MMO12-1

ผลการเปลยนแปลงของอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา และระดบความเจบปวด หลงไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน

ในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา Changes in Functional Quadriceps and Hamstring Ratio and Pain after Home-Based Exercise

Program in Recreational Female Runners with Patellofemoral Pain Syndrome

กตตนฐ นวลใย (Kittinat Nualyai)* ดร.ภาสกร วธนธาดา (Dr.Passakorn Wathanatada)**

บทคดยอ

การศกษาการเปลยนแปลงของอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Functional Qecc/Hcon ratio) และระดบความเจบปวด หลงไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบานในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา จ านวน 18 คน ไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายเพมความแขงแรงกลมกลามเนอแกนกลางล าตว กลามเนอสะโพกและกลามเนอตนขา จ านวน 8 สปดาห สปดาหละ 3 วน พบวาเมอสนสดการออกก าลงกาย 8 สปดาห คา Functional Qecc/Hcon ratio มคาเพมขนจากคาเรมตน 1.28 ± 0.18 เปน 1.59 ± 0.15 ซงเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) และคาระดบความเจบปวดระหวางวง มคาลดลงจาก 5.89±1.71 เปน 1.17±1.10 ลดลงอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) ซงสรปไดวาการใหโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน ในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา สามารถเพมคาอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขาและสงผลใหลดอาการปวดเขาขณะวงได

ABSTRACT

Study the changed in functional quadriceps to hamstring ratio (Functional Qecc/Hcon ratio) and pain score level after home-based exercise program in female recreational runners with patellofemoral pain syndrome (PFPs). The 18 female recreational runners received Home Based Exercise, Exercise strengthening Core muscle, Hip Muscle and Tight Muscle in 8 weeks and 3 days per week . The finding after 8 weeks, Functional Qecc/Hcon ratio were increased significantly (1.28 ± 0.18 to 1.59 ± 0.15) (p<0.05) and pain score level during running were decreased significantly (5.89 ± 1.71 to 1.17 ± 1.10) (p<0.05). The home-based program exercise can change Functional Qecc/Hcon ratio and pain score level in female recreational runners with PFPs

ค าส าคญ: อาการปวดเขาลกสะบา โปรแกรมการออกก าลงกายสะโพกและเขา อตราสวนความแขงแรงของกลามเนอ Keywords: Patellofemoral Pain, Home-Based Exercise Program, Q/H Ratio * นสต หลกสตรเวชศาสตรการกฬา สาขาวชาสรรวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ** ผชวยศาสตราจารย สาขาวชาสรรวทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

864

MMO12-2

บทน า อาการปวดเขาลกสะบา หรอ Patellofemoral Pain Syndrome (PFPs) เปนอาการบาดเจบทพบไดมากในนกวงสมครเลน โดยจะรจกกนในชอของอาการปวดเขานกวงหรอ Runner’s Knee โดยพบอบตการณการเกดในเพศหญงถง 62% และในเพศชาย 32% เปนกลมอาการทมอาการปวดบรเวณรอบๆกระดกสะบา หรอ ใตลกสะบา อาการจะถกกระตนจากกจกรรมอยางนอย 1 กจกรรม ทสงผลใหเกดแรงกดตอขอตอลกสะบา (Patellofemoral Joint) ระหวางทมการลงน าหนกขณะทเขาอยในทางอ เชน การยนยอเขา, การขน-ลง บนได, การวง หรอ การกระโดด เปนตน (Crossley et al., 2016a) การศกษาทผานมาพบวา การเกดอาการปวดเขาลกสะบานน เกดไดจากหลายเหตปจจยโดยปจจยหลกทเกดขนเกดจากความผดปกตในการท างานของรยางคสวนลาง (Petersen et al., 2014) โดยการศกษาพบวาเกดจากกระดกสะบาผดต าแหนง (Patella Maltracking) และการม ภาวะเขาบดเขาดานในขณะเคลอนไหว (Dynamic Knee Valgus) ซงสาเหตของการเกด ภาวะเขาบดเขาดานในขณะเคลอนไหว (Dynamic Knee Valgus) อาจจะเกดจากความไมสมดลกนระหวางความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาทางดานนอก (Vastus Lateralis) กบกลามเนอเหยยดเขาทางดานใน (Vastus Medialis Oblique) (Saikat et al., 2010) หรออาจจะเกดจากความแขงแรงทลดลงของกลามเนอกลมกางสะโพก (Hip Abductor) ซงหลายการศกษา พบวา การเกดการผดแนวขณะเคลอนไหว (Functional Malalignment) ไมไดขนกบขอเขาหรอลกสะบา แตเกดขนจากการมการหมนเขา (Internal Rotation) ของกระดกตนขา (Femur) ทมาจากความไมแขงแรงของกลามเนอหมนขอสะโพกออกดานอก (Hip External Rotator) และ กลามเนอกางสะโพก (Hip Abductor) (Bolga et al., 2008) หรอการเกดภาวะเทาสวนหลงบดออกดานอก (Rear Foot Eversion) (Levinger et al., 2007) หรออาจจะเกดจากความตงตวของกลามเนอ ไมวาจะเปนกลามเนองอเขา (Hamstring) (White et al., 2009) หรอ แถบเ อนตนขาดานนอก (Iliotibial Tract) (Wu, Shin, 2004) สามารถสงผลใหเกดแรงเคนบรเวณลกสะบาทมากเกนไปได หรอกลมอาการเขาทสทพนธกบกระดกสนหลง (Knee-Spine Syndrome) (Tsuji et al., 2002) ทมการศกษาพบความสมพนธระหวางขอตอลกสะบา (Patellofemoral Joint), การแอนของกระดกสนหลงสวนเอว (Lumbar Lordosis) และการลาดเอยงของกระดกกระเบนเหนบ (Sacral Inclination) สงผลใหเกดอาการปวดเขาลกสะบาได หรอแมกระทงปจจยทางดานจตวทยา (Jensen et al., 2005) กอาจจะสงผลเกยวของกบอาการปวดเขาลกสะบาได

