bình Định vương lê lợi (1383 1433)vietnamvanhien.org/binhdingvuongleloi.pdfthừa cơ mở...

1 Bigravenh Định Vương Lecirc Lợi (1383-1433) wwwvietnamvanhiennet

Bigravenh Định Vương Lecirc Lợi

(1383-1433)

Nam Phong tổng hợp

Bigravenh Định Vương Lecirc Lợi (1383-1433)

Nội Dung

Lecirc Thaacutei Tổ

Lời Sấm Truyền Về Lecirc Lợi

Lam Sơn Khởi Nghĩa

Hoagraveng Hậu Ngọc Trần Vợ Của Lecirc Lợi Dacircng Mạng Tế Thần

Lecirc Lợi Vị Anh Hugraveng Giải Phoacuteng Dacircn Tộc



Vua Việt Nam (chi tiết)

Tượng đagravei Lecirc Lợi tại Thagravenh phố Thanh Hoacutea

Vua nhagrave Hậu Lecirc

Trị vigrave 1428 ndash 1433

Tiền nhiệm Thagravenh lập triều đại

Kế nhiệm Lecirc Thaacutei Tocircng

Bigravenh Định Vương

Tại vị 1418 ndash 1427

Vợ Trịnh Thị Lữ

Phạm Thị Ngọc Trần

Phạm Thị Nghiecircu

Hậu duệ

Tecircn huacutey

Lecirc Lợi

Tước vị

Niecircn hiệu

Thuận Thiecircn

Thụy hiệu Ngắn Cao Hoagraveng Đế

Đầy đủ Thống Thiecircn Khải Vận Thaacutenh

Đức Thần Cocircng Duệ Văn Anh Vũ Khoan

Minh Dũng Triacute Hoagraveng Nghĩa Chiacute Minh

Đại Hiếu Cao Hoagraveng Đế

Miếu hiệu Thaacutei Tổ

Triều đại Nhagrave Hậu Lecirc

Thacircn phụ Lecirc Khoaacuteng

Thacircn mẫu Trịnh Thị Ngọc Thương

Sinh 138385[1]

Mất 1433

Việt Nam

An taacuteng Vĩnh Lăng Lam Sơn


Lecirc Thaacutei Tổ (chữ Haacuten 黎太祖) tecircn huacutey lagrave Lecirc Lợi (chữ Haacuten 黎利) lagrave người khởi xướng khởi

nghĩa Lam Sơn chiến thắng quacircn Minh trở thagravenh vị vua đầu tiecircn của vương triều nhagrave Hậu Lecirc

triều đại lacircu dagravei nhất trong lịch sử Việt Nam (tiacutenh cả Lecirc sơ vagrave Lecirc Trung hưng) Ocircng sinh năm

1385[2] vagrave mất năm 1433 ở ngocirci gần 6 năm thọ 49 tuổi

Mục lục

1 Tiểu sử

2 Bối cảnh lịch sử

3 Khởi nghĩa Lam Sơn

o 31 Khởi nghĩa

o 32 Gian nan ở vugraveng nuacutei Thanh Hoacutea

o 33 Tiến vagraveo nam

o 34 Chiến thắng Tốt Động-Chuacutec Động

o 35 Lập Trần Cảo

o 36 Vacircy thagravenh Đocircng Quan

o 37 Chiến thắng Chi Lăng-Xương Giang

o 38 Bigravenh Ngocirc đại caacuteo

4 Cai trị

o 41 Lecircn ngocirci vua

o 42 Trị vigrave

o 43 Thảm saacutet cocircng thần thay ngocirci thaacutei tử

5 Nhận định

o 51 Về cocircng lao sự nghiệp

o 52 Điểm giống với Haacuten Cao Tổ

6 Caacutec truyền thuyết

o 61 Gươm thần Thuận Thiecircn

o 62 Hồ ly phu nhacircn

7 Xem thecircm

8 Tagravei liệu tham khảo

9 Ghi chuacute

Tiểu sử

Lecirc Thaacutei Tổ (黎太祖) huacutey Lecirc Lợi (黎利) Tổ bốn đời của Lecirc Lợi lagrave Lecirc Hối người Thanh Hoacutea

Một hocircm đến vugraveng nuacutei Lam Sơn thấy cảnh đất lagravenh chim đậu ocircng dời nhagrave về đacircy Lecirc Hối lấy bagrave

Nguyễn Thị Ngọc Duyecircn sinh ra Lecirc Đinh tức lagrave ocircng nội của Lecirc Lợi Lecirc Đinh lấy bagrave Nguyễn

Thị Quaacutech sinh ra hai người con lagrave Lecirc Tograveng vagrave Lecirc Khoaacuteng Lecirc Khoaacuteng lấy bagrave Trịnh Thị Ngọc

Thương sinh được ba người con Lecirc Học Lecirc Trừ vagrave Lecirc Lợi


Lecirc Lợi sinh vagraveo giờ tyacute ngagravey 6 thaacuteng 8 năm Ất Sửu tức ngagravey 10 thaacuteng 9 năm 1385 đời nhagrave Trần

Bối cảnh lịch sử

Sau khi bức vua Trần dời đocirc từ Thăng Long vagraveo Tacircy Đocirc (Thanh Hoacutea) vagrave giết hagraveng loạt quần

thần trung thagravenh với nhagrave Trần thaacuteng 2 năm Canh Thigraven 1400 Hồ Quyacute Ly truất ngocirci của Trần

Thiếu Đế tự lecircn lagravem vua lấy quốc hiệu lagrave Đại Ngu lập necircn nhagrave Hồ

Triều đigravenh nhagrave Minh (Trung Quốc) vốn rất muốn xacircm lăng Đại Ngu đatilde nhacircn cơ hội Hồ Quyacute Ly

cướp ngocirci nhagrave Trần để đưa quacircn tragraven vagraveo đất Việt năm 1407 Hồ Quyacute Ly liecircn tục thất bại vagrave đến

thaacuteng 6 năm 1407 thigrave bị bắt cugraveng caacutec con trai lagrave Hồ Nguyecircn Trừng vagrave Hồ Haacuten Thương Vương

triều Hồ vagrave nước Đại Ngu sụp đổ

Nhagrave Minh thực hiện chiacutenh saacutech xoacutea bỏ nền Văn minh socircng Hồng bằng caacutec caacutech như đốt phaacute vagrave

chở về Yecircn Kinh tất cả caacutec loại saacutech văn bia coacute noacutei về dacircn Việt của dacircn Việt tạo lập thiến hoạn

đagraven ocircng người Việt khiến cư dacircn Việt rất uất ức vagrave căm giận Hơn 1000 năm caacutec triều đigravenh

