บทท 5 ทฤษฎพฤตกรรมผบรโภค

เนอหาการศกษา 1. ทฤษฎอรรถประโยชน ความหมายและขอสมมตพนฐาน อรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนเพม กฎวาดวยการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชน ดลยภาพของผบรโภค ม 4 กรณ สวนเกนของผบรโภค 2. ทฤษฎเสนความพอใจเทากน ความหมายและขอสมมตฐาน ตารางการเลอกบรโภคสนคา 2 ชนดและเสนความพอใจเทากน คณสมบตของเสนความพอใจเทากนทสาคญ ลกษณะของเสนความพอใจเทากน 3 รปแบบ อตราหนวยสดทายของการทดแทนกน (MRSxy) เสนงบประมาณ : ความหมายและการเปลยนแปลง 3. ดลยภาพของผบรโภค ความหมายและการเปลยนแปลงดลยภาพ เสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจากราคาเปลยนแปลง(PCC) เสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง(ICC) การเปลยนแปลงราคาสนคา : ผลกระทบรวม เทากบ ผลการทดแทน กน บวกกบ ผลทางดา นรายได เสนเองเกล EC 111 89

สาระสาคญการศกษา 1. การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของผบรโภค ม 2 ทฤษฎคอ (1) ทฤษฎอรรถประ โยชน (Utility Theory) และ (2) ทฤษฎวาดวยเสนความพอใจเทากน (The Indifference curve Theory) 2. ทฤษฎอรรถประโยชน หมายถง ความพอใจทผบรโภค ไดรบจากการบรโภค สนคา โดยความพอใจวดเปนตวเลขได มหนวยวดเรยกวา ยทล (Util) มขอสม มตพนฐานดงน (1) ความพอใจของผบรโภควดเปนหนวยได (2) อรรถประ โยชนเพมจะลดนอยถอยลง (3) ความพอใจในการบรโภคสนคาแตละชนด เปนอสระตอกน (4) ผบรโภคแสวงหาความพอใจสงสด 3. อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility) คอ ความพงพอใจทเปลยนแปลงไป เมอบรโภคสนคาเพมขนทละหนวย คานวณจาก MU = ∆TU/∆Q หรอ MU = TUn - TUn-1 4. อรรถประโยชนรวม(Total Utility) คอ ความพอใจทผบรโภคไดรบจากสนคา

ทกหนวย = nTU

n

iiMU

1

5. กฎวาดวยการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนเพม คอ เมอผบรโภคสนคา ชนดหนงเพมขนเรอยๆ อรรถประโยชนท ไดรบแตละหนวยจะลดลงเชน MU1 = 10 ยทล , MU2 = 8 ยทล , MU3 = 6 ยทล เปนตน 6. ดลยภาพของผบรโภค คอการทผบรโภคสนคาและบรการ ตองการแสวงหา ความพอใจสงสดภายใตขอจากดตางๆ เชน (1) กรณสนคาชนดเดยว : ไมนาเอา ราคาแล ะงบประมาณมารวมพจารณา ดลยภาพอยทคา TU สงสดและ MU กบศนย (2) กรณสนคาชนดเดยว : นาราคาสนคามารวมพจารณา ดลยภาพอยท MUx = Px (3) กรณสนคามากกวาหนงชนด และราคาสนคาเทากน ดลยภา พอยท MUx = MUy = ………. = MUn (4) กรณสนคามากกวาหนงชนด และราคา สนคาไมเทากน ดลยภาพอยท MUx/Px = MUy/Py = ……… = MUn/Pn

7. สวนเกนของผบรโภค คอ อรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคา เกนจากเงนทจายไปจรง เมอราคาสนคาสงขน สวนเกนผบรโภคจะ ลดลง หรอราคาสนคาลดลง สวนเกนผบรโภคจะเพมขน 8. เสนความพอใจเทากนคอ เสนทแสดงสวนประกอบตางๆของสนคา 2 ชนด ททาให ผบรโภคไดรบความพอใจเทากน โดยมขอสมมตพนฐานดงน (1) ผบรโภคจะแสวง หาความพอใจสงสด โดยมงบประมาณจากด (2) ความพอใจในสนคาเรยงลาดบได (3) ความพอใจถาย ทอดได (transitivity) 4) สนคาทกชนดแบงเปนหนวยยอยได 90 EC 111

9. เสนความพอใจเทากน มคณสมบตสาคญดงน (1) เปนเสนทอดลงจากซายไปขวา (2) เสนความพอใจเทากนมไดหลายเสนและเสนทางขวามอ จะมความพอใจมากกวา (3) เสนความพอใจเทากนจะไมตดกน 10. เสนความพอใจเทากน จะมลกษณะ 3 ประการดงน (1) เสนความพอใจเทากนเปน เสนโคงเขาหาจดกาเนด แสดง วาสนคาสองชนดเพม -ลดทดแทนไมเทากน (2) เสนความพอใจเทากนเปนเสนตรง แสดงวาสนคาสองชนดเพม -ลด เทากน (3) เสนความพอใจเทากนเปนรปตว แอลหรอหกงอเปนมมฉาก แสดงวาสนคาสองชนดทดแทน กนไมไดเลย 11. อตราหนวยสดทายของการทดแทนกน ระหวางสนคา X และ Y , สมมตวาคาของ MRSxy = ∆Y/∆X = - 4 แปลความหมายไดวา เมอบรโภคสนคา X เพมหนงหนวย จะลดการ บรโภคสนคา Y จานวน 4 หนวย 12. เสนงบประมาณ คอ เสนทแสดงสวนประกอบของสนคา 2 ชนด ทผบรโภคใชงบ ประมาณซอได เทากน ณ ราคาทเปนอยขณะนน 13. การเปลยนแปลงเสนงบประมาณ จะเปนไปได 2 ลกษณะคอ (1) รายไดของผบร โภคเปลยนแปลง รายไดเพมเสนงบประมาณจะเคลอนทงเสนไปทางขวามอ (2) ราคาสนคาเปลยนแปลง จะทาใหเสนงบประมาณเคลอนยายไปดวย 14. ดลยภาพของผบรโภค คอ สถานการณทผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดจาก การบรโภคสนคา 2 ชนด ภายใตงบประมาณทมจากดจานวนหน งทกาหนดให ดงนน จดดลยภาพจงเปนจดเสนความพอใจเทากนสมผสกบเสนงบประมาณ 15. เสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจากราคาเปลยนแปลง (Price Consumption Curve : PCC ) เปนเสนทลากผานจดดลยภาพหลายๆจด ทมสาเหตมาจากราคาสนคาเปล ยนแปลง 16. เสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจากรายไดเปลยนแปลง (Income Consumption Curve : ICC) เปนเสนทลากผานจดดลยภาพหลายๆจด ทมสาเหตมาจากรายไดของ ผบรโภคเปลยนแปลง 17. การเปลยนแปลงราคาสนคาและบรการ จะมทาให ผลทางดานราคาหรอผลรวม เทากบ ผลทางดานการทดแทนกน + ผลทางดานรายได 18. เสนเองเกล คอ เสนทแสดงความสมพนธระหวาง รายไดของผบรโภค กบปรมาณ การเสนอซอสนคาชนดหนง โดยสมมตใหปจจยอนๆคงท EC 111 91

