buca, pro more de sas ulleras de sole – so Bernard Metraillette e so bènnidu pro bos batire sa moda in su regnu bostru.

In antis chi su re nch’aeret ispitzigadu allega, sa printzipessa aiat comintzadu a abboghinare che a una maca, prejada che pùlighe, mentras su primu ministru faghiat su tzacarramanu.

Su re, a in antis de totu cussu interessamentu, aiat crètidu chi sa moda esseret istada carchi cosa de bonu pro su regnu, ca tando galu no aiant imbentadu a internet e cussas terras fiant a tesu meda dae sos àteros regnos.

—Toca, tziu Metraillette, e ite moda nos batides? Su re pessaiat chi sas modas si bendiat che a sas

sabatas o a su casu, chi calicunu s’acurtziaiat a su palatzu e chi si la pagaiat pro custu. Ma non fiat gasi.

—Deo bato s’ùrtima moda de Parigi; su mustatzu—tendina.

—Su mustatzu-tendina? —aiat preguntadu su re, abba-bballocadu.

Su mustatzu-tendina non fiat àteru chi un’imbentu de sa printzipessa pro sarbare a su babbu. Fiat unu mustatzu fintu chi cugugiaiat sa buca, cuende·nche·la. Peroe a s’ora de ismurzare si tiraiat una funighedda e sa tendina de sos mustatzos s’aberiat a costados liberende sa buca e lassende su logu pro papare.

Page 203: Chentu concas, chentu contos

203

Cussa trassa de sa printzipessa, in ue su maistru de pannu non fiat àteru chi unu atore pagadu, aiat sarbadu sos sùditos de su regnu dae sos bisos malos issoro, cando bisaiant a su re matziende·nche∙los. Pro more de custu, a su re fiat torrada in sas udièntzia gente meda, ma finas custu aiat dadu istrobbos…

A su re li fiat agradada gasi meda cussa moda chi aiat obligadu totu sas pessones de su regnu, chi teniant prus de degheoto annos, a pònnere sos mustatzos–tendina, siat òmines chi fèminas.

E gasi fiat istadu finas a cando calicunu no aiat bogadu imbentu mègius…

Page 204: Chentu concas, chentu contos

204

Page 205: Chentu concas, chentu contos

205

83

SAS BITZICRETAS NON BOLANT

Una die, Giuanne Dessì aiat iscobertu chi podiat bolare cando artziaiat subra de una bitzi. Fiat capitadu in divartas, cando, pigadu chi aiat a unu montrigu, aiat bidu chi sa bitzi podiat abarrare bolende in s’àera e chi la podiat ghiare cun sa mente sua. De cussa iscoberta nd’aiat gosadu una pariga de chidas, finas a cando, una die, su babbu de Giuanne l’aiat bidu e l’aiat brigadu meda. L’aiat naradu:

—Sa gente normale non bolat in bitzi. Duncas mancu tue, cumpresu m’as?

Giuanne, dae cussa die, mancari chi bi provaiat meda, non fiat resessidu prus a bolare in sa bitzi.

Binti annos a pustis Giuanne aiat buscadu a fìgiu suo, Gantine Dessì, bolende cun sa bitzi.

E tando isse l’aiat brigadu meda. L’aiat naradu: —Sa gente normale non bolat in bitzi. Duncas mancu

tue, cumpresu m’as? Gantine dae cussa die, mancari chi bi provaiat meda,

non fiat resessidu prus a bolare in sa bitzi. Binti annos a pustis a Frantziscu Dessì, nebode de

Giuanne e fìgiu de Gantine, l’aiant buscadu bolende cun sa bitzi sua.

E tando isse l’aiat brigadu meda. L’aiat naradu: —Sa gente normale non bolat in bitzi. Duncas mancu

tue, cumpresu m’as? Frantziscu s’aiat iscàrfidu sa conca e aiat preguntadu a

su babbu:

Page 206: Chentu concas, chentu contos

206

—E tando? Proite est chi non potzo bolare? Custa bitzi est fata a sa posta pro bolare.

