Ortaöğretimde Ortaöğretimde Çevre Eğitimi Çevre Eğitimi

Prof. Dr. Musa DoğanProf. Dr. Musa Doğan

O.D.T.ÜO.D.T.Ü

SUNAN: UZMAN BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ ALİ İHSAN KIRTAŞ

GİRİŞGİRİŞ

““Think globally act locallyThink globally act locally””

Rene Dubos, 1972Rene Dubos, 1972

1972 İnsan Çevresi (Stockholm)1972 İnsan Çevresi (Stockholm)

1977 Tiflis Deklerasyonu1977 Tiflis Deklerasyonu

1987 Ortak Geleceğimiz Raporu1987 Ortak Geleceğimiz Raporu

1992 Rio Zirvesi1992 Rio Zirvesi

Çevre Eğit imi Programının Çevre Eğit imi Programının VizyonuVizyonu

Bu programın vizyonu çevre okuryazarı ( l i teracy of environment) bireyler yetişt irmektir. Çevre okuryazarı bir birey;

Genelde bilimin, özelde çevrenin doğasını anlar ve özümser, Kendisini tanıyabilmesi ve çevresindeki olayları anlayabilmesi için çevre

eğitiminin gerekliliğini idrak eder, Çevreye ait anahtar kavramlar etrafında yapılanmış anlamlı bir bilişsel yapıya sahiptir, Geçmiş, bugün ve gelecekle ilgili olarak bilim-teknoloji toplum-çevre arasındaki etkileşimi analiz edebilir, Karşılaşacağı problemleri bilimsel yöntemi kullanarak çözme

eğilimindedir, Ruhen ve bedenen sağlıklı, yeteneklerinin farkında sosyal bir birey

olarak çeşitli iletişim becerilerine, tutum, değer ve anlayışlara sahiptir, Çevreye ilişkin çalışma alanlarında gerekli teknolojik ve psiko-motor

becerileri elde etmiştir.

Çevre Eğit imi Çevre Eğit imi Programının Genel AmaçlarıProgramının Genel Amaçları

Tüm bireylerin çevre okuryazarı olarak yetişmesini amaçlayan bu programın genel amaçları şunlardır;

Bilimin doğasını anlamak, Çevreye ilişkin çağın gerektirdiği bilgi, becerilere ve tutumlara sahip

olmak ve tüm bunları doğal dünyayı daha iyi anlamak için kullanmak, Sorumluluk taşıyan bilinçli bir birey olarak, bilimsel değerlerin birey,

toplum ve çevre açısından önemini fark etmek ve bu değerleri özümsemek,

Günlük hayatla ilgili konu ve sorunların çözümünde çevre bilgisini kullanmak,

Karşılaşılan problemlerin çözümünde bilimsel metodu kullanmak, Çevreye ilişkin meslekler için gerekli bilişsel ve duyuşsal temelleri

oluşturmak, Öncelikle ülkemizin sonra dünyamızın sahip olduğu biyolojik

zenginliklerin tanınmasına ve korunmasına yönelik bilinç kazandırmak,

Çevre eğitimi yoluyla; öğretmen rehberliğinde öğrenci merkezli etkinlikleri ön plana çıkaran; bireysel farklılıkları dikkate alan ama sosyal becerileri de göz ardı etmeyen; ürün kadar süreç odaklı bir değerlendirme anlayışını benimsemiş oluşturmacı (yapılandırmacı) öğretmen tipinin olgunlaşmasına olanak sağlamaktır.

ÇEVRE EĞİTİMİ VE ÇEVRE EĞİTİMİ VE ORTAÖĞRETİMORTAÖĞRETİM

Öğretmenlerin konuya ilişkin hazırlığıÖğretmenlerin konuya ilişkin hazırlığı Okul yönetiminin bakışıOkul yönetiminin bakışı Pedegojik YaklaşımPedegojik Yaklaşım Öğrenci boyutuÖğrenci boyutu a) a) Çevreye ilişkin bilgiÇevreye ilişkin bilgi b) b) TutumTutum c) c) DavranışDavranış d) d) Algılama farklılığıAlgılama farklılığı e) e) Öğrenme deneyimiÖğrenme deneyimi f) Yetişkinleri etkileme becerisif) Yetişkinleri etkileme becerisi

