BROJ, DINAMIKA RASTA I GUSTINA STANOVNIŠTVA SVETA I NAŠE

ZEMLJE

-Prvi čovek na Zemlji pojavio se još pre 1500000 godina. Njegova

prapostojbina bila je tropska oblast Azije i Afrike. Iz nje se

stanovništvo širilo i postepeno naselilo čitavu Zemlju. Broj ljudi

na Zemlji neprekidno raste. Računa se da je početkom naše ere u

svetu živelo gotovo 200000000 ljudi. U prvoj polovini IX veka na

Zemlji je bila jedna milijarda ljudi. Sredinom XX veka ovaj broj

povećao se na 2500000000. Stanovništvo sveta uvećava se po

stopi od 15 promila godišnje. Broj stanovnika najsporije raste u

Evropi, a najbrže u Africi i Latinskoj Americi.

-Stanovništvo se neprekidno rađa i umire. Razlike izmedju broja

rođenih i umrlih lica u odnosu na ukupan broj stanovnika označava

prirodni priraštaj stanovništva.

BIODINAMIČNI TIPOVI

-Sve Zemlje sveta grupišemo u tri biodinamična tipa. 1. Prvi čine zemlje sa visokim prirodnim priraštajem. Tu dolazi većina

zemalja Afrike, jugozapadne Azije i srednje Amerike. Najvećiprirodni priraštaj imaju one zemlje u kojima je on iznad 30 promila.

2. Drugi biodinamični tip čine zemlje s umerenim prirodnimpriraštajem koji se kreće oko 15 promila. To su zemlje umerenogpojasa Južne Amerike, zatim Indija i Kina.

3. Treću grupu čine zemlje sa niskim prirodnim priraštajem koji ne prelazi 10 promila. Tu spada većina evropskih zemalja, SAD, Kanada, Australija i Japan.

-U novije vreme obrazuje se četvrta grupa u kojoj je prirodni priraštaj negativan , broj umrlih lica je veći od broja rodjenih. Ovu pojavunazivamo depopulacija. Može nastati kao posledica iseljavanja stanovnika.

-U našoj zemlji je prirodni priraštaj opao na tri promila. Visoki

Prirodni priraštaj imaju Kosovo i Metohija (12 promila), dok

centralna Srbija i Vojvodina imaju negativne vrednosti.

-Stanovništvo sveta neprekidno se kreće. Ako se stanvništvo

Iseljava, broj stanovnika se smanjuje. Taj proces naziva se

emigracija. Ako se stanovništvo doseljava i time se njegov broj

povećava i time se njegov broj povecava, nastaje imigracija. Sva

stanovništva nazivaju se zajedničkim imenom migracije.

-Seobe stanovništva vrlo su značajan činilac na Zemlji. Velikom

seobom naroda brojni azijski narodi došli su u Evropu. Velikim

prekookeanskim migracijama evropljani su naselili druge

kontinente, naročito Agloameriku i Australiju. Evropski

iseljenici su iz osnove izmenili privredni i kulturni lik

prekookeanskih zemalja. Uzroci migracija su najčešće ekonomski.

Sa pojavom industrije oživeli su kretanja stanovništva iz sela u

gradove, rudnike, saobrćajna središta. Uzroci migracija su i

nasilja u ratu, elementarne nepogode, rodbinske veze i

psihološki faktori. Posledice migracija su brojne: menjaju se broj,

geografski raspored i struktura stanovništva.

-Migracije, zajedno sa prirodnim priraštajem, utiču na gustinu

naseljenosti naseljenosti pojedinih kontinenata i zemalja

sveta. Prema proučavanjem Jovana Cvijića, najveće seobe

stanovništva u našoj zemlji dogodile su se tokom XIX i početkom

XX veka. Iz visokih planinskih oblasti stanovništvo se spuštalo ka

plodnim rečnim dolinama i kotlinama, prelazeći u Panonsku

niziju. Novi migracioni procesi, pokrenuti industrijalizacijom

zemlje, pokrenuli su stanovništva iz sela u gradove.

-Posledice ovih seoba su brz porast stanovništva u gradovima i

depopulacija i čak odumiranje većeg broja seoskih naselja.

Novim prostornim planom predvidjeno je otklanjanje ove

neravnopravnosti u razvitku.