จดประสงคการศกษา เมออานบทท 5 จบแลว ควรจะอธบายคาถามประเดนตางๆดงตอไปนได 1. ทฤษฎอรรถประโยชน และทฤษฎเสนความพอใจเทากน มแนวทางการวเคราะห พฤตกรรมของผบรโภคทเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร 2. อรรถประโยชนรวม(TU) ,อรรถประโยชนเพม (MU) และ กฎวาดวยการลดนอยถอย ลงของอรรถประโยชน มสาระกลาวไวว าอยางไร 3. ดลยภาพของผบรโภคคออะไร เราสามารถวเคราะหดลยภาพของผบรโภคทง 4 วธ ไดอยางไรบาง 4. สวนเกนของผบรโภคคออะไร สวนเกนของผบรโภคจะเพมหรอลดลง มสาเหตมาจาก ปจจยอะไร 5.เสนความพอใจเทากนคออะไร มคณสมบตอยางไร และเสนความพอใจทม 3 ลกษณะ แสดงใหเหนการทดแทนกนของสนคา 2 ชนดอยางไรบาง 6. เสนความพอใจเทากน (IC) และเสนงบประมาณ(BL) นามาอยในรปกราฟเดยวกน จะ ทาใหเกดดลยภาพของผบรโภคอยางไร 7. เสน PCC คอ เสนอะไร และเสนนจะชใหเหนทางเลอกของผบรโภคทจะไดรบความ พอใจสงสด เมอราคาสนคาเปลยนแปลงไดอยางไร 8. เสน ICC คอเสนอะไร และเสนนจะชใหเหนทางเลอกของผบรโภค ทจะไดรบความ พอใจสงสด เมอรายไดเปลยนแปลงไดอยางไร 9. เสนเองเกล คอเสนทแสดงความสมพนธ ของปจจย 2 ชนด เปนปจจยอะไร 10. เมอมการเปลยนแปลงราคาสนคาชนดหนง(อกชนดหนงคงท) จะทาใหดลยภาพของ ผบรโภคเปลยนแปลงไป ผลการเปลยนราคาเราเรยกวาอะไร รวมทงกอใหเกดผลอยางอนอะไรได บาง 92 EC 111

ทฤษฎอรรถประโยชน (Utility Theory) 5.1 อรรถประโยชน (Utility) หมายถง ความพอใจทผบรโภคไดรบตอบสนองจากการบรโภคสนคา หรอ ความสามารถของสนคาบรการทตอบสนองตอความพอใจของผบรโภค ทงนโด ยมขอสมมตวา ความพอใจทกลาวแลว สามารถวดออกมาเปนตวเลขได เรยกหนวยความ พอใจทวดออกมานนวา ยทล (Utils) ตวอยางเชน ผบรโภคคนหนงไดรบประทานกวยเตยว 1 ชาม เขาสามารถบอกไดวาไดรบความพอใจเทากบ 30 ยทล เปนตน ดงนนทฤษฎอรรถประโยชน จงเรยกอกชอหนงวา วธแบบหนวยนบ (Cadinal Approach) ขอสมมตพนฐาน (Basic Assumption) ของทฤษฎมดงตอไปน

(1)ทฤษฎนสมมตใหความพอใจทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาบรการ สามารถวดเปนหนวยได

(2) สมมตใหอรรถประโยชนเพม (Marginal Utility) ลดนอยถอยลง (Diminishing)กลาวคอ ถาผบรโภคสนคา และบรการมากหนวยขน อรรถประโยชน เพมท ไดรบจากสนคาหนวยหลงๆจะลดลงไปเรอยๆ ทาใหเราเรยกวา กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชน เพม (Law of Diminishing Marginal Utility)

ความพอใจทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาแตละชนด เปนอสระตอกน (3) (4) ผบรโภคตองการแสวงหาความพอใจสงสด

อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility) คอ อรรถประโยชนหรอความพงพอใจทเปลยนแปลงไป เมอบรโภคสนคาและบรการเปลยนแปลงไปทละหนวย โดยจะใชสญลกษณแทนวา MU หมายถง ระดบของอรรถประโยชนทไดรบเพมขนหรอลดลง เมอบรโภค สนคาบรการเพมขนหรอลดลงหนงหนวยตามลาดบ MUn = ∆ TU . หรอ MUn = TUn - TUn-1

∆ Q อรรถประโยชนรวม(Total Utility) คอ อรรถประโยชนทงหมดทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาบรการทกๆหนวย หรอ อาจกลาวไดวา เปนผลรวมของอรรถประโยชนทผบรโภค ไดรบจากสนคาบรการแตละหนวยนนเอง โดยกาหนดให TU เปนสญลกษณแทน คาวา Total Utility

TU n =

n

i 1iMU

EC 111 93

ดงนนลกษณะของอรรถประโยชนเพม (MU) และอรรถประโยชนรวม(TU) จงแสดงไดจากตารางท 5.1 ดงตอไปน ตารางท 5.1 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณสนคากบ อรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชน เพม ปรมาณสนคา (กโลกรม )

