T.C. BURDUR VALL EVRE VE EHRCLK L MDRL BURDUR L EVRE DURUM RAPORU BURDUR - 2012 2 "evreyi Korumak Akln Gereidir" M. Kemal ATATRK 3 NDEKLER GR12 A. Hava14 A.1. Hava Kalitesi14 A.2. Hava Kalitesi zerine Etki Eden Unsurlar 15 A.3. Hava Kalitesinin Kontrol Konusundaki almalar 21 A.4. lm stasyonlar22 A.5. Egzoz Gaz Emisyon Kontrol 26 A.6. Grlt 27 A.7. klim Deiiklii Eylem Plan erevesinde Yaplan almalar32 A.8. Sonu ve Deerlendirme32 Kaynaklar32 B. Su ve Su Kaynaklar33 B.1. lin Su Kaynaklar ve Potansiyeli 33 B.1.1. Yzeysel Sular33 B.1.1.1. Akarsular33 B.1.1.2. Doal Gller, Gletler ve Rezervuarlar 34 B.1.2. Yeralt Sular36 B.1.2.1. Yeralt Su Seviyeleri 36 B.1.3. Denizler 36 B.2. Su Kaynaklarnn Kalitesi 37 B.3. Su Kaynaklarnn Kirlilik Durumu37 B.3.1. Noktasal kaynaklar43 B.3.1.1. Endstriyel Kaynaklar 43 B.3.1.2. Evsel Kaynaklar43 B.3.2. Yayl Kaynaklar43 B.3.2.1. Tarmsal Kaynaklar43 B.3.2.2. Dier 43 B.4. Sektrel Su Kullanmlar ve Yaplan Su Tahsisleri 44 B.4.1. me ve Kullanma Suyu 44 B.4.1.1. Yzeysel su kaynaklarndan kullanlan su miktar ve imesuyu artm tesisi mevcudiyeti 44 B.4.1.2. Yeralt su kaynaklarndan kullanlma su miktar ve imesuyu artm tesisi mevcudiyeti45 B.4.1.3. me Suyu temin edilen kaynan ad, mevcut durumu, potansiyeli vb. 45 B.4.2. Sulama45 B.4.2.1. Sulama salma sulama yaplan alan ve kullanlan su miktar 45 B.4.2.2. Damlama veya basnl sulama yaplan alan ve kullanlan su miktar46 B.4.3. Endstriyel Su Temini 46 B.4.4. Enerji retimi Amacyla Su Kullanm46 B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanm 46 B.5. evresel Altyap46 B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve hizmeti alan nufus 47 B.5.2. Organize Sanayi Blgeleri ve Mnferit Sanayiler Atksu Altyap Tesisleri47 B.5.3. Kat Atk Dzenli Depolama Tesisleri47 B.5.4. Atksularn Geri Kazanlmas ve Tekrar Kullanlmas48 B.6. Toprak Kirlilii ve Kontrol48 B.6.1. Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalar48 B.6.2. Artma amurlarnn toprakta kullanm49 B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doaya yeniden kazandrlmasna ilikin yaplan almalar49 B.6.4. Tarmsal faaliyetler ile oluan toprak kirlilii49 B.7. Sonu ve Deerlendirme51 Kaynaklar51 C. Atk C.1. Belediye Atklar (Kat Atk Bertaraf Tesisleri)52 C.2. Hafriyat Topra, naat Ve Yknt Atklar53 C.3. Ambalaj Atklar53 C.4. Tehlikeli Atklar53 C.5. Atk Madeni Yalar54 C.6. Atk Pil ve Akmlatrler54 C.7. Bitkisel Atk Yalar54 C.8. Poliklorlu Bifeniller ve Poliklorlu Terfeniller54 C.9. mrn Tamamlam Lastikler (TL)54 4 C.10. Atk Elektrikli ve Elektronik Eyalar55 C.11. mrn Tamamlam (Hurda) Aralar55 C.12. Tehlikesiz Atklar55 C.12.1. Demir ve elik Sektr ve Cruf Atklar56 C.12.2. Kmrle alan Termik Santraller ve Kl56 C.12.3. Atksu Artma Tesisi amurlar56 C.13. Tbbi Atklar56 C.14. Maden Atklar57 C.15. Sonu ve Deerlendirme58 Kaynaklar58 . Kimyasallarn Ynetimi .1. Byk Endstriyel Kazalar60 .2. Sonu ve Deerlendirme60 Kaynaklar60 D. Doa Koruma ve Biyolojik eitlilik D.1. Ormanlar ve Milli Parklar61 D.2. ayr ve Mera61 D.3. Sulak Alanlar62 D.4. Flora63 D.5. Fauna68 D.6. Tabiat Varllarn Koruma almalar72 D.7. Sonu ve Deerlendirme73 Kaynaklar73 E. Arazi Kullanm74 E.1. Arazi Kullanm Verileri74 E.2. Meknsal Planlama76 E.2.1. evre dzeni plan76 E.3. Sonu ve Deerlendirme77 Kaynaklar77 F. ED, evre zin ve Lisans lemleri78 F.1. ED lemleri78 F.2. evre zin ve Lisans lemleri78 F.3. Sonu ve Deerlendirme79 Kaynaklar79 G. evre Denetimleri ve dari Yaptrm Uygulamalar80 G.1. evre Denetimleri82 G.2. ikyetlerin Deerlendirilmesi82 G.3. dari Yaptrmlar82 G.4. evre Kanunu Uyarnca Durdurma Cezas Uygulamalar83 G.5. Sonu ve Deerlendirme83 Kaynaklar83 H. evre Eitimleri83 I. l Baznda evresel Gstergeler 5.Genel 84 5.1. Nfus 5.1.1.Nfus Art Hz 84 5.1.2.Kentsel Nfus84 5.2. Sanayi85 5.2.1.Sanayi Blgeleri85 5.2.2.Madencilik 86 6.klim Deiiklii87 6.1. Scaklk87 6.2. Ya 87 6.3. Deniz Suyu Scakl 87 7.Hava Kalitesi 7.1. Hava Kirleticiler 88 8.Su-Atksu 8.1. Su Kullanm 90 8.2. Belediye me ve Kullanma Suyu Kaynaklar 90 8.3. Atksu Artma Tesisi le Hizmet Veren Belediyeler 91 8.4. Kanalizasyon ebekesi le Hizmet Verilen Belediye Saylar ve Nfusu91 8.5. Sanayiden Kaynaklanan Atksu ve Bertaraf92 5 8.6. 9.Arazi Kullanm92 10. Tarm 92 10.1.Kii Bana Tarm Alan 93 10.2.Kimyasal Gbre Tketimi 10.3.Tarm lac Kullanm94 10.4.Organik Tarm 94 11. Orman 95 12. Balklk 96 13. Altyap ve Ulatrma96 13.1.Karayolu ve Demiryolu Yol A 96 13.2.Motorlu Kara Tat Says 96 14. Atk 14.1.Belediyeler Tarafndan ya da Belediye Adna Toplanan Atk ve Bertaraf97 14.2.Kat Atklarn Dzenli Depolanmas 98 14.3.Tbbi Atklar98 14.4.Atk Yalar98 14.5.Ambalaj Atklar99 14.6.mrn Tamamlam Lastikler 100 14.7.mrn Tamamlam Aralar 100 14.8.Atk Elektrikli -Elektronik Eyalar101 14.9. Maden Atklar101 14.10. Tehlikeli Atklar 101 15. Turizm15.1.Yabanc Turist Saylar102 15.2.Mavi Bayrak Uygulamalar 102 EK-1: l evre Sorunlar ve ncelikleri Envanteri Aratrma Formu Aklamalar Blm I.Hava Kirlilii102 Blm II.Su Kirlilii105 Blm III.Toprak Kirlilii 109 Blm IV.ncelikli evre Sorunlar 111 6 ZELGELER DZN izelge 1- Burdur lelerinin Merkeze Olan Uzaklklar13 izelge A.1- Hava Kalite ndeksi Karlatrma Tablosu 14 izelge 2- CO Konsantrasyonlar ve Tesirleri18 izelge 3- Hava Kirleticilerin Sala Etkileri19 izelge 4- Kkrtdioksitin nsan Sal zerine Etkisi19 izelge A.2 limizde 2012 Ylnda Evsel Isnmada Kullanlan Kat Yaktlarn Cinsi, Yaktlarn zellikleri ve Bu Yaktlarn Temin Edildii Yerler20 izelge A.3 limizde 2012 Ylnda Sanayide Kullanlan Kat Yaktlarn Cinsi, 20 Yaktlarn zellikleri ve Bu Yaktlarn Temin Edildii Yerler izelge A.4 limizde 2012 Ylnda Kullanlan Doalgaz Miktar 20 izelge A.5 limizde 2012 Ylnda Kullanlan Fueloil Miktar 20 izelge A.6- limizde 2012 Yl ldeki Ara Says ve Egzoz lm Yaptran 20 Ara Says izelge A.7- limizde Hava Kalitesi lm stasyon Yerleri ve llen Parametreler 21 izelge A.8- limizde 2012 Yl Hava Kalitesi Param. Aylk Ort. Deerleri25 izelge A.9- 2012 Ylnda Snr Deerin Ald Gn Saylar 26 izelge A.10 Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii 2012 26 Ylnda Hava Kalitesi Snr Deerleri izelge A.11- Yllar ve Ara Saylar tibariyle Yaplan Egzoz Gaz Emisyon lmleri 26 izelge B.1 limizin Akarsular 33 izelge B.2-limizdeki Akarsularn Aylara Gre Debileri34 izelge B.3 limizin 2012 Yl Su Depo Saylar44 izelge B.4 limizde 2012 Yl Salma Sulama Yaplan Alan Miktar44 izelge B.5 - limizde 2012 Yl Sulama Yaplan Alan Miktar 46 izelge B.6 limizde 2012 Yl Kentsel Atksu Artma Tesisleri Durumu47 izelge B.7 - limizde 2012 Ylnda tespit edilen Noktasal Kaynakl Toprak Kirliliine likin Veriler49 izelge B.8 limizde 2012 Ylnda Kullanlan Ticari Gbre Tketiminin 50 Bitki Besin Maddesi Baznda ve Yllk Tketim Miktarlar izelge B.9 limizde 2012 Ylnda Tarmda Kullanlan Girdilerden 50 Gbreler Haricindeki Dier Kimyasal Maddeleri 7 izelge B.10 limizde 2012 Ylnda Topraktaki Pestisit vb Tarm lac 51 Birikimini Tespit Etmek Amacyla Yaplm Analizin Sonular izelge C.1 limizde 2012 Yl l/le Belediyelerde Oluan Kat Atklarn 52 Toplanma, Tanma ve Bertaraf Yntemleri ve Tesis Kapasiteleri izelge C.2 limizdeki 2012 Yl in Ambalaj ve Ambalaj Atklar statistik Sonular54 izelge C.3 limizdeki 2012 Yl in sanayi Tesislerinden Oluan Tehlikeli Atk Miktar54 izelge C.4 limizdeki 2012 Yl in Atk Ya Geri Kazanm ve Bertaraf Miktar izelge C.5 limizdeki 2012 Yl in Atk Madeni Yalarla lgili Veriler 55 izelge C.6 limizde Yllar tibariyle Atk Ak Kazanm Miktar 55 izelge C.7 limizde Yllar tibariyle Toplanan Atk Pil Miktar 55 izelge C.8 limizde 2012 Yl in Atk Bitkisel Ya Miktar55 izelge C.9- limizde 2012 Ylnda Oluan mrn Tamamlam Lastikler le lgili Veriler 56 izelge C.10 limizde 2012 Yl Hurdaya Ayrlan Ara Says 56 izelge C.11 2012 Ylnda limiz l Snrlar indeki Belediyelerde Toplanan 57 Tbbi Atklar izelge C.12 - limizdeki Yllara Gre Tbbi Atk Miktar58 izelge D.1 - limizdeki ayr ve Mera Varlklar 62 izelge D.2 - Sulak Alanlar62 izelge D.3 Flora Trleri68 izelge D.4 Karasal Trler ve Populasyonlar69 izelge E.1 2012 Yl limizin Arazilerinin Kullanmna Gre Arazi 75 Snflandrlmas izelge E.2 - 2012 Yl lelerimizin Arazi Kullanm Durumlar 75 izelge F.1 limizde Bakanlk Merkez ve M tarafndan 2012 Yl 78 erisinde Alnan ED Olumlu ve ED Gerekli Deildir Kararlarnn Sektrel Dalm izelge F.2 limizde 2012 Ylnda M Tarafndan Verilen Geici 78 Faaliyet Belgesi ve evre zni/evre zni ve Lisans Belgesi Saylar izelge G.1 -limizde 2012 Ylnda M Tarafndan Gerekletirilen 80 Denetimlerin Says izelge G.2 limizde 2012 Ylnda Me Gelen Tm ikyetler 82 ve Bunlarn Deerlendirilme Durumlar izelge G.3 limizde 2012 Ylnda M Tarafndan Uygulanan Ceza Miktarlar ve says82 8

HARTALAR VE GRAFKLER DZN Harita 1 l ve le snrlar Haritas Harita A.1 lde Bulunan Hava Kirlilii lm Cihazlarnn Yerleri Grafik A.1 - limizde Merkez stasyonu PM10 Parametresi Gnlk Ortalama Deer25 Grafik A.1 - limizde Merkez stasyonu SO2 Parametresi Gnlk Ortalama Deer 25 Grafik A.2 limizde 2012 Ylnda Grlt Konusunda Yaplan ikyetlerin Dalm31 Grafik B.1 Tarm letmelerinin Arazi Dalm44 Grafik B.2 Tarm Arazisinin Sulama Durumu45 Grafik B.3 - limizde 2012 Yl Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nfusun Belediye Nfusuna Oran 47 Grafik C.1 Madencilikte Proses Atklarn Bertaraft38 Grafik E.1 - 2012 Yl limizin Arazilerinin Kullanmna Gre Arazi Snflandrlmas74 Grafik F.1 limizde 2012 Yl ED Gerekli Deildir Karar Verilen Projelerin Sektrel Dalm 78 Grafik F.2 limizde 2012 Ylnda Verilen Geici Faaliyet Belgelerinin Sektrlere Gre Dalm 79 Grafik F.4 - limizde 2012 Ylnda Verilen evre zni Konular 79 Grafik G.1 - limizde M Tarafndan 2012 Ylnda Gerekletirilen Planl Denetimlerin Konularna Gre Dalm 80 Grafik G.2 limizde M Tarafndan 2012 Ylnda Gerekletirilen Plansz Denetimlerin Konularna Gre Dalm 81 Grafik G.3 limizde M Tarafndan 2012 Ylnda Gerekletirilen Planl ve Ani evre Denetimlerinin Dalm 81 Grafik G.4 limizde M Tarafndan 2012 Ylnda Gerekletirilen Tm Denetimlerin Konularna Gre Dalm 81 Grafik G.5 limizde 2012 Ylnda M Gelen ikyetlerin Konulara Gre Dalm82 Grafik G.6 limizde 2012 Ylnda M Tarafndan Uygulanan dari Para Cezalarnn Konulara Gre Dalm83 9 NSZ evre,insanlarnvediercanllarnyaamlarboyuncailikilerinisrdrdklerivekarlklolaraketkileim ierisinde bulunduklar, fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kltrel ortam olarak tanmlanmaktadr. ocuklarmzadahasalklvetemizbirevrebrakabilmekiin,evrebilinciolumu,evresinesahipkan, aratran, gelitiren, evresel adan olumlu davran alkanlklar kazanm bir nesil yetitirmek zorundayz. evresorunlarnnortayakmas,insankaynakletkenlerindoaldengeleribozmasylabalamtr.Gnmzde teknolojivesanayininhzlailerlemesi,evresorunlarnnartmasnanedenolmutur.evresorunlarngidermeninyolu sorunlar bilmektir. evresorunlar,gnmzdeenoktartlan,zmyollararanan,yenikurumlarolumasnanedenolan,giderek kapsam genileyen; sanayileme, hzl nfus art ve dzensiz kentlemenin artmasyla ortaya kan ve ihmal edilmemesi gereken sorunlarn en nemlisidir.Doadaki hava, su, toprak, bitkiler ve dier canllar arasnda kurulmu olan bu mkemmel dengeyi, insanlarn yine kendileri iin muhafaza