Trung Quốc khocircng đồng hoacutea được văn hoacutea Việt necircn việc lagravem của nhagrave Minh đatilde đem lại một kết

cục xấu cho sự đocirc hộ của họ

Khởi nghĩa Lam Sơn

Bagravei chi tiết Khởi nghĩa Lam Sơn

Khởi nghĩa

Mugravea xuacircn năm Mậu Tuất 1418 Lecirc Lợi đatilde cugraveng những hagraveo kiệt đồng chiacute hướng như Nguyễn

Tratildei[3] Trần Nguyecircn Hatilden Lecirc Văn An Lecirc Saacutet Lưu Nhacircn Chuacute tất cả 50 tướng văn vagrave tướng votilde

(trong đoacute coacute 19 người đatilde từng kết nghĩa anh em nguyện cugraveng chiacute hướng với nhau ở hội thề Lũng

Nhai năm 1416) chiacutenh thức phất cờ khởi nghĩa (khởi nghĩa Lam Sơn) Đồng thời ocircng tự xưng lagrave

Bigravenh Định Vương vagrave kecircu gọi dacircn Việt đồng lograveng đứng lecircn đaacutenh đuổi quacircn xacircm lược Minh cứu

nước

Gian nan ở vugraveng nuacutei Thanh Hoacutea

Trong thời gian đầu lực lượng của quacircn Lam Sơn chỉ coacute vagravei ngagraven người lương thực thiếu thốn

thường chỉ thắng được vagravei trận nhỏ vagrave hay bị quacircn Minh đaacutenh bại Hoạt động trong thời nagravey chủ

yếu ở vugraveng nuacutei Thanh Hoacutea Coacute những luacutec Lecirc Lợi vagrave quacircn Lam Sơn phải trốn chạy[4]

Bị quacircn Minh vacircy đaacutenh nhiều trận quacircn Lam Sơn khốn đốn ba lần phải ruacutet chạy lecircn nuacutei Chiacute

Linh những năm 1418 1419 1422 vagrave một lần cố thủ ở Saacutech Khocirci năm 1421 Một lần bị quacircn

Minh vacircy gắt ở nuacutei Chiacute Linh (coacute saacutech ghi năm 1418 coacute saacutech ghi năm 1419) quacircn sĩ hết lương

anh em kết nghĩa của Lecirc Lợi lagrave Lecirc Lai theo gương Kỷ Tiacuten (tướng của Haacuten Cao Tổ Lưu Bang

thời chiến tranh Haacuten-Sở) phải đoacuteng giả lagravem Lecirc Lợi dẫn một toaacuten quacircn ra ngoagravei nhử quacircn Minh

Quacircn Minh tưởng lagrave bắt được chủ tướng Lam Sơn necircn lơ lagrave phograveng bị Lecirc Lợi vagrave caacutec tướng lĩnh

thừa cơ mở đường chạy thoaacutet Lecirc Lai bị quacircn Minh giải về Đocircng Quan vagrave giết chết


Ngoagravei quacircn Minh Lecirc Lợi vagrave quacircn Lam Sơn cograven phải đối phoacute với một bộ phận caacutec tugrave trưởng

miền nuacutei tại địa phương theo nhagrave Minh vagrave quacircn nước Ai Lao (Lagraveo) bị xuacutei giục hugravea theo Dugrave gặp

nhiều gian nan quacircn Lam Sơn mấy lần đaacutenh bại quacircn Ai Lao Tuy nhiecircn do lực lượng chưa đủ

mạnh necircn Lecirc Lợi thường cugraveng quacircn Lam Sơn phải ẩn naacuteu trong rừng nuacutei nhiều lần phải ăn rau

củ vagrave măng tre lacircu ngagravey coacute lần ocircng phải giết cả voi vagrave ngay cả con ngựa đang cưỡi của migravenh để

cho tướng sĩ cugraveng ăn

Trước tigravenh thế hiểm nghegraveo Lecirc Lợi phải xin giảng hogravea với quacircn Minh năm 1423 Đến năm 1424

khi quacircn lực vagrave lương thực được củng cố lại thấy quacircn Minh bắt giết sứ giả necircn Lecirc Lợi liền

tuyệt giao cắt đứt giảng hoagrave

Tiến vagraveo nam

Theo kế của Nguyễn Chiacutech năm 1424 Lecirc Lợi quyết định đưa quacircn vagraveo đồng bằng Nghệ An

Trecircn đường đi quacircn Lam Sơn hạ thagravenh Đa Căng đaacutenh lui quacircn cứu viện của viecircn tugrave trưởng địa

phương theo quacircn Minh lagrave Cầm Bagravenh Sau đoacute quacircn Lam Sơn tiếp đaacutenh thagravenh Tragrave Long (hay Tragrave

Lacircn) Tướng Minh lagrave Trần Triacute mang quacircn từ Nghệ An tới cứu Cầm Bagravenh bị quacircn Lam Sơn đaacutenh

lui Lecirc Lợi vacircy Cầm Bagravenh Trần Triacute đoacuteng ngoagravei xa khocircng daacutem cứu Bị vacircy ngặt lacircu ngagravey Cầm

Bagravenh phải đầu hagraveng

Lecirc Lợi sai Đinh Liệt mang quacircn vagraveo đaacutenh Nghệ An lại mang quacircn chủ lực cugraveng tiến vagraveo Trần

Triacute bị thua liền mấy trận phải ruacutet vagraveo thagravenh cố thủ

Lyacute An Phương Chiacutenh từ Đocircng Quan vagraveo cứu Trần Triacute ở Nghệ An Triacute cũng mang quacircn ra ngoagravei

đaacutenh Lecirc Lợi dugraveng kế nhử đối phương đến socircng Độ Gia vagrave phaacute tan quacircn giặc Trần Triacute chạy về

Đocircng Quan cograven An vagrave Chiacutenh lại chạy vagraveo thagravenh Nghệ An

Thaacuteng 5 năm 1425 Lecirc Lợi lại sai Đinh Lễ đem quacircn ra đaacutenh Diễn Chacircu quacircn Minh thua chạy

về Tacircy Đocirc (Thanh Hoaacute) Sau đoacute ocircng lại điều Lecirc Saacutet Lưu Nhacircn Chuacute vagrave Lyacute Triện tiếp ứng cho

Đinh Lễ đaacutenh ra Tacircy Đocirc quacircn Minh ra đaacutenh lại bị thua phải ruacutet vagraveo cố thủ trong thagravenh

Lecirc Lợi một mặt siết vograveng vacircy quanh thagravenh Nghệ An vagrave Tacircy Đocirc mặt khaacutec sai Trần Nguyecircn

HatildenDoatilden Nỗ Lecirc Đa Bồ đem quacircn vagraveo nam đaacutenh Tacircn Bigravenh Thuận Hoaacute Tướng Minh lagrave Nhậm