E su babbu Gantine si fiat calladu a sa muda, ca no ischiat ite nàrrere e nemmancu aiat faeddadu cun su mannoi, Giuanne, ca no ischiat ite li nàrrere.

Page 207: Chentu concas, chentu contos

207

84

S’INVASIONE DE SOS ALIENOS

Sos tres extraterrestres fiant calados in su pianeta Terra. Pro deghenas de annos aiant istudiadu cales fiant sas formas de vida chi aguantaiant de prus in su pianeta. Aiant cumpresu chi fiat su babbarrotu.

Emmo, su babbarrotu podiat resìstere a unu atacu nucleare, e bidu comente fiat posta sa Terra, fiat una cosa chi podiat capitare in cada mamentu.

E gosi, sos tres extraterrestres, carotados che babba-rrotos, aiant aterradu cun s’astronave issoro in unu cale si siat logu, in una cale si siat tzitade e aiant comintzadu a si nd’imbucare in sas domos de sos umanos, pro lo connòschere mègius e a pustis a nche los fàghere iscravos issoro su prus a lestru.

No aiant postu in contu a sa mannai Titina Spissu. Sa mannai Titina fiat una cassadora esperta de

babbarrotos, barigadu chi aiat sos setanta annos. Teniat un’abilesa ispantosa pro nche los cassare e los ochìere.

E cun tres corfos de iscopa aiat mortu a sos tres extra-terrestres carotados de babbarrotos chi tando fiant colende a sa muda in su passaditzu de domo sua.

Issa non si nde fiat sapida chi, pro more de s’abilesa sua, aiat sarbadu a su mundu.

Page 208: Chentu concas, chentu contos

208

Page 209: Chentu concas, chentu contos

209

85

SOS BALOSSOS GUIDENDE

Ludmilla fiat intrada in sa vetura sua. Aiat allutu su motore. Aiat comintzadu a girare andende a in antis in s’arruga.

E posca a putis de binti segundos contados… Pibììììììì, Pibìììììììì Fiat cussu balosso chi cada die, a sa matessi ora, si

nche tzacaiat a segus suo e comintzaiat a sonare. E totu ca teniat una “P” in coa de vetura. Maleducadu. Su malu est chi, cada die, cussu caddete faghiat su

matessi carràrgiu. E in prus si pipaiat unu zigarru Habana pudèschidu e risitaiat cando sonaiat su su volante.

Pibììììì, Pibììììì… A pustis naraiat: —Ajò, franghe·ti·nche cun cussa vetura, pitzochedda!! Peroe Ludmilla una die si nde fiat infadada. Fiat istada

sa die chi aiat iscobertu in divartas ue istaiat cussu òmine maleducadu, chi lassaiat cada note sa vetura sua par-chegiada in s’arruga.

Issa non guidaiat bene, ma fiat bona in àteras cosas comente, pro nàrrere, a cullegare cavos e cosas gasi.

E a de note… Su cras a mangianu fiat intrada in sa vetura sua. Aiat

allutu su motore. Aiat comintzadu a girare andende a in antis in s’arruga. E posca a putis de binti segundos contados…

Etciò!, Etciò, Etciò!

Page 210: Chentu concas, chentu contos

210

Fiat su balosso de cada die. Peroe su zigarru nche li fiat rutu in pantalones pro

s’ispantu, e l’aiat fatu unu istampu mannu a beru. Non cumprendiat comente mai sa vetura sua, intamas

de fàghere “Pibììì, Pibììì” isturridaiat cando sonaiat su volante.

Peroe su peus fiat chi totu sa gente chi passigiaiat in s’arruga no acabaiat de rìere.

E Ludmilla, totu serena, aiat sighidu a andare in sa bia sua sena istrobbos.