อรรถประโยชนรวม(TU) (ยทล)

อรรถประโยชนเพม (MU) (ยทล)

0 1

2 3 4 5 6 7 8 9 10

0 7

13 18 22 25 27 28 28 27 25

0 7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2

กฎวาดวยการลดนอยถอยลง(Law of diminishing marginal utility) หมายถง เมอผบรโภคไดบรโภคสนคาชนดใดชนดหนงเพมขนเรอยๆ อรรถประโยชนเพมทไดรบจากสนคา แตละหนวยจะลดลง โดยกาหนดใหตวแปรอนๆทเกยวของคงท

94 EC 111

MU รปภาพท 5.1 เสนอรรถประโยชนรวม และอรรถประโยชนเพม 0 Q 1 2 3 4 5 6 7 8 TU TU 0 8 Q ดลยภาพของผบรโภค : การแสวงหาความพงพอใจสงสดจากการบรโภคสนคาและบรการ ชนดเดยวหรอมากกวาหนงชนด ภายใตขอจากด ตางๆ เชน งบประมาณจานวน หนง ราคาสนคาเทากนหรอไมเทากน มหลกการศกษาวเคราะหไดดงตอไปน (1) กรณสนคาชนดเดยว : ไมมขอจากดทงราคาสนคาและงบประมาณ ผบรโภคจะตดสนสนคาใจ เลอกบรโภคสนคาและบรการตงแตหนวยแรกไปจนกระทงหนวย สดทายทปรากฏวา คาของอรรถประโยชนรวม (TU) มคาสงสด และคาอรรถประโยชนเพม (MU) มคาเปนศนย จงหยดการบรโภคสนคา ชนดนน ตอไป เพราะวาบรรลอ รรถประโยชนสงสดแลว ดงรปภาพท 5.2 EC 111 95

รปภาพท 5.2 แสดงเมอคาอรรถประโยชนรวมสงสด , อรรถประโยชนเพมเทากบศนย TU 28 TU 0 8 Q MU MU = 0 0 8 Q อธบายรปภาพท 5.2 จากรปภาพขางบน ผบรโภคจะเลอกซอสนคาและบรการไปจนกระทงถงหนวยท 8 ซงจะมอรรถประโยชนรวมสงสดเทากบ 28 ยทล และ อรรถประโยชนเพมของสนคาหนวยท 8 คาของ MU = 0 จงเปนไปตามหลกเกณฑทกลาวแลว ( 2.) กรณสนคาชนดเดยวและนาราคาสนคามารวมพจารณาดวย : ดลยภาพของผบรโภค จะอยทคา MU ของสนคาหนวยนน มคาเทากบราคาสนคาชนดนน หรอ MUx = Px

และหมดเงนพอด นนเอง ดงขอมลตารางตอไปน ตารางท 5.2 คาของอรรถประโยชนเพมกบราคาสนคา

ปรมาณสนคา (กโลกรม ) MU ราคาสนคา 1 12 12

2 10 10 3 8 8 4 6 6 5 4 4 96 EC 111

อธบายตารางท 5.1 ถาราคาสนคาเทากบ 12 บาท/กโลกรม ผบรโภคกจะซอ สนคาชนดน จานวน 1 กโลกรม หรอ ราคาสนคาเทากบ 10 บาท/กโลกรม จะซอสนคาจานวน 2 กโลกรม เปนตน ผบรโภคกจะบรรลดลยภาพทแสวงหาความพอใจสงสดได (3) กรณสนคามากกวาหนงชนดและราคาเทากน : การทผบรโภคจะสามารถบรรลดลยภาพได พจารณาจากสตรดงตอไปน MUx = MUy = ……….. = MUn ตารางท 5.3 แสดงคาอรรถประโยชนเพมสนคา X และ Y กรณราคาเทากน ปรมาณสนคา MUx MUy 1 58 54 2 50 50 3 46 44 4 44 42 5 42 40 อธบายตารางท 5.3 สมมตราคาสนคา X และ Y หนวยละ 5 บาทเทากน และผบรโภคมงบประมาณ จานวน 35 บาท ถาผบรโภคแสวงหาทางเลอกการซอสนคา X และ Y ทบรรลจดดลยภาพ ทไดรบอรรถประโยชนสงสดภายใตงบประมาณทกาหนดให มดงน เรมตนผบรโภคตอง เลอกสนคา X หรอ Y ทมอรรถประโยชนเพมสงสดกอน แลวจงคอยเลอกสนคาทม MU สงสดตามลาดบตอมา ดงนนสนคาหนวยแรกจงเปนสนคา X ทม MU สงสดเทากบ 58 ยทล หนวยทสองเปนสนคา Y ทม MU เทากบ 54 ยทล ไปเรอยจนกระทงพบวา หนวยสดของสนคา X และ Y มคา MU เทากน และใชงบประมาณหมด 35 บาทพอด สรป ในกรณน ผบรโภคสนคา X เทากบ 4 หนวย และสนคา Y เทากบ 3 หนวย ใชงบประมาณ จานวน 35 บาทหมดเงนพอด ผบรโภคไดรบอรรถประโยชนรวม(TU) จากการบรโภคจากสนคา X เทากบ 4 หนวย 58 + 50 + 46 + 44 = 198 ยทล เปนตน EC 111 97

(4) กรณสนคามากกวาหนงชนดและราคาไมเทากน : ผบรโภคจะสามารถบรรลจดดลยภาพได โดยพจารณาจากสตรดงตอไปน MUx . = MUy . = ……….. = MUn . Px Py Pn

