Çevirmen: nasuh uslu - liberte.com.tr · ÖnsÖz 11 bu baskidakİ yenİlİkler 12 teŞekkÜr 17...

Çevirmen: Nasuh Uslu

ISBN 13: 978-975-250-045-7Adres Yayınları® / 441. Baskı: Aralık 2015

© 2015, Adres Yayınları®

© 2011, 2008, 2005 Pearson Education, Inc.

Yayın Editörü: Hasan Yücel BaşdemirSayfa Düzeni: Liberte YayınlarıKapak Tasarımı: Muhsin Doğan

Baskı: Tarcan MatbaasıAdres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Ankara

Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 Sertifika No: 25744

Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Pearson Education, Inc. tarafından, Introduction to International Political Economy ismiyle yayınlanmıştır. Türkçe çeviri

ve baskısı eserin 5. edisyonu üzerinden Pearson’ın izniyle yapılmıştır.

First published in English by Pearson Education, Inc. under the title Introduction to International Political Economy. This edition has been translated and

published under licence from Pearson Education, based on 5th edition.

liberteyayıngrubuGMK Bulvarı No: 108/16 06570 Maltepe - Ankara

Tel: (312) 231 60 69 / Faks: (312) 230 80 03E-mail: [email protected] / Web: www.liberte.com.tr

Adres Yayınları® Liberte Yayın Grubu’nun tescilli bir markasıdır.

Balaam, David N. / Dillman, BradfordUluslararası Ekonomi Politiğe Giriş

Introduction to International Political Economy (5th ed.)

ÖNSÖZ 11

1. BÖLÜM ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK NEDİR? 25

2. BÖLÜM BIRAKINIZ-YAPSINLAR: İKTİSADÎ-LİBERALİZMİN PERSPEKTİFİ 57

3. BÖLÜM REFAH VE GÜÇ: MERKANTİLİST YAKLAŞIM 91

4. BÖLÜM EKONOMİK GEREKİRCİLİK VE SÖMÜRÜ: YAPISALCI PERSPEKTİF 123

5. BÖLÜM ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞE ALTERNATİF YAKLAŞIMLAR 153

6. BÖLÜM ÜRETİM VE TİCARET YAPISI 185

7. BÖLÜM ULUSLARARASI PARA VE FİNANS YAPISI 217

8. BÖLÜM ULUSARARASI BORÇ VE FİNANS KRİZLERİ 251

9. BÖLÜM KÜRESEL GÜVENLİK YAPISI 285

10. BÖLÜM BİLGİ VE TEKNOLOJİ YAPISI1 317

11. BÖLÜM KALKINMA BİLMECESİ: SINIRLAMALAR ARASINDA TERCİHLER 355

12. BÖLÜM BÖLGESELCİLİK: DAHA MÜKEMMEL BİR (AVRUPA) BİRLİĞ(İN)E DOĞRU 393

13. BÖLÜM YERİNİ ALMA: YÜKSELEN GÜÇLER 427

14. BÖLÜM ORTA DOĞU: KALKINMA VE DEMOKRASİ ARAYIŞI 463

15. BÖLÜM İLLEGAL KÜRESEL EKONOMİ: KÜRESELLEŞMENİN KARANLIK YÖNÜ 503

16. BÖLÜM GÖÇ VE TURİZM: HAREKET HALİNDEKİ İNSANLAR1 533

17. BÖLÜM ULUS-ÖTESİ ŞİRKETLER: YABANCI YATIRIMIN YÖNETİŞİMİ 569

18. BÖLÜM GIDA VE AÇLIK: PİYASA BAŞARISIZLIKLARI VE ADALETSİZLİK 605

19. BÖLÜM PETROL VE ENERJİ: BAĞIMLILIK VE KAYNAK LANETLERİ 639

20. BÖLÜM ÇEVRE: KÜRESEL FELAKETTEN KAÇINMA 663

SÖZLÜK 693

KISALTMALAR 733

DİZİN 735

ÖZET İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 11

BU BASKIDAKİ YENİLİKLER 12

TEŞEKKÜR 17

YAZARLAR HAKKINDA BİLGİ 19

1. BÖLÜM 25ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK NEDİR? 25ŞEHRİN KIYISINDAKİ KARANLIK 26

PİYASANIN SİHRİ? – YA DA – PUF, SİZ GİDİCİSİNİZ! 29

Yukarı Çıkan Her Şey Düşmek Zorunda! 30

UEP’İN NE’Sİ, NİÇİN’İ VE NASIL’I 31

Uluslararası Ekonomi Politik (UEP) Nedir? 32

UEP’in Nasıl Çalışılacağı: Yaklaşımların ve

Metodolojilerin Karşılaştırılması 34

UEP’in Faydaları 35

Dört Analiz Düzeyi 39

Susan Strange’in Dört UEP Yapısı 40

Dört UEP yapısı aşağıdakilerdir: 41

PARÇALARI BİR ARAYA GETİRME: KÜRESELLEŞME,

FİNANS KRİZİ VE DEVLET-PİYASA-TOPLUM İLİŞKİLERİ 43

KİTABIN TEMEL KONULARININ TANITIMI 47

SONUÇ: UÇURUMUN KENARINDA DURUŞ 52

TEMEL TERİMLER 54

TARTIŞMA SORULARI 55

ÖNERİLEN OKUMALAR 55

NOTLAR 56

2. BÖLÜM 57BIRAKINIZ-YAPSINLAR: İKTİSADÎ-LİBERALİZMİN PERSPEKTİFİ 57

EKONOMİK LİBERAL YAKLAŞIMIN KÖKENLERİ 58

Kapitalizmin İlkeleri 60

Çıkarcı ve Ahlakçı Smith 62

LİBERAL FİKİRLERİN VE POLİTİKALARIN DÖNÜŞÜMÜ 64

JOHN STUART MILL VE LiBERAL YAKLAŞIMIN EVRİMİ 67

JOHN MAYNARD KEYNES VE BÜYÜK BUNALIM 69

Keynesçi Uzlaşı: Devletin Çıkarlarıyla Uluslararası Çıkarların

Uyumlaştırılması 71

KLASİK LİBERALİZMİN YENİDEN DOĞUŞU 73

REAGAN, THATCHER VE NEO-LİBERALLER 74

1990’LAR VE 2000’LER: NEO-LİBERALİZM VE

KÜRESELLEŞME SALDIRI ALTINDA 75

Finans Krizi: Kalbe Saplanmış Bir Bıçak Ya Da Sadece Bir Çizik? 78

Modası Geçmiş Ekonomik Teori Ya Da İdeoloji 79

Şimdi Hepimiz Keynesçiyiz (Tekrar mı? En Azından Bir Süre Mi?) 81

SONUÇ 86

Günümüzde Ekonomik Liberalizm 86

TEMEL TERİMLER 87



NOTLAR 88

3. BÖLÜM 91REFAH VE GÜÇ: MERKANTİLİST YAKLAŞIM 91TARİH VE FELSEFE OLARAK MERKANTİLİZM 93

Merkantilizme Karşı Ekonomik Liberal Meydan Okuma 96

Aynı Sırada Atlantik’in Diğer Tarafı:

Amerikan Tarihinde Gözden Kaçan Korumacılık 97

Keynes, Büyük Bunalım ve II. Dünya Savaşı Sonrası Düzen 100

NEO-MERKANTİLİZMİN GÜÇLENMESİ 101

Neo-Merkantilizm ve Küreselleşme Seferberliği 104

Neo-Merkantilizm ve Finans Krizi 107

AZ GELİŞMİŞ ÜLKELERİN NEO-MERKANTİLİST POLİTİKALARI 108

GÜNÜMÜZDE NEO-MERKANTİLİST POLİTİKALAR 110

Endüstriyel ve Altyapısal Politikalar 111

Stratejik Kaynak Politikaları 113

SONUÇ 117

TEMEL TERİMLER 119



NOTLAR 120

4. BÖLÜM 123EKONOMİK GEREKİRCİLİK VE SÖMÜRÜ: YAPISALCI PERSPEKTİF 123

FEODALİZM, KAPİTALİZM, SOSYALİZM –

MARKS’IN TARİH TEORİSİ 125

MARKS’IN YAPISALCILIĞA BAZI SPESİFİK KATKILARI 128

Sınıfın Tanımı 129

Sınıf Çatışması ve İşçilerin Sömürülmesi 130

Kapitalistlerin Devlet Üzerindeki Kontrolü 132

İdeolojik Manipülasyon 134

LENİN VE ULUSLARARASI KAPİTALİZM 137

EMPERYALİZM VE KÜRESEL DÜNYA DÜZENLERİ 139

İÇİNDEKİLER

Bağımlılık Teorisi 139

Modern Dünya Sistemi Teorisi 140

Neo-Emperyalizm, Neo-Sömürgecilik ve İmparatorluk

Kurmanın Geri Dönüşü 142

2007 FİNANS KRİZİNİN YAPISALCI PERSPEKTİFTEN ANALİZİ 145

SONUÇ 148

Genel Olarak Yapısalcılık 148

TEMEL TERİMLER 150



NOTLAR 151

5. BÖLÜM 153ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞE ALTERNATİF YAKLAŞIMLAR 153İNŞACI YAKLAŞIM 155

Çatışma ve İşbirliği ile İlgili Görüşleri 155

Yeni Normlar Yayan ve Devletleri “Sosyalleştiren” Aktörler 158

Analiz Araçları ve Kavramları 162

FEMİNİZMİN UEP’E KATKISI 169

Kadınlar Önemlidir; Cinsiyet Önemlidir 169

Liberal Feministler 171

Merkantilist Görüşlere Yönelik Feminist Eleştiriler 173

Yapısalcı Feminizm 175

SONUÇ 177

TEMEL TERİMLER 178



NOTLAR 179

6. BÖLÜM 185ÜRETİM VE TİCARET YAPISI 185KÜRESEL ÜRETİM 187

ULUSLARARASI TİCARET 189

ULUSLARARASI TİCARETE YÖNELİK ÜÇ PERSPEKTİF 190

Ekonomik Liberaller 190

Merkantilistler 191

Yapısalcılar 193

GATT VE II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI LİBERAL TİCARET YAPISI 195

Merkantilizm Tekrar Diriliyor 197

Uruguay Turu 198

DTÖ 200

Doha “Kalkınma Turu” 201

BÖLGESEL TİCARET BLOKLARI 203

Kuzey-Güney Ticaret Meseleleri 205

Ticaret ve Küreselleşmenin Yapısalcı ve

Neo-merkantilist Versiyonları 206

Ekonomik Liberaller ve NGO’ların Küreselleşme Eleştirisi 209

DIŞ POLİTİKA ARACI OLARAK TİCARET 210

SONUÇ 211

Uluslararası Üretim ve Ticaret Yapısı Uykuda 211

TEMEL TERİMLER 213



NOTLAR 214

7. BÖLÜM 217ULUSLARARASI PARA VE FİNANS YAPISI 217

PARA DEĞİŞİMİNE GİRİŞ 219

ÜÇ DÖVİZ KURU SİSTEMİ 225

Klasik Altın Standardı: I. Aşama 225

Bretton Woods Sistemi: Nitelikli Altın Standardı ve Sabit Döviz Kuru:

Aşama II 226

IMF VE ÖDEMELER DENGESİ 230

Uzlaşı Gevşiyor 233

Dalgalı ya da Esnek Döviz Kuru Sistemi: III. Aşama ve Değişen Ekonomik

Yapı 236

Hararetli Doksanlar: Küreselleşme ve Zayıflayan Dolar 238

KÜRESEL FİNANS KRİZİ: AMERİKAN DOLARI SALLANIYOR 239

Dolar Zirvesi mi? 243

Dolar Değilse O Zaman Ne? 244

YAPISAL YÖNETİM VE ALTERNATİF REZERV PARALAR 245

SONUÇ 246

TEMEL TERİMLER 248



NOTLAR 249

8. BÖLÜM 251ULUSARARASI BORÇ VE FİNANS KRİZLERİ 2511980’LERİN BORÇ KRİZİ 252

Borç Krizleri ve IMF’nin Yeni Rolü 255

Ödemeler Dengesi Finans Krizi 257

ASYA FİNANS KRİZİ 258

2007’NİN KÜRESEL FİNANS KRİZİ 261

Amerikan Finans Krizinin Öncesi 261

Balon Patlıyor 265

Şu Anda Hepimiz Keynesçiyiz 268

Uluslararası Ekonomi Politiğe Giriş: David N. Balaam - Bradford Dillman

Bulaşıcı Hastalık Yayılıyor 269

Kasırgadan Çıkış 270

UZUN VADELİ BORÇLAR VE HIPC’LER 272

KRİZ, TERCİH VE DEĞİŞİM 275

Düzeltmeler ve Yaklaşımlar 276

Küresel Bolluk 276

Ulusal Ekonominin Düzenlenmesi 277

Modası Geçmiş Ekonomik Teori ve İdeoloji 278

Kötü Davranış Sergileyen Erkekler (Kadınlar) 279

SONUÇ 281

TEMEL TERİMLER 283



NOTLAR 284

9. BÖLÜM 285KÜRESEL GÜVENLİK YAPISI 285AKTÖRLER, ÇIKARLAR VE ROLLER 287

EN ÜSTTEKİ YA DA YÜKSELİŞTEKİ DEVLETLER 288

Bush ve Irak Savaşı 289

Bush Yönetiminin Güvenlik Politikalarına Yönelik Eleştiriler 294

Küreselleşme, Finansal Kriz ve Küresel Güvenlik 295

Obama Yönetimi ve Çok Taraflılık 296

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER 300

Birleşmiş Milletler 300

NATO’nun Barışı Koruma Misyonu 303

BM’nin Barışı Koruma Misyonu 304

İnsan Hakları ve UCM 308

ÇÖZÜLEN FAKİR VE BAŞARISIZ DEVLETLER 309

SONUÇ 312

Yol Kavşağında 312

TEMEL TERİMLER 313



NOTLAR 314

10. BÖLÜM 317BİLGİ VE TEKNOLOJİ YAPISI1 317

ULUSLARARASI BİLGİ YAPISI: AKTÖRLER VE KURALLAR 320

YENİLİĞİN VE TEKNOLOJİK GELİŞMENİN UEP’İ 322

Gelişmiş Ülkelerde Hükümetlerin Yenileştirme Politikaları 323

Bilgi ve Teknoloji Açığını Kapatma 326

Eğitim ve Kalifiye İşçi Konusundaki Mücadeleler 329

ENTELEKTÜEL MÜLKİYET HAKLARININ UEP’İ 331

Gelişmiş Ülkelerde Entelektüel Mülkiyet Hakları Politikası 334

Entelektüel Mülkiyet Hakları Konusunda Kuzey-Güney Çatışmaları 339

Patentli İlaçlarla İlgili Tartışmalar 341

Geleneksel Bilgiyle İlgili Mücadeleler 343

Entelektüel Mülkiyet Haklarıyla İlgili Bakış Açıları 344

Entelektüel Mülkiyet Haklarıyla İlgili Alternatif Perspektifler 346

SONUÇ 348

TEMEL TERİMLER 349



NOTLAR 350

11. BÖLÜM 355KALKINMA BİLMECESİ: SINIRLAMALAR ARASINDA TERCİHLER 355

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER HANGİLERİDİR? 356

Bağımsızlık ve Azgelişmişlik 358

Kalkınma Mümkün mü? 360

UNCTAD ve Yeni Uluslararası Ekonomik Düzen (NIEO):

Az Gelişmiş Ülkelerin Sistemi Değiştirmek Üzere Örgütlenmeleri 363

Zincirlerinden Kurtulmuş Piyasa 364

KALKINMA NASIL SAĞLANIR? DÖRT UEP

KALKINMA STRATEJİSİ 365

Ekonomik Liberal Perspektif 365

Yapısalcı Perspektif 370

Merkantilist Perspektif 373

Kendi Kendine Dayanma 376

DOĞU ASYA MUCİZESİNİN VE FİNANS KRİZİNİN

ÖĞRETTİĞİ DERSLER 378

KALKINMA VE KÜRESELLEŞME 380

Küresel Rekabet ve Karşılıklı Bağımlılık 380

Ticaret ve Finans Politikaları 381

Kayıt Dışı Ekonomi ve Sermaye Gizemi 382

Mikro Krediler Makro Kredilere Karşı 383

Yeni Milenyumda Kalkınma 385

SONUÇ 388

TEMEL TERİMLER 389



NOTLAR 390

12. BÖLÜM 393BÖLGESELCİLİK: DAHA MÜKEMMEL BİR (AVRUPA) BİRLİĞ(İN)E DOĞRU1 393

BÖLGESELCİK EKONOMİSİ VE SİYASETİ 395

Ekonomik Bütünleşme 395

Ekonomik Bütünleşmenin Etkileri 398

Siyasî Bölgeselcilik 399

AVRUPA VE BÖLGESELCİLİK AYNASI 400

Avrupa Bölgeselciliğinin İlk Adımları: Kömür-Çelik ve Topluluk 402

BİSİKLET TEORİSİ: DAHA BÜYÜK, DAHA DERİN VE DAHA SIKI 407

SİYASÎ KURUMLARIN GELİŞİMİ 413

Ekonomik ve Parasal Birlik 415

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÜÇ SORUNU 417

Finansal ve Ekonomik Kriz Sorunu 417

Demokratik Açık ve “Nihai Amaç” Sorunu 419

Dünya Politikasıyla İlgili Sorunlar 420

SONUÇ 422

UEP Perspektifinde Avrupa Bölgeselciliği 422

TEMEL TERİMLER 423



NOTLAR 425

13. BÖLÜM 427YERİNİ ALMA: YÜKSELEN GÜÇLER 427

ESKİ SOSYALİST ÜLKELERDEKİ GEÇİŞLER 430

YENİ SİYASÎ VE EKONOMİK MANZARALAR 432

HİNDİSTAN: DİĞER ASYA KAPLANI 438

1947’deki Bağımsızlık: Sınırlandırılmış Özerklik 439

Karma Ekonominin Esasları ve Yeşil Devrim 440

Hindistan’ı Yerine Yerleştirme: Son Dönemdeki

Büyüme ile Geçmişteki Büyüme Karşı Karşıya 441

Reform Sonrası Performans 442

Büyümenin Engelleyicileri: Çalışma Yasaları, Altyapı ve Eğitim 443

Geleceğe Bakış: Kriz ve Ötesi 445

GEÇİŞ HALİNDEKİ ÇİN: PARADOKSLARIN ANALİZİ 446

Çin’in Yükselişinin Kökenleri: Piyasa Sosyalizmine Geçiş 446

1. Paradoks: Küresel Karşılıklı Bağımlılık

Çerçevesinde İşleyen Merkantilizm 449

2. Paradoks: Bir Sosyal Kontrol Metodu Olarak

Liberal Ekonomik Refah 452

3. Paradoks: Tüketici Kültürünü Yapısalcı

Söylem İle Güçlendirme 453

SONUÇ 455

455

TEMEL TERİMLER 459



NOTLAR 461

14. BÖLÜM 463ORTA DOĞU: KALKINMA VE DEMOKRASİ ARAYIŞI 463ORTA DOĞU’YA GENEL BİR BAKIŞ 465

ORTA DOĞU’NUN TARİHSEL MİRASI 469

Osmanlı Mirası 469

Yirminci Yüzyıl Sömürgeciliği ve Sonrası 470

Soğuk Savaş’tan Günümüze Orta Doğu 471

ÇATIŞMANIN VE İŞBİRLİĞİNİN KÖKENLERİ 473

Dış Dünyayı Suçlama 473

“Saldırgan” Bölge Liderlerini Suçlama 475

Baskı Faktörü 476

İslamcıları Suçlama 477

Orta Doğu’da Direniş, İstikrarsızlık ve KİS’le İlgili Yanlış Anlamalar 478

Devletler Arası Düzeyde İşbirliği 480

İnsanî Düzeyde İşbirliği 481

KÜRESEL EKONOMİYLE YÜZLEŞME: BÜTÜNLEŞME YA DA

MARJİNALLEŞME 483

Petrol, Endüstri ve Büyüme 483

Avrupa ve ABD’yle Ticaret ve Yatırım 486

Körfez İşbirliği Konseyi Ülkelerinde Küreselleşme 488

Arkada Kalma Tezi 489

Tarihsel Mirasın Engelleyiciliği 489

Serbest Ticaretle İlgili Sınırlar 490

Toplumla İlgili Problemler 491

Umutsuz Durumlar 492

DEMOKRASİ SORUNU 493

Temsili Yönetimin Yaygınlaşmasının Önündeki

Potansiyel Engeller 493

SONUÇ 496

TEMEL TERİMLER 496



NOTLAR 497

15. BÖLÜM 503İLLEGAL KÜRESEL EKONOMİ: KÜRESELLEŞMENİN KARANLIK YÖNÜ 503TARİHSEL PERSPEKTİFTE İLLEGAL EKONOMİ 506

ÇIKARLAR VE AKTÖRLER 507

İLLEGAL EKONOMİYİ ANALİZ ETME: TEMEL BULGULAR 509

Altı Derece Uzak 509

Arz Tarafı Politikalarının Öngörülmemiş Sonuçları 513

Küreselleşme: İki Ucu Keskin Bıçak 514

Devletler Arasında Eşgüdüm Sağlanmasıyla İlgili Problem 515

Savaş ve Doğal Kaynaklar 518


Yolsuzluk Kalkınmayı Engelliyor 518

İLLEGAL KÜRESEL EKONOMİYLE İLGİLİ ÖRNEK

OLAY ÇALIŞMALARI 519

Kaçakçılık 519

Uyuşturucu Ticareti 522

İnsan Kaçakçılığı 524

SONUÇ 528

TEMEL TERİMLER 529



NOTLAR 531

16. BÖLÜM 533GÖÇ VE TURİZM: HAREKET HALİNDEKİ İNSANLAR1 533

KÜRESEL HIZLI YOL ÜZERİNDE:

