DÜNYADA ÇOK CİDDİ BİR HASTALIK OLARAK ÖNEMİNİSÜRDÜREN ŞAP HASTALIĞI, VİRUSLAR TARAFINDAN MEYDANAGETİRİLEN, OLDUKÇA BULAŞICI VE HIZLA YAYILAN BİRHASTALIKTIR. HASTALIK HEM EKONOMİK BOYUTUYLA, HEM DEHAYVAN SAĞLIĞINI GLOBAL OLARAK ETKİLEMESİ NEDENİYLE ÇOKSAYIDA ÜLKENİN GÜNDEMİNİ OLUŞTURMAKTADIR.

TÜRKİYE’DE ŞAPHASTALIĞININEKONOMİK ETKİLERİ

>>

BÜYÜKBAŞ

Şap hastalığı ülkeler arasıcanlı hayvan ve hayvansalürün ticaretini olumsuz

yönde etkileyen, büyük ekonomik

kayıplara neden olan, çift tırnaklıhayvanların akut ve çok bulaşıcıviral bir hastalığıdır. Şap hastalığıvirusu, Picornaviridae ailesiAphtovirus altgrubu içerisinde yeralır. Virus, antijenik olarakdeğişkenlik gösteren viruslardanbiridir ve 7 farklı serotipi (A, O, C,Asia1, SAT1, SAT2, SAT3) vardır. Buserotipler çok sayıda alttip vevaryanta sahiptir.Direkt temas, enfekte ve duyarlıhayvanlar arasında en yaygınbulaşma formudur. Özellikle ilkateşli devrede virus, bütün organ,doku, kan, sekresyon veekskresyonlarda var olduğu süreceyayılır. Enfeksiyondan 9-11 günsonra virusun salya ve ayaklezyonlarında enfektivitesinikoruması hastalığın hayvanlararasında yayılmasında belki debaşlıca nedenlerden biridir. Şapvirusu hayvanların soludukları

havada enfeksiyondan beş günsonrasına kadar bulunabilmektedir.Virus hava yolu ile çok uzakmesafelere taşınabilmektedir.Uygun hava koşullarında 100 kmmesafeye virusun hava yolu iletaşınması mümkündür. Türkiye’deşap hastalığı mihraklarında yapılanincelemelerde, hastalığın en yaygınbulaşma yolunun direk bulaşmaolduğu bildirilmiştir. Bu bulaşmaşeklinde genellikle hayvanhareketleri ve hayvan pazarlarınınönemli rolü olduğudüşünülmektedir. Özellikle köyler vehayvan pazarları arasında gezerekhayvan ticareti ve nakli yapancelepler hastalığın bulaşması içinbir risk faktörüdür. İnsan vehastalığın konakcısı olmayanhayvanlar (kuşlar, fareler),kontamine materyaller (yem, ot,su),nakil araçları, et, et ürünleri, süt, sütürünleri, suni tohumlama veembriyo transferi enfeksiyonkaynağı olabilir.Hastalığın inkübasyon periyodu 1-14gün arasında değişmekte ve klinikbelirtiler görülmeden 1 gün önce

yaklaşık 29 milyar sterlin olduğutahmin edilmektedir.Şap gibi hastalıkların etkisi sektör,bölge veya ulusal ekonomidüzeyinde düşünüldüğünde,hastalığın olumsuz etkisi hastalığınüreticilere ve hükümet bütçesineolan maliyeti ile sınırlı kalmamakta;üreticiden tüketiciye kadar tüm gıdazincirini etkilemektedir. Hastalıkaynı zamanda hayvansal ürünlerinpiyasa arz-talep dengelerini, ulusalve uluslar arası ticareti, insansağlığını ve evcil hayvanlarınrefahını da etkilemektedir. Şap Hastalığından işletmelerinolumsuz etkilenmesi yanı sıra, eğerbu ülkelerde önemli ölçüde hayvanve hayvansal ürün ihracatıyapılıyorsa, kayıplar daha da fazlaolmaktadır. Çünkü bu ülkeye diğerülke tarafından uygulanan ihracatyasağı kısa dönemde iç pazardaürün fazlası yaratarak fiyatdüşmelerine neden olmaktadır.Eğer Şap Hastalığı bazı Avrupaülkelerinde olduğu gibi zoonozhastalık olarak algılanıyorsa aynızamanda talep daralması dameydana gelerek fiyatların daha dadüşmesine sebep olmaktadır. Hastalığın endemik olarak seyrettiğigelişmekte olan ülkelerde ihracatetkisi yok gibi görünse de, aslındadurum göründüğü gibi değildir.İhracat, gelişmekte olan ülkelerinhayvancılığının geliştirilmesindelokomotif görevi görebilecekken, buülkelerde ihracat yasağına nedenolan şap gibi salgın hastalıklarınmevcut olması neticesinde bufırsattan yararlanılamamaktadır. Hastalığın ulusal ekonomidüzeyindeki etkileri çok daha üstboyutlarda olmaktadır. İşletme vesektör düzeyindeki etkileri yanı sıra,hastalıkla mücadele ve eradikasyonmasrafları artmakta, hastalık baştahayvancılık sektöründe ve