การรกษาอาการปวดเขาลกสะบา มท งการรกษาในแบบอนรกษ (Conservative) และแบบ (Surgical) ซงมการศกษาพบวา การรกษาโดยการผาตดสองกลอง (Arthroscopy) รวมกบการท ากายภาพบ าบด ใหผลทไมแตกตางกนเมอเปรยบเทยบกบการท ากายภาพบ าบดเพยงอยางเดยว ดงนนการรกษาอาการปวดเขาลกสะบา ควรรกษาโดยการไมผาตดเปนสงแรก (Kettunen et al., 2007) ในการประชม International Patellofemoral Pain Research Retreat ครงท 4 ทไดท าการรวบรวมการศกษาเกยวกบการรกษาอาการปวดเขาลกสะบาและสรปหลกฐานงานวจย ทนาเชอถอและสรปเปนแนวทางในการรกษาทยอมรบโดยทวกน โดยมค าแนะน าเพอเปนแนวทางในการรกษาเพอใหผลทดทสด คอการรกษาโดยการออกก าลงกาย เปนการรกษาทแนะน าทจะชวยสงผลในการลดอาการปวด โดยทใหผลการรกษาทงในระยะสน ระยะกลาง และในระยะยาว ทงยงชวยสงผลท าใหการท างานของรยางคลาง เกดการพฒนาทดในระยะกลางและระยะยาว การออกก าลงกายควบคทงกลมกลามเนอสะโพกและกลามเนอเขา สงผลชวยลดอาการปวด และท าใหการท างานดขน ทงในระยะสน กลาง และระยะยาว ซงแนะน ามากกวาการออกก าลงกายกลามเนอเขาเพยงอยางเดยว (Crossley et al., 2016b)

อาการปวดเขาลกสะบา สงผลใหเกดอาการปวดและสงผลใหเกดการท างานของเขาทผดปกต ซงสมพนธกบการสญเสยการท างานของกลามเนอรอบเขา และจะพบความแขงแรงทลดลงของกลามเนอเหยยดเขา โดย Werner

865

MMO12-3

(2014) พบวาความแขงแรงทลดลงในลกษณะการหดตวแบบยดยาวออกของกลามเนอ มความสมพนธกบอาการปวดเขาลกสะบา และยงพบวาในผปวยทมอาการปวดเขาลกสะบา พบความไมสมดลกนของกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขา ซงเกดขนกบความแขงแรงทลดลงของกลามเนอเหยยดเขา แตกลามเนองอเขายงคงความแขงแรงปกต สงผลใหมคาอตราสวนความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Conventional Qcon/Hcon ratio) ทลดลง ซงการในศกษาทผานมา เปนการศกษาคาอตราสวนแบบดงเดม คอดคาของก าลงกลามเนอเหยยดเขาขณะหดตวแบบหดสน (Quadriceps Concentric Contraction; Qcon) ตอก าลงกลามเนองอเขาขณะหดตวแบบหดส น (Hamstring Concentric Contraction; Hcon) ซง Werner (2014) มรายงานไววา ในกลมอาการปวดเขาลกสะบา คา Conventional Qcon/Hcon ratio จะอยในชวงระหวาง 1.33-1.53 สวน Aagaard et al. (1995) รายงานผลไววาคนสขภาพด Conventional Qcon/Hcon ratio จะมคาอยในชวง 1.66-2.0 และนอกจากการประเมนความแขงแรงแลว คาอตราสวนระหวางกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขา ยงสามารถประเมนความสามารถในการท างานของเขาและสมดลกลามเนอเขาไดอก โดยใชวธการวดคาอตราสวนแบบท างาน (Functional Ratio) เปนการวดความแขงแรงสงสดของกลามเนอขณะทท างานตรงกนขามระหวางกลามเนอ Agonist และ Antagonist เชน ความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาขณะหดตวแบบยดยาว (Quadriceps Eccentric Contraction; Qecc) ตอความแขงแรงของกลามเนองอเขาขณะหดตวแบบหดส น (Hamstring Concentric Contraction; Hcon) หรอความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาขณะหดตวแบบหดสน (Quadriceps Concentric Contraction; Qcon) ตอความแขงแรงของกลามเนองอเขาขณะหดตวแบบยดยาว (Hamstring Eccentric Contraction; Hecc) ซงมความเชอวา คา Functional Ratio จะเปนคาทบงบอกลกษณะการท างานของกลามเนอรอบขอตอไดวามความสมดลเหมาะสมมากนอยเพยงใด ซงการศกษาเกยวกบ คา Functional Ratioกบอาการปวดเขาลกสะบานน Guney et al. (2016) ไดท าการศกษาหาคาความสมพนธของ Functional Ratio กบคาผลลพธทประเมนการท างานของขอตอลกสะบา ไดแก Kujala Patellofemoral Pain Score, การทดสอบการกาวลงขน (Step Test) และการทดสอบการกระโดดขาเดยว (Hop Test) ซงพบวา ในคาของ Functional Qecc/Hcon ratio เปนคาทมความสมพนธกนมากทสดตอผลลพธทง 4 คา ซงสรปไดวา คา Functional Qecc/Hcon ratio สมพนธกบการท างานของขอตอลกสะบามากกวา คา Conventional Qcon/Hcon ratio