etmeleri zorunludur.Doalkaynaklarnkorunmasvesrdrlebilirkalknmannsalanabilmesiiinkorumakullanmadengesinin oluturulmas gerekir. Bu bilinle sahip olduumuz canl-cansz tm doal deerlerin, biyolojik zenginliklerimizin tespiti ve muhafazas gerekmektedir.Burdur limizin evre deerleri asndan bugnk durumunu ortaya koymak amacyla hazrladmz bu rapor; evre sorunlarnn tannmas ve zm yollarnn aranmasnda, evreyle ilgili aratrma, inceleme yapanlara hareket noktas olmas ve k tutabilmesi amacyla hazrlanm kapsaml bir evre envanteridir.BurdurevreveehirciliklMdrlbnyesindehizmetvermekteolanEDveevreHizmetleriube Mdrlnde 1 ube Mdr, 1 Su rnleri Mhendisi, 1Kimyager, 1 Biyolog ve 4 evre Mhendisi almaktadr. Bu raporun hazrlanmasnda yardmc olan kurum, kurulu ve kiiler ile emei geen personelimize teekkr ederim. Mustafa ENEL l Mdr 10 Giri: Burdurili;Gney-BatAnadolu'da,GllerBlgesiolarakdaadlandrlanBatAkdenizBlgesindeyeralr.Yzlm 6.840km2olup,lketopraklarnnyzde0.88'inikaplamaktadr.Ortalamaykseklik1000m.dir.GneybatAnadolu'nun "GllerBlgesi"diyebilinenyresindebulunanBurdur,douvegneyindeAntalya,batsndaDenizli,gneybatsnda Mula, kuzeyinde Afyon ve Isparta illeri tarafndan evrelenmitir. Klasik Grek a'nda Psidya olarak isimlendirilen bu blgeyeTrk'lerin gelii 1071 Malazgirt Zaferine dayanr. Bugnk Burdurtopraklar1391ylndaYldrmBeyazttarafndanOsmanltopraklarnakatlm,1852'deBurdurSanca kurulmu, Cumhuriyetle birlikte il merkezi olmutur. u anda Burdur ili, merkez ileyle birlikte 11 ileden olumaktadr. BurduryresinineskialardakiadLimobramaidi.BuadglkentianlamnagelenLimonobriaszcndentremiti. BizansdnemindeblgeyePilidoriondenirdi.BuszcksonralarPoliydorolaraksylenirolmu,dahasonraBurdur'a dnmtr. Seluklu dneminde blgeye nce Tirkemi diye anlm sonra Burdur denilmitir. Buadlarlailgilieitlirivayetlervardr.BunlardanbirinegreBurduryresine,1071-1100yllararasndailkyerleen KnalAiretiolmutur.Dahasonraevreyeyerleenbirbakaairetinbeyi,birgnKnalAiretinemisafirgelmi adrlarndzenlisralanmasngrerek"Negzeltirkeminegzeltirkemi"diyerekbeendiinigstermi,tirkemi szc de yeni yurdun ad olmu. lindoalyapsoldukaengebelidir.ukurlardaoluanKarata,Salda,Yarl,GlhisarveBurdurGlleribuyreye Gller Blgesi denilmesine sebep olmutur. En yksek yeri ise 2598 metrelik Koa Dadr. lin topraklar 360-53/ ve 370 -50/ kuzey enlemleriyle, 290 -24/ ve 30 -53/ dou boylamlar arasnda yer alr. lindousundavegneyindeAntalya,gneybatsndaMula,batsndaDenizli,kuzeyindeAfyonveIspartailleri bulunmaktadr. Ktahya,AfyonveIspartailleriniAntalyaLimannabalayanyollarzerindekikonumuylaBurdur,BatveOrta Anadolu'nun Gneybat Anadolu ile ilikisini salamaktadr. Dalarnarasnda,eskikapalhavzalarndolmasylaolumu,darvederinboazlarlabirbirindenayrlanovalar bulunmaktadr. Tabanlar eski birer gl yata olan bu ovalar arasnda Burdur, Alasun, Bucak, Tefenni, Glhisar ovalar ve Yeilova saylabilir. Kapal bir havza olan Burdur'da Dalaman ay ve Aksu ay dnda denize ulaan akarsu yoktur. Dere ve ay niteliindeki kk akarsularn bir blm gllere dklrken bir blm de ddenlerde kaybolur. Merkez ledeki; Alakr, Burdur,erinveGravgazaylarBurdurGlnedklr.BunlardanBurdurveGravgazaylarndantarmarazilerinin sulanmasnda faydalanlmaktadr. Tekke Kynden kan Arvall ay, Ona Barajnn yapmyla burada toplanmaktadr. Alasun ilesindeki Baky ay; Aksu ay ve Isparta ay ile birleerek Karacaren Baraj Glnde toplanmaktadr. Karaevlilerglveevresindekidalardankaneltikiay,nceleridkldKestelGlkuruduundansuyunun tamamtarmalanlarndakullanlmaktadr.GlhisarilesisnrlariindengeenDalamanayFethiye'denAkdenize dklmektedir.YeilovalesindekiArmutayBayndrGlne;Doanbaba,SaldaveKpekaylarSaldaGlne, sulamada kullanlan Yarl ay da Yarl Glne dklr. Burdur topraklarnda ok sayda karstik kkenli gl vardr. l ve le Snrlar: lde, merkez ile ile birlikte, Alasun, Altnyayla, Bucak, avdr, eltiki,Glhisar, Karamanl, Kemer, Tefenni, Yeilova olmak zere 11 ile vardr. Merkez ileden sonra gelen en byk ile merkezi Bucak'tr 11 izelge 1- Burdur lelerinin Merkeze Olan Uzaklklar

Harita 1: l ve ile snrlar haritas.(leksiz) le AdMerkeze Uzakl (KM) le AdMerkezeUzakl (KM) Alasun32Glhisar107 Altnyayla118Karamanl60 Bucak45Kemer 57 avdr 90Tefenni70 eltiki32Yeilova60 12 A. HAVA A.1. Hava Kalitesi Trkiyedezellikleksezonundabazehirmerkezlerindemeteorolojikartlaradabalolarakhavakirlilii grlmektedir.Kaylarndasnmadankaynaklananhavakirliliinintemelsebepleri;dkvasflyaktlarn iyiletirilmeileminetabitutulmadankullanlmas,yanlyakmatekniklerininuygulanmasvekullanlanyakma sistemleri iletme bakmlarnn dzenli olarak yaplmamas eklinde sralanabilir. Ancak snmada doal gazn ve kaliteli yaktlarn kullanlmas sonucu zellikle byk ehirlerde hava kirliliinde 1990l yllara gre azalma olmutur. ehirlemeilesanayitesislerininyaknevresindekiblgelerdekikonutlamalarnartmashavakirliliininolumsuz etkileriniartrmaktadr.Kmredayaltermiksantrallerdekullanlanyerlilinyitlerinyksekkkrtoranvebaz tesislerdeartmasistemlerininolmamasnedeniylekkrtdioksit(SO2)emisyonlarproblemoluturmaktadr.evre Mevzuatnnkirleticivasfyksektesislerolaraknitelendirdiienerjiretimtesisleriiinmevzuattazelemisyonsnr deerleri bulunmaktadr.Sz konusu tesislerin kurulmasve iletilmesiiingerekliizinler, tesistenkan emisyonlarve tesisin etki alan ierisinde hava kirliliinin tespitine ilikin usul ve esaslar evre Mevzuatnda belirlenmitir. Kat, sv ve gaz yakt kullanan bu tesisler iin ilgili baca gaz snr deerlerinin salanmas yannda tesis etki alanlarnda hava kalitesi snr deerlerinin de salanmas gereklidir. Bu nedenlerle sz konusu tesislerden kaynaklanan zellikle toz, kkrt dioksit (SO2) ve azotoksit (NOX) emisyonlarnn giderilmesi ve azaltlmas konusundaki tekniklerinin uygulanmas gereklidir.Szkonusuazaltmtekniklerisonyllardatesislerdenkaynaklananemisyonyklerininemlilde azaltlabilmektedir.Szkonusuazatlmtekniklerininhayatageirilmesiveyaygnolarakkullanlabilmesiiindeevre Mevzuatnda baz deiiklikler yaplmtr. ehirlerde yaanan hava kirliliine, artan motorlu tatlardan kaynaklanan egzoz gazlar da katk salamaktadr. Hava kalitesine ilikin hava kalite indeksi karlatrmas da izelge A.1 de verilmektedir. izelge A.1- Hava Kalite ndeksi Karlatrma Tablosu SO2PM10 Hava Kalitesi ndeksi1saatlik ortalama (gr/m3) 24saatlikortalama (gr/m3) 1 (ok iyi)0-500-25 2 (iyi)51-19926-69 3 (yeterli)200-39970-109 4 (orta)400-899110-139 5 (kt)900-1499140-599 6 (ok kt)>1500>600 13 A.2. Hava Kalitesi zerine Etki Eden Unsurlar Hava kirlilii, dorudan veya dolayl olarak insan saln etkileyerek yaam kalitesini drmektedir.Gnmzde hava kirliliinedeniyleyerel,blgeselvekreselsorunlaryaygnolarakyaanmaktadr.Younehirleme,ehirlerinyanl yerlemesi,motorlutatsaysnnartmas,dzensizsanayileme,kalitesizyaktkullanm,toporafikvemeteorolojik artlar gibi nedenlerden dolay byk ehirlerimizde zellikle k mevsiminde hava kirlilii yaanabilmektedir. Bir blgede hava kalitesini lmek, o blgede yaayan insanlarn nasl bir hava teneffs ettiinin bilinmesi asndan ok byknemtamaktadr.Ayrca,nemlibirnoktada,birblgedemeydanagelenhavakirliliininsadeceoblgede grlmeyipmeteorolojikolaylarabalolarakyaylmgstermesivekreselproblemlerede(kreselsnma,asit yamurlarv.b)sebepolmasdr.Renksizbirgazolankkrtdioksit(SO2),atmosfereulatktansonraslfatveslfrik asit olarak oksitlenir. Dier kirleticiler ile birlikte byk mesafeler zerinden tanabilecek damlalar veya kat partikller oluturur. SO2 ve oksidasyon rnleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yamur) sayesinde atmosferden uzaklatrlr. AzotOksitler(NOX),Azotmonoksit(NO)veazotdioksit(NO2),toplamazotoksitleri(NOX)oluturur.Azotoksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dar verilir. NO ve NO2din ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluur.nsan saln en ok etkileyen azot oksit tr olmas itibari ile NO2 kentsel blgelerdeki en nemli havakirleticilerindenbiridir.Azotoksit(NOX)emisyonlarinsanlarnyarattkaynaklardanolumaktadr.Ana kaynaklarn banda kara, hava ve deniz trafiindeki aralar ve endstriyel tesislerdeki yakma kazanlar gelmektedir. nsansalnaetkileriasndan,salklinsanlarnokyksekNO2deriimlerineksasredahimaruzkalmalar, iddetliakciertahribatlarnayolaabilir.Kronikakcierrahatszlolankiilerinisebuderiimleremaruzkalmalar, akcierde ksa vadede fonksiyon bozukluklarna yol aabilir. NO2 deriimlere uzun sre maruz kalnmas durumunda ise buna bal olarak solunum yolu rahatszlklarnn ciddi oranda artt gzlenmektedir. Toz Partikl Madde (PM10), partikl madde terimi, havada bulunan kat partiklleri ifade eder. Bu partikllerin tek tip bir kimyasal bileimi yoktur. Kat partikller insan faaliyetleri sonucu ve doal kaynaklardan, dorudan atmosfere karrlar. Atmosferde dier kirleticiler ile reaksiyona girerek PMyi olutururlar ve atmosfere verilirler. (PM10- 10 mnin altnda biraerodinamikapasahiptir)2,5myekadarolanpartikllerikapsayacakyasaldzenlemelerkonusundaalmalar devam etmektedir.PM10 iin gsterilebilecek en byk doal kaynak yollardan kalkan tozlardr. Dier nemli kaynaklar ise trafik, kmr ve maden ocaklar, inaat alanlar ve ta ocaklardr. Salk etkileri asndan, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve eitli salk etkilerine sebep olabilir.Astm gibi solunum rahatszlklarn ktletirebilir, erken lm de iereneitliciddisalketkilerinesebepolur.Astm,kroniktkaycakciervekalphastalgibikalpveyaakcier hastalolankiilerPM10amaruzkaldndasalkdurumlarktleebilir.Yallarveocuklar,PM10maruziyetine karhassastr.PM10yardmylatozierisindekimevcutdierkirleticilerakcierlerinderinlerinekadarinebilir.nce partikllerinbykbirksmakcierlerdekialveollerekadarulaabilir.Buradandakurungibizehirlimaddeler%100 olarak kana geebilir. Karbonmonoksit(CO),kokusuzverenksizbirgazdr.Yaktlarnyapsndakikarbonuntamyanmamassonucuoluur. COderiimleri,tipikolaraksoukmevsimlerdeenyksekdeereular.Soukmevsimlerdeokyksekdeerler ulalmasnn bir sebebideinversiyon durumudur.COin globalarka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3arasnda bulunur. 2000/69/EC sayl AB direktifinde CO ile ilgili snr deerler tespit edilmitir. 