GÖÇÜN ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİ 534

Kalkınmaya Doğru Göç Etme 538

Vatandaşlık ve Ait Olma Politikası 541

Ulus-Ötesi İnsan Akışlarının UEP’i 547

HAREKETLİ HALE GELME: ULUSLARARASI TURİZMİN EKONOMİ

POLİTİĞİ 549

Ekonomik Büyümenin Motoru ya da Sömürü Aracı? 550

Devlet Yönetimi ve Turizmin Teşvik Edilmesi 554

Seyahat ve Turizmin Sosyal ve Kültürel Boyutları 559

SONUÇ 563

TEMEL TERİMLER 564



Göç 565

Turizm 565

NOTLAR 565

17. BÖLÜM 569ULUS-ÖTESİ ŞİRKETLER: YABANCI YATIRIMIN YÖNETİŞİMİ 569

ULUS-ÖTESİ ŞİRKETLER NEDİR? 571

PERSPEKTİFTEN TNC’ler 572

TNC’ler Ne Kadar Büyüktür? 573

Son Dönemde TNC’lerin Yükselişi 574

Ulus-Ötesi Şirket Faaliyet Türleri 576

TNC’lerin Nerede Yatırım Yapacağını Ne Belirlemektedir? 577

Ürün Döngüsü Teorisi 578

Mülk Edinme Teorisi 579

TNC’ler ve Az Gelişmişlik 580

Siyaset ve Koruyucu Engeller 580

Parasal İstikrarsızlık 581

Yere Özgü Avantajlar 582

Rekabet 583

ULUS-ÖTESİ ŞİRKETLER (TNC’ler) NE KADAR GÜÇLÜDÜR? 584

ULUS-ÖTESİ ŞİRKETLERE YÖNELİK DEĞİŞEN TEPKİLER 585

TNC’ler ve Kapitalist Emperyalizm 585

Amerikan Hâkimiyetinin Aracı Olarak TNC’ler 586

Devlet Düzeyi Aktörleri Olarak TNC’ler 587

KÜRESEL BİR DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM REJİMİ? 592

SONUÇ 597

Günümüzde TNC’ler 597

TEMEL TERİMLER 602



NOTLAR 603

18. BÖLÜM 605GIDA VE AÇLIK: PİYASA BAŞARISIZLIKLARI VE ADALETSİZLİK 605GIDA VE AÇLIĞIN ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİ 607

KÜRESEL GIDA VE AÇLIK MESELELERİNİN KISA TARİHİ 609

Dünya Gıda Krizi ve Paradigma Değişikliği 611

Bolluk İçerisinde Açlık 612

2008 KÜRESEL GIDA KRİZİNİN

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİ 613

Değeri Düşük Amerikan Doları 614

Doğal Sınırlar, Nüfus Artışı ve Malthus’un Kâbusunun Dönüşü 615

Spekülasyonların Rolü 616

Biyoyakıtlar 617

Ekonomik Liberallerin Karma Görüşleri 618

Merkantilistlerin Yolu Ekonomik Liberallerinkilerle Kesişiyor 619

Yapısalcılar 620

Az Gelişmiş Ülkelerin Endüstriyel-

Tarımsal Kalkınma Modeline Aşırı Güvenmeleri 621

Tutucu Ekonomik Liberaller (OEL):

Üretim Etkinliği ve Serbest Piyasalar 622

Aykırı Müdahaleci Liberaller (HIL) Gıda ve

Açlık Gündemini Değiştiriyor 623

Yapısalcılar 626

Merkantilistler 630

Savaş, Hastalık, Yolsuzluk ve Hükümetlerin Kötü Yönetimi 631

SONUÇ 633

TEMEL TERİMLER 634



NOTLAR 635

19. BÖLÜM 639PETROL VE ENERJİ: BAĞIMLILIK VE KAYNAK LANETLERİ 639

OPEC VE PETROLÜN ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİ 641

1970’LERDEKİ VE 1980’LERİN BAŞINDAKİ PETROL KRİZLERİ 642

1980’LERDE VE 1991 KÖRFEZ SAVAŞI’NDA PETROL VE OPEC 644

1990’LAR VE SONRASI 646

Petrol ve Irak’ı Özgürleştirme Harekatı 647

Çifte Darbe: Değişken Petrol Piyasaları ve Fiyatları 649

OPEC: DÜŞÜŞTEKİ BİR KARTEL Mİ? 652

PETROLÜN VE ENERJİNİN DEĞİŞEN BAĞLAMI 655

SONUÇ 659

TEMEL TERİMLER 660



NOTLAR 661

20. BÖLÜM 663ÇEVRE: KÜRESEL FELAKETTEN KAÇINMA 663

ÇEVRE SORUNLARININ GENİŞLEYEN KAPSAMI: KISA TARİHÇE 665

AKTÖRLERİN ARTIŞI VE UEP PERSPEKTİFLERİ 667

KÜRESEL ISINMANIN BİLİMİ VE TARTIŞMALI GERÇEKLERİ 669

İklim Değişikliği Şüphecileri 671

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KÜRESEL YÖNETİMİ 672

Kyoto Protokolü 673

KOPENHAG ÖNCESİ 674

Kopenhag ve Sonrası 677

ÇÖZÜMLER: YEŞİL BİR UEP Mİ? 679

Nüfus Artışını Sınırlandırma 679

Yeni Teknoloji 680

Çevre Piyasaları 684

Yeni Bir Dünya Düzeni 685

SONUÇ 687

TEMEL TERİMLER 688



NOTLAR 690

SÖZLÜK 693

KISALTMALAR 733

DİZİN 735


ÖNSÖZ

Kitabın bu baskısı üzerinde çalışmaya başlamadan önce çoğumuz dün-yanın üzerine kara bir bulut çökmüş gibi hissediyorduk. Büyük gazetelerden – ki birçoğu o dönemden günümüze geçen sürede iflas etmiştir – herhangi birinin

uluslararası ilişkiler bölümü okunduğunda dünyanın bir tür küresel felaketin eşiğinde olduğu izlenimi ediniliyordu. 2007 sonbaharında ABD’de bankacılık ve finans krizinin bir karışımı olarak ortaya çıkan şey, kısa sürede çoğu endüstrileşmiş ve gelişmekte olan ülkeye yayılmıştı. Aralık 2009 itibariyle bazıları ekonomik toparlanmanın başladığını idn-dia etseler de kriz dünya genelinde halklara sosyal ve hatta psikolojik zararlar vermeye devam etmekteydi. Bazı uzmanlar ve bilim adamları ikinci bir Büyük Bunalım olmasa bile derin bir durgunluk beklemekteydi. İklim değişikliği konusunda toplanan Kasım 2009 Kopenhag konferansı, karbon dioksit emisyonuyla birlikte ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesinin temel çevre sorunlarıyla mücadeleden daha öncelikli bir konu ol-duğunu ortaya koyan yeni bir sıkıntılı anlaşma ortaya çıkardı. Bazılarına göre bu durum belki bir daha geri döndürülemeyecek küresel bir trajediye neden olabilirdi.

Birçok kişi Barack Obama’nın ilk Afrika kökenli Amerikalı olarak ABD başkanı seçilmesinin dünyanın her yerinde ekonomik koşullarda iyileşmelere neden olacağı-nı ümit etti. Ancak şu ana kadar olumlu yönde bir değişiklik ortaya çıkmış gözükme-mektedir. IMF birçok ülkenin son kırk yılda görülenden daha yüksek işsizlik oranla-rıyla karşı karşıya olduğunu bildirmektedir. Kötüleşen küresel ekonomiyi canlandır-mak için gerçekleştirilmiş olan G-8 ve G-20 toplantıları sorunun doğası ve mücadele stratejileriyle ilgili bir konsensüs ortaya çıkaramamıştır. Birçok kişiye göre küresel yönetişim de çökme noktasına gelmiştir. Hakim ekonomik liberal ideoloji ve küre-selleşmeyle alakalı politikalar ciddi entelektüel ve siyasi muhalefetle karşı karşıyadır. Ancak mevcut popüler ideolojinin yerine geçecek bir şey henüz ortaya çıkmamıştır.

Amerika’nın öncülüğünde Afganistan’da terörizme karşı verilen mücadele tırma-nır ve Pakistan’a yayılırken Irak’taki savaş devam etmektedir. Orta Doğu ile Güney ve Güneydoğu Asya’nın değişik kısımlarında ve Somali, Sudan (özellikle Darfur), Kongo, Kenya ve Etiyopya gibi Afrika ülkelerinde etnik ve dini çatışmalar varlıklarını sürdürmektedir. Gerginlik kaynağı olmaya devam eden diğer sorunlar arasında kitle imha silahlarını ve stratejik enerji kaynaklarını kontrol etme mücadelesi, fakirlik ve ekonomik kalkınma yetersizliği, sayıları artan siyasi ve ekonomik mülteciler ve göç-menler ve yoğunlaşan kayıt dışı ekonomik faaliyetler bulunmaktadır.

12

2008 yazında uluslararası petrol fiyatlarının zirve yapması, tarım ürünleri ve gıda fiyatlarının birden fırlaması şeklinde ortaya çıkan dünya gıda krizi gibi büyük so-runlara neden olmuştur. Amerikan gayri menkul balonu sönmeye başlarken, dünya üzerindeki aç insanların sayısı en az 125 milyon artarak Malthus’un fazla nüfus, savaş ve küresel hastalıklarla ilgili kabusunun yaşanabileceği korkularına neden olmuştur. Diğer taraftan birçok kişiye göre 2009’daki Kopenhag görüşmeleri, “yeşil” ekonomik toparlanmaya destek sağlayacak yeni teknolojilerin ve politikaların devreye sokula-rak dünyanın ekolojisinin ve çevrenin iyileştirilmesi ümitlerini güçlendirmiştir.

Uçurumun kenarında gözüken ve açık bir siyasi, ekonomik ve sosyal düzenden mahrum olan günümüzdeki tarihsel kavşak noktasını nasıl anlamamız gerekir? Devlet-ler, uluslararası örgütler, hükümetler dışı örgütler ve küresel sosyal hareketler aşırı hare-ketli sermayenin sonuçlarıyla başa çıkabilirler mi? Çevreyi fazla zorlamadan ekonomik büyüme gerçekleştirebilirler mi? Siyasi ve sosyal talepleri barışçıl bir şekilde tatmin edebilirler mi? Bunlar kitabın beşinci baskısında ele aldığımız sorulardan bazılarıdır.

Her zamanki temel amacımız çerçevesinde öğrencilere ve öğretim üyelerine mese-lelere derinlemesine nüfuz etmede, düşünce yeteneklerini geliştirmede ve küresel eko-nomi politiğin teorik ve politik dinamiklerini anlamada gerekli olan araçlar sağlamaya çalışıyoruz. Okuyucularımız tartışmalı konularla ilgili olarak kendi görüşlerini oluştu-rabilsinler diye tek bir fikirler ve açıklamalar seti öğretmek yerine farklı perspektifler ve görüşler üzerinde duruyoruz. Diğer taraftan bu baskıda her bölüm daha önceki baskı-lara göre daha eleştirel bir bakışla sona ermektedir. Bu şekilde öğrencilerin meseleleri kendilerinin incelemesi ve değerlendirmesi için gerekli temel atılmaktadır.

BU BASKIDAKİ YENİLİKLERKitabın bu beşinci baskısı daha önceki baskının yüzde 60’tan fazlasının değiştirilmesiy-le ortaya çıkarılmıştır. Bölümlerin çoğu küresel finans krizinin UEP teorileri, yapıları ve politika meseleleriyle bağlantısı konusunda kapsamlı bilgi ve değerlendirmeler içer-mektedir. Kitaba tamamen yeni olan üç bölüm eklenmiştir. Ayrıca Bradford Dillman kitabın yeni ortak editörü ve ortak yazarıdır. Profesör Dillman son baskıda kaleme aldı-ğı kayıt dışı ekonomi ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) konularında uzmandır.

• Kitapta değişiklikler yapılırken gözetilen şeyler şunlardır:• “Uluslararası Ekonomi Politik Nedir?” başlığını taşıyan 1. Bölüm revize edil-

miş giriş bölümüdür. Bölüm öğrencilere UEP’in finans krizinin anlaşılmasına nasıl yardımcı olduğunu göstermektedir. UEP’le ilgili birçok kavramı ve fikri güncellemiş ve açıklığa kavuşturmuştur. Kitap boyunca tartışılan küreselleşme kavramını öğrencilere tanıtmaktadır. Dördüncü baskıdaki sonuç bölümü değiş-tirilerek 1. Bölümün sonuç kısmına konmuştur. Dersi verenler bu kısmı döne-min herhangi bir aşamasında ödev olarak verebilirler.

19

YAZARLAR HAKKINDA BİLGİ

Ricard Anderson-Connolly Puget Sound Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Sosyo-loji profesörüdür ve yöntem dersleri vermektedir.Dave Balaam Puget Sound Üniversitesi’nde Uluslararası Ekonomi Politik emeritus profesörüdür ve uluslararası ekonomi politik, gıda ve açlık, uluslararası örgütler ve Amerikan dış politikası konularında dersler vermektedir. Tarım ticareti politikası ile gıda ve açlıkla ilgili değişik konularda makaleleri bulunmaktadır.Monica DeHart Puget Sound Üniversitesi’nde Antropoloji doçentidir. Küresel kal-kınmanın kültürel politikası ve Latin Amerika’dan ulus-ötesi göç konularında dersler vermektedir. Ethnic Entrepreneurs: Identity and Development Politics in Latin America (Etnik Girişimler: Latin Amerika’da Kimlik ve Kalkınma Politikası, Stanford Univer-sity Press, 2010) kitabının yazarıdır.Bradford Dillman Puget Sound Üniversitesi’nde Uluslararası Ekonomi Politik do-çentidir ve UEP, Orta Doğu, kayıt dışı küresel ekonomi ve entelektüel mülkiyet hakları konularında dersler vermektedir. State and Private Sector in Algeria (Cezayir’de Devlet ve Özel Sektör, Westview Press, 2000) kitabının yazarıdır. Orta Doğu ve Afrika konu-sunda dergilerde ve kitaplarda makaleleri yayınlanmıştır.

20

Leon Grunberg Puget Sound Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Sosyoloji profesörüdür ve sosyal tabakalaşma ve edebiyat yoluyla sosyoloji konularında dersler vermektedir. İlgi alanları arasında küreselleşme, değişen çalışma dünyası, örgütler ve sınır-ötesi ta-bakalaşma bulunmaktadır.Hendrik Hansen Passau Üniversitesi’nde (Almanya) Politika ve Hükümet alanında öğretim üyesidir. Uluslararası ekonomi politik ve siyasi düşünceler dersleri vermekte-dir. UEP perspektifleri, komünizmin kökenleri, radikal İslamcılık ve Doğu Alman reji-minin totaliter karakteri konularında makaleleri ve kitapları bulunmaktadır.Nick Kontogeorgopoulos Puget Sound Üniversitesi’nde Uluslararası Ekonomi Poli-tik profesörüdür ve uluslararası ekonomi politik, kalkınma ve turizm konularında ders-ler vermektedir. Eko-turizm ve Güneydoğu Asya’da vahşi yaşam turizmi konularında yayınları bulunmaktadır.Sunil Kukreja Puget Sound Üniversitesi’nde Karşılaştırmalı Sosyoloji profesörüdür. Ders verdiği ve araştırma yaptığı konular arasında kalkınma sosyolojisi, Güneydoğu Asya’nın ekonomi politiği ve ırk ilişkileri bulunmaktadır. International Review of Mo-dern Sociology dergisinin baş editörüdür.Ross Singleton Puget Sound Üniversitesi’nde İktisat profesörüdür ve mikro iktisat ve düzenleyici ve yönetimsel iktisat konularında dersler vermektedir. İlgi alanları arasında karşılaştırmalı anti-tröst hukuku ve düzenleyici iktisat bulunmaktadır.

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞE GİRİŞ

David N. BalaamPuget Sound Üniversitesi

Bradford DillmanPuget Sound Üniversitesi

1. KISIM

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

YAKLAŞIMLARIKitabın ilk bölümü uluslararası ekonomi politiğin (UEP) temel niteliğini ve onun çok boyutlu karakteriyle alakalı bazı analitik meseleleri ele almaktadır. 2. Bö-lümden 4. Bölüme kadar olan bölümler, üç temel UEP yaklaşımının tarihini ve politikalarını ortaya koyan ana bölümlerdir. Söz konusu yaklaşımlar liberalizm, merkantilizm ve yapısalcılıktır. Bu bölümlerde ortaya konan teorik araçlar geç-mişte ve günümüzde küresel ekonomide gündeme gelen siyasi, ekonomik ve sosyal meselelerin birçoğunun anlaşılmasına katkıda bulunacak niteliktedir. 5. Bölüm kısmen çalışma konusu üç temel yaklaşımdan ortaya çıkmış olan iki alternatif UEP yaklaşımını – inşacılık ile feminizmi – açıklamaktadır.

1. BÖLÜM

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK NEDİR?

Bir filozof - belki birçok doğal etkiyi açıklayan - çok rağbet gören bir ilke ortaya koyduğunda en vahşi ve en saçma bir mantık yürüterek bu ilkeyi bütün yaratıklara ve bütün olgulara uygular. Aklımız oldukça dar ve kısıtlı olduğundan kendi kavramlaştırma-mızı doğadaki çeşitliliklere ve boyutlara uygulayamayız.

David Hume, “The Spectic” (Şüpheci)

26 1. BÖLÜM ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK NEDİR?

ŞEHRİN KIYISINDAKİ KARANLIK

Üniversiteden mezun olduktan sonraki birkaç yıl içerisinde maaşı iyi olan bir iş – ya da herhangi bir iş – bulabilme – olasılığınız nedir? İşlerini, evlerini ya da emekli ikramiyelerinin büyük kısmını kay-

beden arkadaşlarınız oldu mu? 2007’de başlamış olan finans krizine kendinizi nasıl adapte ettiniz? Elbise, tatil ya da arkadaşlarla dışarıda yemek yeme harca-malarınızda kesinti yapmak zorunda kaldınız mı? Belki de durumlar sizin için henüz yeterince kötüleşmemiştir! Durumunuz ne olursa olsun yatırım fonları, borç takası, CDO, alt gelir grubu ipotekli ev kredileri, AIG, Bear Stearns, Gold-man Sachs, Wall Street, Main Street, TARP, G-20 ve IMF gibi şeyleri duydu-ğunuzda kafanız karıştı mı? Milton Friedman, John Maynard Keynes, Timothy Geitner, Larry Summers ve Bernie Madoff gibi isimleri duyduysanız bu kişile-rin son finans krizindeki rollerinin ne olduğunu biliyor musunuz?

