01 oktober 2011 , pag. 3

Camera legt het af tegen potloodIn rechtszalen dui-ken steeds vakersmartphones, lap-tops en iPad’s op. Enal tijdens de zittingvliegen de feiten viaTwitter de wereld in.Maar als het op beeldaankomt, leggen decamera’s het af tegenhet potlood van derechtbanktekenaar.Journalist Paul Ar-noldussen schreef ereen boek over: ‘Ver-dachte portretten’.

ROB ZIJLSTRA

HHet is een mooi con-trast. Terwijl rechtban-ken experimenterenmet digitale rechtsza-

ken – geen enorme stapels papiermeer, maar dossiers op eenschijfje – schuiven de rechtbank-tekenaars met hun tekenblokken,flesjes Oost-Indische inkt, potlo-den, puntenslijpers en kwastjesaan, aan de perstafels.

De reden is simpel. In het be-lang van de privacy mag er in derechtszaal maar zeer beperktworden gefilmd. Het mag gedu-rende de paar seconden wanneerde rechters de zittingszaal betre-den en gaan zitten, wanneer deofficier van justitie staand zijnverhaal doet en het mag wanneerde rechtbank twee weken later inhet openbaar uitspraak doet. Hetin beeld brengen van een ver-dachte is ten strengste verboden.Televisiejournalisten en hun ca-meramensen moeten het hebbenvan het praatje na afloop, met ie-

mand van het openbaar ministe-rie en de advocaat van de ver-dachte.

Fotografen worden geweerd,maar de rechtbanktekenaarwordt gedoogd. Dat is niet altijdzo geweest.

Jarenlang konden de tekenaarsongestoord hun gang gaan. Maarin de jaren zeventig begonnen ad-vocaten te zwaaien met de Au-teurswet. Zij wilden niet dat eenafbeelding van hun cliënt werdgepubliceerd.

Rechters gingen daar steeds va-ker in mee. Een rechtbankteke-ning werd in die tijd gezien alsgoedkope sensatiezucht. Het eni-ge doel was de oplage van dekrant op te schroeven, zo luiddede opvatting.

De kentering kwam nadat deHeineken-ontvoerders in 1984een kort geding aanspanden omte bewerkstelligen dat er tijdenshun proces geen tekenaars wer-den toegelaten.

De toenmalige Amsterdamserechtbankpresident Ben Asscher

wees het verzoek af. Het belangvan nieuwsvoorziening moestzwaarder wegen dan het persoon-lijke belang van de verdachte.Sinds die uitspraak konden derechtbanktekenaars hun gangweer gaan.

Vandaag de dag komt het zel-den voor dat de tekenaars wordengeweerd.

Een uitzondering was het pro-ces rond de Hofstadgroep, in

2006. Er gold een tekenverbod.Tekenaar Felix Guérain liep derechtszaal in en uit, om te kijken.Hij maakte zijn tekening uit hethoofd in een naburig café. Eenbeetje op z’n Engels. Daar mogenrechtbanktekenaars de eerstepaar minuten van het strafprocesde zaal in, hun schetsen moetenze elders uitwerken.

En de verdachten? In het boek‘Verdachte portretten’ citeertjournalist Paul Arnoldussen Gu-érain: ,,Opvallend genoeg is hetmeestal de tweede garnituur (on-der advocaten) die bezwaarheeft.” Tekenaar Aloys Ooster-wijk kreeg te maken met inbre-kers die niet getekend wildenworden. ,,Toen zei ik: de echtegrote jongens hebben er geenmoeite mee. Toen zeiden ze, oké,oké, goed, prima. En dan gaan zeal gelijk in de houding zitten.”

Soms leidt een rechtbankteke-ning tot ophef. In 2002 tekendeJan Hensema de van zeven moor-den verdachte verpleegster Luciade Berk.

Ze werd door Hensema weinigcharmant afgebeeld, ze zag er uitals een heks, als iemand die zekermensen vermoordt. Lucia de Berkwerd vrijgesproken. Zij zei later inmenig televisieprogramma veellast te hebben gehad van die ‘ver-domde rechtbanktekening’.

Annet Zuurveen die vooral ac-tief is in de rechtbanken van Gro-ningen en Assen zegt nooit echtproblemen te hebben gehad.,,Heel soms van een advocaat,maar nog nooit van een verdach-te. Ik heb wel eens een verdachtegehad die geld bood. Hij wilde detekening graag hebben.”

Verdachte portretten (uitgeverijBas Lubberhuizen, 96 pagina’s,30 tekeningen). De gelijknamigetentoonstelling in het Persmu-seum (Zeeburgerkade, Amster-dam), in het kader van 200 jaarrechtspraak in Nederland,maakt na 6 november een rond-reis langs diverse rechtbankenin Nederland. Meer info:www.persmuseum. nl

De capuchonvan Henk S.Drie jaar lang was de man die zoubekennen de Groninger studenteAnne de Ruijter de Wildt te hebbenvermoord, uit beeld van de politiegebleven. Een dna-match deed hemuiteindelijk de das om. In februari2001 stond Henk S. terecht voor deGroninger rechtbank en eindelijk zoude man die Anne vermoordde eengezicht krijgen.Niet dus. Henk S. wist van het be-staan van rechtbanktekenaars enwaarschijnlijk wist hij ook dat hetgeen zin zou hebben een verzoek inte dienen dat er niet getekend mochtworden tijdens het proces. Hij pro-beerde iets anders: hij verzocht derechtbank tijdens de zitting zijngezicht te mogen verbergen dooreen capuchon over het hoofd tedragen. Een ongebruikelijk verzoek,waar de rechtbank evenwel meeinstemde.Tijdens de zitting probeerden detekenaars, die een plek schuin achterde verdachte hebben, toch een glimpvan zijn gezicht te vangen. En al dietijd deed S. zijn best ‘onzichtbaar’ teblijven. Hij ‘won’.

‘De echtegrote jongenshebben er geenmoeite mee’

Henk S. droeg een capuchon om zijn gezicht voor de rechtbanktekenaars te verbergen. ILLUSTRATIE ANNET ZUURVEEN