Năng ra đaacutenh bị phaacute tan Sau đoacute Lecirc Lợi lại sai Lecirc Ngacircn Lecirc Văn An mang thủy quacircn tiếp ứng

cho Trần Nguyecircn Hatilden chiếm đất Tacircn Bigravenh Thuận Hoaacute Quacircn Minh phải ruacutet vagraveo cố thủ nốt

Như vậy đến cuối năm 1425 Lecirc Lợi lagravem chủ toagraven bộ đất đai từ Thanh Hoacutea trở vagraveo caacutec thagravenh của

đối phương đều bị bao vacircy

Chiến thắng Tốt Động-Chuacutec Động

Bagravei chi tiết Trận Tốt Động-Chuacutec Động

Thaacuteng 8 năm 1426 Lecirc Lợi chia quacircn cho caacutec tướng lagravem 3 caacutenh bắc tiến Phạm Văn Xảo Đỗ Biacute

Trịnh Khả Lyacute Triện ra phiacutea Tacircy bắc Lưu Nhacircn Chuacute Bugravei Bị ra phiacutea Đocircng bắc Đinh Lễ Nguyễn

Xiacute ra đaacutenh Đocircng Quan


Lyacute Triện tiến đến gần Đocircng Quan gặp Trần Triacute keacuteo ra liền đaacutenh bại Trần Triacute Nghe tin viện binh

nhagrave Minh ở Vacircn Nam sắp sang Triện chia quacircn cho Phạm Văn Xảo Trịnh Khả ra chặn quacircn

Vacircn Nam cograven Lyacute Triện vagrave Đỗ Biacute hợp với quacircn Đinh Lễ Nguyễn Xiacute đaacutenh Đocircng Quan

Phạm Văn Xảo phaacute tan viện binh Vacircn Nam Quacircn Vacircn Nam chạy về cố thủ ở thagravenh Xương

Giang Trần Triacute thấy mất viện binh begraven cầu viện Lyacute An ở Nghệ An Lyacute An vagrave Phương Chiacutenh để

Thaacutei Phuacutec ở lại giữ thagravenh Nghệ An mang quacircn vượt biển ra cứu Đocircng Quan Lecirc Lợi liền giao

cho Lecirc Văn An Lecirc Văn Linh vacircy thagravenh cograven migravenh keacuteo đại quacircn ra bắc

Vua Minh sai Vương Thocircng Matilde Anh mang quacircn sang tiếp viện Thocircng hợp với quacircn ở Đocircng

Quan được 10 vạn chia cho Phương Chiacutenh Matilde Kỳ Lecirc Triện Đỗ Biacute đaacutenh bại Matilde Kỳ ở Từ

Liecircm lại đaacutenh luocircn caacutenh quacircn của Chiacutenh Cả hai tướng thua chạy về nhập với quacircn Vương

Thocircng ở Cổ Sở Lyacute Triện lại tiến đaacutenh Vương Thocircng nhưng Thocircng đatilde phograveng bị Triện bị thua

phải ruacutet về Cao Bộ sai người cầu cứu Nguyễn Xiacute

Đinh Lễ Nguyễn Xiacute đem quacircn đến đặt phục binh ở Tốt Động Chuacutec Động Nhacircn biết Vương

Thocircng định chia dường đaacutenh uacutep Lyacute Triện hai tướng begraven tương kế tựu kế dụ Thocircng vagraveo ổ mai

phục Tốt Động[5] Quacircn Vương Thocircng thua to Trần Hiệp Lyacute Lượng vagrave 5 vạn quacircn bị giết 1 vạn

quacircn bị bắt sống Thocircng cugraveng caacutec tướng chạy về cố thủ ở Đocircng Quan

Sử cheacutep ba đạo quacircn ra bắc của Lecirc Lợi chỉ coacute tổng số 9000 người Caacutec nhagrave nghiecircn cứu cho rằng

con số đoacute chưa chiacutenh xaacutec vigrave caacutec trận đaacutenh của ba đạo quacircn nagravey đều coacute quy mocirc khaacute lớn vagrave lực

lượng quacircn Minh sang nhập vagraveo khaacute đocircng do đoacute để giagravenh thắng lợi 3 caacutenh quacircn (sau đoacute lại chia

thagravenh 4) chắc phải đocircng hơn Với một vagravei ngagraven người khoacute đương nổi lực lượng đocircng vagrave mạnh

của quacircn Minh như vậy Căn cứ saacutech Đại Việt thocircng sử khi quacircn Minh sắp ruacutet về Lecirc Lợi đatilde bagraven

với caacutec tướng đại yacute rằng quacircn Lam Sơn hiện coacute tổng số 35 vạn ocircng dự định sẽ cho 15 vạn về

lagravem ruộng vagrave tuyển lấy 10 vạn lagravem quacircn thường trực của triều đigravenh Qua đoacute thigrave thấy những caacutenh

quacircn ra bắc phải coacute một vagravei vạn mỗi caacutenh quacircn

Lecirc Lợi được tin thắng trận liền sai Trần Nguyecircn Hatilden Bugravei Bị chia hai đường thủy bộ tiến ra gần

Đocircng Quan

Lập Trần Cảo

Bagravei chi tiết Trần Cảo (vua)

Vương Thocircng thua chạy khocircng daacutem ra đaacutenh viện cớ tigravem lại tờ chiếu của vua Minh năm 1407 khi

đaacutenh nhagrave Hồ coacute nội dung muốn lập lại con chaacuteu nhagrave Trần[6] ra điều kiện với Lecirc Lợi rằng Thocircng

sẽ ruacutet về nếu Lecirc Lợi lập con chaacuteu nhagrave Trần lagravem vua

Lecirc Lợi vigrave đại cuộc muốn quacircn Minh nhanh choacuteng ruacutet về necircn đồng yacute Ocircng sai người tigravem được

Trần Cảo[7] begraven lập lagravem vua cograven ocircng tự xưng lagrave Vệ quốc cocircng

Vương Thocircng ngoagravei mặt giảng hogravea nhưng lại sai quacircn đagraveo hagraveo cắm chocircng phograveng thủ vagrave mật sai

người về xin cứu viện Lecirc Lợi biết chuyện liền cắt đứt giảng hogravea


Vacircy thagravenh Đocircng Quan

Sau khi cắt đứt giảng hoagrave Lecirc Lợi sai caacutec tướng đi đaacutenh chiếm caacutec thagravenh ở Bắc bộ như Điecircu Diecircu

(Thị Cầu Bắc Ninh) Tam Giang (Tam Đaacutei Phuacute Thọ) Xương Giang (phủ Lạng Thương) Kỳ

Ocircn khocircng lacircu sau đều hạ được

Đầu năm 1427 ocircng chia quacircn tiến qua socircng Nhị đoacuteng dinh ở Bồ Đề[8] sai caacutec tướng đaacutenh thagravenh

