broyler kümeslerinde Çevre yönetimidozajpompalari.com/documents/mixritedozajpompasi... · sıcak...

2 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: İçindekiler

İçindekiler

03 Giriş: Doğru Uygulanan Çevre Yönetiminin Ekonomik Önemi03 Genel Bakış: Çevre Yönetiminin Amacı Ve Metodları05 Çevre Kontrolünün Ekonomik Faydaları

07 Kümes Ve Havalandırma İle İlişkili Kararlarda İklim Faktörleri07 Çok Soğuk İklimler08 Soğuk İklimler08 Ilıman İklimler08 Sıcak İklimler

09 Hayvan Vücudu Nasıl İşler? Nelere İhtiyaç Duyar?09 Hayvanlar Isı Ve Nem Üretirler10 Isı Ve Bağıl Nemin Hayvanlar Üzerindeki Etkileri14 Bağıl Nem Nasıl Etkiler?

16 Havalandırmanın Temel Prensipleri16 Doğal Havalandırma17 Fan Gücü İle Havalandırma18 İyi Yalıtılmış Kümeslere Olan İhtiyaç18 Negatif-Basınçlı Havalandırma Sistem Çeşitleri19 Minimum Havalandırma Nasıl Çalışır?21 Geçiş Havalandırması Nasıl Çalışır?22 Tünel Havalandırma Nasıl Çalışır?24 Evaporatif (Buharlaştırmalı) Soğutma Nasıl Çalışır?

26 Havalandırma İçin Doğru Kararları Vermek28 Fanların Seçimi28 Fan Performansını Etkileyen Faktörler30 Fan Kapakları İle İlgili Faktörler30 Entegre Kontrol Sistemlerinin Seçilmesi31 Hava Giriş Menfezi Tasarımında Dikkate Alınması Gerekenler32 Karıştırıcı Fanların Faydaları33 Evaporatif Soğutma: Soğutucu Petekler mi? Sisleme Ekipmanları mi?34 Petekler İle Soğutma: Ne Kadar Peteğe İhtiyaç Vardır?34 Yedek Ve Koruma Sistemlerine Neden İhtiyaç Vardır?35 Kümeslerin Konumlandırılması35 Yalıtım İçin Gerekenler

36 Modern Tünel Tipi Kümeslerin İşletilmesinde Önemli Noktalar36 Hangi Havalandırma Modu Gereklidir?37 Hedef Sıcaklıkta Kalmanın Önemi38 Minimum Havalandırmanın İdaresinde Önemli Noktalar40 Geçiş Havalandırmasının İdaresinde Önemli Noktalar41 Hava Giriş Menfezlerinin İdaresindeki Önemli Noktalar43 Tünel Havalandırmanın İdaresinde Önemli Noktalar45 Tünel Ve Evaporatif Soğutma İdaresinde Önemli Noktalar46 Gözlem de Yönetime Dahildir

48 Faydalı Bazı Dönüşüm Faktörleri 49 Ölçü Birimleri Çevirim Tablosu

TeşekkürBu makalenin ana içeriği Auburn Üniversitesi’nden Profesör James O. Donald tarafından yazılmıştır. Profesör Donald kanatlı kümesleri ve çevre yönetimi konusunda uzman olarak geniş kitleler tarafından tanınmış bir ziraat mühendisidir ve bu materyalin kullanılması için verdiği izin için teşekkürlerimizi bildiririz.

3Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Giriş

Giriş: Doğru Uygulanan Çevre Yönetiminin Ekonomik Önemi

Et, süt veya diğer hayvansal ürünlerin üretiminde, çevre faktörlerinin etkili bir şekilde yönetiminin toplam üretim maliyetini düşürdüğü belirlenmiştir. Beyaz et üretim işletmelerinde, broyler damızlıklardan broyler nesillerine kadar üretimin tüm içeriği, etkili çevre yönetimi yöntemlerinden faydalanır. Etkili çevre yönetiminin ekonomik faydaları göz önüne alındığında, yöneticiler ve teknik ekip için bu konunun temel kavramlarının anlaşılması elzemdir. Bu yayının üç amacı vardır:

• Modern broylerlerin genetik potansiyelini ortaya koyabilmesi için gerekli çevresel kriter ve faktörlerin açıklanması,

• Modern broyler kümeslerinin tasarlanmasında en önemli faktörlerin ana hatlarının belirtilmesi,

• Kümesler için temel işletim rehberinin sağlanması.

Önemli Noktalar

• Uygun bir şekilde kontrol edilen çevresel faktörlerin, üretim maliyetlerini düşürdüğü bilinmektedir

Genel Bakış: Çevre Yönetiminin Amacı Ve Metodlar

Amaç, kümes performasını en yüksek düzeye taşıyacak çevre koşullarının, optimum ve üniform büyüme oranı ile elde edilen et için gerekli yem etkinliğinin sağlanması; tüm bunlar yapılırken de hayvanlarının sağlık ve refahından ödün verilmemesidir.

Isıtma sistemleri özellikle civciv döneminde önemli rol oynarlar. Bununla beraber, birçok bölgede sürecin bir kısmında ısıtmaya ihtiyaç duyulmamaktadır. Diğer taraftan bütün büyüme dönemi boyunca ısıtma sağlansa bile, soğutma amaçlı olmasa da, hava kalitesinin kontrolü için uygun bir havalandırmaya ihtiyaç vardır. Bu nedenle havalandırma hayvanlarda en yüksek performansın sağlanması için kümes içi çevresel faktörlerin yönetiminde çok önemli bir araçtır.

Dünyanın çeşitli bölgelerindeki kümeslerde ısıtma, havalandırma yöntemlerindeki çeşitlilikle karşılaş-tırıldığında; çok farklı yakıt türleri ile radyan, sıcak hava sistemleri, direkt kümes içinde yanan sobalar ve endirekt hava değişimleri, v.b. dahil olmak üzere bir çok farklı yöntemle sağlanmaktadır. Dolayısıyla belirli bir ısıtma sisteminin detaylarının incelenmesi bu makalenin amaçlarından değildir. Makalenin esas amacı kümes içi çevre yönetimi için geniş kitleler tarafından kabul edilen ilkeleri incelemektir.

Çok genç hayvanlar ve/veya çok soğuk hava koşullarının olduğu durumlar dışında havalandırmanın esas amacı, ısının kontrol altında tutulmasıdır. kanatlıların gelişiminin her bir aşamasında Şekil 1’de gösterildiği gibi, hayvanların canlı ağırlık kazanması için verilen yemin enerjisinin, yaşama payı ihtiyacından daha yüksek olduğu bir ısı aralığı olacaktır. Bu geniş “termal konfor aralığında” kanatlıların büyümek için aldıkları yemin enerjisini en iyi şekilde kullandığı dar bir ısı aralığı (1 veya 2°C kadar) olacaktır. Bu aralık optimal performans aralığıdır. Yeterli yem ve su ile birlikte bu optimal ısının sağlanması hayvanların refahının ve maksimum ekonomik performasın sağlanmasına yol açacaktır.

Her ne kadar kanatlıların az veya çok konforlu olabileceği geniş bir ısı aralığı (termal konfor aralığı) olsa da, bu makalede “konfor aralığı” deyimi ile daha dar olan maksimum konfor aralığının, performans amacı için hedef noktası olan ısının belirtildiğine dikkat edilmelidir.

Eğer ısı çok düşük olursa hayvanlar yem tüketimini arttırlar. Bu şekilde yemden gelen enerjinin büyük bir kısmını vücutlarını ısıtmak için kullanırlar. Eğer ısı çok yüksek olursa, bu defa da hayvanlar ısı üretimini azaltmak için yem tüketimini kısıtlarlar. İyi donanımlı modern kümeslerde, tünel havalandırma sistemi yardımıyla etkili (rüzgarın soğutma etkisi ile) bir soğutmayla ve gerçek hava ısısının evaporatif (buharlaştırmalı) yöntemle soğutulması, dolayısıyla mevcut sıcak havanın kümeslerden uzaklaştırıp, daha serin olan dış ortam havasıyla değiştirilmesiyle ısı birikimler önlenir ve hayvanlar optimum performans aralığında tutulur.

4 Eylül 2011


Maksimum broyler performansı için hedefl enen ısı, büyüme aşamalarında değişim gösterir. Kümes içi sıcaklıklar genellikle bir günlük yaştayken 30-32°C civarında olurken, kesim yaşına gelindiğinde hayvanların ağırlıklarına ve diğer faktörlere bağlı olarak 20°C’ ye yakın veya daha düşük olur. Bu nedenle optimal ısının sağlanması için, havalandırma ihtiyaca göre düzenlenmelidir. Kanatlılar tarafından hissedilen sıcaklık civalı termometre ısısı ve neme bağımlıdır. Eğer bağıl nem (RH) ideal olan % 60-70 aralığının dışındaysa, hayvan seviyesindeki kümes ısısı tekrar düzenlenmelidir. Örneğin RH % 50’nin altındaysa 1 günlük yaştaki hayvanlarda civalı termometre sıcaklığının 33°C’ye kadar yükseltilmesi gerekebilir. Bütün aşamalarda yeterli sıcaklığa maruz kaldığı anlamak için hayvan davranışları gözlemlenmelidir.

Genellikle kışın daha sık rastlanan bir problem olan ve hayvanların sağlığını etkileyen çok yüksek nem oranlarının düşürülmesi için havalandırma, tek uygulama yöntemidir. Havalandırmaya ısının uzaklaştırılması için ihtiyaç duyulmasa bile ıslak, topaklaşmış altlığın ve amonyak ile ilişkili problemlerin önlenmesi için en azından minimal seviyelerde havalandırma sağlanmalıdır.

Hayvanlar solunumla havadaki oksijeni alarak dışarı karbondioksit salarlar. Bu nedenle kümeslere yeni oksijenin getirilmesi ve fazla karbondioksitin uzaklaştırılması için taze hava ulaştırılmalıdır. Bütün mevsimlerde ve sıcak ve soğuk havalarda taze havanın sağlanması için havalandırmaya ihtiyaç vardır.

En sık rastlanan hava kalite problemi, sağlık problemleri ve performans kaybına yol açan ıslak altlıktan salınan amonyaktır. Yeterli havalandırma bağıl nemi kontrol altında tutarak amonyak birikimini önler.

Yukarda belirtilen bütün faktörler önemlidir. Neyse ki, birçok durumda sadece sıcaklık ve nemin kontolü için kullanılan havalandırma yöntemleri ile taze havanın kümes içine iletilmesi ve toksik gazların uzaklaştırılması sağlanabilir.

Önemli: uygun kümes içi çevre koşulları, kümes içerisinde eşit olarak dağılım göstermelidir. Ölü alanlar, hava cereyanları, soğuk noktalar veya sıcak noktalar kümes performansını düşürebilir ve hatta ölümlere yol açabilir.

Şekil 1: Optimal performans sıcaklık aralığı

Kanatlı gelişiminin her aşamasında yaşama payı için gerekli enerji ihtiyacının en düşük olduğu ve hayvanların yem enerjisini büyük oranda büyümek için kullandığı çok dar bir sıcaklık aralığı vardır. Eğer sıcaklık optimal performans aralığından birkaç derece daha soğuk veya sıcak olursa, hayvanlar yem enerjilerinin daha yüksek bir kısmını yaşama payı ve daha düşük bir miktarını büyümek için kullanırlar.

5Eylül 2011


Önemli Noktalar

• En iyi performans için kümes içi çevresel faktörlerin yönetiminde, havalandırma en önemli araçtır.

• Gelişimin her aşamasında hayvanların yem enerjisini büyümek için kullandığı bir optimal performans sıcaklık aralığı vardır.

• En iyi broyler performansı için hedef sıcaklık, büyüme sürecinde günlük olarak değişim gösterir ve havalandırma buna göre düzenlenmelidir.

• Kümes içi çevresel koşullar birörnek olmalıdır: ölü alanlar, hava cereyanları, soğuk veya sıcak ortamlar sürü performansını düşürür.

Çevre Kontrolünün Ekonomik Faydaları

Kanatlılar, sürekli olarak optimal çevresel koşulları sağlandığında yemi ete en etkili şekilde dönüştürürler. Burada en kritik faktör sıcaklıktır. Küçük sıcaklık değişiklikleri kümes sahiplerine belirgin etkiler olarak dönebilir. Bu durum dünya çapında yapılan araştırmalar ve deneyimlerle doğrulanmıştır. Aşağıda Şekil 2’de sıcaklığın kanatlı performansı üzerine etkilerini inceleyen ve bilgisayarla yapılan bir çalışmaya dayalı olarak, belirlenen hedef ve hedef dışı sıcaklıklarda yapılan yetiştirilmelerin hayvan başına toplam maliyet üzerine etkileri gösterilmektedir. Çalışma ve verilen rakamlar civciv büyütme dönemi sonrasındaki canlı ağırlık artışı sağlanan dönemde nihai hedef sıcaklığın yaklaşık 22°C’de olduğu durumdaki büyüme aşamalarına dayanmaktadır. Bu koşullar altında hedef sıcaklığın sadece 2.2°C yüksek tutulması hayvan başına karlılıkta 1 sent’lik düşüşe denk gelmektedir.

Kuluçka döneminde en küçük bir soğukluk bile kümes performansını etkileyebilir. Örneğin Amerika’da yapılan bir üniversite araştırmasında, 1 günlük yaştaki civcivlerin 45 dakika kadar 13°C’de tutulmasının 35 günlük ağırlıklarını yaklaşık 110 gram kadar etkilediği gösterilmiştir. Civciv büyütme döneminden sonra kanatlı performansı düşük sıcaklıklara kıyasla daha çok yüksek sıcaklıklardan daha çabuk etkilenir. Örneğin Şekil 2’de sürekli 4.5°C yüksek sıcaklıkta tutulan hayvanların karlılığının, sıcaklığın sürekli olarak en uygun değerlerde uygulandığı hayvanların karlılığının neredeyse yarısı olduğu görülmektedir. Optimal ısının sağlanması özellikle kuluçka döneminde daha önemli olduğundan, bütün büyüme dönemi boyunca sürekli hedef sıcaklıkta kalmanın faydaları çok daha fazla olacaktır.

Gider ve satış fi yatları çok farklılık gösterdiği için, hedef sıcaklık değerleri sınırları içerisinde yapılan yetiştirmenin kesin faydaları (veya “hata yapmanın bedeli”) farklılık gösterecektir. Çalışmaların ve kümeslerden elde edilen deneyimlerin gösterdiği en önemli şey hedef ısının devamlı olarak sağlanmasının belirgin faydalar olarak döndüğüdür.

Şekil 2: “Hata yapmanın bedeli”- Hedef ısının devamlı kontrolünün maliyet avantajları.

6 Eylül 2011


Büyütme döneminde hedef ısının sadece birkaç derece dışında olmak yetiştiricinin gelirini belirgin bir miktarda etkileyebilir. Yukarıdaki grafi kte civciv büyütme dönemi sonrası, sürekli hedef sıcaklıkta ve hedef sıcaklık dışında yapılan yetiştiricilikte, toplam gelir dönüşündeki kanatlı başına düşen sent farklılıkları gösterilmektedir. Söz konusu koşullar; kesim yaşının 49 gün olduğu, beyaz et kesimhane fi yatının 0,89 $/kg olduğu, üniformite bozukluğu nedeni ile ceza uygulanmadığı, başlangıç yemi fi yatının 278 $/ton, büyütme yemi fi yatının 270 $/ton ve bitirme yemi fi yatının 258 $/ton olduğu varsayılarak hazırlanmıştır.

Kaynak: Veng. Sıcak iklim Havalandırması.

Önemli Noktalar

• Kuluçka döneminde az miktarda bir soğuk hava dahi kümes performansını ciddi şekilde etkiler.

• Hedef ısının devamlılığının sağlanması üreticilere belirgin olumlu sonuçlar olarak döner.

7Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: İklim Faktörleri

Kümes Ve Havalandırma İle İlişkili Kararlarda İklim Faktörleri

Kümeslerin tipini ve tasarımını etkileyen en önemli faktör iklimdir. Farklı iklim koşulları farklı havalandırma ve ısıtma stratejilerinin kullanımına yol açar ve mümkün olan veya istenilen kümes yoğunluğunu etkiler. Uç koşullar genellikle kümes içi ortam düzenleyici ekipmanların ve sevk-idarenin çok daha karmaşık olmasına neden olur. Hava koşullarında mevsimsel değişimlerin olduğu yerlerde, bir kümeste hem sıcak ve hem de soğuk havalar için havalandırma sistemlerine ihtiyaç duyulabilir.

Bu gibi durumlarda kümes ve havalandırma şekli seçimi, mevcut durum ile başa çıkabilecek teknolojinin sağlanmasının faydaları hesaplanarak yapılmalıdır.

• Geçerli hava veya geçerli mevsimsel hava: En azından birkaç ay süreklilik gösteren koşullardır;

• Olağandışı hava koşullarıyla karşılaşılma olasılığı vardır.

Aşağıda tipik iklim ve/veya hava koşulları ve havalandırma üzerine etkilerinin ana hatları verilmiştir. Burada mevcut sınırlı alanda belirli bölgesel tavsiyeler vermek imkansızdır, bu nedenle bunlar genellikle kullanılabilecek tavsiyelerdir. Bir üretim birimine bir iklimin elementlerinden daha fazlasını uygulamak gerekebilir.

Önemli Noktalar

• Ekstrem iklimler kümes içi çevresel kontrol ekipmanının ve yönetimin çok daha fazla karmaşık olmasına neden olur.

Çok Soğuk İklimler

Üretim döneminde belirli bir süre çok soğuk hava koşulları görülen bölgelerde, kümeslerin tasarımı ve işletilmesi için belirli bazı önlemler alınmalıdır.

Kanatlıların sağlık ve performansını olumsuz etkileyen soğuk havanın aynı zamanda içerdiği nem de çok düşüktür. Böylece hava ısıtılıp kümes içerisindeki hava ile karıştırıldığında, kümes içerisinde aşırı kuru hava koşulları oluşturmak mümkündür. Bu da kanatlıların sağlığını etkiler. Kış döneminde çok düşük oranlarda bağıl nemde yetiştirilen hayvanların, yüksek bağıl nem koşullarında yetiştirilen hayvanlara oranla daha fazla ısıyı solunum yoluyla kaybedeceği anlamına gelir. Bu nedenle bu hayvanların ısı kayıpları daha fazla olacaktır. Daha fazla olan bu sıcaklık kaybının dengelenmesi için genellikle ısı set değerleri daha yükseğe alınır. Aynı zamanda yöneticiler yakıt maliyetlerini azaltmak için havalandırma zamanını azaltma eğilimindedirler. Soğuk hava ile yapılan yetersiz havalandırma nedeniyle oluşacak performans kayıpları ek yakıt masrafl arından daha fazla olabileceği unutulmamalıdır.