ÇEVRE EĞİTİMİ VE ÇEVRE EĞİTİMİ VE ORTAÖĞRETİMORTAÖĞRETİM

Öğretmenlerin konuya ilişkin hazırlığıÖğretmenlerin konuya ilişkin hazırlığı Okul yönetiminin bakışıOkul yönetiminin bakışı Pedegojik YaklaşımPedegojik Yaklaşım Öğrenci boyutuÖğrenci boyutu a) a) Çevreye ilişkin bilgiÇevreye ilişkin bilgi b) b) TutumTutum c) c) DavranışDavranış d) d) Algılama farklılığıAlgılama farklılığı e) e) Öğrenme deneyimiÖğrenme deneyimi f) Yetişkinleri etkileme becerisif) Yetişkinleri etkileme becerisi

ÇEVRE EĞİTİMİNİN GELİŞİM ÇEVRE EĞİTİMİNİN GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE’DE DURUMSÜRECİ VE TÜRKİYE’DE DURUM Doğa Koruma ÇalışmalarıDoğa Koruma Çalışmaları Çevre ProblemleriÇevre Problemleri 1982 Anayasası’nın 56.Maddesi1982 Anayasası’nın 56.Maddesi Türkiye’de Çevre EğitimiTürkiye’de Çevre Eğitimi (TÇV 1993) (TÇV 1993) Çevre ve İnsan (1992)Çevre ve İnsan (1992) IV.Çevre Şûrası(2000)IV.Çevre Şûrası(2000) Ulusal Çevre Eylem Planı(1997Ulusal Çevre Eylem Planı(1997):Bilgiye ):Bilgiye

Erişebilme;Araştırma ve Deneyler; Eğitim Erişebilme;Araştırma ve Deneyler; Eğitim proğramları; Üniversite Eğitimi; Personel Eğitimi; proğramları; Üniversite Eğitimi; Personel Eğitimi; Kamuoyunun Eğitilmesi; İşbirliğiKamuoyunun Eğitilmesi; İşbirliği

Çevre Eğitimi Konularının Çevre Eğitimi Konularının Biyoloji Proğramına Biyoloji Proğramına

Entegrasyonunun NedenleriEntegrasyonunun Nedenleri Çevre eğit imi alanındaki gelişimler Çevre eğit imi alanındaki gelişimler Eğit im bil imleri, bi l işsel psikoloji, ölçme ve Eğit im bil imleri, bi l işsel psikoloji, ölçme ve

değerlendirme alanındaki gelişmeler.değerlendirme alanındaki gelişmeler. Gelişmiş ülkelerdeki alandaki program geliştirme Gelişmiş ülkelerdeki alandaki program geliştirme

çalışmaları çalışmaları 2004 Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı 2004 Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı

değişikl iğideğişikl iği Ortaöğretimdeki biyoloji ve diger derslerdeki program Ortaöğretimdeki biyoloji ve diger derslerdeki program

geliştirme çalışmalarıgeliştirme çalışmaları Çevre ve İnsan dersinin kaldırı lmasıÇevre ve İnsan dersinin kaldırı lması

İhtiyaç Analizleriİhtiyaç Analizleri

İ l lerden gelen zümre raporları (Öğretmen, müfettiş, İ l lerden gelen zümre raporları (Öğretmen, müfettiş, yönetici görüşleri) yönetici görüşleri)

Çevre ve fen eğitimi alanında yapılan l isansüstü tezlerÇevre ve fen eğitimi alanında yapılan l isansüstü tezler Ulusal ve uluslar arası dergilerde ve kongrelerde Ulusal ve uluslar arası dergilerde ve kongrelerde

yayınlanan makaleleryayınlanan makaleler EARGED tarafından hazırlanan taslak programlarEARGED tarafından hazırlanan taslak programlar Sivil toplum örgütlerinin ulaşılabilen raporlarıSivi l toplum örgütlerinin ulaşılabilen raporları 2004 Fen ve Teknoloji Programının Yapısal Analizi2004 Fen ve Teknoloji Programının Yapısal Analizi

Biyoloj i Dersleri Öğretim Biyoloj i Dersleri Öğretim Programında Vurgulanan Programında Vurgulanan

Temel AnlayışlarTemel Anlayışlar•Çevre okuryazarlı l ığının gereklerini gözetme

•Oluşturmacı (yapılandırıcı) öğrenme yaklaşımı

•Alternatif ölçme ve değerlendirme yaklaşımları

•Öğrencilerin zihinsel ve f iziksel gelişim seviyelerini gözetme

•Sarmallık

•İ lgi l i diğer derslerin (f izik, kimya ve matematik) programları i le

paralel l ik ve bütünlük

Oluşturmacı Öğrenme Oluşturmacı Öğrenme YaklaşımıYaklaşımı

Oluşturmacı öğrenme yaklaşımı;Oluşturmacı öğrenme yaklaşımı;

bilginin bir bi lenden diğerine doğrudan aktarılamayacağını, bi lginin bir bi lenden diğerine doğrudan aktarılamayacağını, öğrenenlerin eski bilgi lerini kullanarak kendilerini çevreleyen öğrenenlerin eski bilgi lerini kullanarak kendilerini çevreleyen dünya hakkında bilgilerini ya da derste anlatılan konuyu dünya hakkında bilgilerini ya da derste anlatılan konuyu kendilerinin aktif olarak oluşturduğunu ifade eder.kendilerinin aktif olarak oluşturduğunu ifade eder.