2009 sonbaharında biz bu kitabı yazarken dünyanın en büyük bankalarından ve finans kurumlarından bazılarının iflas etmesiyle dünya şiddetli bir küresel finans krizine yakalanmıştı. Büyük gazetelerden – ki birçoğu kapanmak durumunda kal-mıştır – herhangi birinin başlıklarına bakan kişinin, dünyanın ikinci bir Büyük Buna-lım olmasa bile bir tür küresel ekonomik felaketin eşiğinde olduğunu düşünmemesi mümkün değildi. Eylül 2007’de başlayan Amerikan bankacılık ve finans krizi birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeye de yayılmıştır. Küresel finans krizinin doğurduğu sonuçlar birçok kişinin gergin, korku içinde ve stresli olmasına neden olmuştur.

Finans krizinin aşağıdaki sonuçlara neden olduğu iddia edilmiştir:Kitlesel çapta ipotekli ev kredileri geri ödenmemiştir ve dünya çapında birçok

büyük banka ve finans kurumu başarısız olmuştur (bkz. 8. Bölüm).Çoğu ülkede yüksek işsizlik oranları görülmüştür.• Ülkelerde korumacı ticaret tedbirleri alınması yönündeki talepler artmıştır

(bkz. 6. Bölüm).• Endüstrileşmiş ülkeler tarafından önerilen liberal kalkınma stratejilerini sor-

gulayan fakir ülkelerde kalkınma konusunda elde edilen başarılar tehlikeye girmiştir (bkz. 11. Bölüm).

• Orta Doğu, Güney ve Güneydoğu Asya ve Afrika’nın birçok kısmında etnik, dini ve sınıf tabanlı çatışmalar şiddetlenmiştir (bkz. 9. Bölüm).

• Devletler arasında gıda, açlık, enerji ve çevrenin korunması gibi konularda çatışmalar çıkmıştır (bkz. 18-20. Bölümler).

• Çok sayıda uluslararası örgüt (IO) ve hükümet dışı örgüt (NGO) tarafından

2. BÖLÜM

BIRAKINIZ-YAPSINLAR: İKTİSADÎ-LİBERALİZMİN PERSPEKTİFİ¹

Birilerinin ortalığı temizlemesi gerekiyor - Getty Images

Uluslararası ekonomi politikteki (UEP) birçok diğer kavram gibi liberalizm terimi de kişilik karmaşasından olumsuz yönde etkilenmiştir. Liberalizm farklı bağlamlarda farklı anlamlar ifade etmektedir. Örneğin bu-

gün ABD’de liberal bir kişi denilince akla devletin sosyal sorunlarla mücadele etmek için fakirlere yardım etme ve fonlar sağlama gibi aktif roller üslenmesi gerektiğini düşünen biri gelmektedir. 1980’lerin ortasından beri daha dar anlamda ekonomik liberal olarak bilinen biri ise (tam anlamıyla olmasa da) neredeyse liberalin düşünce-lerine zıt şeylere inanmaktadır. (Neo-liberaller olarak da bilinen) ekonomik liberal-lere göre2 devlet ekonomide ve toplumda daraltılmış olmasa da sınırlı bir rol oyna-malıdır. Başka bir deyişle günümüzün ekonomik liberalleri genellikle ABD, Avrupa, Kanada ve Avustralya’da “muhafazakarlar” olarak bilinen kişilerle daha fazla ortak özelliklere sahiptir.

58 2. BÖLÜM ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK NEDİR?

Bu bölüm ekonomik liberalizmin ABD ve İngiltere’de 18. ve 19. yüzyılda, Avrupa’da ise 20. yüzyılda yükselişinin tarihini açıklamaktadır. Bölüm içerisinde liberal düşünce-nin en fazla üzerinde odaklandığı olgu olan kapitalizmin temel öğretilerinden bazısı ele alınacaktır. Yine bölüm boyunca en ünlü ekonomi politikçilerden Adam Smith, David Ricardo, John Maynard Keynes, Friedrich Hayek, Milton Friedman ve küreselleşme taraftarlarının devlet-piyasa-toplum ilişkileriyle alakalı görüşleri tartışılacaktır.

Bölümün sonunda tutucu ekonomik liberallerin (OEL), aykırı müdahaleci libe-rallerden (HIL) ayırt edilmesini sağlayan küreselleşmenin popüleritesiyle ilgili tar-tışma ortaya konacaktır (bkz. 1. Bölüm). Son olarak finans krizinin ekonomik libe-ralizmle bağlantılı ilkeleri ve politikaları ne derece zayıflattığı üzerinde durularak fi-nans krizi konusunda OEL’ler ile HIL’lerin görüşleri birbirleriyle karşılaştırılacaktır.

Öğreticinin El Kitabında ve http://www.upugetsoundintroiope.com adresinde bulunan “Piyasa Modeli, Piyasa Temelli Kaynak Dağılımı, Ekonomik Verimlilik, Ve-rimlilik-Adalet İkilemi” başlığını taşıyan kısım tipik bir piyasa modelinin özellikleri-ni ortaya koymakta, verimlilik kavramı geliştirmekte ve verimlilikle adaleti birbiriyle karşılaştırmaktadır. Birçok ekonomistin piyasanın liberal bir toplumdaki rolüyle il-gili olarak ortaya koydukları temel varsayımları daha iyi anlayabilmeleri için öğren-cilere piyasa modelini gözden geçirmeleri tavsiye edilir.

Bu bölümde ele alınan dört temel konu bulunmaktadır. Birincisi ekonomik libe-ral fikirler, ekonomideki değişikliklerle aktörlerin ve kurumların gücünü ve etkisini yansıtacak şekilde evrilmeye devam etmiştir. İkincisi ekonomik liberalizm “bırakınız yapsınlar” mantığını savunan Reagan ve Thatcher yönetimleriyle bağlantılı olduğu için yeniden popülerite kazanmış ve böylece 1990’lı yıllarda küreselleşme kampan-yası ortaya çıkmıştır. Üçüncüsü klasik ekonomik liberalizm finans krizi ve az geliş-miş ülkelerdeki (LDC) fakirlik gibi olguları tahmin edemediği ya da bu olgularla yeterince başa çıkmadığı için artan şekilde eleştiriye maruz kalmıştır. Dördüncü ve son olarak her ne kadar zayıflamış olsa da “bırakınız yapsınlar” fikirleri ve politikaları muhtemelen ABD’de ve birçok başka ülkede popüler olmayı sürdürecektir.

EKONOMİK LİBERAL YAKLAŞIMIN KÖKENLERİLiberal yaklaşım günümüzde merkantilistlerin ekonomi politikle ilgili olarak göz-den kaçırdığı ya da ele almadığı birçok noktayı ortaya koymaktadır. Temelde geniş anlamıyla “liberalizm” terimi “yasa önünde serbestlik” anlamına gelmektedir.3 Libe-ralizm insan tabiatının yapıcı bir şekilde rekabetçi olan ve duygular tarafından değil mantık tarafından yönlendirilen yönüyle ilgilenmektedir. Liberaller insanların te-melde kendi çıkarlarını düşündüklerini bilseler de bu durumu bir dezavantaj olarak görmemektedirler. Çünkü toplum içerisinde kendi çıkarları çerçevesinde birbirle-riyle rekabet eden insanlar birbirleriyle yapıcı bir ilişkiye girmektedir. Bu bakış açısı,

EKONOMİK LİBERAL YAKLAŞIMIN KÖKENLERİ 59

3. Bölümde ortaya konacağı gibi insan tabiatının daha saldırgan, kavgacı ve şüpheci yönü üzerinde duran merkantilist düşünceyle zıtlık oluşturmaktadır.

Klasik ekonomik liberalizmin kökenleri on yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda Avrupa’da görülen önemli tepkilere dayanmaktadır. François Quesnay (1694-1774) Fizyokratlar ya da les Economistes olarak isimlendirilen bir grup Fransız filozofuna liderlik yapmaktaydı. Quesnay birçok istisna dışında topluma zarar verdiği gerekçe-siyle piyasaya müdahaleye karşı çıktı. Fizyokratların sloganı laissez-faire, laissez-pas-ser (bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler) idi ve devlete “Elini çek! Bizi yalnız bırak!” anlamında söylenmişti. Bu slogan, genellikle modern ekonominin babası olarak bilinen, Quesnay ile aynı dönemde yaşamış olan Adam Smith (1723-1790) tarafından da benimsendi. Smith’den beri David Ricardo, Friedrich Hayek ve Milton Friedman da dahil olmak üzere birçok kişi devlete ya da onun kötüye kullanma po-tansiyeline değişik derecelerde duydukları hoşnutsuzluk çerçevesinde piyasaya karşı saygı, takdir, hatta sevgi hisleri beslemişlerdir.

Smith, ünlü kitabı The Wealth of Nations’da (Ulusların Zenginliği), devlet gücü-nün zenginlik, dolayısıyla güç ve ulusal güvenlik yaratmak için kullanılması halinde millete en iyi şekilde hizmet edilmiş olacağı görüşüne dayanan on sekizinci yüzyıl merkantilizmine (bkz. 3. Bölüm) karşı çıktı. Klasik ekonomik liberallere göre piya-sada bireylerin özgür olması, kaynakların dağıtımı ya da ekonomik faaliyetlerin orga-nize edilmesi konusunda devlet gücünün kötüye kullanılmasının en iyi alternatifidir. Ancak Smith açısından “devlet”, gittikçe büyüyen endüstriyel merkezlerdeki girişim-cilerin ve vatandaşların çıkarlarından çok toprak sahibi seçkinlerin çıkarlarını temsil eden İngiliz Parlamentosu anlamına gelmekteydi. İngiliz Parlamentosu 1830’lara kadar siyasi güç daha geniş kitlelere dağıtılacak şekilde reforma tabi tutulmamıştı. Toprağı olmayan bir İskoçyalı olduğu için Smith’in o dönemki yapının gücünü sor-gulama konusunda nedeni bulunmaktaydı.

Smith aynı zamanda insan doğasının işbirlikçi ve yapıcı tarafına inanan bir kişiy-di. Ona göre (rasyonel) bireysel tercihler toplumun çıkarlarına en üst düzeyde hizmet edecekti. Bireysel tercihler uzaktan bakıldığında ekonomiyi yönlendiren ve ortak çı-kara hizmet eden “görünmez bir el” olarak gözükecekti. Kitabında şu şekilde yazmıştı:

O [sıradan vatandaş], gerçekten genellikle ne kamu çıkarına hizmet etmeyi dü-şünmektedir ne de kamusal çıkara ne kadar hizmet ettiğini bilmektedir. Yabancı en-düstri yerine ulusal endüstriye destek vermeyi tercih ederek o sadece kendi güvenli-ğini sağlamayı hedefler. Kendi ürünü en yüksek değere sahip olacak şekilde endüstri-de faaliyet göstererek sadece kendi kazancını artırmayı düşünür. Bu gibi durumlarda kişi kendi niyetinin bir parçası olmayan bir sonucu ortaya çıkarmada görünmez bir el tarafından yönlendirilir.4

Smith, çalışmalarını kapitalizm olarak bilinen üretim sisteminin feodalizmin ye-rine geçmekte olduğu bir dönemde kaleme almıştır. O, 1776’da yayınlanan kitabı

2. KISIM

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİN

YAPILARIBu kitabın ilk beş bölümü gelişmiş bir uluslararası ekonomi politik anlayışının üze-rine oturacağı entelektüel temeli ortaya koymuştur. Bu ilk beş bölümde biz son küresel finans krizi gibi UEP sorunlarının analiz edilmesinde ve yorumlanmasında en fazla kullanılan üç temel UEP yaklaşımıyla birlikte iki alternatif UEP yaklaşımı-nın temel varsayımlarını ele aldık. Bundan sonraki beş bölüm ulus-devletleri ve diğer aktörleri birbirine bağlayan ve küresel ekonomi politikteki ulusal ve küresel piyasaları birbiriyle ilişkilendiren “yapıları” inceleyecektir. 1. Bölümde belirtildiği gibi önde gelen UEP düşünürlerinden Profesör Susan Strange uluslararası ekonomi politiğin temel unsurlarının ve düzenlemelerinin dört temel yapı şeklinde sınıflan-dırılabileceğini söylemiştir: üretim ve ticaret, para ve finans, güvenlik, bilgi ve tek-noloji.

Dört yapıdan her biri kendi alanındaki farklı siyasi, ekonomik ve sosyal aktörler arasındaki (örtülü anlayışlar olmasa bile) ilişkiler ve özgün kurallar setinden oluş-maktadır. Biz yapıların dünyanın insanlarını nasıl birbirine bağladığının ve devlet-lerin, piyasaların ve toplumun davranışını nasıl etkilediğinin çalışılması gerektiği-ni düşünüyoruz. Söz konusu dört yapının özelliklerini incelerken Strange bizi şu soruyu sormaya teşvik etmektedir: Cui bono? (“Kimin faydasına?”). Bu soru bizi

tanımın ötesine geçip analiz yapmaya ve nihai olarak değerlendirmede bulunma-ya sevk etmektedir. Yani yapıyı ve nasıl çalıştığını tanımlamakla yetinmememiz, yapının kendisini kuranlara ve bugün kendisini yönetenlere ne tür faydalar sağla-dığını, yapının ortaya çıkarılmasında hangi güç kaynaklarının kullanıldığını ve ya-pının nasıl yönetildiğini incelememiz gerekmektedir. Strange aynı zamanda bizi bir yapının diğeriyle ilişkisi konusunda sorular sormaya teşvik etmektedir. UEP’le ilgili ilginç hususlardan bir tanesi, devletlerin, piyasaların ve toplumun aynı anda farklı ortaklarla, farklı temellerde çok sayıda ilişkiye girdiğidir. Bu konuda verilebilecek iyi bir örnek, devlet yetkililerinin, ticareti (bir üretim yapısı unsuru), kalkınma stra-tejilerinde “büyümenin motoru” olarak teşvik ederken, aynı zamanda onu başka bir devleti cezalandırmak üzere (bir güvenlik yapısı unsuru) bir dış politika aracı olarak kullanmaya çalışmasıdır.

6. Bölümde üretim ve ticaretin, üretimin sonucu olarak kimin kazançlı çıktığıyla nasıl ilişkili olduğunu ve malların ve hizmetlerin değişiminde ne tür durumların ve koşulların geçerli olduğunu açıklayacağız. Üretim ve ticaret gelir, kalkınma, döviz kuru oranları, finans, teknoloji ve güvenlikle yakında ilişkili olduğu için bu konular UEP’teki en tartışmalı konulardan bazılarını oluşturmaktadır.

Finans ve para yapısıyla alakalı çalışmamız iki bölüm halinde ortaya konmuştur. 7. Bölüm herkesin finans konusunda ve değişik uluslararası para sistemlerinin işle-yişi hakkında bilmeleri gereken tarihsel gelişmeleri, kelimeleri ve temel kavramları açıklayacaktır. 8. Bölüm 2007’de başlamış olan küresel finans krizi de dâhil olmak üzere değişik uluslararası finans krizleriyle bağlantılı olayları tartışacaktır. Bu bö-lümde söz konusu krizlerin nedenlerine, sonuçlarına ve krizlere yönelik olarak IMF tarafından ortaya konan önlemlere odaklanacağız. 8. Bölümün sonraki kısmında gelişmekte olan en fakir ülkelerden bazısının karşı karşıya kaldığı devam etmekte olan “borç krizi” incelenecektir. Bölüm, küresel borcun yönetilmesinde NGO’ların artan rolünün tartışılmasıyla sona erecektir.

9. Bölümde küresel ekonomi politik içinde devletlerin, grupların ve bireylerin emni-yetini ve güvenliğini etkileyen ilişkileri ve davranış kurallarını ele alacağız. Güvenlik yapısının büyük devletlerin savaş ve barışa etkileri gibi bazı unsurlarını tespit et-mek kolaydır. Fakat teröristlerin rolü gibi başka boyutları, daha az belirgin olsalar da 11 Eylül 2001 olaylarının gösterdiği gibi diğer unsurlar kadar önemlidirler.

Devletler, piyasalar ve toplum bilgi, fikir ve teknolojiyle ilgili ilişkiler çerçevesinde de birbirleriyle bağlantılıdırlar. 10. Bölümde kimlerin, hangi şartlar çerçevesinde bilgi ve teknolojiye erişimlerinin oldukları üzerinde duracağız. Bilgi ve teknoloji “şeyleri yapma” yeteneğini temsil etmektedir ve finans, üretim ve güvenlik alanlarında aktörler arasındaki güç dengesini ciddi şekilde etkilemektedir. Bu bağlamda öne çıkan bir konu entelektüel mülkiyet haklarıdır (IPR). Bu haklar ürünlerin sahipliğiyle ilgili hukuki hak iddialarından kimin kazançlı çıktığını etkilemektedir.

Son olarak kitabın önceki baskılarından farklı olarak bu baskıda her bir bölümün son küresel finans kriziyle bağlantısı ele alınmıştır. 11 Eylül olayları gibi söz konusu finans krizi kitabın sonraki kısımlarında ele alınan konular üzerinde ciddi etkiler doğurmuştur.

6. BÖLÜM

ÜRETİM VE TİCARET YAPISI

Ticaret piyasaları, devletleri ve kültürleri birbirine bağlar.Jacob Silberberg

Bir dünya hükümetinin olmaması durumunda sınır ötesi ticaret, her zaman kendi topraklarında egemen olan, fakat sınırları dışın-da egemen olmayan devletler arasında siyasi olarak görüşülmesi gereken kurallara tabi olmak zorundadır.

Robert Kuttner1

Ekonomist ve köşe yazarı Robert Kuttner’in söylediği gibi ticaret her zaman siyasi bir olgudur. Bunun doğru olup olmadığını Amerikan Başkanı Obama 2009 yılında Çin’den araba lastiği ithalatına yüksek vergiler uygulama

kararı aldığında üzülen Çinli araba lastiği imalatçılarına sormak gerekir. Gerçekten birçok UEP teorisyeni hiçbir konunun özünde ticaret kadar UEP alanına girmediği-ne inanmaktadır. Kuttner’in ifadeleri belki konuyu olduğundan daha az önemli gös-termektedir: Ticaret UEP’te en tartışmalı konulardan biri haline gelmiştir. Ticaret devlet yetkilileri açısından çok önemli olmaya devam ettiği gibi uluslararası ticareti

186 6. BÖLÜM ÜRETİM VE TİCARET YAPISI

şekillendiren ve uluslararası üretim ve ticaret yapısını yöneten ulus-devlet dışında-ki aktörlerin ve kurumların sayısı 1980’lerin sonunda Soğuk Savaşın sona erişinden beri önemli oranda artmıştır.

Uluslararası üretim ve ticaret yapısı devletler, uluslararası örgütler, iş çevreleri ve NGO’lar arasındaki ilişkilerden oluşmaktadır. Söz konusu aktörler hep birlikte ne-yin, nerede, kimler tarafından, nasıl, kim için ve hangi fiyata üretildiğiyle ilgili ulus-lararası kuralları ve normları etkilemekte ve yönetmektedirler. Ticaret uluslararası finans, teknoloji ve güvenlik yapılarıyla birlikte ulus-devletleri ve diğer aktörleri bir-birleriyle ilişkilendirmekte, onlar arasındaki karşılıklı bağımlılığı ve karşılıklı faydala-rı artırmakta ve aynı zamanda onlar arasında çatışmalara neden olmaktadır.

Bu bölüm temelde II. Dünya Savaşı sonrası üretim ve ticaret yapısında ortaya çıkan gelişmeleri ve değişiklikleri ele almaktadır. Bazı uzmanlar üretim metotlarında ve ürünlerde son dönemlerde görülen değişikliklerin Endüstri Devrimine gidiş dö-neminde görülenlerden daha büyük olduğunu iddia etmektedir. Ekonomik liberal fikirlerin ve politikaların popüler hale gelmesine paralel olarak Kuzey yarımkürenin endüstrileşmiş ülkelerindeki (Kuzey) birçok ticaret uzmanı ve yetkilisi uluslararası ticaret sistemini liberalleştirmeye (açık hale getirmeye) – yani ticareti sınırlandıran ya da saptıran koruyucu engellerin düzeyini azaltmaya – çalışmışlardır. ABD ile müt-tefikleri ABD’nin siyasi ve askeri hedefleriyle uyumlu liberal ticaret değerlerini ve hedeflerini geliştirmek için 1947’de Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını (GATT) imzalamışlardır. Dünya ticaretini daha da liberalleştirmek için de 1995 yı-lında GATT yerine geçmek üzere Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ortaya çıkarılmıştır.