iNFOVET 60-61

• Özellikle genç hayvanlardagörülen yüksek oranda ölümler, • Dış ticarete getirilenkısıtlamalardan doğan ekonomikkayıplar, • Tedavi masrafındaki maliyet, Şap hastalığından dolayı yıllık % 15süt kaybı görülmektedir. Sütkaybından dolayı uğradığımız zararyaklaşık 8 milyon ABD $’dır. Et kaybıise % 10 dolayındadır. Et kaybındandolayı uğradığımız zarar ise 81milyon ABD $’dır. Hastalık görülenbölgelerde canlı hayvan vehayvansal ürün ticaretidurdurulmakta, çok sayıdakitarımsal ürünün başka ülkelerceithalatına sınırlamagetirilebilmektedir. Avrupa’da vehastalığı eradike eden ülkelerdeönce her yıl sistematik yoğunaşılama programı uygulanmıştır.Bu sayede hastalık mihraklarındaönemli ölçüde azalma sağlanmıştır.Eradikasyon programı uygulayanülkeler hayvanları imha etmekte veçiftçilere hayvanın bedeliniödemektedir.1967-1968 yılları arasındaİngiltere'de çıkan şap salgınındahastalığın eradikasyonu için yaklaşık400.000 baş hayvan itlaf edilmiştir.İngiltere bu hastalığın eradikasyonuiçin yaklaşık 150 milyon sterlinharcamıştır. Bu miktar bugün 2-3milyar ABD dolarına eşdeğerdir.Amerika'nın şap hastalığıeradikasyon programı 25 yıl sürmüş,bu süre içerisinde 109.000 baş evcilhayvanla 25.000 yabani ruminantitlaf edilmiştir. Amerika'nınhastalıkla mücadele için harcadığıpara 500 milyon ABD dolarındanfazladır. 2001 yılı Şubat ayıortalarında İngiltere'de çıkan Şaphastalığı salgınında 2030 vakabildirilmiştir ve eradikasyon için3.854.000 baş hayvan itlafedilmiştir. Bu salgının İngiltereekonomisine verdiği zararının

yutak sıvısında ve salyada bolmiktarda virus bulunmaktadır.Hastalığın ilk belirtisi 40-41 °C varanateştir. Bunu ağız mukozasında,ayaklarda tırnak arasında veineklerde memelerde veziküllerinoluşu takip eder. Sığırlarda ağızlezyonları koyun, keçi vedomuzlardakinden daha fazla veşiddetlidir. Veziküllerden dolayı ağızçok duyarlı, hayvanın yemesiisteksiz, çiğneme ve gevişgetirmedeki aralar uzamıştır. Sertbesinlerin alınmasında özelsakınma gösterirler. İştah kesilir,salya boldur, hasta ağzınkenarından iplik gibi salya akar.Bazen patlayan veziküller sekonderbakteriyel etkenlerle kontamineolarak iyileşmeyi geciktirir. Şap Hastalığı, önemli ölçüdeekonomik kayıplara neden olduğugibi, uluslar arası ticaret açısındanda ciddi sorunlar teşkil etmektedir.Şap hastalığı ile mücadelede etkinolan kurallar Uluslararası SalgınHastalıklar Ofisinin (OIE) adı altında“Hayvan Sağlığı Kodu”ndabelirtilmiştir. Bu kurallar dahilindeülkenin bir bölgesi, ülke geneli veyabirkaç bölge birliktedeğerlendirilebilir. Hastalıkmücadelesinde uygulananstratejiye göre bölgeler;1. Aşılamanın olmadığı hastalıktanari bölge,2. Gözetim altındaki bölge,3. Aşılama ile hastalıktanarındırılmış bölge,4. Tampon bölge,5. Enfekte bölge şeklindetanımlanmaktadır.