Çok soğuk hava koşullarında, ılıman iklimlerde sıkça kullanılmayan yapısal konuları da göz önünde bulundurmak gerekir. Dış hava sıcaklığı donma noktasının altında olduğunda, soğuk dış ortam havasının direkt olarak hayvanlara ulaştırılması çok daha önemli ve zor bir hal alır. Bu nedenle kümeslere havanın alınmasından önce, havanın ön ısıtma bölmelerinde veya ısıtma odalarında tutulması gerekebilir. Ayrıca çok soğuk dış ortam havası her ne kadar kısmen düşük nem oranına sahip olsa da ciddi buğulanma problemlerine ve hatta klape (hava giriş menfezi) kapaklarının donmasına neden olabilir. Bu problemleri, dolayısıyla dış havanın içeri sızmasını önlemek amacıyla izolasyon ve yalıtım yöntemlerine özel ilgi gösterilmesi, bunun yanı sıra da dışarıdan içeri alınan hava için ön ısıtma bölümleri kurulması çözüm olabilecektir.

Önemli Noktalar

• Çok soğuk iklimlerde, kuru hava koşulları kanatlıların daha fazla ısı kaybetmesine yol açabilir.Bu nedenle sıcaklığın daha yüksekte olması gerekebilir. Ancak her durumda minimum havalandırmanın devamlılığı sağlanmalıdır.

• Çok soğuk hava koşullarında dış ortam havasının kümeslere alınmadan önce uygun hale getirilmesi için ön ısıtma bölmelerine ihtiyaç olabilir.

8 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: İklim Faktörleri

Soğuk İklimler

Yüksek rakımlı bölgelerde ve sürekli 10°C’nin altında devam eden uzun kış iklimine veya orta düzeyli yaz ısılarına sahip yüksek rakımlı kuzey ve güney enlemlerinde hayvanların ısısı ile baş etmek için tünel havalandırmaya ve evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmaya genellikle ihtiyaç duyulmaz.

Hayvanların konforlu bir şekilde tutulması, optimal performansın sağlanması ve özellikle kümes içerisinde biriken fazla nemin önlenmesi için negatif basınç ile çalıştırılan havalandırma sistemlerine ihtiyaç vardır. Sıcak havalarda hayvanların ürettiği ısının dışarı atılması için basitçe ek bir fan (hava giriş menfezleri ile birlikte) marifetiyle kapasitesi arttırılmış “minimum havalandırma” düzeneğine ihtiyaç duyulacaktır. Ayrıca aşırı soğuklara karşı ek ısıtma sistemleri ve yalıtımın iyileştirilmesine de ihtiyaç duyulabilir.

Önemli Noktalar

• Soğuk iklimlerde kümeslerde biriken nemin uzaklaştırılması için havalandırmaya ihtiyaç duyulur.

Ilıman İklimler

Sıcaklığın devamlı 24°C aralığının üzerine çıktığı bölgelerde küçük ve doğal havalandırma yapılan kümeslerde, en düşük olanlar da dahil, bütün hayvan yoğunlukları için güç kaynağı ile çalışan hava-landırmalara ihtiyaç vardır. Hava sıcaklıklarının, devamlı 24-30°C aralığında veya üstünde olduğu bölgelerde, genellikle tünel havalandırma tavsiye edilir. Tünel havalandırma, kümes içerisine yüksek hacimde hava girişi, hızlı hava değişimi ve hayvanların sıcaktan daha az etkilenmesine neden olan (Şekil 16) süratli “rüzgar soğutmalı” bir hava akışı sağlar. Hava sıcaklıkları 35°C aralığına yükseldikçe, rüzgar soğutmalı etki ortadan kalkmaya başlar. Gerekli soğutma artık (evaporatif) buharlaştırmalı soğutmadan sağlanmalıdır.

Önemli Noktalar

• Ilıman iklimlerde bile hava sıcaklıkları 24-30°C’lik aralığa veya daha üzerine çıktığı takdirde tünel havalandırma genellikle tavsiye edilir.

Sıcak İklimler

Genellikle sıcak iklimler kümes boyutunun veya hayvan yoğunluğunun arttırılmasını güçleştirir. Sadece hava değişimi iç hava ısısının dış hava ortamından birkaç derece yüksek olmasını sağlar. Bununla beraber eğer bağıl nem çok yüksek değilse tünel havalandırma ve evaporatif soğutma ile çok sıcak havalarda bile biraz daha yoğun yetiştirme yapılabilir.

Hava sıcaklıklarının devamlı 35-38°C aralığında olduğu tropik veya subtropik bölgelerde, yüksek yoğunlukta yetiştiricilik ve perdeli, doğal olarak havalandırılan kümesler elverişli değildir. Düşük nemli sıcak iklimlerde (yüksek rakımlı çöl alanları gibi) düşük nem asites oluşumuna neden olur ve büyüme oranını düşürür.

Önemli Noktalar

• Tünel havalandırma ve evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma yöntemleriyle çok sıcak iklimlerde bile yüksek yoğunlukta yetiştiricilik yapılabilir.

Yüksek nem ve yüksek sıcaklık karışımından oluşan hava şartları kanatlılar için fazla ısının dışarı atılması için kullanılan ana yöntemin akciğerlerden ve hava yollarında nemin buharlaştırılmasını sağlayan hızlı soluk alıp verme (gaga açma; ağız açma) yoluyla olması nedeniyle kısmen daha zordur. Havanın nem oranı ne kadar yüksek olursa, hayvanlar kendilerini daha az miktarda soğutabilirler. Bununla birlikle uygun şekilde tasarlanan tünel havalandırmalı kümeslerde doğal olarak havalandırılan kümeslere oranla nemin etkileri en aza indirilir.

9Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Hayvan Vücudu Nasıl İşler? Nelere İhtiyaç Duyar?

Hayvan Vücudu Nasıl İşler? Nelere İhtiyaç Duyar?

Çok küçük civcivlerin iç ısılarını düzenleme yetenekleri çok düşüktür. Bu nedenle sıcaklığa, (30°C civarında) ihtiyaç duyarlar. Hayvanlar büyüdükçe “konfor aralıkları” bir miktar genişler ve daha sonra da düşer. Böylelikle kesim yaşına doğru 20°C sıcaklık yeterli olur. Bu durum, erken büyüme döneminde sıcaklığın yeterli olduğundan emin olunması gerektiği anlamına gelir. Hayvanlar büyüdükçe, kış aylarında dahi yüksek sıcaklık problem olmaktadır. Büyüme döneminde havalandırmadaki amacımız kümes içi sıcaklıkları sürekli hayvanların konfor aralığında tutmak, ne daha sıcak ne de fazla soğuk olmamasını sağlamaktır. Bunun yapılabilmesi için hayvanlar, sıcaklık ve nem arasındaki ilişkiyi anlamamız gereklidir.

Önemli Noktalar

• Büyütme döneminin başında en temel husus kanatlıların yeterince sıcak tutulmasıdır. Hayvanlar büyüdükçe yüksek sıcaklık sık rastlanan problem haline gelir.

Hayvanlar Isı Ve Nem Üretirler

Kanatlılar yem ve suyu; vücut idamesi (organlarının ve kasların işlevlerini yerine getirmesi ve kendilerini sıcak tutmak), büyüme ve kilo kazancı sağlama amacıyla kullandıkları enerjiye çevirirler. Bununla beraber % 100 etkin değildirler. Sonuç olarak, büyük miktarda ısı ve bir miktar da nem (dışkıyla ve soluyarak) üretirler.

Normal olarak tavuklar canlı ağırlıklarına bağlı olarak yaklaşık 11,6 kJ/saat/kg enerji üretirler. Bunun anlamı hayvanların büyüdükçe daha fazla ısı açığa çıkaracakları demektir. Eğer 1,8 kg ortalama ağırlığa sahip 20.000 adet tavuğumuz varsa; kümese 417.600 kJ/saat enerji, diğer bir değişle devamlı çalışan iki veya üç üfl emeli soba kadar ısı eklerler. Eğer 3,6 kg ağırlığında 20.000 tavuğumuz varsa; bu durumda 835.200 kJ/saat enerji üretirler. Dünya çapında eğilim daha büyük tavuk yetiştiriciliğidir. Benzer şekilde günlük üretilen nem miktarı da yaşla birlikte değişmektedir. 1,8 kg ortalama ağırlıktaki bir kümeste sıcaklığa bağlı olarak günde 3.785 litre su üretilebilir. Diğer koşulların eşit olduğu düşünülürse büyüme ilerledikçe kümes içi hava sıcaklığı ve nem miktarı hayvanlar büyüdükçe artma eğilimindedir.

Şekil 3: Çok sayıda hayvan, kümese yüksek miktarlarda ısı ve nem ekler. Kümes içindeki hava sıcaklığı ve nem de büyüme sürecinde artar.

Civciv yetiştirme döneminde genç civcivlerin ek ısıya ihtiyaçları vardır. Bununla beraber özellikle soğuk havalarda büyüme ilerledikçe hayvanlar giderek kendi kendilerine yetecek ısıyı üretmeye başlarlar ve kümes ısısı hayvanlar geliştikçe artmaya başlar. Hayvanlar daha fazla büyüdükçe ısının uzaklaştırılması için özellikle sıcak havalarda kümes içi sıcaklığın hayvanların fazla ısılarından kurtulamadıkları bir noktaya ulaşmasını ve iç ısılarının çok yüksek seviyelere çıkmasını engellemek için havalandırmaya gerek duyulur.

Önemli Noktalar

• 20.000 adet 1,8 kg’lık tavuk kümese saatte yaklaşık 417.600 kj enerji salar.• 20.000 adet 1,8 kg’lık tavuk kümese günde yaklaşık 3.785 litre su salar.

10 Eylül 2011


Isı Ve Bağıl Nemim Kanatlılar Üzerine Etkisi

Kanatlılar için konfor aralığının tespit edilmesi için sıcaklık ve nem bir arada değerlendirilir. Anlatımı basitleştirmek amacıyla önce ısı daha sonra nemden bahsedilecek ve daha sonra bunların birbiri ile olan ilişkilerinin tavukları etkilediğini anlatılacaktır.

Tavuklar esas olarak vücutlarını hava yoluyla soğuturlar. Tavukların üzerinden geçen hava vücut ısılarını alır ve bunu çevre havasına taşır. Tavuklar terleyemediğinden dahili evaporatif soğutma sisteminden faydalanamazlar. Normal solunum ve gaga (ağız) açma yoluyla bir miktar buharlaşmalı soğutma yapabilirler (Şekil 4). Fakat soğumak için genellikle direkt vücut-hava ısı transferine ihtiyaç duyarlar. Eğer hayvanların kanatlarını kaldırdığını gözlemlerseniz; bu durum çok sıcak hissettikleri ve fazla ısıdan kurtulmak için vücutlarının daha fazla bir kısmını açığa çıkardıkları anlamına gelir.

Şekil 4: Tavuklar terleyemediklerinden vücutlarını terleme ile soğutamazlar. Neredeyse bütün fazla ısılarını direkt vücut-hava ısı transferi yoluyla uzaklaştırırlar. Isı stresi olduğunda vücutlarındaki fazla ısıdan kurtulmak için gaga (ağız) açmaya başlarlar.

Tamamen tüyle kaplı bir tavuğun konforlu kalabilmesi için, normalde 37,8°C olan kendi iç ısıları ile kümesin hava sıcaklığı arasında belirgin bir fark olmalıdır. Kümesin hava sıcaklığı arttıkça tavukların sıcaktan kurtulma mekanizmaları daha az etkili hale gelir. Bundan sonra tavuğun iç ısısı yükselmeye başlar ve tavuklar yem tüketimi ve büyüme işlevlerini azaltırlar veya durdururlar. Durum kontrol altına alınmazsa bunun sonucunda hayvanlar ölürler.

Şekil 5: Tamamen tüyle kaplı bir tavuk için hava sıcaklığı 27°C’nin üzerine çıktığında hayvanların ısıdan kurtulma yetenekleri gitgide azalır. Isı stresine maruz kalmaya başladıkça yem tüketimlerini azaltırlar ve hatta durdururlar. Eğer vücutlarındaki ısı birikimi durdurulmazsa hayvanlar sonuç olarak ölürler.

11Eylül 2011

Birçok durumda, tavuklar ısılarını kümes ortamına vermesi nedeniyle oluşan kümes ısısının yükselmesi, sıcak havanın uzaklaştırılarak yerine soğuk dış ortam havası ile değiştirilmesiyle önlenebilir. Tavuklar fazla ısılarından genellikle çevrelerindeki havayı ısıtarak kurtulduklarından bu sıcak hava ne kadar hızlı değiştirilirse hayvanlar o kadar hızlı şekilde fazla ısılarından kurtulurlar. Dış hava ısısının yaklaşık olarak 27°C’ye kadar yükseldiği birçok kanatlı kümesinde havalandırma sistemleri ısınan kümes içi havanın yeterli oranda uzaklaştırılıp kümes ısısının hayvanların konfor aralığında olmasını sağlamak için yeterlidir.

Basit şekilde kümes içi havanın değiştirilmesine ek olarak kanatlılar üzerinde rüzgar oluşturmak hayvanların yüksek ısılarla baş etmesini kolaylaştırır. Hareket eden havanın soğutma etkisi hayvanlar için daha düşük etkili sıcaklık oluşmasına neden olur. Örneğin eğer kümeste 32°C’de (ve orta derecede nemli) hava varsa bu havanın 2,54 m/sn’de hareket etmesi tamamen tüyle kaplı bir tavuğun sıcaklığı 27°C olarak hissetmesini sağlayacaktır. Etki, daha genç yaştaki hayvanlar için çok daha büyük olacaktır. Bu nedenle genç hayvanlarda soğutma stresi oluşabilir. Tünel havalandırma yöntemi en etkili rüzgarla soğutma etkisi yaratan yöntemdir. Tünel sistemi olmayan kümeslerde karıştırıcı veya sirkulasyon fanları soğutmaya yardımcı olabilir.

Çok sıcak havalarda su yardımı ile ek bir soğuma sağlanabilir. Çok küçük damlacıklar havaya sprey tarzında saçılır veya petekler marifetiyle havayla karıştırılır. Aynı zamanda altlıklardaki su da hava akışıyla buharlaşır. Su buharlaştıkça hava ısısı azalır. Buharlaşmalı soğutma, fanların kümes içerisinde yeterli hava akımı yaratmasına bağımlıdır ve bağıl nem oranı çok yüksek olmadığında en iyi şekilde çalışır.

Şekil 6: Tavuklar üzerinde hızla hareket eden hava soğutma etkisi yaratır. Bu özellikle daha büyük olan hayvanlar için oldukça faydalı olabilir. Bununla beraber genç tavuklar rüzgarın soğutma etkisine daha duyarlıdır ve soğuk stresi yaşayabilirler.

Gece sıcaklıklar, gün içindeki en yüksek sıcaklıktan 14°C veya daha fazla düşerse tavuklar yüksek ısıları daha iyi tolere edebilirler. Serin gecelerde tavuklar gün içinde biriken fazla vücut ısılarından kurtulabilirler. Geceleri hayvanların üzerinden havanın hareket halinde tutulması için fanların çalıştırılması “etkili” gece sıcaklığının düşürülmesiyle fayda sağlayabilir. Böylelikle hayvanlar ertesi güne zinde olarak başlarlar, bu da eğer gündüz sıcaklıkları çok yüksekse performansın sağlanması ve olası ölüm risklerinin azalmasına yardımcı olur.

Tavuklar vücut ısılarının bir kısmından da soluma yoluyla kurtulurlar. Bu nedenle çok sıcak olduğunda tavukların gaga (ağız) açtığı görülür. Bu, sıcaklıklığın hayvanların mevcut “konfor aralık” sıcaklıklarının 4-6°C üstüne çıkıldığında çalışmaya başlayan, bir çeşit yedek soğutma sistemine benzer. Gerçekleşen durum, hayvanların hava yolları ve akciğerleri döşeyen nemli ortamdan hava geçişi ile sağladıkları soğutma etkisini en üst düzeye çekmeye çalışmalarıdır. Bu soğutma metodu, hava kısmen kuru ise daha iyi çalışır. Eğer hava zaten yüksek miktarda nem ihtiva ediyorsa, hayvanların ürettikleri nem hızla buharlaşamaz ve buharlaştırmalı soğutma etkisi iyi şekilde çalışmaz.


12 Eylül 2011


Şekil 7: Geceleri hava serinliyorlarsa tavuklar yüksek gündüz sıcaklıklarını daha iyi tolere ederler. Gece sıcaklık, en yüksek gündüz sıcaklığından 14°C den fazla düşerse etki daha belirgin olur. Havanın hareketinin sağlanması için geceleri fanların çalıştırılması “etkili” sıcaklığın düşürülmesi yoluyla fayda sağlayabilir.

13Eylül 2011

Isı stresi hakkındaki bu kısım Dr. Jim Donald’ın orijinal çalışmasından direkt olarak alınmıştır bu nedenle ısı stresi indeksi hesaplamaları metrik değerlere, örn. derece santigrat’a, çevirilememiştir.

Amerika’da birçok kanatlı üreticisi tarafından kullanılan eski bir parmak hesabına göre tünel sistemi kullanılmayan alışılagelmiş kümeslerde kümes içi hava sıcaklığı 80(°F) veya daha fazla olduğu durumlarda sıcaklık ve bağıl nem değerlerinin toplamı 160 veya daha fazla olur ise, tavuklar fazla vücut ısılarından kurtulmak için zorluk çekmeye başlarlar. Bu toplam, yani sıcaklık artı nem değerleri toplamı size ısı stresi indeksini verir. Örneğin, %70 nemde hava sıcaklığı 85°F ise (85+70=155) hayvanlar epeyce konforludur. Fakat eğer bağıl nem %80’e çıkarsa (85+80=165) aşırı ısınma nedeniyle yemden yararlanmada azalma başlamış demektir. Bu kuralın sadece konvansiyonel perdeli havalandırma yapılan veya havanın hayvanlar üzerinde hareket etmediği soğuk havalarda enerji kaynaklı havalandırma yapılan işletmelerde geçerli olduğuna dikkat edilmelidir. Rüzgarın soğutma etkisine dayalı tünel havalandırma yapılan kümeslerde kullanılamaz.

Soğuk havalarda direkt yanmalı ısıtıcılar kullanıldığında sadece tavuklardan değil, kümes ısıtıcılarnda kullanılan birçok yakıtın yanması sonucu açığa çıkan su buharı yanma ürünlerinden biri olduğu için kümese nem ekler. Bu miktar tavuklardan gelen nem ile karşılaştırıldığında küçük bir miktardır, fakat bunların birleşimi eğer havalandırma oranı düşükse kümes içerisinde yüksek neme sebep olabilir. Bu, değer sıcaklık (°F)/nem indeksi 160’ın üzerine çıkarsa beklenmedik bir zamanda tavuklarda ısı stresi problemleri oluşabileceği anlamına gelir. Çok fazla nem altlıkta kekleşme ve amonyak problemlerine yol açabilir. (Eğer yanma ürünlerinin kümes içine salınmasını engelleyen ısı alış verişi sistemleri kullanılırsa ısıtma kümes ortamına nem katmayacaktır).