จากการศกษาทพบวาคาของ Functional Qecc/Hcon ratio เปนคาทสมพนธกบการท างานของขอตอลกสะบาและสามารถน ามาประเมนความสมดลของกลามเนอในกลมอาการปวดเขาลกสะบาไดนน การศกษาทศกษากอนหนานน ยงท า การศกษาในกลมของเพศหญง และศกษาในลกษณะ Cross-Sectional Study ยงไมเคยมการศกษาผลของการออกก าลงกาย โดยใชคา Functional Qecc/Hcon ratio เปนผลลพธในการวดผล ซงเปนคาทบงบอกการท างานของเขาไดอยางแมนย า

ซงจากผลลพธดงกลาว ท าใหผวจยสนใจทจะน าคาของ Functional Qecc/Hcon ratio มาเปนตวชวดผลลพธของโปรแกรมออกก าลงกาย ในผปวยทมอาการปวดเขาลกสะบา โดยเปรยบเทยบในนกวงทวไปเพศหญง เพอศกษาผลการออกก าลงกายวาจะท าใหเกดการเปลยนแปลงตอคา Functional Qecc/Hcon ratio อยางไรบาง และวดคาระดบความเจบปวดระหวางการวง เพอดผลของโปรแกรมการออกก าลงกาย เพอประโยชนในการใชคาดงกลาวในงานวจยตอไปๆ และใชเปนตวประเมนผลความส าเรจของการออกก าลงกาย หรอเปนคาทใชประเมนอตราเสยงตอการเกดการบาดเจบได และยงเปนการศกษาผลลพธของโปรแกรมการออกก าลงกายทบานในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา วตถประสงคการวจย ศกษาผลการเปลยนแปลงของอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา(Functional Qecc/Hcon ratio) และระดบความเจบปวด ภายหลงไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน เวลา 8 สปดาห ในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา

866

MMO12-4

วธการวจย กลมประชากร และเกณฑการคดกรอง

ประกาศรบสมครอาสาสมคร นกวงเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา และท าการตรวจรางกายคดกรองตามเกณฑคดเขาคอ ไดรบการวนจฉยวามอาการปวดเขาลกสะบาขางเดยว มอายระหวาง 18-45 ป มระยะการซอมวงปกตอยางนอย 5-10 กม./สปดาห มอาการแสดงของอาการปวดเขาลกสะบามาอยางนอย 2 เดอน มอาการเจบปวด โดยประเมนระดบความเจบปวด Visual Analog Scale (VAS) อยางนอย 3/10 ระหวางการวง และหรอระหวางท ากจกรรม เชน ขนลงบนได คกเขา ยอสควอท หรอเมอตานแรงเหยยดเขา และมคาอตราสวนความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Conventioanl Qcon/Hcon ratio) นอยกวา 1.53 และมเกณฑการคดออกคอ มอาการปวดเขาลกสะบาทเปนอาการบาดเจบเฉยบพลน, มอาการบาดเจบเกดขนทเอนกระดกสะบา (Patellar Tendon) หรอหมอนรองกระดกเขา(Meniscus) มอาการบาดเจบอนๆบรเวณรยางคลางรวมดวย, มประวตลกสะบาเคลอน หรอประวตผาตดบรเวณรยางคลาง, มอาการแสดงของกลมอาการ รมาตอยด โรคทางระบบประสาทและภาวะโรคทเกดจากความเสอม, อยในระหวางการใช Doping Agent, Whey Protein, อยในระหวางการตงครรภ

ขนตอนการทดสอบและเกบขอมล เมออาสาสมครผานเกณฑการคดกรองแลว ผวจยท าการนดทดสอบคาความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขา

และกลามเนองอเขา รวมถงประเมนคาระดบความเจบปวด โดย การทดสอบความแขงแรงของกลามเนอ โดยใชเครอง Humac Norm Isokinetic Dynamometer วดความแขงแรงสงสดของกลามเนอ ท งขณะหดตวแบบหดส น (Concentric Contraction) และหดตวแบบยดยาว (Eccentric Contraction) ของกลามเนอกลมเหยยดเขา (Quadriceps) และกลามเนอกลมงอเขา (Hamstring) โดยท าการวดทความเรวเชงมมคงทเทากบ 60o/s โดยกอนท าการวดจะใหผทดสอบท าความคนชนกบเครองกอนโดยการใหท าการหดตวของกลามเนอแบบหดสนทระดบต ากวาระดบสงสดของแรงกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขา (Submaximal Voluntary Concentric Knee Extension and Knee Flexion) ท า 5 ครง ทความเรวเชงมม 120o/s หลงจากนนจงท าการทดสอบ โดยท าการทดสอบ แรงหดตวของกลามเนอแบบหดสนของกลามเนอเหยยดเขา (Concentric Knee Extension), แรงหดตวของกลามเนอแบบหดสนของกลามเนองอเขา (Concentric Knee Flexion), แรงหดตวของกลามเนอแบบยดยาวของกลามเนอเหยยดเขา (Eccentric Knee Extension) และแรงหดตวของกลามเนอแบบยดยาวของกลามเนองอเขา (Eccentric Knee Flexion) โดยในการทดสอบแตละคา จะท าการทดสอบ 3 ครง โดยบนทกคาทสงทสดในแตละทาทดสอบ และพก 1 นาท ในแตละครงการทดสอบ และท าการทดสอบทงสองขาง หลงจากไดคาสงสดแลว จงน ามาหาคา Functional Qecc/Hcon ratio และหาคา Conventional Qcon/Hcon ratio สวนการประเมนระดบความเจบปวด ใชแบบประเมนมาตรวดดวยสายตา (Visual Analog Scale (VAS)) ใหอาสาสมครประเมนระดบความเจบปวด ผานคะแนน 0-10 โดยเปนความรสกเจบปวดทเกดขนระหวางการวงทผานมา

หลงจากท าการทดสอบเพอเกบขอมลกอนการเรมตนออกก าลงกายแลว จะท าการนดผเขารวมวจยหลงจากวนทดสอบ 1-2 วน เพอเขามารบโปรแกรมการออกก าลงกาย (ตารางท 1) รบสมดบนทกการออกก าลงกายและค าแนะน าในการบนทก ซงในระหวางการออกก าลงกาย 8 สปดาห ผวจยจะมการโทรตดตามการออกก าลงกายอยเปนระยะ และเมอครบ 8 สปดาห จะท าการนดเขามาท าการทดสอบคาความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขา และประเมนระดบความเจบปวด โดยในระหวางการออกก าลงกาย 8 สปดาห อาสาสมครสามารถซอมวงไดตามปกต และใหมการบนทกระยะทางการวงสะสมตอสปดาห และเมอครบ 8 สปดาห ท าการนดอาสาสมครเพอท าการเกบขอมลหลงสนสดโปรแกรมการออกก าลงกายอกครงหนง

867

MMO12-5

การวเคราะหขอมลทางสถต วเคราะหผลลกษณะกลมทวไปของอาสาสมครโดย ใชคาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (SD) และทดสอบการกระจายของขอมล โดยใช Kolmogonov-Smirnov test พบวามการกระจายตวแบบปกต เปรยบเทยบทางสถตคากอนและหลงการออกก าลงกาย ดวย paired t-test ผลการวจย

อาสาสมครเขารวมงานวจย เพศหญง จ านวน 18 คน ทผานเกณฑการคดเขา มอายเฉลย 37.78 ± 4.99 ป น าหนกเฉลย 53.89 ± 8.27 กโลกรม สวนสงเฉลย 1.60 ± 0.06 เมตร ดชนมวลกายเฉลย 21.05 ± 2.50 กก/เมตร2 มประสบการณการวงเฉลย 21.05 ± 2.50 เดอน มระยะวงสะสมตอสปดาหเฉลยท 20.70 ± 8.49 กม./สปดาห และมระยะเวลาของการแสดงออกของอาการปวดเขาลกสะบา เฉลย 6.22 ± 3.41 เดอน ในอาสาสมครจ านวน 18 คน พบวามอาการปวดเขาลกสะบาขางซาย จ านวน 9 คน และขางขวาจ านวน 9 คน (ตารางท 2)

คาอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Functional Qecc/Hcon ratio) คาความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขา (ตารางท 3) เมอท าการวดคาความแขงแรงดวยการทดสอบแบบการเคลอนไหวทความเรวคงท (Isokinetic Test) ทดสอบก าลงกลามเนอขณะหดตวแบบหดส น (Concentric) และกลามเนอหดตวแบบยดยาว (Eccentric)ในขางทปกตและในขางทมอาการบาดเจบ เปรยบเทยบกอนและหลงการออกก าลงกาย 8 สปดาห น าคาทไดมาค านวณหาคา Functional Qecc/Hcon ratio พบวา ในขางทมอาการบาดเจบ กอนเรมตนโปรแกรมการออกก าลงกาย คา Functional Qecc/Hcon ratio มคาเฉลย 1.21 ± 0.36 และภายหลงการออกก าลงกาย พบวามคาเฉลย 1.67 ± 0.18 ซงพบวามการเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) ซงเมอเปรยบเทยบในขางทไมมอาการบาดเจบ กอนเรมตนโปรแกรมการออกก าลงกาย คา Functional Qecc/Hcon ratio มคาเฉลย 1.64 ± 0.28 และภายหลงการออกก าลงกาย พบวามคาเฉลย 1.76 ± 0.20 ซงไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต

การเปรยบเทยบคา Functional Qecc/Hcon ratio ในระหวางเขาขางทมการบาดเจบและขางทไมมอาการบาดเจบ พบวา กอนเรมออกก าลงกายของ Functional Qecc/Hcon ratio ขางทมอาการปวด มคาเฉลย 1.21 ± 0.36 และ ขางทไมมอาการปวด มคาเฉลย 1.64 ± 0.28 ซงมคาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต และภายหลงการออกก าลงกาย 8 สปดาห Functional Qecc/Hcon ratio ขางทมอาการปวด มคาเฉลย 1.67 ± 0.18 และขางทไมมอาการปวด มคาเฉลย 1.76 ± 0.20 ซงไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (รปท 2) คาระดบความเจบปวด คาระดบความเจบปวด พบวา กอนเรมโปรแกรมการออกก าลงกาย อาสาสมคร จ านวน 18 คน มระดบความเจบปวดขณะวง มคา VAS เฉลยท 5.89 ± 1.71 และภายหลงการออกก าลงกายครบ 8 สปดาห พบวามระดบความเจบปวดขณะวงลดลง มคา VAS เฉลยท 1.06 ± 0.87 ซงพบวามการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) และยงพบวา ระยะทางสะสมของการวงตอสปดาห มการเพมขน อยางมนยส าคญทางสถต จากกอนเรมโปรแกรมการออกก าลงกาย มระยะทางสะสมเฉลยตอสปดาหท 20.70 ± 7.50 และเมอสนสดโปรแกรมการออกก าลงกาย ระยะทางสะสมเฉลยใน 1 สปดาห มระยะทางสะสมเฉลย 26.90 ± 8.79 ตามตารางท 5

868

MMO12-6

ตารางท 1 แสดงโปรแกรมการออกก าลงกายทบานในนกวงทมอาการปวดเขาลกสะบา ระยะเวลา 8 สปดาห ระยะท 1 สปดาหท 1-4 ระยะท 2 สปดาหท 5-8

ทาท 1 Side-Lying Hip Abduction Exercise

Week Rep. Hold 1-2 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

3-4 with Elastic Band 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 2 Clamshell Exercise

Week Rep. Hold 1-2 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

3-4 with Elastic Band 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 3 Bridging Exercise

Week Rep. Hold 1-2 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

3-4 Single Leg 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 4 Step Down Backward

Week Rep. Step Height (Cm) 1-2

2 x 10 5/10/15/20

3-4 2 x 15 5/10/15/20

ทาท 1 Squat

Week Rep. Hold 5-6 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

7-8 With Elastic Band 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 3 Four Direction

Week Rep. Hold 5-6 15/direction, 5 or 10 sec

7-8 With Elastic Band 15/direction, 5 or 10 sec

ทาท 4 Plank

Week Rep. Hold

5-6 Knee Support 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec 7-8 Feet Support 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 5 Side Plank

Week Rep. Hold

5-6 Knee Support 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec 7-8 Feet Support 2 x 10 or 2 x 15 5 or 10 sec

ทาท 2 Step Down Forward

Week Rep. Step Height (Cm)

5-6

2 x 10 5/10/15/20

7-8 2 x 15 5/10/15/20

869

MMO12-7

ตารางท 2 แสดงผลขอมลทวไปของอาสาสมครนกวงสมครเลนเพศหญง จ านวน 18 คน General Data Female with PFPs (N=18)

Mean ± SD Age (year) 37.78 ± 4.99

Weight (kg.) 53.89 ± 8.27 Height (m.) 1.60 ± 0.06

BMI (kg./m.2) 21.05 ± 2.50 Running Experience (month) 16.22 ± 10.77

Onset of Injury (month) 6.22 ± 3.41 Mileage (km./week) 20.70 ± 7.50

Affected side Rt. side N = 9 Lt. side N = 9

ตารางท 3 แสดงขอมลคาการทดสอบ Isokinetice Test เปรยบเทยบกอนและหลงการออกก าลงกายทบานตาม โปรแกรม 8 สปดาห

Isokinetic Test (Nm)

Female with PFPs (N=18) Pre-Test Post-Test t-test

Mean ± SD Mean ± SD Affected Side

Q con (Quadriceps Concentric Contraction) 70.72 ± 23.28 103.90 ± 22.42 0.000* Q ecc (Quadriceps Eccentric Contraction) 66.61 ± 29.24 108.5 ± 22.98 0.000*

H con (Hamstring Concentric Contraction) 55.17 ± 15.82 65.89 ± 15.43 0.000* H ecc (Hamstring Eccentric Contraction) 54.56 ± 16.39 67.37 ± 15.58 0.000*

Unaffected Side Q con (Quadriceps Concentric Contraction) 90.50 ± 25.44 109.33 ± 22.39 0.00003*

Q ecc (Quadriceps Eccentric Contraction) 92.88 ± 28.46 115.44 ± 21.76 0.00001* H con (Hamstring Concentric Contraction) 57.83 ± 17.32 66.78 ± 15.43 0.0002*

H ecc (Hamstring Eccentric Contraction) 59.83 ± 17.05 69.33 ± 23.74 0.128 *Significant (p<0.05)

870

MMO12-8

ตารางท 4 แสดงคาผลการเปลยนแปลงของอตราสวนความแขงแรงของกลามเนอแบบปกตและแบบท างาน เปรยบเทยบกอนและหลงการไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน 8 สปดาห

Female with PFPs (N=18) Pre-Test Post-Test t-test

Mean ± SD Mean ± SD Affected Side

Functional Qecc/Hcon Ratio 1.21 ± 0.36‡ 1.67 ± 0.18 0.0004* Conventional Qcon/Hcon Ratio 1.28 ± 0.18 † 1.59 ± 0.15 0.0001*