Đocircng Quan Ocircng đặt kỷ luật quacircn đội rất nghiecircm để yecircn lograveng nhacircn dacircn Do đoacute quacircn Lam Sơn đi

đến caacutec nơi rất được lograveng dacircn

Tướng Minh lagrave Thaacutei Phuacutec nộp thagravenh Nghệ An xin hagraveng Lecirc Lợi sai Thượng thư bộ Lại lagrave

Nguyễn Tratildei viết thư dụ đối phương ở caacutec thagravenh khaacutec ra hagraveng

Nhacircn luacutec quacircn Lam Sơn vacircy thagravenh coacute vẻ lơi lỏng quacircn Minh ở Đocircng Quan ra đaacutenh uacutep Lecirc Triện

tử trận ở Từ Liecircm Đinh Lễ vagrave Nguyễn Xiacute bị bắt ở Thanh Trigrave Sau Đinh Lễ bị giết Nguyễn Xiacute

trốn thoaacutet được

Chiến thắng Chi Lăng-Xương Giang

Bagravei chi tiết Trận Chi Lăng - Xương Giang

Trận Chi Lăng - Xương Giang năm 1427


Cuối năm 1427 vua Minh Tuyecircn Tocircng điều viện binh cứu Vương Thocircng sai Liễu Thăng mang

10 vạn quacircn tiến sang từ Quảng Tacircy Mộc Thạnh mang 5 vạn quacircn từ Vacircn Nam keacuteo sang Đacircy lagrave

hai tướng đatilde từng sang đaacutenh Việt Nam thời nhagrave Hồ vagrave nhagrave Hậu Trần Theo caacutec nhagrave nghiecircn cứu

con số 15 vạn của cả hai đạo quacircn coacute thể lagrave noacutei thăng lecircn trecircn thực tế nếu cộng số caacutec đạo quacircn

điều động từ caacutec nơi thigrave tổng số chỉ coacute khoảng gần 12 vạn quacircn vagrave caacutenh quacircn chủ lực lagrave của Liễu

Thăng

Nghe tin coacute viện binh nhiều tướng muốn đaacutenh để hạ gấp thagravenh Đocircng Quan Tuy nhiecircn theo yacute

kiến của Nguyễn Tratildei Lecirc Lợi cho rằng đaacutenh thagravenh lagrave hạ saacutech vigrave quacircn trong thagravenh đocircng chưa thể

lấy ngay được nếu bị viện binh đaacutenh kẹp vagraveo thigrave nguy do đoacute ocircng quyết định điều quacircn lecircn chặn

đaacutenh viện binh trước để nản lograveng đối phương ở Đocircng Quan

Đầu tiecircn ocircng ra lệnh dời người ở những vugraveng đối phương đi qua như Lạng Giang Bắc Giang

Quy Hoaacute Tuyecircn Quang để đồng khocircng để cocirc lập đối phương Biết caacutenh Liễu Thăng lagrave quacircn chủ

lực ocircng sai Lecirc Saacutet Lưu Nhacircn Chuacute Lecirc Văn Linh Đinh Liệt mang quacircn phục ở Chi Lăng lại sai

Lecirc Văn An Lecirc Lyacute mang quacircn tiếp ứng Đối với caacutenh quacircn Mộc Thạnh ocircng biết Thạnh lagrave viecircn

tướng latildeo luyện sẽ ngồi chờ thắng bại của Liễu Thăng mới hagravenh động necircn hạ lệnh cho Phạm

Văn Xảo vagrave Trịnh Khả cố thủ khocircng đaacutenh

Tướng trấn giữ biecircn giới lagrave Trần Lựu liecircn tục giả caacutech thua chạy từ Ải Nam Quan về Ải Lưu rồi

lại lui về Chi Lăng Ngagravey 18 thaacuteng 9 acircm lịch Thăng đuổi đến Chi Lăng Trần Lựu lại thua

Thăng đắc thắng mang 100 quacircn kị đi trước Ngagravey 20 Thăng bị phục binh của Lecirc Saacutet Trần Lựu

đổ ra cheacutem chết

Caacutec tướng thừa dịp xocircng lecircn đaacutenh quacircn Minh giết hơn 1 vạn quacircn cheacutem được Lương Minh Lyacute

Khaacutenh tự vẫn Tướng Minh cograven lại Hoagraveng Phuacutec Thocirci Tụ cố keacuteo về thagravenh Xương Giang thế thủ

nhưng đến nơi mới biết thagravenh đatilde bị quacircn Lam Sơn hạ phải đoacuteng quacircn ngoagravei đồng khocircng Lecirc Lợi

sai Trần Nguyecircn Hatilden chặn đường vận lương sai Phạm Vấn Nguyễn Xiacute tiếp ứng cho Lecirc Saacutet

cugraveng saacutep đaacutenh giết 5 vạn quacircn Minh ở Xương Giang Hoagraveng Phuacutec vagrave hơn 3 vạn quacircn bị bắt

Thocirci Tụ khocircng hagraveng bị giết

Mộc Thạnh nghe tin Liễu Thăng thua begraven ruacutet chạy Phạm Văn Xảo Trịnh Khả đuổi theo cheacutem

hơn 1 vạn quacircn bắt sống 1000 người ngựa

Bigravenh Ngocirc đại caacuteo

Bagravei chi tiết Bigravenh Ngocirc đại caacuteo

Vương Thocircng nghe tin hai đạo viện binh bị đaacutenh tan sợ hatildei xin giảng hogravea để ruacutet quacircn Lecirc Lợi

đồng yacute cho giảng hogravea để quacircn Minh ruacutet về nước Ocircng cugraveng Vương Thocircng tiến hagravenh lagravem lễ thề

trong thagravenh Đocircng Quan[9] hẹn đến thaacuteng chạp acircm lịch năm Đinh Mugravei (1427) ruacutet quacircn về

Lecirc Lợi đứng tecircn Trần Cảo lagrave người đang lagravem vua trecircn danh nghĩa sai sứ dacircng biểu cho nhagrave Minh

xin được phong Vua Minh Tuyecircn Tocircng biết Lecirc Lợi khocircng coacute yacute tocircn Cảo nhưng vigrave bị thua matildei

necircn đồng yacute phong cho Trần Cảo lagravem An Nam quốc vương


Thaacuteng chạp Vương Thocircng ruacutet quacircn về nước Caacutec tướng muốn giết họ để trả thugrave tội aacutec đối với

người Việt trong suốt thời gian Việt Nam dưới aacutech đocirc hộ của triều Minh Lecirc Lợi khocircng đồng tigravenh

vigrave muốn giữ hogravea khiacute hai nước cấp thuyền vagrave ngựa cho quacircn Minh về