Şekil 8: Sıcaklık ve bağıl nem karışımının hayvanlar üzerinde strese yol açıp açmayacağını anlamanın en kaba yöntemi sayıların birbirine eklenmesidir. Eğer sıcaklık 80°F’ın üzerindeyse ve sıcaklık ve bağıl nem sayıları toplamı 160 veya daha fazlaysa, tavuklar büyük ihtimalle strestedir.

Sıcak havalarda yağmur fırtınaları yoksa nem genellikle problem oluşturmaz. Örneğin akşamüstü olan bir sağanak yağışta sıcak bir yaz gününde hava ısısı 90°F’a ulaşacak, bağıl nem %90’ın üzerinde olacaktır. Bu şartlar altında maksimum hava değişimi ve hava hareketlerini sağlamanız gerekmektedir.


14 Eylül 2011

Önemli Noktalar

• Kanatlılar terlemezler; fazla vücut ısılarını çevrelerinde hareket eden havaya salarlar.• Eğer hayvanların kanatlarını kaldırdığı görülüyorsa, hayvanlar fazla ısılarından kurtulmak için

vücutlarının daha büyük bir kısmını açığa çıkarıyorlar demektir.• 27°C’ ye kadar sıcaklıklarda, hayvanları konfor aralığında tutmak için yapılan havalandırma ile

genellikle ısınan kümes içi havasını yeterli oranda uzaklaştırabilir.• Sıcak ortamlarda hareket eden havanın soğutma etkisi tavukların konforlu olmasını

sağlayabilir; havaya buharlaşan nem ek bir soğutma sağlar.• Geceleri tavukların serin havada tutulması, yüksek gündüz sıcaklıklarına dayanmalarına

yardımcı olur.• Tavukların gaga (ağız) açması hayvanların aşırı derecede ısındıklarını ve fazla vücut

ısılarından kurtulmaya çalıştıklarını gösterir.• Sıcaklık ve bağıl nem birlikte çalışırlar; yüksek bağıl nem oranları kısmen düşük hava

sıcaklıklarında da problemlere neden olabilir.• Kümes içindeki çok fazla nem, altlıkların kesekleşmesine ve amonyak problemlerine yol açar.

Bağıl Nem Nasıl Etkiler?

Su buharlaştığı zaman havaya su buharı olarak karışır. Gözle görülmese de havada her zaman litrelerce su yüzmektedir. Kanatlı kümeslerinde en önemli şey, basitçe havada kaç litre su olduğu değil, havanın tutabileceği en üst nem düzeyine ne kadar yakın olduğudur ki bu da havanın su buharıyla ne kadar doymuş olduğunun göstergesidir. Doygunluğa ne kadar yakın olduğumuzu gösterir oran yüzde(%) ile ifade edilir ve “bağıl nem” terimi ile adlandırılır.

Eğer hava maksimum kapasitesinin yarısı kadar su tutuyorsa bu %50 bağıl nem oranına denk gelir. Eğer hava kapasitesinin dörtte üçünü tutuyorsa bu %75 oranında bağıl nem demektir. Hava su buharıyla doyduğunda, tutabildiğinin tamamını tuttuğunda bu %100 oranında bağıl nemdir.

Anahtar husus, doygunluk oranının (santimetre küp havada litre olarak) hava sıcaklığına göre değiştiğinin anlaşılmasıdır. Bu nedenle bağıl nem terimini kullanılır.

Soğuk havaya oranla sıcak hava çok daha fazla nem tutabilir. Ayrıca yüksek bağıl nem oranına sahip bir soğuk havanız varsa, bu havayı ısıtmak, otomatik olarak havanın bağıl nemini düşürür. Bu durum kış havalandıması yapma imkanı sağlar. Havalandırma sisteminiz soğuk havayı kümesin içerisine taşıdığı zaman hava ısınır. Bunun anlamı bağıl nem oranının düştüğüdür. Böylece da su tutma kapasitesi artar ve altlıktan nemin alabileceği ve kümesten dışarı taşıyabileceği bir ortam yaratılır.


15Eylül 2011


Şekil 9: Sıcaklık arttıkça belli bir miktar havadaki su tutma kapasitesi artar. Basit bir hesapla hava sıcaklığında yaklaşık 11°C’lik artış bağıl nem oranını yarıya düşürür. Bu da hava sıcaklığının arttırılmasının, havanın su tutma kabiliyetini arttırdığı anlamına gelir. 27°C’de hava daha emicidir ve 16°C’deki aynı havaya oranlara iki kat daha fazla su buharı tutabilir.

Önemli Noktalar

• Bağıl nem, havanın doyuma ulaşmadan önce tutabileceği en fazla miktarda neme ne kadar yakın olduğunu gösterir.

• Daha sıcak hava, daha fazla nem tutar. Sıcaklıkta 11°C’lik bir değişiklik havanın bağıl nem oranını iki katına çıkarabilir (veya yarısına düşürür).

16 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Havalandırmanın Temel Prensipleri

Havalandırmanın Temel Prensipleri

Broyler yetiştiriciliğinde kümes içi çevre koşulları optimize etmek için havalandırma çok önemli olduğundan, temel havalandırma prensiplerinin anlaşılması, uygun kümes tasarımları ve yönetim için çok gereklidir. İki temel havalandırma tipi vardır: doğal havalandırma ve fan gücü ile havalandırma.

Doğal Havalandırma

Doğal havalandırma, kümesin doğru açıdan açılarak dış hava esintilerinin içeri alınması ve kümes içine taşınan hava akımlarının kümesin içine ve kümesin tamamına uygun şekilde yayılmasına dayanır. Bu genellikle yan duvar perdelerini, klapeleri veya kapıları indirilerek (veya kaldırılarak) yapılır. Yan duvar perdeleri en çok kullanılan doğal havalandırma ekipmanıdır ve genellikle “perdeli havalandırma” olarak anılır. Perdeli havalandırmada hava sıcak olduğunda perdeler dış ortam havasının içeri alınması için açılır; hava soğuk olduğunda ise hava akımının sınırlanması için kapatılırlar. Kümesin perdelerinin açılması büyük miktarda dış ortam havasının içeri akmasına, iç ve dış ortam koşullarının dengelenmesine yardımcı olur.

Perde havalandırma sadece dış ortam sıcaklığı hedef kümes sıcaklığına yakın ise başarılıdır. Hava değişim oranı dış ortam rüzgarlarına bağımlıdır. Az rüzgar alan ılık-sıcak günlerde, az miktarda rüzgar soğutmalı etki yaratmak için sirkulasyon fanları kullanılabilir. İkinci bir soğutma sağlamak için sirkulasyon fanlarına sisleyiciler eklenebilir.

Ilık havalarda perdeli havalandırma kullanılıyorsa perdelerin açma kapaması, zaman ayarı ile çalışan bir makine ve hayvanların boy hizasındaki güvenlik termostatları ile yüksek sıcaklıklar veya güç kesintilerinde devreye girecek perde açıcılar (veya alarm durumu güvenlik sistemleri) yardımıyla çalıştırılmalıdır. Kümes içine gelen soğuk hava ve kümes içi sıcak havanın karıştırılması için sirkulasyon fanları kullanılabilir. Karıştırıcı veya sirkulasyon fanlarının olmadığı durumlarda küçük perde açıklıkları ağır olan dış ortam havasının düşük hızda içeri girmesini ve hızla altlık seviyesine düşmesine neden olur. Bu da tavukların üşümesine ve ıslak altlığa yol açar. Aynı zamanda içerideki daha sıcak olan hava dışarı kaçarak daha büyük sıcaklık dalgalanmaları oluşmasına neden olur. Ilıman havalarda bile hava sıcaklığındaki normal dalgalanmalar ve gündüz (veya akşam) rüzgarları perde düzeninde sıklıkla değişiklik yapılması ihtiyacını doğurabilir. Doğal (perdeli) havalandırma için 24 saat takip ve yönetime ihtiyaç vardır.

Sistem olarak doğal havalandırma kümes içi koşullar üzerinde büyük miktarda kontrol sağlamaz. Bu yöntem, kanatlı endüstrisinin ilk dönemlerinde özellikle ılıman iklimlerde sıkça kullanılmaktaydı ve bu dönemlerde kümesler, havalandırma amacıyla doğal hava akımlarının taşınmasının sağlanması için özel olarak tasarlanmakta idi. Günümüzde modern perdeli kümeslere sahip yöneticiler, fan ile desteklenen havalandırma sistemlerine sahiptirler. Doğal havalandırma yöntemini, dış ortam sıcaklığı istenilen kümes içi sıcaklığa yakınsa ve ne ısıtma ne de soğutmaya ihitiyaç duyulmuyorsa, “arada kalan” seçenek olarak kullanırlar.

Şekil 10: Doğal (perdeli) havalandırma sadece dış ortam koşulları kanatlı kümesinin içinde ihtiyaç duyulan koşullara yakın ise iyi şekilde çalışır. Sıcak havalarda kabul edilebilir bir hava değişim oranının oluşması için güçlü rüzgarlara ihtiyaç vardır; soğuk havalarda soğuk dış ortam havası direkt olarak tavukların üzerine düşme eğilimindedir.

17Eylül 2011


Bununla beraber, tüm gün fan gücü ile havalandırmanın hala perdeli kümeslerde bile daha iyi sürü performansı ve birçok durumda geri dönüşüm sağladığı gösterilmiştir. Bu nedenle doğal havalandırmaya bu makalede daha fazla yer verilmeyecektir...

Perdeli havalandırma tasarımlarında kümes içi sirkulasyon fanları veya karıştıcı fanlar sıkça kullanılır. Soğuk havalarda sıcaklık katmanlarının oluşmasının ve kısmen de tavukların direkt esintilerle soğutulmasının önlenmesi amacıyla dış ve iç havanın birbirine karıştırılması için de kullanılırlar. Fakat bu tür bir fan kurulumu, dış ortam havasını kümes içine taşımaz. Bu nedenle karıştırıcı fan bulunan ve perde ile havalandırma yapılan bir kümes, enerji ile havalandırılan bir kümes sayılmaz.

Önemli Noktalar

• Doğal (perdeli) havalandırma dış ortam koşulları kümes içinde istenilen koşullara yakın ise iyi bir şekilde çalışır.

• Perde ile havalandırma 24 saat devamlı takip ve idareye ihtiyaç duyar.• Perde ile havalandırmada kümes içi hava değişim oranı dış ortam rüzgarlarına bağımlıdır;

soğuk havalarda soğuk dış ortam havası direkt olarak tavukların üzerine düşme eğilimindedir.• Perde ile havalandırma yapılan kümeslerde koşulların düzeltilmesi için karıştırıcı fanlar

yardımcı olarak kullanılabilir.

Fan Gücü İle Havalandırma

Fan gücü ile yapılan havalandırmalarda fanlar kümesin içine ve kümesin tamamına havanın ulaştırılması için kullanılır. Güçlendirilmiş havalandırma hem hava değişim oranı hem de fanların ve hava boşluklarının düzenlenmesine ve kullanılan kontrollerin tipine bağlı olarak havanın bir şablon içerisinde kümeste dolaştırılması için genellikle daha fazla kontrol imkanı sağlar.

Fanlarla güçlendirilmiş havalandırma sistemlerinde ya pozitif ya da negatif basınç kullanılabilir. Dış ortam havasını içeri iten pozitif basınçlı duvara monte fan sistemleri daha soğuk havalar için kurulan sistemlerde daha çok kullanılır. Bununla beraber günümüzde fan ile güçlendirilmiş birçok kanatlı çiftliğinde negatif basınçlı havalandırma kullanılmaktadır. Bunun anlamı; fanların boşaltıcı olduğu ve kümesten dışarı doğru hava çektiğidir. Böylece kümeste kısmi bir vakum (negatif basınç) oluşturur ve dış ortam havası kümes duvarındaki veya saçak altındaki klape (inlet) kapakları yoluyla kümesin içine doğru çekilir.

Havalandırma esnasında kümes içerisinde kısmi bir vakum oluşturmak havanın bir şablon halinde kümeste dolaştırılması ve bütün kümeste birörnek koşulların sağlanması için çok daha fazla kontrol sağlar. Bu durum ölü hava boşlukları veya soğuk noktaların sayısı en düşük olduğunda mümkün olur.

Şekil 11: Negatif basınç dış ortam havasının hava boşluklarından eşit olarak kümes içerisine çekilmesini sağlayan kısmi vakum oluşturur, bu da kümeste daha birörnek koşulların oluşmasını sağlar.

18 Eylül 2011


Önemli Noktalar

• Negatif basınçlı fan ile güçlendirilmiş havalandırmalar kümes içerisinde kısmi bir vakum oluşturur, böylelikle havanın kümeste dolaştırılmasına olanak sağlar.

İyi Yalıtılmış Kümeslere Olan İhtiyaç

Negatif basınç ile havalandırılan modern kümesler sıkıca yalıtılmalıdır. Doğal olarak havalandırılan kümeslerde yalıtım kritik değildir. Fakat negatif basınç kullanımında önemli olan havanın kümese nasıl ve nereden girdiğini kontrol altında tutmaktır. Bu nedenle kümesin yalıtımı büyük önem taşır. Soğuk havalara rastlayan üretim dönemlerinde, binaların altından, kapıların çevresinden veya çatlaklardan gelen hava, sadece tavukların üşümesine ve rahatsız olmasına neden olur. Nem problemleri oluşturur ve optimal yetiştirme ısısının düşmesine yol açar.

Tünel havalandırma sırasında oluşan hava sızıntıları ihtiyaç duyulan kümesin bir ucundan diğer ucuna doğru olan hava akımının rotasının bozulmasına neden olarak, havanın hızının ve rüzgarla soğutmanın azalmasına sebep olur.

Kanatlı işletmelerinde yaygın olarak kullanılan 12mx122m veya 12mx152m boyutlarındaki kümeslerde, yalıtım testi yapmak için 2 adet yüksek kaliteli 90 cm’lik ya da 1 adet yükek kaliteli 140 cm’lik fan açılıp ve tüm hava girişleri ve kapılar yalıtılır. Kümes içerisinde okunan statik basınç ile dışarıdaki statik basınç arasındaki fark, fanlar tarafından oluşturulan negatif basıncın seviyesi hakkında bilgi verir. Sağlanan negatif basınç ne kadar yüksek ise kümes o kadar iyi yalıtılmıştır. Böyle bir denemede, bir kümes için en düşük negatif basınç değeri 37,5 Pa olmalı hatta daha yeni kümesler için statik basınç 50 Pa Değerini aşmalıdır.

Önemli Noktalar

• Negatif basınçlı havalandırmalarda kümes içi koşulların başarılı bir şekilde kontrol altında tutulabilmesi için iyi bir yalıtım şarttır.

Negatif-Basınçlı Havalandırma Sistemlerinin Çeşitleri

Fan gücü ile çalışan negatif basınçlı kanatlı kümesleri değişik fan ve hava girişi menfezi kurulum şekilleri ile ihtiyaç duyulan havalandırma türüne göre üç farklı biçimde işletilebilir:

• Minimum havalandırma (“Mecburi Havalandırma” olarak da adlandırılır) - bir zamanlayıcı (timer) ile çalışır. Soğuk ve ılık havalarda ve/veya küçük hayvanlarda kullanılır.

• Geçiş havalandırması - termostat veya ısı sensörleri ile çalışır ve rüzgarla soğutma (tünel) ihtiyaç duyulmadığında veya arzu edilmediğinde ısının uzaklaştırılması için kullanılır.

• Tünel havalandırma - daha sıcak havalar için ve/veya daha büyük yaştaki hayvanlar için kullanılır, termostat veya ısı sensörleri ile çalışır.

Üç havalandırmanın işletim biçiminin üçü de negatif basınç prensibiyle çalışmakla birlikte, farklı statik basınç değerlerinde çalışırlar. Metrik değerlerin kullanıldığı bölgelerde statik basınç Paskal birimiyle değerlendirilir. Kümes içi ve dış ortam arasındaki hava basıncı arasındaki farkı veya kümeste sağlanan kısmi basıncın derecesini gösterir. Minimum havalandırma kurulumları yüksek statik basınçta (daha büyük vakum), genellikle 17,5-30 Pa. arasında işlerler. Tünel havalandırmalar petek tipi buharlaştırmalı soğutma sisteminin kurulumuna ve kullanılan buharlaştırmalı soğutma sistemine bağlı olarak 10-25 Pa arasında değişen statik basınç üretebilirler.

Kümeslere değinirken bazı önemli farklılıklar gözden kaçabilir. Örneğin “Tünel havalandırma”da kullanılan tek bir havalandırma biçimi varmış gibi bahsedilecektir. Tünel havalandırma modu sadece ılık-sıcak havalarda kullanılır ve kümesler genellikle soğuk havalarda veya küçük yaştaki hayvanlar

19Eylül 2011


için gerekli olan ve hava ısısı ve tavukların boyutları arttıkça birbirlerine geçiş yapmaya imkan sağlayan minimum veya geçiş havalandırması ekipmanlarına sahiptirler. Tavukların büyüdükçe değişen ihtiyaçları ve özellikle sonbahar ve ilkbaharda hava koşullarının değişkenliği yöneticilerin gerektiğinde havalandırma biçimlerini değiştirmeye hazır olmalarını veya başka bir sisteme geçmelerini gerektirir.

Aşağıda temel fan gücü ile çalışan havalandırma tertibatının nasıl çalıştığına dair kısa tarifl er verilmektedir. Daha ayrıntılı bilgiler için bakınız: Modern Tünel Tipi Kümeslerin Işletiminde Önemli Noktalar (sayfa 36).

Önemli Noktalar

• Negatif basınçlı havalandırmada değişik fan ve hava kanalı tertibatının ortaya çıkan koşullara göre değişik amaçlar için kullanılmaktadır.

• Değişik negatif basınç havalandırma modları belirli statik basınç aralıklarında çalışır.• Hayvanların değişen ihtiyaçları ve değişen hava koşulları, yöneticilerin ihtiyaçlar düzeyinde

havalandırma modları arasında değişiklik yapmaya hazır bulunmalarını gerektirir.

Minimum Havalandırma Nasıl Çalışır?

Minimum havalandırmanın amacı soğuk hava koşullarında ve/veya hayvanlar çok küçük yaşta iken, üşütmeden nemi ve amonyak gibi gazları uzaklaştırmak amacıyla, kümes içerisine yeteri kadar taze hava girişi sağlamaktır. Tipik olarak yukarıda anlatıldığı gibi değişik amaçlar için değişik fan ve hava kanalı kurulumlarıyla, 2-6 adet 90 cm’lik ekzos (aspiratör) fanlar kullanılır.