Bir ülke veya bir bölgenin gerek şaphastalığı ve gerekse diğer salgınhastalıklarla mücadelede,hastalıktan ari olduğunun deklareedilebilmesi için aşağıda belirtilenişlemin takip edilmesi gerekir.1. Hastalıktan Geçici Arilik,2. Hastalıktan Arilik,3. Enfeksiyondan Arilik.Ölüm oranı (mortalite) %2-5 arasıdeğişir ve ölüm genellikle gençhayvanlarda görülür. Bazısalgınlarda bu oran %50’ye kadarçıkabilir. Mortalite düşüklüğünerağmen hassas hayvanlarda ölümoranı %100’e yaklaşır. Süt, et ve işverimini düşürerek büyük ekonomikkayıplara sebep olur. Hastalık, çokhızlı ve akla gelebilecek her vasıta ileyayılır.

ŞAP HASTALIĞI'NIN EKONOMİVE TİCARETE ETKİSİ Şap hastalığının meydana getirdiğikayıplar şöyle sıralanabilir:• Süt ve et verimindeki kayıplar, • Hayvanların gelişmesinde gerilik, • Gebe hayvanlarda yavru atma,

İHRACAT, GELİŞMEKTEOLAN ÜLKELERİNHAYVANCILIĞININGELİŞTİRİLMESİNDELOKOMOTİF GÖREVİGÖREBİLECEKKEN, BUÜLKELERDE İHRACATYASAĞINA NEDEN OLANŞAP GİBİ SALGINHASTALIKLARIN MEVCUTOLMASI NETİCESİNDE BUFIRSATTANYARARLANILAMAMAKTADIR.

>>

BÜYÜKBAŞ

HASTALIK ÇIKMADAN ÖNCEALINACAK TEDBİRLER• Duyarlı hayvanlara şap aşısının periyodik olarak uygulanması, • Yeni alınan hayvanlara şap aşısı yapılıp yapılmadığına dikkat edilmesi, • Yeni alınan hayvanlara diğer hayvanlardan ayrı bir yerde karantinauygulanması (20 gün), • Pazarda satılacak veya başka bir yere nakil edilecek hayvanlara en az 15-20gün önceden şap aşısının yapılması ve Veteriner sağlık raporunun alınması, • Ahırların girişlerinde bulundurulması gerekli paspasların veya girişhavuzlarının devamlı olarak sodyum karbonat, bakır sülfat, sitrik asit vb.dezenfektan maddelerle muamele edilmesi, • Ahırlara hayvan bakıcılarından başkalarının sokulmaması, • Hayvan bakıcılarının özel elbise ve ayakkabı ile ahıra girmelerinin sağlanması,bakıcıların diğer ahırlardan uzak tutulması. • Sağımdan önce ellerin ve sağımda kullanılacak malzemelerin temizliğinedikkat edilmesi, • Şüpheli vakalarda Veteriner Hekim’den bilgi alınması.

iNFOVET 62-63

BÜYÜKBAŞintersektörel bağlantının olduğutüm sektörleri de olumsuz yöndeetkilemektedir.