Bu bölüm başka önemli ticaret konularının ele alınmasıyla sona erecektir. Bu ko-nular bölgesel ticaret bloklarının artan sayısı, Kuzey-Güney ticaret ilişkileri, bu ilişki-lerin insan hakları ve çevre üzerindeki etkileri ve ticaretin bir dış politika aracı olarak kullanılmasıdır. Bu konular ticareti uluslararası ekonomi politikteki en karmaşık ve siyasi açıdan en tartışmalı meselelerden biri hali haline getirmektedir.

Bu bölüm dört temel tez ortaya koymaktadır. Birincisi üretim ve uluslararası ti-caretle ilgili anlaşmazlıklar, ulus-devletlerin (zengin fakir farkı olmadan) ve iş çev-relerinin üretim ve ticaretin üreticiler ve toplum üzerindeki negatif etkilerini sınır-landırarak faydalarını elde etme çabalarından kaynaklanmaktadır. İkincisi çok sayıda gelişmekte olan ülkenin ticaretin daha da serbestleştirme çabalarına karşı koyması ve korumacı önlemler benimsemesiyle birlikte mevcut uluslararası ticaret görüşme-lerinde tıkanma ortaya çıkmıştır. Üçüncüsü son dönemde küresel finans kriziyle bir-likte neo-liberalizme ve küreselleşmeye yönelik ortaya konan eleştiriler, ekonomik açıdan yeni sivrilen devletlerin ticaretin daha da serbestleştirmesine karşı koyuşlarını güçlendirmiştir. Dördüncü ve son olarak endüstrileşmiş ülkelerin birçoğunda devlet yetkilileri ve kamu görevlileri artan oranda serbest ticaretin ve küreselleşmenin bazı boyutlarına direnmektedirler.

3. KISIM

KÜRESEL EKONOMİDE DEVLETLER VE

PİYASALARIII. Kısım’da uluslararası ekonomi politikle (UEP) ilgili dört örnek olay analiz edilmektedir: gelişmekte olan ülkeler; Avrupa Birliği (AB); Çin ve Hindistan gibi “yükselen güçler” ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika devletleri. Her ne kadar ya-pılan analizler dört devlet grubuyla ilgili olsa da daha geniş kapsamlı şekilde uygulanmaları da gözetilmiştir. Her ülke grubuyla ilgili kısım belli sorular orta-ya koymakta ya da küresel düzeydeki belli konuları araştırmaktadır. Öğrenciler hem spesifik uygulamalara hâkim olma hem de onlardan çıkartılan daha ge-nel konuları öğrenme gibi zorlu bir görevle karşı karşıya bırakılmaktadır.

Kitabın bu basımında sonraki bölümler bir şekilde kalkınma konusuyla bağlan-tılı olduğu için 11. Bölüm’de kalkınma bilmecesini tartışmaktayız. 11. Bölüm’ün yeni basımdaki hali üç farklı kalkınma stratejisini içermektedir. 11. Bölüm’ü ta-kip eden üç bölümde ortaya koymak istediğimiz diğer bir fikir, kalkınmanın sonu olan bir süreç olmadığı, fakat “gelişmiş” ülkelerde bile devam ettiğidir. Kalkınma sürecinin bu boyutu özellikle AB’yle ilgili bölümde vurgulanmıştır.

12. Bölüm Avrupa Birliği üzerinde özellikle durarak çağdaş UEP’te en önemli siyasî ve ekonomik eğilimlerden biri olan bölgeselciliği incelemektedir. AB’nin tarihinin gözden geçirilmesi, birçok kişinin bütünleşmeyle ilgili bir tecrübe ola-rak gördüğü bir sürecin tarihteki diğer örneklerinden farklı olarak nasıl belli bir noktaya ulaştığını göstermektedir. II. Dünya Savaşı’ndan sonra altı ülkeyle yola çıkan AB, şimdi bazıları Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği’nin hâkimi-yeti altındaki Varşova Paktı’nın eski üyeleri olan 27 devletten oluşmaktadır. AB içerisinde 16 ülke, 2001’de uygulanmaya başlandığından beri güç kazanmakta olan ortak bir parayı kullanmaktadır. Başka birçokları yanında göç, ülkeler ara-sı seyahat, iletişim ve savunma gibi başka politika konuları AB kurumlarının her gün uğraşmak zorunda olduğu meseleler arasında bulunmaktadır.

13. Bölüm, Çin ve Hindistan gibi daha piyasa temelli politikalar izleyen ve eski Varşova Paktı üyelerinin durumlarında görüldüğü gibi daha demokratik eko-nomi politik sistemleri benimseyen komünizm sonrası ülkeleri ele almaktadır. Bu ülkeler küreselleşmiş piyasalara katılmaya geçişi nasıl başarmıştır? Eko-nomik reformlar siyasî kararları nasıl etkilemiştir? Bu bölümde ayrıca Rusya da dâhil olmak üzere yükselen güçlerin karşılaştığı sosyal problemler ve kal-kınma tezatları incelenecektir. Bu ülkelerin ABD’nin ve diğer gelişmiş ülkelerin gücüne nasıl meydan okuduğuyla ilgili farklı görüşlerin birbirleriyle karşılaştı-rılması da yapılacaktır.

Son olarak 14. Bölüm’de bazı Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki siyasî, sosyal ve ekonomik ilişki modellerini ele almaktayız. Bu ülkeler bazı ortak ku-rumlara, dine ve kültürel özelliklere sahip olsalar da basında ve televizyon haberlerinde pek ortaya konmayan bazı açılardan birbirlerinden farklılık gös-termektedir. Bu bağlamda bu bölüm bu bölgeyle ilgili birçok mitten bazısını ortadan kaldırmada oldukça ileri gitmektedir. Bu bölümde bölgenin çatışma mirasına rağmen nasıl küresel ekonomiyle bütünleştiği ortaya konacaktır.

11. BÖLÜM

KALKINMA BİLMECESİ: SINIRLAMALAR ARASINDA TERCİHLER1

Yeni kalkınma yönleri keşfetme.

Dünya nüfusunun çok büyük kısmı, gelişmiş ülkelerde halkın ço-ğunun sahip olduğu ekonomik zenginliği ve bolluğu henüz tecrübe etme-miştir. Bu bağlamda çok açık bir soru şudur: her yıl dünyada üretilen büyük

miktardaki refaha rağmen niçin o kadar çok sayıda gelişmekte olan ülke “fakir”, “az gelişmiş” ya da “gelişmemiş” olarak kalmaktadır? Bu bölüm, az gelişmiş ülkelerin çoğunun yirminci yüzyılın ortasından beri mücadele ettiği, tartışmalı kalkınma me-selesiyle alakalı değişik siyasî-ekonomik ikilemleri incelemektedir. Kalkınma olgu-su daha az fakirlik, iyileştirilmiş hayat standartları, daha uzun ömür ve daha yüksek statü vaat etmektedir. Ancak kalkınma yolunun acımasız bir yönü de bulunmaktadır. Bu hayalle ilgili maliyetler ve değişik boyutlar söz konusudur.

356 11. BÖLÜM BİLGİ VE TEKNOLOJİ YAPISI

Kalkınma peşinde koşmanın gerektirdiği fedakârlıklar dışında az gelişmiş ülke-ler, kendilerini, vaat edilen toprağa ulaşmanın ön koşullarıyla ilgili olarak UEP’te gerçekleştirilen yoğun bir tartışmanın ortasında bulmuştur. Ekonomik liberalizm ve küreselleşmenin erdemleri fakirleri daha yüksek hayat standartlarına götürebilecek midir? Yoksa piyasanın ve küreselleşmenin cazibesi, yakında ortaya çıkması bekle-nen refahla ilgili yükselen beklentileri hayal kırıklığı ile sonlandıracak şekilde sadece diğer bir serap olarak mı kalacaktır?

Fakir ülkelerin karşılaştığı kalkınma bilmecesini daha iyi anlayabilmek için bu bölüm temel konuları sistematik şekilde analiz etmektedir. Önce gelişmekte olan ülkelerin ortak özelliklerini açıklayacağız. Arkasından bizim “Bağımsızlık ve Azgeliş-mişlik” olarak isimlendirdiğimiz 1950’leri ve 1960’ları kapsayan dönemin ana hatla-rını ortaya koyacağız. Bu dönem, birçok az gelişmiş ülkenin sömürge durumundan kurtularak uluslararası piyasaların, ulus-ötesi şirketlerin ve Soğuk Savaş’ın hâkim ol-duğu bir dünyada ortaya çıktıkları dönemdir. Söz konusu dönemde az gelişmiş ülke-lerin önüne üç seçenek konmuştur: uluslararası sistemin mevcut gerçekliğini kabul etmek, onu değiştirmeye çalışmak ya da sistemden çıkmak. Ekonomik liberallerin, merkantilistlerin ve yapısalcıların ortaya koyduğu varsayımlar ve politikalar az geliş-miş ülkelerin kalkınma stratejileriyle ilgili tartışmaları etkilemiştir. Bölüm temelde kusurlu yönleri de dâhil olmak üzere bu kalkınma stratejilerine odaklanmıştır. Bö-lümün Milenyum Kalkınma Hedefleri (MDG) konusundaki son kısmı çok sayıdaki kalkınma engelinin ve probleminin aşılması çerçevesinde ulaşılacak BM hedeflerini tartışmaktadır. Bu kısımda ayrıca ekonomik liberalizmin fikirlerine ve politikalarına dayandırılmamış alternatif kalkınma modeli ve stratejileri oluşturmaya çalışan kal-kınma uzmanı Jeff Sachs’ın eleştirel fikirlerinden bazıları ele alınacaktır.

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER HANGİLERİDİR?Güney’de bulunan ülkeler, az gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkeler ya da ekono-mik açıdan yükselen ülkeler farklı tarihlere, kültürlere, ekonomilere ve siyasî sistem-lere sahip olan toplumlardır. Ancak sahip oldukları ortak özellikler önemlidir:

• Yüksek düzeyde fakirlik; günde 2 dolardan az kazanç• Gelir adaletsizliği ve orta sınıfın olmaması• Eğitim eksikliği• Yetersiz sağlık hizmetleri• Açlık• Bebek ölümlerinin yüksekliği• Altyapı eksikliği• Zayıf hükümetler• Dış yardımlara ve insanî yardımlara bağımlılık

13. BÖLÜM

YERİNİ ALMA: YÜKSELEN GÜÇLER1

Hızlı büyüme girdabı.

Kasım 2009’da Çin’e gerçekleştirdiği ziyaret sırasında Amerikan Başkanı Barack Obama Çin’in ABD ve küresel ekonomi açısından artan öne-mine dikkat çeken ifadeler kullandı. Obama, Çin’in korumacılığı ve insan

hakları ihlalleri üzerinde durmadı. Onun yerine – başka şeyler yanında – nükleer konularda İran ve Kuzey Kore’ye baskı yapılmasında, iklim değişikliğinin sınırlandı-

428 13. BÖLÜM YERİNİ ALMA: YÜKSELEN GÜÇLER

rılmasında ve ABD’ye karşı verdiği fazlalığın azaltılması için parasının değer kazan-masına izin vermesinde Çin’in desteğinin kazanılmasına duyulan ihtiyacı vurgula-dı. Yine aynı derecede önemli olmak üzere Obama Çinli liderlerden iç talebi teşvik ederek küresel ekonomik iyileşmeye destek vermelerini ve Amerikan Hazinesi’nin tahvillerini satın alarak ABD’nin devasa bütçe açığının finanse edilmesine yardım-cı olmalarını istedi. Amerikan Başkanı 100,000 Amerikan öğrencisinin 2010-2014 arasında Çin’de eğitim görmeleri yönündeki bir planı da dünya kamuoyuna duyur-du. Obama’nın ziyareti, Çin’in, ABD’nin dünyanın en acil problemlerinden bazısını yönetmek için kendisiyle politikalarını koordine etmesi gereken önde gelen ulus-lararası ekonomik güçlerden biri haline geldiğinin bir hatırlatıcısıydı. Çin şu anda dünyadaki herhangi başka bir devletten daha fazla çelik, kömür, tekstil, bilgisayar, televizyon ve cep telefonu üretmektedir. 2010 yılı itibariyle Japonya’yı geçerek dün-yanın ikinci büyük ekonomisi haline gelmiştir. Soğuk Savaş sonrası dönemde görü-len Amerikan tek yanlılığı ve hegemonyası sona ermiş gözükmektedir.

Çin, Hindistan ve benzer ülkelerin yükselişi dünyadaki ekonomik ve güvenlik ilişkilerini hızla değiştirmektedir. Bu ülkeler devlet kontrolündeki sistemlerden piya-sa temelli ekonomilere geçiş yaparlarken kendi ekonomilerini ve küresel ekonomiyle bağlantılarını yeniden şekillendirmektedir. Yine bu ülkeler malların nerede üretildi-ğini, küresel fakirlik eğilimlerinin nasıl şekillendiğini ve sermayenin dünya genelinde nasıl aktığını da etkilemektedir. Onların hammaddelere ve tüketim mallarına dönük doymak bilmeyen talepleri küresel mal fiyatlarını yukarı çekmekte ve çevre üzerinde gittikçe artan baskılar oluşturmaktadır. Yükselen devletler daha ileri düzeyde çok-ku-tuplu bir dünyanın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bazıları, böyle bir dünyanın, barış ve işbirliği getireceğini ümit ederken, bazıları da yeni silahlanma yarışlarına ve enerji ve gıdaya ulaşabilmekle alakalı büyük çaplı mücadelelere neden olacağından korkmaktadır. Yükselen devletlerin kalkınması, milyonlarca insanın daha iyi bir ge-leceğe kavuşup kavuşamayacakları ve daha önce kendilerinden uzak tutulan küresel refahtan daha fazla pay alıp almayacakları konusunda belirleyici olacaktır.

Bu ülkelerin nereye doğru gittiklerini ve küresel ekonomi politiği nasıl değiştir-diklerini daha iyi anlayabilmek için onların bir ulusal ekonomi politik sisteminden diğerine geçiş süreçlerini inceleyeceğiz. Daha önce komünist ve sosyalist olan ül-kelerdeki geçiş problemlerini ve onların değişimlerinin içinde ortaya çıktığı küresel çerçeveyi genel olarak değerlendirerek işe başlıyoruz.2 Bu konuda Rusya ve Doğu Avrupa ülkeleri üzerinde özellikle durulacaktır, çünkü bu ülkeler geçiş ve kalkın-ma problemlerine farklı yaklaşımları temsil etmektedir. Aynı zamanda yükselen en önemli iki güç olan Çin ve Hindistan’daki problemler, başarılar ve fırsatlar üzerinde duracak ve karşılaştırmalar yapacağız. Son olarak bu ülkeleri bekleyen gelecekle ilgili olarak spekülasyonlarda bulunacağız.

Bir ülkenin ekonomi politik sistemi gibi karmaşık ve önemli bir şeyde ortaya çıkan değişiklik bütün düzeylerde – birey, piyasa, sınıf, ulus, bölge ve dünya – ge-

4. KISIM

ULUS-ÖTESİ PROBLEMLER VE

AÇMAZLARUluslararası ekonomi politikteki (UEP’teki) birçok sorunun gittikçe uluslara-rasının ötesine geçtiği açıktır. Bu sorunlar doğalarında küreseldir. Yani bu so-runlar sadece ulus-devletler arasındaki çatışmalar ya da gerginlikler değildir. Ulus-devletlerin sınırlarını aşmakta ve etkileri bakımından gerçek anlamda küresel hale gelmektedir. Bu kitabın bu kısmı bu tür küresel sorunların 6 bo-yutunu ele almaktadır. 6 boyutun hepsi bize bireyler, piyasalar, hükümetler ve uluslararası kurumlar arasındaki karmaşık karşılıklı ilişkileri göstermektedir. Küresel finans krizi bu problemlerden bazılarını zaten kötüleştirmeye başla-mıştır. Küresel aktörlerin bu sorunlarla başa çıkmak için işbirliği düzeyini ar-tırıp artırmayacakları ya da bu sorunlar karşısında çatışma eğilimli politikalar izleyip izlemeyecekleri zaman içinde görülecektir.

15. Bölüm, küresel ekonomideki illegal işlemleri ele almakta ve malların, hiz-metlerin ve insanların sınırları aşan illegal akışlarının devletler açısından önemli sorunlar ortaya çıkardığını vurgulamaktadır. UEP devletlerle ve piyasa-larla ilgilidir, fakat 16. Bölüm’ün ortaya koyduğu gibi temelde insanlarla alaka-lıdır. 16. Bölüm göç ve turizm olgularıyla ve insanların oluşturdukları ağları UEP perspektifinden analiz etmektedir.

17. Bölüm Kuzey-Güney UEP’inin özellikle tartışmalı olan yönü – ulus-ötesi şirketler (TNC) - üzerinde durmaktadır. TNC’ler bazıları tarafından az geliş-miş ülkelerin büyüme motorları olarak, bazıları tarafından da sömürü araç-ları olarak algılanmaktadır. 17. Bölüm TNC’lerin geçmişte nasıl Kuzey-Güney tartışmasının tanımlanmasına katkıda bulunduğunu ele almakta ve ondan sonra TNC’lerle ilgili temel konuları analiz etmek üzere bu çerçevenin ötesine geçmektedir.

18. Bölüm, gıda ve açlık problemlerine katkıda bulunan devletlerin ve piyasa-ların oynadığı rollere özel vurgu yaparak gıda ve açlığın UEP’ini analiz etmek-tedir. 19. Bölüm son 10 yılda petrol fiyatlarının artışıyla daha tartışmalı hale gelen petrol ve enerjiyle ilgili eğilimlere yeni bir bakış açısı getirmekte ve yeşil enerjiye geçiş yönündeki ciddi çabalara eğilmektedir. Son olarak 20. Bölüm günümüzün belki en ciddi küresel sorunu olan küresel çevrenin analizini UEP perspektifinden yapmaktadır. Küresel ısınma ile 2009 yılındaki Kopenhag iklim değişikliği konferansı, ormanların yok edilmesi ve okyanuslara nükleer atık atılmasıyla da ilgilenmek zorunda olan küresel politikaların stratejik adımla-rı olarak bu bölümde ele alınmaktadır. Görüleceği gibi gıda, enerji ve çevre sorunları gittikçe birbiri içine girmekte, birbirinden ayrılmaz hale gelmekte, insanlığı tehdit etmekte ve yeni uluslararası yükümlülükler doğurmaktadır. Metin içinde kullanılan temel UEP terimlerinin sözlüğü 20. Bölüm’den sonra yer almaktadır.

15. BÖLÜM

İLLEGAL KÜRESEL EKONOMİ: KÜRESELLEŞMENİN KARANLIK YÖNÜ

Gölge ekonomilerin kalbindeki şiddet - Jacob Silberberg

Ölçmek ve miktarını belirlemek çok kolay olduğu için UEP’in sadece legal yönünün olduğunu söylemek, ayyaş birinin sokak lambasının altında tökezleyerek anahtar aramasının nedeninin orasının göre-bildiği tek yer olduğunu söylemesiyle aynı şeydir. İhtiyaç duyduğu-muz şey, anahtarlarımızı küresel ekonominin karanlık vadilerinde aramamızı sağlayacak daha iyi el fenerleridir.1

Peter Andreas

Kirli para insanları öldürmektedir. Peki kaç kişiyi? 1950’lerden ve 1960’lardan beri… gelişmekte olan ülkelerle geçişteki ülkelerin ekonomilerinden dışarıya çıkan ve Batılı devletlerin kasalarına giren kötü paralarla başa çıkılamamasından dolayı kaç kişi ölmüştür? Ya da soruyu farklı şekilde sormak gerekirse eğer konuyu 40, 30, 20, hatta 10 yıl önce masaya koyabilseydik kaç kişinin hayatı kurtarıla-bilecekti?2

Raymond Baker

504 15. BÖLÜM İLLEGAL KÜRESEL EKONOMİ: KÜRESELLEŞMENİN KARANLIK YÖNÜ

2006 yılında Amerikan göç yetkilileri Tijuana (Meksika) ile Otay Mesa’daki (California) depoları birbirine bağlayan yarım mil uzunluğunda bir yer altı tüneli keşfetti. Elektrik, havalandırma ve su pompalarıyla donatılmış,

betondan zemini olan – El Grande olarak isimlendirilen - tüneli inşa etmek muhte-melen iki yılı bulmuştur.3 Yetkililer tünelin uyuşturucu kaçakçılığı için kullanıldığını düşündü, çünkü içinde iki ton marihuana bulmuşlardı. Ayrıca illegal yabancıların, teröristlerin ve kitlesel imha silahlarının bu 80 ayak derinliğindeki koridor yoluyla ABD’ye geçirilmiş olabileceğini de düşündüler. 11 Eylül 2001’den sonra Amerikan yetkilileri ABD-Meksika sınırı boyunca düzinelerce tünel daha keşfetti.