Başarılı bir minimum havalandırmanın amacı havanın yeterli hızda gelebileceği ve aynı hızla hava menfezlerinden geçeceği uygun vakumun sağlanmasıdır. Eğer menfezler kümesin uzun kenarı boyunca eşit aralıklarla dağıtılırsa, hava akımı da bütün kümes boyunca birörnek olacaktır. Diğer önemli bir konu, soğuk dış ortam havasının direkt olarak hayvanların üzerine düşmemesi, dolayısıyla üşütmemesi için havanın kümes havasıyla karışması amacıyla yeterince yüksekten gelmesidir. Değişik bölgelerde minimum havalandırma için (daha sonra anlatılacak olan geçiş havalandırmasında tünel kullanılmadan yapılan ısı uzaklaştırması için) çok çeşitli negatif basınç tertibatları kullanılmaktadır. En çok rastlanılan türleri Şekil 12’de gösterilmektedir.

Şekil 12: Minimum havalandırma için sıkça kullanılan 4 farklı fan/menfez kurulumu.

A. Yan duvarlarda eksoz (aspiratör) fanlar ve kümes çapı boyunca yerleşmiş (yan duvarlarda yüksekte veya tavanda) hava kanalları. Bu kurulum soğuk havalarda ve geçiş modunda çalışan tünel havalandırmalı kümeslerde iyi çalışır.

D. Yan duvarlarda eksoz (aspiratör) fanlar ve çatının en üst noktasına yerleştirilmiş hava kanalları. Genellikle “Ters Akım” olarak adlandırılır. Bu tür kurulumlar hava kanallarının yerleşimi dışında A maddesindeki kurulum ile benzerdir.

C. Çatıya yerleştirilmiş eksoz (aspiratör) fanlar ve yan duvarlara yerleştirilmiş hava kanalları. Genellikle “Mahyadan Çekim” olarak adlandırılır. Bu tür kurulumlar genellikle daha soğuk iklimlerde kullanılmaktadır.

B. Bir tarafa yerleştirilmiş eksoz (aspiratör) fanlar diğer tarafa yerleştirilmiş hava kanalları. Genellikle “Çapraz Havalandırma” olarak adlandırılır. Bu kurulum genellikle tünel havalandırmaya ihtiyaç duymayan bölgelerde popülerdir.

20 Eylül 2011

Bu makalede, sunumu kolaylaştırmak ve dünya çapında en sık kullanılan kurulum şekli olması nedeni ile kurulum A (fanlar yan duvarlarda ve menfezler yanlarda) kullanılacaktır. Her ne kadar negatif basınç tertibatları detay bakımından çok çeşitlilik gösterse de, bütün fan/menfez tertibatlarında aynı temel prensiplerin geçerli olduğunu ve bütün havalandırma tertibatlarının minimum havalandırma modunda düzgün bir şekilde çalışması gerektiğini unutulmamalıdır.

Minimum havalandırma tertibatlarında oluşturulan hava akım şablonu Şekil 13’de gösterilmektedir. Bu gerekli hava akım şablonunun elde edilmesi için menfez giriş alanı kullanılan fanların kapasitesi ile orantılı olmalıdır. Eğer hava menfezleri çok küçük olursa (çalışan fanların sayısına göre) fanlar çok yüksek statik basınca karşı çalışmak zorunda kalacak ve ihtiyaç duyulan hava değişim oranına ulaşamayacaktır. Eğer havalandırma kapakları çok geniş açılırsa statik basınç çok düşecek ve hava çoğunlukla veya yalnızca fanlara yakın olan menfezlerden içeri girerek üniform olmayan bir hava akışı ve hayvanlar için yetersiz ortam koşulları yaratacaktır. Statik basınç sensörleri kullanan, kumanda üniteleri tarafından aktive edilen, soğuk hava koşullarına göre ayarlanabilen menfezlerin (klapelerin) kullanımı havalandırma kapaklarının ayarlarının otomatik olarak yapılmasını sağlayacaktır. Perde aralıkları ve sabit levha tipi hava kanalları çok geniş açıklıklar oluştururlar ve içeri giren soğuk havanın hayvanların üzerine düşmesine neden olurlar. Minimum havalandırmada iyi yalıtılmış kümeslere ihtiyaç vardır çünkü hava sızıntıları, istenilen hava akımını bozma eğilimindedir.

Şekil 13: Minimum havalandırmanın amacı kümes çevresine yerleştirilen hava kanallarında havayı eşit miktarda ve yüksek hızda, hayvanların boy seviyesinin üzerine (çatıya paralel şekilde) ulaştırmaktır, böylelikle bu şekilde gösterildiği gibi, soğuk dış ortam havası kümes içi havasıyla karışır. Bu hava akım şablonu soğuk dış ortam havasının tavukların üzerine düşmesini engeller.

Minimum havalandırma zamanlayıcı (timer) ile yönlendirilir. Örneğin, büyümenin erken döneminde veya soğuk havalarda içerideki hayvanların hesaplanan ihtiyaçları doğrultusunda beş dakikada bir hesaplanan süre kadar çalışılacak şekilde ayarlanabilir. Hayvanlar büyüdükçe ve/veya havalar ısındıkça zamanlayıcı devreden çıkıp termostatlar devreye girerek soğutma için gerekli havalandırma oranını sağlayabilirler.

Soğuk havalarda, termostat devreye girmese de fazla nemin kümeslerden uzaklaştırılması için ortamdan bir miktar ısı uzaklaştırmasına da yol açsa hesaplanan minimum havalandırma oranının sağlanması gerektiği unutulmamalıdır.


21Eylül 2011

Önemli Noktalar

• Minimum havalandırmanın amacı soğuk havalarda veya civciv büyütme döneminde fazla nemin ve amonyağın atılabilmesi için yeterli taze havanın kümese girişinin sağlanmasıdır.

• Negatif basınç fanları ve hava menfezlerinin düzeni değişik bölgelerde farklılıklar gösterir, fakat aynı temel prensip hepsi için geçerlidir.

• Bütün minimum havalandırma tertibatları dış ortam havasını kümese yüksekten alarak kümesteki hayvanlar üzerine direkt olarak düşmesine engel olmalıdır.

• Minimum havalandırmada ihtiyaç duyulan hava akım şablonunu elde etmek için hava menfezlerinin alanları kullanılan fanların kapasitesi ile orantılı olmalıdır.

• Statik basınç kontrol cihazları tarafından kontrol edilen, soğuk havaya göre ayarlanabilen yan havalandırma kapaklarının kullanımı en iyi havalandırma akımını sağlar.

• “Minimum Havalandırma” zamanlayıcı (timer) ile kontrol edilmelidir, ısı (termostat) kontrollü kullanılmamalıdır. Kümes içerisinde zaman zaman ortaya çıkan fazla ısının ortamdan uzaklaştırılmasını sağlamak amacı ile fanların termostat kontrollü olarak da çalışabilmesine ayrıca ihtiyaç duyulur.

Geçiş Havalandırması Nasıl Çalışır?

Minimum havalandırmadan geçiş havalandırmasına geçiş basitçe zamanlayıcı kontrollü havalandırmadan ısı kontrollü havalandırmaya geçiştir. Bu durum fan/menfez dizaynı nasıl olursa olsun geçerlidir. Sıcaklık sensörleri veya termostatlar minimum havalandırma zamanlayıcısınının (timer’ının) önüne geçerek fanları çalışmaya devam ettirdiği sürece, minimum havalandırma tertibatı, geçiş havalandırması modunda çalışıyor demektir. Dış ortam sıcaklığı arttıkça sisteme ek yan duvar fanları veya başka fanlar eklenebilir.

Geçiş havalandırmada ek bir aşama Şekil 14’de gösterilen “hibrid (melez)” kurulumdur. Bu da bazı tünel fanlarını kullanarak kümes içerisine kapalı tutulan tünel menfezleri yerine yan kanallardan hava girişi sağlayarak kullanılır. Dış ortam havası, yan duvar fanları vasıtasıyla kümese girer ve negatif basınç sistemlerindeki minimum havalandırmaya benzer şekilde kümes havası ile karışır. Minimum havalandırma tertibatı ile arasındaki en büyük fark, artan fan kapasitesinin daha büyük hacimlerde hava değişimine olanak sağlamasıdır. Örneğin geçiş düzeneğinde dört tünel fanı kullanmak tünel havalandırmada dört fan kullanılarak elde edilen havalandırma oranını sağlar ancak hayvanlar üzerine direk rüzgar oluşturmaz. Bazı bölgelerde üniformite endişesinden dolayı geçiş havalandırma için tünel fanları kullanılmaz. Geçiş havalandırma için tünel fanlarının kullanımı menfez miktarına,iklime ve içeri giren havanın karışabilmesine bağlıdır.

Şekil 14: Geçiş havalandırma modu sıcaklık sensörlerinin zamanlayıcıyı baskıladığı zaman başlar. Sıcaklık uzaklaştırma ihtiyacı minimum havalandırma fan/menfezlerinin kurulumunun karşılayacağından daha yüksek seviyelerde hava değişim oranına ihtiyaç duyduğunda, şekilde gösterildiği gibi bazı tünel fanlar, hayvanlar üzerine direk olarak hava verilmeden yan kanallardan büyük miktarda havanın içeri alınması için kullanılabilir.


22 Eylül 2011

Minimum havalandırmada olduğu gibi hava kanallarının alanı, kullanılan fan kapasitesi ile orantılı olmalıdır. Hibrit geçiş havalandırması biçimde fazla statik basınç oluşturmadan en azından monte edilen tünel fanlarının yarısını çalıştırabilecek kadar yeterli yan duvar menfez alanı sağlanmalıdır. En etkili uygulamalar için hava girişleri minimum havalandırmada olduğu gibi statik basınç ile çalışan klapeler (inletler) ile kontrol edilmelidir.

Önemli Noktalar

• Geçiş havalandırması sıcaklık tarafından yönlendirilir, tavuklar üzerine soğuk hava doğrudan düşürülmeden sıcaklığın uzaklaştırılması gerektiğinde kullanılır.

• Sıcaklığın uzaklaştırılması için minimum havalandırma tertibatınının kapasitesinden daha yüksek oranlarda hava değişimi gerektiğinde, yan menfezlerden büyük miktarda hava girişi sağlamak için tünel fanlar kullanılabilir.

• Minimum havalandırmada olduğu gibi geçiş havalandırmasında da menfezlerinin alanı fan kapasitesi ile orantılı olmalıdır. Tercihen menfezlerin açılması statik basınç ile çalışan kontrol cihazları tarafından otomatik olarak sağlanmalıdır.

Tünel Havalandırma Nasıl Çalışır

Tünel havalandırmanın amacı ılık-sıcak iklimlerde yüksek hızlı hava akımının soğutucu etkisini kullanarak hayvanları konforlu tutmaktır. Tünel tertibatı özellikle daha büyük tavukların yetiştirildiği (1,8-3,6 kg) daha sıcak olan bölgeler için uygundur. Tünel sistemleri öncelikle sıcak havalarda, fazla kümes ısısının uzaklaştırılması için gerekli olan hava değişim oranını sağlayarak ısı uzaklaştırma ihtiyacını karşılamak için kurulurlar. Tünel havalandırmaları eksiksiz olarak kurulmuş işletmeler, bütün fanlar çalıştığında kümesin tamamının hava değişimini bir dakikadan az bir sürede tamamlarlar.

Tünel kurulumları ayrıca, havanın kümesin uzunluğu boyunca bir rüzgar tüneli tarzında hareket etmesini sağlayarak, rüzgar etkisi ile soğutma sağlarlar. En etkili rüzgar soğutması için 2,54m/sn. hız gereklidir.

Şekil 15: Tünel havalandırma sistemleri yüksek düzeyde ısı uzaklaştırması ve rüzgarın soğutma etkisini sağlamak için, bol miktarda yüksek hızdaki havayı tavuklar üzerinden geçirmek amacı ile tasarlanmıştır.

Yüksek hızdaki hava ile sağlanan rüzgarlı soğutma, tamamen tüyle kaplı bir tavuğun hissettiği etkin sıcaklığı 5,5-7 °C kadar düşürebilir. Şekil 16’da dört ve yedi haftalık hayvanlar için farklı hızlarda oluşabilecek etkili sıcaklık düşüşleri gösterilmektedir.


23Eylül 2011

Şekil 16’da gösterildiği gibi, belirli bir hızda genç hayvanlar daha fazla rüzgar soğutma etkisi hissedeceklerinden, bu hayvanlarda tünel havalandırma kullanılırken daha fazla dikkat edilmesi gereklidir. “Etkin” olacak sıcaklık düşüşlerinin sadece tahmin edilebileceğine, termometreden okunmadığına ya da hesaplanmadığına dikkat ediniz. Tavukları konforlu tutmak için hava hızının oluşturulması için ne kadar fan kullanılacağına ve hava değişim oranının ne kadar olacağına karar vermek için tavukların davranışları yol gösterici olmalıdır.

Şekil 16: Yüksek hızdaki hava akışı ile oluşturulan soğutma etkisi genç havyanlar için çok daha fazladır.

Tünel havalandırma tertibatı ile sağlanan yüksek hızlı hava akışı, bu havalandırma sistemine evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma sistemlerinin kolayca eklenebilmesine olanak sağlar. Bu, ya kümes içi sisleyiciler ya da hava kanallarının dışına yerleştirilen evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma petekleri yardımıyla olur. Rüzgarın soğutma etkisi ile oluşturulan “etkin” sıcaklığa ek olarak dış ortam havasının bu şekilde soğutulması çok sıcak havalarda bile hayvanların iyi bir performans göstermesini sağlar. Hava sıcaklığı 32°’den fazla ve tünel havalandırma tek başına kullanılıyor ise soğutma daha az etkili hale gelmeye başlar. 38°C’nin üzerinde, hava soğutmak yerine ısıtmaya başlar.

Tünel havalandırmada yeterli hava girişinin sağlanması esastır. Petekler ile soğutma için daha fazla alana ihtiyaç vardır. Ayrıca tünel havalandırma yapılan kümeslerde hava kaçakları istenilen hava akımını bozacağı için kümesler iyi izole edilmelidir.

Önemli Noktalar

• Tünel havalandırmanın amacı yüksek hızda hava akımının soğutma etkisini kullanarak maksimum soğutma sağlamaktır.

• Rüzgarın soğutma etkisi ile oluşturulan “etkin” sıcaklık tahmin edilebilir ve tavukların yaş / boyutuna ve gerçek hava sıcaklığı ile ilişkilidir.• Hava sıcaklığı 32°’nin üzerine çıktığında rüzgarın soğutma etkisi azalır, 38°’nin üzerinde hava

soğutmak yerine, ısıtmaya başlar.


24 Eylül 2011

Evaporatif (Buharlaştırmalı) Soğutma Nasıl Çalışır?

Su buharlaştığı zaman onunla temasa geçen her şey soğur. Havaya 3,8 litre su buharlaştırmak havadan 9,179kJ enerji alır. Evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma (Evaporative cooling-EC) bu özelliğinden dolayı sıcak havalarda kanatlı üretimi yapabilmek için etkili bir araçtır.

Broyler yetiştiriciliğinde EC’nin en kolay uygulaması perdeli havalandırma yapılan kümeslerde üst tarafl ara yerleştirilen sisleme memeleri (nozzle) ile olur. En etkin ve etkili modern EC sistemleri, tünel havalandırmayı tamamlayan ve havalandırma ile beraber çalışanlardır. Tünel havalandırmanın rüzgarın soğutma etkisine ilaveten belirgin bir sıcaklık düşürücü etki ekleyerek, yani iyi bir şekilde tasarlanan ve işletilen tünel havalandırma kümesleri ile beraber EC sistemleri tavukların çok sıcak havalarda bile iyi performans göstermelerini sağlar.

Tünel-EC kümesleri için iki ana kurulum seçeneği; tünel kanallarının üzerine yerleştirilen kümes içi sisleyiciler ve ıslak petekler (spreyle ıslatılan veya devridaimli) sistemlerdir. Her iki yöntem de iyi çalışsa da devridaimli petekler daha yaygındır. Bu yüksek etkili sistemler daha az bakıma ihtiyaç duyarlar ve hayvanların veya altlığın ıslanması riskini taşımazlar.

EC’nin ne kadar iyi çalıştığı, ne kadar soğutucu etki yarattığı üç faktöre dayanır:

• Başlangıç dış ortam hava sıcaklığı-bu sıcaklık ne kadar yüksek olursa, diğer koşullar eşit olduğunda o kadar daha fazla oranda soğutma mümkündür.

• Kümes dışındaki bağıl Nem (RH) oranı- ne kadar düşükse o kadar iyidir.

• Sistemin suyun buharlaştırılmasında ne kadar etkili olduğu- tipik bir sistemin etkinliği %50-%75 arasındadır.

Tablo 1’de daha yüksek veya düşük başlangıç hava sıcaklıklarında, sistemin etkinliği ve bağıl nem düzeylerine göre kümes içi hava sıcaklıkları verilmektedir. Örneğin, eğer dışarıda sıcaklık 35°C, bağıl nem %50 ise %75 etkin bir EC sistemi’ 7°C serinlik oluşturarak sıcaklığı 28°C. ‘ye düşürecektir. Eğer tünel havalandırma, rüzgar etkisi ile soğutma yoluyla 5,5-7°C kadar etkin soğutma sağlarsa, tamamen tüy ile kaplı tavuklar sıcaklığı 21-22,5°C olarak hissedeceklerdir.

Tablo 1. Farklı koşullar altında mümkün olan evaporatif soğutma etkisi

Evaporatif soğutma, oldukça nemli olarak tanımlanan bölgelerde etkin bir soğutma sağlayabilir. Dünyanın birçok bölgesinde, örneğin yaz gecelerinde bağıl nem %90’a ulaşabilir ve gün ortasında %50 veya daha az bir düzeye düşebilir. Bunun nedeni, geceleri hava sıcaklığının genellikle düşük (20°C civarında) seyretmesi ve sonrasında artarak 30°C nin üzerinde seyretmesi ve böylece de nemin yarı yarıya düşmesidir. Basit bir kural olarak, eğer gece dönemi düşük sıcaklıkları ve gündüz dönemi yüksek sıcaklıkları arasında ortalama 11°C fark varsa nem yarıya düşeceğinden EC oldukça kullanışlıdır.


25Eylül 2011

Şekil 17’de etkin sıcaklığın yüksek rüzgar hızı ve gerçek sıcaklığın evaporatif soğutma ile düşürüldüğü tünel havalandırma ile soğutulan kümeslerde temel prensipler gösterilmektedir.