-Stanovništvo sveta je neravnomerno rasporedjeno. U žarkom

pojasu živi samo jedna četvrtina , a u umerenom tri četvrtine

ceolokupnog stanovništva. Opšta gustina naseljenosti odredjuje

se brojem stanovnika na jednom kvadratnom kilometru

površine. Prosečna gustina naseljenosti u svetu je 40 stanovnika

na 1 kilometru kvadratnom. Gušće su naseljeni Evropa i Azija,

dok su ostali kontinenti redje naseljeni. Stare oblasti velike

gustine naseljenosti nalaze se oko velikih reka: Hoangho,

Jangcekjang, Mekong, Gang, Bramanutra, Nil.

-Najveću gustinu naseljenosti u Aziji ima Bangladeš, koji se

se smestio izmedju Ganga i Bramanutre. Nove oblasti velike

gustine naseljenosti nastale su pojavom industrije i velikih

gradova.

-Gusto naseljene industrijske oblasti sveta su severoistok SAD-a,

Zapadna i Srednja Evropa, industrijske oblasti Ukrajine, Rusije i

Japana. Najgušće naseljene države su: Holandija (388), Belgija

(338), Japan (342 stanovnika na kilometra kvadratni).

Oblasti male gustine naseljenosti su prašume, pustinje, visoke

planine i hladni polarni regioni. Na tri četvrtine teritorije sveta

koje su nepodobne za naseljavanje i život živi samo 16%

stanovnika, a gustina naseljenosti u tim predelima u proseku je

manja od 20 stanovnika na kilometar kvadratni površine.

-Nizije i primorja su glavne oblasti ljudskog naseljavanja. Od kako

se povećava robna razmena, stanovništvo se sve više koncentriše

oko luka, železničkih i putnih magistrala. Polovina stanovništva

sveta živi na udaljenosti manjoj od 200 km od mora. Ali,

stanovništvo sveta sve više silazi sa oboda visokih planina u niže

predele, u doline i morske visine. To znači da su doline, kotline i

primorja, naročito u umerenoj zoni, glavne oblasti ljudskog

naseljavanja. Prosečna gustina naseljenosti u našoj zemlji je 119

stanovnika na jedan kilometar kvadratni.

- Najveća gustina naseljenosti je u severnom, nizijskom delu

države, kao i u dolinama većih reka. Najmanju gustinu

naseljenosti imaju visokoplaninski predeli, naročito u

pograničnim oblastima zemlje. Karakteristična je velika

koncentracija stanovništva u metropolitenkom području

Beograda, ali i u Novom Sadu, Nišu, Prištini i Kragujevcu.

PITANJA

1. Šta je prirodni priraštaj stanovništva?

Prirodni priraštaj stanovništva je razlika izmedju broja umrlih i

rodjenih u odnosu na ukupan broj stanovnika.

2. Koja su tri biodinamična tipa?

-Prvi čine zemlje sa visokim prirodnim priraštajem (oko 30

promila)

-Drugi tip čine zemlje sa umerenim prirodnim priraštajem (oko

15 promila)

-Treći tip čine zemlje sa niskim prirodnim priraštajem (ne prelazi

10 promila)

-Četvrti tip se obrazuje u kojima je prirodni priraštaj negativan (broj

umrlih veći od broja rodjenih)

3. Šta su migracije?

Sva kretanja stanovništva nazivaju se migracije. Tu spadaju

emigracije i imigracije. Emigrcije su smanjivanja broja stanovnika

(iseljavanje), a imigrasije su povećavanja broja stanovnika

(naseljavanja).

4. Šta je gustina naseljenosti?

Gustina naseljenosti je broj stanovnika na jednom kilometru

kvadrata površine.

5. Koja je prosečna gustina naseljenosti u svetu i koji su

kontinenti gušće naseljeni?

Prosečna gustina je 40 stanovnika na kilometar kvadratni. Najgušće su

naseljeni Evropa i Azija.

6. Koje su glavne oblasti ljudskog naseljavanja, a koje su oblasti

male naseljenosti?

Nizije i primorja su glavne oblasti ljudskog naseljavanja, a oblasti

male naseljenosti su prašume, pustinje, visoke planine i hladni

polarni regioni.

Jovana Čubrilo

Saška Vučković

Jasmina Mitić

Tamara Tasić II4Ivana Bolić

Ana Petrović

Nina Stojanov