ตารางท 5.4 การหาคาของอร รถประโยชนเพมของสนคา X และ Y กรณราคาไมเทากน ปรมาณสนคา MUx MUx / Px MUy MUy / Py 1 60 20 44 22 2 54 18 40 20 3 48 16 36 18 4 42 14 28 14 5 36 12 20 10 อธบายตารางท 5.3 สมมตราคาสนคา X เทากบ 3 บาท/หนวย และ สนคา Y เทากบ 2 บาท/หนวย ผบรโภคมงบประมาณจานวน 20 บาท จะเลอกซอสนคาทง 2 ชนด จานวนเทาใดจงจะสามารถบรรลจดดลยภาพของผบรโภคได เรมตนตองปรบคา MUx และ MUy โดยนาราคาสนคา Px และ Py ไปหารคา ของ MU กอน ดงนนจงไดคา MUx / Px และ MUy / Py หลงจากนน จงพจารณาเชนเดยวกบ กรณทผานมา สนคาหนวยแรกทจะเลอกเปนสนคา Y มคา MU ใหมเทาก บ 22 ยทล หนวยท 2 และ 3 จะเปนสนคา X และ Y มจานวน 20 ยทลเทากน ทาเชนนไปเรอยๆ สรป ผบรโภคจะซอสนคา X จานวน 4 หนวย และ สนคา Y จานวน 4 หนวย คดเปนเงนจานวน 20 บาท ตามทกาหน ดมาใหพอด 98 EC 111

สวนเกนของผบรโภค (Consumer s Surplus ) : หมายถง อรรถประโยชนทผบรโภคไดรบจากการเลอกซอสนคาและบรการ เกนจากเงนทจายไปจรง แสดงโดยอาศยรปภาพดงตอไปน รปภาพท 5.3 อรรถประโยชนสวนเกนของบคคล ราคา ราคาตลาด 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 ปรมาณสนคา รปภาพท 5.4 อรรถประโยชนสวนเกนของตลาด ราคา A

พนท ราคาตลาด สวนเกนผบรโภค P0 B D 0 ปรมาณสนคา q 0 อธบายรปภาพท 5.3 สมมตผบรโภคเลอกซอสนคาและบรการ จานวน 6 หนวย ราคาหนวยละ 2 บาท ดงนนอรรถประโยชนทเปนรป ภายใตรปแทงพนท ณ เสนราคา 2 บาท เปนอรรถประโยชนทจายเงนไปจรง แตพนทของแทงทอยเหนอ ราคา 2 บาท จงถอวาเปนอรรถประโยชนสวนเกนท ผบรโภคคนนไดรบโดยทไมตองจายเงน EC111 99

สาหรบรปภาพท 5.4 เปนอรรถประโยชนสวนเกนของตลาดสนคาและบรการ และ P0 คอราคาสนคาในตลาด เสน D ใชแทนเสนอปสงค ดงนนอรรถประโยชนทไดรบและจายเงนไปจรงคอพนท 0q0BP0 แตพนทสาม เหลยม ABP0 จงเปนอรรถประโยชนสวนเกนใน ตลาดทผบรโภคไดรบโดยทไมตองจายเงน อรรถประโยชนสวนเกน จะลดลงทนท ถาราคาสนคาเพมขนมากกวาราคา P0 กจะทาใหพนทสามเหลยมทกลาวแลวลดลง 5.2 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) : เปนแนวคดทนกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษ ชอ จอหน อาร ฮกส (John R. Hicks) นาเสนออกมา โดยมขอสมมตดงตอไปน (สพตรา ราชรกษ , หนา 222) (1) ผบรโภคเปนผทมเหตผล เมอเลอกซอสนคาและบรการ จงมงแสวงหาความ พอใจสงสด โดยมงบประมาณจากดจานวนหนง (2) ความพอใจทไดรบจากการซอสนคา สามารถเรยงลาดบได (3) ความพอใจจากการบรโภคสนคาสามารถถายทอดได (transitive) เชนสวนผสมของกลมสนคา ก ใหความพอใจมากกวาสวนผสมของสนคากลม ข (4) สนคาทกชนดสามารถแบงเปนหนวยยอยๆได เสนความพอใจเทากน หมายถง เสนทแสดงสวนประกอบต างๆของสนคา 2 ชนด ททาใหผบรโภคไดรบความพอใจเทากน เรยกวาเปนวธการเรยงลาดบความพอใจ (Ordinal Approach) เมอพจารณาตารางตอไปน ตารางท 5.4 สวนผสม สนคา X (หนวย ) สนคา Y (หนวย ) A B C D E F

0 1 2 3 4 5

19 13 8 4 2 0

100 EC 111

สนคา Y รปภาพท 5.5 เสนความพอใจเทากน 19 เสนความพอใจเทากน (IC) 13 8 4 2 0 1 2 3 4 5 สนคา X อธบายรปภาพท 5.5 บนเสนความพอใจเทากน (IC) จะแสดงใหเหนการเลอกบรโภคสนคา 2 ชนดคอสนคา X และ Y ของผบรโภค ในสวนผสมตางๆ ตงแต A , B , C , D , E และ F ทไดรบความพอใจเทา กน เชน สวนผสม A บรโภคสนคา X จานวน 0 หนวย และสนคา Y จานวน 19 หนวย สวนผสม C บรโภคสนคา X จานวน 2 หนวย และสนคา Y จานวน 8 หนวย เปนตน 5.2.1. ลกษณะของเสนความพอใจเทากน : โดยทวไป เสนความพอใจเทาก นของผบรโภค จะมลกษณะสาคญคอ (1) เปนเสนทอดลงจากซายไปขวา มความลาดชนเปนลบ (Downward Sloping) ทงน เพราะการบรโภคสนคาชนดหนงเพมขน ผบรโภคจะลดการบรโภคสนคาอกชนดหนงลง และมลกษณะโคงเวาเขาหาจดกาเน ด แสดงวาทดแทนกนไดไมสมบรณ (2) เสนความพอใจเทากน ของผบรโภคคนหนง มไดหลายเสน และเสนทอยทางขวามอจะแสดงระดบความพอใจมากกวา เสนทอยทางซายมอ EC 111 101

รปภาพท 5. 6 เสนความพอใจเทากนมไดหลายเสน สนคา Y IC2 = 150 IC1 = 100 IC0 = 50 0 สนคา X (3) เสนความพอใจเทากน จะตดกนไมได เพราะถาเสนความพอใจเทากนตดกน ไดแลว จะทาใหลกษณะและขอสมมตเบองตนขดแ ยงกนเอง ดงรปภาพ