14 nversiyon,scak havann souk havann zerinde bulunarak, havanndikeyolarakbirbiriylekarmasnnengellenmesi durumudur. Kirlilik bylece yer seviyesine yakn souk hava tabakasnn ierisinde toplanr. COin ana kayna trafik ve trafiktekiskklktr.Salketkileri,akcieryoluilekandolamnagirerek,kimyasalolarakhemoglobinlebalanr. Kandakibumadde,oksijenihcreleretar.Buyolla,COorganvedokularaulaanoksijenmiktarnazaltr.Salkl kiilerde,dahayksekseviyelerdekiCOemaruzkalmak,alglamavegzngrmegcnetkileyebilir.Hafifve daha ar kalp ve solunum sistemi hastal olan kiiler ve henz domam ve yeni domu bebekler, CO kirliliine kar en riskli grubu oluturur. Kurun(Pb),doadametalolarakbulunmaz.Kurungrlt,nvevibrasyonlarakariyibirkoruyucudurvehava yoluylatanr.Kurun,madenocaklarvebakrvetun(Cu+Sn)alamilenmesi,kurunierenrnleringeriye dntrlmesivekurunlupetrolnyaklmasylaevreyeyaylr.Kurunierenbenzinilavesirnlerininde kullanlmas,atmosferdekikurunorannykseltir.Ozon(O3),kokusuzrenksizve3oksijenatomundanoluanbir gazdr.Ozonkirlilii,zellikleyazmevsimindegnelihavalardaveyksekscaklktaoluur(NO2+gnenlar= NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon retimi uucu organik bileikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hzlandrlr veya glendirilir. Ozonun olumas iin en nemli nc bileimler NOX (Azot oksitler) ve VOCdr. Yksek gne nlarnn etkisiyleozonderiimiAkdenizlkelerindeKuzey-Avrupalkelerindendahayksektir.Sebebiisegnenlarnn ozonun fotokimyasal oluumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasdr. Dierkirleticilere kyasla ozon dorudan ortam havasnakarmaz.Yeryzneyaknseviyedeozonkarmakkimyasalreaksiyonlaryoluylaoluur.Bureaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOCler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon ok gl bir oksidasyon maddesidir. Birok biyolojik madde ile etkileimde bulunur. Tmsolunumsisteminezararverebilir.Ozonunzararletkisideriimorannaveozonamaruziyetsresinebaldr. ocuklarbykbirriskgrubunuoluturur.Diergruplararasndalensaatlerindedardafizikselaktivitede bulunanlar, astm hastalar, akcier hastalar ve yallar bulunur. Hava Kirleticilerinin Su zerindeki Etkileri: limizde ime ve kullanma su kaynaklarnn tamam yer alt suyundan karlanmaktadr. Bu nedenle hava kirleticilerinin suzerindeetkisiyokdenecekkadarazdr.Ancak;ilmerkezindeyaananhavakirliliinin,havakirleticilerinyamur suyu ile birlikte yer yzne inmesi, yzeysel su kaynaklarndan olan baraj ve glleri etkilemesi mmkndr. Toprak zerine Etkileri: Asit yamurlar, topran kimyasal yaps ve biyolojik koullar zerinde etkide bulunarak, bu topraklar zerinde yetien bitkilere zararl olmaktadr. Topraa erien slfrik asit, topran asitliliini yani aktif hidrojen iyonlarnn younluunu arttrmaktadr. Miktar artan H+ iyonlar , topran kolloidal kompleksleri olan kil minarelleri ve humus kolloidleri tarafndan tutulmakta olan bata Ca++ olmak zere K+, Mg++ ve Na+ gibi bitki besin elementlerinin yerine geerek, onlarn topraktan taban suyuna karmak zere ykanmalarna neden olmaktadr. Makro besin elementlerinin bu yolla topraktan ykanmalar topran verim gcnn azalmasna neden olduu gibi toprakta oluanyksekasitliliinbirksmmikrobesinelementlerinindeolumsuzyndeetkilenmesinenedenolmaktadr. Topraktakiasitbirikimi,besinelementlerininbitkilertarafndankullanlmamasnanedenolur.Aynzamandaasit yamurlar, topraktaki demir, alminyum ve mangan gibi toksit maddelerin aa kmasn salar. Bu toksit maddeler ise aalara ve bitkilere ok zararldr. 15 Flora ve Fauna zerindeki Etkileri: Havakirlilii;bitkilerinyaprakdokularnsararmasveyabakarenkleredeierekyeilliinikaybetmesineve bymeninyavalamasnanedenolarakzellikleyembitkileri,ssbitkileriveyenebilensebzelerileormanlarbyk lde etkilenmektedir. Byme yavalamakta, meyveler klmekte ve besin deeri derek iekler tahrip olmaktadr. Bitkiler zerinde en tehlikeli etki fabrikalardan atmosfere verilen kkrt dioksit tarafndan meydana getirilir.Kkrtdioksit, yonca, pamuk, buday ve elma trlerine ok tesir eder. 0.3 ppm konsantrasyonuna 8 saat maruz kalan bu bitkiler byk hasar grrler. ayr ve am kozalarna, florurler ok tesir etmektedir. Ozon 0.15 ppm konsantrasyonunda domates,patates,ttn,beneklifasulyevespanakgibibitkilerezararvermektedir.PANsebzeyapraklarn bronzlatrmaktadr.0.01ppmkonsantrasyonundaPAN'a6saatmaruzkalanlahanavebeneklifasulyebykhasara urar. nsan Sal zerindeki Etkileri: zelliklekmevsimindehavakirliliinedeniyletoplumsalolumsuzetkilenmektebunabaligckayplarile retim kayplar ve tedavi maliyetleri sonucunda ekonomik kayplar olumaktadr. Havadakirlenmeyeyolaanmaddelerininsanlarzerindeeitlietkilerivardr.Havadansolunankarbonmonoksit, kandakioksijeninyerinialarak,vcuttakihcreleretananoksijenmiktarnnazalmasnayolaar.Kkrtoksitleri, solunum borusu ve akcier dokularn etkileyerek, solunum sisteminde geici ya da kalc rahatszlklara yol aabilir. 1-Partikl Halindeki Kirleticiler Partikllerinsolunumorganlarndaki birikmeyerleriveburadakikalmasreleribirtakmfizikselfaktrlere ve bilhassa zerreciklerinbyklnebaldr.Kirleticilerin,akcierlerin"Alvoellerin"(havatorbalarnnbulunduublge) blgesinde ki birikmesi zellikle nemlidir. nk bu blgede partiklleri uzaklatrmaya yarayan ve "Titrek tyler" ad verilen tyckler mevcut deildir. Bunun iin zerrecikler bu blgede izafi olarak uzun sre kalabilir. 0.1 mikrondan daha kkaplolanzerrecikler,Brownianhareketisayesindeakcierlerinhavatorbacklarnakadargitmekteveburadaki "Alveoli"denilenukurlarayerlemektedir.irizerreciklerancakteneffsyollarndakitycklertarafndan yakalanmadklartakdirdeakcierlerinbublgelerinekadargelebilir.Genelolarak1mikrondanbykzerreciklerbu blgeye ulamadan tutulur. Zerreciklerinakcierlerdebirikmemiktarnetkileyendierfaktrler,nefesalmasklvenefesalpvermeesnasnda akcierlerin hacmindemeydana gelen deimenin bykldr. Dk nefes almaskl neticesinde birikmeyzdesi hayli yksek olmaktadr. Bunun sebebi dk nefes alma sklnda partikllerin kalma sresinin artm olmasdr. Nefes almasrasndacierhacmindekideiikliinbykolmas,okmiktardahavannieriekilmesiningerektirdiinden hava ile birlikte ieri giren zerreciklerin miktar da ok olmakta ve birikme yzdesi artmaktadr. Partikllerinakcierlerdebirikmesindensonrabunlarndaatlmasdeiikyollarlaolabilir.Bunlardanbiri"Titrek tylerin" faaliyetleri ile paracklarn balgamla birlikte teneffs yollarndan dar atlmasdr. Bir dieryol aksrmak ve ksrmeksuretiylezerreciklerinvcuduterketmesidir.Buaradaakcierekadargitmiolanzerreciklerdenznebilir karakterde olanlarn kana kart unutulmamaldr. 16 Kirlenmihavadainsanlariinentehlikeliolanzerreciklerdenbirislfirikasittir.(H2SO4).Slfirikasidintesiriesas itibari ile bileiminde ki kkrtdioksitin, st teneffs yollarnn ve balgam karmaya yarayan dokularn tahri edilmesi ve bronlarndaraltlmaseklindeolmaktadr.Esasilgiekiciolanhusus,slfirikasitilekkrtdioksit,molekl-molekl karlat zaman slfirik asidin fizyolojik etkisinin 4-20 misli daha byk olmasdr. Havakirleticileriarasndaenokbilinenbirdierpartikldekurunzerrecikleridir.Atmosferdekikurunzerrecikleri esas olarak benzine ilave edilen kurundan ileri gelmektedir. Aratrmalar, kurun zerreciklerinin krmz kan hcrelerinin gelimesi ve olgunlamasna tesir ettiini gstermitir. Kurun zerrecikleri kanda idrarda birikmektedir. DierbirkirleticideBerilyumelementidir.0.1mg/mkonsantrasyonundazehirliolduugrlmtr.Gazlarn akcierlerdenkanakarmasnkolaylatrr.Belirtileri,hastannkilokaybetmesi,nefesdarl,ksrkvebazende kemik dokularnda deiiklik yapmasdr. Berilyuma kanda idrarda rastlanabilir. 2- Gaz Halindeki Kirleticiler: Kkrt dioksit (SO2), suda ve dolaysyla vcut svsnda(kanda) byk lde zlebilen bir gazdr. Bunun en nemli tesiristteneffsyollarnncidarlarnzedeleyerekneticedehavaaknaolanmukavemetiniazaltmasdr.Aratrmalar kkrtdioksitin,sodyumklorurgibiaerosol(gazortamdaaskhalindebulunanokkkzerrecikler)ilebirlikte bulunmas halinde ok daha tehlikeli olduunu gstermitir. SO2'nin tesiri kronik olmaktan ziyade akut olarak meydana gelmektedir. Kkrtdioksit ayn zamanda solunum sisteminin koruyucusu olan tycklere de zarar vermektedir. Kkrtdioksitlekirlenmihavasolunduuzaman;kkrtdioksitburun,genizveboazdakinemlereaksiyonagirerek solunum sistemindeki sinirleri tahrip eder. Solunun yolu tahri edildiinde, refleks ksrk krizleri, gs skmas olur. zellikle astm, kronik akcier hastal bulunan kiilerde solunum yollarnn daralmasna ve kronik solunum hastalna nedenolur.Kkrtdioksitkonsantrasyonusnrdeerininzerindeolduuzamanzellikleastml,bronitli,kalpve akcier hastalarnn saln olumsuz etkiler. Atmosferdeki SO2 konsantrasyonu pik deere ulatnda zellikle astml kiilerde geici solunum zorluu grlr. Kalp vesolunumhastaskiileruzunsreSO2vepartiklmaddekirliliinemaruzkaldklarndasalklarndaktlemeler olur. AkcierleretesiredenbirdierkirleticideNO2'dir.Kanamalarasebepolur.Azotdioksitlerhemoglobinilebirleerek kararl bir formda azot dioksit-hemoglobin yapmakta ise de zararl bir tesiri mahede edilmemitir. Ozon cierlerde kanama ve tkanmalara yol aar.Karbonmonoksit(CO)kandakihemoglobin(Hb)ilebirleerekkarboksihemoglobin(COHb)yapar.nsankanndaki hemoglobin CO ile birlemeye kar, oksijene nazaran 210 defa daha fazla ilgi duyduundan, kanda oksijen tanmas sekteye urar.izelge 2- CO Konsantrasyonlar ve Tesirleri CO KONSANTRASYONU (PPM)TESiRLERi 50Fiziksel tesirlerin seilmemesi 100Kalp ve akcier fonksiyonlarnda deime 250uurun kaybolmas 750lm 17 izelge 3- Hava Kirleticilerin Sala Etkileri KiRLETiCiFAZLA LM VE HASTANEYE MR. AKCER HAS. LE SALIK BOZULMASI SOLUNUM SSTEM BOZUKLUU NSANLARI RAHATSIZ EDC DUMANLAR SO2500 mg/m3 (gnlk ortalama) 250-500 mg/m3 (gnlk ort.) 100 mg/m (yl A ort.) 80 mg/m (yl geo. ort.) DUMAN500 mg/m3 (gnlk ortalama) 250 mg/m3 (gnlk ort.) 100 mg/m (yl A ort.) 80 mg/m (yl geo. ort.) izelge 4- Kkrt Dioksitin nsan Sal zerine Etkisi SO2 (ppm) MARUZ KALMA SRES ETKLER 0.037-0.092 Yllk ortalama185 p,g/m duman konsantrasyonu ile birlikte, solunum yollar ve akcier hastalklarnda artlar. 0.007 Yllk ortalamaYksek partikl konsantrasyonu ile birlikte, ocuklarda solunum yollar hastalklarnda ilerleme. 0.110.19 24 saat Dkpartiklkonsantrasyonunda,yalkimselerdesolunumyollar hastalklarnda art. 0.1924 saatByklerde kronik solunum yollar hastalklarnda ilerleme. 0.1924 saat Dk partikl konsantrasyonunda, lm oranlarnda art grlebilir. 0.2524 saat 750p,g/m3dumankonsantrasyonuilebirlikte,gnlklmoranlarnda art grlebilir (ngiltere). Hastalanmalarda ani art. 0.510 dakika Astmhastalarndaegzersiz(hareket)halindesolunumdirencinin artmas. 524 saatSalkl kimselerde solunum direncinin artmas. 1010 dakikaBronkospasm. 20Gz tahrii, ksrme. Yapay evreye (Grnt Kirlilii zerine) Etkileri: Havakirlenmesinineyalarzerindeenokbilinenetkisibinacephelerinde,kumavediereyalarzerindelekeler meydana gelmektedir. Yzeyler zerine 0.3 mikron byklndeki smoglarn birikmesi neticesi sz konusu bozulmalar ve lekeler meydana gelmektedir. Zamanla bu birikme, yzeyi tahrip ederek rengini deitirerek kendini belli eder. Hava kirlenmesinin malzemelere olan bir dier tesiri korozyonu hzlandrmaktr. Ozon kauuk ve lastik malzeme zerine sonderecezararltesiryapmaktadr.Nemlihavalardakurunlareaksiyonagirerekkurunslfryapmaktadr.Hava kirleticileriaynzamandagrmesafesiniazaltrlar.aplar0.3-0.6mikronarasolanpartikllergrsonderece gletirmektedir 18 izelge A.2 limizde 2012 Ylnda Evsel Isnmada Kullanlan Kat Yaktlarn Cinsi, Yaktlarn zellikleri ve Bu Yaktlarn Temin Edildii Yerler Yaktn Cinsi (*) Temin Edildii Yer Tketim Miktar (ton) Yaktn zellikleri AltIsl Deeri (kcal/kg) Uucu Madde (%) Toplam Kkrt (%) Toplam Nem (%) Kl (%) Yerli KmrSoma789,006200161,22012 thal KmrRusya870,006400180,6810 BriketHatay125,504850181,22212 SosyalYard. Vak. Saray/ Tekirda 367,504900201,51620 izelge A.3 limizde 2012 Ylnda Sanayide Kullanlan Kat Yaktlarn Cinsi, Yaktlarn zellikleri ve Bu Yaktlarn Temin Edildii Yerler Yaktn Cinsi (*) Temin Edildii Yer Tketim Miktar (ton) Yaktn zellikleri AltIsl Deeri (kcal/kg) Uucu Madde (%) Toplam Kkrt (%) Toplam Nem (%) Kl (%) Yerli Kmr------- thal KmrRusya157.820,26800220,6-- Biyoktlezmir600391013,77--2,29 izelge A.4 limizde 2012 Ylnda Kullanlan Doalgaz Miktar Yaktn Kullanld Yer Tketim Miktar (m3) Isl Deeri (kcal/kg) Konut60.783.4209222 Sanayi-- izelge A.5 limizde 2012 Kullanlan Fueloil Miktar Yaktn Kullanld Yer Tketim Miktar (m3) IslDeeri (kcal/kg) ToplamKkrt (%) Konut --- Sanayi---- izelge A.6- limizde 2012 ldeki Ara Says ve Egzoz lm Yaptran Ara Says Ara Says Toplam Egzoz lm Yaptran Ara Says Toplam Binek Otomobil Hafif Ticari Ar Ticari Dierleri Binek Otomobil Hafif Ticari Ar Ticari Dierleri 240281089878243122005012103520107