Page 211: Chentu concas, chentu contos

211

Page 212: Chentu concas, chentu contos

212

86 A IMPARARE DAE S’ISTÒGOMU

Nello Boi aiat abertu su libru. Depiat imparare totu su

chi bi fiat pro sa die a pustis. Non bi fiant disinnos, ne allegas ispassiosas, petzi tàulas e fòrmulas. Disisperadu, Nello, aiat mossigadu unu pìtzulu de sa copertina tosta de cartone, e un’àteru galu e torra galu. Non fiat gasi malu. Est gasi chi aiat mossigadu torra e torra galu. In una pariga de oras nch’aiat papadu totu su libru. Mancari gasi, depiat isetare a su cras pro ischire si nch’aiat isfamigadu bene totu su chi bi fiat imprentadu in su libru.

Page 213: Chentu concas, chentu contos

213

Page 214: Chentu concas, chentu contos

214

87 SA CANISCA VEGETARIANA

Medas, ma medas annos a como, Micheli Palmas aiat

agatadu una canisca piticheddedda e l’aiat pesada in sa finca sua. Sigomente fiat vegetariana l’aiat pesada cun ortalìtzia. Peroe cando sa canisca nch’aiat ismanniadu e non teniat logu bastante in sa poja de sa finca, nche l’aiat torrada a mare.

Est gasi chi fiat cumparta una canisca chi no l’agra-daiat nudda su pische. E podides pessare sa situatzione istravanada, ca sa canisca si nde papat cada genia de pische.

Pro de beras est s’ùnicu màndigu issoro. Papat pische a ismùrgiu, a gustu e a chena. Finas

comente aperitivu cando faghet tzìfiri mannu intre sos amigos in s’otzèanu, a tesu dae domo, finas tando papat pische.

Peroe a custa canisca, comente naraiamus, no agra-daiat su pische. No aguantaiat su sabore, e posca sas ispinas, cando l’allufiaiat, si nche cravaiant in sas cra-garastas, e duncas non podiat dormire serena. Fiat gasi acostumada a papare ortalìtzia chi no lu bagiulaiat a su sabore de pische. Pro custu, aiat comintzadu a man-dighare àliga. A printzìpiu sa cosa pariat bene. S’àliga fiat modde e su sabore non fiat malu. Peroe a bellu·a bellu, aiat comintzadu a islangiare e a islangiare chi faghiat làstima a la bìdere.

Fiat gasi ca s’àliga non daiat sustàntzia meda che a su càule e sas brotas chi li daiat Micheli, pro custu, sa canisca fiat islangende gasi meda chi pariat unu palu.

Page 215: Chentu concas, chentu contos

215

E fiant coladas duas chidas. Sa canisca si nche fiat torrada belle a nudda, comente

una lìnia. Peroe issa sighiat a papare petzi àliga e a non provare su pische. Finas a una die cando, chirchende su màndigu in su fundale, aiat agatadu una roda de linna chi sos umanos aiant imboladu in mare.

Sos umanos dae semper fiant istados bastante caddotzos; acosumaiant a fuliare in mare totu cussu chi a issos non serbiat, comente chi esseret unu muntonàrgiu. E cussa roda de linna nche fiat parada in fundu de su mare pro custa cajone.

E sigomente fiat de linna e sa canisca non cumprendiat nudda de cosas umanas, aiat pessadu chi forsis bi fiat su tantu de si papare sa roda. Aiat abertu de su totu sa buca manna sua e aiat ingurtidu sa roda. Peroe, de comente fiat làngia, sa roda si nche fiat arrèschida a metade istògomo.

Sa canisca non podiat fàghere nudda pro nche mòere cussa roda arrèschida in cue, pro meda chi peleaiat. E duncas fiat abarrada in ie pro semper.

E comente acabat su contu a lu bolides ischire? Bene, galu no est acabadu. Cada borta chi biagiades in mare, postu de non fuliare perunu ascamile in s’abba, castiade unos cantos pisches chi sunt comente a caniscas, peroe chi tenet una bisura istilizada meda.

