çalima+hu

ÇALIŞMA HUKUKU II

DOÇ.DR. ÖMER SADULLAH

TOPLU ÇALIŞMA HUKUKU KAVRAMI

• Toplu çalışma hukuku kavramı işçi-işveren ilişkilerinde taraflardan birinin mutlaka örgütlenmiş olarak yer aldığı durumdaki ilişkileri ve bu ilişkileri düzenleyen kuralları ifade eder.

• Taraflar ifadesi işçi ve işveren kuruluşları ile herhangi bir kuruluşa üye olmayan gerçek veya tüzel kişi işvereni kapsamaktadır.

• İşçi ve işveren kuruluşları ifadesi geniş ve dar anlamda ele alınabilir:

a. Geniş anlamda: İşçi veya işverenlerin iktisadi ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak, geliştirmek amacıyla oluşturdukları yapılar: Ticaret ve sanayi odaları, meslek kuruluşları, dernekler gibi.

TOPLU ÇALIŞMA HUKUKU KAVRAMI (dvm.)

b. Dar anlamda: Sendikalar ve üst kuruluşları.• Türk toplu çalışma hukukunda işçi ve işveren

kuruluşları ifadesini dar anlamda ele almak gerekir.

İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARI(Dar anlamda)

a. Bu kuruluşlar sadece işçi veya işveren sıfatını taşıyanlar tarafından kurulabilir.

b. Bu kuruluşların ortak amacı vardır (Çalışma ilişkileri)c. Kurulma özgürlüğü: Önceden izin alınmaksızın

kurulabilirler.d. Bağımsızlık:1. Karşılıklı bağımsızlık2. Devlete karşı bağımsızlık3. Diğer kuruluşlara karşı bağımsızlıke. Özel hukuk tüzel kişiliğif. Demokratik esaslara uygunluk

ÇALIŞMA HUKUKU YASALARI

• Türk çalışma hukukunda üç temel yasa vardır:a. 2821 sayılı Sendikalar Kanunub. 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt

Kanunuc. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu• Bu yasaların dışında özellikle Sendikalar Kanununda

hüküm bulunmamak koşulu ile 2908 sayılı Dernekler Kanunu hükümlerinden de yararlanılabilir.

• Medeni Kanunun da Sendikalar Kanununa aykırı olmayan hükümleri yasada hüküm bulunmaması durumunda uygulanabilir.

SENDİKA ve ÜST KURULUŞLAR

• Genel olarak sendika işçilerin oluşturduğu kuruluşları ifade eder.

• Türkiye’de ise sendika terimi işçi sendikaları yanında işveren sendikalarını da kapsar.

• Sendika amaç olarak üyelerinin hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmenin yanında işçi-işveren arasında çıkan anlaşmazlıkların toplum düzeninin bozulmasını önleyecek bir denge oluşturmak suretiyle de kamu düzenine ve çıkarına çalışan bir kuruluş niteliğine sahiptir.

• Bu niteliği sendikayı dernekten ayırır.• Yine bu nitelikle sendika bazı kamusal ve toplumsal

işlevleri özerk olarak yerine getirir.

SENDİKA ve ÜST KURULUŞLAR (Dvm.)

• Üst kuruluşlar terimi genel olarak sendikaların bir araya gelerek oluşturabilecekleri “birlik, federasyon, konfederasyon” gibi üst yapıları ifade eder.

a. BİRLİK: Belirli bir bölgedeki sendikaların bir araya gelerek oluşturdukları üst yapı.

b. FEDERASYON: Aynı işkolunda bulunan sendikaların bir araya gelerek oluşturdukları üst yapı.

c. KONFEDERASYON: Farklı işkollarından gelen sendikaların bir araya gelerek oluşturdukları üst yapı.

• Sendikalar Kanunu sadece KONFEDERASYON türü yapılanmayı kabul etmiştir.