19 A.3. Hava Kalitesinin Kontrol Konusundaki almalar Kentimizdekaylarndagrlenhavakirliliininbalcanedeni,snmaveenerjieldesiamacylatketilenfosil kaynaklyaktlardr.zelliklekkrtdioksitin(SO2)yaklakolarak%90nfosilkaynaklyaktlarnyaklmas neticesindeolumaktadr.Geriyekalan%10unuiseendstriyelfaaliyetlerdenvemotorluaralardatketilen yaktlardankaynaklanmaktadr.Dumandaiseyaktdkaynaklarn%20payasahipolduugrlmtr.Isnmadan kaynaklananhavakirliliinintemelsebepleri,snmadakalitesizyaktlarnherhangibirzenginletirmeileminetabii tutulmadankullanlmas,yanlyakmatekniklerinuygulanmasvekullanlankazanlarniletmebakmlarnndzenli olarak yaplmamas eklinde sralanabilir. Bunlarnyansra;nfusyounlamas,toporafikyapvemeteorolojikartlarhavakirliliininartmasnda nemli rol oynamaktadr. Harita A.1 lde Bulunan Hava Kirlilii lm Cihazlarnn Yerler izelge A.7- limizde 2012 Hava Kalitesi lm stasyon Yerleri ve llen Parametreler STASYON YERLER KOORDNATLARIHAVA KRLETCLER (Enlem, Boylam)SO2PM Burdur Merkez Enlem: 37.7230213 Boylam: 30.2944574 XX 20 A.4. lm stasyonlar limizdeHavaKalitesilmstasyonuMeteorolojiMdrlbahesinekuruluoluplmsonularinternetten izlenmektedir. HavakalitesikullancistasyonundaSO2 cihaz,MeteorolojiksensrvePM10 rneklemecihazbulunmaktadr. SzkonusucihazlarnbakmlarkonusundaBakanlmzileekosistemfirmasarasndaszlemebulunupl Mdrlmz personelinin gzetiminde aylk bakm ilemleri gerekletirilmektedir. 21 22 23 Grafik A.1-limizde Hava Kalitesi lm stasyonu SO2 ve PM Parametresi Gnlk Ortalama Deer Grafii izelge A.8- limizde 2012 Yl Hava Kalitesi Parametreleri Aylk Ortalama Deerleri Burdur Merkez SO2AGS*PM10AGS*COAGS*NOAGS*NO2AGS*NOXAGS*OZONAGS* Ocak6 ubat34 Mart11 Nisan20 Mays13 Haziran9 Temmuz54 Austos4 Eyll3 Ekim3 Kasm5 Aralk11 ORTALAMA izelge A.9 limizde 2012 Ylnda Hava Kirletici Gazlarn Ortalama Konsantrasyonlar ve Snr Deerin Ald Gn Saylar Burdur Merkez SO2AGS*PM10AGS*COAGS*NOAGS*NO2AGS*NOXAGS*OZONAGS* Ocak-- ubat-- Mart-- Nisan-- Mays-- Haziran-- Temmuz-- Austos-- Eyll-- Ekim-- Kasm-- Aralk-- ORTALAMA 24 izelge A.10 Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii 2012 Ylnda Hava Kalitesi Snr Deerleri SO2: kkrtdioksit Snr Deeri Saptayan Kurulu 1 saatlik ortalama snr deer (mg/m3) Gnlk ortalama snr deer (mg/m3) Almamas istenen gn says (mg/m3) Snr deerin ald gn says Yllk ortalama snr deer (mg/m3) AB350125320 HKDYY1-1502- Partikl Madde 10 Snr Deeri Saptayan Kurulu Gnlk ortalama snr deer (mg/m3) Almamas istenen gn says (mg/m3) Snr deerin ald gn says Yllk ortalama snr deer (mg/m3) AB503540 HKDYY1403-78 A.5. Egzoz Gaz Emisyon Kontrol Egzozemisyonlmiinartlarsalayan1adetiaramuayeneistasyonuolmakzere4Bucakta,1adetiara muayene istasyonu olmak zere 4 limiz Merkezinde, 1 adet Karamanl lesinde ve 1 adet te Glhisar lesinde olmak zere toplam 10 sabit istasyon iin egzoz emisyon lm yetki belgesi verilmitir. izelge A.11- Yllar ve ara says itibariyle yaplan egzoz gaz emisyon lmleri. YILLAR Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk 2012627574842166878276514141281693912596363 10adetEgzozistasyonlartarafndan21.000aracnegzozemisyonlmyapldnadairbilgilerlMdrlmze gnderilmitir. l Mdrlmzce 10 adet sabit istasyona toplam 32190 adet egzoz emisyon pulu ve 8707 adet ruhsat verilmitir. A.6. Grlt nsan evresini ciddi bir ekilde tehdit eden nemli bir problem de "grlt"dr. Grlt geliigzel yapl ve birbiri ile uyumlu bir tonal zellik gstermeyen karmak ses dzenidir. Ses basn dzeylerinin birimi desibel (dB) dir. Frekans ise ses dalgalarnn birim zamandaki titreim saysdr ve birimi Hertz'dir (Hz.). Ses, titreim yapan bir kaynak aracl ile hava basncndaki deimelerin oluturduu ve insanda iitme duyususunu uyaran fiziksel bir olaydr. Basn deiikliklerinin kulaktaki iletiim mekanizmas ile beyne aktarlmas sonucunda ses alglanr. Ses dalgalarnn douu, iletimi, iitme ve alglama insanlar zerindeki etkileri, ultrasonik dalgalar, mzik ve mzik aralar ksaca ses olay ile ilgili btn konular "AKUSTK=SES BLM VE TEKN" kapsamnda incelenmektedir. 25 Son zamanlarda i yerlerindeki makineleme, otoyollarn yaygnlamas ve trafik yknn artmas hava yolu tamaclnn yaygnlatrlmas grlty, evre kirlenmesi ve korunmas ile ilgili nemli bir problem haline getirmitir. Bunun iinde toplumda grlt seviyesini belirli seviyelerde tutmak, grlty kaynanda azaltmak zere kanuni ve idari dzenlemelere gidilmitir. Grltkirlilii;kiininiitmesalnvealglamasnolumsuzyndeetkileyen,fizyolojikvepsikolojikdengelerini bozabilen,iperfomansnazaltan,evreninholuunuvesakinliiniyokederekniteliinideitirennemlibirevre kirlilii olarak tanmlanmaktadr. HKDYY: Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii 2 HKDYY EK-1/Ada yer alan gei sreci limit deeri (proje ylna gre deiir). 3 HKDYY EK-1/Ada yer alan gei sreci limit deeri (proje ylna gre deiir). Grlt Kaynaklar: Trafik Grlts: Toplumdaki grlt kaynaklarndan en nemlilerinden biri de trafik grltsdr. Karayolu tamaclnn gnden gne artmas, eitli kara nakil vastalarnn byk lde kullanlmas, trafik grltsnn iddetini arttrmtr. Tek tat ve hareketlerinden doan temel grlt bileenleri; -Motor grlts (hava girii, silindir blou, fan, dili kutusu, egzoz grlts), -Aerodinamik grlt, -Yol yzeyi srtnmesi (lastik sesi) -Fren ve klakson sesleri olarak sralanabilir. lkemizde her trl tatn izin verilebilir st grlt snrlar, 2872 sayl evre Kanunu erevesinde karlan, Grlt Kontrol Ynetmelii'nde belirlenmitir. retilen grlt dzeyleri; tatn cinsine(ar veya hafif tat), modeli ve motor tipine, yana ve bakm durumuna, hzna ve ivmesine (devir says) bal olarak deimektedir. Hareket halinde toplam grlt, alak frekanslara hakimdir. Grltretiminde,alakhzlarlamotorgrlts,yksekhzlardalastikyolyzeyisrtnmesesi,ortahzlardaise aerodinamik grlt nem tar. Burdur il merkezinde; grlt lmleri yaplamamtr. l Merkezinde oluan grltlerin kaynan belediye otobsleri, otamobil,kamyonetvemotosikletleroluturmaktadr.zelliklearalarnklaksonlarndankaynaklanangrltile motosikletlerin egzozlarnn susturucusunun olmamas grlt sebepleridir. zellikleyazsezonlarndaartansnnetvednkonvoylarndabulunanmotorlutatlarnkornaileveyaseskaran bakabircihazile(tehlikeuyarsolmayanhallerde)grltyenedenolmasGrltKontrolYnetmeliigerei yasaktr. Endstri Grlts: Hammaddeleri ilenmi hale sokarak deerlendirmeye yarayan ilem ve aralarn tm eklinde tanmlanan endstriye ait tesisler, kentlerde veya sakin krsal alanlarda grlt kirliliinin bir parasn oluturur. Bilimsel teknolojik ve ekonomik gelimelerneticesindeyaygnlaanbutesislerveyaiyerleridzensizkentlemeilekonutblgelerininilerinekadar girmitir. Ayrca kk imalat sanayi kentlerin iinde ou zaman geliigzel dalmtr. 26 Yaylangrltdzeylerivegrltnnakustiknitelii;cihaznyaps,yaplanilemler(darbeler,mekanikolaylar, akkanakmlar,yanmalar,elektromagnetikkuvvetlergibi),ilemsresivearalklar,ilemlerinyapldalanlarveya yaplarnkonumu,biimvekonstrksiyonlar,duvardabulunanaklkveyarklar,kanalallar,makinavearacn hacim iindeki konumu ve montaj zellikleri gibi eitli faktrlere gre deimektedir. limizde Belediye Bakanl tarafndan grlt haritas karlmamtr. Endstriden oluan grlt, daha ok o iyerinde alanpersonelinirahatszetmektedir.yerindeoluangrltnndzeyikadargrltyemaruzkalmasreside nemlidir. naat Grlts: eitli ar makina ve aralar yardmyla gerekletirilen bina, yol, kanal, tnel, kpr vs. gibi mhendislik yaplarnn yapmileri,deiiksreleriinde(genellikleyazaylarnda)kentleriindebykrahatszlkverenyaygngrlt kayna olmaktadr.Yapm grlts iki ksmda incelenir: a)Yapmdakullanlanaravemakinalarnyaydgrltler;makinalarntipleri(itenyanmallar,darbelive basnllar),byklkleri,motortipleri,egzozlar,vantilatrleri,ilediklerimalzemelerveoperasyontekniinebal olarak eitlilik gsteren grlt dzeyleri lmlerle tespit edilebilir. b) Yapm alanndan antiyeden yaylan grltler; antiyede eitli amalarla belirli srelerde kullanlan yapm aralar, belirlibirilememoduiindealrlarkenevreyeyaylangrltnndzeyleriaadakifaktrlerebalolarak deiir. -antiyede alan tm aralarn tr ve saylar,-Aralarn ilemsel modu ve alma sresi,-Ara ve makinalarn antiye snrlarndan uzaklklar,-antiye iinde yeralan byk yanstc yzeyler,-Toprak cinsi -antiye iinde engelleme yapan elemanlar -antiye evresinde yerlemenin fiziksel durumu limizdeyerleimbirimlerineyaknbulunaninaatlardanveinaatmakinalarndankaynaklanangrltnn nlenebilmesive ynetmelikte belirtilen alma saatlerine uyulmas ve grltnn en asgari seviyeye indirilmesi iin inaat sahiplerine gerekli uyarlar yaplmaktadr. Yerleim Alanlarnda Oluan Grltler: nsanlar olumsuz etkileyen grlt kaynaklarndan bazlar yaadklar veya altklar yaplarniinde yer almaktadr.Bunlar: -Yksek dzeyli konuma sesleri-Adm sesleri ve dier darbe grltleri-Elektronik olarak ykseltilmi mzik, radyo ve TV sesleri-Her trl ev aletlerinin sesleri-Shhi tesisat ve havalandrma tesisat grlts-p bacalar grlts -Garaj ve otoparklar 27 -arpan kap sesleri -Bina ve konut ile ilikili ticarethane bro vs -Tesisat dairesi (brlr, hidrofor, vs.) -Ortak servis alanlar(merdiven, asansr vs.) Grltkaynaklarnneitlilii,hergrltnnkaynakleindeayr,ayrincelenmesini,yapiindeneekilde yayldnn aratrlmasn gerekli klmaktadr. Kapal mekanlar iinde ses yaylmasnda i akustik koullarnn da etkisi bulunur. Kukusuz yap elemanlarnn mevcut ses geirimsizlik zellikleri ve bu zelliklerin artrlmas nemlidir. limizde konut alanlarnda, sanayi alanlarnda ve trafiin youn olduu alanlarda grlt lmleri yaplamamtr. Grltnn Fiziksel evreye Olan Etkileri: Bugn iin ok doal ve sradan olaylar ileride olaan d olabilir. ehir merkezlerinde yaayan insanlar sabah kalktklar zaman sakin ve huzurlu bir gne balamalar gerekirken gnmzde hava ve grlt kirlilii ile karlamaktadr. Zaman iindeilelervekyleraynolumsuzdurumlakarkaryakalacaktr.Bugibidurumlarlakarlamamakiin Ynetmelikte belirtilen kriterlere ve imar mevzuatna uyulmas gerekmektedir. Grltnn Sosyal evreye Olan Etkileri: Grltlvesakinhastanelerdeyaplanaratrmalarda,gerekdahiligereksedardangrltyemaruzkalan hastanelerde,hastalarntedaviiindahauzunsreyatmalargerektiiniortayakoymutur.Buakaparaolarak grltnn maliyetini ortaya koymaktadr. Bununlaberaber,alnanuykubozukluunugidermekamacylaalnanuykuhaplarsanayidenkaynaklanangrlt neticesindekaybedilenzaman,apartmanlariingerekliolangrltizolasyonlarnayaplanharcamalarn deerlendirilmesi olduka zordur. Grltnn nsanlar zerine Fiziksel Etkileri: Grltnniitmeduygusununkaybnasebepolduu1830lardanberizerindedurulanbirolaydr.Sabitvekararl grltlerileiitmeduygusununkaybolmariskiarasndakuvvetlibirbantbulunduundan,bukritermilletleraras dzeyde byk lde kullanlmaktadr. Yksek dzeyli grltlere, belirli bir sre maruz kalma sonucunda iitme hasarlar ortaya kar. itme hasarlar orta ve ikulaktaiitmesinirlerininbalolduuitmehcrelerindeeitlibozulmavekrlmalarbelirtir.Geicivesrekli iitme eii kaymalar ve akustik travma olarak gruba ayrlr. ncelikle 200 Hz. in zerinde daha sonra 500, 1000, ve 2000 Hz. de iitme eiinin ykselmesi (normal kulaa gre ayn sesi duyabilmek iin daha yksek dzeylere gereksinim duyulmas),sonuncusuiseanibirgrltdenveyapatlamasesinden(rneinatalannda)sonraansznortaya kmaktadr.Grltdzeyi;rnein99dBden119dBektndaiitmekaybgrltnnherdesibeliiin1.5dB artmaktadr. itmekayb,yalnzcabirihastalveyakazasdeilaynzamandakiininsosyalilikilerinigerginletiren, renmesini gletiren, baz davran bozukluklarna ve kiiyi toplum iinde yalnzlaa iten sosyal bir olaydr. Akutekildetesirlerise;kulakzarnaokyksekveanigrltlerneticesindemeydanagelir.Akustiktravma,ok yksekdzeydebirveyadahafazlaakustikenerjininsonucukulaniitselduyarllndakianiorganik,ar bozunumudur. 