Şekil 17: Aşağıda iyi tasarlanmış yüksek etkinlikli evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma sistemi ve saniyede 2,54 m veya daha fazla hızda rüzgar hızına sahip tünel havalandırma sisteminin tipik olası sonuçları verilerek tünel+buharlaştırmalı soğutmanın temel prensipleri gösterilmektedir.

Önemli Noktalar

• Havaya 3,8 litre su buharlaştırmak, havadan 9,179 kilojoul enerji alır.• Evaporatif soğutmanın ne kadar iyi çalışacağı; hava sıcaklığı, bağıl nem ve soğutma

sisteminin etkinliğine bağlıdır.• Eğer gece dönemi en düşük sıcaklıkları ve gündüz dönemi en yüksek sıcaklıkları arasında en

az 11°C fark varsa evaporatif soğutma oldukça pratiktir.


26 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Havalandırma İçin Doğru Kararları Vermek

Havalandırma İçin Doğru Kararları Vermek

Broyler üretim kümeslerinin nasıl tasarlanıp nasıl donatılacağı hakkında kararlar verirken, modern çevre kontrol teknolojilerinden beklenilebilecek yararların ve imkanların anlaşılması önemlidir.

Şekil 18’de Amerika’nın güneydoğusunda sonbahar döneminde perde ile havalandırma yapılarak çevre koşulları kontrolü sağlanan broyler kümesleri arasındaki “data logger” takip cihazları tarafından kaydedilen sıcaklık farlılıkları gösterilmektedir. Geleneksel perdeli soğutma yapılan kümeste çok az sıcaklık kontrolü sağlanırken çevre kontrolü sağlanan kümeste sıcaklıklar, hedef sıcaklık çizgisini çok yakından takip etmektedir. Burada yetiştirmenin ilk 28 gününde kaydedilen veriler arasındaki farklılık çok belirgindir.

Yetiştirmenin daha sonraki aşamaları ve daha sıcak iklimler için, özellikle tavuklar daha büyük kesim ağırlıklarına (1,8-3,6 kg) ulaştırıldığı durumlarda evaporatif soğutma ile beraber kullanılan tünel havalandırmanın kesin performans avantajı sağladığı gösterilmiştir. Tablo 2’de ticari bir broyler işletmesi tarafından yaz dönemi esnasında güneydoğu Amerika’da kaydedilen gerçek saha verileri ile geleneksel perdeli soğutma ve tünel+buharlaştırmalı soğutma ile soğutulan kümesler arasındaki farklılıklar gösterilmektedir.

Amerikan Tarım Bakanlığı araştırmacıları tarafından yapılan, daha yüksek performansı sağlamak için modern tünel soğutmalı kümeslerin potansiyelini araştıran bir başka çalışmada değişik tünel rüzgar hızlarının sıcak ortamlarda canlı ağırlık ve FCR üzerine etkileri gösterilmiştir (Tablo 3).

Şekil 18: Kaydedilen sıcaklıklar, çevre kontrolü sağlanan kümes hedef ısıya yakın sıcaklıklarda seyrederken, perdeli havalandırma yapılan kümesin sıcaklık dalgalanmaları oluşumuna sebep olduğuna işaret etmektedir. Gölgeli çizgiler hedef sıcaklıkları göstermektedir.

27Eylül 2011


Tablo 2: Güneydoğu Amerika’da yaz döneminde tünel havalandırma + Evaporatif soğutmanın’nın geleneksel perde havalandırması ile karşılaştırılmasından elde edilen performans etkileri.

Tablo 3: Amerikan Tarım Bakanlığı araştırma sonuçları, sıcak ortamlarda, rüzgar hızının Canlı ağırlık ve FCR üzerine etkileri.

Havalandırma teknolojisine yapılan yatırımın potansiyel geri dönüşünün sadece sistemler amaca uygun şekilde tasarlandığında, sistem parçaları dikkatlice seçildiğinde ve bunlarla aynı derecede önemli olarak uygun şekilde işletildiğinde mümkün olabileceğini vurgulamak gerekir.

Önemli Noktalar

• Araştırma çalışmaları ve işletme deneyimleri çevre kontrol teknolojilerinin belirgin performans avantajları sağlayacağını göstermektedir.

• Ticari kanatlı kümeslerinde veri toplama cihazları (data logger’lar) çevre kontrol ekipmanlarının hedef sıcaklıklara yakın sıcaklığı sağlayıp sağlamadığı ortaya koyabilmektedir.

• Güneydoğu Amerika’da yaz döneminde, evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma ile beraber tünel havalandırma kullanımı performansı arttırmıştır.

• Kontrollü koşullar altında yapılan araştırmalar yüksek hızlı rüzgarın özellikle, büyük hayvanların performansı için faydalı olduğunu göstermiştir.

28 Eylül 2011


Aşağıda anlatılan bölümler havalandırma ekipmanlarının seçimi konusunda karar vermede önemli hususları açıklamaktadır.

Fanların Seçimi

Başarılı bir havalandırma programı için iyi fanlara sahip olmak özellikle önemlidir. Göz önünde bulundurulması gereken en önemli husus, fanların hava akım kapasitesidir ki bu da bir fanın çekeceği m3/saat (saatteki metreküp) hava miktarıdır.Fanlar havalandırmanın havayı hareket ettiren kaslarıdır ve kurduğunuz fanların ihtiyaç duyulan kadar havayı taşıyacağından emin olmanız gerekir.

Fan Performansını Etkileyen Faktörler

Fan kapasitesi (m3/saat) fanın çalıştığı ortamın statik basıncına göre değişir. Serbest havada (karıştırıcı fanlarda olduğu gibi), sıfır statik basınçta bir fan en yüksek düzeyde havayı hareket ettirecektir. Negatif basınçta havalandırma fanları kümes içerisindeki kanallardan havayı çekmek ve dışarı boşaltmak zorundadır. Yani bir miktar dirence karşı çalışmalıdırlar. Bu direnç statik basınç olarak adlandırılır. Statik basınç arttıkça fanın hava akım kapasitesi azalır. Bir fanın hava akım oranı (50 Pa. ‘daki m3/saat / 12,5 Pa.’daki m3/saat) yüksek statik basınçta ne kadar iyi performans göstereceğini ifade eder. Hava akım kapasitesi değeri 0,65-0,90 aralığında değişir ve yüksek değer daha iyidir.

Fanın etkinliği (bir watt ile çekebildiği m3/saat hava), kilowatt-saatteki fayda maliyetine denktir, bize m3/saat’de belirli bir hava akımını sağlamak için bir fanı çalıştırmanın maliyetinin ne kadar olacağını gösterir. Fan etkinliği de statik basınç arttıkça azalır.

Fan performans eğrileri fanların karşılaştırılması ve belirli bir durumda hangi fanın en iyi şekilde çalışacağını değerlendirmek için oldukça kullanışlıdır. Fan eğrileri ya fan kapasitesini yada fan etkinliğini gösterir. Nokta veya grafi k şeklinde bir fanın statik basınç arttıkça m3/saat olarak kapasite değişikliklerini veya değişik statik basınçlarda bir fanın m3/saat/watt olarak etkinliğini gösterirler. Şekil 19 ve 20’de verilen örnek fan eğrilerinde tipik direkt sürücülü motorlu düşük etkinlikteki fanlar ve yüksek etkinlikli kayışlı 122 cm’lik fanlar arasındaki performans farkı gösterilmektedir.

Fanlar genellikle 10 veya 20 Pa. statik basınçtaki m3/saat’lik randımanlarına göre tanıtılırlar veya değerlendirilirler. Bu fan tasarım amacı ve tipik işletim statik basıncı için kullanılan alışılmış bir standarttır. Eğer kümes içindeki statik basınç tasarlanan işletim aralığının çok üzerine çıkarsa-ki bu durum olasılıkla kapaklar veya petekler kirlenirse veya yetersiz hava giriş menfezi varsa oluşur. Bu durumda fanlar istenilen hava akımını sağlayamayacaktır. Örneğin Şekil 19’da gösterilen yüksek etkinlikli fan 12,5 Pa.’da 39.105 m3/saat hava taşır. Fakat kümesin yanlış tasarım, yönetim veya idaresi statik basıncın 37,5 Pa.’ya yükselmesine neden olursa hava akımı %16 azalarak. 32.984 m3/saat’e düşer.

29Eylül 2011

Şekil 19: Fanın hava akım kapasitesinin m3/saat cinsinden karşılaştırılması.

Şekil 20: m3/saat/watt olarak fanın etkinliğinin karşılaştırılması.

Önemli Noktalar

• Fan performans faktörü’nün esası statik basınç altındaki hava akımı kapasitesidir.• “Hava akım oranı” bir fanın yüksek statik basınçta hava akım kapasitesini ne kadar iyi idame

edeceğini gösterir.• Fanın etkinliği bir watt başına m3/saat olarak hesaplanır. Yüksek hava akımı oranına sahip

daha etkili bir fanın maliyeti daha yüksektir. fakat daha iyi iş görür ve uzun dönemde elektrik masrafından kazandırır.

• Belli bir aralıktaki statik basınçtaki performansın değerlendirilmesi için fan hava akış kapasitesi ve etkinlik eğrilerine başvurulmalıdır, bunlar yaklaşık işletim masrafl arının hesaplanmasında kullanılacaktır.


30 Eylül 2011


Fan Kapakları İle İlgili Faktörler

Kapaklar açıldığında oluşacak hava akım direnci ya çok düşük düzeyde olmalı ya da hiç oluşmamalıdır. Fakat kapaklar kapatıldığında hava akımını tamamen bloke edebilmelidir. Günümüzde yapılan testler 122 cm’lik tünel fanlarının yüksek kalite, yeni ve temiz panjur tipi kapaklarının sıkıca kapanmadığını göstermektedir. Kapanması gereken fanların oluşturduğu hava sızıntıları minimum havalandırma esnasında kümeste sıcaklık kaybı nedeniyle birkaç yüz dolara mal olmaktadır. Daha da önemlisi hava sızıntıları tavukların performansına zarar verebilecek gerekli hava akımı şablonunu bozmaktadır.

Eğer panjurlu kapaklar kullanılırsa, bunların temiz tutulması gereklidir. Bir hafta içinde biriken kir, hava akımını %25 azaltabilir. Konik veya eğimli duvar fanlarının avantajı, kapaklarının daha kolay temizlenebileceği kümes içinde yerleşmiş olmalarıdır.

Önemli Noktalar

• Havalandırma kapakları hava sızıntılarını önlemek için sıkıca kapanmalıdır ve istenilen fan kapasitesinin sağlanabilmesi için temiz tutulmalıdır.

Entegre Kontrol Sistemlerinin Seçilmesi

Entegre elektronik kontrollü sistemler kümes içinde 7 gün 24 saat kontrol sağlar. Bu sistemler oldukça pahalıdır fakat sıcaklık dalgalanmalarını hedef optimal sıcaklığın üst ve altında daha dar bir aralıkta sınırlayarak tavuklarının performansının artmasını sağlayarak maliyetin geri dönüşümünü sağlar. Şekil 21’de gösterildiği gibi, tipik bir mekanik termostatlı sistem ±3-4°C dalgalanmalara yol açarken, elektronik kontrollü bir sistem ±1,1°C kontrol sağlar. Entegre bir kontrol, termostatlar gibi farklı parçaların ayrıca ayarlanması gerekliliğini ortadan kaldırır. Bununla beraber iyi bir yönetici entegre kontrol sistemini gözlemleyip, yönlendirmelidir.

İyi bir sistemi kullanmayı öğrenmek kolaydır. Bu da sistemin iyi bir gösterge ekranının olması ve menüler yardımıyla yönetilebilmesi demektir. Isıtma ve havalandırma sisteminin birbiri ile çatışmasını engellemeli; kümesi otomatik olarak, ısıtmadan minimum havalandırma, geçiş havalandırması ve tünel havalandırmaya ya da evaporatif soğutmaya geçirebilmelidir (işlemi tersine de çevirebilmelidir). Ayrıca ekstra işgücü kullanmanızı engellemek amacıyla yeterli veri giriş kanalı olmalıdır. Diğer bir önemli konu iyi bir entegre kontrolün güç kaynağından kaynaklanan ani voltaj değişiklikleri ve kesintilerine karşı koruma sağlayabilmesidir.

İyi bir kontrol sistemi aynı zamanda bölgesel çalışma kapasitesine sahip olup, yöneticinin kümesin farklı bölgelerine sıcaklık sensörleri yerleştirerek değişik durumlar için değişik sensörleri kullanabilmesine olanak sağlamalıdır. Örneğin büyütme döneminde kümesin belirli bir bölümünde bölme oluşturuluyor ise dönemi minimum havalandırması için kullanılmayan alandaki sensörler kapatılabilmeli, fakat kümeste fanların olduğu alanda sıcak hava tünel havalandırması için sensörler gerektiğinde çalışabilmelidir.

31Eylül 2011

Şekil 21: Kaydedilen sıcaklık grafi ğinin gösterdiği gibi, entegre elektronik kontroller termostat ile çalışan sistemlere oranla çok daha iyi kümes içi sıcaklık kontrolü sağlamaktadır. Kümesteki performans artışıyla kontrol cihazlarının maliyeti kolayca karşılanabilir.

Daha iyi kontrol sistemleri toplanan verilerini entegre ederek gösterge ekranında sunarlar. Böylelikle yöneticiler örneğin son 24 saat içerisinde farklı zaman aralıklarındaki veya tüm yetiştirme dönemindeki kümes sıcaklıklarına bakabilirler. Bu özellik sorunların giderilmesinde oldukça kullanışlıdır. Genellikle kişisel bilgisayarlar ve ağ bağlantıları ile uzaktan yapılabilen gözlemleme ve kontrol, kontrol sistemlerinde istenilen bir özelliktir ve yöneticinin kümes şartlarını kendi ofi sinden veya yerleşim yerinden kontrol edip, eğer sorunlar varsa müdahele etmesine olanak sağlar.

Önemli Noktalar

• Modern elektronik kontroller idarecilere zamandan büyük miktarda tasarruf sağlayabilir, örneğin termostatların kurulması gibi.

• İyi bir kontrol sisteminin değişik kapasiteleri olmalıdır-kullanıcı dostu olması şarttır.• İyi bir kontrol sistemi kümes içi sıcaklığı hedef sıcaklığın ±1,1°C aralığında tutabilmelidir.• Veri toplama ve gösterme özelliğine sahip bir kontrol sistemi sorunların çözülmesinde ve sevk

idare koşullarının geliştirilmesinde çok yardımcı olabilir.

Hava Giriş Menfezi Tasarımında Dikkate Alınması Gerekenler

Minimum ve geçiş havalandırması esnasında, soğuk dış ortam havasının direk olarak hayvanların üzerine verilmesine izin vermeden, soğuk dış ortam havasının kümes içi sıcak havasıyla karıştırılmasında kullanılan havalandırma kanallarının tasarımı çok önemlidir. Daha önce de belirtildiği gibi fanların ve hava giriş menfezlerinin yerleştirilmesinde birçok değişik tasarım vardır. Buradaki esas konu havanın yüksekten ve yüksek hızda kümese taşınmasıdır. Kümesin çeperine yüksekte yerleştirilen (yan duvarlara veya tavan açılımlarına) ayarlanabilir menteşeli kapağa sahip klapelerin gerekli hava akım paterninin (gidiş yolunun) sağlanmasında çok faydalı olduğu saptanmıştır. Şekil 22’de ayarlanabilir yan kanalları ile sağlanan hava akım paterninin perdeli havalandırma kanallarının düzenlenmesi ile karşılaştırılması gösterilmektedir.


32 Eylül 2011


Şekil 22: Minimum veya geçiş havalandırma esnasında soğuk dış ortam havasının direkt olarak hayvanların üzerine verilmesini önlemek çok önemlidir. Kümesin çeperine yüksek olarak yerleştirilen ayarlanabilir klapeler bu amacı karşılarlar. Hava kümes içerisinde tavuk seviyesine yönelmeden önce kümes içi sıcak havasıyla karışır.

Hava boşluklarının boyutları çok önemlidir. Çalışan fanların sayısı ve statik basınçtaki değişikliklere göre farklılık gösterir. Sürekli uygun hava akımını sağlamak için hava kanallarının el ile ayarlanması neredeyse imkansızdır. Statik basınç sensörleri ile aktive edilen soğuk hava kanalları gerekli ayarlamanın otomatik olarak yapılmasını sağlayarak tavuklara daha iyi ortam sunar. Kanalların yönetimi hakkında daha fazla bilgi için bakınız sayfa 40

Önemli Noktalar

• Ayarlanabilir menteşeli klapelerin minimum ve geçiş havalandırması için çok faydalı olduğu saptanmıştır.

Karıştırıcı Fanların Faydaları

Minimum havalandırma esnasında ayarlanabilir klapelerin sağladığı iyi hava karışımı sırasında bile minimum havalandırma fanları sadece bir dönem çalışır. Fanlar kapatıldığı zaman kümesin üst kısmında sıcak havanın soğuk hava ile karışımı ve tabana yönlendirilmesi durur. Kümesin içerisine yerleştirilen karıştırıcı (veya sirkülasyon) fanlar bu sıcaklık tabakalaşmasının önlenmesine yardımcı olarak genç hayvanların sıcak tutulmasını ve altlıktan nemin uzaklaştırılmasını sağlayabilirler.

Karıştırıcı fanlarının kullanılmasının diğer bir önemi ısınma yakıt maliyetinin azaltılmasıdır. İyi yalıtılmış, ayarlanabilen hava kanalları ile iyi yönetilen kümeslerde %15 ve %20 kadar yakıt tasarrufu sağlandığı görülmüştür. Toplam yakıt maliyeti iyi yönetilen ve yalıtılmış modern kümeslere kıyasla daha fazla olan eski kümeslerde daha yüksek oranlarda yakıt tasarrufu sağlanabilmektedir. Konveksiyon ısıtma yapılan ve/veya yüksek tavanlı kümeslerde daha fazla yakıt tasarrufu sağlanabilir, bazen bu oran %40’a ulaşabilir.

Hem kürek tipi (Casablanca tipi) hem de akslı pervane fanları oldukça faydalıdır. Kürek tipi fanlar genellikle üst-akıntı modunda daha iyi çalışırlar. Akslı fanlar kümesin orta çizgisi hizasında yerleştirilerek havayı yatay olarak üfl erler. Sağlanan hava dizaynı ve kurulum detayları (Güneydoğu Amerika için) Şekil 23 ve 24’te gösterilmektedir.

33Eylül 2011

Şekil 23: 12m x 152m ‘lik bir kümes için tipik kurulum detayları ve akslı pervane tipi karıştırıcı fanlar tarafından oluşturulan hava şablonu.

Şekil 24: 12m x 152m ‘lik bir kümes için tipik kurulum detayları ve kürek tipi karıştırıcı fanlar tarafından oluşturulan hava şablonu.

Evaporatif Soğutma: Soğutucu Petekler mi? Sisleme Ekipmanları mı?