Lecirc Lợi sai Nguyễn Tratildei thảo bagravei Bigravenh Ngocirc đại caacuteo để baacute caacuteo cho thiecircn hạ biết về việc đaacutenh quacircn

Minh[10] Đacircy lagrave aacuteng văn chương nổi tiếng rất coacute giaacute trị đời Lecirc được coi lagrave bản tuyecircn ngocircn độc

lập thứ hai của Việt Nam sau bagravei thơ Nam quốc sơn hagrave

Cai trị

Lecircn ngocirci vua

Sau khi quacircn Minh ruacutet về trecircn danh nghĩa Trần Cảo lagrave vua Việt Nam Theo sử saacutech đầu năm

1428 Trần Cảo tự biết migravenh khocircng coacute cocircng lograveng người khocircng theo necircn bỏ trốn vagraveo chacircu Ngọc

Ma (phủ Trấn Ninh) nhưng khocircng thoaacutet bị bắt mang về vagrave bị eacutep uống thuốc độc chết[11] Một số

nhagrave nghiecircn cứu nghi ngờ việc Cảo phải tự bỏ trốn magrave cho rằng caacutec tướng của Lecirc Lợi được lệnh

saacutet hại Cảo hoặc Cảo bị đe doạ phải bỏ trốn Tuy nhiecircn suy cho cugraveng Trần Cảo cũng chỉ lagrave con

bagravei chiacutenh trị để Lecirc Lợi đối phoacute với nhagrave Minh trong một giai đoạn cần thiết Ngay nhagrave Minh khi

xacircm lược Việt Nam lấy lyacute do lập con chaacuteu nhagrave Trần thực chất chỉ lagrave cớ để đaacutenh nhagrave Hồ vagrave rotilde

ragraveng khocircng thực bụng Nhagrave Minh lấy cớ lập con chaacuteu nhagrave Trần nhưng lại đagraven aacutep nhagrave Hậu Trần

Việc đoacute đatilde bị Nguyễn Biểu sứ giả của vua Hậu Trần Trugraveng Quang Đế boacutec trần

Lecirc Lợi lecircn ngocirci Hoagraveng đế năm 1428 tức lagrave vua Lecirc Thaacutei Tổ chiacutenh thức dựng lecircn vương triều nhagrave

Lecirc Ocircng khocirci phục quốc hiệu Đại Việt đoacuteng đocirc ở Thăng Long vagrave đổi tecircn Thăng Long thagravenh

Đocircng Kinh vagraveo năm Thuận Thiecircn thứ hai (1430)

Lecirc Thaacutei Tổ sai sứ sang Trung Hoa cầu phong nhưng nhagrave Minh khocircng chịu bắt phải tigravem con

chaacuteu nhagrave Trần lập lagravem vua Sứ nhagrave Minh đi về hai ba lần sau vua Thaacutei Tổ sai caacutec viecircn quan phụ

latildeo trong nước lagravem tờ khai rằng con chaacuteu vua Trần thật sự khocircng cograven ai nữa vagrave xin phong cho

Lecirc Lợi lagravem vua nước Nam Vua Minh thấy vậy mới thuận necircn phong vương cho ocircng[12]

Trị vigrave

Thời kỳ dựng lại quốc gia Đại Việt của Lecirc Lợi thật khoacute khăn do hậu quả tận diệt Văn hoacutea Việt

Nam của nhagrave Minh trước đoacute Caacutec tagravei liệu thư tịch văn học nghệ thuật bị tagraven phaacute nặng nề caacutec

học giả vagrave người tagravei của Đại Việt bị bắt đem về Trung Quốchellip Nhưng sức bật của một nền văn

minh coacute gốc rễ sacircu bền lagrave đaacuteng kinh ngạc

Ngoagravei xacircy dựng kinh tế nhagrave Lecirc cograven phải đối phoacute với bạo loạn trong nước Năm 1430 Lecirc Thaacutei

Tổ sai Thaacutei tử Lecirc Tư Tề đi dẹp loạn tugrave trưởng Đegraveo Caacutet Hatilden Caacutet Hatilden vagrave con trai lagrave Đegraveo Mạnh

Vượng ra hagraveng[13]

Khi lecircn ngocirci Lecirc Thaacutei Tổ đatilde chia nước ra lagravem bốn đạo nay lại đặt thecircm một đạo nữa gọi lagrave Hải

Tacircy đạo gồm cả Thanh Hoacutea Nghệ An Tacircn Bigravenh vagrave Thuận Hoacutea Trong caacutec đạo đạo nagraveo cũng coacute

quan Hagravenh khiển để giữ sổ saacutech về việc quacircn-dacircn Cograven như caacutec xatilde-thocircn thigrave cứ xatilde nagraveo coacute hơn 100

người trở lecircn gọi lagrave đại xatilde đặt ba người xatilde quan xatilde nagraveo coacute 50 người trở lecircn gọi lagrave trung xatilde đặt


hai xatilde quan xatilde nagraveo coacute 10 người trở lecircn gọi lagrave tiểu xatilde đặt một người xatilde quan để coi việc trong

xatilde

Về việc học hagravenh trường Quốc Tử Giaacutem ở đất kinh đocirc để cho con chaacuteu caacutec quan viecircn vagrave những

người thường dacircn coacute khả năng vagraveo học tập mở nhagrave học vagrave đặt thầy dạy nho học ở caacutec phủ vagrave caacutec

lộ Rồi lại bắt caacutec quan văn vũ từ tứ phẩm trở xuống phải vagraveo thi Minh kinh khoa nghĩa lagrave quan

văn thigrave phải thi kinh sử quan vũ thigrave phải thi vũ kinh Ở caacutec lộ cũng mở khoa thi Minh kinh để

cho những người ẩn dật ra ứng thiacute magrave chọn lấy nhacircn tagravei[14]

Những người theo đạo Phật đạo Latildeo cũng phải thi kinh điển những đạo ấy hễ ai thi đỗ thigrave mới

được lagravem sư hoặc lagravem đạo sĩ ai thi trượt thigrave phải về quecirc lagravem ăn

Về luật phaacutep Lecirc Thaacutei Tổ cho đặt ra bộ luật mới theo như higravenh luật của nhagrave Đường coacute tội xuy tộ

trượng tội đồ tội lưu vagrave tội tử[14]

Về kinh tế bấy giờ thường những người khocircng cocircng lao thigrave lắm ruộng nhiều nương magrave những

kẻ phải đaacutenh đocircng dẹp bắc luacutec về khocircng coacute đất Vigrave thế ocircng định ra pheacutep quacircn điền để lấy cocircng

điền cocircng thổ magrave chia cho mọi người từ quan đại thần cho đến những người giagrave yếu cocirc quả ai

cũng coacute một phần ruộng khiến cho sự giagraveu nghegraveo ở trong nước khỏi checircnh lệch[14]