28 Grltnn nsanlar zerine Fizyolojik Etkileri: nsanvcudu,aniveyksekseslerekarotomatikvebilisizolaraktepkigstermektedir.Sreklifizyolojik paremetreleri(frekanskardiyak)veelektroansefalogramlarkaytedilenkiilerdeyaplanbilimseldeerlendirmeler, grlt kaynakl fizyolojik etkilenmeleri aka gstermektedir. Grltnn; -Yksek kan basncna (hipertansiyon) -Hzl kalp atna -Kolestrol artna -Adrenalin ykselmesine -Solunum hzlanmasna -Adele gerilmesine -rkilmelere neden olduu kantlanmtr. HamileliktegrltnnetkilerikonusundaJaponya'dayaplanalmalardadkarlklbebekdoumlarilegrlt ilikisi bulunmutur. Domam bebekler grltden korunmamlardr ve annenin tepkisi onlarada gemektedir. nsanlarngrltyealabildikleridncesi,aslndadorudeidir.Allddnlsebilebiyolojikdeiiklikler nlenememektedir. Grltnn yml etkileri nemlidir. Otomatik tepkiler stste bindiinde, stres, lser, astm, tansiyon, baarlar ve kolitlerin ortaya kt saptanmtr. Grlt,insanlarnenfeksiyonlarakardirenciniazaltanbirriksfaktrdr.Grltstresinbirokevresel nedenlerinden biridir. Tmbunlarakarn,grlt;fizikselvezihinselhastalkkaynaolarakuzmanolmayanlarndndakilertarafndan kolay kolay tanmlanamaz. Grltnn nsanlar zerine Psikolojik Etkileri: Bilimsel aratrmalarda grltye maruz kalm kiilerin hemen tmnde eitli psikolojik rahatszlklar bulunmutur. Grltlyerlerdeyaamnnenbelirginkarl"annoyance"olaraktanmlananrahatszlk,skntvegerilim duygusudur. evresel grltdenolanetkilenmelerinaratrldalanalmalarndayaplananketlerile,rahatszlkduygusununbelirlibir leyegrederecelenmesiyaplmakta,rnein5derecelilekkullanldnda,birevredemedyandeeri3ve3'n zerinde szkonusu grltye ciddi nlem alnmas gerei ortaya km demektir. Grltyeterikadarykseksevekaynabelirsiziseveyanedenolduugerilimyeterikadarfazlaiseaadaki davran bozukluklar grlmektedir. -Rahatsz,artepkilerevedavranlaradnebilir:Aniparlamalar,fkeyehakimolamamavekendini kaybetme gibi. , -Kzgnlk ve fkenin ie yneltilmesi:Kendini sulama ve ar sessizlik ve ie kapanma. -Sakinletirici kullanm:Uyku hap tketiminin artmas. -Hogrnn azalmas -Yardm isteinin azalmas -Diertepkiler:Doktorunuziyaretetme,pencersinikapatma,uykuyutaksitlereayrma,dardaazzaman geirme. 29 Grltnn Performans zerine Etkileri: nsanlarn evlerinde, iyerlerinde ve eitli aktiviteleri srasndamaruz kaldklar grltnn performanslarn (verimini) ne ynde etkiledii aratrlmtr. En nemli performans etkileri unlardr: a)Karlkl konumann etkilenmesi:Grlt spektrumu iindeki alak frekansl seslerin konuma sesinin yksek frekans bileenlerini maskelemesi sonucunda; -Dinleme ve anlama gl ortaya kar: Konumann tam olarak anlalmas engellenir. -Konumakesintiyeurar:zellikleyksekdzeylivetekrarlanankesikligrltlerdekonumakesintiliolarak gerekleir ki bu durum ok rahatsz edicidir. -Yksekseslekonumagerekir:Yksekdzeylisrekligrltler,konumasinyali/grltorannagre,kiinin daha fazla enerji harcayarak daha yksek sesle konumasn gerektirdiklerinden ar yorarlar. -nsaniletiimibozulur:nsanlarngrltlyerlerdeazkonutuklar,ancakoknemlikonulargereikadar konutuklar ve hatta kendi kendilerine konutuklar grlmektedir. -Telefon konumalar etkilenir. -Radyo,TVvemzikdinlemeetkilenir:Dinlenmekistenenmziingerekniteliinianlayarakzevkalnmasengellenir. b) Okumaverenmeninolumsuzetkilenmesi:Dikkatgerektirici,hafzaveszcklereilgilialmaverenimler grlt ile olumsuz etkilenir. Arka plandaki bir sz mzik, kelime hafzasn bozucu etki yapar. Okul anda ocuun renme sal ve dnsel aktiviteleri ile akmayacak bir evre gerekir. -Konsantrasyonunetkilenmesi:Grltolaysrasndadersinkesilmesi,rencininilgisiniodaklatrp uzaklamaktadr.Bukonu;ocuklarndilgeliimi,okumakabiliyetivegenelolarakzihinselgelimeleriasndanok nemlidir.Aratrmalar;karayollar,demiryollarvehavaalanlaryaknndakiokullardarencilerinokuma,anlamave renme seviyelerinin dt kantlanmtr. -retmenlerin etkilenmesi:Grlty maskelemek iin yksek sesle konuma gereksinimi ar enerji harcamay gerektirmektedir.Bunedenleretmenlerde,aryorgunluk,stresvestresebalrahatszlklarnortayakt grlmektedir. c)performansnnetkilenmesi:almahayatndayksekdzeyliveaniveyakesikligrltleriveriminieitli biimlerde etkileyebilir. -inzamanndayaplmamas:Dikkatgerektirenilerdedikkatindalmasvealglamazamannnuzamas,tekrar konsantrasyon iin daha byk bir gayretin gsterilmesi ve sonuta iin yaplma sresinin uzamas ve insann yorulmas, -in doru olarak yaplmas: in doruluunun etkilenmesi ve gzlemlerde hatalarn artmas, - kazalar Grafik A.2 limizde 2012 Ylnda Grlt Konusunda Yaplan ikayetlerin Dalm 02468101214ELENCE ANTYE SANAY DER 30 evreselGrltnnDeerlendirilmesiveYnetimiYnetmeliigereince;2013ylna(250bindenfazlanfusu olan venfusyounluununkilometrekarebana1000kiidenfazlaolduu) kadargrltharitashazrlanmas gereken yerleim alanlar arasnda Burdur liyer almadndan ehir ii ticari younluk alanlarna ait grlt seviyeleri belirlenememitir. Elence yerlerinden kaynaklanan ikayetler 23:59 dan sonra yaplm ise ikayetiler Polis grev blgesinden Emniyete, Jandarmagrevblgesindeisel/leJandarmayaynlendirilmektedir.23:59dannceyaplanikayetlerisel MdrlmztarafndanincelenmektevedenetleneniletmeninCanlMzikznininolmamashalindeilgili belediyesine yazlarak gerekli idari yaptrmn uygulanmas ve Canl Mzik zni iin mracaat istenmektedir. Canl Mzik izni olan iyerleri iin evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii gereince lmler yaplp ilem yaplmaktadr. Ayrca l Mdrlne ulaan grlt ikyetlerinin konu baznda dalm aada yer alan GrafikA.2deverilmitir.SzkonusuikyetlerlimizmerkezindeyetkidevriyaplanBurdurBelediyeBakanlnca deerlendirilirken mcavir alan d ve lelerdeki ikyetler l Mdrlmzce deerlendirilmektedir. A.7. klim Deiiklii Eylem Plan erevesinde Yaplan almalar lmerkezindedoalgazaalmalardevametmektedir.lmerkeziierisindeyeildalgasistemininyaygnlatrlmas dnlmektedir.Toplu tama aralarnn kullanmn tevik edilmektedir.Okullarda her yl verilen eitim almas ambalaj atk ynetim plannn onaylanmas ile bir plan dahilinde uygulanacaktr. Su kullanm verimliliinin artmas iin zellikle okullarmzda rencilere konunun nemi anlatlmal, bror ve kitapklar bastrlarak halkmz bilinlendirilmesi salanacaktr. A.8. Sonu ve Deerlendirme lde hava kirliliini etkileyen en nemli nedenler; ehrin toporafik yaps, meteorolojik artlar ve plansz ehirlemedir. Ayrcayakmasistemleriyanll,periyodikbakmlarnyaplmamas,ateilerineitimsizolmas,nfusartilekii bana kullanlan enerji tketimindeki art, motorlu tatlar ile inaat kalite ve izolasyon yetersizlii de dier sebeplerdir. ldezelliklekentselsnmadadoalgazkullanmnageilmesiyleberaberPM10,SO2veNOXkonsantrasyonlarnda azalmasalanacaktr.limizde2012ylitibariyledoalgazehiriianadatmhattinaatalmalardevam etmektedir.Ayrcatrafiktenkaynaklanankirliliinlemekamacylaaralarnegzozgazemisyonlmlerini yaptrmalarna dnk kontrol ve denetimler de devam etmektedir. Kaynaklar -Burdur evre ve ehircilik l Mdrl -Burdur Hava zleme stasyonu Web Sitesi 31 B. SU VE SU KAYNAKLARI B.1. lin Su Kaynaklar ve Potansiyeli B.1.1. Yzeysel Sular B.1.1.1. Akarsular KapalbirhavzaolanBurdur'daDalamanayveAksuaydndadenizeulaanakarsuyoktur.Dereveay niteliindeki kk akarsularn bir blm gllere dklrken bir blm de ddenlerde kaybolur. Merkezledeki;Alakr,Burdur,erinveGravgazaylarBurdurGlnedklr.BunlardanBurdurveGravgaz aylarndan tarm arazilerinin sulanmasnda faydalanlmaktadr.Tekke Kynden kan Arvall ay, Ona Barajnn yapmyla burada toplanmaktadr. Alasun ilesindeki Baky ay; Aksu ay ve Isparta ay ile birleerek Serik Ovasndan Akdenize dklr.Karaevliler gl ve evresindeki dalardan kaneltikiay,nceleridkldKestelGlkurutulduundansuyununtamamtarmalanlarnda kullanlmaktadr.GlhisarilesisnrlariindengeenDalamanayFethiye'denAkdenizedklmekteolup,aydakerestetamacl yaplmaktadr.YeilovalesindekiArmutayBayndrGlne;Doanbaba,SaldaveKpekaylarSaldaGlne,sulamada kullanlan Yarl ay da Yarl Glne dklr. 1- Dalaman ay: Yllk ortalama akm: 107,03 hm3 Kullanm durumu: Acpayam ovasna gitmektedir. Suyun snf: C2S1 2- Bozay: Yllk ortalama akm: 62,94 hm3 Kullanm durumu: Burdur gln besliyor. Sulamada kullanlmyor.Suyun snf: C3S1-C2S1 3- Aksu ay: Yllk ortalama akm: 610 hm3 Kullanm durumu: Karacaren barajn besliyor. Sulama ve enerjide kullanlyor.Suyun snf: C2S1 izelge B.1 limizin Akarsular AKARSU SM Toplam Uzunluu (km) l Snrlar indeki Uzunluu (km) Debisi (m3/sn) Kolu Olduu Akarsu Kullanm Amac Bozay (Eren ay) 85,385,32,00Bozay Dalaman ay 174,544,53,39Dalaman ay Aksu ay166,831,119,34Aksu ay 32 izelge B.2 Akarsularn Aylara Gre Debileri (m /s) Suyun ad EkimKasmAralkOcakubatMartNisanMaysHaz.Tem.AustosEyllYllk Dalaman ay 1,572,222,823,134,117,057,174,073,142,382,262,173,50 Bozay0,941,541,942,772,924,264,192,171,170,750,680,712,00 Aksu ay 19,34 B.1.1.2. Doal Gller, Gletler ve Rezervuarlar GLLER 1-Burdur Gl:237km2yzeyalannasahipolanBurdurGlnn57km2siIsparta,180km2siBurdurilsnrlarierisindeyer almaktadr. Fiili maksimum su seviyesi: 857,56 m Fiili maksimum su seviyesi yzey alan: 237 km2 Fiili maksimum su seviyesihacmi:7413,20hm3Fiiliminimumsuseviyesi:845,11mFiiliminimumsuseviyesiyzeyalan:165,69km2 Fiiliminimumsuseviyesihacmi:4890,02hm3BurdurGlnnderinlii80metredir.Glbesleyensular:Bozay, Suludere,KeiborluDeresiveglnkendiyahavzasdr.Glksular:Yok.Suyunsnf:C4S4,C5S5Amac: Turizm 2-Salda Gl:Maksimumsuseviyesi:1143,74mMaksimumsuseviyesiyzeyalan:km2Maksimumsuseviyesihacmi:hm3 Minimum su seviyesi: 1140,71 m Minimum su seviyesi yzey alan: km2 Minimum su seviyesi hacmi: hm3 Salda Gl yaalan:Yahavzas162,43km2,glaynas44,71km2olmakzeretoplamyaalan207,14km2dir.Salda Glnn maksimum derinlii: 128 metredir.Salda Gln besleyen kaynaklar: Gln kendi ya havzasdr.Suyunsnf:C4S1SaldaGlndenfaydalanma:Turizmolarakfaydalanlmaktadr.Not:SaldaGldeerleri, 22.07.1970-12.10.1978 tarihleri arasnda gzlenen deerlerdir. 3-Yarl Gl:Burdur il snrlar ierisinde Sazak ky snrlar ierisinde yer alan Yarl Gl, 10 nolu Burdur Gller havzasnda yer almaktadr. Fiili maksimum su seviyesi: 915,81 m Maksimum su seviyesi yzey alan : km2 Maksimum su seviyesi hacmi : 78,60 hm3 Fiili minimum su seviyesi : 912,21 m Minimum su seviyesi yzey alan : km2 Minimum su seviyesi hacmi : 17,00 hm3 Yarl Gl ya alan: Ya alan 302,90 km2dir. Yarl Glnn ortalama derinlii: 3~4 metredir. Yarl Gln besleyen kaynaklar: Gln kendi ya havzasdr. Suyun snf: C5S5 Amac: Turizm Not: Yarl Gl deerleri, 14.05.1970-12.10.1978 tarihleri arasnda gzlenen deerlerdir.

