PRAVNI SISTEM EU-osnovni principi i

izvori komunitarnog pravaizvori komunitarnog prava

Nastavnik: Doc. dr Marija Kosti Email: mkostic@singidunum.ac.rs

Udbenik: Prof. dr Gordana Gasmi

Pravo i osnovi prava EU, Beograd, 2010

CILJEVI DANANJEG ASA

Definisanje prirode prava EU i razlike izmeu njega i nacionalnog i meunarodnog prava

Predstavljanje i objanjavanje kljunih principa komunitarnog pravakomunitarnog prava

Predstavljanje pravnog okvira EU primarnih i sekundarnih izvora prava EU

* * *

EU je novi entitet u meunarodnom pravu, koji seopire klasinim definicijama i tipologijama

EU danas ima svojstvo pravnog lica

Temelji subjektiviteta EU u odredbama ozakljuivanju meunarodnih ugovora

Drave lanice EU su glavni konstitutivni subjektiUnije

Pravo EU

Osnivanje Evropskih zajednica poetkom 50-tih godina oznailo je istovremeno stvaranje novog pravnog sistema tzv. komunitarnog prava, danas poznatog kao pravo Evropske unije (EU), posle prerastanja Zajednice u EUprerastanja Zajednice u EU

Ukupnost pravnih propisa Evropske unije zbirno se se naziva acquis communautaire (pravna tekovina EU), a podeljen je na 35 poglavlja za potrebe pregovora o pristupanju

Karakter prava EU

Brojna su teorijska sporenja i dileme oko karakterapravnog sistema EU, odnosno da li se radi o:

1) meunarodnom pravu jedne meunarodne1) meunarodnom pravu jedne meunarodneorganizacije (EU)

2) dvojnom karakteru pravnog sistema EU saelementima meunarodnog i nacionalnog prava

3) sui generis tj. specifinom pravnom sistemu

Autonomni karakter prava EU

U teoriji preovlauje shvatanje o specifinom, sui generis tj.autonomnom karakteru pravnog sistema EU

Pravo EU je dinamika kategorija, koja je u procesutransformacije u propise svojevrsnog ustavno-pravnog karakteraparalelno sa produbljivanjem integracije u pravcu stvaranjaposebne evropske tvorevine federalistikog karakteraparalelno sa produbljivanjem integracije u pravcu stvaranjaposebne evropske tvorevine federalistikog karaktera

Kljune institucije EU (Savet ministara, EP, Komisija i ECJ)poseduju samostalna pravna ovlaenja i stvaraju pravo EU

* * *

Esencijalna osobina koja razlikuje EU i njen pravni sistem od klasinih meunarodnih organizacija je injenica da su drave osnivai neopozivo prenele osnivai neopozivo prenele deo suverenih nadlenosti na institucije EU (ograniile svoj spoljanji suverenitet)

Ove institucije imaju neogranieno trajanjeprema osnivakim ugovorima

Osnovni principi prava EU

1. Princip neposredne primene i direktnog dejstva

2. Princip nadnacionalnosti

Oba principa ukazuju na opravdanost teorijskog Oba principa ukazuju na opravdanost teorijskog shvatanja o specifinom karakteru pravnog sistema EU (sui generis).

Princip neposredne primene...

Princip neposredne primene - propisi komunitarnogprava stvaraju prava i obaveze direktno premaorganima EU, dravama lanicama i premanjihovim fizikim i pravnim licima

Obavezna snaga komunitarnih propisa znai da se Obavezna snaga komunitarnih propisa znai da seoni primenjuju neposredno na teritoriji dravalanica EU, bez obaveze njihovog eksplicitnogunoenja u nacionalne pravne sisteme da bi dobilina pravnoj vanosti (bez postupaka ratifikacije,itd.)