SENDİKA TÜRLERİ

• Farklı sendika yapıları vardır:a. Meslek bazlı sendikalar: Aynı faaliyetleri yapan

çalışanların bir araya gelerek oluşturdukları işçi kuruluşları.

b. İşyeri bazlı sendikalar: Faaliyetini tek bir işyeri ile sınırlayan ve üyelerini de sadece oradan sağlayan işçi kuruluşu

c. İşkolu sendikaları: Üyelerini belirli belirli bir işkolundan sağlayan ve yine faaliyetleri bu işkolu içinde sınırlayan işçi ve işveren kuruluşları.

SENDİKA KURULUŞU

• Sendikalar Kanununa göre ülkemizde sendikalar ancak İŞKOLU esasına göre ve ülke çapında faaliyet göstermek koşulu ile kurulabilir (SK: m. 3).

• Sendika kurmak için yedi kişi gerekir.

• Konfederasyon kurmak için de farklı işkollarından en az beş sendikanın bir araya gelmesi gerekir.

KURUCULUK KOŞULLARI• İşçi olmak.• Yetkili olmak ve kısıtlı olmamak. TC vatandaşı olmak ve Türkçe

okur-yazar olmak • İşkolunda çalışma• Belirli suçlardan hüküm giymemiş olmak:a. Zimmet,ihtilas, irtikap, rüşvet, dolandırıcılık vb. yüz kızartıcı suçlarb. Kaçakçılıkc. Herhangi bir suçtan dolayı ağır hapis veya toplam bir yıl veya daha çok hapis

cezasına hüküm giymekd. Devlete karşı işlenen suçlar veya bu suçların işlenmesini açıkça tahrik

(Anayasal düzene, milli savunmaya, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk)• İşveren sendikası kuruculuğunda kurucunun tüzel kişi olması

durumunda bunu temsil eden gerçek kişide eylemli çalışma dışında diğer koşullar aranır. Kurucu gerçek kişi ise eylemli çalışma koşulu da aranır.

• İşveren veya iş vekili olma koşulu

KURULUŞ• Sendika kurucuları, sendika merkezinin bulunacağı ilin

valiliğine yasada talep edilen belgeleri makbuz karşılığında, dilekçelerine ekli olarak teslim ettiklerinde sendika veya konfederasyon tüzel kişilik kazanır.

• Talep edilen belgeler (Sendikalar için):a. Dilekçe

b. sendika tüzüğü

c. kurucuların nüfus cüzdanlarının suretleri

d. ikametgah belgeleri

e. meslek ve sanat özgeçmişleri

f. sendikanın kurulacağı işkolunda fiilen çalışır olduklarını kanıtlayan belgeler ile sabıka kayıtları

g. ilk genel kurula kadar kuruluşu sevk ve idare edecekler ile bunların eşleri ve velayetleri altında çocuklarına ait noterden tasdikli mal bildirimleri

İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARININ ORGANLARI

• Sendikaların, sendikaların şubelerinin ve konfederasyonların zorunlu organları; genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur.

• İhtiyaca göre başka organlar da kurabilirler ancak zorunlu organların görevleri devredilemez.

ÜYELİK

• Üyelik şartları işçi ve işveren sendikası üyeliği için ayrı ayrı düzenlenmiştir.

• İşçi sendikası üyeliğe kişiliğe bağlıdır.

• İşveren sendikasında tüzel kişilerin temsilcileri olacağından kişiliğe bağlı hak düşünülemez. Tüzel kişiler temsilcilerini her zaman değiştirebilirler.

İŞÇİ SENDİKASI ÜYELİĞİ

• Yaş koşulu: Onaltı yaşı doldurmuş olmak

• İşçi olmak

• Üyelik yasağı bulunmamak: Askeri kişiler sendikaya üye olamaz. 2495 sayılı Özel Güvenlik Yasasına göre çalışanlar da sendikaya üye olamaz.