4-Glhisar Gl:Burdur ili Glhisar ilesi snrlar ierisinde yer alan ve 4,1 km2 gl aynasna sahip Glhisar Gl, 08 nolu Bat Akdeniz havzasndayeralmaktadr.Fiilimaksimumsuseviyesi:944,83mMaksimumsuseviyesiyzeyalan:4,413km2 Maksimum su seviyesi hacmi : 18,06 hm3 Fiili minimum su seviyesi : 940,20 m Minimum su seviyesi yzey alan : 1,423 km2Minimumsuseviyesihacmi:0,66hm3NOT:Maksimumsuseviyesine19.01.1980,minimumsuseviyesine 33 20.10.1992tarihindeulalmtr.GlhisarGlyaalan:72,0km2dir.GlhisarGlnnortalamaderinlii:4 metredir.Glhisar Gln besleyen kaynaklar: Gln kendi ya havzasdr.Suyunsnf:C2S1Amac:SulamaNot: GlhisarGldeerleri,05.06.1970tarihinden gnmzekadarolanperiyotta gzlenen deerlerdir. 5-Mamak Gl:BurduriliAlasunilesisnrlarierisindeyeralanMamakGl,09noluAntalyahavzasndayeralmaktadr.Fiili maksimumsuseviyesi:1019,58mMaksimumsuseviyesiyzeyalan:km2Maksimumsuseviyesihacmi:hm3Fiili minimum su seviyesi : 1017,26 m Minimum suseviyesi yzey alan : km2 Minimum su seviyesi hacmi : hm3 Not: Gl maksimum su seviyesi olan 1019,58 metre kotuna 11.02.1979 tarihinde ulamtr. Gl minimum su seviyesi olan 1017,26 metrekotundakurumaktadr.Mevcutdurumdayaznkuruknsuvardr.MamakGlyaalan:Yaalan108,7 km2dir. Mamak Glnn ortalama derinlii: 1,5 metredir.Mamak Gln besleyen kaynaklar: Gln kendi ya havzasdr.Suyunsnf:-Amac:TurizmNot:Kapalhavzaeklindedir.Yazaylarndakurumaktadr.MamakGlnndeerleri; 25.02.1970 ile 31.03.1993 tarihleri arasnda gzlenen deerlerdir. Seddelemeli Rezervuarlar: 1-KARATA DEPOLAMASI: Normal su seviyesi : 1053,64 m Normal su seviyesi yzey alan : 13,44 km2 Normal su seviyesi hacmi : 65,3 hm3 Minimum su seviyesi : 1047,31 m Minimum su seviyesi yzey alan : 4,75 km2 Minimum su seviyesi hacmi : 4,30 hm3 Sedde ykseklii : 8,50 m Karata Depolamas drenaj alan : 670 km2 Baraj besleyen sular : Ad Yllk ortalama akm(hm3) Bozay 50 hm3 Karata Depolamas k sular: Sulama Sulamaya verilen su (hm3) 40 hm3 Suyun snf : C2S1 Amac : Sulama Sulama alan : Brt 6490 ha Net 5486 ha GLETLER A- letmede Olan Gletler 1-Belenli Gleti:Normal su seviyesi: 1452,2 mNormal su seviyesi yzey alan: 0,315 km2Normal su seviyesi hacmi: 2,025 hm3Minimum su seviyesi: 1446,70 mMinimum su seviyesi yzey alan: 0,170 km2Minimum su seviyesi hacmi: 0,700 hm3Belenli Gletinin talvegten ykseklii 20,15 metredir.Belenli Gletinin drenaj alan 46,3 km2 dir. 2-Yeilova-Dereky Gleti:Normal su seviyesi: mNormal su seviyesi yzey alan: km2Normal su seviyesi hacmi: hm3Minimum su seviyesi: m 54Minimum su seviyesi yzey alan: k m2Minimum su seviyesi hacmi: hm3Suyun snf: Amac: Sulama 3- Tefenni Gleti: Normal su seviyesi: 1243,07 mNormal su seviyesi yzey alan: 0,182 km2 34 Normal su seviyesi hacmi: 1,21 hm3Minimum su seviyesi: 1233,3 mMinimum su seviyesi yzey alan: 0,042 km2Minimum su seviyesi hacmi: 0,143 hm3Tefenni Gletinin talvegten ykseklii 19,63 metredir.Tefenni Gletinin drenaj alan 9,56 km2dir.. 3-Alasun-Glyeri Normal su seviyesi: 1087,0 mNormal su seviyesi yzey alan: 0,126 km2Normal su seviyesi hacmi: 1,165 hm3Minimum su seviyesi: 1070,0 mMinimum su seviyesi yzey alan: 0,036 km2Minimum su seviyesi hacmi: 0,027 hm3Alasun Glyeri Gletinin talvegten ykseklii 24,90 metredir.Alasun Glyeri Gletinin drenaj alan 0,92 km2dir. 4-avdr-St Gleti:Normal su seviyesi: 1512,10 mNormal su seviyesi yzey alan: 0,199 km2Normal su seviyesi hacmi: 1,900 hm3Minimum su seviyesi: 1498,40 m 55Minimum su seviyesi yzey alan: 0,059 km2 Minimum su seviyesi hacmi: 0,235 hm3avdr-St Gletinin talvegten ykseklii 27,70 metredir.avdr-St Gletinin drenaj alan 18,78 km2dir. 5-Yeilova-Deirmendere GletiNormal su seviyesi: 1241,0 mNormal su seviyesi yzey alan: 0,130 km2Normal su seviyesi hacmi: 1,3 hm3Minimum su seviyesi: 1230,4 mMinimum su seviyesi yzey alan: 0,050 km2Minimum su seviyesi hacmi: 0,33 hm3Deirmendere Gletinin talvegten ykseklii 31 metredir.Deirmendere Gletinin drenaj alan 16,6 km2dir. B.1.2. Yeralt Sular Burdur il hudutlarndaki ovalarda 72 adet sulama kooperatifi, 374 adet iletme sondaj kuyusu ile 12405 ha net, 14663 ha brt arazi yeraltndan sulanmaktadr. Ayrca inaat devam eden YAS tesisleri ile 10 yerleim ve nitede biriminde 975 ha arazi sulanacaktr.

B.1.2.1. Yeralt Su Seviyeleri Su,zellikleTatlsudenilinceatmosferdenyeryznesubuharnnyounlamassonucundaoluan,yamur,kar, dolu,kra ve i eklindedenAtmosferik sularyadameteorolojik sularanlalmaktadr.Yeryznedensularn birblm;yzeyselakageerek,dereleri,akarsularoluturanvegl-deniz-okyanuslarlasonbularakdepolanr.Bu yzeysularnnbirblmtuzlu-acsuierir.Yeryznedenyasularnnnemlibirblmisejeolojik formasyonlarn suyu geirmesine ve tamasna uygunluu orannda, szlerek aalarainer ve yeralt sular depolarn oluturur. Jeolojik formasyonlarn suyu geirme, tama ve depolama zellik ve oranlarna AKFER ad verilir. Yeraltnda depolanan sular, ktlelerin yapsna, geirimlilik zelliine ve derinliine gre kaynak (memba) sular, normalin zerinde (1000mg/ltdenfazla)erimimaddeierenmadensular,normalinzerindescak(20oCdenfazla)olansulartermal sular olarak isimlendirilirler. 35 Yeraltsularbazendoalyollarizleyerek,kaynaklareklindekendiliindenyeryznekar,bazendeinsaneliile yaplanameliyelersonucunda(Kuyu,sondaj,galerivb.)yeryznekartlr.lkemiz,gerekboldebiliyzeysularn ieren akarsu a, gerekse memba, maden ve termal sular trndeki yeralt sular asndan olduka zengindir. Yeryznedenyanbirblmyeraltnaszldgibi,birblmdebitkilerkaralar,akarsular,gllerve denizlerdenbuharlaarak(B)tekraratmosferekavuur,suyunatmosferdengelipyeryznedmesindenbalayarak, geirdiieitlievrelerdensonratekraratmosferednneHidrolojikdolamadverilmektedir.Budolam sonucunda, faz deitiren ancak zerresi kaybolmayan bu deerli varln eleri arasnda Y = A + B + Seklinde ifade edilen bir denge vardr.Y= Ya A= Ak B= Buharlama S= Depolama katsays Bu denge formlndeki deerler saysal olarak llerek S= Y-(A + B) formlnden yeraltna szlen ve depolanan su miktar hesaplanabilir.zetle, yeraltna szlerek orada depolanan, bazen dakika, bazen yzyllar mertebesinde, bazen birka metre, bazen kilometrelerce uzun yol aldktan sonra, souk veya scak su kaynaklar eklinde yeryzne kan yada kuyularla (sondaj-skuyu-keson47kuyu-galeri)kartlanyeraltsularnnanakkeniatmosferiksulardr.Beslenme-ekimdengesinin bozulmad srece yllk rezerv yenilenme kabiliyetine sahiptir. B.1.3. Denizler limizin denize kys yoktur. B.2. Su Kaynaklarnn Kalitesi 7Nisan2012tarihve28257saylResmiGazetedeyaymlananYeraltSularnnKirlenmeyeveBozulmayaKar KorunmasHakkndaYnetmelikve30Kasm 2012tarihve28483saylResmiGazetedeyaynlananYzeyselSu Kalitesi Ynetimi Ynetmelii ne gre doldurulmutur. B.3. Su Kaynaklarnn Kirlilik Durumu Kirlilik Etkenleri: Tuzluluk Tm inorganik tuzlar suda znmektedir. Yalarla veya eitli kaynaklarla yeryzne den sular; Yzey st, yer alt veakarsulardakiakmlarsrasndazemindebulunanokeitlituzlarbnyelerinealarak,bunlargittikleriortama tamaktadr.Sulardadoalolarakenskrastlanantuzlarkalsiyum,magnezyumvesodyumunbikarbonat,slfatve klorrleri'dir. eitlituzlarnsudakiznrlnemlideiimlergsterir.Bazsularnsudakidoygunlukderiimleriolduka dktr.Buna karklk dier baz tuzlar ( rnein NaCl ) suda olaan st yksek znrlk gstermektedir. Evsel ve endstriyel atk yzeysel sulara dearj sonucunda bu sulardaki klorr (Cl), slfat (SO4), nitrat (NO3-) ve fosfat (PO4)deriimleriykselir.Szkonusuatksular,alcortamlaraayrcadierbaztoksikelementleridetamaktadr. Dolaysylasularntuzlartarafndankirletilmesi,tuzieriifazlaolansularnsulamadakullanlmasylayolaaca problemler asndan birinci aamay oluturmaktadr. Zehirli Gazlar Sularda bulunan balca gazlar, H2 , N2, CH4, O2, CO2,H2S, SO2 ve NH3'dr. Sularda znen gazlarn cinsi ve miktar blgelere,scakla,suyundoygunlukderecesinebalolarakdeimektedir.rneinendstriblgelerindehavadaki 36 CO2veSO2dzeylerindekiartabalolarakyamurdamlacklarnnvesukaynaklarnnkonsantrasyonuda artmaktadr. Sularda eitli gazlarn doygunluk derecesi, scakln azalmasyla birlikte artmaktadr. Azot ve Fosforun Yol At Kirlilik Azotcanllarnyapsnoluturantemelelementlerdenbiridir.Gerekcanlbnyesinde,gerekbesinmaddelerindeve gerekselorganizmalardabulunanazot,doadaazotdngsierisindesreklidinamikbirhaldedir.Evselatksular lkemizdesuortamnaounlukladorudankarmaktadr.Evselatksuyakiibana8-15g/gnazotkatks bulunmaktadr.Endstriyeltesislerdendeendstritrnebalolaraknemlimiktardaazot,suortamna verilebilmektedir. Azot yk veren balca endstri kurulular; gbre, nitroselloz, gda, deri, bira ve su endstrileri ile mezbahalardr. Nitratiyonlartopraktankolaylklaykanaraksuyagemekte,bylecetarmsaldrenajsuyuierisindenemlimiktarda nitratiyonubulunmaktadr.Tarmyaplanarazilerdenherylnemlidzeylerdeazot,doalsukaynaklarna karmaktadr. Gbrelerin evre kirliliine etkileri blmnde bu konuya ayrntl olarak yer verilecektir. Azot bileikleri su kirlilii asndan eitli etkilere sahiptir. Bunlarn balcalar; trofikasyon, oksijen bilanosunun etkilenmesi ve ime sularndaki toksik etkilerdir. mesularndanitratkonsantrasyonlar4.5mg/ldzeyiniatndasalkproblemleriortayakmaktadr.YksekNO3 konsantrasyonlarnda,yetikenlerdebarsak,sindirimveidrarsistemlerindeiltihaplanmalargrlmektedir.ime sularndakiykseknitrat konsantrasyonlar bebeklerdemethaemoglobin hastalnanedenolmaktadr.Altaydan kk bebeklerde mide asitleri olumamaktadr. Ayrca balklar ve dier su hayvanlar iin nitratn toksite snr 3-13 g/I, nitritin 20-30 mg/I'dir. Daha yksek deerler balk ve dier canllarda olumsuz etkilere yol amaktadr. Amonyak, keskin kokulu, renksiz bir gaz olup, suda yaayan canllar zerine zehir etkisi yapmaktadr. Amonyak, ou sulardabiyolojikaktifbirbileiktirveazotierenorganikmaddeninbiyolojikolarakayrmassonucumeydana gelmektedir. Suda zndnde amonyan bir ksm su ile reaksiyona girer ve amonyum iyonlar oluur. Amonyum iyonu ise amonyak kadar toksik bir etkiye sahip deildir. SudakiserbestNH3,balklardamerkezisinirsistemiilekandolamnolumsuzyndeetkilemektedir.0.2-2mg/l arasndaki NH3 konsantrasyonlarnn balklar iin zararl olduu bildirilmitir. Sulu sistemlerde fosfor, bu sistemlerde mevcut olan ok ynl ve karmak kimyasal dengelerin anahtar elemanlarndan biridir.Sulardafosforeitlifosfattrlerieklindebulunurvegerekdoalsuortamlarndavegereksesuveatksu artmnda gerekleen ok saydaki reaksiyona girer. Fosfor nedeniyle ortaya kan su kirlenmesinin temel kaynann % 83'lk bir payla endstri ve kanalizasyon atk sular olduubildirilmektedir.Kentselkkenlikanalizasyonsularndakifosfatlarnise%32-70'ideterjanlardan kaynaklanmaktadr.Buverileregre,tarmalanlarndakiyounyalardansonraoluanyzeyaklarlafosfor tanmasnn, oransal olarak dier kirletici kaynaklara gre ok daha az olduu sylenebilir. Yksek dzeydeki fosforun akarsu, gl ve denizlerde trofikasyona yol at bilinmektedir. eitli kaynaklardan yzey sularnaulaanfosfatlarsuyunoksijenbakmndanzenginstksmlarndabulunanalgvedieryeilbitkilerinar miktardaoalmasnayolamaktavesuyunanaerobikkarakterlidipksmnakelenalgvedieryeilbitki artklarnda bir art meydana gelmektedir. 