El Grande, en azından bir ülkenin yasalarının çiğnenerek malların, hizmet-lerin ve insanların her gün sınırlardan geçirilmesi şeklinde beliren uluslararası ti-caret ilişkileri ağı – illegal küresel ekonomi – içindeki bağlantılardan sadece bir tanesiydi. Yasaları uygulamakla görevli devlet görevlileri illegal aktörler dünyasını ve onların ortaya çıkardığı tehditleri zaman zaman dünya kamuoyunun gözünün önüne koymaktadır. Ancak illegal uluslararası değiş-tokuşlar genellikle tüketicile-rin doğrudan hiç görmediği karanlık dünyada gerçekleşmektedir.

Bu bölüm dünya çapında hükümetler ve meşru iş çevreleri bakımından önemli sorunlar doğuran geniş bir yelpazedeki illegal aktörleri ve faaliyetleri analiz etmek-tedir. İllegal küresel ekonomi, devletlerin kolayca düzenleyemedikleri ya da ver-gilendiremedikleri piyasalardan oluşmaktadır. Bu küresel piyasaları tanımlamak için yaygın şekilde kullanılan çok sayıda sıfat bulunmaktadır: yasa dışı, illegal, gayri resmi, kara, gri, karanlık, devlet dışı, yer altı ve off-shore. Bu piyasalarda gerçekleş-mekte olan süreçler genellikle kaçakçılık, yasa dışı ticaret, kara para aklama, ver-gi kaçırma ve kalpazanlık gibi kategoriler içerisinde yer almaktadır. Bu tür işlerle meşgul olan aktörler yasaları çiğneyerek, devlet otoritesine karşı koyarak, sınırları ihlal ederek ve diğer insanları kullanmak için şiddete başvurarak kazanç elde et-mektedir. Daha önceki bölümlerde finansal elitlerin illegal davranışlarının (yani kötü davranış sergileyen insanların ve kadınların) küresel finans krizinin neden-lerinden biri olduğunu belirtmiştik. İronik bir şekilde küresel durgunluk da para ve iş arayan çaresiz ve zor durumdaki insanların kaçakçıların tuzağına düşmesi ve batmamak için çırpınan şirketlerin yasadan kaçarak maliyetlerini azaltmaya çalış-maları bağlamında illegal faaliyetleri artırmaktadır.

Son zamanlara kadar UEP düşünürleri illegal küresel ekonominin çalışılmasını başka sosyal bilimcilere bırakmıştı. Suç bilimi uzmanları yıldır ulus-ötesi örgütlü suç gruplarını çalışmaktadır. Toplumbilimciler uyuşturucu kaçakçılığı ve fahişelik gibi suçların sosyal etkilerini ele almaktadır. Uluslararası ilişkiler uzmanları 11 Ey-lül’den beri kara para aklamayla terörizm arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Karşı-laştırmalı politika uzmanları yolsuzluk ve kayırmacılığın siyasî gelişme üzerindeki etkisini analiz etmektedir. Antropologlar gelişmekte olan ülkelerdeki gayri resmi

20. BÖLÜM

ÇEVRE: KÜRESEL FELAKETTEN KAÇINMA1

Kirlilik, israf, kalkınma ve çevrenin birbiriyle olan ilişkisi - Jacob Silberberg

Günümüzün ekolojik ve çevresel problemleri nitelik olarak git-tikçe küreselleşmektedir. 2000’lerin ilk on yılında uluslararası medya, küresel ısınmanın etkileriyle ilgili sıradan haberler yanında eriyen buzullar, yok olma

tehlikesiyle karşı karşıya olan kutup ayıları, Pasifik Okyanusu’nun geniş alanlarını kapsayan parıldayan plastik çöpleri ve çevre problemlerinin gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkileriyle ilgili geniş kapsamlı haberler ve değerlendirmeler içermiştir. Yapılan popüler belgeseller arasında Al Gore’un An Inconvenient Truth (Rahatsız Edici Gerçek) belgeseli de bulunmaktadır. Eski Dünya Bankası ekonomistlerinden Nicholas Stern hazırladığı tartışmalı raporda küresel ısınmanın dünya ekonomisi üzerinde felaket niteliğinde sonuçlar doğurabileceği uyarısında bulunmuştur. Başka

SÖZLÜK

Maceracılık Başka ülkelerin toprağını iş-gal etme ya da ele geçirme; başka ülkelere karşı cezalandırıcı saldırılar gerçekleştir-me, müdahale tehdidinde bulunma, gizli operasyonlar yapma veya istikrarsızlaştı-rıcı eylemlere başvurma.Endüstriyel tarım Endüstrileşmiş ülke-lerde en fazla rağbet gören tarım üretimi yaklaşımı. Yeni (yüksek) teknolojinin ve gübrelerin kullanımıyla üretim verimlili-ğinin artırılmasına vurgu yapar ve ürünle-rin üretiminin artırılması için daha büyük toprak parçalarının kullanılması üzerinde durur. Faydası ve gelişmekte olan ülkelere etkisiyle ilgili tartışmalar yapılmaktadır. Bkz. Köylülüğün çözülme süreciAlternatif turizm Standart “güneş, deniz ve kum” formülü çerçevesinde gerçekleş-tirilen kitlesel turizme alternatif olarak or-taya çıkan turizm türü. Çevrenin korun-ması ve yerel halkın refah düzeyinin yük-seltilmesi amacıyla doğal alanlara gerçek-leştirilen, sorumluluk içeren eko-turizm, alternatif turizmin örneklerinden biridir.Anti-Balistik Füze (ABM) Anlaşma-sı ABD ile Sovyetler Birliği arasında 1972’de imzalanan, her iki devletin bir-den fazla füze savunma sistemi kurmama-sını öngören anlaşma. Anlaşmanın ortaya çıkarılmasında etkili olan düşünce, anlaş-manın stratejik caydırıcılığı ve karşılıklı garanti edilmiş yıkımı güçlendireceğidir. Bkz. MADDeğerlenme Döviz kuru piyasalarında bir devletin parasının değerinin diğer

devletin parasının değeri karşısında yük-seldiğini anlatmak için kullanılan kavram. Kendilerine yönelik talep arttığında pa-ralar değerlenme eğilimi taşır. Paranın değeri çok artarsa ticarete zarar verebilir. Bkz. Değer kaybetme.Mülk edinme teorisi Ulus-ötesi şirketle-rin kendilerine özgü avantajların rakipleri tarafından mülkleştirilmesini ya da ra-kipleri tarafından ele geçirilmesini engel-lemek için doğrudan yabancı yatırımda bulunduğunu ifade eden teori.Arbitraj Bir ürünü yüksek fiyatların ge-çerli olduğu piyasada satmak için fiyatla-rın düşük olduğu piyasada satın almak. Piyasalar arasındaki fiyat farklılıkları ge-nelde farklı yasalardan, vergilerden ve düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Ya-sal düzenlemeler komşu ülkelerde ucuza bulunan bir malın fiyatını artırırsa o mala yönelik kaçakçılık ve karaborsa faaliyetle-ri teşvik edilmiş olur.Asimilasyon Bir kişinin başka bir kültü-rün geleneklerini ve değerlerini benim-seme süreci. Göçle bağlantılı olarak asi-milasyon bir kişinin orijinal kültürünün yerine, gittiği ülkedeki hâkim kültürün geçmesini ifade etmektedir.İltica Irkı, dini, milliyeti, belli bir sosyal gruba üyeliği ya da siyasî görüşü nedeniy-le zulme uğrayacağı korkusuyla ülkesine dönemeyen bir kişinin geldiği ülkede barınma talebinde bulunması. İltica tale-binde bulunan kişi, genelde bir ülkenin toprağı üzerindeyken o ülkenin mahke-melerine başvurarak daimi ikamet tale-binde bulunmaktadır.Asimetrik bilgi Özellikle kırsal kesim kredi piyasalarında görülen bir problem-

DİZİN

11 Eylül 27, 41, 46, 47, 53, 144, 183, 201, 472, 482, 491, 504, 517, 521, 548, 557, 559, 601, 630, 640, 647, 671

1973 petrol krizi 1142007 küresel finans krizi 100

AAbizaid, John 477AB kurumları 51, 411, 414açgözlü (banka yetkilileri) 79, 148Acheson, Dean 463açık piyasa 49, 368açlık 13, 19, 26, 27, 32, 52, 53, 130, 148, 501,

605, 606, 607, 608, 610, 617, 620, 622, 625, 627, 628, 630, 631, 632, 633, 634, 635, 636, 667, 697, 701, 706, 715

Adenauer, Konrad 401adil ticaret 38, 198, 210, 213, 608, 625, 684, 706Afganistan 11, 144, 232, 243, 421, 457, 471, 472,

478, 491, 517, 523, 524, 542, 555, 556, 630, 631, 647, 648

Afrika 11, 12, 15, 19, 26, 36, 37, 47, 114, 115, 138, 188, 189, 202, 209, 210, 221, 234, 253, 272, 274, 275, 341, 342, 360, 370, 385, 386, 388, 421, 423, 448, 450, 465, 467, 633, 651, 654, 664, 677, 704, 709, 720, 734, 735, 739, 742, 747, 749, 750, 755, 756, 758, 765, 766, 768

ahbap-çavuş kapitalizmi 283, 379, 459AIDS 16, 27, 32, 46, 272, 341, 342, 343, 385, 386,

388, 527, 565, 633, 687, 709, 715Alex, Avery 84, 90, 622, 636Al Gore 663, 670, 679, 691Allen 17, 649, 661, 683, 690Almond, Gabriel 275, 284alternatif turizm 564, 693Alt gelir grubu ipotekli ev kredileri 727altın deli gömleği 145Altın Standardı 225, 226

American Insurance Group 29, 700Amerikan dış politikası 19, 586, 587Amerikan Hazine bonoları 243Amerikan hegemonyası 45Andreas, Peter 503, 505, 530, 531Anlaşmazlık Çözme Paneli (DSP) 213, 702Antropoloji 19, 32, 145Araştırma ve geliştirme 723arbitraj 520, 530Arbitraj 693Ar-Ge 322, 324, 325, 326, 328, 329, 330, 331,

332, 345, 346, 349, 421, 457, 719Arjantin 112, 221, 234, 239, 255, 275, 278, 340,

607, 615, 616, 619, 621, 653, 703arz ve talep 222, 229, 431ASEAN 203, 204Asimetrik bilgi 693asimilasyon 544, 564, 693aşırı nüfus 444, 624, 680Aslund, Anders 458, 460, 461, 462,Asya Kaplanları 46, 104, 365, 367Asya krizi 70, 209, 246, 252, 260, 279Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) 712Atkinson, William 623, 636Atlantik İttifakı 101Avery, Dennis 622, 636Avrupa Adalet Divanı (ECJ) 402, 409, 413, 414,

424, 704Avrupa-Akdeniz Ortaklığı 486, 496, 704Avrupa Birliği 14, 48, 49, 76, 84, 103, 113, 189,

198, 207, 244, 322, 327, 339, 352, 353, 394, 404, 405, 407, 410, 423, 424, 434, 458, 472, 474, 480, 486, 495, 521, 524, 538, 542, 571, 694, 698, 700, 702, 703, 704, 705, 721, 725, 728

Avrupa bölgeselciliği 413, 422Avrupa bütünleşmesi 422Avrupa dışı dünya 95Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 236, 394,

402, 403, 404, 406, 407, 411, 423, 704, 705Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)

526, 724Avrupa Komisyonu 398, 402, 407, 408, 409, 411,

413, 414, 418, 419, 424, 704, 705

736 DİZİN

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) 394, 423, 704

Avrupa Konseyi 404, 405, 410, 412, 413, 419, 424, 425, 704, 721

Avrupa Merkez Bankası 239, 266, 410, 416, 424, 704

Avrupa Para Birliği 405, 704, 705Avrupa Parlamentosu 318, 402, 404,

405, 409, 411, 412, 413, 414, 419, 424, 705

Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 403, 424, 705

Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA) 403, 424, 705

Avrupa sömürgeciliği 464Avrupa Tek Senedi 405, 408, 424, 725Avrupa Topluluğu (AT) 407, 423, 704Avustralya 57, 199, 234, 240, 339, 450,

543, 553, 558, 560, 562, 567, 599, 607, 609, 615, 651, 654, 670, 673, 674, 677

az gelişmiş ülkeler 108, 223, 253, 254, 340, 356, 358, 359, 360, 361, 363, 366, 368, 370, 371, 381, 383, 389, 589, 594, 643, 669, 718

B Bagehot 281, 284bağımlılık teorisi 150Bağımlılık teorisi 553, 701Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)

207, 435bağımsız refah fonları 240, 248, 266,

283, 487, 488, 496, 602Bakanlar Konseyi 413, 414, 419, 424,

425, 705Baker , Raymond 253, 503, 507, 508,

519, 531Balaam David N. 18, 19, 214, 243, 603Balfour, Sebastian 736, 498Bali 559, 568

Bank of America 29, 267, 541Barber, Benjamin R. 56barışı koruma 456, 480Başkan İçin Küresel 2000 Raporu 666Batı Avrupa 41, 71, 72, 83, 93, 131, 132,

229, 233, 235, 236, 246, 262, 272, 403, 409, 423, 435, 665, 667

Batı tarafından zehirlenme 496, 730BDT 207, 435, 436, 437, 739, 762, 769Beare, Margaret 521, 532bebek endüstriler 98, 112, 119, 440, 696Belçika 94, 95, 249, 400, 402, 403, 404,

411, 415, 506, 511, 512, 597, 704, 729

Bergsten, C. Fred 241, 249, 250Bern Sözleşmesi 335, 736Bertram, Eva 513, 523, 531, 532beyaz göçmen 99beyin göçü 540, 564, 695, 736Bhagwati, Jagdish 38, 88, 204, 215, 280,

284Bichler, Shimshon 487, 498bilgi teknolojisi 595bilgi temelli ekonomi 112bilgi temelli endüstri 110Bin Ladin, Üsame 289Bin Talal, Al-Vahit 736bireysel çıkar 60, 64, 68Bireysel çıkar 62bireysel hürriyetler 82Birlemiş Milletler 745Birleşik Arap Emirlikleri (UAE) 769Birleşmiş Milletler 46, 140, 363, 364,

385, 389, 512, 522, 526, 527, 534, 539, 540, 551, 560, 572, 605, 606, 613, 666, 683, 685, 689, 697, 718, 723, 730

Bir Tişörtün Küresel Ekonomideki Seya-hatleri 769

Bisiklet teorisi 694biyo-çeşitlilik 340, 344biyolojik çeşitliliği koruma 50Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 672

DİZİN 737

Biyolojik ve Zehirli Silahlar Sözleşmesi (BTWC) 694, 695

biyo-teknoloji yaklaşımı 766biyoyakıtlar 617, 618, 619, 620, 694bırakınız yapsınlar 28, 29, 34, 48, 58, 59,

64, 68, 69, 75, 76, 78, 79, 81, 84, 85, 96, 100, 108, 148, 190, 247, 262, 277, 279, 280, 281, 282, 373, 378, 551, 707

BM 46, 50, 53, 77, 114, 148, 205, 211, 245, 273, 274, 281, 335, 340, 356, 363, 386, 387, 388, 450, 456, 474, 476, 479, 480, 492, 507, 512, 520, 528, 543, 547, 608, 613, 615, 617, 624, 626, 645, 666, 667, 669, 672, 685, 702, 718, 719, 720, 730

BM Barışı Koruma Operasyonları 720BM Kopenhag iklim zirvesi 53Boeing 112, 187, 486, 581, 586, 587, 593,

595, 598, 599, 600, 708Böhm, Franz 84Boldrin, Michele 348, 350, 351bölgesel bütünleşme 14, 399, 491, 515,

694bölgeselcilik 48, 393, 394, 395, 399, 401,

402, 420, 422, 423, 723Bölgesel Göç Konferansı 539Bölgesel Ticaret Anlaşmaları (RTA) 739bölgesel ticaret blokları 203, 204, 399bölgesel ticaret grupları 49Bolivya 84, 124, 278, 522, 523, 631Bollier, David 348, 351Bono 385bonyad 492, 496Bonyadlar 695Boot, Max 144borç krizi 183, 205, 237borç takası 26, 254Boutros-Ghali, Boutros 305Boyle, James 347, 348, 351Bracero Programı 538Brady Bonoları 255Brady Planı 254Bretton Woods 71, 72, 100, 143, 195,

225, 226, 227, 230, 233, 236, 247, 695, 703, 705, 712, 713

Brezilya 27, 42, 53, 73, 86, 105, 108, 112, 124, 188, 202, 207, 221, 234, 238, 246, 247, 252, 255, 275, 278, 328, 340, 342, 343, 367, 372, 459, 570, 571, 577, 597, 607, 616, 617, 618, 619, 621, 622, 624, 627, 657, 664, 675, 676, 703

Broad 56, 628, 637Brown, Lester 284, 469, 497, 615, 629,

635, 689, 690Brunei 234, 535, 542, 566Bruntland, Gro Harlem 667BSR, 596bulaşma 267, 283, 725Burjuvazi 127, 695Burma 457, 522, 525, 526, 556, 557, 558Bush 31, 41, 79, 88, 115, 123, 135, 143,

144, 145, 151, 202, 215, 238, 245, 254, 262, 263, 265, 269, 270, 482, 620, 631, 637, 647, 649, 666, 674, 715, 717, 729

bütçe açığı 86, 243, 416bütünleşmiş şirket 602Büyük Bunalım 11, 26, 27, 69, 70, 79, 87,

100, 195, 226, 268, 541Büyük Toplum 72, 73, 233

Ccari açık 232, 248cari hesap 230, 231, 232, 236, 238, 241,

249, 256, 257, 699, 712Cari hesap 231, 232Carter, Jimmy 143, 642, 643, 658, 659,

666, 698Castro, Fidel 38, 138, 430Cavanaugh, John 737Caves, Richard 579Çek Cumhuriyeti 367, 405, 420, 434,

436, 714Çerçeveleme 707

738 DİZİN

çevre dostu ürünler 684çevre meseleleri 635çevre politikası 680Çevre sorunları 679Cezayir 19, 234, 390, 431, 465, 467, 468,

469, 471, 479, 480, 490, 491, 494, 555, 645, 651, 661, 723

CFC 667, 669, 719Chang, Ha-Joon 38, 94, 99, 108, 120,

323, 376, 377, 380, 391, 632, 637Chevron Corporation 115, 570Chicago okulu 80Churchill, Winaton 401Çiftlik Yasası 99cihat 45Çin 13, 14, 27, 36, 37, 38, 42, 47, 48, 50,

51, 53, 76, 77, 83, 86, 95, 100, 104, 105, 108, 138, 139, 141, 185, 187, 188, 189, 196, 202, 204, 206, 207, 209, 210, 218, 221, 223, 237, 238, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 249, 262, 263, 266, 268, 269, 271, 272, 276, 278, 325, 330, 336, 337, 349, 352, 353, 365, 367, 370, 373, 376, 381, 394, 421, 427, 428, 429, 430, 437, 441, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 483, 484, 489, 505, 506, 510, 519, 520, 522, 535, 536, 541, 543, 553, 570, 577, 578, 586, 587, 588, 594, 597, 599, 600, 601, 606, 610, 621, 625, 647, 648, 649, 651, 656, 657, 658, 659, 664, 669, 670, 680, 686, 697, 700, 703, 706, 709, 713, 714, 720

cinsiyet 33, 49, 495, 546, 706, 715cinsiyet ilişkileri 49cinsiyet temelli istismar 33çıkar grupları 45, 107Clark, Michael 528, 660Clinton, Bill 75, 144, 201, 204, 262, 510,