Tenent una conca minore e una coa longa, peroe sa carena est tunda e prana. Custos sunt sos discendentes de s’amiga nostra sa canisca vegetariana. Custos pisches si mutint pisches–tiras, prus a notu scritas.

Galu oe, unos cantos betzos, piscadores unu tempus, las mutiant caniscas–roda. Peroe nemmancu issos s’ammentant prus proite.

Page 216: Chentu concas, chentu contos

216

88 CUSSU MOSTRU GASI ISTRAMBECU

Su cavalieri ochide–dragos, Ogreddu Sanna, si fiat

ateteradu cando aiat iscobertu chi a palas de su paranùmene de “Badderinu Istramu”, chi medas oras aiat coladu paris chatende e internetende in sas retzas sotziales, bi fiat cuadu in sa realidade s’inimigu suo peus, su dragone papa–cavalieris, Alientu Infernale Piras.

Page 217: Chentu concas, chentu contos

217

89

SEBERENDE SU RE NOU

A pustis mortu su re betzu Lucamor Moro IV, aiant pedidu imposta a s’oràculu pro ischire chie diat èssere istadu su re nou.

S’oràculu aiat naradu: “Depet èssere unu fulanu mannu, mannu meda, chi

non faeddat, chi intendat bene, cun una manu longa a beru, e chi càstiet a totus dae artu”.

E s’ùnicu chi aiant buscadu, chi torraiat a su chi aiat naradu s’oràculu, fiat un’elefante de unu tzìrcu in cue acanta. Sena bi pessare meda, l’aiant fatu a re.

Page 218: Chentu concas, chentu contos

218

90 CHISTIONE DE AMORES

In cussu rennu, fiant totu depressos e colaiant sa die

suspirende. Est chi su dragone orrorosu fiat innamoradu de sa printzipessa tonta; sa printzipessa tonta fiat inna-morada de s’allevadore de tzurrundeddos; s’allevadore de tzurrundeddos fiat innamoradu de sa coga mìope, sa coga mìope fiat innamorada de unu bendidore de cannacas, su bendidore de cannacas fiat innamoradu de una istàtua de sale; s’istàtua de sale fiat innamorada de su dragone orrorosu. E su cavaliere runderi Priamu Giua? Isse podiat petzi giogare a cartas cun sos nanos in su padente, peroe issos, collonaiant semper in su giogu.

Page 219: Chentu concas, chentu contos

219

91

SOS MISTÈRIOS DE S’AMORE

Andria Moi teniat unu problema mannu: sas origras suas produiant chera a fitianu. Pro de beras mancu oto abeàrgios postos paris produiant gasi meda chera in una die cantu a Andria.

S’òmine, iscureddu, fiat tristu meda pro custu. Fiat peleosu a colare sa vida moende·si sa chera dae sas origras a fitianu. De custa manera non bi fiat peruna fèmina chi si podiat innamorare de issu…

Su problema suo fiat essidu in su telegiornale. Boliat a pedire agiudu s’incapas calicunu li podiat pònnere unu grifone in sas origras pro regulare s’essida de sa chera, chi, ispantu, fiat de calidade bona meda.

Pro more de su telegiornale, Melissa aiat connotu su problema de Andria Moi. L’aiat cuntatadu e l’aiat pedidu si la cheriat cojuare:

—Ello proite? Proite boles a ti cojuare cun unu fulanu chi non faghet àteru de si nche bogare sa chera dae sas orìgras?

E issa l’aiat iscoviadu sa beridade: —Ses perfetu pro mene. Ti chèrgio contare su segretu

meu: deo gasto unu muntone de èuros in chera totu sos meses, ca tèngio pilos in totu sa carena, pàrgio una martinica e mi tocat a mi depilare cada die; si non dia fàghere gasi cada mangianu dia pàrrere unu yeti. Si mi cojuo cun tue dia pòdere tènnere sa chera chi mi serbit, e in prus a indonu, de pònnere in sas ampullas e de bèn-

Page 220: Chentu concas, chentu contos

220

dere… Non dias a traballare prus pro su restu de sa vida tua…

A Andria custa li fiat parta una proposta tropu bella e si fiant cojuados.