Unaffected Side Functional Qecc/Hcon Ratio 1.64 ± 0.28‡ 1.76 ± 0.20 0.18

Conventional Qcon/Hcon Ratio 1.60 ± 0.21 † 1.66 ± 0.19 0.46 *Significant (p<0.05) (เปรยบเทยบระหวาง Pre-Test และ Post-Test โดย paired t-test)

Significant (p=0.0000) (เปรยบเทยบคา Conventional Qcon/Hcon Ratio ระหวาง Affected Side และ Unaffected Side โดย paired t-test) Significant (p=0.0001) (เปรยบเทยบคา Functional Qecc/Hcon Ratio ระหวาง Affected Side และ Unaffected Side โดย paired t-test)

*Significant (p<0.05) รปท 1 แสดงการเปรยบเทยบผลการเปลยนแปลงของคาอตราสวนความแขงแรงของกลามเนอแบบปกตและแบบท างาน

กอนและหลงการไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน 8 สปดาห ทงในขางทมอาการบาดเจบและขางทปกต (แกน X แสดงการทดสอบกอนและหลง, แกน Y แสดงคาสดสวนระหวาง Q/H ratio)

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

Pre-Test Post-Test

Conventional Qcon/Hcon Ratio(Affected Side)

Functional Qecc/Hcon Ratio (AffectedSide)

Conventional Qcon/Hcon Ratio(Unaffected Side)

Functional Qecc/Hcon Ratio(Unaffected Side)

*

871

MMO12-9

*Significant (p<0.05) รปท 2 แสดงการเปรยบเทยบผลความแตกตางของคา Functional Qecc/Hcon ratio ระหวางเขาขางทมอาการบาดเจบ ลกสะบา กบเขาขางทไมมอาการบาดเจบ ในชวงกอนเรมตนโปรแกรมการออกก าลงกายทบานและหลงสนสด โปรแกรมการออกก าลงกายทบาน (แกน X แสดงการทดสอบกอนและหลง, แกน Y แสดงคาสดสวนระหวาง Q/H ratio) ตารางท 5 แสดงคาการเปลยนแปลงของอาการปวดระหวางวงและระยะทางการวงสะสมเฉลย 1 สปดาห เปรยบเทยบ ในชวงกอนและหลงการไดรบโปรแกรมการออกก าลงกาย 8 สปดาห และระยะทางการวงสะสม ใน 1 สปดาห

Female with PFPs (N=18) Pre-Test Post-Test t-test

Mean ± SD Mean ± SD VAS

during Running 5.89 ± 1.71 1.06 ± 0.87 0.0000*

Mileage (km/week)

20.70 ± 7.50 26.90 ± 8.79 0.0001*

*Significant (p<0.05) อภปรายและสรปผลการวจย การศกษาผลการเปลยนแปลงของอตราสวนแบบท างานของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Functional Qecc/Hcon ratio) และระดบความเจบปวด ภายหลงไดรบโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน เวลา 8 สปดาห ในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบานน พบวา คา Functional Qecc/Hcon ratio มคาเพมขน ซงเมอเปรยบเทยบกบคาอตราสวนแบบปกตของความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาตอกลามเนองอเขา (Conventional Qcon/Hcon ratio) ทมคาเ พมขนดวยเชนกน พบวาคา Functional Qecc/Hcon ratio มแนวโนมการเพมขนทสงกวา ซงสอดคลองกบการศกษาของ Guney et al. (2016) ทศกษาคาความสมพนธของคา Q/H ratio ตอคาการท างานของเขาในผ ทมอาการปวดเขาลกสะบานน พบวา คา Functional Qecc/Hcon ratio มคาความสมพนธตอการท างานของเขาไดมากกวาคา