646, 670, 674, 678Clinton yönetimi 75, 262, 646, 674CNN etkisi 697Çocuk Hakları 527, 528

Çocuk Ticareti 528Coğrafî betimleyiciler 333, 338, 339, 70Cohen, Benjamin J. 37, 56, 90, 235, 249,

250, 284çok kutuplu güç dağılımı 105Çok Taraflı Çevre Anlaşmaları (MEA)

669çok taraflı ticaret görüşmeleri 105, 201Çok Taraflı Yatırım Anlaşması (MAI)

592Colander, David 77, 89Çöl Fırtınası Harekatı 488Collier, Paul 77, 89, 597, 624, 636Collins, Joseph 284, 611, 615, 618, 635,

636Colombo Süreci 539, 739Cook, Thomas 559COP 673Cornwall, Andrea 170CSA 608, 629, 634, 698CSR 596CTBT 698Cui bono? 182, 700

DDale, John 525, 532Damping 193DARPA 324Darwinist küresel ekonomi 87Darwinizm 46De Beers 510, 511, 512, 518Deere, Carolyn 346, 350, 351DeGaulle, Charles 235, 401Değer kaybetme 693, 701Değerlenme 693, 701değiştirilebilir oranlı ev kredileri 29DeHart, Monica 19, 565Demir üçgen 294demografik dönüşüm 612, 701demokrasi açığı 419Demokratik Kongo Cumhuriyeti 518,

615, 616

DİZİN 739

demokratik süreçler 84Deniz aşırı istihdam 539De Soto, Hernando 382, 383, 389Deudney, Daniel 456devalüasyon 193, 241, 701“devlet benim” 93devlet gücü 84Devlet Kanun ve Düzeni Yerleştirme

Konseyi (SLORC) 557, 558devlet müdahalesi 38, 112, 374, 379, 722devlet-piyasa formülü 83Devrimci Birleşik Cephe (RUF) 511devrimci hareketler 100Diamond, Jared 511, 512, 684, 691Diaspora 544, 566, 702diaspora toplumları 544Dillman, Bradford 12, 18, 19, 243, 350dinamik verimlilik 398, 424, 702, 727Dış kaynak kullanma 719doğal fiyat 63doğrudan yabancı yatırım 111, 188, 198,

204, 217, 246, 340, 345, 369, 399, 458, 569, 572, 574, 577, 579, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 588, 589, 590, 591, 594, 595, 597, 598, 601, 602, 729

Doğu Asya 76, 111, 189, 207, 209, 239, 282, 357, 358, 372, 373, 374, 375, 378, 379, 380, 442, 450, 490, 582, 610, 699

Doğu Avrupa 30, 31, 75, 76, 124, 141, 188, 357, 402, 405, 409, 410, 420, 423, 428, 431, 432, 433, 434, 458, 459, 460, 511, 542, 677

Doğu Sorunu Oyunu 469Doha turu 86, 110, 202, 279, 607dolar talebi 224Dominik Cumhuriyeti 124, 337, 370,

546, 547, 564döngüsel göç 537, 564, 697Döngüsel göç 537, 697Dos Santos, Theotonio 139döviz krizi 700döviz kuru 73, 100, 183, 220, 224, 225,

226, 228, 235, 236, 237, 247, 248, 259, 260, 262, 276, 582, 696, 716

döviz kuru ayrımcılığı 100döviz kuru oranları 183, 236Döviz kuru oranları 701, 705DSP 200, 213, 702DTÖ 46, 76, 82, 109, 110, 143, 147, 186,

191, 200, 201, 202, 203, 204, 206, 208, 210, 212, 213, 214, 280, 281, 331, 332, 335, 336, 337, 339, 340, 341, 342, 370, 382, 456, 552, 553, 591, 592, 594, 595, 607, 623, 627, 629, 657, 669, 675, 686, 690, 728

Dubai 484, 485, 486, 487, 496, 541Dünya Bankası 46, 71, 75, 76, 77, 82,

100, 105, 109, 110, 142, 143, 147, 188, 205, 206, 209, 210, 214, 227, 228, 236, 239, 246, 248, 252, 254, 255, 256, 272, 273, 274, 275, 280, 281, 282, 284, 360, 364, 378, 379, 383, 386, 388, 432, 435, 444, 446, 461, 483, 516, 519, 540, 610, 618, 623, 625, 627, 630, 663, 669, 684, 695, 712, 730

Dünya Düzdür 45, 76, 187Dünya Entelektüel Mülkiyet Örgütü 335Dünya Entelektüel Mülkiyet Örgütü

(WIPO) 335dünya gıda krizi 12, 13, 606, 607, 631Dünya Gıda Programı 626, 628, 632,

634Dünya Sağlık Örgütü 461, 521Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi

(WTTC) 551Dünya Ticaret Örgütü 42, 109, 137, 186,

191, 200, 207, 213, 246, 269, 280, 331, 381, 399, 400, 414, 436, 438, 454, 486, 490, 550, 575, 607, 669, 690, 702, 707, 714, 715, 717, 723, 730

Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) 549durağan verimlilik 398, 424, 727

740 DİZİN

EEasterly, William 77, 89, 519, 531, 631,

632, 637ECJ 409, 414, 424, 704Edler, Jakob 325, 351EFTA 403, 404, 424, 705egemenliğin ticarîleştirilmesi 515, 530,

698egemenlik 35, 54, 76, 119, 399, 409, 412,

450, 477, 515, 567, 726eğitim yatırımları 112, 328Eichengreen, Barry 244, 249, 250, 283ekonomik birlik 397, 703, 742ekonomik bütünleşme 395, 397, 398,

402, 403, 415, 422, 423, 698, 703ekonomik büyüme 12, 50, 53, 54, 75, 81,

86, 197, 206, 237, 247, 253, 262, 278, 363, 365, 367, 373, 377, 378, 398, 403, 409, 429, 435, 441, 445, 448, 453, 454, 458, 464, 547, 571, 572, 598, 667, 706, 709, 710

ekonomik durgunluk 76, 241, 254, 436, 453, 459, 536, 541, 553, 574, 642, 719

ekonomik etkinlik 69, 469Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü

(OECD) 592, 619, 730ekonomik kalkınma 11, 30, 52, 67, 102,

236, 253, 358, 359, 360, 361, 363, 369, 379, 380, 395, 435, 439, 449, 488, 563, 569, 607, 617, 619, 631, 668, 687, 710, 727

ekonomik liberal görüş 389ekonomik liberalizm 14, 31, 34, 43, 49,

50, 54, 58, 73, 84, 87, 117, 118, 349, 446, 454, 622, 708

Ekonomik liberalizm 34, 84, 356, 377, 454, 703

ekonomik milliyetçiliği 100, 548ekonomik milliyetçilik 35, 97, 98, 119,

191, 349, 703, 714ekonomik özgürlük 82

ekonomik rekabet 53, 107, 421, 571ekonomik yaptırımlar 509ekonomi politik 19, 20, 28, 32, 41, 43,

53, 54, 102, 125, 126, 182, 183, 195, 237, 327, 353, 428, 429, 533, 542, 639, 640, 652, 685, 699, 700, 702, 703, 712, 717, 727

ekoturizm 555, 564Ekvator 84, 124, 390, 631, 648, 661El Grande 504elit oligarşisi 84El-Kaide 471, 477El-Maktum, Raşit bin Sait 485Emisyon kredileri 703emperyalizm 97, 137, 138, 139, 140, 142,

143, 144, 150, 193, 194, 359, 440, 474, 585, 586, 601, 710, 717

Endaka etkisi 582Endonezya 46, 116, 221, 234, 246, 258,

260, 274, 343, 360, 367, 370, 378, 459, 519, 522, 555, 557, 559, 605, 625, 651, 661, 676, 703

endüstri firması 27endüstrileşmiş ülke 72, 82, 102, 187,

364, 608, 713endüstrileşmiş ülkeler 44, 110, 114, 142,

143, 197, 254, 363, 368, 369, 389, 642, 674, 687, 715

Endüstriyel casusluk 114endüstriyel mal 98endüstriyel politika 94, 103, 119, 328endüstriyel şirketler 86Endüstriyel tarım 693, 711enerji kaynakları 103, 640, 652, 654,

656, 658, 659, 674, 675, 681Engels, Friedrich 125, 151Enloe, Cynthia 174, 176, 179, 180entelektüel bilgi 114entelektüel hakimiyet 150entelektüel mülkiye hakları 50entelektüel mülkiyet 14, 19, 63, 82, 109,

111, 183, 199, 213, 319, 320, 324, 329, 331, 333, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343, 344,

DİZİN 741

345, 346, 347, 348, 349, 350, 449, 456, 505, 516, 624, 625, 719, 728

entelektüel mülkiyet hakları (IPR) 19, 63, 82, 109, 111, 199, 213, 324, 331, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 343, 345, 346, 348, 449

Epstein, Charlotte 180Ericsson 61Escobar, Pablo 517eşitsizlik 27, 48, 49, 50, 51, 125, 147, 281,

358, 471, 478, 541, 563esnek döviz kuru 73, 236, 247, 248, 262,

276Estonya 30, 370, 405, 417, 434, 436Etiyopya 11, 273, 609, 612, 613, 616,

630, 632, 633Etkin Piyasa Hipotezi 80etnik köken 33, 543, 609etnik ve dini çatışmalar 11Eucken 84, 85, Eucken, Walter 84, 85EURATOM 394, 404, 407ev kredisi 29, 31, 79, 146, 252, 261, 263,

265, 266, 267, 451evrensel iyi 67

FFakirliğin Sonu (Sachs) 743fakirlik 11, 27, 47, 53, 58, 75, 77, 148,

272, 281, 355, 356, 357, 388, 389, 428, 432, 437, 457, 467, 492, 493, 534, 608, 612, 622, 631, 634, 648, 680, 709

Fallows, James 378, 391, 448, 456, 461, 462, 720

Fanon, Frantz 359, 390FAO 272, 605, 608, 611, 613, 615, 623,

628, 669, 707Fargues, Philippe 481, 498Farklı vergilendirme 702Fas 114, 337, 465, 467, 468, 469, 475,

479, 480, 486, 491, 494, 495, 498

Faşizm 71Faux, Jeff 150, 600feminizm 14, 48, 706feodal beylikler 93feodalizm 59, 64, 128Filistin 464, 465, 467, 468, 470, 472, 474,

477, 478, 492, 493, 507, 714Filistinliler 471, 476, 477, 489finansal araçlar 30, 264, 321Finansal Koordinasyon Mekanizması

(FCM) 626finans hesabı 231finans krizi 11, 26, 27, 29, 31, 35, 42, 43,

47, 48, 51, 52, 53, 54, 55, 58, 70, 78, 79, 81, 82, 83, 87, 88, 93, 108, 118, 182, 183, 188, 195, 208, 210, 212, 213, 218, 219, 232, 240, 241, 243, 244, 245, 246, 252, 256, 258, 261, 264, 267, 274, 275, 279, 282, 283, 370, 379, 394, 417, 432, 445, 446, 452, 459, 465, 472, 484, 487, 500, 529, 573, 613, 629, 635, 656, 659, 675, 679, 684, 699

finans oligarşisi 81finans piyasaları 78, 251, 394, 421finans sektörü 81Finnemore, Martha 161, 162, 179Fish, M. Steven 437, 461fiyat rekabeti 61Fouron, Georges Eugene 544, 567Frankenştayn 74Fransa 39, 72, 94, 99, 111, 114, 131, 199,

230, 234, 235, 238, 244, 246, 249, 271, 338, 339, 387, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 410, 411, 412, 415, 416, 417, 418, 420, 422, 469, 470, 471, 479, 480, 538, 546, 548, 553, 567, 570, 578, 594, 599, 607, 642, 657, 695, 704, 721, 729

Freedom House 436, 437, 467, 494, 497Friedman, Milton 26, 34, 38, 44, 45, 46,

55, 56, 58, 59, 73, 74, 76, 77, 80, 88, 89, 145, 187, 213, 214, 215, 237, 262, 268, 451, 461, 514, 531,

742 DİZİN

637, 658, 661, 671, 689, 690Friedman, Thomas 44, 46, 56, 76, 145,

187, 213, 214, 451, 461, 514, 531, 658, 661, 671, 690

GG-8 11, 202, 274, 619, 626G-20 11, 26, 39, 202, 205, 246, 269, 271,

272, 274, 280, 282, 420, 456, 566, 595, 703

Galbraith, James K. 38, 81, 90Garnaut, Ross 686GATS 204, 335, 552GATT 71, 75, 100, 102, 105, 109, 142,

186, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 204, 205, 208, 213, 214, 227, 335, 360, 364, 630, 669, 707

GDO 624, 634GEF 669Geitner, Timothy 26, 270gelir adaletsizliği 45, 75, 612, 622gelirin eşit şekilde dağıtılması 50gelir vergisi 74, 547Gelişmekte olan ülkeler 207, 212, 275,

339, 340, 342, 344, 365, 529, 610, 612

Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) 363

genel seçim hakkı 97General Electric 486, 570, 593genetiği değiştirilmiş mallar 107Genetiği değiştirilmiş organizmalar 707George, Susan 17, 41, 115, 119, 120, 202,

245, 254, 259, 284, 611, 674, 714, 715, 717, 729

Georghiou, Luke 325, 351geyik avı 726Gill, Bates 456, 462Gilpin, Robert 55, 104, 120, 214, 236,

250, 586, 587, 602, 603girişimcilik özgürlüğü 61gıda fiyatları 605, 617, 633

Gıda güvenliği 706Gıda Karşılığı Petrol Programı 718Gıda ve Tarım Örgütü 272, 605, 615,

669, 707Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 272, 605,

615, 669, 707gıda yardımı 610, 623, 625, 628, 631Glasnost 707Glitter, Gary 562göç 15, 19, 27, 51, 54, 99, 127, 329, 353,

398, 409, 433, 478, 481, 489, 492, 500, 504, 525, 534, 535, 536, 537, 538, 539, 540, 541, 542, 544, 546, 547, 548, 563, 564, 627, 695, 696, 697, 711, 725, 729

göçmen devletleri 543, 564Göçmen devletleri 725göçmen işçi 538, 539göçmenler 11, 330, 458, 488, 491, 535,

536, 538, 540, 542, 543, 544, 545, 546, 548, 563, 564, 712

Göçmenler 544, 545göç politikası 99, 398Goff, Patricia 113Gömülü liberalizm 703Gorbaçov, Mikhail 324, 453Gore 660, 663, 670, 671, 679, 689, 691Gore, Al 660, 689göreli eşit gelir dağılım 81görünmez el 62, 64, 87, 95, 118, 506gözetimli ticaret sistemi 752Grameen 383, 389, 708, 715Gramsci, Antonio 135, 136, 137, 148,

150, 711, 718Greider, William 55, 150, 583, 603Griffiths 632, 635, 637, 748Griffiths, Peter 632, 635, 637Grossman-Doerth, Hans 84GSMH 43, 83, 104, 111, 188, 197, 208,

209, 244, 271, 369, 374, 416, 417, 418, 432, 434, 435, 436, 441, 443, 445, 449, 455, 458, 472, 483, 490, 507, 541, 543, 550, 668, 670, 675, 680, 686

DİZİN 743

GSYİH 273Güç dengesi 694güç ve refah 52, 66, 607gümrük birliği 397, 399, 403, 424, 486,

701, 725Gümrük birliği 397, 698, 701, 703gümrük duvarları 99Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel

Anlaşması (GATT) 71, 213, 227, 669, 707, 743, 746, 752, 767, 770

Güneşe Bakış 378Güney Amerika 95, 143, 189, 523, 539Güney Amerika Göç Konferansı 539Güney Asya 209, 357, 358Güneydoğu Asya 11, 20, 26, 27, 43, 46,

75, 144, 203, 246, 258, 260, 388, 553, 582, 616, 647, 699, 702

Güney Kore 38, 42, 46, 73, 101, 102, 104, 105, 111, 141, 207, 221, 234, 238, 258, 326, 328, 329, 337, 367, 370, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 459, 535, 541, 576, 599, 612, 616, 630, 657, 669, 675, 676, 703, 724

güvenlik çıkmazı 94, 119Güvenlik ikilemi 724Güvenlik Konseyi 211, 450, 474, 512Güvenlik toplumu 724güvenlik yapısı 41, 55, 183, 348, 423,

425, 518, 695, 716, 724

HHamilton, Alexander 38, 97, 118, 119,

120, 191, 703Hardin, Garret 610, 611, 635, 668, 690,

729Harry Potter ve Felsefe Taşı 400haşhaş ihracatı 95Hashim, Ahmed S. 498hatalı bilinçlilik 131, 136, 150, 706Haydut devletler 724Hayek, Friedrich 34, 38, 58, 59, 71, 73,

74, 89

Hegemonya 145, 694, 709hegemonyaya dayanan istikrar teorisi 87Heilbroner, Robert 33, 56Hidra etkisi 710HIL (aykırı müdahaleci liberaller) 34,

46, 47, 49, 54, 58, 60, 78, 82, 83, 87, 88, 117, 118, 203, 245, 268, 269, 276, 277, 278, 279, 280, 282, 547, 552, 608, 623, 710

Hindistan 13, 14, 38, 47, 48, 50, 51, 53, 76, 83, 86, 95, 112, 115, 187, 188, 189, 202, 206, 221, 234, 246, 262, 278, 325, 327, 328, 329, 330, 353, 360, 365, 367, 373, 376, 381, 394, 421, 422, 428, 429, 431, 438, 439, 440, 446, 455, 456, 457, 458, 459, 460, 461, 489, 525, 540, 542, 575, 576, 577, 583, 588, 594, 597, 606, 610, 612, 614, 615, 616, 617, 618, 619, 625, 651, 657, 658, 664, 675, 676, 677, 680, 701, 703, 709, 713

HIPC Girişimi 273, 283, 710hiper-küreselleşme 45Hitler 84, 195Hizbullah 471, 472, 476, 479, 480, 481,

491, 494, 521Hollanda 94, 101, 402, 403, 404, 405,

411, 412, 415, 422, 548, 570, 642, 657, 704, 711, 719, 729

homojenleştirme 46, 113Hong Kong 38, 46, 104, 188, 207, 234,

239, 258, 367, 370, 374, 376, 381, 537, 566, 574, 576, 577

Hu döneminde Çin 448Hughes, Karen 464hükümet dışı örgüt 26hükümetler dışı örgütler 12, 14, 497,

511, 526, 528, 558, 595, 608, 664, 708

Hunter, Suzanne 206, 215, 618, 636Huntington, Samuel 473Hüseyin, Saddam 143, 273, 475, 479,

480, 520, 645Hymer, Stephen 580, 585, 586, 603

744 DİZİN

I-İIAASTD 624, 634, 636, 711IBM 63, 113, 328, 330, 337, 575, 595,

597, 598, 706, 708içtihat 469, 496, 710I. Dünya Savaşı 43, 56, 84, 97, 135, 225,

325, 470, 480, 521, 585, 713İhracat kotaları 193İhracat sübvansiyonları 193, 705ihracat temelli büyüme 43, 102, 367,

369, 378, 379, 389, 454, 527, 706II. Dünya Savaşı 69, 71, 72, 100, 109,

111, 139, 186, 195, 196, 225, 229, 233, 246, 321, 324, 325, 329, 353, 363, 374, 394, 400, 401, 402, 406, 422, 430, 470, 480, 493, 550, 553, 571, 586, 594, 622, 626, 630, 633, 641, 665, 687, 695, 702, 713, 717, 718, 720, 728

Ikenberry, G. John 456, 462İki kutupluluk 694, 695, 716iki kutuplu sistem 105iklim değişikliği 11, 13, 33, 52, 53, 501,

678, 679, 687, 704, 708, 725İleri Savunma Araştırma Projeleri Ajansı

(DARPA) 324iletişim sistemleri 44, 75, 319illegal piyasalar 54, 515, 530İltica 543, 693iMacs 46IMF 11, 26, 27, 46, 71, 75, 76, 77, 81, 82,

100, 105, 109, 110, 142, 143, 147, 183, 205, 206, 219, 225, 227, 228, 229, 230, 231, 233, 236, 239, 241, 242, 244, 245, 246, 248, 252, 253, 254, 255, 256, 270, 271, 272, 273, 274, 276, 279, 280, 281, 282, 283, 284, 360, 364, 382, 383, 386, 387, 388, 421, 423, 499, 507, 623, 625, 627, 630, 694, 712