E fiant prejados ma no aiant papadu sos mendulados pro duas cajones: una ca a Melinda no agradaiat sa mèndula e duos ca Andria non bagiulaiat su sabore de su tzùcaru in su menduladu.

Page 221: Chentu concas, chentu contos

221

Page 222: Chentu concas, chentu contos

222

92 TRASSAS DE PSICÒLOGU

Arìstide Locci fiat unu ispetzialista apaseguende sos

pipios iper–ativos. —Su segretu est a los pigare comente chi siant una

bevida cun sas bolloncas – ispiegaiat isse semper —petzi depes mòere su tapu a tales chi essat su gas…

Cussu chi mai aiat ispiegadu Aìstide Locci fiat comente nche moiat su tapu a sos pipios iper–ativos…

Page 223: Chentu concas, chentu contos

223

93

SOS MESSÀGIOS ENIGMÀTICOS

SEGRETOS Sos servìtzios segretos non resessiant a detzifrare sos

messàgios chi retziat s’agente Pàulu Pilloni. Aiant postu tempus a averiguare s’orìgine de cussos messàgios, peroe s’ispantu fiat istadu mannu cando aiant iscobertu chi chie inviaiat sos messàgios fiat su cane de Pàulu Pilloni.

Est tando chi totu sos collegas de s’agente aiant comintzadu a rìere a iscracàllios, ca aiant pessadu chi su cane etotu poniat sa farranca in su telefoneddu de su mere carchende lìteras a fainu.

Peroe nemos si nde fiat abbigiadu, mancu dae a largu, chi su cane fiat su mègius codificadore de messàgios de su mundu…

Page 224: Chentu concas, chentu contos

224

94 FAEDDENDE TEDESCU DE REPENTE

Totu in una, Rina Boi si nde fiat ischidada una die,

faeddende tedescu. Dae sa buca sua essiant fràsias intreas in cussa limba,

cun una forma grammaticale perfeta, sena chi issa esseret fatu nudda pro las pessare in tedescu.

L’aiant fatu una radiografia pro cumprèndere dae ue naschiat in su cherbeddu suo cussu fenòmenu. Peroe, bidu chi sa radiografia non mustraiat nudda, l’aiant fatu àteras radiografias e iscannerizatziones de totu sa carena. Aiant iscobertu chi, sena resone, aiat ingurtidu unu telefoneddu, papende patata e ischinale de porcu impanadu e chi custu si nche fiat arrèschidu in s’istògomo.

—Custu ispiegat totu —aiat naradu satisfatu su dutore Periscòpiu Nonne— depet èssere unu telefoneddu tedes-cu. Cando calicunu tzèrriat, su telefoneddu si cullegat a sa sola e cussu chi intendimus est sa boghe de chie est faeddende a s’àteru chirru de sa lìnia.

Peroe su dutore si fiat faddende. Su mistèriu fiat galu prus mannu, ca su telefoneddu fiat pro de beras grecu, peroe sende cullegadu a s’istògomo de Rina, sas allegas essiant in tedescu.

Page 225: Chentu concas, chentu contos

225

Page 226: Chentu concas, chentu contos

226

95 SA FÈMINA PRUS ANNICADA

Nemos ischiat proite Cristina Serra fiat una fèmina

gasi annicada. Bastaiat a la castiare un’iscuta e a unu giai li beniat tristura manna. In prus issa teniat semper sos ogros ùmidos…

Una die, caminende in su martzapee, fiat abarrada sena ulleras ca nche li fiant rutas a terra. Una corriera fiat colada subra sas ulleras e a pustis unu acumpannamentu de carrasegare cun una truma de gente e de carros e finas una orchestra cumpleta.

Est ladinu chi fiat abarrada sena ulleras, ca non si podiant acontzare; pro custu, sa cosa ebbia chi li fiat abarrada fiat istada una bete poja de làgrimas.