• Tek sendika üyeliği

İŞVEREN SENDİKASI ÜYELİĞİ

• İşveren veya işveren vekili olmak

• Üyelik yasağı olmamak

• Tek sendika üyeliği

ÜYELİĞİN KAZANILMASI

• Üyeliğin kazanılması için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir:

a. Kayıt fişi doldurulması

b. Yetkili organın kabulü

c. İlgili mercilere gönderilme

ÜYELİK HAK VE BORÇLARI

• Haklar:a. Sendikal etkinliğe ve yönetime katılma b. Üyeliğin korunmasına ilişkin haklarc. Sendika kurumları ve etkinliklerinden

yararlanma hakkı• Borçlar:a. Sendika düzenine uyma borcub. Aidat verme borcu

ÜYELİĞİN SONA ERMESİ

• Sendika üyeliği bazı durumlarda bir işyerinde çalışılmasa devam eder

• Askıya alınabilir• Sona erer• Üye bir iş yerinde çalışmasa da üyelik devam edebilir:

İşçi kuruluşlarının organlarında görev almak, bir işletme veya kuruluşun yönetim kurulu veya benzeri kurullarında işveren vekili veya işçi temsilcisi sıfatıyla görev almak.

• Askerlik görevi süresince üyelik askıdadır.• Sona erme: Kendiliğinden, çekilme veya çıkarılma

biçiminde olur.

ÜYELİĞİN SONA ERMESİ (dvm.)

• Çekilme: Üyenin sendikadan ayrılmasıdır. Önceden bildirimde bulunulması gerekir. Noter huzurunda üyenin kimliği saptanır ve imzalı onayı alınır. Çekilme notere başvuru tarihinden itibaren bir ay sonra geçerli olur.

• Çıkarılma: Sendikanın üyeyi ihraç etmesidir. Çıkartma nedenlerinin tüzükte belirtilmiş olması gerekir. Bunun dışında bir neden geçerli değildir. Karara üye itiraz edebilir ( 30 gün içinde yerel İş Mahkemesine). Üyelik çıkartma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.

SENDİKALARIN FAALİYETLERİ• Sendikaların esas faaliyet alanı çalışma yaşamıdır. Aşağıdaki

faaliyetleri sadece sendikalar yapabilir:

a. Toplu iş sözleşmesi yapmak.

b. Toplu iş uyuşmazlıklarında, ilgili makama, arabulucuya, hakem kurullarına, iş mahkemelerine ve diğer yargı organlarına başvurmak.

c. Çalışma hayatından, mevzuattan, toplu iş sözleşmesinden, örf ve adetten doğan hususlarda işçileri ve işverenleri temsilen veya yazılı başvuruları üzerine, nakliye, neşir veya adi şirket mukaveleleri ile hizmet akdinden doğan hakları ve sigorta haklarında üyelerini ve mirasçılarını temsilen davaya açmak.

d. Grev veya lokavta karar vermek ve idare etmek.

e. İşyerinde üye yapmak ve temsilci göstermek ve çeşitli kurullara katılmak.

SENDİKALARIN FAALİYETLERİ (dvm.)

• Aşağıdaki faaliyetleri sendikalar ve konfederasyonlar yapabilir:

a. Hukuki yardım,

b. Kanun ve uluslararası antlaşma hükümlerine göre toplanan kurullara temsilci göndermek,

c. Eğitim, inceleme ve araştırma faaliyetleri,

d. Yardımlaşma sandıkları,

e. Kooperatif kurulması,

f. Yatırım yapmak,

g. Mesleki eğitimi artırmak.

YASAK FAALİYETLER• TEMEL YASAKLAR:a. Sendika ve konfederasyonlar T.C. Anayasasının 14 üncü

maddesindeki yasaklara aykırı hareket edemeyecekleri gibi yönetim ve işleyişleri Anayasada belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamaz,

b. Siyaset yasağı: Sendika ve konfederasyonlar, amaçları dışında faaliyette bulunamazlar. Siyasi partilerin ad, amblem, rumuz veya işaretlerini kullanamazlar. Siyasi partilerden bağış ve yardım edemezler.

• DİĞER YASAKLAR:a. İşçi-işveren ilişkisindeki yasaklar,b. Ticaret yasağı,c. Dernekler Kanunundan doğan yasaklar.

