Groen: Werkzaamheden mogelijk. Oranje: Werkzaamheden mogelijk: ja, mits na overleg

met ecoloog en eventuele mitigerende maatregelen. Rood: Werkzaamheden mogelijk:

nee, tenzij toestemming van de ecoloog en mitigerende maatregelen worden genomen.

Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleucaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine compacte vliegen­

vanger. Bovenzijde grijsbruin tot zwart

met witte vleugelvlek, onderzijde wit tot

vuilwit.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

Gedurende het broedseizoen komen de

hoogste dichtheden voor op de hoge

zandgronden in het noorden, midden en

oosten van Nederland.

Boomklever Sitta europaeaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: compacte vogel met korte

staart. Bovenzijde grijs, kop met een

zwarte, doorlopende oogstreep. Onderzijde

roestbruin.

Verspreiding: in Nederland algemeen. In

het broedseizoen komen de hoogste dicht­

heden voor in het oosten, zuidoosten en

midden van Nederland en in de duinstreek.

Holenbroeders-overig

Foto: Patrick Palmen/Buiten-Beeld

Foto: Jeroen Brandjes/

Bureau Waardenburg

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Zie vervolg

Boomkruiper Certhia brachydactylaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine zangvogel met smal

langgerekt profiel en kromme snavel.

Bovenzijde bruin gestreept met weinig

opvallende beige vleugelstreep. Onderzijde

vuilwit met bruine tint op onderbuik.

Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij­

dens het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het midden, oosten en

zuiden van Nederland.

Draaihals Jynx torquillaNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: spechtachtige met lange

staart. Bovenzijde met fijne afwisseling

tussen grijze, zwarte en witte delen en

met donkere lengtestreep op rug. Onder­

zijde fijn gebandeerd.

Verspreiding: in Nederland zeldzaam.

Tijdens het broedseizoen zeer lokaal op de

hogere zandgronden.

Gekraagde roodstaart Phoenicurus phoenicurusNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: slanke zangvogel met lange

staart. Bovenzijde bruin tot grijs met rode

staart, onderzijde egaal beige tot rood,

met zwarte kin.

Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het midden, oosten en

zuiden van Nederland.

Vervolg Holenbroeders-overig

Foto: Ton Nagtegaal/Buiten-Beeld

Foto: Rein Hofman

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Zie vervolg

Foto: Martin Bontesoort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Glanskop Parus palustrisNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde

egaal grijsbruin met donkere kopkap,

onderzijde vuilwit met een kleine, zwarte

kinvlek.

Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het noordoosten, oos­

ten, zuidoosten en midden van Nederland

en in de duinstreek.

Grauwe vliegenvanger Muscicapa striataNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: slanke vliegenvanger. Boven­

zijde egaal grijs, onderzijde vuilwit met

gestreepte borst.

Verspreiding: in Nederland vrij algemeen

tot plaatselijk algemeen. In het broed­

seizoen komen de hoogste dichtheden

voor in Utrecht, Gelderland en Drenthe.

Holenduif Columba oenas

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: middelgrote duif met korte

staart. Bovenzijde donkergrijs, vleugels

met brede, donkere achterrand en vleugel­

punten, kop met groene en rode halsvlek.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het oosten en zuiden

van Nederland.

Vervolg Holenbroeders-overig

Foto: Wouter Pattynsoort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Zie vervolg

Foto: Luc Meerts/Buiten-Beeld

Foto: Patrick Palmen/Buiten-Beeld

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Huismus Passer domesticusNesten zijn jaarrond beschermd.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: compacte zangvogel. Boven­

zijde met zwart gestreepte, bruine rug.

Kop met grijze wangen en dikke snavel,

onderzijde egaal vuilgrijs.

Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij­

dens het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in agrarische en stede­

lijke gebieden.

Kauw Corvus monedula

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine compacte kraai. Geheel

grijs­zwart verenkleed met lichtgrijze hals

en achterhoofd.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

Koolmees Parus majorNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: grote mees. Bovenzijde met

mosgroene rug en blauwgrijze vleugel,

zwarte kop met witte wangen. Onderzijde

geel met zwarte middenstreep.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het midden, oosten

en zuiden van Nederland.