รปภาพท 5.7 เสนความพอใจเทากนจะตดกนไมได สนคา Y B A IC2 C IC1 0 สนคา X อธบายรปภาพท 5.7 ถาเสน IC1 ตดกบเสน IC2 ทจด A ซงอยทงบนเสน IC1 และ IC2 กจะแสดงวา มความพอใจเทากน รวมทงทจด B และ C กจะเกดความคดแยงกบทเคย กลาวแลว เปนตน 102 EC 111

นอกจากนเสนความพอใจเทากน อาจม อก 2 รปแบบเชน เปนเสนตรง และ รปตวแอล อธบายไดดงน ก. เสนความพอใจทมลกษณะเปนเสนตรง : แสดงวาเมอผบรโภคสนคาเลอกสนคาชนดหนงเพมขน จานวน 1 หนวย จะตองไปลดจานวนสนคาอกชนดหนง จานวน 1 หนวย เปนสดสวนทเทากน

รปภาพท 5.8 เสนความพอใจเทากนแบบเสนตรง สนคา Y 8 4 IC 0 สนคา X 10 14 ข. เสนความพอใจเทากนทมลกษณะเปนรปตวแอล หรอหกงอเปนมมฉาก : แสดงวาสนคา 2 ชนดน เปนสนคาทใชทดแทนกนไมไดเลย แตเปนสนคาทใชประกอบกน ดง รปภาพขางลางน รปภาพท 5.9 เสนความพอใจเทากนแบบตงฉากหกมม สนคา Y IC

0 สนคา X EC 111 103

อตราหนวยสดทายของการทดแทนกนของสนคา X และ Y : จากขอมลในตารางท 5.4 จะเหนไดวาเมอผบรโภคเพมการบรโภคสนคา X เพมขน ตองลดจานวนการบรโภค สนคา Y ลง ลกษณะเชนนเรยกวา อตราการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด โดยมสตรในการคานวณหาคาไดดงน MRSxy = ∆Y . ∆X โดยกาหนดให ∆X = จานวนการบรโภคสนคาเพมขน 1 หนวย ∆Y = จานวนการบรโภคสนคาลดลงจานวนหนง

ตารางท 5.5แสดงอตราหนวยสดทายของการทดแทนกน ระหวางสนคา X และ Y สวนผสม สนคา X

หนวย : ตน ∆X สนคา Y

หนวย : ตน ∆Y MRSxy

A B C D E F

0 1 2 3 4 5

- 1 1 1 1 1

22 14 8 4 1 0

- 8 6 4 3 1

- - 8 - 6 - 4 - 3 - 1

การคานวณหาคา MRSxy ณ สวนผสม D จะหาคาไดดงน MRSxy = - ∆Y . ∆X คาของ ∆Y = 8 - 4 = 4 , ∆X = 3 – 2 = 1 ดงนน MRSxy = - 4 / 1 = - 4 แปลความหมาย ถาผบรโภคตดสนใจเลอก บรโภคสนคา X เพมขน 1 ตน จะตองลดการบรโภคสนคา Y จานวน 4 ตน (เครองหมายลบ แสดงความสมพนธระหวางสนคา X และ Y มความสมพนธเปนแบบลบ เทานน ) 104 EC 111

5.2.2. เสนงบประมาณ(Budget Line : BL) คอ เสนทแสดงสวนประกอบของสนคา 2 ชนด ทผบรโภคสามารถซอไดโดยใชงบประมาณเทากน ณ ราคาสนคาทเปนอย สนคา Y รปภาพท 5.10 เสนงบประมาณ 10 เสนงบประมาณ (BL) 5 A 0 สนคา X 10 20 อธบายรปภาพท 5.10 สมมตผบรโภคคนหนงชอนายแดงมงบประมาณในการซอสนคา เทากบ 100 บาท สนคา X ราคา 5 บาท/หนวย และสนคา Y ราคา 10 บาท/หนวย กรณทนายแดงซอสนคา X ทงหมดจะไดสนคาจานวน 20 หนวย หรอซอสนคา Y ทงหมดจะไดสนคาจานวน 10 หนวย แตทจด A จะซอสนคา X ไดจานวน 5 หนวย และสนคา Y ไดจานวน 10 หนวย ทกกรณจะใชเงนงบประมาณเทากบ 100 บาทเทากนหมด การเปลยนแปลงเสนงบประมาณ : จะเปนไปได 2 ลกษณะดวยกนคอ

(1) รายไดเปลยนแปลง (Income Change) : ถารายไดของผบรโภคเปลยนแปลงเพมขน หรอลดลง จะมผลทาใหปรมาณการซอสนคา 2 ชนดเปลยนไปดวย (ราคาสนคาคงท) ในกรณงบประมาณเพม เสน BL จะเคลอนยายทงเสนไปทางขวามอ หรองบประมาณลดลง เสน BL จะเคลอนยายทงเสนไปทางซายมอ รปภาพท 5.11 กรณผบรโภคมงบประมาณลดลง สนคา Y 10 เสน BL1

เสน BL2

5 0 10 20 สนคา X EC 111 105

อธบายรปภาพท 5.11 เสน BL1 ผบรโภคมงบประมาณจานวน 100 บาท สามารถซอสนคา X ทงหมดได 20 หนวย หรอซอสนคา Y ทงหมด ได 10 หนวย แตเมอเปนเสน BL2 มงบประมาณจานวน 50 บาท สามารถซอสนคา X ทงหมดได 10 หนวย หรอซอสน คา Y ทงหมดได 5 หนวย เปนตน

(2) ราคาสนคาเปลยนแปลง (Price Change) : จะมกรณราคาสนคาชนดใด ชนดหนง เปลยนแปลงจะมผลทาใหเสนงบประมาณ (BL) เปลยนแปลงตามไปดวย เชน

รปภาพท 5.12 ราคาสนคา X เปลยนแปลง (ราคาสนคา Y คงท) ราคาสนคา X เพม ขน ราคาสนคา X ลดลง สนคา Y สนคา Y 0 5 10 0 5 10 สนคา X ปรมาณซอสนคา X ลดลงจาก 10 เปน 5 หนวย ปรมาณซอสนคา X เพมจาก 5 เปน 10 หนวย