A s’imbesse de cussu chi si podiat pessare, Cristina nche li fiat colada sa tristura. A s’imbesse, fiat prus serena.

E est chi nemos l’aiat naradu chi cussas ulleras fiant sa cajone de s’anneu suo, ca fiant fatas cun làgrimas de cocodrillu.

E dae tando aiat acabadu sa tristura sua, peroe s’iscuredda mazaiat in cada logu, ca sena ulleras, non bidiat nudda.

Page 227: Chentu concas, chentu contos

227

96

SU TELEFONEDDU PRUS

INTELLIGENTE

Giagu Loi fiat istada una pessone pagu intelligente in totu sa vida sua, finas a cando no aiat comporadu unu telefoneddu intelligente, o prus chi intelligente, super-dotadu. Navigaiat in internet e teniat milli aplicatziones diferentes, comente pro esempru una pro ischire a si pònnere sas mìgias bene (carchi cosa de cumplicadu pro Giagu). Fiat gasi utilosa chi Giagu aiat comintzadu a cunsiderare su telefoneddu meda prus chi unu traste e aiat inghitzadu a li pònnere unu s’istèrgiu in sa mesa pro su pràngiu, non siat chi, sende unu telefoneddu gasi cumpletu, l’esseret intrada gana.

Giagu pediat cussìgiu a su telefoneddu pro totu, ca, comente giai amus naradu, fiat intelligente meda. Pro more de sos cussìgios de su telefoneddu, gràtzias a su muntone de aplicatziones, sa vida de Giagu aiat megio-radu.

Finas a sa die cando su telefoneddu fiat abarradu a bateria iscàrriga. Nemos aiat ispiegadu a Giagu chi pro de beras su telefoneddu s’alimentaiat cun s’elètricu.

Pro custu, cando su telefoneddu de Giagu si nde fiat istudadu, isse fiat torradu a èssere comente fiat in antis de tènnere su telefoneddu.

Page 228: Chentu concas, chentu contos

228

Page 229: Chentu concas, chentu contos

229

97

S’ASSUMMADORE DE RÙNGIA

Libòrio Zedda fiat cumbintu chi sa rùngia chistiat su calore. Pro custu, giai in pitzinnia, si sabunaiat petzi una borta a s’annu, prus che àteru pro ischire si nche li fiat cambiadu su colore de sa pedde e istransire carchi assu-conu.

Est ladinu, Libòrio pudiat a bentu. Nemos s’acurtziaiat a isse e sos bighinos istaiant a su mancu a 17 chilòmetros a tesu dae isse. Finas sa tzìntzula no lu boliat pùnghere, ca, chie fiat cussa chi disigiaiat cussu sàmbene si depiat colare in mesu de cussu pìgiu de pudescore?

E una die, Libòrio aiat retzidu una lìtera dae sa po-litzia. Li pediant de andare a su commisariadu sa die a pustis. Libòrio aiat pessadu chi pro una ocasione gasi si depiat sabunare in antis de su tempus. No esseret chi l’oferiant unu traballu.

Sa die a pustis, cando fiat andadu a sa politzia e aiat naradu chi fiat Libòrio Zedda, su commissàriu l’aiat dadu una isticida de pee in nàdigas chi nche l’aiat imboladu in deretura in sa carrera.

—Duncas non tenides bisòngiu de mene? —aiat abboghinadu istèrridu in terra – E tando aghite m’ais mutidu? Giai mi nche fia finas sabunadu prima de bènnere a inoghe.

Su commissàriu, chi galu fiat in su liminàrgiu de sa ghenna, l’aiat respostu:

—Pretzisu. Boliamus chi esseres intradu in unu fràigu prenu de secuestrados, ca cun su fragu chi bogas nch’aias fatu fuire sos secuestradores e gasi no aiamus impreadu

Page 230: Chentu concas, chentu contos

230

sas armas. Gosi, como depimus isetare galu una chida pro los liberare, finas a cando tue no as a torrare a fragare…E non ischis mancu cantu at a èssere peleosu a cum-bìnchere sos secuetradores a abarrare in cue isetende.