İngiliz Parlamentosu 59, 63, 66İngiltere 30, 37, 38, 39, 43, 44, 58, 60, 64,

66, 67, 72, 74, 75, 88, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 117, 125, 191, 195, 220, 221, 225, 226, 227, 228, 230, 234, 237, 238, 240, 246, 262, 265, 269, 271, 367, 368, 369, 380, 387, 390, 403, 404, 407, 408, 410, 411, 415, 417, 418, 420, 422, 439, 469, 470, 506, 512, 548, 557, 558, 567, 570, 575, 599, 603, 616, 644, 651, 657, 665, 676, 677, 696, 698, 699, 705, 720, 721

inşacılık 14, 22, 49, 699İnsan, Devlet ve Savaş 39insan hakları 37, 42, 54, 76, 124, 186,

340, 349, 425, 427, 448, 450, 476, 494, 547, 557, 558, 725

İnsanî Çevre Konferansı 666insani yardım faaliyetleri 51insan kaçakçılığı 507, 519, 525intifada 476, 496ipotekli ev kredileri 26, 30, 263, 265,

283, 727, 728ipotekli ev kredisi 29, 252, 261, 263, 265,

266, 267, 451IPR 50, 109, 183, 318, 337, 349, 625, 711, Irak 11, 114, 135, 143, 144, 145, 211,

232, 241, 273, 390, 411, 464, 465, 467, 468, 472, 474, 475, 476, 477, 478, 479, 480, 481, 488, 490, 492, 493, 494, 496, 498, 507, 520, 542, 556, 630, 642, 643, 644, 645, 646, 647, 648, 649, 653, 661, 714, 718, 723

İrlanda 30, 66, 96, 234, 240, 244, 246, 328, 370, 376, 404, 405, 407, 408, 411, 415, 418, 556

irrasyonel bolluk 79işçi havaleleri 496, 540, 541, 564İşçi havaleleri 488İslamcılık 20İspanya 30, 94, 240, 244, 405, 407, 408,

411, 415, 416, 417, 418, 420, 479, 491, 506, 538, 541, 542, 553, 570, 657, 658

DİZİN 745

İsrail 221, 326, 334, 464, 465, 467, 468, 469, 470, 471, 472, 473, 474, 476, 477, 478, 479, 480, 481, 484, 486, 489, 490, 492, 493, 494, 495, 496, 507, 555, 556, 639, 642, 696, 699, 712

işsizlik oranı 27, 417işsizlik oranları 26, 47, 541işsizlik sigortası 71istihdam olanakları 75, 91, 95, 189, 210istikrarlı ekonomik büyüme 72istikrarsızlık 243, 382, 435, 459, 552,

556, 577, 582, 613, 649, 660istikrar teorisi 72, 87, 709İsveç 38, 72, 94, 99, 131, 221, 249, 269,

317, 318, 326, 404, 405, 410, 411, 415, 420, 438, 599, 657, 666, 767

İtalya 30, 94, 97, 136, 234, 244, 246, 249, 387, 402, 403, 404, 411, 415, 418, 420, 433, 480, 491, 522, 538, 548, 583, 599, 658, 704, 729

ithalat kotaları 103, 119, 198ithal ikameci 94, 371, 372, 378, 379, 380,

389, 439İthal ikameci 371, 372, 378, 706, 710ITO 195İyi huylu merkantilizm 694iyi niyetli merkantilist 104İzlanda 30, 246, 261, 272, 403, 411

JJaponya 38, 53, 72, 73, 97, 99, 101, 102,

103, 104, 105, 106, 107, 111, 115, 143, 192, 195, 197, 198, 202, 204, 207, 220, 221, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 244, 246, 261, 262, 263, 265, 268, 275, 276, 325, 326, 327, 328, 334, 338, 367, 370, 374, 376, 387, 428, 429, 484, 486, 522, 524, 538, 541, 543, 553, 570, 575, 576, 577, 578, 581, 582, 587, 588, 597, 599,

630, 639, 642, 657, 673, 676, 677, 698, 702, 713, 721

Jefferson, Thomas 64, 97jeopolitik 388, 472, 543, 648Jintao, Hu 448Johnson, Chalmers 73, 81, 90, 120, 152,

351, 575Johnson, Simon 81, 90

Kkabile bağları 33Kaddafi, Muammer 475Kahn, Herman 666, 690kakao 95kalkınmacı devlet 112, 119Kalkınma kapitalizmi 702kalkınma politikaları 206, 253, 490kalkınma stratejisi 48, 340, 359, 368,

369, 380, 440, 552, 564Kambanda, Jean 309kamusal karar 84Kanada 57, 113, 115, 220, 221, 234, 246,

269, 326, 344, 387, 395, 397, 462, 512, 520, 521, 522, 539, 558, 560, 581, 594, 599, 607, 609, 611, 615, 627, 651, 654, 657, 665, 673, 676, 677, 695, 718

Kant, Immanuel 401kapitalist ekonomi 124kapitalizm 44, 45, 55, 59, 61, 74, 83, 86,

87, 125, 127, 128, 130, 135, 136, 138, 144, 226, 279, 383, 429, 431, 437, 458, 506, 685, 696

Kapitalizmin İlkeleri 60Kapitalizm ve Özgürlük 74kapitülasyonlar 496, 696Kapsamlı Test Yasağı Anlaşması (CTBT)

698kara borsa 50, 430kara para aklama 491, 504Karbon tecridi 696Karbon yutakları 696

746 DİZİN

kârlı kayıt ücretleri 29karşı hareket 119karşılaştırmalı politika 504karşılaştırmalı üstünlük 119, 191, 193,

338, 444, 506, 698, 707, 713, 727karşılaştırmalı üstünlükler 96, 97, 190,

191, 213, 371, 373, 374karşılaştırmalı üstünlükler yasası 190,

191karşılıklı bağımlılık 43, 55, 92, 102, 104,

107, 117, 119, 139, 186, 189, 198, 225, 243, 281, 381, 451, 452, 612, 640, 664, 697, 727

Katar 201, 234, 390, 465, 468, 487, 488, 535, 648, 651, 656, 661, 709

kauçuk 95, 272kayıt dışı ekonomi 12, 382, 389kaynak dağılımı 61, 125kaynak kıtlığı 13kaynakların dağıtımı 59kaynakların laneti 648, 660Kaynakların laneti 724kaynak stokları 114Kazakistan 234, 435, 616, 619, 648, 651Kazanç paradoksu 722Keck, Margaret 159, 179Kenya 11, 556, 578, 609, 632, 633, 666Keynes 26, 34, 38, 49, 58, 69, 70, 71, 72,

73, 74, 79, 80, 82, 86, 88, 89, 100, 102, 119, 224, 226, 227, 228, 253, 262, 264, 268, 277, 282, 283, 382, 712, 713, 719

Keynesçilik 69, 70, 73, 87, 262, 712Keynesçi teori 69, 87, 712Keynes, John M. 26, 34, 38, 49, 58, 69,

88, 89, 100, 226, 227, 712Khalidi, Rashid 493, 497KickStart 682, 691Kim Il-Jung 430Kimyasal Silahlar Sözleşmesi (CWC)

697kişisel özgürlüklerin kısıtlanması 50kitle imha silahları 50, 479kitlesel kirlilik 51

kitlesel tüketim 44, 369, 665Kızılderili 99, 521Klare 648, 660, 661Klare, Michael T. 660klasik ekonomik liberaller 59Klasik liberalizm 69, 73, 74, 84, 717klasik merkantilizm 92, 119Klasik merkantilizm 117, 697klasik sosyalizm 446kloro-floro-karbon (CFC) 667kolektif irrasyonellik 70kolektif mallar 101Kölelik Yolu 73Kolombiya 337, 478, 518, 523, 524, 530,

654, 665, 720, 721komploculuk 474, 496, 699Komünist Manifesto 68, 128komünist parti 51Komünist Parti 433, 446, 447, 448, 449,

453, 454, 700komünizm 71, 105, 128, 353, 401, 407,

431, 458, 493, 610Kopenhag görüşmeleri 12, 13Körfez İşbirliği Konseyi 467, 480, 488,

489, 491, 494, 496, 709, 723Kornai, János 430, 461Korten, David 591, 603korumacılık 97, 107, 377, 587, 694, 722korumacı politika 51, 102korumacı ticaret 26, 104, 118, 191, 192,

195, 208, 609, 620, 699, 717koşulluluk 255, 283, 712Koşulluluk 699kötü niyetli merkantilist 104Krauthammar, Charles 144kredi kartı borçları 146kredi kuruluşları 29, 30kredi piyasaları 271kredi temerrüt takası 283, 700Küba 138, 139, 210, 367, 371, 430, 525,

526, 562, 654, 669Kültür Devrimi 446, 459kültürel asimilasyon 548kültürel egemenliğin 113

DİZİN 747

kültürel vatandaşlık 545, 546, 564, 700Küreselcilik 708küresel dönüşüm 43küresel durgunluk 78, 504küresel düzey faktörü 42, 43küresel ekonomi 12, 19, 27, 32, 33, 35,

36, 41, 44, 49, 52, 53, 54, 67, 115, 118, 125, 136, 139, 140, 182, 183, 240, 248, 266, 326, 330, 381, 427, 428, 455, 504, 505, 507, 509, 529, 607, 630, 640, 652, 685, 712, 715, 717

küresel eşitsizlik 48, 49, 541küresel felaket 11, 244küresel finans 12, 13, 14, 17, 26, 27, 28,

31, 42, 47, 49, 51, 54, 70, 78, 100, 108, 150, 182, 183, 186, 188, 195, 209, 210, 212, 213, 218, 219, 224, 225, 227, 232, 241, 242, 246, 247, 248, 251, 252, 259, 261, 267, 269, 274, 280, 281, 282, 321, 379, 418, 421, 446, 456, 459, 465, 483, 485, 504, 571, 613, 634, 635, 640, 658, 674, 687, 688, 699, 720, 728, 729

küresel finans krizi 47, 51, 54, 70, 78, 108, 182, 183, 188, 195, 210, 213, 218, 219, 232, 241, 252, 261, 274, 282, 446, 459, 465, 613, 635, 699

küresel güvenlik 50, 52, 423, 456, 477, 518

küresel hegemon 51, 203, 243küresel hiyerarşi 95küresel istikrarsızlık 83küresel ısınma 13, 40, 53, 615, 640, 641,

664, 668, 670, 672, 674, 678, 686, 687, 688

Küresel kapitalist sistem 125küreselleşme 12, 13, 20, 28, 34, 39, 43,

44, 45, 46, 47, 48, 53, 55, 56, 58, 75, 76, 78, 79, 92, 93, 104, 118, 119, 143, 144, 145, 187, 201, 206, 208, 209, 212, 238, 247, 248, 269, 278, 279, 365, 370, 379, 380, 389, 464, 505, 507, 514, 529, 547, 571,

592, 597, 601, 602, 664, 687, 708, 726

Küreselleşme 43, 44, 48, 50, 55, 56, 87, 93, 104, 110, 118, 144, 145, 209, 212, 238, 249, 280, 349, 380, 394, 429, 478, 488, 495, 514, 646, 671, 681, 688, 708, 719

Küreselleşme paradoksu 719küresel mal zinciri 602Küresel mal zincirleri 595, 596, 708küresel ödemeler dengesi 49küresel piyasalar 563küresel refah 41, 282, 364küresel rekabet 49, 348, 381küresel sivil toplum 33, 54Küresel sivil toplum 708, 718küresel toplum 281küresel üretim 49, 87, 213, 571küresel yönetişim 11, 48, 53, 55, 261,

281, 456, 539, 549Küresel yönetişim 708Kürtler 477, 544, 649Kuzey Afrika 12, 15, 189, 209, 352, 353,

358, 465, 467, 473, 477, 480, 482, 483, 488, 489, 490, 491, 497, 548, 553, 704

Kuzey Amerika Serbest Ticaret An-laşması (NAFTA) 192, 395, 424, 718

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi 49, 395, 728

Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) 734

Kuzey Kore 211, 242, 371, 427, 430, 450, 457, 516, 526, 630, 724

Kyoto Protokolü 655, 672, 673, 674, 676, 677, 678, 682, 683, 686, 688, 690, 696, 702, 703, 707, 713

Llaissez-faire 59, 703Latin Amerika 19, 27, 42, 75, 100, 108,

748 DİZİN

114, 124, 139, 143, 144, 151, 208, 209, 249, 254, 357, 358, 361, 370, 371, 372, 377, 378, 482, 490, 513, 517, 523, 524, 539, 540, 546, 577, 615, 623, 627, 677, 710

Lehman Brothers 29, 263, 267, 417Lenin, Vlademir 38, 125, 137, 138, 139,

141, 150, 151, 194, 585, 710Levine, David 348, 350, 351Lewis, Bernard 469, 497, 614, 635Lexus ve Zeytin Ağacı 45, 187liberal ideoloji 11Liberalizm 57, 58, 86, 367Libya 210, 234, 390, 465, 467, 468, 470,

474, 490, 494, 497, 511, 555, 641, 642, 654, 661, 723

Lima Süreci 539Lindblom, Charles 33, 56, 60, 89Lindzen, Richard 671, 690List, Friedrich 38, 97, 98, 99, 109, 110,

118, 119, 120, 191, 214, 345, 703Litvanya 30, 417, 434Lizbon Anlaşması 394, 405, 412, 417,

419, 420, 424lobi faaliyetleri 320, 334lobi şirketleri 63Locke, John 64Lockheed 113Lomborg, Bjørn 687, 689, 691

MMaastricht Anlaşması 409, 410, 420,

424, 704, 705, 725, 729Macaristan 42, 272, 367, 405, 420, 431,

434, 436, 714maceracılık 496Maceracılık 693Mackenzie, Simon 522, 532MacLeod, Kembrew 347, 351Madoff 26, 148, 271Madoff, Bernie 26, 148, 271mahkûmun ikilemi 254, 660

Mahkûmun İkilemi 660, 721Malezya 46, 108, 207, 208, 209, 221, 234,

246, 258, 260, 367, 370, 378, 522, 526, 576, 579, 703

maliyet düşürücü yenilikler 61malların serbest dolaşımı 408Malthus 12, 615mal ve hizmet üretimi 61Mares, David 524, 532Mariam, Megistu Haile 273Marks 36, 38, 64, 68, 124, 125, 126, 127,

128, 129, 136, 137, 138, 139, 141, 146, 148, 149, 150, 151, 368, 665, 702, 710, 714

Marksist analiz 712Marksizm 126, 136, 148, 149, 150, 714,

727Marks, Karl 36, 38, 124, 125, 665, 702,

714Marshall Planı 401, 424, 594, 714Masdar projesi 656McCartney, Linda 167MEA 669Meksika 38, 42, 76, 99, 112, 115, 188,

201, 204, 208, 221, 224, 231, 232, 234, 252, 255, 258, 262, 272, 275, 278, 339, 372, 381, 395, 397, 399, 441, 504, 510, 513, 520, 523, 539, 540, 541, 548, 554, 577, 579, 605, 610, 617, 627, 642, 644, 645, 646, 647, 651, 654, 661, 706, 710, 714, 718

MENA ülkeleri 486, 490, 491menkul değerler 30, 54Mercedes Benz 589, 593merkantilist politikalar 67, 92, 95, 102,

108, 110, 112, 192, 193merkantilizm 14, 22, 34, 35, 38, 50, 54,

59, 66, 87, 92, 94, 95, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 109, 114, 117, 119, 141, 197, 327, 367, 378, 422, 449, 530, 694, 697, 706, 713, 714, 717

metalaştırma 564, 698

DİZİN 749

Metalaştırma 698Mickey Mouse 46Microsoft 61, 85, 113, 198, 214, 337,

486, 574, 575, 583mikro kredi 382, 383, 384, 389, 682, 683,

708, 714, 715mikro kredi kurumları 384Milenyum Kalkınma Hedefleri 46, 356,

617, 715Mill, John Stuart 38, 68, 69, 74, 86, 88,

89Miller, John 284, 597, 637milli gelir 377Milosevic, Slobodan 507MITI 104, 197mitleri meşrulaştırma 81Mısır Yasaları 65, 66, 67, 87, 88, 96, 699Modern dünya sistemi (MWS) 140, 715modern emperyalizm 139, 194Moldova 274, 432, 433, 434, 435, 436,

458, 514, 525, 729Monnet, Jean 402, 408Montreal Protokolü 667, 719Moran, Theodore H. 368, 370, 389Morgan Chase 29, 266, 267Morse, Edward 647, 661Motorola 113, 518, 578mücahitler 496Mücahitler 715müdahaleci liberaller 34, 54, 82, 87, 203,

270, 276, 282, 547, 552, 615, 623, 624, 625, 632, 684

müdahaleci politikalar 49mülk edinme teorisi 579, 598, 602Mülk edinme teorisi 579, 580, 693mülkiyet hakları 19, 63, 82, 93, 99, 109,

129, 199, 213, 320, 324, 331, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 343, 345, 346, 348, 350, 447, 449, 668, 684, 711

Mülkiyet hakları 345, 439Müller-Armack, Alfred 85mülteciler 11, 33, 543, 564, 613, 697, 723Mundell üçlemi 716

Mundell Üçlemi 239Müslüman Kardeşler 495Müslüman ülkeler 47, 422mutlak mülkiyet hakları 93MWS 140, 150, 715

NNAFTA 49, 75, 192, 203, 204, 208, 214,

395, 397, 399, 424, 571, 574, 575, 577, 581, 627, 718

NATO 102, 105, 106, 144, 417, 421, 423, 450, 480, 719

Nazizm 71, 401neden-sonuç ilişkisi 36, 37negatif haklar 65neo-emperyalizm 139, 142, 150, 717neo-liberal ilkeler 54neo-liberalizm 34, 73, 74, 76, 87, 717neo-liberal politikalar 45, 76, 268, 274,

632neo-merkantilist politikalar 92, 102,

108, 112, 192neo-merkantilizm 92, 103, 114, 119Nice Anlaşması 405NIEO 140, 205, 363, 389Nijerya 115, 255, 390, 507, 519, 631,

645, 648, 649, 661, 724Nixon yönetimi 102nomenklatura 437Norveç 234, 249, 403, 404, 411, 573, 600,

644, 646, 651, 657, 667nüfus gücü 458, 459Nüfus gücü 701nükleer enerji 421, 479, 646Nükleer tabu 718

O-ÖObama, Barack 11, 31, 35, 79, 83, 185,

203, 204, 242, 270, 272, 427, 428, 464, 476, 498, 526, 539, 600, 620,

750 DİZİN

648, 649, 656, 658, 661, 675, 678, 715

ödemeler dengesi 49, 196, 218, 219, 225, 227, 231, 232, 233, 235, 236, 238, 240, 242, 248, 255, 256, 257, 261, 274, 276, 280, 283, 372, 540, 726

ödemeler dengesi açığı 218, 225, 230, 231, 233, 257, 283, 694

OECD 325, 326, 329, 330, 340, 592, 594, 619, 635, 685, 691

OEL (tutucu ekonomik liberaller) 34, 48, 54, 58, 60, 69, 78, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 117, 118, 203, 262, 268, 270, 276, 277, 279, 547, 551, 608, 622, 719

Ohmae 591, 603oligarklar 459OPEC 73, 101, 103, 119, 143, 197, 205,

218, 236, 237, 240, 253, 262, 363, 390, 471, 483, 487, 611, 639, 640, 641, 642, 643, 644, 645, 646, 647, 648, 650, 651, 652, 653, 655, 659, 660, 661, 665, 696, 719, 726

optimal sonuçlar 69ordoliberalizm 83, 85organik entelektüeller 137, 150ormanların yok edilmesi 501, 671, 676,

677Orta Amerika 144, 203, 207, 278, 337Orta Doğu 11, 12, 15, 19, 26, 47, 50, 115,

188, 189, 207, 209, 266, 352, 353, 358, 464, 465, 467, 469, 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 480, 481, 482, 483, 484, 486, 487, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 545, 548, 640, 641, 642, 643, 645, 646, 647, 661, 687, 701, 702, 704, 720

Ortak Geleceğimiz 667ortak mallar 688Ortak mallar 697Ortak Pazar 394, 423, 698Ortak Tarım Politikası (CAP) 199, 403,