37 trofikasyonunyansratoprakerozyonusonucundabarajvegletlereulaanardzeydekifosfat,kompleksler halindekelerekbuyaplarnkullanmamrlerindendahancedolmasnavekullanlmazhalegelmesineneden olmaktadr. Fosforbileiklerinemlibitkibesinmaddeleridir.Sucanllarnaolanetkileri,ancaksudafazlamiktardabulunuppH deeriniveyasuyuntamponsisteminideiiklieurattzamangzearpar.Temizlikmalzemesinde(deterjanve benzeri)bulunanpolifosfatlarveyafosforbileikleri,suyunyzeygeriliminideitirerek(kpkteekkl)biyolojik olaylar olumsuz ynde etkileyebilmektedir. me sularnda fosfor asndan bildirilen zararsz P konsantrasyonu 7 mg P2O5 /l( st snr) dzeyidir. Ar Metallar ve z Elementler Zehir etkisi gsteren maddeler, suda dk konsantrasyonlarda bulunmalar durumunda bile insan salna zarar vererek hastalklara hatta lmlere yol aabilmektedir. Eser miktarda biletoksik etki yapabilen bu maddeler arasnda en nemli grubu;Ag,As,Be,Cd,Cr,Pb,Mn,Hg,Ni,Se,V,Zngibielementleroluturmaktadr.Szkonusuelementlerin ounluu ar metal grubuna girmektedir. Armetallerinnemlibirkirleticigrubuoluturduklarbilinmektedir.Bunlarntoksikvekanserojenetkileriolduu gibi,canlorganizmalardabirikmeeilimideszkonusudur.Krom,civa,kurun,kadmiyum,mangan,kobalt,nikel, bakrveinkogibimetallerdoadagenellikleslfr,oksit,karbonatvesilikatminerallerieklindebulunmaktadr. Bunlarn suda znrlkler olduka dktr. Atksuyuniindekibor,armetalvebenzeritoksikmaddeler;yreniniklimartlarnavetoprakzelliklerinebal olarak topraktabirikebilir.Bitki tarafndanalnabilirveyasuda kalabilir.Sulamasularnda izin verebilirmaksimumar metal ve toksik element konsantrasyonlar Babakanlk evre Mstearl'nca tebli edilmitir. ok kk miktarda bile genellikle kuvvetli zehir etkisine sahip olan ar metaller, kirlenmi sularda metal, katyon, tuz ve ksmen anyon eklinde bulunurlar. Bunlar hem kirelenmi sularn kendiliinden temizlenmesini engelleyebilir, hem debusularnartlmhaldesulamadakullanlmasnveartmaamurlarnngbreolarakkullanlmasn snrlandrabilirler. Zehirli Organik Bileikler Siyanrler Siyanrvebileiklerievreselortamlardadoalolarakbulunabildiklerigibiendstriyelilemlerdeararnolarakda ortayakabilirler.Endstriyelilemlersonucuevreyeverilensiyanrbileikleri;gaz,svvekatortamdabulunanlar eklindesnflandrlabilir.Siyanrvebileiklerininsvhaldebulunduubalcaendstriyelalanlar;petrolrafinerileri, kokvehavagazfabrikalar,madeniletmeleri,metalsanayii,tekstilsanayii,ilasanayii,plastikvesentetikkauuk imalathaneleridir. Petrol ve Trevleri Birhidrokarbonlarkarmolanvedoalkaynaklardasvhaldebulunanhampetrol,karbonvehidrojengibitemel elementlerle birlikte ayrca azot, kkrt oksijen ve dier elementler de iermektedir. Petrol, en yaygn olan bir teoriye gre, ok uzun yllar nce yaam hayvan cesetlerinin uzun yllar yer altnda gml kalarakyksekscaklkvebasnaltndabozulmasndanolumutur.Byleceetveyakalntlarnniermiolduklar karbonhidratlar,svhidrokarbonlaradnm,busvyeraltndaakarkeneitliminarellerivetuzlareriterek bnyelerine geirmi yada onlarla reaksiyona girmek suretiyle azot kkrt ve oksijen ieren bileikler oluturmutur. 38 Hampetrolnbnyesindekikkrtveazotierii,karbonhidratlarntamolmayanbozunmalarndanilerigelmektedir. Oksijenise,bozunmasrasndakioksitlenmedendolayolumutur.Petroldeyeralandemir,kurun,arsenik,nikelgibi metalbileiklerise,sonradanmotorluaralardanatkgazolarakdaryaverildiklerinden,hampetrolierisinde bulunmas arzu edilmeyen bileiklerdir. Petrol ve trevleri ounlukla petro kimya endstrisi rafinerileri ve tamaclk yaplan yerlerden sulara karmaktadr. Petrol,suyzeyindeeitlikalnlklardafilmoluturarakgazalveriiniengellemekte,okazmiktarlardabilesu yzeyinde gkkua benzeri bir grnm vermektedir. Petrol ve trevleri ile kirlenmi sular, kronik toksite snrnn ok altndabileestetikyndenuygunolmadiinzatenimedekullanlmamaktadr.imesularndapetrolrnlerinin insanlarcafarkedilebilmesnrbenziniin0.2-1.0mg/I'dir.Dolaysylapetrolrnlerininfarkedilmedenzararl miktarlarda alnmas mmkn deildir. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Szkonusu bileiklertekniktehidrolikyalar,plastikendstrisindeyumuatcveelektroteknikteizolasyonmateryali olarakkullanlmaktadr.Klorieriiarttkabubileiklerkatbiryapkazanrlar.Yadaeriyenvehayvansal organizmalarda biriken bileiklerdir. AdgeenbileiklerdenPCB(poliklorobifenil),hayvansalorganizmalardaDDT'dendahayksekoranda birikebilmektedir. Bu bileiklerin zehir etkisi henz yeteri kadar aratrlmadndan bu konuda kesin bir ey sylemek mmkndeildir.Ancak,havadavesudabulunanmiktarlarmikrogramdzeyleriniamamaldr.Butrbileiklerin organizmalarda birikmesi sadece ortamdan deil, ayn zamanda "besin zinciri"nden de kaynaklanmaktadr. Pestisitler ve Su Kirlilii Pestisitler,dierbiradylabiyoksitler,arzuedilmeyenorganizmalaryoketmedekullanlansentetik,organik bileiklerdir. Petisit kelimesi latince bir ad olup, hastalk ldrc anlamna gelmektedir. Zararllar ile mcadele ve bitki korumaamacylakullanlanhertrlilavepreparatlarvebunlarnimalindekullanlanmaddelerpestisitlergrubuna girmektedir. Pestisitlerinevreseletkilerineilikinalmalaranaliztekniklerininkarmaklvekullanlanpestisitlerinokeitli oluu gibi nedenlerle glkle yrtlebilmektedir. Bu nedenle eldeki veriler snrl olup, sulama suyunda izin verilebilir pestisit konsantrasyonu iin standart gelitirilememitir. Pestisitler daha ok tarmsal alanlar ve kltr topraklarndan szan sularda ve meyve-sebze ileyen fabrikalarn kirlenmi sularnda bulunur. Uaklarla yaplan tarmsal mcadele sonunda da sz konusu maddeler sulara karabilmektedir. Pestisitler yer alt suyuna ise temelde szlme ve kazara dklme sonucu bulamaktadr. Gerek yer alt suyu ve gerekse yerstsuyunaulaanpestisitlerin,pestisiteidivesudaznrlkdurumunagrecanllariinsnrdeerlerisz konusudur. Bu deerlerin stndeki konsantrasyonlar, canl hayatn olumsuz ynde etkiler. Gbreler ve Su Kirlilii Uygulanan gbrenin ancak belli bir ksm bitkiler tarafndan kullanldndan geriye kalan ksm akarsulara, ime sularna ve evreye yaylmakta, insan, bitki ve hayvan saln tehdit etmektedir. retimi artrmak amacyla artan gbre ihtiyacn karlamakiingbreretimsektrndekiartvedolaysylabusektrlerdenevreyeyaylanatksulardadikkate alndnda, sorunun ne kadar ciddi boyutlarda olduu grlecektir. 39 Gbre sektrnde retimin byk bir blmn azotlu gbreler oluturmakta, bu gbreleri reten tesislerin atk sularnda amonyumazotuvenitratazotuynetmeliktebelirtilenmiktarlarnokstndebulunmaktadr.Budurum,azotlu gbrelerin ok youn bir ekilde kullanlmalar nedeniyle fazla miktarda retilmelerinden ve kimyasal yaplarndan ileri gelmektedir. Gbre ve evre ilikisi asndan hayvansal gbrelerin etkisi de dikkate alnmaldr. zellikle Danimarka, Hollanda gibi hayvanclnokyaygnolduuyerlerdehayvansalgbrelerinokyaygnolarakkullanlmasbataimesuyunun tehlikeliboyutlardakirlenmesiolmakzere,bitkiselretimmiktar,rnnitelii,toprakaltvetoprakstsularn olumsuz ynde etkilemi, insan, bitki ve hayvanlar hastalk yapc etmenlerin tehdidi altnda kalmtr. Deterjanlar ve Su Kirlilii Deterjanlar,formlasyonundaanamaddeolaraksentetikyzeyaktifmaddeyanndatemizlemeilemineyardmc kimyasal maddeler ieren temizlik mamlleridir. Deterjanlsulardabalk,boulmabelirtisigsterir.3ppm'likbirdeterjankonsantrasyonunun12haftadaalabalklarn %50'sinildrdbildirilmitir.Ortamdakioksijeninazalmaszehiretkisiniartrmakta,suyunsertliiveyumuakl ise zehir etkisini ortam koullarna gre azaltmakta veya artrmaktadr. Sertsularda zehir etkisinin genellikle daha fazla olduu bildirilmitir. znm Organik Maddeler Sulama sularnda ve zellikle atk sularda bulunan organik maddelerin mikroorganizmalar tarafndan biyokimyasal olarak paralanmasesnasndaoksijentketilir.Tketilenoksijenmiktarisesudabulunanorganikmaddekonsantrasyonuna balolarakartmaktadr.Teorikolarakorganikmaddekonsantrasyonuyksekolanatksularnsulamadakullanlmas halinde,kk blgesindekioksijeninazalaca ve bitkilerinbundanzarar grecei kabuledilmektedir.Ancak pratikte bu trsularnnemlibirproblemmeydanagetirmedendnyannbirokyerindekullanmszkonusudur.Bununtemel nedeni, insan ve mutfak art organik maddelerin toprakta biyolojik olarak kolayca ayrabilmesidir. Yaplanaratrmasonular,biyolojikolarakparalanabilenorganikmaddelerinyeraltsuyukirlenmesinedeyol amadn,ancakbiyolojikolarakparalanmayanvetopraktarafndantamponlanmayansentetikorganikmaddelerin (baz endstriyel atklar) yksek konsantrasyonlarnn problem yaratabileceini gstermitir. Patojenler Organikmaddelerlebirliktemikroplarvezelliklepatojenlerdesularakarmaktadr.Genellikleyerleimyerlerinin kirlenmi sularnda fazla miktarda patojen bulunmaktadr. Patojenler, hastalk yapan organizma tarafndan enfekte edilmi insan ve hayvanlardan idrar ve dk yoluyla dar atlmaktadr. insan ve hayvanlarda dar atlan ok saydaki patojen, atksularakarmaktadr.Bunedenleatksularntarmdatekrarkullanlmasndapatojenler(hastalkyapanbakterive virsler) nemli bir salk riski olutururlar. i olarak tketilen veya doal haliyle mutfaa getirilen gda rnleri salk ynndenbirtehlikegstermemelidir.zellikleatksularnsulamadakullanlmasileortamanemlidzeydepatojen dalm sz konusudur. Bu nedenle lkemizde atk sularn sulamada kullanlmas ile ilgili olarak baz esaslar ve teknik snflamalargetirilmitir.rneinelyaflbitkivetohumretiminde,yamurlamasulamadaancakbiyolojikolarak artlm ve klorlanm atksularn kullanmna izin verilmitir. Dnyann ou blgelerinde ime sular datlmadan nce patojenlerin uzaklatrlabilmesi iin dezenfekte edilmektedir. 40 Dezenfeksiyonilemininyaplmasyadayetersizkalmasdurumundaeitlisalgnhastalklarortayakabilir.Sularn dezenfeksiyonedilebilmesiiinpekokdezenfektankullanlmaktadr.Sularndezenfeksiyonupatojenveindikatr organizmalarn giderilmesi iindir. Askda Kat Maddeler Younluu suyun younluundan kk olan tanecikler, suyun yzeyine karlar ve yzeysel sulardaki yzc maddeleri olutururlar. Yzeyselsulardaaskdabulunantanecikler,mineralyadaorganikkkenliolabilirler.Mineralkkenliaskmaddesi, zemin erozyonundan kaynaklanmaktadr. Ask halindeki organik maddenin ancak kk bir ksm zemin erozyonundan kaynaklanmaktaolup,nemlibirblmnbitkiartklarhumus,doalgbreler,evselveendstriyelatksular oluturmaktadr. Sularda asl halde bulunan tanecikler akm sresi boyunca devaml askda kalabilir. Bunlardan bir ksm tabana kerek dipamurunuolutururken,dierbirksmfizikselparalanmavebiyokimyasalreaksiyonlarsonucundakoloidalve moleklerdzeydeznmorganikmaddeyednrler.Askdakikatmaddelerinkelmesisonucundatoprak gzenekleritkanabilir,bylecesuyuntopraainfiltrasyonuvetopranhavalanmasazalr.Ayrcatoprakyzeyinden organikmaddeninbiyolojikolarakparalanmasoksijenkullanmylagerekleirvebudurumatmosferdenkk blgesine doru olan oksijen hareketini engelleyebilir. zellikleatksuyunyamurlamasulamadakullanlmasdurumundakoloidalpartiklleryapraklarzerindebirikerek fotosentezaktivitesiniazaltabilirvernngrnnolumsuzyndeetkileyebilir.Sulamasuyundakiaslkat maddelerinyksekkonsantrasyonlarborulardakisuyunaknayamurlayclara,damlatclaravehidrolikyaplara zarar verebilir. Ayrca uygulandklar alanlar irkin, salksz ve rekreasyon iin uygunsuz bir hal alr. Akarsulardakiaskmaddesiniazaltmakamacylaaalandrma,teraslamagibinlemleralnabilir.imevekullanma suyuteminiiinkurulanartmatesislerindeaskdakimaddelerkeltmevefiltredengeirmegibitemelilemlerle giderilebilir. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirlilii Maddenintemelyapsnatomlaroluturmaktadr.Atomise,protonventronlardanoluanbirekirdekile,bunun evresindednmekteolanelektronlardanolumaktadr.Herhangibirmaddeninatomekirdeindekintronlarnsays proton saysna gre olduka fazla ise, bu tr maddeler kararsz bir yap gstermekte, ekirdeindeki ntronlar alfa, beta, gamagibieitlinlaryaymaksuretiyleparalanmaktadr.evresinebuekildensaarakparalananmaddelere "Radyoaktif Madde", evreye yaylan alfa, beta ve gama gibi nlara ise "Radyasyon" ad verilmektedir. Atom numaras deimeyip sadece ntron miktarlar deien, bu sebeple ayn kimyasal zellikleri gsteren bir elementin eitli fiziksel zellikleri gsteren tiplerini oluturan elementlere "izotop" ad verilmektedir. Baz izotoplarn ekirdekleri daimakararldeildirvebunlarbelirliparalanmassrasndaeitlitiptekiradyasyonlardayaynlandndan,bu kararsz izotoplara "Radyoizotop" ad verilmektedir. evre sorunlar snr tanmamakta ve eitli kirletici emisyonlar kilometrelerce uzaklara tanarak etki edebilmektedir. 