Vervolg Holenbroeders-overig

Zie vervolg

Foto: Martin Bonte

Foto: Martin Bonte

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Ewoud van der Ploegsoort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Kuifmees Parus cristatus

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine mees. Bovenzijde egaal

bruin. Witte kop met fijne, zwarte ban­

dering en een kuif, onderzijde vuilwit.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het midden, oosten

en zuiden van Nederland.

Matkop Parus montanus

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde

grijsbruin met vale vleugelvlek, kop met

donkere kruin. Onderzijde vuilwit tot bruin

en een zwarte kinvlek.

Verspreiding: in Nederland vrij algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in Utrecht, Gelderland,

Drenthe, Noord­Brabant en Noord­Limburg.

Pimpelmees Parus caeruleusNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: middelgrote mees. Bovenzijde

met geelgroene rug en blauwe vleugels,

kop met witte wangen en blauwe kruin.

Onderzijde geel.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het midden, oosten

en zuiden van Nederland.

Vervolg Holenbroeders-overig

Zie vervolg

Foto: Chris van Rijswijk/Buiten-Beeldsoort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Han Bouwmeester/Buiten-Beeldsoort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Michel Geven/Buiten-Beeld

Ringmus Passer montanus

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: compacte zangvogel. Boven­

zijde met zwart gestreepte, bruine rug.

Kop met roodbruine kruin en witte wangen

met zwarte wangvlek en dikke snavel.

Onderzijde egaal lichtgrijs.

Verspreiding: komt in Nederland alge­

meen voor. In het broedseizoen komen de

hoogste dichtheden voor in het oosten en

zuiden van Nederland.

Spreeuw Sturnus vulgarisNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: middelgrote zangvogel met

spitse, gele, soms deels zwarte snavel.

Lichaam egaal donkergrijs tot zwart met

geelwitte spikkels en metaalglans.

Verspreiding: in Nederland algemeen. Tij­

dens het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in agrarische gebieden.

Taigaboomkruiper Certhia familiaris

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine zangvogel met smal,

langgerekt profiel en kromme snavel.

Bovenzijde bruin gestreept met gebogen,

beige vleugelstreep. Onderzijde helder wit.

Verspreiding: in Nederland vrij zeldzaam.

In het broedseizoen plaatselijk in Zuid­

Limburg, de stuwwal van Nijmegen, Oost­

Twente en Oost­Groningen.

Vervolg Holenbroeders-overig

Zie vervolg

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Henk Dikkers/Buiten-Beeld

Foto: Eelke Schoppers

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Ran Schols/Buiten-Beeld

Zwarte mees Parus aterNesten niet jaarrond beschermd, wel inventarisatie gewenst.

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Herkenning: kleine mees. Bovenzijde met

grijsbruine rug en witte vleugelstrepen.

Zwarte kop met witte wangen en witte

nekvlek. Onderzijde bruinwit met zwarte

keelvlek.

Verspreiding: in Nederland algemeen.

In het broedseizoen komen de hoogste

dichtheden voor in het noorden, midden

en zuiden van Nederland.

Bestendig beheer en onderhoud (vrijstelling, mits gebruik gedragscode)

Maaien ­

Schonen ­

Baggeren ­

Begrazen ­

Snoeien/dunnen Zie gedragscode, aanvullend:

Nesten niet jaarrond beschermd, in de meeste

gevallen wel inventarisatie gewenst. Als (mogelijk)

soorten uit het cluster “holenbroeders, overig”

voorkomen alleen van november t/m februari. Zie

soortspecifieke informatie omtrent actuele versprei­

ding, habitatgeschiktheid en kwetsbare periode).

Uitzondering: Nestplaatsen van huismus zijn jaarrond

beschermd.

Onderhoud waterkeringen ­

Onderhoud verhardingen ­

Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting

Voorbereiding van nieuwe werken ­

Verwijderen bovengrond/

graafwerkzaamheden ­

Sloop kunstwerken en gebouwen Zie gedragscode, aanvullend:

Nesten niet jaarrond beschermd, in de meeste

gevallen wel inventarisatie gewenst. Als (mogelijk)

soorten uit het cluster “holenbroeders, overig” voor­

komen alleen van november t/m februari. Uitzonde­

ring: nesten van huismus zijn jaarrond beschermd.