0

0.5

1

1.5

2

Pre-Test Post-Test

Qecc/Hcon Affected Side

Qecc/Hcon Unaffected Side

*

872

MMO12-10

Conventional Qcon/Hcon ratio ซงสามารถน าคา Functional Qecc/Hcon ratio มาเปนคาทใชประเมนความสมดลของกลามเนอเขาในผทมอาการปวดเขาลกสะบาได โปรแกรมการออกก าลงกายทบานในนกวงสมครเลนทมอาการปวดเขาลกสะบา พบวาเมอออกก าลงกายตามโปรแกรมเปนเวลา 8 สปดาห สามารถเพมความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาได สอดคลองกบการศกษา ของ Esculier et al. (2017) ไดท าการศกษาผลของโปรแกรมการออกก าลงกาย เพอเพมความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนอสะโพก พบวา หลงการออกก าลงกาย 8 สปดาห คาความแขงแรงกลามเนอเหยยดเขาขณะหดตวแบบหดสน (Quadriceps Concentric Contraction) มคาทเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต แตไมไดมการวดคาความแขงแรงของกลามเนองอเขา (Hamstring Contraction) และกลามเนอเหยยดเขา กท าการวดแบบขณะหดตวแบบหดสนเพยงลกษณะเดยว ไมไดมการวดขณะกลามเนอหดตวแบบยดยาว (Quadriceps Eccentric Contraction) ซงเปนลกษณะการหดตวของกลามเนอเหยยดเขา ทมความสมพนธกนกบการท างานของเขา การศกษาครงนจงพบวาผลของการออกก าลงกายทบาน 8 สปดาห สามารถเพมความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาขณะหดตวแบบยดยาวออกไดและยงสามารถเพมคา Functional Qecc/Hcon ratio ใหเทากบความแขงแรงขางปกตได การศกษาผลการเปลยนแปลงระดบความเจบปวดขณะวงในนกวงสมครเลนเพศหญงทมอาการปวดเขาลกสะบา พบวา เมอออกก าลงกายตามโปรแกรม 8 สปดาห คาระดบความเจบปวดขณะวงมคาลดลง ซงสอดคลองกบการศกษา Esculier et al. (2017) ผลการศกษาพบวา ผลของการออกก าลงกายตามโปรแกรม 8 สปดาห มผลชวยลดระดบความรสกเจบปวด ในผปวยทมอาการปวดเขาลกสะบาได เชนเดยวกบการศกษาของ Khayambashi ในป 2014 ทพบวาการออกก าลงกายกลามเนอกลมสะโพกรวมกบการออกก าลงกายกลามเนอเหยยดเขา มผลชวยลดอาการปวดเขาในผปวยทมอาการปวดเขาลกสะบาได ซงไดผลดกวาการออกก าลงกายกลามเนอเหยยดเขาเพยงอยางเดยว ซงตามโปรแกรมการออกก าลงกาย สอดคลองกบการศกษาของผวจย โปรแกรมการออกก าลงกายทบานของนกวงสมครเลนทมอาการปวดเขาลกสะบา ในระยะเวลา 8 สปดาห จะเปนโปรแกรมการออกก าลงกายทใหผลเพอเพมความแขงแรงของทงกลามเนอแกนกลางล าตว กลามเนอสะโพกและกลามเนอเหยยดเขา ซงการศกษาของ Bolga et al. (2015) ทท าการศกษาผลการเปลยนแปลงของระดบความเจบปวด การท างานของขอเขา และคาความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขา กพบวาเมอสนสดโปรแกรมการออกก าลงกาย ในกลมทไดรบการออกก าลงกายแบบกลมกลามเนอแกนกลางล าตวรวมกบกลามเนอสะโพกและกลามเนอเหยยดเขา ใหผลลพธในการลดความเจบปวดและเพมความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาไดดกวาการออกก าลงกายในลกษณะมาตรฐานเดม คอการออกก าลงกายเฉพาะกลามเนอเหยยดเขาเพยงอยางเดยว แตการวดผลลพธคาความแขงแรงของกลามเนอ ใชการวดโดย Hand Held Dynamometer ซงเปนการวดทไมสามารถควบคมความเรวเชงมมไดและไมสามารถวดความแขงแรงของกลามเนอขณะหดตวแบบยดยาวได จงไมสามารถบงบอกถงความสมพนธตอลกษณะการท างานจรงของกลามเนอเขาได การศกษาครงนจงใหผลการเปลยนแปลงของความแขงแรงของกลามเนอขณะหดตวแบบยดยาวออกของกลามเนอเหยยดเขา ซงเปนการหดตวเสมอนการท างานจรงของกลามเนอเหยยดเขา และสอดคลองกบการศกษาของ Bolga et al. (2015) ทพบวาการออกก าลงกายกายกลามเนอแกนกลางล าตวรวมกบกลามเนอสะโพกและกลามเนอเหยยดเขา ชวยลดอาการปวดเขาลกสะบาได อยางไรกตาม ถงแมวาการออกก าลงกายตามโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน 8 สปดาห จะสงผลใหคา Functional Qecc/Hcon ratio เพมขนใกลเคยงคาปกต และยงลดระดบความรสกเจบปวดไดอกดวย แตการศกษาครงนศกษาในนกวงทวไปเพศหญงเพยงกลมเดยว แตอาการบาดเจบลกสะบาในนกวงทวไป ถอเปนอาการบาดเจบทพบไดบอยทงในเพศชายและเพศหญง การศกษาผลความแตกตางระหวางเพศชายและเพศหญงจะท าใหออกแบบโปรแกรมการออก