Petekler ile soğutma, kümes içi sislemeyle karşılaştırıldığında, yönetim kolaylığı ve kümesin ıslanmasına neden olmadığı için çok daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca buharlaştırmalı petek sistemlerinin daha fazla soğutma kapasiteleri vardır. Yine de, tünel havalandırmalı veya havalandırmasız olarak iyi tasarlanmış sisleme sistemleri de iyi şekilde işletildiğinde ve uygun iklimlerde kullanıldığında oldukça etkin ve yararlı olabilirler.

Kümes içi sislemenin problemi, sistemin havanın absorbe edebileceğinden daha fazla suyu havaya verdiği durumlarda, suyun hayvanların üzerine ve altlığa düşmesidir. Maksimum soğutma için sadece gerekli miktarda suyun havaya sislenmesi ve kümesin ıslatılmaması gerekmektedir. Bu işlem çok zor olabilir dolayısıyla dikkatli ve aktif bir kullanıcıya ihtiyaç vardır. Memelerin tıkanmasına da sıkça rastlanır ve sıklıkla kontrol edilmesi gereklidir. Su kalitesi sorun yaratabilir. Bu nedenle sistem için sağlanan su fi ltre edilmelidir.

Önemli Noktalar

• Devridaimli petek buharlaştırmalı soğutma sistemleri, sisleme sistemlerinden daha fazla soğutma sağlarlar ve idareleri daha kolaydır. Doğru kullanıldıklarında kümesin ıslanması riskini taşımazlar.


34 Eylül 2011


Petekler ile Soğutma: Ne kadar peteğe ihtiyaç vardır?

Amaç en az petek alanı kullanılarak, istenilen soğutmanın sağlanması ve kümes statik basıncının 25Pa. değerinin üzerine çıkmamasıdır. Petekle evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma sistemlerinde en sık yapılan yanlış, monte edilen petek alanının yeterli olmamasıdır. Bu durum statik basıncı çok zorlayarak fanlarda randımanının azalmasına neden olur. Yeterli miktarda petek alanına sahip olunmadığında, peteklerden geçen hava hızı çok yüksek olacağından, soğutma etkinliği azalacaktır. Islak peteklerden geçen hava hızı ne kadar az olursa soğutma etkinliği o kadar fazla olur.

Kümes içinden geçen veya tünel kanallarından gelen hava hızı ile soğutma peteklerinden geçen hava hızının aynı olmadığına dikkat ediniz. Kümes içine girdikten sonra havanın hızını belirleyen faktör, kümesin enine kesit alanıdır. Peteklerin alanı her zaman kümesin enine kesit alanından daha fazla olmalıdır çünkü yeterli soğutma etkinliğinin sağlanması için peteklerden daha düşük hızda hava geçmelidir. Kurulan fan kapasitesini ve peteklerden geçmesi tasarlanan hava hızını bildiğimiz düşünülürse, petek alanının saptanması için gerekli formül:

Gerekli petek alanı (m2) = Kurulan tünel fan kapasitesi (m3/saat) / (Peteklerden geçmesi tavsiye edilen hava hızı (m/sn) x Saat-saniye çevirme faktörü (3600) )’dir.

Üreticiler peteklerden geçecek optimum hava hızının test verilerinden saptanmasını tavsiye eder.

Önemli Noktalar

• Fanlara fazladan yük oluşturmadan etkili bir buharlaştırmalı soğutma sağlamak için yeterli petek alanı bulunmalıdır.

Yedek ve Koruma Sistemlerine Neden İhtiyaç Vardır?

Bir kümes ne kadar çok çevre koşullarına karşı kontrol altındaysa, bu kontrollerin kaybında oluşacak zararların önlenmesi için o kadar daha fazla yedek ve koruma sistemine ihtiyaç vardır. Perdeli havalandırma yapılan kümeslerde eğer hava çok sıcak olursa, termostat perde kapama sistemi ile bağlantılı olmalıdır. Fanlar ile havalandırılan kümeslerde enerji kesintilerini durumunda perdelerin yönetimi yine otomatik olmalıdır. Modern kanatlı kümeslerinde yedek jeneratör mutlaka bulunmalıdır. Sadece felaketlerin önlenmesi için değil enerji kesintilerinde hayvanların performansının azalmaması ve sistemin devamlılığının sağlanması açısından önemlidir. Entegre kontrol sistemleri de, belirli bir sıcaklık aralığında (genellikle ±5,5°C) bağımsız bir kontrol sistemi tarafından yedeklenmelidir. Yedek kontrol sistemlerinin kümesin merkezine yerleştirilmiş kendine ait sensörleri olmalıdır.

Sıcaklık, enerji, su pompası aktivasyonu, v.b. gibi değişik fonksiyonların problemlerini göstermek için alarmlara ihtiyaç vardır. Lokal alarma ek olarak, telefon çeviriciler veya çağrı cihazları yardımıyla uzaktan sinyal gönderebilme kapasitesi de oldukça faydalıdır. Statik basınç ile kontrol edilen hava kanalları aynı zamanda çok kullanışlı bir alarm sistemidir. Statik basınç değişiklerini hissedip uyarı verir ve ana kumanda sisteminden bağımsız olduğundan birincil sistemin bekçisi gibi işlev görür. Bütün yedek ve koruma sistemleri mümkün olduğu kadar birbirinden bağımsız olmalı, başka bir sistem çöktüğü için çökmemelidir.

Önemli Noktalar

• Bir kümes ne kadar çok çevre koşullarına karşı kontrol altındaysa bu kontrollerin kaybında oluşacak kayıpların önlenmesi için o kadar daha fazla yedek ve koruma sistemlerine ihtiyaç vardır.

• Bütün yedek ve koruma sistemleri mümkün olduğu kadar bağımsız olmalı, başka bir sistem çöktüğü için çökmemelidir.

35Eylül 2011

Kümesin Konumlandırılması

Bir kanatlı kümesinin güneşin açısına göre bir alanda nasıl konumlandırıldığı önemlidir. Optimal kümes içi koşullar için en iyi konumlandırma çatı sırtının (kümesin uzun ekseni) doğu-batı uzantısına yakın olarak uzanmasıdır. Kışın bu konum günün ortasında zayıf kış güneşinin yan duvara vurmasını ve ısınmaya bir miktar katkı sağlamasına izin verir. Sıcaklık birikimlerini en alt düzeye indirmeye çalıştığınız yaz döneminde gün ortasındaki güneş ışınları çok daha yüksekten gelir. Böylelikle günün büyük bir kısmında saçak çıkıntısı güneş ışınlarının yan duvara vurmasına engel olur. Gün ortasındaki güneş sadece çatıya vurur ki burası da genellikle kümesin en iyi yalıtılan kısmıdır. Doğu-batı doğrultusundan 10-15 dereceden daha fazla açı ile uzanan kümesler kışın daha fazla yakıt tüketme eğilimindedir ve yazın daha fazla oranda havalandırma kullanılmasına ve havalandırmanın yakından takibine ihtiyaç duyarlar.

Önemli Noktalar

• Optimal kümes içi koşullar için en iyi konumlandırma çatı sırtının doğu-batı uzantısına yakın olarak uzanmasıdır.

Yalıtım İçin Gerekenler

Ilıman ve soğuk iklim bölgelerinde ısıtma yakıt maliyetinden tasarruf sağlamak için yalıtım son derece önemlidir. Tavan üzerinde tavan arası bulunan kümeslerde tavan üzerinde en az U=0,053 W/(m2K) (R19) yalıtım olmalıdır. Tavan arası bulunan açık kirişli kümeslerde çatı altında en az U=0,125 W/(m2K) (R-8) yalıtım olmalıdır, buda 38mm’lik poliüretan köpük levhalarla veya 50 mm’lik polisterin boncuk levhalarla sağlanabilir.

Kanatlı kümeslerinde cam elyafı, levha veya zayıf dolgulu yalıtımlar olmadan folyo tipi yansıtıcı yalıtımların veya yansıtıcılı çatı kaplamaların tek başına kullanılmaları halinde yeterli olmadıkları ortaya konmuştur. Dış ortama maruz kalacak herhangi bir yalıtım materyali rutin temizlik işlemleri ve hayvanların oluşturacağı çeşitli hasarlara karşı dayanaklı olmalıdır. Yalıtım materyalinin su geçirmez olmasına özellikle dikkat edilmelidir..

Sıcak bölgelerde yöneticeler bazen yalıtım yapmanın gerekli ve ekonomik olmadığını düşünürler. Bilinmesi gereken, sıcak iklimlerde yerleşim yerine bakmaksızın yalıtım yapılmamış çatılardan gelecek güneş sıcaklığına karşı hayvanların korunmak zorunda olmasıdır. Dış ortam havası 33°C olduğunda yalıtılan kümesteki sıcaklık göz ardı edilebilecek hayvan ölümleri ile beraber 33,3°C olur. Yalıtım yapılmamış kümeslerde kümes sıcaklığı 37°C’ye çıkarken, ölümler %14’leri bulabilir.

Yalıtım yapılmamış çatı veya tavanlardan gelen ısı 6 haftalık hayvanlardan oluşan bir kümes tarafından üretilen ısıdan daha fazladır. Havalandırma sistemleri buharlaştırmaya sahip olsa da bu kadar yüksek bir ısı yükünü kaldıramazlar. Radyan ısısı, iç ortam sıcaklığını arttırmadan direkt olarak hayvanları etkidiği için özellikle tehlikelidir. Hayvanlar bu ekstra ısı yükünü absorbe ettikten sonra kümesin ısısı yükselmeye başlar ve problem gözle görülür bir hal alır. Eğer alternatif olarak başka bir yalıtım yöntemi yoksa folyo tipi yansıtmalı çatı kaplamaları bu radyan ısısına karşı bir miktar fayda sağlayabilirler.

Önemli Noktalar

• Isınmada yakıt tasarrufu için yalıtım yapmak şarttır, cam elyafı, levha ve zayıf dolgu tarzında yalıtımlar oldukça başarılıdır.

• Sıcak iklimlerde çatı altı veya tavan üstü yalıtım, kümes üzerine sızan güneş ısısının engellenmesi için şarttır.


36 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Modern Tünel Tipi Kümeslerin İşletilmesinde Önemli Noktalar

Modern Tünel Tipi Kümeslerin İşletilmesinde Önemli Noktalar

Tünel havalandırma ılık ve sıcak iklimlerde hayvanların yem tüketimi ve canlı ağırlık artışı sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Bu metod o kadar popüler ve kurulum o kadar tipik olmuştur ki, her ne kadar kümesler yılın bir kısmında tünel modunda çalışsa da bu kurulumla çalışan kümesler kısaca “tünel havalandırmalı kümesler” olarak adlandırılır hale gelmiştir. Tünel havalandırmaya bütün iklimlerde ihtiyaç yoktur fakat kanatlı üretimi yapılan birçok bölgede kullanılmaktadır. Havalandırmanın nasıl çalıştığı hakkında temel bilgiler için bakınız sayfa 19-25.

Birçok “tünel tipi” kümeste gerçekte 3 tip havalandırma biçimi kullanılmaktadır. Bu havalandırma tiplerini tanımlamak için kullanılan terminoloji farklılıklar göstermektedir. Bu makalede kolaylık için minimum havalandırma modunu soğuk iklimler ve küçük tavuklar (büyütme erken dönem), geçiş havalandırması modunu ılıman iklimler ve orta boy hayvanlar için ısı uzaklaştırma ihtiyacı olduğunda ve tünel modu ise sıcak havalarda ek bir soğutmaya ihtiyaç duyulduğunda kullanılan havalandırma şekli olarak tarif etmekteyiz.

En iyi kanatlı performansının (ve yatırımın iyi bir şekilde geri dönüşünün) sağlanması için bir yıl boyunca tünel kümeslerin yönetimi öncelikle hangi havalandırma modunun belirli bir zamanda tavuklar için daha iyi olduğuna karar verilmesini ve daha sonra sıcaklık ve diğer hava kalite faktörlerini optimal dereceye en yakın tutabilmek için gerekli değişikliklerin yapılmasını gerektirmektedir. Entegre elektronik kontrol sistemleri otomatik olarak modları değiştirebildiklerinden ve ortama göre havalandırma oranlarını ayarlayabildiklerinden dolayı idari işlemleri oldukça kolaylaştırmaktadır. Yine de bununla beraber en akıllı kontrol sistemleri bile yeterince güvenilir değildir ve kontrol altında tutulmalıdır. Daha da önemlisi kontrol sistemlerinin kurulumları bilgili kişiler tarafından yapılmalıdır. Sürekli kümeste olan, tavukları gözlemleyen ve en iyi performans ve refah için gerekli değişiklikleri yapan bir yöneticinin yerini hiçbir şey tutmaz.

Önemli Noktalar

• Modern kontrol sistemleri idari işlerin zamanını azaltır fakat iyi bir yöneticiye olan ihtiyacı ortadan kaldırmaz.

Hangi Havalandırma Modu Gereklidir?

Doğru havalandırma modu kararının verilmesi için gerekli olan en önemli şey kümesten ne kadar havanın uzaklaştırılacağını ve dış ortam havasını direk olarak tavukların üzerine verilmesinin zarar verip vermeyeceğinin bilinmesidir. Temelde:

Minimum Havalandırma

• Sıcaklığın kümesten uzaklaştırılmasını amaçlanırken dış ortamın havasının direk olarak tavuklara çarpması istenmez. Ya hayvanlar küçüktür ve/veya dış ortam çok soğuktur.

• Fanlar termostatla değil zamanlayıcı (timer) tarafından çalıştırılırlar ve havalandırmanın amacı nem oluşumunu engellemek ve kümese taze hava sağlamaktır.

• Minimum havalandırmada olabildiğince kalmak ve bu şekilde tavukların konforununun devamlılığını sağlamak amaçlanır.

Önemli Noktalar

• Kümesten sıcaklık uzaklaştırma ihtiyacı olana kadar minimum havalandırmaya devam.

37Eylül 2011


Geçiş Havalandırması

Hayvanlar büyüdükçe ve/veya dış ortam sıcaklığı arttıkça kullanılmaya başlanır. Bu durumda kümes içi sıcaklık da artmış olur ve kümesten fazla sıcaklığı uzaklaştırma ihtiyacı duyarız. Daha yüksek bir hava değişim oranına ihtiyacımız vardır. Fakat hala dış ortam havasının doğrudan hayvanlarla temas etmesi istenmez.

• Geçiş havalandırmasının ilk aşaması basitçe ısı sensörlerinin zamanlayıcıyının (timer’ın) önüne geçerek minimum havalandırma fanlarını, bazı sistemlerde ek (tünel olmayan) fanların ve hava giriş menfezlerinin sürekli çalıştırılmasıyla olur.

• Yan duvar hava kanallarından tünel fanlarını kullanarak daha fazla ısı uzaklaştırılması mümkündür (hibrit geçiş modu).

• Fazla sıcaklık bu yöntemle kümesten uzaklaştırılabildiği sürece geçiş modunun devamlılığı sağlanmalıdır.

Önemli Noktalar

• Geçiş havalandırması fazla sıcaklığı uzaklaştırırken, soğuk havayı hayvanlardan uzak tutar.

NotMinimum havalandırma ve geçiş havalandırması için kullanılan diğer bir tanımlama türü “güç kaynağı ile çalışan havalandırma”dır. Bir yanda zamanlayıcı (timer) ile yönetilen ve sıcaklık ile yönetilen havalandırmalar, diğer yandan rüzgar etkisi ile soğutma ve rüzgar etkisi olmadan soğutma arasındaki farkı gösterir, çok önemlidir ve buradaki terminolojiye uygun olarak kullanılmıştır.

Tünel Havalandırma

• Hayvanlar soğutulmaya ihtiyaç duyduğunda tünel havalandırmaya geçilmelidir. Hava değişimi kümes ısısının kanatlıların konfor aralığının üzerine çıkmasını engelleyecektir.

• Tavuklar 4 haftadan gençken, geçiş havalandırmadan tünel havalandırma moduna geçerken çok dikkatli olunmalıdır. Çünkü aşırı miktarda rüzgar etkisi ile soğutmaya maruz kalacaklardır ve etkin sıcaklıktaki ani düşüş nedeniyle hayvanlar strese girebilirler.

• Sadece hayvanların rüzgar etkisi ile soğutma ile konfor aralığında kalmaları bir zorunluluk olduğunda tünel modu kullanılmalıdır (ve bu modda kalınmalıdır).

Hedef Sıcaklıkta Kalmanın Önemi

Büyüme döneminde her gün işletmeciler o gündeki hedef sıcaklığın ne kadar olması gerektiğini bilmeli ve havalandırma sistemini bu sıcaklığı sağlamak üzere idare etmelidir. Büyümenin erken döneminde optimum sıcaklığın sağlanması çok önemlidir. Genç hayvanlardaki performans kayıpları daha sonradan telafi edilemez. Günlük hedef sıcaklıkların yönetici tarafından duvara asılması iyi bir uygulamadır. Broylerlerde bir günlük yaşta optimum sıcaklık 32°C civarındadır ve altı haftalık yaşa kadar kademeli olarak 21°C’ye düşer (Şekil 25). Büyütme döneminde her gün bir kişi gerçek ve hedef sıcaklıklar arasındaki farkı düzenli olarak kontrol etmeli ve gerekli değişiklikleri yapmalıdır.

38 Eylül 2011

Şekil 25: Bir günlük yaşta yaklaşık 32°C’de yemin canlı ağırlık kazanmak için kullanımı başlar ve yedi haftalık büyütme döneminin sonuna doğru bu sıcaklık 21°C’ye düşer, fakat en iyi kümes performansı için yöneticiler tünel havalandırma başlayana kadar gerçek kümes içi sıcaklığını hedef sıcaklığın 0,5-1,0°C yakınında tutmaya çalışmalıdırlar, havalandırma başladığında önemli olan etkin rüzgar etkisi ile soğutma sıcaklığıdır.

Önemli olan idarecinin ve özellikle hayvanların boy seviyesinden bir metre yukarıya yerleştirilen termometrelerin değil hayvanların hissettiği sıcaklıktır. Bütün termometreler, termal sensörler ve termostatlar hayvan seviyesinde sıcaklığı takip etmelidir. Ayrıca kümes tünel havalandırma moduna geçirildiğinde, termometrelerin okuyacağı sıcaklık hayvanlar tarafından hissedilen sıcaklıkla aynı değildir. Tünel modunda yöneticinin amacı hedef sıcaklığa denk sıcaklık sağlamaktır. Eğer hayvanlar rüzgar nedeniyle üşüme hissediyorlarsa termometre sıcaklığını düşürmeye ihtiyaç duymayız ya da istemeyiz. Bunu hatırlamak, özellikle büyümenin erken döneminde önemlidir. Yüksek sıcaklıklar isteyen genç hayvanlara rüzgar etkisi ile soğutma stresi yaşatmak çok kötü sonuçlar doğurabilir.