Bouwactiviteiten Zie gedragscode, aanvullend:

Als onder verwijderen bovengrond

Afdammen/dempen/vergraven ­

Zie vervolg

Vervolg Holenbroeders-overig

soort niet broedend

mogelijk broedgeval

broedgeval waarschijnlijk/zeker

Foto: Albert de Wilde/Buiten-Beeld

Leefwijze door het jaar heen De broedperiode valt, afhankelijk van de soort, bin­

nen de periode van begin maart tot eind oktober.

Van begin maart­half mei balts, van midden maart­

midden oktober nesten en paren met jongen en van

begin juli­eind oktober verzorging van vliegvlugge

jongen.

Locatie nest Afhankelijk van de soort wordt een nest gebouwd in

een holte in een boom of nestkast (bonte vliegen­

vanger, boomkruiper, gekraagde roodstaart, glanskop,

grauwe vliegenvanger, holenduif, huismus, kauw,

koolmees, kuifmees, matkop, pimpelmees, ringmus,

spreeuw, taigaboomkruiper en zwarte mees) en hol­

ten en ruimten in bebouwing (grauwe vliegenvanger,

huismus, kauw, koolmees, pimpelmees en spreeuw).

Zie vervolg

Vervolg Holenbroeders-overig

Biotoop, Voedsel Rode Lijst,

habitattype bescherming

Bonte vliegenvanger • • • • • • • •

Boomkruiper • • • • • • •

Boomklever • • • • • •

Draaihals • • • • • •

Gekraagde roodstaart • • • • • • •

Glanskop • • • • • • • •

Grauwe vliegenvanger • • • • • • • •

Holenduif • • • • • • • • •

Huismus • • • • • • •

Kauw • • • • • • • • • • •

Koolmees • • • • • • • • • •

Kuifmees • • • • • • •

Matkop • • • • • •

Pimpelmees • • • • • • • • • •

Ringmus • • • • • • • •

Spreeuw • • • • • • • •

Taigaboomkruiper • • • • • • • •

Zwarte mees • • • • • •

Gem

engd

bos

Bosr

ande

n, o

pen

bos

en p

arkl

ands

chap

Oud

loof

bos

Naal

dbos

Dorp

en,

sted

en e

n tu

inen

Onge

wer

veld

en

Zade

n

Bess

en,

frui

t

Groe

ne p

lant

ende

len

Aas

Geen

Rod

e Li

jst

stat

us

Gevo

elig

/Kw

etsb

aar

Bedr

eigd

/ E

rnst

ig b

edre

igd

Flor

a­ e

n fa

unaw

et

Voge

lrich

tlijn

gebi

eden

aan

gew

ezen

Aanbevelingen ­ Let op: Nesten van huismus zijn jaarrond be­

schermd.

­ Nesten van de overige holenbroeders zijn niet jaar­

rond beschermd. Door LNV wordt echter voor het

merendeel van de holenbroeders wel inventarisatie

van nesten gewenst (zie soortbeschrijvingen). De

nesten zijn wel jaarrond beschermd zijn als zwaar­

wegende feiten of ecologische omstandigheden dat

rechtvaardigen.

­ Vermijd betreding en het uitvoeren van werkzaam­

heden in broedbiotopen gedurende het broedsei­

zoen.

­ Vergroten van het aandeel opgaand bos met een

grotere hoeveelheid aan liggend en staand dood

hout.

­ Vergroten van het aanbod aan potentiële nest­

gelegenheid door het aanbrengen van nestkasten.

­ Voor de draaihals is soortgericht beheer noodza­

kelijk, door het landschap te behouden en in te

richten aan de hand van de eigenschappen van het

leefgebied van draaihals (maatwerk).

Bronnen Literatuur: LNV, 2009; Snow & Perrins, 1998; SOVON,

2002.

Websites: www.minlnv.nl;

www.nederlandsesoorten.nl; www.bto.org

Vervolg Holenbroeders-overig