ŞAP HASTALIĞI’NINTÜRKİYE'DEKİ DURUMUŞap hastalığı ile ilgili Türkiye'de ilkistatistikî bilgiler 1914 yılındayayınlanan Tarım İstatistiklerindevardır. Osmanlı döneminde özellikleTrakya bölgesinde olmak üzerebirçok salgın görülmüştür. Bubilgilere göre 1914 yılında Osmanlıülkelerinde 9455 şap vakası tespitedilmiş ve hastalığa yakalananhayvanlardan 4327’si ölmüştür.Şap hastalığına karşı ilk aşılama1942 yılında yapılmıştır. R.I. Enginertarafından üretilen aşı Karacabey veM. Kemalpaşa'da uygulanmıştır.cSAT-1 1962’de Afrika dışında ilkolarak Bahreyn'de görülmüştür. Kısasürede Mezopotamya bölgesineyayılmış ve Orta-Doğu veAnadolu'yu içine almıştır. AvrupaŞap Komisyonu 20–21 Temmuz1962’de Roma'da çok acil olaraktoplanmış FAO kaynaklarındanTürkiye'ye tip spesifik aşının teminikararlaştırılmıştır. Aşılamaya 1962yılında başlanmıştır. FAO ile işbirliğiile Trakya tampon bölge ilanedilmiştir. Yetersiz aşı nedeniyleönce sadece Edirne, daha sonraKırklareli ve Tekirdağ illeri veEceabat, Gelibolu ilçeleri de tamponbölgeye dahil edilmiştir.SAT-1 3 Ekim 1963’ten sonraTrakya'da görülmemiştir. 21 Haziran1965' ten sonrada Anadolu'da butipe karşı aşılama yapılmamıştır.A22 ve O1’e karşı aşılamaya devamedilmiştir.1967–71 arasındaTrakya'nın durumununiyileştirilmesine ve aşı üretimininarttırılmasına çalışılmıştır.1 Ağustos 1973' de İran'dan Asia-1 tipiTürkiye'ye bulaşmıştır. Ankara'daFAO, OIE ve AT temsilcileri ile birlikteacil bir toplantı yapılmış ve yenidenbelirlenen tampon bölge için ŞapEnstitüsü'nün üretim kapasitesininyıllık 90 milyon doza çıkarılması içinkaynak düşünülmüştür. Tamponbölgede trivalan aşı ile aşılamayapılmıştır. Bunun sonunda hastalıkkısa sürede kontrol altına alınmıştır.1987 yılına kadar trivalan aşıkullanılmıştır.1970 yılında tampon bölgedeki ilsayısı arttırılmıştır. Trakya’dakibütün iller ve Çanakkale, İstanbul,Balıkesir, Bursa, Kocaeli, Sakarya batıtampon bölgesine; Suriye ve Iraksınırında Hatay, Gaziantep, Ş.Urfa,Mardin illeri sınırdan 20 km içeriyekadar Güney-Doğu tamponbölgesine dahil edilmiştir. 1983’teHakkari, Van, Ağrı, Kars illerininsınırdan 20 km içeride bulunanköyleri de tampon bölgeye dahil

edilmiştir. 1986 yılında Bilecik, Siirt,Diyarbakır ve Erzurum tamponbölgeye dahil edilmiş, fakat bir yılsonra Diyarbakır ve Erzurum Aydınve İzmir ile yer değiştirmiştir. 1988de, tampon bölgedeki il sayısı Afyon,Bolu, Eskişehir, Kütahya, Manisa,Uşak ve Zonguldak'ında katılımı ile28' e çıkmıştır.Ekim 1989 yılında Brüksel'de yapılanŞap Zirvesinde alınan karargereğince tampon bölge Trakya'danAnadolu'ya kaydırılmış, Trakya'ya AriBölge statüsü verilmiş ve 1990–91yılında Trakya'da aşılamaya sonverilmiştir. Trakya'ya ari bölgestatüsü verilmesinin bir amacıTrakya'dan Avrupa pazarına ihracatyapmaktır.Türkiye'de 1914 yılından beri değişiktarihlerde A2, A5, A22, A96, O1, SAT-1ve Asia-1 tipleri teşhis edilmiş veekzotik tipler eradike edilmiştir.Nisan 2001 tarihinden itibaren Asia-1tipi görülmemiş olup, hastalıkmihraklarından yalnızca A96 ve Otipi tespit edilmektedir. Şaphastalığının kontrolü için karantinatedbirleri ile birlikte aşılama 1962

yılından beri uygulanmaktadır.

TÜRKİYE’DE HASTALIĞINEKONOMİK BOYUTLARITürkiye saha şartlarında ŞapHastalığı’ndan kaynaklananekonomik kayıplar ilekontrol/eradikasyon stratejilerininekonomik etkinliğini inceleyen Zöğ(1992) tarafından yapılan çalışmada,simulasyon modeli kullanılarakTürkiye’de mevcut sürdürülmekteolan ve diğer 3 alternatif ŞapHastalığı kontrol stratejilerinin (1.Sadece Türkiye’deki kültür ırkıbüyükbaş hayvanların aşılanması, 2.Türkiye’de mevcut tüm sığır vemanda popülasyonunun yoğun birşekilde aşılanması, 3. Enfekte veşüpheli hayvanların itlafı) maliyet vefaydaları tahmin edilmiştir. Çalışmada mevcut stratejinin terkedilip, hiç şap kontrolü yapılmadığıdurumda şap kaynaklı ekonomikkayıpların çok büyük düzeylereçıkabileceği tahmin edilmiş; mevcutstratejinin fayda maliyet oranı ise6.15 olarak bildirilmiştir. Bununyanında yukarıda belirtilen 1.