41 B.3.1. Noktasal kaynaklar B.3.1.1. Endstriyel Kaynaklar Endstriyeltesislerdendeendstritrnebalolaraknemlimiktardaazot,suortamnaverilebilmektedir.Azotyk veren balca endstri kurulular; gbre, nitroselloz, gda, deri, bira ve su endstrileri ile mezbahalardr. B.3.1.2. Evsel Kaynaklar Evselatksularlkemizdesuortamnaounlukladorudankarmaktadr.Evselatksuyakiibana8-15g/gnazot katks bulunmaktadr. B.3.2. Yayl Kaynaklar B.3.2.1. Tarmsal Kaynaklar Nitratiyonlartopraktankolaylklaykanaraksuyagemekte,bylecetarmsaldrenajsuyuierisindenemlimiktarda nitratiyonubulunmaktadr.Tarmyaplanarazilerdenherylnemlidzeylerdeazot,doalsukaynaklarna karmaktadr. Gbrelerin evre kirliliine etkileri blmnde bu konuya ayrntl olarak yer verilecektir. Azot bileikleri su kirlilii asndan eitli etkilere sahiptir. Bunlarn balcalar; trofikasyon, oksijen bilanosunun etkilenmesi ve ime sularndaki toksit etkilerdir. a- Oksijen bilanosunun etkilenmesi: Sulara karan organik azot ve dier azot kaynaklarnn, biyolojik sreler ile nitratadnmeleriesnasndanemlidzeylerdeoksijentketilmektedir.rnein,1mg/Iamonyakazotunitrata dntnde, 3.87 mg/I oksijen tketilmektedir ( Samsunlu, 1984). b- trofikasyon: Bu besin elementleri, bulunduklar sularda birincil retimi hzlandrmakta, bylece trofikasyona nedenolmaktadr.trofikasyonolay,glvenehirlerdebitki,hayvanvemikroorganizmagelimesininoalmasdr. Sreklibirtrofikasyonolaysonucusulardaoksijennoksanlortayakar.Byleceortamdaanaerobik mikroorganizmalarnmiktarvedolaysylatoksikbileiklerfazlalar.Bunakarlkyamursuyundadahibelli konsantrasyonlarda azot olduu dnldnde, trofikasyona temelde fosfor fazlalnn yol at sylenebilir. c- me suyunun salkl bir ekilde temini asndan zellikle azot bileiklerinin nemi byktr. Amonyak, keskin kokulu, renksiz bir gaz olup, suda yaayan canllar zerine zehir etkisi yapmaktadr. Amonyak, ou sulardabiyolojikaktifbirbileiktirveazotierenorganikmaddeninbiyolojikolarakayrmassonucumeydana gelmektedir. Suda zndnde amonyan bir ksm su ile reaksiyona girer ve amonyum iyonlar oluur. Amonyum iyonu ise amonyak kadar toksik bir etkiye sahip deildir. SudakiserbestNH3,balklardamerkezisinirsistemiilekandolamnolumsuzyndeetkilemektedir.0.2-2mg/l arasndaki NH3 konsantrasyonlarnn balklar iin zararl olduu bildirilmitir. Fosfor nedeniyle ortaya kan su kirlenmesinin temel kaynann % 83'lk bir payla endstri ve kanalizasyon atk sular olduubildirilmektedir.Kentselkkenlikanalizasyonsularndakifosfatlarnise%32-70'ideterjanlardan kaynaklanmaktadr. Bu verilere gre, tarm alanlarndaki youn yalardan sonra oluan yzey aklarla fosfor tanmasnn, oransal olarak dier kirletici kaynaklara gre ok daha az olduu sylenebilir. Yksek dzeydeki fosforun akarsu, gl ve denizlerde trofikasyona yol at bilinmektedir. eitli kaynaklardan yzey sularnaulaanfosfatlarsuyunoksijenbakmndanzenginstksmlarndabulunanalgvedieryeilbitkilerinar miktardaoalmasnayolamaktavesuyunanaerobikkarakterlidipksmnakelenalgvedieryeilbitki artklarnda bir art meydana gelmektedir. 42 trofikasyonunyansratoprakerozyonusonucundabarajvegletlereulaanardzeydekifosfat,kompleksler halindekelerekbuyaplarnkullanmamrlerindendahancedolmasnavekullanlmazhalegelmesineneden olmaktadr. Grafik B.1 limizde 2012 Ylnda Tarm letmelerinin Arazi Dalm B.3.2.2. Dier BurdurilmerkeziveilelerindeBelediyelereaitevselniteliklikatatkdepolamaalanlar,Ynetmeliklerdeve teknolojide yer alan vasflara uymamakta ve byk evre kirliliine yol amaktadr. B.4. Sektrel Su Kullanmlar ve Yaplan Su Tahsisleri B.4.1. me ve Kullanma Suyu B.4.1.1 Yzeysel su kaynaklarndan kullanlan su miktar ve imesuyu artm tesisi mevcudiyeti Burdur ili 2012 TUK nfusu; 254.341 kiidir. Burdur ilinde toplam 30 belediye bulunmakta olup 186.185 kii belediye hizmetialmaktadr.mevekullanmasuyuteminibelediyevekylerdahilolmakzere343sudeposundan salanmaktadr. Burdur ilinde ime ve kullanma suyu ebekesi bulunmayan yerleim yeri yoktur. Bu nedenle tm nfusa ime ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilmektedir.mevekullanmasuyuteminindeBurdurilindebulunantoplamsudepolarnn%74,1i(254)nsaniTketimAmal SularHakkndaYnetmelikdorultusundadr.Sudepolarnn%69,1inde(237)otomatikklorlamacihazbulunmakta olup faal alan otomatik klorlama cihaz says 198dir. izelge B.3 limizdeki 2012 yl Su Depolarnn Says le Depo Says YnetmelieUygun SuDepoSaysve Oran OtomatikKlor CihazSaysve Oran Faalalan OtomatikKlor CihazSaysve Oran Merkez786380,8%5064,1%4284,0% Alasun1515100,0%1386,7%13100,0% Altnyayla99100,0%777,8%7100,0% Bucak846071,4%5666,7%4885,7% avdr251560,0%1664,0%1593,8% eltiki8787,5%787,5%685,7% Glhisar251976,0%1768,0%17100,0% Karamanl1414100,0%1178,6%11100,0% Kemer11327,3%981,8%9100,0% Tefenni201575,0%1470,0%14100,0% Yeilova543463,0%3768,5%1643,2% Toplam34325474,1%23769,1%19883,5% 43% 33% 19% 5% Tarm letmelerinin Arazi Dalm < 5 dekar5-10 dekar10-20 dekar20-50 dekar50-100 dekar100-200 dekar200-500 dekar500-1000 dekar 43 B.4.1.2. Yeralt su kaynaklarndan temin edilen su miktar ve imesuyu artm tesisi mevcudiyeti Bu konu hakknda bilgi alnamamtr. B.4.1.3. me Suyu temin edilen kaynan ad, mevcut durumu, potansiyeli vb. Bu konu hakknda bilgi alnamamtr B.4.2. Sulama lin 209.828 halk tarm arazisinin sulamaya elverili ksm 179.451 hadr. 30.377 ha Sulamaya elverisizdir (% 14.47). Ancak bugn fiilen sulanan alan 61.639 ha (50.542 Devlet Sulamas, 11.100 Halk Sulamas) olup tarm arazisinin % 34 sulanmaktadr. Grafik B.2 limizde 2012 Ylnda Tarm Arazilerinin Sulama Dalm B.4.2.1. Salma sulama yaplan alan ve kullanlan su miktar izelge B.4 limizde 2012 Ylnda Salma Sulama Yaplan Alan Miktar S. NOBAVURU SAHBPROJE TUTARI (TL) DEVLETN KATKISI RETCNN KATKISI SULAMA ALANI (da) SULAMA EKL 1S.S. KUBABA SUL. KOOP.180,087135,06545,0221700SALMA 2S.S HEYBEL SUL. KOOP.89,47967,10922,3701650SALMA 3S.SBLMEPINARSULAMA KOOP. 264,069198,05266,0173500SALMA 4S.SARMUTKYSUL. KOOP. 469,069390,00079,0692600SALMA 5S.SELMALIYURTSUL. KOOP. 221,333166,51254,8212300SALMA 6S.SSULUDEREKYSUL. KOOP. 105,42979,07226,3571450SALMA Sulanamayan Arazi 66% SulananArazi 34% SULAMA DURUMU 44 B.4.2.2. Damlama, yamurlama veya basnl sulama yaplan alan ve kullanlan su miktar izelge B.5 limizde 2012 Ylnda Sulama Yaplan Alan Miktar BURDUR LTOPLU BASINLI SULAMATESSLER 6S.SSULUDEREKY SUL. KOOP. 105,42979,07226,3571450SALMA 7S.SALTINYAYLA SULAMA KOOP. 499,000374,250124,7502550DAMLAMA 8S.SBURDURMERKEZ SUL. KOOP. 484,498.42 363,373.81121,1253350YAMURLAMA 9OSMANBTNERS.S KEMERMERKEZ SULAMA KOOP 599,961449,970.75149,9903170YAMURLAMA 10AHMETERLS.S KARAMUSAKY SUL. KOOP.546,105409,578.75136,5261830YAMURLAMA 11SLEYMAN UGUNS.S DEREKYKYSUL. KOOP. 600,000450,000.00150,0003475YAMURLAMA 12BAYRAMUYSALS.S BAPINARKYSUL. KOOP. 600,000450,000.00150,0006500DAMLAMA 13HSEYNAKINCIS.S YELBAKYSUL. KOOP. 599,996449,997.00149,9992021DAMLAMA 14BRAHM KORKUTALS.S AKAKYKYSUL. KOOP.598,161448,620.75149,5403300YAMURLAMA TOPLAM5,857,1872,658,167.25 1,425,586.36 39396 B.4.3. Endstriyel Su Teminilimizdegeneldemermerfabrikalarndageridnmlolarakkullanlansukullanlmaktadr.Artmatesisindeartlan atksular Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Burdur Glne dearj edilmektedir. B.4.4. Enerji retimi Amacyla Su KullanmBurdur ili snrlar ierisinde kurulu olan hidroelektrik santrali says bulunmamaktadr. B.5. evresel Altyap B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nfus Kentnfusu72000olarakdeerlendirilmitir.Kentin%95oranndakanalizasyonhatttamamlanmtr.Kanalizasyon ebekesinden gelen atksuyun tamam Atksu artma tesisine alnmaktadr. 45 Grafik B.3- limizde 2012 Yl Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nfusun Belediye Nfusuna Oran izelge B.6 limizde 2012 Yl Kentsel Atksu Artma Tesislerinin Durumu Yerleim Yerinin Ad BelediyeAtksu ArtmaTesisi/Deniz DearjOlup Olmad? BelediyeAtksu Artma Tesisi Tr Mevcut Kapasitesi (ton/gn) Artlan /Dearj Edilen Atksu Miktar (m3/sn) Dearj Noktas koordinatlar Deniz Dearj Hizmet Verdii Nfus OluanAAT amur Miktar(ton/gn) Var na/plan aamasndaYokFizikselBiyolojikleri l Merkezi BURDUR X X160000,185 257915D 4181292 KYok720005,48 leler BUCAK X X 5800 ton/gn 1.etap 48.000 Artma amurunda sadece slfat analizi yaplmtr. Analiz Sonucu:24,5 mg/ L Analiz Metodu: SM 4500-SO4(-2):E:2012 B.5.2. Organize Sanayi Blgeleri (OSB) ve Mnferit Sanayiler Atksu Altyap Tesisleri limizde bulunan Burdur OSB ve Bucak OSB ye ait atksu artma tesisi bulunmamaktadr. Burdur OSB deki iletmelerin atksular Burdur Belediyesi kanalizasyon sistemine verilmektedir. Bucak Belediyesi tarafndan yaplan atksu artma tesisi Bucak OSB bnyesinde olup, faaliyete gemesine mteakip hem Bucak Belediyesi hem Bucak OSBde bulunan iletmelere altyap hizmeti verecektir. lelerimizde Organize Sanayi Blgesi bulunmamaktadr. B.5.3. Kat Atk Dzenli Depolama Tesisleri plerinenbasitveucuzbertarafedilmesi,akaraziyeveyaglleredklmesidir.pleringlleredklmesison derecemahsurludur.plerinakaraziyerastgeleboaltlmasna"dzensiz"veya"vahi"dkmadverilir.Enucuz olmakla birlikte, fareler, bcekler, koku ve yangn kma ihtimali dolaysyla mahsurludur. Planl dkm eklinde pler uygun blgelerde standartlara gre seilmi sahalara dklerek buldozerler ile sktrlr ve zeri rtlr. limiz dahilinde kat atk toplanmas ve temizlik ileri Burdur Belediye bakanl Temizlik leri Mdrl'nde grevli 16 ofr, 69 temizlik iisi toplam 85 personel ile yrtlmektedir. 1000060000NFUS KANALZASYON ARITMA 46 Kat atklarn toplanmas ve depolama alannda bertaraf ilerinde 17 adet sktrmal p kamyonu kullanlmakta olup, Belediyemiz snrlar dahilinde yaklak 10 000 adet p konteynr bulunmaktadr. BurdurilmerkeziveilelerindeBelediyelereaitevselniteliklikatatkdepolamaalanlar,Ynetmeliklerdeve teknolojide yer alan vasflara uymamakta ve byk evre kirliliine yol amaktadr. limizde30BelediyeBakanl'nnyeolduu"BurdurBelediyelerBirliinikurulmutur.BurdurmerkezdeDzenli depolama tesisi "ED Olumlu" raporu alnmtr. Dzenli depolama iin Bakanlmzdan denek talep edilmitir. lmerkezindeinaatdevamedendzenlidepolamatesisine,ikiaktarmaistasyonuilelimizdekitmatklardzenli depolama alanna tanacaktr. B.5.4. Atksularn Geri Kazanlmas ve Tekrar Kullanlmas limizde bulunan mermer ileme tesislerinden kaynakl atk sular geri devir-daim yolu ile proseste kullanlmaktadr. B.6. Toprak Kirlilii ve Kontrol Genel Toprak Yaps l topraklarnn yaklak %61.0' dalk, %2,7'si yaylalk, %19,0' ovalk ve %17,0' ise dalgaldr.lhudutlariinde,topraklargenelolarakkillivekireliolup,gri,krmzms,kahverengivekoyugrirenkli grnmndedir. Akarsularntesirialtndakalanerozyonlarlameydanagelenovadzlklerindekitopraklarisealvyonkarakterliolup tarma elverilidir. l arazisi farkl zamanlara ait eitli fonksiyonlarn meydana getirdii nispeten kark bir toprak yapsna sahiptir. Birgeitblgedeyeralanildeeitlitopraklargrmekmmkndr.Topraklargeneldekirebakmndanzengindir. (kireta,serkalker,kalkerlikiltalarvb.)yrede,yalarnazolmasnedeniylekuvvetliykanmalarmeydana getirmemiolduundan,profillerdeyzeyeyaknCaCO3birikimleriyeryermevcuttur.Toprakbalaycmaddeler CaCO3, Fe2O3, SiO3 dir. PH seviyeleri 7 ve 7'nin zerindedir. Belli baz toprak gruplar aada verilmitir. Alvyal topraklar, (kestel ve civar, Klavuzlar-Elmack aras, Erle Ovas) Kollviyal topraklar, (dalarn etekleri), Krmz Akdeniz topraklar, (Bucak ovas) Kestane renkli topraklar, (Merkez civar, Yaka, Bdz, Boazii, Karapnar, Tefenni civar, avdr), Kahverengi orman (Alasun, Bzler, amoluk, Yreil-Keeli, Kasakl mevkii, Diresil civar, Kozluca, Elmack civar, Bademli, Bedirli, eltek-Yarl, Mslmler-B.Yaka mevkii), Kalkersiz orman, (Eeler da ve civar, Tefenni merkez, amky-Bykalan- Hayriye-Dden Krl, Dereky-Akaky-idir-Ulupnar hatt). Bunlardanbakailde,Hidromorfikalvyal,organikyklda,ayr,tuzlu,tuzlualkoli,Regoraltopraklarada rastlanmaktadr. 47 B.6.1. Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalar izelge B.7.limizde 2012 Yl Tespit Edilen Noktasal Kaynakl Toprak Kirliliine likin Veriler VarYokVarsaNe/Neler Olduunu Belirtiniz Potansiyelkirletici faaliyetler var m?- Noktasal Kaynakl Toprak Kirlilii Temizleme Yntemleri Biyoremediasyon Fitoremediasyon Parsel artm Buharlatrma Biyo havalandrmaElektrokinetik artma Yerinde oksidasyon Solvent ekstraksiyonu Hava ile datma (Air sparging) Buharlatrma Termal artma Reaktif Barrier teknolojisi Yerinde ykama (In-situ Flushing) B.6.2.Artma amurlarnn toprakta kullanm EvselveKentselArtmaamurlarnnTopraktaKullanlmasnaDairYnetmelikgereiherhangibiralma yaplmamtr. Artma amurlar toprakta kullanlmamaktadr. B.6.3.Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doaya yeniden kazandrlmasna ilikin yaplan almalar limizde bulunan maden sahalar orman arazisi olduu iin rehabilitasyon projeleri hazrlanmaktadr. B.6.4. Tarmsal Faaliyetler le Oluan Toprak Kirlilii Pestisit Kullanm: nsektisitler,fungusitler,akarisitler,herbisitler,nematositler,fumigantlarvedierlerieklindestblmlere ayrlmaktadr. Bu blmlerden her biri de; ilalarda kullanlan etkili maddelere gre alt blmlere ayrlmaktadr. Bilindiizerepestisitlerziraimcadeledekullanlmakzerehazrlanmzehirlibileiklerdir.Bumaddelerleyani tarmsalilalarkullanlarakbceklerin,mantarlarn,yabancotlarnvb.tarmdaverimidrenhastalkvezararllarn bertarafedilmesiama