Thảm saacutet cocircng thần thay ngocirci thaacutei tử

Nhagrave Hậu Lecirc higravenh thagravenh vagrave lập tức việc tranh chấp quyền lực giữa caacutec phe caacutenh bắt đầu nảy sinh

xuất phaacutet từ nhiều lyacute do Một lyacute do lagrave sự macircu thuẫn giữa những người đồng hương hoặc iacutet nhiều

coacute thacircn thiacutech với vua vagrave những người coacute gốc tiacutech từ caacutec vugraveng khaacutec Lyacute do thứ hai lagrave macircu thuẫn

giữa caacutec cocircng thần trong việc lập tranh ngocirci thaacutei tử giữa con trưởng lagrave Lecirc Tư Tề vagrave con thứ lagrave Lecirc

Nguyecircn Long

Phe Lecirc Saacutet ủng hộ người con thứ Nguyecircn Long trong khi caacutec tướng xuất thacircn từ kinh đocirc như

Phạm Văn Xảo Trần Nguyecircn Hatilden ủng hộ Tư Tề Năm 1429 Lecirc Thaacutei Tổ tin lời giegravem pha nghi

Phạm Văn Xảo lagravem phản necircn bắt giết Sau đoacute lại coacute người tố caacuteo Trần Nguyecircn Hatilden tiacutech trữ vũ

khiacute lagravem phản Lecirc Thaacutei tổ sai người đi bắt Thuyền đến giữa dograveng Trần Nguyecircn Hatilden kecircu vocirc tội

vagrave nhảy xuống socircng tự vẫn Nguyễn Tratildei lagrave anh em cocirc cậu với Trần Nguyecircn Hatilden[15] cũng bị bắt

giam một thời gian sau vigrave khocircng coacute bằng chứng buộc tội necircn được thả ra

Người con cả Lecirc Tư Tề bị kết luận ldquomắc chứng điecircn khugravengrdquo necircn bị phế truất Con thứ Lecirc

Nguyecircn Long được lập lagravem thaacutei tử

Caacutec nhagrave nghiecircn cứu thống nhất rằng những sự kiện trecircn thực chất lagrave kết quả của sự thắng thế của

phe Lecirc Saacutet trong triều đigravenh magrave thocirci Hơn nữa những hagravenh động của vua Thaacutei Tổ để bảo vệ sự

thống trị của nhagrave Lecirc cũng mang tiacutenh hệ thống Đầu tiecircn lagrave giết Trần Cảo Sau đoacute giết Trần

Nguyecircn Hatilden lagrave con chaacuteu nhagrave Trần[16] Tất cả những hagravenh động đoacute đều nhằm khiến thiecircn hạ hết sự

nhớ tiếc nhagrave Trần Vagrave Lecirc Tư Tề cũng lagrave nạn nhacircn trong đoacute

Vua Lecirc Thaacutei Tổ ở ngocirci được 5 năm thigrave qua đời vagraveo ngagravey 22 thaacuteng 8 nhuận acircm lịch năm 1433

hưởng thọ 49 tuổi Vigrave nhớ cocircng Lecirc Lai chết thay cho migravenh ở nuacutei Chiacute Linh trước kia ocircng dặn lại


đời sau phải giỗ Lecirc Lai trước khi giỗ ocircng một ngagravey Bởi thế đời sau truyền lại cacircu ldquoHăm mốt Lecirc

Lai hăm hai Lecirc Lợirdquo

Lecirc Thaacutei Tổ được an taacuteng tại Vĩnh Lăng Lam Sơn Thaacutei tử Lecirc Nguyecircn Long 11 tuổi lecircn nối ngocirci

tức lagrave vua Lecirc Thaacutei Tocircng

Thụy hiệu do Lecirc Thaacutei Tocircng đặt cho ocircng lagrave Thống Thiecircn Khải Vận Thaacutenh Đức Thần Cocircng Duệ

Văn Anh Vũ Khoan Minh Dũng Triacute Hoagraveng Nghĩa Chiacute Minh Đại Hiếu Cao Hoagraveng Đế

Nhận định

Tượng đagravei Lecirc Lợi tại bugraveng binh Cacircy Gotilde Quận 6 Thagravenh phố Hồ Chiacute Minh

Về cocircng lao sự nghiệp

Saacutech Đại Việt sử kyacute toagraven thư nhận xeacutet về Lecirc Thaacutei Tổ[13]


ldquo Vua nhiệt tigravenh hăng haacutei dấy nghĩa quacircn đaacutenh dẹp giặc Minh Sau 10 năm thigrave thiecircn

hạ đại định Đến khi lecircn ngocirci đatilde ấn định luật lệnh chế taacutec lễ nhạc mở khoa thi đặt

cấm vệ xacircy dựng quan chức thagravenh lập phủ huyện thu nhập saacutech vở mở mang

trường học coacute thể gọi lagrave coacute mưu kế xa rộng mở mang cơ nghiệp Song đa nghi hiếu

saacutet đoacute lagrave chỗ keacutem rdquo

Lecirc Lợi lagrave vị vua coacute cocircng đaacutenh đuổi quacircn Minh chấm dứt 20 năm Bắc thuộc lần thứ tư vagrave saacuteng

lập nhagrave Hậu Lecirc triều đại tồn tại lacircu nhất trong lịch sử Việt Nam

Sau thời kỳ độc lập hơn 400 năm kể từ thế kỷ 10 Đại Việt coacute nguy cơ trở lại thagravenh quận huyện

của Trung Hoa Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của Lecirc Lợi đatilde chấm dứt 20 năm cai trị của nhagrave Minh

tại Đại Việt vagrave chấm dứt hẳn sự đocirc hộ của Trung Quốc thời phong kiến

Bởi cocircng lao đoacute của ocircng necircn đời sau cograven nhớ nhagrave Lecirc khi bị nhagrave Mạc cướp ngocirci vagrave đoacute lagrave một

nguyecircn nhacircn khiến nhagrave Lecirc coacute thể trung hưng (1533) Thậm chiacute ngay cả khi con chaacuteu triều Lecirc

khocircng cograven nắm được thực quyền thigrave trecircn danh nghĩa vẫn lagrave người đứng đầu thiecircn hạ Chuacutea Trịnh

lagravem phụ chiacutenh nhiều đời nhưng vẫn khocircng daacutem cướp ngocirci nhagrave Lecirc cũng bởi sợ dư luận cograven nhớ

cocircng lao giagravenh lại độc lập cho đất nước của nhagrave Lecirc[17]

Về cai trị ocircng cũng lagrave người thiết lập lại trật tự quy củ của chế độ phong kiến caacutec triều đại Lyacute

Trần trước đacircy magrave caacutec thế hệ vua sau tiếp tục củng cố phaacutet triển cao hơn nữa