AMERİKA’NIN ŞAPHASTALIĞI ERADİKASYONPROGRAMI 25 YIL SÜRMÜŞ,BU SÜRE İÇERİSİNDE 109 BİN BAŞ EVCİLHAYVANLA 25 BİN YABANİ RUMİNANT İTLAF EDİLMİŞTİR.

>>

iNFOVET 64-65

YTL, dişi ve erkek kuzuda 37 YTL,keçide 90 YTL, dişi ve erkek oğlakta20 YTL olarak tahmin edilmiştir.Görüldüğü gibi süt hayvanlarındakifinansal kayıp miktarı besihayvanlarından fazla olmuştur. Yineaynı çalışmada şap enfeksiyonunun2003 yılı için Türkiye’ye maliyeti 73trilyon civarında saptanmıştır.

ŞAP MİHRAKI DURUMUNDAALINACAK TEDBİRLER1. Hijyen kuralları ile beraber kesimmetodu: Hasta ve hastalıktanşüpheli hayvanlar öldürülüryakılarak veya gömülerek imhaedilir. Kontamine malzemeler, et,süt vb. ürünler imha edilir. Buişlemler dezenfeksiyon dahil sıkıhijyen kuralları ile beraberaşılamanın uygulanmadığıülkelerde (İngiltere gibi)uygulanmaktadır.2. Kesim ve mihrakların çevresindeaşılama ve hijyen kuralları:Hastalığın kontrol altına alındığıülke ve bölgelerde yıllık aşılamaolmaksızın enfekte hayvanlar veşüpheliler karantinaya alınır.Enfeksiyon bölgesinin çevresindekihayvanlar aşılanırlar.3. Sığır populasyonunun yıllıkaşılaması: Hedef populasyonununen az % 80’nin şap hastalığına karşıaşılanarak yeterli korumanınsağlanabilmesi amacıyla yılda ikidönem şeklinde yoğun koruyucuaşılama kampanyaları sürübağışıklığını sağlamaktadır. iKAYNAKLARTarım ve Köyişleri Bakanlığı Şap EnstitüsüŞentürk, B., Ekonomik Perspektiften Şap Hastalığı veKontrolü, Türk Veteriner Hekimler Birliği Dergisi,2006 Sayı 3-4

Alternatif stratejinin fayda maliyetoranı 2.16, 2. Stratejinin 1.72 olacağıtahmin edilmiştir. Türkiye’dehastalık mihrak sayısının oldukçayüksek düzeyde olması sebebiyle 3.Stratejinin oldukça yüksek maliyetliolacağından, faydasının maliyetaltında kalacağı tespit edilmiştir. Şentürk (2004) yaptığı çalışmadaşap hastalığına ilişkin ekonomikkayıpların ortaya konmasında ihtiyaçduyulan kantitatif verilerin tespitedilmesi, bunların temini, teyidi vemevcut olmayan ya da güvenilirolduğu konusunda tereddütduyulan veriler için ise çok sayıdauzman görüşlerine dayanan Delphianketi kullanılarak şap hastalığınınTürkiye ekonomisine kısmi de olsafinansal maliyeti ortaya konulmayaçalışılmıştır. Çalışmada 1999 yılıverileri kullanılarak şap salgınınınTürkiye’ye finansal maliyeti 2003 yılıfiyatları ile hesaplanmıştır. Hastalık kaynaklı finansal kayıplar vehastalık maliyetinin hesaplanması 5aşamada gerçekleştirilmiş olupbunlar sırasıyla şapla enfektehayvanlarda hastalık kaynaklıfinansal kayıpların tespit edilmesi,bu kayıpların Türkiye geneli içinhesaplanması, mihrakta kontrolfaaliyetleri, genel koruma kontrolharcamaları ve Türkiye düzeyindeşapın maliyetinin hesaplanmasışeklindedir. Bu çalışmada toplamfinansal kayıplar kültür, melez veyerli hayvan için ayrı ayrıhesaplanmış olup, ortalamadeğerler sırasıyla süt sığırları için 421YTL, düvede 208 YTL, dişi buzağıda210 YTL, besi sığırında 264 YTL, erkekbuzağıda 60 YTL olmuştur.Küçükbaş hayvanlarda ise; koyuniçin 98 YTL, dişi ve erkek toklu için 53