Oluşturmacı Öğrenme Oluşturmacı Öğrenme Yaklaşımının Yaklaşımının

Temel PrensipleriTemel PrensipleriÖğrenciler öğrenme ortamına kendilerine özgü Öğrenciler öğrenme ortamına kendilerine özgü ön bilgi ve inançlarlaön bilgi ve inançlarla gelirler ve bu ön bilgi, tutum ve amaçlar öğrenmeyi etkiler.gelirler ve bu ön bilgi, tutum ve amaçlar öğrenmeyi etkiler.ÖğrenmeÖğrenme pasif bir süreç değil öğrencinin öğrenme sürecine katılımını pasif bir süreç değil öğrencinin öğrenme sürecine katılımını gerektiren gerektiren aktif , sürekli ve gelişimsel bir süreçtir.aktif , sürekli ve gelişimsel bir süreçtir. İnsanlar amaçları İnsanlar amaçları olan ve öğrenmelerini kontrol eden varlıklardır.olan ve öğrenmelerini kontrol eden varlıklardır.Bilgi ve anlayışlarBilgi ve anlayışlar her birey tarafından eşsiz bir şekildeher birey tarafından eşsiz bir şekilde hem hem kişisel hemkişisel hem de sosyal olarak yapılandırıl ır.de sosyal olarak yapılandırıl ır. Ancak ortak fiziksel Ancak ortak fiziksel deneyimler, dil ve de sosyal etkileşimler nedeniyle bireylerin yapılandırdığı deneyimler, dil ve de sosyal etkileşimler nedeniyle bireylerin yapılandırdığı anlam kalıplarında düzenlilikler vardır.anlam kalıplarında düzenlilikler vardır.Fen öğrenme basitçe mevcut kavramlara eklemeler yapılması veya Fen öğrenme basitçe mevcut kavramlara eklemeler yapılması veya mevcut kavramların genişletilmesi meselesi değildir, aynı zamanda mevcut kavramların genişletilmesi meselesi değildir, aynı zamanda mevcutmevcut kavramların radikal bir şekilde yeniden düzenlenmesini kavramların radikal bir şekilde yeniden düzenlenmesini gerektirebil ir.gerektirebil ir.İnsanlar dünyayı anlamlandırmaya çalışırlarken yapılandırdıkları İnsanlar dünyayı anlamlandırmaya çalışırlarken yapılandırdıkları yeni yeni bi lgileri değerlendirir ler ve yeni bilgileri özümleyebil ir, bi lgileri değerlendirir ler ve yeni bilgileri özümleyebil ir, düzenleyebil ir veyadüzenleyebil ir veya reddedebilir ler.reddedebilir ler.Öğretme ile öğrenme arasındaki ilişki her zaman doğrusal ve bire bir Öğretme ile öğrenme arasındaki ilişki her zaman doğrusal ve bire bir değildir. değildir. Bilgi ve beceriler öğretim uygulamaları i le öğretmenden Bilgi ve beceriler öğretim uygulamaları i le öğretmenden öğrenciyeöğrenciye bir paket olarak, olduğu gibi aktarılamaz.bir paket olarak, olduğu gibi aktarılamaz.

Öğretim Yöntem ve Öğretim Yöntem ve TeknikleriTeknikleri

Öğretmen merkezliÖğretmen merkezli (Düz anlatım, gösteri vb.)(Düz anlatım, gösteri vb.)

Öğrenci Öğrenci merkezl imerkezl i

(proje, drama, (proje, drama, vb.)vb.)