... i direktnog dejstva Direktno dejstvo prava EU- odraava autonomnost

komunitarnog prava i mogunost utuivosti prednacionalnim sudovima prava i obaveza stvorenih naosnovu komunitarnih propisa

drave lanice su prihvatile princip direktne primenekoji omoguava jednoobraznu primenu pravila

drave lanice su prihvatile princip direktne primenekoji omoguava jednoobraznu primenu pravilakomunitarnog prava i njihovo uniformno tumaenjeod strane Evropskog suda pravde

vertikalno i horizontalno direktno dejstvo

Presuda Van Gend en Loos

ECJ je presudom u ovom predmetu ustanovio da:

Zajednica predstavlja novi pravni poredak... iji subjekti nisu samo drave lanice, ve i njihovi dravljani. Nezavisno od zakonodavstva drave lanice, pravo Zajednice ne samo da pojedincima namee obaveze, nego je i njegov cilj da pojedincima da i prava

* Vano je za pojedinca jer pretvara slobode unutranjeg trita u prava ije se ostvarenje moe traiti pred nacionalnim sudovima

Presuda Costa v ENEL

ECJ je svojom uvenom presudom Costa v ENELpo 60-tih godina ozvaniio princip primatakomunitarnog prava:

Prioritet komunitarnog prava potvren jeodredbama l. 189. Ugovora o osnivanjuEvropske ekonomske zajednice (EEZ),formulacijom da su uredbe obavezujue idirektno primenljive u svim dravama lanicama.

Ovakva odredba, koja nije niim uslovljena, ostalabi bez znaenja ako bi drava mogla jednostranoponititi njeno dejstvo putem putem legislativnihmera kojima bi se priznala superiornost nadkomunitarnim pravom.

Obavezujui primat komunitarnih propisa prostire se nasve nivoe nacionalnih normi (ustavne, regionalne ilokalne)

U sluaju kolizije normi, kada je nacionalni propisdonet posle komunitarnog, dolazi do obaveznogdonet posle komunitarnog, dolazi do obaveznogukidanja nacionalnog

Ne vai opte naelo: Lex posterior derogat legi priori

Lex superior derogat legi inferiori.

Cilj: jednoobrazna primena komunitarnog prava

* * *

ECJ sluaj Simmenthal, 1978.

...komunitarni propisi ine automatski neprimenljivim bilo koju suprotnu neprimenljivim bilo koju suprotnu odredbu nacionalnog prava, ne samo svojim stupanjem na snagu, nego i time to ine integralni deo i imaju prednost nad tekuim pravnim sistemima svake od drava lanica...

Primat komunitarnog nad nacionalnim pravom

Garancija da nacionalni sudovi drava lanica EU dajuprednost primeni komunitarnog pravu u odnosu nanacionalne propise - princip primata tj.nadnacionalnosti komunitarnog prava

Komunitarno primarno zakonodavstvo (Ugovori o EU) ne Komunitarno primarno zakonodavstvo (Ugovori o EU) nesadri eksplicitno odredbu o suprematiji nadnacionalnim propisima!

Princip nadnacionalnosti se izvodi posredno (implicitno)iz sudske prakse, tj. tumaenja presuda ECJ

Izvori komunitarnog prava

PRIMARNO zakonodavstvo = osnivaki ugovori (kao i svidodaci, protokoli, konvencije i izjave uz pojedine ugovore),opti pravni principi i obiajno pravo EU

SEKUNDARNO zakonodavstvo (izvedeno, derivativno) = pravniakti institucija EU i meunarodni sporazumi kojima seureuju meusobni odnosi EU i drugih meunarodnihorganizacija ili treih drava

Osnivaki ugovori Ugovor o EZU (Pariski ugovor) iz 1951 (istekao 2002.g i nije

obnovljen) Ugovor o EEZ (Rimski ugovor) iz 1958 Ugovor o EUROATOM (Rimski ugovor) iz 1957 Ugovor o spajanju iz 1965 Jedinstveni evropski akt iz 1986 Ugovor o Evropskoj uniji (Ugovor iz Mastrihta) iz 1992. Ugovor iz Amsterdama iz 1997. Ugovor iz Nice iz 2001. Ugovor iz Nice iz 2001. Lisabonski ugovor o EU iz 2009. Svi ugovori o pristupanju u lanstvo:

s Danskom, Irskom i Velikom Britanijom iz 1972. s Grkom iz 1979. s Portugalom i panijom iz 1985. s Austrijom, Finskom i vedskom iz 1994. s Kiprom, ekom, Estonijom, Letonijom, Litvanijom,

Maarskom, Maltom, Poljskom, Slovakom i Slovenijom iz 2003. s Bugarskom i Rumunijom iz 2005.