Önemli Noktalar

• Tünel havalandırma esnasında amaç etkin sıcaklığın hedef sıcaklığa yakın tutulmasıdır- önemli olan termometrelerin okuduğu değil tavukların hissettiği sıcaklıktır.

• Eğer tavuklar rüzgar nedeniyle üşüme hissediyorlarsa termometre sıcaklığı düşürülmemelidir.

Minimum Havalandırmanın İdaresindeki Önemli Noktalar

Minimum havalandırmanın amacı kümesten sıcaklık uzaklaştırma gerekmediği herhangi bir zamanda hava kalitesinin idaresinin sağlanmasıdır. Bunun anlamı yeterli oksijen sağlamak için kümes içerisine yeterli miktarda taze hava taşımak ve kümeste nem birikimini ve amonyak problemlerini önlemektir.

1- Tavukların dış ortam havası ne olursa olsun, sıcaklık uzaklaştırma ihtiyacı olmasa dahi, en azından minimum ihtiyaçları kadar bir miktarda hava soluyabilmesi, bir zorunluluktur.

Uygun minimum havalandırma esnasında oluşan kümes sıcaklık kaybı, tavukların performansından kazanılan faydaların yanında çok küçüktür. Amonyak bir sorun olmadığında bile (yeni altlıkta olduğu gibi) yeterli taze havanın sağlanamaması ve kümes içi hava tabakalanmaları, hayvanların sağlığı ve performansı açısından çok zararlı olabilir. Amerika’da yapılan bir araştırmada bir günlük yaşta sadece on iki saat hafi ften orta şiddetli dereceye kadar değişen oksijen yetersizliğinin, asites (sulu göbek) olgularında artışa ve büyütme dönemi sonunda canlı ağırlık artışında azalmaya yol açtığı gösterilmiştir.Minimum havalandırma esnasında kümese giren nem konusunda endişelenmenin gereksiz olduğunu anlamak önemlidir. Öncelikle soğuk hava bu kadar miktarda nem tutamaz ve kümes havasıyla karışarak ısındığında bağıl nem değeri şiddetle düşer. Bu durumda kümes içi havalandırma, hava akımının fazla nemi emip dışarı atmasını sağlar. Bütün gün yağmurlar yağsa da minimum havalandırma çalıştırılabilir ve hatta çalıştırılmalıdır.


39Eylül 2011

Önemli Noktalar

• Bir miktar ısının uzaklaştırılması ile sonuçlansa da hava kalitesinin devamlılığının sağlanması için havalandırma şarttır.

• Sağlanan faydalar göz önüne alındığında minimum havalandırma esnasında kaybedilen sıcaklık göz ardı edilebilir.

2- Isıtmada kullanılan yakıttan tasarruf etmek için hava kalitesinin azalmasına izin verilemiyeceği gibi çok genç hayvanların üşümemesine de dikkat etmek önemlidir.

Büyütmenin erken döneminde en küçük bir üşüme bile ağırlık kazancında azalmaya, yemden yararlanmada düşüşe, aşı reaksiyonlarına ve ölümlere yol açar. Termometreler ve termostatlar hayvanların boy seviyesinde kurulmalıdır ve soğuk havanın direk olarak hayvanlara ulaşması engellenmelidir.

Önemli Noktalar

• Özellikle genç hayvanlar sıcak tutulmalıdır. Kümesi ve altlığı civcivler yerleştirilmeden önce ısıtınız ve sıcaklıkları hayvan seviyesinde kontrol ediniz.

3- Civciv karşılamadan önce Altlığın ve kümesin ısıtılması çok önemlidir.

Civcivleri soğuk altlığa yerleştirmek performanslarını etkiler. Genel bir kural olarak yerleştirme esnasında ideal olarak altlık 30°C olmalıdır. Civciv bölmeleri yerleştirilmeden 24 saat önce ısıtılmalıdır. Eğer konvektif ısıtıcılar erken büyütme dönemi için tek ısı kaynağıysa hayvanlar yerleştirilmeden 48 saat önce çalıştırılmalıdır. Yapılan bir çalışmada, ön ısıtmanın yapılmamasının maliyetleri araştırılmış ve en iyi 10 sürünün tavsiye edilen sıcaklıklardaki altlığa yerleştirilmiş tavuklar olduğu, bunların erken dönem (7 günlük) ölümlerin % 0,7 iken en kötü 10 sürünün en fazla 22,5°C sıcaklığında altlıklara yerleştirilen civcivler olduğu ve bunlarda erken dönem 7 günlük ölüm oranının %4,0 olduğu saptanmıştır.

4- Minimum havalandırılma en az beş dakikalık döngülere göre ayarlanabilen zamanlayıcılarla (timerlar) ile çalıştırılmalıdır. Hayvanlar büyüdükçe kümes içerisine daha fazla ısı ve nem verirler, bu durumda sistemin çalışma zamanı ve/veya fanların sayısının arttırılması gereklidir.

Beş dakikalık zamanlayıcı (timer) kullanmak kısa (sık) açma-kapama döngüleri sağlar ki bu da kümes koşullarında üniformite ve devamlılık anlamına gelir. 10 dakikalık veya daha uzun zamanlı döngüler kümes sıcaklığı ve hava kalite koşullarının ekstremler arasında geniş bir şekilde dalgalanmasına neden olur. Her ne kadar ortalama koşullar beş dakikalık döngüler içinde aynı olsa da, on dakikalık döngülerde hayvanlar devamlı optimal koşulları hissedemeyecektir. Zamanlama ayarlarının saptanmasında kabaca; başlangıç dönemindeki civcivlerde minimum havalandırma oranı, dış ortam havasına bağlı olarak 1000 tavuk başına 0,047-0,094 m3/sn değeri kullanılabilir. Minimum havalandırma oranının saptanmasında kümes içi bağıl nem ve altlık nemi ile beraber kanatlıların davranışları yol göstericidir.

Önemli Noktalar

• Minimum havalandırmanın beş dakikalık aralıklarla çalıştırılması sıcaklık ve RH değerlerinde aşırılıkların oluşma olasılığını düşürür ve daha iyi yetiştirme ortamı sağlar.

5- Başarılı bir minimum havalandırma için kritik faktörlerden biri içeri giren soğuk havanın hayvanlarla temasa geçmeden önce kümes içi havasıyla üniform olarak karışması ve ısınmasıdır.

Bunun kalıcı ve devamlı olmasının sağlanması için statik basınç sensörleri vasıtasıyla ayarlanabilir yan hava menfezleri (klapeler-inletler) en iyi yöntemdir. Eğer menfez açıklık alanları kullanılan fanın m3/saat’ine göre uygun şekilde ayarlanmazsa ya havalandırma oranı ihtiyaç olanın altına düşecek yada dışarıdan gelen hava doğrudan hayvanlarla temasa geçerek hayvanlarda soğuk stresi oluşturacaktır.


40 Eylül 2011

6- Hayvanlar minimum havalandırma fanlarının idare edebileceğinden daha fazla sıcaklık ürettiklerinde geçiş havalandırması moduna geçiş gerçekleşir.

Dış hava ısısı ne kadar soğuksa ve hayvanlar ne kadar genç yaşta ise havalandırmanın minimumdan geçiş moduna geçilmesi o kadar geç olur. Dış hava ısısı ne kadar sıcaksa ve hayvanlar ne kadar büyükse değişime daha erken ihtiyaç duyulur.

Önemli Noktalar

• Sadece sıcaklığın uzaklaştırılmasına ihtiyaç duyulduğunda ve minimum havalandırma ile hayvanların konforunu sağlanamadığında geçiş havalandırması moduna geçilir.

Geçiş Havalandırmasının İdaresindeki Önemli Noktalar

Geçiş havalandırmasının amacı yeterli miktarda ısıyı dışarı atarak kümes içi sıcaklığı tavukların konfor aralığında tutarken, dış ortam havasının doğrudan tavuklar üzerine düşmesini engellemektir.

1- Geçiş havalandırmasının başarılı olabilmesi için yan duvar hava giriş menfezlerinin statik basınç kontrol sistemleri olması gereklidir.

Hava giriş menfezlerinin uygun statik basıncı sağlamak için çalışan fanların sayısı değiştikçe elle ayarlanabilmesi çok zor ve hatta imkansızdır.

2- Geçiş havalandırması modunda hayvanların konforunu sağlamak mümkünken asla tünel havalandırmaya geçilmek istenmez.

Hayvanlar yaşlandıkça ve kilogram vücut ağırlığı başına daha fazla sıcaklık üretmeye başladıkça veya dış ortam havası ısındıkça, kümesten çok daha fazla miktarda ısı uzaklaştırılması gerekir. İyi tasarlanmış kümeslerdeki büyük hayvanlar için eğer hava ısısı iç ortam hedef ısısından 5,5 °C daha sıcaksa hedef ısı geçiş havalandırması kullanarak sağlanmalıdır. Eğer hayvanlar daha küçük ve iç ile dış ortam havaları arasında 5,5 °C’den daha az fark varsa yine de hedef sıcaklık geçiş havalandırmasıyla sağlanmalıdır. Tünel moduna çok erken geçmek kümesin bir ucu ile diğer ucu arasında büyük sıcaklık farkı yaratacak, bu da sürü performansına zarar verecektir.

Önemli Noktalar

• Geçiş havalandırmasından tünel havalandırmaya çok erken geçmek hayvanların performansına ciddi şekilde zarar verir.

3- Koşullar değiştikçe bir havalandırma modundan diğerine (minimum, geçiş veya tünel) geçmek, herhangi bir sorun yaratmaz.

Bir kümes gece döneminde ve sabah erken saatte geçiş havalandırmaya, sıcak gün saatinde bir çeşit tünel havalandırmaya ihtiyaç duyabilir. Asıl sorun hangisinin hayvanların en iyi şekilde performans göstermesini sağlayacağıdır.

4- Tünel havalandırmaya geçme ihtiyacı için karar verirken, her zaman rüzgarın soğutma etkisini hatırlamak gerekir.

Eğer en yüksek seviyede geçiş havalandırma kapasitesinde – örneğin dört tünel fan ile çalışılıyor ise; tünel moduna geçildiğinde hayvanlar fan sayısı aynı olmasına karşın hissedilen sıcaklıkta düşüş hissedeceklerdir. Bu düşüş termometrede okunandan daha fazla hissedilebilir. Daha genç yaştaki hayvanlar rüzgar etkisi ile soğutmaya karşı daha duyarlıyken hissedilen sıcaklıktaki düşüş hayvanlar için fazla gelebilir.


41Eylül 2011

Hava giriş menfezlerinin İdaresindeki Önemli Noktalar

Hem minimum hem de geçiş havalandırmasında yan hava giriş menfezleri (klapeler-inletler) ile uygun hava akımının sağlanması şarttır. Hava menfezleri hava hareketlerinin yönünü kontrol ederek kümese giren havanın, böylelikle karışan havanın hızını etkilerler. Soğuk havalarda kanallar soğuk dış ortam havasının sıcak iç ortam havasıyla karıştırılarak yakıttan tasarruf ve doğru sıcaklıkların sağlanması için yardımcı bir araçtır. Hava menfezlerinin idaresi bütün sıcak havanın yukarda toplanmasını engeller. Hava menfezlerinin idaresinin yetersiz olduğu kümeslerde taban ve tavan sıcaklıkları arasında 8-11 °C fark saptanmıştır. İyi bir hava menfezi idaresi bu farkı 3 °C’de tutar.

Önemli Noktalar

• Soğuk havalarda yan hava giriş menfezleri soğuk dış ortam havası ve sıcak iç ortam havasını karıştırmak için iyi bir araçtır.

Hava giriş menfezlerinin iyi idaresi ayrıca yakıt masrafl arından tasarruf sağlar. Hava karışımı zayıf olan kümeslerde %20-25 daha fazla yakıt tüketilir. Ayrıca bir günlük yaştan itibaren sıcaklık ve hava kalitesinin iyi olması broyler sürülerin performansı için en önemli faktördür. Özellikle büyütmenin erken döneminde aşırı sıcaklıklar çok zararlı olabilir. Çok soğuk koşullar genç hayvanların yeteri kadar yem ve su tüketme kapasitesini azaltır ve erken dönemde büyüme yavaşlarsa bu kayıp sürünün hayatı boyunca giderilemez.

Önemli Noktalar

• Hava giriş menfezlerinin iyi idaresi ısınma faturalarından %20 tasarruf sağlar.

1- Hava giriş menfezlerinin idaresi, kümesin hava geçirmez olmasının, yani kapılar, perdeler, yırtılmış yalıtım materyalleri vb. aralarından kanal hava akımından çalacak hava kaçaklarının olmamasının sağlanmasıyla başlar.

2- Bir sonraki adım menfezlerin uygun şekilde açılabildiğinden emin olmaktır. Hava menfezlerinin boyutları hem istenilen statik basıncı hem de hava akımının hızının ayarlanmasına imkan vermelidir (Şekil 26).

Yan hava menfezlerinin havayı istenilen şekilde geçirebilmesi için yan duvar hava menfezlerinde 5-7,5cm veya çatı menfezlerinde 2,5-4cm açıklık olmalıdır. “tam açık” pozisyonundan daha fazla açılan hava kanalları (kapağın üst kısmından menfezin boyun kısmındaki girişe eşit miktarda açmak) hava akımını artırmaz. Çok geniş kapak açılımları havayı direkt olarak hayvanların üzerine yöneltme eğilimindedir. Doğru hava akımı sadece doğru miktarda havalandırma kanalı açılarak sağlanır.

Önemli Noktalar

• İyi hava akımının sağlanması için yan hava giriş menfezleri en az 5-7,5cm ve çatı menfezleri 2,5-4cm açılmalıdır.

3- Hava kanallarının idaresi için statik basınç ile yönetilen kontrol sistemleri kullanın.

Hava kanallarının elle idaresi imkansıza yakındır. Bir fan her çalıştığında veya kapandığında hava kanallarının tekrar ayarlanması gerekir. Statik basınç kontrol sistemleri kümesteki statik basıncı hissederler ve hava kanallarını istenilen statik basıncı sağlayacak aralığa açar ya da kaparlar, böylelikle istenilen hava akımı şablonunu oluştururlar. Bu makineler çok iyi çalışırlar ve kanatlı endüstrisine çok fayda sağlarlar.


42 Eylül 2011

4- Kullanılacak hava giriş menfezlerinin sayısı kullanılan toplam fan kapasitesi ile orantılı olmalıdır.

Hava menfezlerinin idaresinde önemli konulardan biri, manuel olarak yönetilmeyi gerektirmemesi için kaç adet hava giriş menfezinin monte edilebileceğinin bilinmesidir. Tipik bir broyler kümesinde toplam monte edilen fan kapasitesinin yarısını karşılayacak kadar hava giriş menfezi bulunmalıdır. Fakat yetiştirmenin erken döneminde olduğu gibi fanların bir veya iki tanesi kullanıldığında açık olan hava kanallarının bir kısmının kapatılmasına ihtiyaç duyulur. Bunun nedeni çalışan fanlara karşılık olarak çok fazla hava kanalı varsa statik basınç makinesi statik basıncı sağlamak için hava kanallarının kapaklarını çok kapatacak ve havanın çatı orta noktasına erişmesi için gerekli olan hava akımı şiddeti oluşmayacaktır.

Bütün klapeler kullanımdayken sadece 122 cm’lik fan kullanılması statik basınç cihazlarının klapeleri sadece 0,5-1,5 cm açmasına ve havanın kümes içerisine zar zor sızmasına sonuç olarak ta tabana düşmesine neden olur. Bu durumda yeterli hava karışımı sağlanamaz çünkü hava hızı olmaksızın gerçek bir hava akımı oluşturulamaz. Bunun sonucunda altlık ıslanır, nem oranı ve amonyak miktarı ile yakıt kullanımı artar ve hava kalitesi düşer. Önemli olan belirli bir gün veya büyütmenin belirli bir döneminde kullanılan fan kapasitesine uygun hava giriş menfezi sayısını denkleştirmektir.

Büyütmenin erken döneminde bölme oluşturulan kümeslerde sadece bir adet 122 cm’lik fan (veya iki tane 91 cm’lik fan) kullanırken iyi bir hava akımı oluşturmak için bölmelerde büyütme alanındaki menfezlerin (klapelerin) her 2 adedinden biri sürgü ile kapatılmalıdır. Böylelikle büyütme bölmesinde eşit dağılımlı örneğin 15 adet hava menfezinin klape açma motoruna yanıt vermesi sağlanmış olur. Eğer yalnızca fazladan fan çalıştırılmasına gerek varsa büyütme bölmesindeki klape kapaklarının bazıları açılabilir. Bundan sonra sonra fan sayısı arttıkça büyütme bölmesinde açılan klape sayısı arttırılır.

Kabaca bir tünel tipi kümeste büyütme döneminde veya mevcut hava koşullarında her bir 122 cm’lik fan için yaklaşık 15 adet çalışan hava kanalı olmalıdır.

Önemli Noktalar

• Kullanılan hava giriş menfezlerinin (klapelerin-inletlerin) kanallarının sayısı kullanılan fan kapasitesi ile orantılı olmalıdır.

• Kabaca, her bir 122 cm’lik fan için yaklaşık 15 adet çalışan yan hava giriş menfezi olması gereklidir.

5- Menfezden içeri alınan havanın herhangi bir engelle karşılaşması engellenmelidir.

Su kanalları ve elektrik sistemleri genellikle hava kanallarından gelen hava akımının yolu üzerinde tavana monte edilirler. Hava akımı bu tür engellere çarpınca kırılarak aşağı doğru yol alır. Bu, arzu edilen yüksek hızda düzgün, tavan boyunca devam etmesi gereken ve kümesin ortasına yönelmiş olan hava akımını bozar.

Şekil 26: Doğru ve yanlış hava giriş menfezi açılışları,


En iyi hava akımı ve karıştırma için, yan duvar hava kapakları 5-7.5 cm açılmalıdır.

Uygun hava akımı ve karıştırma için, tavan hava kapakları en az 2.5 cm açılmalıdır.

Çok küçük açıklıklaryeterli hava akımı vefırlatma etkisini sağlamaz.

Tavandaki borular, kablolar veya kanllar hava akımını keser ve havayı aşağı doğru yönlendirir.

Tamamen açılmış hava kapakları maksimum hava akımını sağlar fakat hava hızını ve havanın fırlatma gücünü azaltır.

20 cm’lik boyun açıklığı

Çok geniş açıklık havayı aşağı doru yönlendirir, ek bir hava akışı sağlamaz.

43Eylül 2011

Tünel Havalandırmanın İdaresindeki Önemli Noktalar

Tünel havalandırmanın amacı soğutmaktır. Kümesten hava uzaklaştırarak tavukların konforunun sağlanamadığı hallerde tünel havalandırma moduna geçilir. Daha sıcak havalarda hayvanlar rüzgarın soğutma etkisine ek olarak evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma yoluyla gerçek sıcaklığın düşürülmesine ihtiyaç duyacaktır.