SENDİKA TEMSİLCİLİĞİ• Sendika temsilciliği kavramı sadece işçi sendikaları için geçerlidir.• Temsilci işyerinde çalışan bir üyedir.• Temsilcilik için kurucularda aranan niteliklerin bulunması gerekir. • Sendika tarafından işyerine atanır.• Sadece toplu iş sözleşme yapma yetkisi kesinleşen sendika temsilci

atayabilir.• Görev süresi toplu iş sözleşmesinin süresi ile sınırlıdır.• Temsilci sayısı yasa ile belirlenmiştir. Buna göre sendika:

a. işçi sayısı elliye kadar ise bir,

b. ellibir ile yüz arasında ise en çok iki,

c. yüzbir ile beşyüz arasında ise en çok üç,

d. beşyüzbir ile bin arasında ise en çok dört,

e. binbir ile ikibin arasında, ise en çok altı,

f. ikibinden fazla ise en çok sekiz olmak üzere işyerinde çalışan üyeleri arasından işyeri sendika temsilcisi tayin eder.

• Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir.• Sendika onbeş gün içinde kimliklerini işverene bildirir.

SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ• Sendika özgürlüğü Bireysel ve toplu sendika özgürlüğü olarak

ikiye ayrılır.• Bireysel sendika özgürlüğü de yine pozitif ve negatif özgürlük

olarak ikiye ayrılır. Pozitif özgürlük: Sendika kurma ve sendikaya üye olma

özgürlüklerini ifade eder. Negatif özgürlük: Sendikadan çıkma ve sendikaya üye olmama

özgürlüklerini ifade eder.• Toplu sendika özgürlüğü: Sendikaların varlıklarını sürdürebilme

özgürlüğünü ifade etmektedir. Sendikalar Kanununda bağımsızlık ile ilgili hükümler bu özgürlüğün güvencesidir.

ÖRNEK OLAY

• Bisküvi ve diğer unlu mamuller üreten bir işyerinde sendika örgütlenmesi başlamıştır. Nakliyat işkolunda faaliyet gösteren bir sendika bisküvi dağıtımını yapan işçilerin nakliyatla uğraştıkları için ancak bu işkolunda bir sendikaya üye olabileceklerini öne sürerek bu işçileri üye yapmak istemektedir.

1. Sendikanın savı doğru mudur? 2. A’nın mamullerinin dağıtım işinde çalışan işçiler,

gıda işkolundaki bir sendikaya mı yoksa nakliyat işkolundaki bir sendikaya mı üye olabilirler?

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI SÜRECİ

• Toplu iş sözleşmesi yapabilmek için en önemli süreç yetkinin belirlenmesidir.

• Yetki kavramı iki ayrı kavramı kapsar:a. Ehliyet (yetkinlik): İş hukuku açısından

ehliyet,toplu iş sözleşmesini yapmak ve taraf olabilme yetkinliğini ifade eder. Türkiye’de bu ehliyet sadece işçi ve işveren sendikaları ile sendika üyesi olmayan işverende bulunur.

b. Yetki: Özellikle ehliyet sahibi olan işçi sendikaları içinde hangisi işverenle toplu iş sözleşmesi yapabilir sorusunun yanıtı yetki kavramı ile açıklanabilir.

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI SÜRECİ (dvm.)

• Yetki için iki koşul gerekir:a. Genel yetki koşulu: Kurulu bulunduğu işkolunda

çalışan işçilerin en az yüzde onunu temsil etmek.b. Özel yetki koşulu: Toplu iş sözleşmesinin

kapsamına girecek işyeri veya işyerlerinin her birinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasını temsil etmek.

c. Bir işkolunda çalışan işçilerin yüzde onunun tespitinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca her yıl Ocak ve Temmuz aylarında yayımlanacak istatistikler esas alınır.

d. Yayımından itibaren 15 gün içinde itiraz edilmeyen istatistikler kesinleşir.