406, 424, 698

Osmanlı İmparatorluğu 469, 696, 701Otuz Yıl Savaşları 94Özel Çekme Hakları (SDR) 244özel hayatın tehdit edilmesi 50özelleştirme 75, 365, 376, 386, 431, 459,

515Özelleştirme 431, 721Özel mülkiyet 60öz sermaye 78, 263

PPakistan 11, 272, 339, 422, 441, 457, 478,

543, 555, 556, 557, 616, 631, 648Palan, Ronen 515, 531Panama Kanalı 112para ağacı 264para arzı 80Paris Sözleşmesi 335pasif nitelikli reformlar 85Patel, Raj 621, 635, 636patent hakları 50, 63patent ihlalleri 114Pax Americana 474, 496Paz, Pedro 390Perestroika 720Perry, Matthew 275Petrobas 61petro-dolar geri dönüşümü 487, 496,

660Petrol devletleri 720petrol fiyat artışı 101petrol fiyatları 237, 253, 465, 472, 483,

490, 614, 639, 644, 645, 646, 648, 650, 651, 652, 659, 660

Petrol İhraç Eden Ülkeler 73, 101, 236, 471, 639, 660, 696, 719

Petrol zirvesi 720Pew Küresel Davranışlar 495Pfizer 63Pingali, Pirabhu 623, 636Pinochet, Augusto 273Pipes, Daniel 474, 475, 498

DİZİN 751

piyasa başarısızlıkları 88piyasa değeri 29, 224, 339, 442, 574piyasa ekonomisi 72piyasa fundamentalizmi 48, 49piyasa güçleri 236, 594, 595, 634, 705piyasalara müdahale 92piyasaların doğası 60piyasalaştırma 431, 459, 714piyasanın aşırılıkları 118piyasa sonuçları 85piyasa sosyalizmi 459Piyasa süreci 84piyasa temelli politikalar 75, 77, 353piyasa temelli reform 87Plaza Uzlaşısı 238, 248Polanyi, Karl 60, 89, 97, 120, 226, 249,

698Polonya 42, 367, 405, 411, 420, 421, 431,

432, 434, 436, 459, 651, 714Pomeranz, Kenneth 95, 120, 506, 531popülist-sosyalist sistemler 84Porter, Michael 327, 351, 567, 583pozitif toplamlı oyun 67, 87, 721Prestowitz, Cleyde 104, 120, 457, 462Price 390, 391, 531, 566, 567, 636Proletarya 695, 722, 762Puebla Süreci 539, 762Putin , Vlademir 421, 437, 438, 458, 648,

660, 725

QQuesnay, François 59qui bono 36

Rrağbet gören para 237, 240, 248Rahatsız Edici Gerçek 663, 671Ramonet, Ignacio 46, 56Raney, Terri 623, 636Rantiyecilik 723

rantiye devleti 494, 496Rantiye devletleri 494rasyonel beklenti 82rasyonel tercih 14, 49, 80, 278Reagan 34, 43, 58, 74, 88, 104, 105, 143,

144, 198, 210, 237, 238, 254, 255, 262, 364, 517, 630, 632, 666, 717, 721, 722

Reagan Doktrini 105Reaganekonomi 87Reagan, Ronald 34, 43, 74, 88, 237, 722Reagan yönetimi 105, 198, 210, 364,

517, 632, 717realizm 35, 54, 92, 116, 119, 141, 422,

694, 706Realizm 35, 92, 722refah biriktirme 71Reich 38, 120, 596, 597rekabetçi piyasa 118, 641rezerv para 229, 243, 244, 245, 248, 415,

483, 723Rezerv para 723Rhodes, Cecil 511Ricardo, David 34, 38, 58, 59, 65, 67, 68,

86, 89, 96, 97, 190, 191, 622, 713, 717, 726

Richard, James 215, 235, 284, 530, 565, 579, 586, 597, 636, 647, 661, 671, 690

Rio Çevre ve Kalkınma Deklarasyonu 672

Rivoli, Pietra 36, 37, 55, 56, 120, 214Robinson, Joan 130Rockefeller Vakfı 440, 471Rodrik, Dani 38, 76, 83, 88, 89, 90, 209,

215, 278, 283, 284, 323Rohatyn, Felix 112Roma Anlaşması 397, 402, 403, 404,

406, 415, 424, 701, 704, 729Roosevelt, Franklin 70, 270Rosset, Peter 635, 636, 637Rostow, Walt R. 368, 369Roubini, Nouriel 265, 459, 462Rouse, Roger 537, 566

752 DİZİN

Roy, Sara 492, 499RTA 196, 203, 204, 213, 723Rusya 27, 42, 53, 76, 137, 202, 207, 221,

234, 244, 246, 268, 274, 275, 336, 353, 421, 423, 428, 432, 433, 435, 436, 437, 438, 456, 458, 459, 460, 461, 471, 486, 525, 543, 571, 577, 588, 597, 599, 600, 606, 615, 616, 617, 646, 647, 648, 651, 652, 653, 654, 657, 661, 673, 676, 703, 716, 718, 720, 725

S-Şsabit döviz kuru 73, 225, 226, 228, 235,

236, 247, 248, 262Sachs, Jeffrey D. 26, 38, 263, 278, 283,

284, 356, 366, 386, 387, 388, 390, 391, 527, 528, 626, 636, 637, 678

sağlam para 72, 220, 221, 248, 258, 709, 725

sağlık sigortası 72Sahra-altı Afrika 188, 189, 209, 357, 358,

385, 386, 388, 491, 616, 623Samsung 63, 328, 576SAP (Yapısal Uyum Politikaları) 109,

119, 213, 364, 699Sarkozy 39savunma modernleşmesi 469, 496Schengen Anlaşması 405, 411Schiller, Robert 81, 265Schumpeter endüstrileri 326, 349Schumpeter, Joseph 151Scissors, Derek 457, 462Seattle Savaşı 76, 201seks turizmi 526, 527selefi 394Sell, Susan 334, 338, 350, 351senet özelleştirmesi 459serbest döviz akışı 45serbest ticaret 42, 45, 65, 67, 71, 72, 75,

87, 96, 97, 98, 102, 124, 194, 195, 198, 199, 203, 204, 212, 213, 337,

361, 365, 373, 376, 379, 380, 395, 399, 402, 404, 420, 423, 456, 485, 486, 608, 625, 626, 704, 718

serbest ticaret bölgeleri 395, 485, 548, 707

serbest ticaret paradigması 87serbest ticaret politikası 97, 194, 195,

376, 626serbest yatırım fonları 54, 260, 263, 265,

270, 283sermaye hareketleri 229, 710sermaye hareketliliği 45, 239, 247, 251,

276, 382, 716sermaye kaçışı 696sermaye kontrolleri 49, 218, 236, 398,

696sermaye malları 61sermaye piyasası 79, 82, 147, 272, 321,

379sermaye rezervleri 50, 232sert güç 54Shevardnadze, Eduard 666Shiva, Vandana 628, 637Sierra Leone 273, 510, 511, 512, 518,

613, 632Şiiler 477Şili 84, 124, 234, 255, 273, 278, 337Simon 55, 56, 81, 90, 119, 121, 150, 424,

522, 532, 603, 661, 666, 690Singapur 46, 104, 188, 207, 234, 328,

337, 374, 376, 538, 576şirket sosyal sorumluluğu 596, 602sivil toplum 33, 49, 50, 54, 76, 395, 489,

493, 512, 517, 529, 557, 613, 628, 707, 708, 718

sıfır toplamlı oyun 67, 87, 470, 721sınıf çatışması 128, 131, 137, 149sınırla-pazarla 679, 683, 684, 695Sınır Tanımayan Doktorlar 608, 718Smith, Adam 17, 34, 36, 38, 56, 58, 59,

60, 62, 63, 64, 65, 67, 68, 70, 71, 74, 75, 84, 86, 87, 89, 96, 97, 137, 145, 152, 190, 237, 485, 486, 567, 717, 726

DİZİN 753

Soğuk Savaş 36, 53, 72, 101, 142, 143, 206, 225, 229, 238, 247, 262, 324, 326, 353, 356, 358, 359, 360, 368, 371, 375, 401, 402, 422, 423, 428, 458, 464, 471, 473, 493, 514, 586, 628, 630, 695, 697, 716, 724

Şöhret hakları 333, 722Somali 11, 47, 478, 543, 555, 609, 613,

630, 632, 633, 671, 697sömürgecilik 95, 119, 138, 140, 360, 361,

389, 390, 476, 489, 506, 715Sömürgecilik 142, 698sömürgeci ülkeler 114, 194sömürü 49, 124, 128, 130, 137, 141, 194,

206, 359, 362, 429, 501, 505, 552Soros, George 259Sorunlu Varlıkları Kurtarma Programı

(TARP) 283, 729sosyal demokrasi 84sosyal gruplar 33, 388, 721sosyal güvenlik 71, 380, 430, 449, 510,

547sosyal hizmetler 30, 449sosyal istikrar 81sosyalizm 38, 127, 128, 135, 136, 138,

401, 429, 446, 447sosyal refahı geliştirme 68sosyal refah programları 85sosyo-ekonomik gruplar 39, 321Sovyet komünizmi 101Sovyetler Birliği 41, 105, 106, 124, 135,

137, 144, 145, 198, 237, 238, 324, 326, 353, 358, 365, 373, 381, 402, 429, 430, 431, 432, 433, 435, 437, 439, 440, 441, 442, 458, 459, 473, 514, 542, 611, 630, 640, 646, 654, 693, 694, 695, 707, 715, 716, 720, 724, 725

soykırım 95Söylev analizi 702spekülatif saldırı 259, 260, 283, 700, 726Spot piyasalar 726stagflasyon 73Stalin, Joseph 430

Steingart, Gabor 243, 244, 250Stern, Nicolas 663, 670Stiglitz, Joseph 38, 55, 76, 88, 89, 210,

214, 215, 245, 270, 278, 284, 323, 390, 625, 636

Stohl, Rachel 518, 531Stopford, John 588, 603Strange, Susan 36, 37, 40, 41, 56, 182,

183, 215, 581, 588, 603, 700, 712, 715

stratejik kaynak 110, 113, 727stratejik ticaret politikası 104, 328, 750,

727şube fabrika sendromu 695Sudan 11, 47, 144, 450, 457, 478, 490,

609, 613, 616, 630, 633, 649, 671Summers, Larry 26, 270, 600Sunder, Madhavi 339, 343, 349, 350, 351Sunkel, Osvaldo 361, 390Süper 301 105, 198, 213, 336, 349, 727sürdürülebilir kalkınma 672, 685, 688,

707Suudi Arabistan 50, 105, 114, 115, 143,

218, 232, 233, 234, 240, 268, 269, 276, 390, 465, 468, 470, 478, 483, 487, 488, 491, 492, 526, 535, 538, 543, 555, 560, 616, 642, 645, 646, 647, 651, 652, 653, 655, 656, 659, 661, 709

Ttaklitçilik 114TAN 729tarife dışı engeller 109, 119, 197, 213,

397, 403tarihsel materyalizm 126, 150tarımsal ürün 83, 616tarımsal ürünler 617, 618tarım ürünleri 12, 66, 199, 381, 406, 619,

632tasarrufları artırma 86tasarruf paradoksu 70, 87

754 DİZİN

Tayland 46, 116, 136, 142, 207, 246, 256, 258, 259, 260, 342, 370, 378, 522, 525, 527, 556, 699, 703, 721

Taylor, Charles 507, 515Tayvan 46, 73, 104, 111, 207, 258, 328,

370, 372, 373, 374, 375, 376, 377, 450, 612, 724

tek fiyat yasası 77Teknoloji 13, 42, 126, 320, 326, 680, 681telafi edici ticaret uygulamaları 193Telhami, Shibley 647telif hakları 63, 199, 322, 328, 331, 332,

348, 349, 361, 699, 711Temel Grup 676temsili yönetim 493terörizm 16, 27, 31, 42, 53, 135, 209,

210, 242, 475, 476, 478, 479, 504, 556, 557, 687

Thatcher, Margaret 43, 58, 74, 88, 104, 237, 262, 410, 666

The Wealth of Nations 34, 56, 59, 89Thoumi, Francisco 523, 532Thurbon, Elizabeth 113, 121Thurow, Lester 33, 56Tiananmen Meydanı 452ticaret açığı 86, 242ticaret engelleri 195, 196, 397, 398, 406,

581, 587, 699, 701, 702ticaret fazlası 92, 190, 263, 276, 448, 449,

697, 720ticaretin barış neden olması 95Ticaretle Alakalı Entelektüel Mülkiyet

Hakları 331, 335, 349, 728Ticaretle Alakalı Entelektüel Mülkiyet

Hakları (TRIP) 728ticaret politikaları 38, 108, 189, 191, 194,

195, 204, 213, 226, 365, 376, 626, 727

ticaret tavizleri 101Ticarî markalar 333, 345, 728Tilly, Charles 93, 479, 498, 506, 531TNAC 608, 634, 729TNC 32, 52, 144, 148, 501, 569, 570,

571, 572, 573, 574, 575, 576, 577,

578, 579, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588, 589, 590, 591, 592, 593, 595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 602, 700, 716, 729

Topik, Steven 95, 120, 506, 531Toplum Destekli Tarım (CSA) 608, 634,

698toplum düzeyi faktörü 42Transdinyester 433, 514, 530, 729transfer fiyatı 508, 593, 602TRIP 199, 200, 202, 212, 213, 728Truman, Harry 196Tudge, Colin 611tüketici çıkarları 60, 62tüketici özgürlüğü 65Tunus 465, 467, 468, 469, 479, 484, 555Türkiye 234, 253, 275, 421, 422, 432,

459, 465, 467, 468, 470, 473, 475, 480, 481, 483, 484, 486, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 494, 495, 496, 542, 648

tutucu ekonomik liberaller 34, 54, 82, 87, 547, 623

Tutumluluk paradoksu 719Tyson Foods 106

U-ÜUCM 711Üçüncü Dünya 14, 125, 346, 358, 359,

360, 423, 471, 508, 510, 514, 530, 666, 695, 719

UEP teorileri 12, 563UEP yapıları 55, 712Ukrayna 272, 421, 423, 435, 436, 437,

458, 461, 525, 615, 616, 619, 652, 657

ulusal güvenlik 14, 50, 59, 108, 115, 116, 187, 526, 563, 641, 665, 706, 722

ulusal savunma 50ulus-devlet 92, 94, 186, 279, 395, 399,

433, 667, 688, 711, 712uluslararası ekonomi politik 19, 20, 28,

DİZİN 755

32, 43, 54, 102, 182, 327, 533, 542, 639, 699, 700, 703, 727

uluslararası finans sistemi 53, 449Uluslararası Kalkınma Teknolojisi ve

Tarım Bilimi Değerlendirmesi (IAASTD) 624, 711

uluslararası örgüt 26, 109, 190, 388, 411, 628, 632

uluslararası örgütler 12, 14, 19, 32, 186, 246, 252, 321, 363, 539, 540, 606, 607, 608, 640, 664, 667, 689, 713

Uluslararası örgütler 148, 526, 668, 688Uluslararası Para Fonu (IMF) 27, 507,

712uluslararası siyaset 27uluslararası ticaret 14, 41, 65, 73, 101,

102, 115, 138, 186, 188, 189, 190, 191, 194, 195, 197, 198, 201, 206, 238, 239, 257, 335, 347, 361, 373, 424, 446, 447, 490, 504, 522, 601, 607, 707

Uluslararası Ticaret ve Endüstri Bakan-lığı (MITI) 104, 197

uluslararası turistler 554uluslararası turizm 549, 550, 553, 558uluslararası yükümlülükler 52, 399, 501Ulusların Zenginliği 59, 60, 62, 64, 96Ulusların Zenginlikleri 34Ulus-ötesi göç 538, 729ulus-ötesi şirket 50, 52, 236, 279, 572,

573, 574, 576, 578, 580, 581, 582, 583, 590, 593, 595, 596, 597, 598, 599, 601, 602, 696, 708

ulus-ötesi şirketler 32, 52, 212, 241, 323, 330, 399, 501, 571, 708

Ulus-ötesi tarım şirketleri (TNAC) 625, 729

ulus-ötesi toplumlar 702UNCTAD 140, 350, 363, 389, 567, 570,

572, 573, 574, 576, 577, 601, 730Unocal 115, 116, 117, 266, 450UNWTO 549, 551, 567üretim güçleri 126üretim kesintileri 642

üretim sistemi 59üretim süreci 62, 187üretim verimliliği 45, 96, 193, 624Üretim ve ticaret yapısı 190, 212, 722üretim yapısı 183, 348Uruguay turu 105, 109, 198, 200, 206,

335, 707ürün döngüsü 578, 579, 602Ürün döngüsü teorisi 722Ürün yenileştirme 722ürün zinciri 36uyuşturucu ticareti 519Uzmanlaşma 32, 726uzun vadeli borç 219

VVaahtoranta 668, 689, 690Vaahtoranta, Tapani 689vahşi kedi 31, 46vahşi kedi kapitalizmi 31Varşova Paktı 353, 429, 430, 514vatandaşlık 481, 538, 540, 541, 543, 544,

545, 546, 564, 697, 700, 709Vatandaşlık 541, 543, 697Venezuela 84, 115, 123, 124, 139, 151,

240, 278Vergi cennetleri 728Vernon Raymond 327, 578, 579, 591,

603, 722Vietnam Savaşı 143, 235, 527Viner, Jacob 586Visscher, Marco 636

WWade 90, 111, 112, 120, 121, 206, 215,

249, 250, 283, 284Wade, Robert Hunter 90, 111, 120, 121,

250, 284Wadhwa, Vivek 329, 330, 351Wal 454, 489, 574, 575, 584, 684

756 DİZİN

Wallerstein, Immanuel 140, 141, 142, 151, 152, 194, 214

Wall Street 26, 81, 83, 116, 152, 264, 265, 266, 267, 270, 271, 284, 351, 566, 567, 635, 636, 650, 690

Wal-Mart 454, 489, 574, 575, 584, 684Waltz, Kennet 39, 56, 250, 713Washington Uzlaşısı 75, 143, 205, 213,

255, 379, 382, 387, 442Wayne, Leslie 599, 600Weimar Cumhuriyeti 84Weiss, Linda 113, 120, 121Wells Fargo 29, 541WFP 606, 608, 634WHO 385, 521, 531Williams, Phil 513, 531Wilson, Woodrow 480Wolf, Martin 38, 82, 90, 268, 284, 376,

377Wolfowitz, Paul 516WTTC 551, 567

Yyabancı işgücü 488yabancı yatırım 111, 188, 198, 204, 217,

224, 238, 246, 340, 345, 365, 369, 399, 443, 458, 540, 569, 572, 574, 577, 579, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 588, 589, 590, 591, 594, 595, 597, 598, 601, 602, 706, 716, 729

yapısalcılık 14, 55, 124, 125, 139, 150yapısal uyum politikaları 255, 283yaratıcı endüstriler 349, 700yasadışı piyasa 51yasaklaması 107, 546yasa önünde serbestlik 58yatırım akışları 83, 584, 601yatırım fonları 26, 54, 232, 236, 246,

259, 260, 263, 265, 270, 283, 346, 709

yatırım spekülasyonları 49, 606

Yat-sen, Sun 91, 120Yemen 210, 465, 467, 468, 490, 492, 524,

654Yeni Uluslararası Ekonomik Düzen 363,

389yeni yatırım olanakları 252, 253yerel yönetimler 30Yeryüzü Dostları 668Yeryüzü Zirvesi 672, 673, 688, 702, 706Yeşil Devrim 440, 441, 459, 610, 634,

709Yuanquing, Yang 337Yükselen ekonomiler 703yumuşak güç 35, 54, 587, 725Yumuşak para 220, 221, 709, 725Yunanistan 244, 246, 404, 407, 408, 409,

411, 415, 418, 420, 467, 522yünlü mamul endüstrisi 95

Zzayıf Amerikan doları 240, 606zayıf dolar 244, 582Zedong, Mao 38, 138, 446Zehirli tahviller 728Zeller, Christian 346, 351Zoellick, Robert 284zorunlu lisans 341, 342, 343, 350, 699

Çevirmen: nasuh uslu - liberte.com.tr · ÖnsÖz 11 bu baskidakİ yenİlİkler 12 teŞekkÜr 17...

Documents