Çevre Eğit imi Programlarında Çevre Eğit imi Programlarında Ölçme ve DeğerlendirmeÖlçme ve DeğerlendirmeÖğrenmede bireysel farklılıkları dikkate alan, bireyin kendine özgülüğünü ön Öğrenmede bireysel farklılıkları dikkate alan, bireyin kendine özgülüğünü ön plana çıkararak herkesin halihazırda sahip olduğu bilgilerle yeni aldığı plana çıkararak herkesin halihazırda sahip olduğu bilgilerle yeni aldığı bilgileri kendine özgü biçimde yapılandırdığını öne süren, bu nedenle de bilgileri kendine özgü biçimde yapılandırdığını öne süren, bu nedenle de öğretim yöntem ve tekniklerinin mümkün olduğunca çeşitlendirilmesi öğretim yöntem ve tekniklerinin mümkün olduğunca çeşitlendirilmesi gerektiğini vurgulayan gerektiğini vurgulayan oluşturmacı anlayış,oluşturmacı anlayış, ölçme ve değerlendirmede ölçme ve değerlendirmede de öğrencilere bilgi, beceri ve tutumlarını sergileyebilecekleri de öğrencilere bilgi, beceri ve tutumlarını sergileyebilecekleri çoklu çoklu değerlendirme fırsatlarıdeğerlendirme fırsatları sunulması gerektiğini vurgular. sunulması gerektiğini vurgular.

Geleneksel Ölçme ve Geleneksel Ölçme ve DeğerlendirmeDeğerlendirme

Alternatif Ölçme veAlternatif Ölçme ve DeğerlendirmeDeğerlendirme

Ölçme ve DeğerlendirmeÖlçme ve Değerlendirme Geleneksel Geleneksel Ölçme ve Ölçme ve

DeğerlendirmeDeğerlendirmeTekniklerTeknikler iiAlternatif Alternatif Ölçme ve Ölçme ve

DeğerlendirmeDeğerlendirmeTeknikleTeknikle riri

Çoktan seçmeli testlerÇoktan seçmeli testler Performans değerlendirmePerformans değerlendirmeDoğru yanlış sorularıDoğru yanlış soruları Ürün seçki dosyası (portfolyo)Ürün seçki dosyası (portfolyo)Eşleştirme sorularıEşleştirme soruları Kavram haritalarıKavram haritalarıTamamlama sorularıTamamlama soruları Yapılandırılmış gridYapılandırılmış gridYazılı yoklamalarYazılı yoklamalar Tanılayıcı dallanmış ağaç Tanılayıcı dallanmış ağaç

Kelime ilişkilendirmeKelime ilişkilendirmeProjeProjePosterPosterGrup ve/veya akran değerlendirmesiGrup ve/veya akran değerlendirmesiÖz değerlendirmeÖz değerlendirme

Öğretim Programının YapısıÖğretim Programının Yapısı

Öğrenme Alanları

•Organizma ve Metabolizma

•Biyoloj ik Çeşitlilik, Genetik ve Evrim

•İnsan ve Çevre

Beceri, Anlayış, Tutum ve Değerler

•Bilim-Teknoloji-Toplum-Çevre

•Bil imsel Süreç Beceri leri

•İ let işim Beceri leri, Tutumlar ve Değerler

SarmallıkSarmallık

Öğretim programında Öğretim programında sarmal yaklaşımsarmal yaklaşım benimsenmiştir. Dolayısıyla benimsenmiştir. Dolayısıyla konular bir sınıfın belirli bir döneminde ve bir defa işlenmek yerine her konular bir sınıfın belirli bir döneminde ve bir defa işlenmek yerine her defasında bir önceki ile ilişkili biçimde bütün sınıflara dağıtılmıştır. defasında bir önceki ile ilişkili biçimde bütün sınıflara dağıtılmıştır.

Öğrenme Alanı: İnsan ve ÇevreÖğrenme Alanı: İnsan ve Çevre99 1010 1111 1212

•İnsan-Çevre İnsan-Çevre İlişkisiİlişkisi•Güncel Çevre Güncel Çevre Sorunları ve Sorunları ve Çözüm ÖnerileriÇözüm Önerileri

Ekosistem Ekosistem EkolojisiEkolojisi ve ve Enerji Akışı Enerji Akışı (Madde (Madde Döngüleri, Besin Döngüleri, Besin Zinciri ve Ağları, Zinciri ve Ağları, Besin Piramidi)Besin Piramidi)

•Komünite Komünite EkolojisiEkolojisi•Populasyon Populasyon ekolojisiekolojisi

•Çevrenin Çevrenin RehabilitasyonuRehabilitasyonu•ÇevreÇevre Sorunlarının Sorunlarının Etik, Politik,Etik, Politik, Ekonomik Çevresel Ekonomik Çevresel Açıdan Ele AlınmasıAçıdan Ele Alınması•Sürdürülebilir Sürdürülebilir KalkınmaKalkınma