สนคา X

รปภาพท 5.13 ราคาสนคา Y เปลยนแปลง (ราคาสนคา X คงท) ราคาสนคา Y เพมขน ราคาสนคา Y ลดลง สนคา Y สนคา Y 15 15 8 8 0 0 สนคา X

ปรมาณซอสนคา Y ลดลงจาก 15 เปน 8 หนวย ปรมาณซอสนคา Y เพมขนจาก 8 เปน 15 หนวย

สนคา X

106 EC 111

5.3 ดลย ภาพของผบรโภค : เปนเหตการณทผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสด ในการบรโภคสนคา 2 ชนด ภายใตงบประมาณทจากดจานวนหนงทกาหนดให เมอนาเสนความ พอใจเทากนกบเสนงบประมาณ มาอย ในรปภาพเดยวกน จดดลยภาพของผบรโภค จงเกดจากเสน ความพอใจเทากน (IC) สมผสกบเสนงบ ประมาณ(BL) นนเอง รปภาพท 5.14 ดลยภาพของผบรโภค สนคา Y B 10 E0 IC0

0 5 L สนคา X อธบายรปภาพท 5.14 เสนความพอใจเทากน (IC0) สมผสกบเสนงบประมาณ(BL) ทจด E0 ซงถอเปนจดดลยภาพของผบรโภคไดทรบความพอใจสงสดภายใตงบประมาณจานวนหนง บรโภคสนคา Y จานวน 10 หนวย และสนคา X จานวน 5 หนวย การเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภค : ทมสาเหตมาการเปลยนแปลงใน ราคาสนคา หรอ รายไดของผบรโภค จะมผลตอดลยภาพของผบรโภคไดดงตอไป น (1) การเปลยนแปลงราคาสนคาชนดใด ชนดหนง (Price Effect) : ในกรณท ราคาสนคา X ลดลง (ราคาสนคา Y คงท) จะมผลทาใหผบรโภคสามารถซอสนคา X มากขน เสน BL บนแกนนอนเคลอนยายไปทางขวามอ ไปสมผสกบเสนความพอใจเทากนเสนทอยทางขวามอ เ กดดลยภาพใหมขน ทจด E1 , E2 , E3 ได ดงรปภาพท 5.15 EC 111 107

รปภาพท 5.15 เสนแนวทางการบรโภคอนเนองจากราคาเปลยนแปลง(PCC) สนคา Y IC1

IC2

Y1 IC3

E1 Y2 E2 Y3 E3 PCC 0 X1 X2 X3 สนคา X อธบายรปภาพท 5.15 เรมตนจากดลยภาพครงแรกอยท เสน IC1 สมผสเสน งบประมาณทจด E1 ตอมาราคาสนคา X ลดลง ทาให เสน BL บนแกนนอนเคลอนยายไปทางขวามอ สมผสกบเสน IC2 ทจด E2 เปนดลยภาพใหม และถาราคาสนคา X ยงลดลงอก เสน BL จะไปสมผสเสน IC3 ทจด E3 ดงนนมจดดลยภาพคอ E1 , E2 , E3 ถาลากเสนผานจดดลยภาพทงสาม จะเรยกเสนแนวทาการบรโภค อนเนองมาจากราคาเปลยนแปลง (PCC) (2) การเปลยนแปลงรายไดของผบรโภค (Income Change) : ถาผบรโภคมรายไดเพมขนหรอลดลง (ราคาสนคาคงท) กรณรายไดเพม เสนงบประมาณ กจะเคลอนยายทงเสนไป ทางขวามอของเสนเดม กรณรายไดลดลง เสนงบประมาณกจะเคลอนยายทงเสนไปทางซายมอ ของเสนเดม รปภาพท 5.16 เสนแนวทางการบรโภค กรณรายไดของผบรโภคเปลยนแปลง (ICC) สนคา Y ICC B3 IC3

B2 E3

E2 IC2

B1 E1 IC1 0 สนคา X L1 L2 L3

108 EC 111

อธบายรปภาพท 5.16 เรมตนจากจดดลยภาพของผบรโภค คอ เสน IC1 สมผสกบเสน BL1 ณ จด E1 ตอมาเมอมผบรโภคมรายไดเพม ทาใหเสนงบประมาณเคลอนยายไปเปน BL2 และ BL3 สมผสกบเสน IC2 และ IC3 ตามลาดบ มจดดลยภาพใหมท E2 และ E3 ดงนนถาลากเสนผานจดดลยภาพทงสาม จะเรยกวา เสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจากรายได เปลยนแปลง (ICC) (3) การเปลยนแปลงราคาสนคา : ผลการทดแทนกนและผลทางรายได เมอราคาสนคา X ลดลง (ราคาสนคา Y คงท ) จะทาใหเสนงบประมาณบนเสนปรมาณสนคา X ยายไปทางขวามอ สมผสกบเสนความพอใจเทากนอกเสนหนง จงเกดดลยภาพใ หม ปรมาณบรโภคสนคา X เพมขน ดงรปภาพท 5.17 รปภาพท 5.17 แสดงผลทางดานราคา ,ผลการทดแทนและผลทางดานรายได สนคา Y B E1 E3 IC2 E2 IC1 0 L1 L2 Q1 Q2 Q3 สนคา X ผลของราคา หรอผลรวม = ผลการทดแทน + ผลทางรายได Q1 Q3 Q1 Q2 Q2 Q3 อธบายรปภาพท 5.17 เรมแรกดลยภาพของผบรโภคอยท เสน IC1 สมผสเสน BL1 ทจด E1 ปรมาณสนคา X เทากบ Q 1 ตอมาราคาสนคา X ลดลง ทาใหเสนงบประมาณบนแกนสนคา X เปลยน BL2 สมผสกบเสนความพอใจเทากน (IC2) เปนดลยภาพใหมทจด E3 ปรมาณการบรโภคสนคา X เพมขนเปน Q3 ดงนนความแตกตางระหวาง Q1 Q3 เปนทางดานราคา(Price Effect) หรอผลรวม Q1Q2 = ผลการทดแทนกน Q2Q3 = ผลทางดานรายได EC 111 109