Đến cuối đời ocircng đatilde coacute những quyết định sai lầm dẫn đến caacutei chết của những trung thần như

Trần Nguyecircn Hatilden Phạm Văn Xảo Từ trước khi về triacute sĩ Trần Nguyecircn Hatilden đatilde noacutei riecircng với

người thacircn cận

Nhagrave vua coacute tướng như Việt vương Cacircu Tiễn cho necircn ta khocircng thể yecircn hưởng vui sướng

được

(Việt vương Cacircu Tiễn coacute tướng cổ dagravei meacutep quạ tức lagrave tướng chim Coacute thuyết cho rằng Trần

Nguyecircn Hatilden trực tiếp noacutei cacircu nagravey với Nguyễn Tratildei)

Tuy nhiecircn xeacutet về tổng thể Lecirc Lợi vẫn lagrave một vị vua tagravei năng coacute cocircng lớn trong việc đaacutenh đuổi

quacircn Minh giagravenh lại độc lập dacircn tộc Việt Nam

Điểm giống với Haacuten Cao Tổ

So với Haacuten Cao Tổ (Lưu Bang) vị hoagraveng đế saacuteng lập nhagrave Tacircy Haacuten cuộc đời sự nghiệp của Lecirc

Thaacutei Tổ coacute nhiều điểm trugraveng hợp nhau

Cả hai vua đều lagrave con thứ ba trong nhagrave Trecircn Lưu Bang coacute Lưu Baacute Lưu Trọng Trecircn Lecirc

Lợi coacute Lecirc Học Lecirc Trừ

Cả vua Lecirc vagrave vua Haacuten đều xuất thacircn từ người aacuteo vải khởi nghĩa gặp rất nhiều gian nan

trong nhiều năm đầu về sau mới thuận lợi


Khi gặp gian nguy Lưu Bang phải nhờ Kỷ Tiacuten ra hagraveng lừa đối phương vagrave bị Hạng Vũ

giết Lecirc Lợi cũng phải nhờ coacute Lecirc Lai theo gương Kỷ Tiacuten để thoaacutet nạn Lecirc Lai bị quacircn

Minh giết

Sau khi lecircn ngocirci hai vua đều giết cocircng thần khai quốc

Về sau cơ nghiệp của hai vua đều bị họ khaacutec cướp ngocirci con chaacuteu nhagrave Haacuten vagrave nhagrave Lecirc đều

bị giaacuten đoạn một thời gian nhagrave Tacircy Haacuten bị nhagrave Tacircn của Vương Matildeng cướp ngocirci cograven nhagrave

Lecirc bị nhagrave Mạc của Mạc Đăng Dung cướp ngocirci Tuy nhiecircn cả hai triều đoacute đều hồi phục

lại được Nhagrave Đocircng Haacuten kế tục nhagrave Tacircy Haacuten vagrave nhagrave Lecirc được trung hưng

Sau khi qua đời cả hai vua đều được đặt chữ Cao Lưu Bang lagrave (Cao Tổ) Cao hoagraveng

đế Lecirc Lợi lagrave (Thaacutei Tổ) Cao hoagraveng đế

Caacutec truyền thuyết

Gươm thần Thuận Thiecircn

Bagravei chi tiết Thuận Thiecircn (kiếm)

Hồ Hoagraven Kiếm (Hồ Gươm) nơi coacute huyền thoại Lecirc Thaacutei Tổ trả gươm cho rugravea vagraveng

Saacutech Lam Sơn thực lục của Nguyễn Tratildei cheacutep

Khi ấy Nhagrave-vua cugraveng người ở trại Mục-sơn lagrave Lecirc Thận cugraveng lagravem bạn keo sơn Thận

thường lagravem nghề quăng chagravei Ở xứ vực Ma-viện đecircm thấy đaacutey nước saacuteng như boacute đuốc

soi Quăng chagravei suốt đecircm caacute chẳng được gigrave cả Chỉ được một mảnh sắt dagravei hơn một

thước đem về để vagraveo chỗ tối Một hocircm Thận cuacuteng giỗ (ngagravey chết của cha mẹ) nhagrave vua tới

chơi nhagrave Thấy chỗ tối coacute aacutenh saacuteng nhận ra mảnh sắt nhagrave vua begraven hỏi

- Sắt nagraveo đacircy

Thận noacutei

- Đecircm trước quăng chagravei bắt được

Nhagrave vua nhacircn xin lấy Thận liền cho ngay Nhagrave vua đem về đaacutenh sạch rỉ magravei cho saacuteng

thấy noacute coacute chữ Thuận Thiecircn cugraveng chữ Lợi

Lại một hocircm nhagrave vua ra ngoagravei cửa thấy một caacutei chuocirci gươm đatilde magravei-dũa thagravenh higravenh

nhagrave vua lạy trời khấn rằng

- Nếu quả lagrave gươm trời cho thigrave xin chuocirci vagrave lưỡi liền nhau

Begraven lấy mảnh sắt lắp vagraveo trong chuocirci begraven thagravenh ra chuocirci gươm

Tới hocircm sau luacutec đecircm trời gioacute mưa sớm ngagravey mai hoagraveng hậu ra trocircng vười cải bỗng

thấy bốn vết chacircn của người lớn rất rộng rất to Hoagraveng hậu cả kinh vagraveo gọi nhagrave vua ra


vườn được quả ấn baacuteu lại coacute chữ Thuận Thiecircn (sau lấy chữ nagravey lagravem niecircn hiệu) cugraveng chữ

Lợi Nhagrave vua thầm biết ấy lagrave của trời cho lograveng lấy lagravem mừng giấu giếm khocircng noacutei ra

Truyền thuyết kể tiếp rằng sau Lecirc Lợi dugraveng thanh gươm baacuteu đoacute lagravem gươm chiến đấu

xocircng pha cheacutem địch nhiều trận cuối cugraveng đuổi được quacircn Minh lagravem vua

Đầu năm 1428 Lecirc Thaacutei Tổ cugraveng quần thần bơi thuyền ra hồ Thủy Quacircn Ra giữa hồ coacute

Rugravea Vagraveng nổi lecircn mặt nước chắn trước thuyền của vua gọi to

- Hatildey trả gươm thần cho ta

Lecirc Thaacutei Tổ ruacutet gươm trả rugravea vagraveng ngậm lấy gươm lặn xuống nước đi mất Từ đoacute hồ Thủy

Quacircn được đặt tecircn lagrave hồ Hoagraven Kiếm

Coacute thuyết khaacutec noacutei khaacutec về truyện trả gươm Đại yacute khi thuyền của vua ra giữa hồ thigrave rugravea vagraveng

chắn trước Vua Lecirc ruacutet gươm chỉ vagraveo Rugravea Vagraveng Rugravea Vagraveng liền đớp lấy gươm của vua magrave bơi đi