873

MMO12-11

ก าลงกายทมประสทธภาพไดมากยงขน เนองจากปจจยทสงผลใหเกดภาวะอาการปวดเขาลกสะบาในเพศหญงและเพศชายนน พบวาเพศหญงมอตราการเกดภาวะปวดเขาลกสะบาไดมากกวาเพศชาย เปนผลมากจากความไมแขงแรงของกลามเนอสะโพกและกลามเนอตนขา สวนในเพศชายมการศกษายงไมมากและขอสรปของ Crossley et al. (2016a) กพบวาการออกก าลงกายกลามเนอสะโพกเพยงอยางเดยว ไมพบความแตกตางกนเมอเปรยบเทยบกบการออกก าลงกายกลามเนอตนขาเพยงอยางเดยวในเพศชายทมอาการปวดเขาลกสะบา จากการศกษาครงนสามารถสรปไดวา การออกก าลงกายตามโปรแกรมการออกก าลงกายทบาน เปนระยะเวลา 8 สปดาหนน มผลท าใหคา Functional Qecc/Hcon ratio มคาเพมขน และชวยลดระดบความรสกเจบปวดไดเปนอยางด ซงคา Functional Qecc/Hcon ratio ทท าการวดความแขงแรงของกลามเนอเหยยดเขาและกลามเนองอเขาทความเรวเชงมมท 60๐/s น สามารถเปนคาทเปนตวชวดผลลพธของโปรแกรมการออกก าลงกายในนกวงทวไปทมอาการปวดเขาลกสะบาได และสามารถเปนคาทใชประเมนความไมสมดลของกลามเนอเขาสองขางได ทงยงเปนคาทประเมนความเสยงตอการบาดเจบได หากคาความสมดลมคานอย กจะมความเสยงตอการเกดอาการบาดเจบขอตอลกสะบาได ซงในนกวงทวไปเพศหญง ทมอาการปวดเขาลกสะบา เมอออกก าลงกายตามโปรแกรม เปนระยะเวลา 8 สปดาห Functional Qecc/Hcon ratio เพมขนและมความแขงแรงเทยบเทากบขางปกตได อกทงยงชวยลดระดบความเจบปวดขณะวงได สงผลใหเกดประสทธภาพการวงและสามารถพฒนาการวงใหดยงขน และอาจจะชวยลดอตราการเกดการบาดเจบทจะเกดขนในอนาคตได กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณ อาสาสมครนกวงทกทาน ทเสยสละเวลาและใหความรวมมอในการวจยครงนเปนอยางด ขอขอบพระคณอาจารยทปรกษา ผศ.ดร.นพ.ภาสกร วธนธาดา ทคอยใหค าปรกษา ขอเสนอแนะและตดตามความกาวหนาในการด าเนนการวจย ตลอดจนเจาหนาทหองปฏบตการ 304 ชน 3 ตกแพทยพฒน คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทคอยอ านวยความสะดวกในการเกบขอมล และขอขอบคณก าลงใจและการชวยเหลอจากคณพอ คณแม พๆและนองๆทงทท างานและคณะทคอยใหความชวยเหลอมาตลอด ผวจยรสกซาบซงในความกรณาและปรารถนาดของทกทานเปนอยางยง จงกรายขอบพระคณและขอบคณไวในโอกาสน เอกสารอางอง Aagaard P, Simonsen EB, Trolle M, et al. Isokinetic hamstring/quadriceps strength ratio: influence from joint angular velocity, gravity correction and contraction mode. Acta Physiol Scand. 1995; 154: 421-7. Bolgla LA, Malone TR, Umberger BR, Uhl TL. Hip strength and hip and knee kinematics during stair descent in females with and without patellofemoral pain syndrome. J Orthop Sports Phys Ther. 2008; 38(1): 12-16. Crossley KM, Stefanik JJ, Selfe J. 2016 Patellofemoral pain consensus statement from the 4th International Patellofemoral Pain Research Retreat, Manchester. Part 1: Terminology, definitions, clinical examination, natural history, patellofemoral osteoarthritis and patient-reported outcome measures. Sports Med. 2016a.

doi:10.1136/bjsports-2016-096384.

874

MMO12-12

Crossley KM, van Middelkoop M, Callaghan MJ. 2016 Patellofemoral pain consensus statement from the 4th International Patellofemoral Pain Research Retreat, Manchester. Part 2: recommended physical

interventions (exercise, taping, bracing, foot orthoses and combined interventions). Br J Sports Med. 2016b; 50: 844-852. Esculier J, Bouyer LJ, Dubois B, et al. Is combining gait retraining or an exercise programme with education better than education alone in treating runners with patellofemoral pain; A randomised clinical trial. Br J Sports Med. 2017. doi: 10.1136/bjsports-2016-096988. Jensen R, Hystad T, Baerheim A. Knee function and pain related to psychological variables in patients with long- term patellofemoral pain syndrome. J Orthop Sports Phys Ther. 2005; 35(9): 594-600. Kettunen JA, Harilainen A, Sandelin J, Schlenzka D, Hietaniemi K, Seitsalo S, Malmivaara A, Kujala UM. Knee arthroscopy and exercise versus exercise only for chronic patellofemoral pain syndrome: a randomized controlled trial. BMC Med. 2007; 13(5): 38-45. Levinger P, Gilleard W. Tibia and rearfoot motion and ground reaction forces in subjects with patellofemoral pain syndrome during walking. Gait Posture. 2007; 25(1): 2-8. Petersen W, Ellermann A, Gösele-Koppenburg A. Patellofemoral pain syndrome. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2014; 22: 22-64. Saikat Pal, Christine E Draper, Michael Fredericson, Garry E Gold, Scott L Delp, Gary S Beaupre, Thor F Besier. Patellar Maltracking Correlates With Vastus Medialis Activation Delay in Patellofemoral Pain Patients.

The American Journal of Sports Medicine. 2010; 39(3): 590-598. Tsuji T, Matsuyama Y, Goto M, Yimin Y, Sato K, Hasegawa Y,Ishiguro N. Knee-spine syndrome: correlation between sacral inclination and patellofemoral joint pain. J Orthop Sci. 2002; 7(5): 519-523. Werner S. Anterior knee pain: an update of physical therapy. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2014; 22(10):

2286-94. White LC, Dolphin P, Dixon J. Hamstring length in patellofemoral pain syndrome. Physiotherapy. 2009; 95(1):

24-28. Wu CC, Shih CH. The influence of iliotibial tract on patellar tracking. Orthopedics. 2004; 27(2): 199-203.

875