ผลการเปลยนแปลงรายได กบสนเองเกล : มลกษณะดงตอไปน (4) รปภาพท 5.18 แสดงความสมพนธเสน ICC และเสนเองเกล รปภาพ ก. สนคา Y Income Consumption Curve(ICC) E2 E3

E1

0 ปรมาณสนคา X

Q1 Q2 Q3 รปภาพ ข. รายได Engle curve Y3 E3 Y2 E2 Y1 E1

0 ปรมาณสนคา X Q1 Q2 Q3 อธบายรปภาพท 5.18 จากรปภาพ ก แสดงการเสนแนวทางการบรโภค อนเนองมาจาก รายไดเปลยนแปลง (ICC) ซงมผลทาใหเหนความสมพนธระหวางรายไดทเพมขนทา ใหการบรโภคสนคา X และ Y เพมขนตามไปดวย รปภาพ ข. เมอนาตวแปรรายไดทเปลยนแปลงกบการบรโภคสนคา X ทเปลยนแปลงไป บนจด E1 , E2 และ E3 เมอลากเสนผานจดทงสาม ไดเสนทเรยกวา เสนเองเกล 110 EC 111

คาถามทายบท เมออานบทท 5 จบแลว ควรทจะตอบคาถามประเดนตางๆดงตอไปนได 1. อรรถประโยชนของสนคาคออะไร (1) ความพงพอใจในสนคา (2) ประโยชนของสนคา (3) ความพงพอใจทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการ (4) ผดทกขอ 2. อรรถประโยชนในสนคา จะมมากหรอนอย ขนอยกบ (1) ความจาเปนของสนคาในขณะนน (2) จานวนสนคาทบรโภค (3) เวลาและสถานทบรโภคสนคา (4) ถกทกขอ 3. ขอความใดตอไปน ไมเปนไปตามขอสมมตพนฐาน ของทฤษฎอรรถประโยชน (1) ผบรโภคบอกความพงพอใจออกมาเปน (2) ผบรโภคจะเลอกซอสนคาทมยทลสงสด หนวยยทลได กอนและพจารณ าลดลงตามลาดบ (3) สนคาทนามาซอ -ขายแบงเปนหนวยยอยได (4) ชวงแรกผบรโภคจะไดอรรถประโยชนเพม นอย จะมากขนเมอซอสนคามากขน 4. กฎวาดวย การลดนอยถอย ลงของอรรถประโยชนเพม เปนกฎทแสดงความเกยวของระหวาง (1) ปรมาณสนคากบความพงพอใจ (2) ปรมาณสนคากบราคาสนคา (3) รายไดของผบรโภคกบปรมาณสนคา (4) ราคาสนคาชนดอนกบความพงพอใจ 5. เมอผบรโภคทตองการแสวงหาความพอใจสงสด จะซอสนคาชนดหนงไปจนกระทงชนสดทายม คาของ MU เทากบศนย แสดงใหเหนวา

(1) ผบรโภคจะไดรบ อรรถประโยชนรวม(TU) จากสนคาสงสด (2) ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวม(TU) จากสนคาตาทสด (3) ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวม(TU) จากสนคาเฉลยปานกลาง (4) ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวม(TU) จากสนคาตดลบ

6. เมอราคาสนคา X มราคา 30 บาทตอหนวย ถาผบรโภคตองการแสวงหาความพอใจสงสด เมอ นาราคาสนคาพจารณาประกอบดวย จะซอสนคา X จนกระทง (1) อรรถประโยชนรวม(TU) เทากบ 30 ยทล (2) อรรถประโยชนรวม(TU) มคามากกวา 30 ยทล (3) อรรถประโยชนเพม(MU) เทากบ 30 ยทล (4) อรรถประโยชนเพม (MU) มคามากกวา EC 111 111

7. สวนเกนของผบรโภค (Consumer s Surplus) หมายถง (1) รายไดสวนทผบรโภคเหลอจาก การใชจายซอสนคาและบรการ (2) อรรถประโยชนจากสนคา ทผบรโภคไดรบเกน จากการซอสนคาทงหมด (3) อรรถประโยชนจากสนคา ทผบรโภคไดรบเกนจากราคาสนคาทจายไปจรง (4) ผลตางระหวาง อรรถประโยชนรวมกบ อรรถประโยชนเพม 8. สวนเกนของผบรโภคในสนคา จะลดลงในกรณ (1) รายไดของผบรโภคเพม (2) คณภาพของสนคาลดลง (3) ราคาสนคาลดลง (4) ราคาสนคาเพมขน กาหนดให MUx และ MUy ในสนคาแตละหนวย มคา MU ดงตอไปน จงใชเปนขอมลในการตอบ คาถามท 9-10 ---------------------------------------------------------------- ถาผบรโภคมเงนจานวน 20 บาท ปรมาณสนคา MUx MUy สนคา X และ Y หนวยละ 4 บาท ---------------------------------------------------------------- 1 35 30 2 31 28 3 28 25 4 25 23 5 23 20 ----------------------------------------------------------------- 9. ผบรโภคคนหนง จะซอสนคา X และ Y จานวนเทาใด จงไดรบดลยภาพการบรโภค (1) X = 2 และ Y = 3 หนวย (2) X = 3 และ Y = 2 หนวย (3) X = 4 และ Y = 3 หนวย (4) X = 3 และ Y = 4 หนวย 10. ผบรโภคจะไดรบอรรถประโยชนรวม จากการบรโภคสนคา X จานวนกยทล (1) จานวน 35 ยทล (2) จานวน 66 ยทล (3) จานวน 94 ยทล (4) จานวน 119 ยทล 11. เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) เปนเสนทแสดงสวนประกอบของ (1) การเลอกซอสนคามากกวาหนงชนด ทไดรบความพอใจเทากน (2) การเลอกซอสนคา 2 ชนดในหลายๆองคประกอบ แตใหความพอใจเ ทากน 112 EC 111

(3) การเลอกซอสนคา 2 ชนด ในหลายๆองคประกอบ แตมตนทนคาใชจายเทากบ (4) การเลอกซอสน คา 2 ชนด ในหลายองคประกอบ แตมงบประมาณเทากน

การทเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) โคงเวาเขาหาจดกาเนด แสดงวา 12. (1) สนคา 2 ชนด ทผบรโภคเลอกซอ ทดแทนกนไมไดเลย (2) สนคา 2 ชนด ทผบรโภคเลอกซอ ทดแทนกนไดอยางสม บรณ (3) สนคา 2 ชนด ทผบรโภคเลอกซอ ทดแทนกนไดไมสมบรณ (4) ผดทกขอ

ถาสนคา 2 ชนดทดแทนกนไดอยางสมบรณ (เพม -ลด สดสวนเทากน ) ในสายตาของผบรโภค 13. เสนความพอใจเทากนจะมลกษณะอยางไร (1) เปนเสนตรงลาดลงจากซายไปขวามอ (2) เปนเสนโคงเวาเขาหาจดกาเนด (3) เปนเสนตรงตงฉากกบแกนนอน (4) เปนเสนตรงขนานกบแกนนอน

เมอคานวณหาคาของ MRSxy = - 3 จะแปลความหมายวาอยางไร 14. (1) การเพมสนคา X 3 หนวย ลดสนคา Y 1 หนวย (2) การเพมสนคา Y 3 หนวย ลดสนคา Y 3 หนวย (3) การเพมสนคา X 1 หนวย ลดสนคา Y 3 หนวย (4) ผดทกขอ

เสนงบประมาณ(Budget Line : BL) หมายถงเสนทแสดงความสมพนธระหวาง 15. (1) การเลอกผลตสนคา 2 ชนด ในสดสวนทตางกน โดยใชงบประมาณเทากน (2) การเลอกผลตสนคา 2 ชนด ในสดสวนทตางกน โดยใชตนทนคงทจานวนหนง (3) การเลอกบรโภคสนคา 2 ชนด ในสดสวนทตางก น โดยใชงบประมาณเทากน (4) การเลอกบรโภคสนคา 2 ชนด ในสดสวนทตา งกน โดยไดรบความพงพอใจเทากน จงใชรปภาพตอไปน เพอตอบคาถาม ในขอ 16-19 สนคา X รปภาพท 1 สนคา X รปภาพท 2 20 18 15 0 10 12 สนคา Y 0 8 12 สนคา Y EC 111 113

สนคา X รปภาพท 3 สนคา X รปภาพท 4 B2 B B1 E1 E0 IC2 E0 E1 IC 2

IC1 IC1 0 L1 L2 สนคา Y 0 L1 L2 สนคา Y

รปภาพใด แสดงใหเหนวาเปนเสนแนวทางการบรโภคเมอราคาเปลยนแปลง (PCC) 16. (1) รปภาพท 1 (2) รปภาพท 2 (3) รปภาพท 3 (4) รปภาพท 4

รปภาพใด แสดงใหเหนวาผบรโภค มการใชงบประมาณซอสนคามากขน 17. (1) รปภาพท 1 (2) รปภาพท 2 (3) รปภาพท 3 (4) รปภาพท 4

รปภาพใด แสดงใหเหนวาเปนเสนแนวการบรโภค เมอรายไดเปลยนแปลง (ICC) 18. (1) รปภาพท 1 (2) รปภาพท 2 (3) รปภาพท 3 (4) รปภาพท 4

รปภาพใดทแสดงใหเหนวาราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลงเพมขน 19. (1) รปภาพท 1 (2) รปภาพท 2 (3) รปภาพท 3 (4) รปภาพท 4

ตามทฤษฎเสนความพอใจเทากน จดดลยภาพของผบรโภคอยท เสนพอใจเทากน 20. (1) สมผสกบเสนงบประมาณ (2) ตดกบเสนงบประมาณ (3) อยสงกวาเสนงบประมาณ (4) อยต ากวาเสนงบประมาณ

เสนเองเกล เปนเสนทแสดงความสมพนธระหวางตวแปรอะไร 21. (1) ปรมาณการซอสนคาชนดหนนงกบราคาสนคา (2) ปรมาณการซอสนคาชนดหนงกบรายได (3) ปรมาณการขายสนคาชนดหนงกบราคาสนคา (4) ปรมาณการขายสนคาชนดหนงกบรายได 114 EC 111

จงใชรปภาพตอไปน เพอตอบคาถามขอ 22-23 สนคา X D X A B C IC2 IC1 0 E F สนคา Y Q1 Q2 Q3 อธบายรปภาพ เมอราคาสนคา Y ลดลง(สนคา X คงท) ทาใหดลยภาพของผ เปลยนแปลงจากจด A เปนจด C 22. อนเนองมาจากราคาสนคา Y ลดลง ทาใหปรมาณซอสนคา Y ดลยภาพเปลยนแปลงไป ความแตกตาง ระหวางปรมาณซอสนคา Y ท Q1 กบ Q2 เรยกวาเปนผลเกยวกบอะไร (1) ผลทางดานการทดแทนกน (2) ผลทางดานรายได (3) ผลทางดานราคา (4) ผดทกขอ 23. อนเนองมากจากราคาสนคา Y ลดลง ทาใหปรมาณซอสนคา Y ดลยภาพเปลยนแปลงไป ความแตกตาง ระหวางปรมาณซอสนคา Y ท Q2 กบ Q3 เรยกวาเปนผลเกยวกบอะไร (1) ผลทางดานการทดแทนกน (2) ผลทางดานรายได (3) ผลทางดานราคา (4) ผดทกขอ เฉลยคาถามทายบท ขอ 1 ( 3 ) ขอ 2 ( 4 ) ขอ 3 ( 4 ) ขอ 4 ( 1 ) ขอ 5 ( 1 ) ขอ 6 ( 3 ) ขอ 7 ( 3 ) ขอ 8 ( 4 ) ขอ 9 ( 2 ) ขอ 10 ( 3 ) ขอ 11 ( 2 ) ขอ 12 ( 3 ) ขอ 13 ( 1 ) ขอ 14 ( 3 ) ขอ 15 ( 3 ) ขอ 16 ( 4 ) ขอ 17 ( 2 ) ขอ 18 ( 3 ) ขอ 19 ( 1 ) ขอ 20 ( 1 ) ขอ 21 ( 2 ) ขอ 22 ( 1 ) ขอ 23 ( 2 ) EC 111 115

116 EC 111