Page 231: Chentu concas, chentu contos

231

Page 232: Chentu concas, chentu contos

232

98 SA FÈMINA PRUS DROLA DE SU

PIANETA

Filantròpica Puddu fiat famada pro èssere sa fèmina prus drolla de su mundu. Creiat a totu su chi li naraiant, totu, sena peruna ecetzione.

Unos cantos de sos bighinos suos, cun intragnas malas, aiant comintzadu a li contare chi issa fiat in realidade unu conillu. E tando bi l’aiant torradu a nàrrere gasi medas bortas chi issa in fines b’aiat crètidu, gasi meda chi li fiant essidas sas dentes de in antis, che a unu conillu beru, e finas sas origras si fiant illonghiadas cara a susu, acabende pagu·pagu a punta. In prus aiat inghitzadu a papare pastinaca.

Sena duda, cussa situatzione aiat fatu inchietare a sa sorre, Emèrita Puddu, chi non bagiulaiat sa mala intragna de sos bighinos, chi gasi si nde riiant de issa.

Pro custu, Emèrita aiat comintazadu a repìtere a Filantròpica:

—Tue ses un’àbbila, tue ses un’àbbila… E bi l’aiat naradu gasi medas bortas chi Filantròpica

nche l’aiat acabada creende chi fiat un’àbbila e no unu conillu, peroe custu no ispiegat proite Filantròpica como est a tretu de bolare che a un’àbbila verdadera e cassat pugiones, conillos e sòrighes pro si los papare…

Page 233: Chentu concas, chentu contos

233

99

ÒMINES–LUPO! AUUUUUUH

Simone Lecis fiat su prus grandu ispetzialista de òmines–lupo de totu su comunu. No, no los ochiat, ca isse non fiat bonu a ochìere mancu una musca. Cussu chi faghiat pro de beras fiat de los ammasedare, ca, a pitzinnia, aiat ammasedadu focas in unu tzircu.

Cada borta chi bi fiat sa luna prena, Simone traballaiat pro su comunu. Li tocaiat a sighire a unos ses o sete òmines–lupo tzensidos in su comunu.

Su traballu de Simone fiat cussu de ammaniare un’ispetàculu de òmines–lupo in sa pratza manna. In s’interis chi bi fiat sa metamòrfosi, sos òmines–lupo depiant a malagana brincare in intro de chircos de fogu, o a camminare subra una fune lasca o a cùrrere subra botzas de gomma mannas cantu a una vetura.

In custa manera, sos òmines–lupo fiant inofensivos de su totu in sas notes de luna prena e sa gente li faghiat finas su tzacarramanu e lis imbolaiat monedas.

E bellagasi sa die a pustis sos òmines–lupo non s’ammentaiant nudda ca sinono, a ratza de birgòngia chi li beniat a cussos, mischineddos…

Page 234: Chentu concas, chentu contos

234

Page 235: Chentu concas, chentu contos

235

100

SU CONTU DE S’HERPES

BERNARDINU Paloma Ruju si nde fiat pesadu a mangianu comente

a totu sas àteras dies, aiat saludadu a sa gatu, a su conillu e, dae sa ventana de s’aposentu suo, cussu iscureddu de dischente supereroe de sa domo a dae in antis chi fiat abarradu dormidu in s’isterridòrgiu subra sa corte. Aiat bidu chi teniat unu pitzigore istrollicu in una lavra. Fiat andadu a su bagnu pro bìdere ite fiat. Cando aiat bidu cussu ufrore si fiat assuconada. Fiat comente a unu chìghere mannu pìndili·pendele dae costados in bassu, a manu manca. Aiat pessadu de andare a s’ospidale. In ie bi fiat unu posòlogu chi la podiat agiudare. L’aiat naradu chi podiat fàghere petzi una cosa: a lu lassare de sese finas a cando non si nche ruiat a solu.