• Toplu iş sözleşmesinin yapılması sürecinde ilk adım yetkinin saptanmasıdır:

• Yetkinin saptanması işçi sendikası ve işveren için ayrı ayrı düzenlenmiştir.

a. İşçi sendikası: Bir toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yazıyla başvurarak kurulu bulunduğu işkolunda üye sayısı itibariyle yüzde on ve ve sözleşmenin kapsamına girecek işyeri veya işyerlerinde başvuru tarihinde çalışan işçiler ile üyelerinin sayısının tespitini ister.

b. Çalışma Bakanlığı, kayıtlarına göre sendikanın çoğunluğu haiz olması halinde, toplu iş sözleşmesi yapma başvurusunu işyerindeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikalarıyla taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene başvurunun alındığı tarihten itibaren altı işgünü içinde başvuru tarihindeki kayıtlara göre bildirir.

c. Çoğunluğu haiz olmadığının tespiti halinde bu bilgiler sadece başvuran sendikaya aynı süre içinde bildirilir.


• İşveren sendikası veya işveren: Bir toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren Çalışma Bakanlığına yazıyla başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini ister.

• Çalışma Bakanlığı;tespit edilen yetkili işçi sendikasının isim ve adresini, işkolundaki ve o işyerindeki işçi sayısı ile, bu sendikanın işkolunda ve o işyerindeki üye sayısını, işkolunda kurulu işçi sendikalarına ve talepte bulunan işveren sendikasına veya sendika üyesi olmayan ilgili işverene başvurunun alındığı tarihten itibaren altı işgünü içinde bildirir.

• Yetkili sendika bulunmaması halinde durum altı işgünü içinde sadece başvuruda bulunan işveren sendikasına veya sendika üyesi olmayan işverene bildirilir

• Yetkiye itiraz: Yetki saptama yazısına itiraz edilebilir. İtirazı işçi, işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren yapabileceği gibi işkolunda kurulu ve genel yetki şartına sahip diğer sendikalar da yapabilir.

• Yetki yazısının bildirilmesinden itibaren altı iş günü içinde itiraz yapılmalıdır.• İtiraz mercii işyeri veya işletmenin bağlı bulunduğu Bölge Çalışma Müdürlüğünün

olduğu yerdeki İş mahkemesidir. Birden fazla Bölge Çalışma Müdürlüğünün yetki alanını kapsayan işyerleri söz konusu ise itiraz mercii Ankara İş Mahkemesidir.


• İtiraz dilekçesi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına veya ilgili Bölge Müdürlüğüne kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Mahkeme bu kaydı görmeden dilekçeyi kabul etmez.

• İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata iddiasıyla süreye ilişkin itirazları mahkeme altı işgünü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar.

• Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme duruşma yaparak karar verir. Duruşma sonunda verilecek karar temyiz edildiği takdirde Yargıtay'ca onbeş gün içinde kesin karara bağlanır.

• Mahkemeye itirazın yapılması, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.

• Yetki Belgesi: Yetki saptama süreci yetki belgesinin verilmesiyle sonuçlanır.


• Tespit yazısına kanunda öngörülen süre içinde itiraz edilmemişse sürenin bitişini takip eden altı işgünü içinde veya yapılan itiraz reddedilmişse mahkeme kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren altı işgünü içinde ilgili sendikaya Çalışma Bakanlığınca bir yetki belgesi verilir.

• Olumsuz saptama yazısından sonra açılan davanın kazanılması durumunda Bakanlık yetki belgesi dğil sadece saptama yazısını işçi sendikasına gönderir.


• Çağrı: Yetki kesinleştikten sonra görüşmelerin başlayabilmesi için çağrı yapılmalıdır.

• Tespit yazısını alan işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren veya yetki belgesini alan işçi sendikası,tespit yazısını veya yetki belgesini aldığı tarihten itibaren onbeş gün içinde karşı tarafı toplu görüşmeye çağırır. Çağrı tarihi derhal görevli makama bildirilir.

• Bu süre içinde çağrı yapılmazsa, yetki belgesinin hükmü kalmaz.

çalima+hu

Education