1- Tünel havalandırmanın idaresinin başarısı rüzgarın soğutma etkisiyle üretilen “hissedilen” sıcaklığın anlaşılmasına bağlıdır.

Hayvanlarca hissedilen sıcaklığının saptanabilmesi için kümes içi termometre değerinden tavukların hissettiğini düşündüğünüz rüzgar etkisi ile soğutma derecesi çıkarılır. Hissedilen sıcaklığın saptanması için tam bir yöntem yoktur. Hissedilen sıcaklık, tavuğun yaşı (tüyleri ve vücut boyutu) ve havanın hızından çok fazla etkilenir. Diğer bütün faktörlerin eşit olduğu düşünülürse hissedilen sıcaklık düşüşü:

• Genç hayvanlar için daha fazla, yaşlılar için daha azdır.

• Düşük sıcaklıklar için daha fazla, yüksek sıcaklıklar için daha azdır.

35°C’ye yaklaştıkça rüzgarın soğutma etkisi azalır ve 38°C’ye yaklaştıkça tamamen ortadan kalkar.

Önemli Noktalar

• Rüzgarın soğutma etkisi daha çok hayvanların yaşı ve hava hızına bağlıdır.

2- Genç hayvanlarda tünel havalandırma kullanırken özel önlemler alınmalıdır.

Rüzgar etkisi ile soğutmanın dört haftalık tavuklardaki etkisi, yedi haftalık yaştakiler üzerindeki etkisinin iki katı olabilir. Yetiştiriciler genellikle genç hayvanlara soğuk havalarda tünel havalandırma uyguladıklarında sorunlar ortaya çıkar. Fakat çok sıcak koşullarda bir günlük yaştaki hayvanların da bir veya iki adet tünel fan yardımı ile havalandırılması gerekebilir.

3- Belirli bir durumda rüzgarın soğutma etkisinin saptanabilmesi için hayvanların davranışları izlenip çok sıcak veya soğuk hissettiklerine ilişkin işaretler yakalanabilir.

Rüzgarın soğutma etkisinin ne olabileceğini tam olarak tahmin etme veya hesaplama yolu yoktur. Dikkat edilmesi gereken rahatsızlık belirtileri:

• Tavuklar çok sıcakladıklarında daha serin ve hava akımının fazla olduğu yerlere giderler, kendilerini daha fazla soğutmak için kanatlarını indirip kaldırırlar, daha fazla su içerler ve daha az yem tüketirler. Eğer yem yemeyi bırakıp gaga (ağız) açarlarsa ve özellikle normalde pembe olan deri kısımları kırmızı renge dönüşürse kesinlikle fazla sıcaktır.

• Tavuklar çok üşüdüklerinde soğuk hava akımından korunmak için tabana yaklaşırlar, hava hareketlerinden uzak bölgelere giderler ve kümeleşirler ve yalıtım miktarını arttırmak için tüylerini kabartırlar.

4- Durum ve deneyime dayalı tünel havalandırma kullanımına dair talimatlar hazırlamak faydalı olabilir.

Aşağıda tünel veya geçiş havalandırma modunu seçmek için örnek yönergeler verilmiştir. Bunlar sadece rehber niteliğindedir ve hayvanların davranışlarına göre kontrol edilmelidir.

• Eğer dış ortam sıcaklığı 21 °C’den düşükse ve hayvanlar 4 haftalık yaştaysa geçiş havalandırma modunda kalın.

• Eğer dış ortam sıcaklığı 18 °C ise ve hayvanlar 5-8 haftalıksa geçiş havalandırma modunda kalın.


44 Eylül 2011

• Eğer dış ortam sıcaklığı 15,5°C veya daha düşükse ve hayvanlar 8 haftalık yaştaysa geçiş havalandırma modunda kalın. Gerçekte dışarısı çok soğuktur ve bu durumda tünel havalandırma yardım edeceğine zarar verir.

• Tüylenmesini tamamlamış hayvanlarda ve normal koşullar altında tünel fanlarınızın yarısından azını kullanarak tünel modda havalandırma yapılmamalıdır. Özellikle sıcaklık dağılımı ve birörnekliliği üzerine bunun faydasından çok zararı vardır.

Önemli Noktalar

• Eğer dışarıda hava soğuksa tünel havalandırma yarar sağlamaktan çok, zarar verir. Hayvanların yaşı karar için kritiktir.

5- Hava giriş menfezleri ucundan fanların olduğu uca kadar kümes içerisindeki hava değişimlerini gözlemleyin. Bu, duruma bağlı olarak iki anlama gelebilir.

• Sıcak havalarda tünel havalandırmada 3°C’den (normal) daha yüksek farklılıklar yetersiz hava akımını veya sıcak dış ortam havasının içeri girmesine neden olan hava kaçaklarını düşündürür. Bu durumda hava hızını kontrol edin ve kirli fan, kapak ve/veya petekleri ve açık kapı veya diğer sızıntıları kontrol edin.

• Biraz daha soğuk havalarda ve daha küçük hayvanlarda tünel havalandırma sırasında kümesin bir ucu ile diğer ucu arasında 3°C’den fazla fark, geçiş havalandırması moduna geçmeniz gerektiğini gösterebilir. Bu durumda kümesin bir ucu ve diğer ucu arasındaki sıcaklık farkı, içeri gelen havanın çok soğuk olduğunu ve kümes içerisinden geçerken istenilenden daha fazla sıcağı topladığını düşündürür. Bu durum hava yan hava giriş menfezlerinden üniform olarak kümese getirildiği için geçiş havalandırmasında oluşmaz.

Önemli Noktalar

• Bir uçtan diğer uca sıcaklık farklılıkları, yetersiz hava akımını, geçiş havalandırması moduna geçmek gerektiğini gösterir.

6- Yetiştirmenin erken döneminden tam kümes havalandırmasına geçilir geçilmez göç (bölme) telleri kurulmalıdır.

Soğutma için tünel havalandırma kullanıldığında tavuklar soğutucuya, kümesin hava giriş menfezlerinin bulunduğu kısma doğru gruplar halinde hareket etme eğilimindedirler. Göç telleri hayvanların kümes içerisine eşit olarak dağılmalarına yardımcı olur. Tavukların kümes içerisinde eşit şekilde dağılmasını sağlamak kümesin tamamında büyümek için gerekli şartların eşit olmasını sağlar. Düzgün şekilde kurulan çitler tünel tipindeki kümeslerin düzenli bir şekilde işletilmesi için şarttır. Çitler 45-60 cm yüksekliğinde kurulmalı ve çitlerin içerisinden hayvanların çevresinde iyi hava akımı oluşmasını sağlamak için hava geçişi olmalıdır.

Önemli Noktalar

• Göç tellerinin kullanımı tavukların kümes içerisine eşit olarak dağılmalarını ve kümesin her tarafında büyütme koşullarının eşit olmasını sağlar.

7- Eğer tünel havalandırma sırasında hayvanlarda sıcaktan rahatsız olma belirtileri görülüyor ise (ve sistem düzgün olarak çalışıyorsa) evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmayı başlatmanın zamanıdır. Bununla beraber hava sıcaklıklarının 32°C’lik aralığa yükselmesi beklenen herhangi bir günde bütün tünel fanlarının çalıştığı aşamaya gelmeden önce evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmayı başlatmak en iyisi olacaktır.

Bu konuda daha fazla bilgi için bir sonraki bölüme bakınız.


45Eylül 2011

Önemli Noktalar

• Evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmaya, tavuklar sıcak stresi yaşamaya başlamadan ve tüm tünel fan performansına ulaşmadan önce başlanmalıdır.

Tünel ve Evaporatif (Buharlaştırmalı) Soğutma İdaresindeki Önemli Noktalar

Modern tünel tipi broyler kümeslerinde evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmanın amacı rüzgar etkisi ile soğutma ile beraber çalışarak hayvanları konfor sıcaklık aralıkları veya buna yakın tutmaktır. Evaporatif soğutma hayvanlardan en iyi performans alınan koşul aralığını genişletir. Evaporatif soğutma sistemi hava sıcaklığını gerçek hedefl enen termometre sıcaklığına düşürmek zorunda değildir – tünel hava akımı etkin sıcaklık düşüşü ile ilgili asıl işi yaparken evaporatif soğutma sadece sıcaklığı tünel havalandırmaya uygun aralığa çeker.

Örneğin eğer dış ortam havası 35°C ise ve evaporatif soğutma sistemimizden 7°C sıcaklık düşüşü sağlayabiliyorsak kümese gelen gerçek hava sıcaklığı 28°C’dir. Eğer 2,54m/sn hava hızıyla gelen rüzgarlı soğutma etkisi ile 6°C daha eklenirse tavuklar tarafından hissedilen etkin sıcaklık 22°C’ olacaktır – tamamen tüyle kaplı tavuklar için bu optimal sıcaklığa çok yakındır.

Önemli Noktalar

• Buharlaştırmalı soğutmanın okunan termometre sıcaklığını, rüzgarlı soğutmanın tavukları konforlu tutacağı bir aralığa düşürmesi yeterlidir.

1- Tavuklar sıcaklıktan rahatsızlık duymaya başlamadan önce evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma başlatılmalı veya başlatılmaya programlanmalıdır.

Tamamen tüyle kaplı bir tavuk için bu aralık 27-29°C aralığıdır. Bir kümeste ısı birikiminin oluşmasını önlemek oluştuktan sonra azaltılmasını sağlamaktan çok daha kolay ve iyidir.

2- Tamamen tünel moduna geçmeden ve bütün fanlar çalışmadan önce evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmaya başlanmalıdır.

Buharlaştırmalı soğutmayla beraber, örneğin sekiz fandan altısının çalıştırılması özellikle rüzgar etkisi ile soğutmaya karşı duyarlı olan genç hayvanlar için faydalı olabilir. Daha az fan kullanmak rüzgar hızını azaltır ve evaporatif soğutma hava daha düşük hızdayken daha etkilidir, böylelikle aynı etkinlikteki soğutmayı daha düşük maliyetle elde etmek mümkün olabilir.

Önemli Noktalar

• Bütün fanları çalıştırmadan önce evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmayı başlatmak daha ekonomiktir ve genç hayvanlar için daha faydalıdır.

3- Basit bir kural olarak bağıl nem %80’nin üzerinde ise buharlaştırmalı soğutma sistemleri kullanılma-malıdır. Bu koşullar birçok bölgede gün batımından sonra veya sabah dokuzdan önce oluşur.

Gece döneminde sıcaklıklar belirgin ölçüde düşer ve birçok bölgede yazın gece dönemi nem oranı o kadar yüksektir ki neredeyse soğutma hiç hissedilmez. Diğer taraftan sıcak yaz günlerinde birçok bölgede nadiren yerleştirilmiş sisleme ekipmanları veya peteklerin kapatılabilmesi için bağıl nem yeterince yüksektir. Eğer bağıl nem %80’nin üzerindeyse evaporatif soğutmanın etkisi çok düşüktür. Bununla beraber sıcak bir günde saat ilerledikçe hava ısısı artar ve buharlaştırmalı soğutmadan sağlayabileceğimiz soğutma oranı yükselir.

Önemli Noktalar

• Basitçe: Gün batımından sonra veya sabah saat dokuzdan önce evaporatif (buharlaştırmalı) soğutmayı başlatmayın.


46 Eylül 2011

4- Petekli soğutma sistemleri sadece tamamen ıslatılmış (ve temiz) peteklerden hava geçirilirse iyi çalışır – bu da sistem ve kümesin düzgün bir şekilde yönetilip takip edilmesi gerektiği anlamına gelir. Herhangi bir kapı açık bırakılmamalı veya herhangi bir hava kaçağına izin verilmemelidir. Yan duvar perdeleri kümese tam olarak oturmalıdır. Peteklerin su pompalama oranları doğru olmalı ve peteklerin tıkanmasına izin verilmemelidir. Açma kapama döngülerinin sayısının azaltılması, peteklerin gece boyunca tamamen kurumasına izin verilmesi, suyun kapatılıp fanların çalıştırılması da ayrıca faydalıdır.

Önemli Noktalar

• Başarılı evaporatif (buharlaştırmalı) soğutma için iyi idare özellikle önemlidir.

Gözlem de Yönetime Dahildir

Havalandırma yapmanın muhtemelen en zor tarafı, hava hareketlerinin çoğunlukla görülememesidir. Hayvanların davranışları, gözlenmesi gereken ilk ve en önemli şeydir. Eğer hayvanlar normal bir şekilde yem tüketiyor, su içiyorsa, kümesin içerisine eşit olarak dağılmışsa durumları iyidir. Eğer böyle değilse araştırılması gereken bir problem vardır. Diğer anahtar göstergeler için gözlemlemeye devam etmek önemlidir. Sıcaklık, hava hareketleri, bağıl nem ve statik basıncın gözlemlenmesi farkında olmadığınız pahalıya malolan problemleri ortaya çıkarabilir ve problem oluşmadan önce bunlardan kurtulmanızı sağlayabilir. Gözlemlemek için bazı yöntemler:

Önemli Noktalar

• Gözlemleme görevi 1: Hayvanların davranışlarını izleyin.

Sıcaklık

• Birçok kümeste görülen büyük dijital termometreler kullanımı kolay olmakla birlikte yeterince hassas değildir. Düşük/yüksek aralıklı civalı termometreler daha doğrudur ve sıcaklık artış ve düşüşleri hakkında kayıt tutabilmenizi sağlar. Kayıt yapabilen termometreler ve nem ölçerler kümesteki sıcaklık ve nem dalgalanmaları verilerini yazdırabilir, bu da oldukça değerli bir özelliktir.

• Termometleri kümes içerisinde yüksek ve alçak bölgelere yerleştirerek kümes içerisinde ne kadar hava/sıcaklık katmanları olduğunu saptayabilirsiniz. En önemli sıcaklık hayvanların seviyesindeki sıcaklıktır. Kümeste hayvan seviyesinde ön kısımda, ortada ve arkada olmak üzere en az üç termometreye ihtiyacınız vardır.

• El termometre ve nem ölçer kombinasyonları çok pahalı değildir, hızla reaksiyon verirler ve civalı termometreleri kalibre etmek için kullanılabiliriler.

• Kızılötesi termometreler, yönelttiğiniz herhangi bir yüzeyin sıcaklığını gösterirler hava sıcaklığını göstermezler. Bunlar çok daha pahalıdır fakat başka bir şekilde kaçırabileceğiniz tavan yalıtımındaki bozukluklar, soğuk tabanlar, aşırı ısınanan motorlar veya şalterler gibi pahalıya mal olabilecek problemleri ortaya çıkarabilirler.

Önemli Noktalar

• Sıcaklık çok önemlidir: iyi termometrelere para yatırın ve bunları doğru yerlere yerleştirin.• Kızılötesi bir termometre değişik problemlerin saptanmasına yardımcı olabilir.


47Eylül 2011

Hava Hareketleri

• Kullanımı kolay, doğru ve düşük maliyetli hava hızı ölçerler piyasada bulunmaktadır. Bu elektronik aletler çok pahalı değildir ve tatminkar sonuçlar verirler. Termometre de içeren taşınabilir modeli özellikle kullanışlı ve kümes içi koşulların araştırılması için uygundur.

• Stratejik olarak yerleştirilmiş beyaz rafyalar (hediye paketi ipleri) faydalı hava akımı göstergeleridir. Genellikle bunları tavan boyunca ve tavukların boy seviyesinde kullanılır. Hareket eden bir kurdele o bölgedeki hava akımı hareketlerinin mükemmel olarak göstermese de orada havanın hareket ettiğini gösterir. Hareket etmesi gerekirken sabit duran bir rafya kesinlikle problem sinyalidir.

Önemli Noktalar

• Hava hızı ölçerler ve hava akımı ölçerler havalandırma yönetimi hakkında birçok tahmini sonuç çıkarılmasına yardımcı olur.

Bağıl Nem

• Bağıl nemin görüntülenmesi için de bazı aletlere ihtiyaç vardır. Hayvanların performansını etkileyecek bağıl nem farklarını hissetmenize imkan yoktur. Artan veya azalan nem değişikliklerini kolayca kontrol etmek için ucuz dijital bağıl nem ölçerler (humidistat) kullanılır, bunlar ±%5 doğrulukta sonuç verirler. Daha doğru olan dijital makineler daha pahalıdır fakat ±%2 doğrudur. Eğer hayvanların seviyesindeki farkları öğrenilmek isteniyor ise kontroller hayvanların seviyesinde yapılmalıdır.

Statik Basınç

• Belirli zaman ve koşullar içerisinde statik basıncı ölçmek hava sızıntıları, tamamen açılamayan kapaklar, azalan fan performansları vb. gibi problemlerin tespit edilmesi için özellikle önemlidir. Kullanımı kolay, ucuz, avuç içi veya duvara monte edilebilen manometreler bulunur. Magnehelic tip ölçerler biraz daha pahalıdır fakat daha doğru sonuç verirler.

Önemli Noktalar

• Statik basınç ölçerler hava kaçaklarının, hava giriş menfezleri kapak problemlerinin, zayıf fan performanslarının ve daha birçok sorunun tespit edilmesine yardımcı olurlar.

• İhtiyaç duyulduğunda deneyimli kişilere başvurulmalıdır. Firma servis personelleri, danışmanlar ve üniversite uzmanlarının (varsa) iyi takip cihazlarına erişimi mümkün olacaktır. Bu şahıslar size tavsiyede bulunabilir, kümesinizi periyodik olarak kontrol etmenize yardımcı olabilir ve bunların hepsini kendi başınıza nasıl yapabileceğinizi gösterebilirler.


48 Eylül 2011

Faydalı Bazı Dönüşüm Faktörleri

Ticari kanatlı yetiştiriciliğinde ölçümler için sıkça kullanılan ve kanatlı kümeslerinin çevre yönetimi için sıkça rastlanan çarpanların Emperiyal (İngiliz) sistemden Metrik sisteme ve tersine çevirme tablosudur.

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Faydalı Bazı Dönüşüm Faktörleri

49Eylül 2011

Ölçü Birimleri Çevirim Tablosu

NOTSıcaklık farklarının veya aralıklarının çeviriminde ± 32 ° sabiti kullanılmaz. Örneğin 15 °F’lık bir aralık 8,3 °C aralığa: 15 (F) ÷ 1,8 = 8,3333 (C) denk gelir.

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Ölçü Birimleri Çevirim Tablosu

50 Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Notlar

Notlar

51Eylül 2011

Broyler Kümeslerinde Çevre Yönetimi: Notlar

Notlar

broyler kümeslerinde Çevre yönetimidozajpompalari.com/documents/mixritedozajpompasi... · sıcak...

Documents