BÜYÜKBAŞ

HASTALIK ÇIKTIKTAN SONRAALINACAK ÖNLEMLER• Hastalıktan şüpheli hayvanların derhal ayrı bir yere alınması, • Ahırlara giriş çıkışların yasaklanması, ilgililere haber verilmesi, • Ahıra veya çiftliğe izinsiz kimsenin sokulmaması, • Araçların çiftliğe girişinin engellenmesi, • Yem, saman, altlık gibi malzemelerin giriş çıkışına izin verilmemesi, • Hasta hayvandan bulaşan yataklık ve otların yakılması, • Hasta hayvanlara ait sütlerin süt satıcılarına verilmemesi, • Satıcıların çiftliğe sokulmaması, • Hastalık sönüşüne kadar hayvan alım ve satımının yapılmaması, • Ahırlar birden fazla ise, her biri için ayrı bakıcıların bulundurulması, şayetmümkün değil ise bakıcılarının çizme ve elbiselerinin her ahırdadeğiştirilmesi, • Çevre ahır ve çiftliklerin ziyaret edilmemesi, yabancıların hayvanlarınıgörmeleri için çağırılmaması, • Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlarla temas edenlerin, bu hayvanlara aiteşya, malzeme ve naklinde kullanılan vasıtaların dezenfeksiyonununsağlanması,

KORUNMA VE KONTROL Şap hastalığı virusu enfekte hayvanlar ile hastalığa hassas hayvanlar arasındadirekt temasla, et, süt vb. ile, hava yolu ile, araçlarla bulaşır. Kontroltedbirlerinin amacı bu anlamda bulaşmanın önlenmesidir.Böyle bir hastalıkla karşılaşılınca alınacak tedbirler nelerdir? Uygulanabileceküç metod vardır ki bunlar; aşılama, aşılama ve kesim, sadece kesim. Aşılamahastalığın endemik olduğu Arjantin, Brezilya, Fransa, İtalya ve Afrika’nın bazıbölgelerinde, aşılama ve kesim metodu Danimarka, İsveç, İsviçre, Hollanda,Meksika gibi ülkelerde uygulanmıştır. Kesim politikası İngiltere, Kanada,A.B.D., Norveç gibi ülkelerde uygulanmıştır.Hayvan hareketlerinin önlenmesi en etkili tedbirlerden biridir. İnsanlarınenfekte çiftlikleri ziyareti önlenmelidir. Hayvan taşıyan araçlar dezenfekteedilmelidir. Enfekte hayvanların kesimi virus üretimini durdurur ve bulaşmazincirini kırar. Bu hastalık insidensinin düşük olduğu ülkelerde uygulanırsaekonomik olacak bir metottur. Şap aşıları inaktif viruslar ile hazırlanırlar.Aşıda kullanılacak şap virusunun seçimi çok önemlidir. Aşı virusu yüksek "r"değeri kadar iyi kültür özelliğine de sahip olmalıdır. Aşı üretildikten sonrazararsızlık ve bağışıklık yönünden test edilmelidir. Aşı monovalan, bivalan,trivalan ve polivalan şekillerde hazırlanabilir. Aşılama genellikle sığırlardakoyunlardan daha fazla olarak uygulanmaktadır. Şap hastalığının kontrolüiçin çok yakın uluslararası işbirliği gereklidir.

ŞAP HASTALIĞINDANDOLAYI YILLIK % 15 SÜTKAYBI GÖRÜLMEKTEDİR.SÜT KAYBINDAN DOLAYIUĞRADIĞIMIZ ZARARYAKLAŞIK 8 MİLYON ABD$’DIR. ET KAYBI İSE % 10DOLAYINDADIR. ETKAYBINDAN DOLAYIUĞRADIĞIMIZ ZARAR İSE 81MİLYON ABD $’DIR.