In custa manera, Paloma si fiat posta a curare s’herpes suo e a l’aguantare. Est gasi chi aiat pessadu de lu mutire Bernardinu. A seguru est chi, dae cussa die, aiat acabadu de s’intèndere gasi sola. No est chi su conillu e sa gatu no li faghiant cumpangia, emmo chi la faghiant, peroe cun Bernardinu teniat prus ballassa. Sighiat a ismanniare die cun die. Acabende sa chida s’herpes de sa lavra de Paloma fiat mannu che a una botza de fùbbalu. Peroe custu non fiat gasi de importu, su prus fiat comente cumpartziant su màndigu. Gasi, cando Paloma ammaniaiat su brodu cun ortalìtzia, Bernardinu si tremiat ca no l’agradaiat, peroe brincaiat cuntentu cando Paloma si papaiat unu geladu, e cun totu custu, Paloma lu depiat poderare cun sas manos, ca podiat pèrdere s’echilì-

Page 236: Chentu concas, chentu contos

236

briu. A de note abbaidaiant sos film paris. Cando Paloma s’emotzionaiat cun una commèdia romàntica e pranghiat, finas Bernardinu pranghiat, peroe lu cuaiat e l’addengaiat.

Bernardinu, a s’acabu de duas chidas, fiat giai mannu cantu a sa conca de Paloma sua, si podiat nàrrere chi issa fiat cuntenta. Cussu mangianu, cando Paloma si nde fiat ischidada e aiat tocadu s’herpes pro li nàrrere bonas dies, si fiat abbigiada chi non bi fiat prus. Iscumpartu! E comente podiat èssere? L’aiat chircadu in mesu de sos lentzolos. Aiat castiadu intre de sas dentes de sa gatu, a s’incapas si nche l’esseret papadu. Paloma si fiat annicada. Bernardinu…

—Bernardinu! – aiat mutidu disisperada. E, totu in una, aiat intesu una boghe in pees suos chi

naraiat: —Inoghe so! Paloma fiat abarrada castiende s’èssere chi fiat a pees

suos. Fiat una casta de gnomo chi camminaiat brin-chende in su pamentu.

—Tue Bernardino ses? —aiat preguntadu ispantada Paloma.

—Emmo. Bide, so nàschidu dae tene pro mitosi, giai ischis, comente a sas tzèllulas chi si nche ischìrriant. So una casta de clone tuo, piticheddeddu e lègiu, peroe unu clone…

Paloma no ischiat si rìere o prànghere. Dae una ban-da fiat bellu a tènnere una cumpangia in cussa domo. A s’àtera banda, Bernardinu fiat essidu legiu meda. Teniat sas origras a punta, che a sos elfos, e, in prus, si l’esserent bidu sos bighinos, aiant mutidu a sas Fortzas Armadas ca mancari cussa fiat una invasione aliena. Bernardinu pariat chi cumprendiat sas dudas de Paloma.

Page 237: Chentu concas, chentu contos

237

—T’impromito chi no at a mudare nudda, totu at a èssere che in antis…In prus, como t’apo a pòdere porrire su coddu a tales chi prangas cando ses castiende unu film romànticu.

Su malu est chi su coddu de Bernardinu abarraiat unu pagu prus bassu de Paloma, peroe, chissai, ponende·lu subra paritzos cabitzales…peroe Paloma aiat naradu ca emmo. Aiat lassadu chi Bernardinu, su clone imperfetu, esseret istadu in domo. E aiant pòdidu vìvere cuntentos, si no est chi una die, pesende dae su letu, Paloma aiat agatadu a una verruga de sa barra chi fiat comintzende a crèschere meda e luego s’aiat preguntadu:

—E como, it’at a capitare…”.

Page 238: Chentu concas, chentu contos

238

Page 239: Chentu concas, chentu contos

239

Page 240: Chentu concas, chentu contos

DRACONIA