Sekundarno zakonodavstvo

Sekundarno (derivativno) zakonodavstvo obuhvata:

uredbe tj. pravilnike (regulations), uputstva (direktive, directives), opte i pojedinane odluke (decisions), preporuke i miljenja (recommendations and opinions) preporuke i miljenja (recommendations and opinions)

Sekundarno zakonodavstvo stvaraju iskljuivo institucije EU,prevashodno Savet ministara sa Evropskim parlamentom i Komisija,kao ovlaeni predlaga sekundarnih komunitarnih akata. Donoseove sekundarne norme na osnovu ovlaenja koja su im poverenaosnivakim ugovorima od strane drava lanica - sekundarno, tj.izvedeno, derivativno pravo

Obaveznost sekundarnog

prava Uredbe, direktive i odluke su obavezujui akti, dok su

preporuke i miljenja neobavezujui

Uredbe se direktno primjenjuju na celom podruju EU

Direktive obavezuju ciljevima koji se postiu transponiranjem Direktive obavezuju ciljevima koji se postiu transponiranjem u obliku nacionalnog zakonodavstva drava lanica

Odluke su po pravilu pojedinani akti i obavezujui su za drave ili pojedince na koje se odnose

Preporuke i miljenja iznose poziciju odnosno stav institucija EU po odreenim pitnanjima, i uglavnom se prihvataju od strane adresata iako nisu obavzujui akti

Direktive (directives)

Direktive su za drave lanice obavezujue upogledu cilja ijem ostvarenju slue, a drave susamostalne u izboru forme i naina realizacije togcilja

Obavezuju drave lanice

Vremenski rok za inkorporaciju; proputanje rokainicira direktnu primenu i kaznu za nepotovanjeroka

Inkorporacija mora biti u hijerarhijski istunacionalnu normu kao to je bila i prethodna kojaje regulisala predmetnu materiju iz direktive

Uredbe (regulations)

Uredbe deluju erga omnes, u celosti suopteobavezujue i imaju direktno dejstvo usvim dravama lanicama.

Primenjive u unapred neodreenom brojusluajeva i vae za unapred neodreenesubjekte (apstraktno-generalni karakteruredbi)

NacionalnaNacionalna normanorma jeje nitavanitava ukolikoukoliko jeje uusuprotnostisuprotnosti sasa uredbomuredbom

Odluke (decisions) Odluke su u celosti obavezujue za subjekte na koje se konkretno

odnose. Ne deluju erga omnes, ve samo na konkretne subjekte koji su unapred odreeni ili odredivi

Podseaju na pojedinane pravne akte u nacionalnim zakonodavstvima, te se kao i oni i odluke mogu direktno odnositi / obavezivati i fizika i pravna lica, a ne samo drave laniceobavezivati i fizika i pravna lica, a ne samo drave lanice

NPR. Odluka Saveta EU o uvoenju zajednikog poreskog sistema za unapreenje eleznikog, drumskog i tramvajskog saobraaja, na osnovu koje su drave lanice morale ukinutu do tada postojee sline- odvojene vrste poreza

Web sajt

Svi propisi su na:

http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm

ISHODI DANANJEG ASA

Studenti bi trebalo da budu sposobni da:

Definiu prirodu pravnog sistema EU, navedu sinonime za termin pravo EU i objasne znaenje pravna tekovina EU

Nabroje i objasne dva osnovna principa prava EU

Nabroje i objasne razliku izmeu primarnih i sekundarnih izvora prava EU, kao i svakog od sekundarnih pojedinano