A. İ letişim beceri ler i, tutum ve değerler (26 Kazanım)(üştbilişsel farkındalık, empati, azim, açık fikirlilik, dürüstlük, gerçeği bulma

arzusu, girişimcilik, kişisel ve toplumsal sorumluluk bilinci, en iyiye ulaşma, eleştirel bakış ve alçak gönüllülük gibi üst düzey davranışlar)

İTD 2. Öğrenmeyi öğrenir ve öğrendiğinin farkında olur İTD 11. Açık ve anlaşılır bir dil kullanarak konuşur.İTD 12. Açık ve anlaşılır bir dil kullanarak yazar.İTD 14. Kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve

düşüncelerini doğru olarak anlar.İTD 21. Grup ve sınıf tartışmalarında diğerlerinin eleştirilerini ve önerilerini

dinler ve tüm bunları objektif (yansız) biçimde değerlendirir.İTD 22. Soru sorma becerilerini geliştirme hususunda istekli davranarak

bunun için neler yapabileceğini sürekli biçimde sorgular.

BECERİ, TUTUM, DEĞER VE BECERİ, TUTUM, DEĞER VE ANLAYIŞLARANLAYIŞLAR

BECERİ, TUTUM, DEĞER VE BECERİ, TUTUM, DEĞER VE ANLAYIŞLARANLAYIŞLAR

B. Bil imsel Araştırma ve Süreç Beceri leri (32 Kazanım)(Gözlem, sınıflandırma, tahmin, çıkarım yapma, hipotez kurma, değişkenleri

belirleme, ölçme, deney yapma, veri toplama, sonuç çıkarma, genelleme vb. araştırma ve süreç becerileri)

BAS 1. Varlıkları duyu organlarını ve/veya uygun araç ve gereçleri kullanarak gözlemler.

BAS 3. Verileri sınıflandırır, düzenler ve karşılaştırır.BAS 6. Güvenilir, kesin verilere dayalı tahminlerde bulunur.BAS 10. Verilen probleme bir veya daha fazla çözüm önerileri getirir.BAS 15. Etkinlik (veya deneyi) uygun biçimde planlar ve yapar.BAS 17. Yanlılık gösteren (objektiflikten uzak) bilgi ve görüşleri ayırt eder.BAS 19. Uygun araç ve gereçleri kullanarak doğru ölçümler yapar.BAS 31. Araştırma sonuçlarını, bilimsel kavramları ve süreçleri çizim, yazma

ve/veya sözel iletişim yoluyla özetleme kabiliyetini gösterir.

C. Bilim-Teknoloji-Toplum-Çevre (45 Kazanım)BTTÇ 1. Bireysel ve toplumsal ihtiyaçların karşılanmasında bilimin rolünü

anlar ve eleştirirBTTÇ 2. Bilimin sınanabilir, sorgulanabilir, yanlışlanabilir ve delillere

dayandırılabilir bir yapısı olduğunu anlar. BTTÇ 7. Biyolojinin yaşamın anlaşılmasına sağladığı katkıların farkına varır.

BTTÇ 8. Sosyo-ekonomik ve kültürel bağlamın biyolojinin gelişimini etkilediği gerçeğini anlar.

BTTÇ 28. Bilimdeki gelişmelerin; teknolojinin gelişmesine, teknolojide yeni icatlara ve uygulamalara yol açtığına örnekler verir.

BTTÇ 32. Yerel, ulusal ve küresel çevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yollarını ve sonuçlarını tartışır.

BTTÇ 33. Çevreyi, yaban hayatını ve doğal kaynakları koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.

BTTÇ 37. Bilim ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki gelişmelerle önlem almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini veya giderilebileceğini anlar.

BECERİ, TUTUM, DEĞER VE BECERİ, TUTUM, DEĞER VE ANLAYIŞLARANLAYIŞLAR

SONUÇ VE DEĞERLENDİRMESONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Etkin çevre eğitimi için proğramların ve Etkin çevre eğitimi için proğramların ve mevcut koşulların iyileştirilmesi.mevcut koşulların iyileştirilmesi.

Aktif öğrenmenin benimsenmesi.Aktif öğrenmenin benimsenmesi. Proğramlara katılımın sağlanması.Proğramlara katılımın sağlanması. Öğretmen eğitiminin iyileştirilmesi.Öğretmen eğitiminin iyileştirilmesi. Etkin çevre eğitimi için yeni yaklaşımların Etkin çevre eğitimi için yeni yaklaşımların

benimsenmesi.benimsenmesi. Sürdürülebilir kalkınma eğitiminin verilmesi.Sürdürülebilir kalkınma eğitiminin verilmesi.