Vua Lecirc sai taacutet cạn hồ Thủy Quacircn để tigravem lại gươm baacuteu nhưng khocircng thấy rugravea đacircu

Hồ ly phu nhacircn

Truyền thuyết kể rằng[18] thời quacircn Lam Sơn chưa mạnh Lecirc Lợi bị đaacutenh bại tướng sĩ chạy tan taacutec

mỗi người một nơi Bị quacircn Minh đuổi Lecirc Lợi trốn vagraveo rừng trocircng thấy xaacutec một cocirc gaacutei chết trecircn

batildei cỏ Ocircng ruacutet gươm đagraveo tạm một caacutei huyệt chocircn cocirc gaacutei vagrave cầu khấn người chết phugrave hộ để thoaacutet

nạn

Quacircn Minh đuổi tới gần Lecirc Lợi vội trốn vagraveo một gốc cacircy to rỗng ruột xung quanh lagrave cỏ mọc

cao Quacircn Minh cho choacute sục sạo đaacutenh hơi đến gốc cacircy Thấy choacute sủa ở gốc cacircy quacircn Minh đacircm

bừa ngọn giaacuteo vagraveo trong truacuteng đugravei Lecirc Lợi Ocircng vội lấy vạt aacuteo chugravei vết maacuteu ở mũi giaacuteo Quacircn

Minh ruacutet giaacuteo ra khocircng thấy gigrave nhưng choacute vẫn sủa Quacircn Minh định dugraveng lửa đốt cacircy thigrave trong

gốc cacircy coacute con caacuteo trắng chạy ra choacute săn ugravea theo đuổi bắt Quacircn Minh tưởng lagrave choacute sủa vigrave con

caacuteo necircn bỏ đi

Lecirc Lợi thoaacutet nạn cho rằng linh hồn người con gaacutei đatilde chết hoacutea thagravenh caacuteo cứu migravenh Ocircng đến nấm

mộ cocirc gaacutei vaacutei tạ Sau nagravey lecircn ngocirci vua ocircng truy tặng cocirc gaacutei lagrave Hồ ly phu nhacircn

Một thuyết khaacutec cho rằng Lecirc Lợi chạy trốn cugraveng một người thacircn cận lagrave Lecirc Taacute gặp xaacutec cocirc gaacutei

mặc đồ trắng trocirci trecircn bờ socircng Hai người vội vớt xaacutec lecircn chocircn cất tạm vagrave trốn vagraveo gốc cacircy rỗng

ruột Quacircn Minh dugraveng choacute sục sạo đến gốc cacircy rồi đacircm giaacuteo vagraveo trong truacuteng đugravei Lecirc Lợi Lecirc Taacute

vội lấy aacuteo lau maacuteu trecircn giaacuteo Quacircn Minh định phoacuteng ngọn giaacuteo nữa vagraveo thigrave thấy một con caacuteo

trắng trong bụi chạy ra đagraven choacute cugraveng nhau đuổi theo Quacircn Minh tưởng lagrave chỉ coacute caacuteo trong cacircy

necircn bỏ đi Lecirc Lợi vagrave Lecirc Taacute cho rằng con caacuteo chiacutenh lagrave linh hồn người con gaacutei đatilde cứu migravenh

Sau ngagravey thắng lợi Lecirc Thaacutei Tổ lập miếu thờ người con gaacutei sắc phong lagrave Bạch y thần nữ con caacuteo

trắng được phong lagrave Bạch hồ thần nữ gốc cacircy cổ thụ được phong lagrave Dung thụ đại vương

Cuối thế kỷ 18 Phạm Đigravenh Hổ xaacutec minh việc nhagrave Hậu Lecirc đatilde lagravem tượng thờ acircn nhacircn của Lecirc Thaacutei

Tổ trong sacircn triều đigravenh Lecirc - Trịnh[19]


Những buổi chầu trong điện khocircng bị ngăn cấm người ngoagravei vagraveo xem Ta khi nhỏ thường

hay vagraveo sacircn rồng thấy becircn votilde ban coacute đặt pho tượng Hộ quốc phu nhacircn Tượng ấy đầu

người thacircn hồ ly daacuteng rất đẹp higravenh dung một thiếu nữ buacutei toacutec cagravei tracircm

Xem thecircm

Nhagrave Hậu Lecirc


Nguyễn Tratildei

Trần Nguyecircn Hatilden

Lecirc Tư Tề

Lecirc Thaacutei Tocircng

Hai bagravei thơ khắc trecircn vaacutech nuacutei của Lecirc Lợi

Tagravei liệu tham khảo

Đại Việt sử kyacute toagraven thư (bản điện tử)

Việt Nam sử lược (bản điện tử)

Lam Sơn thực lục

Việt sử toagraven thư (bản điện tử)

Đại Việt thocircng sử

Viện Sử học (2007) Lịch sử Việt Nam tập 3 NXB Khoa học xatilde hội

Lecirc Thaacutei Dũng (2008) Giở trang sử Việt NXB Đại học Quốc gia Hagrave Nội

Ghi chuacute

1 ^ Đại Việt Sử kyacute Toagraven thư tiacutenh lagrave năm 1383

2 ^ Theo Đại Việt Thocircng Sử của Lecirc Quyacute Đocircn thigrave Lecirc Lợi thọ 49 tuổi Lecirc Lợi sinh năm Ất Sửu

(1385) mất năm Quyacute Sửu (1433) thigrave thọ 49 tuổi như Đại Việt Thocircng Sử ghi lagrave đuacuteng

3 ^ Về việc Nguyễn Tratildei coacute tham gia khởi nghĩa Lam Sơn từ đầu hay khocircng caacutec tagravei liệu noacutei khaacutec

nhau Coacute saacutech noacutei ocircng tham dự từ đầu coacute saacutech noacutei ocircng chỉ đến Lam Sơn năm 1420 chưa rotilde

nguồn nagraveo đuacuteng

4 ^ Giai thoại thời chống quacircn Minh truyện ocircng Hầu bagrave Hầu

5 ^ Nguyễn Xiacute bắt được thaacutem tử của Vương Thocircng biết Thocircng đoacuteng ở Ninh Kiều định dugraveng một

caacutenh quacircn cugraveng đaacutenh tập hậu Lecirc Triện Thocircng cầm đại quacircn tiến đằng trước đecircm đến nổ phaacuteo

hiệu thigrave hai caacutenh quacircn cugraveng đaacutenh saacutep vagraveo Nguyễn Xiacute begraven đặt phục binh rồi cho nổ phaacuteo hiệu để

lừa Thocircng

6 ^ Vigrave nhagrave Hồ cướp ngocirci nhagrave Trần necircn Minh Thagravenh Tổ lấy danh nghĩa lập lại nhagrave Trần để mang

quacircn sang đaacutenh nhagrave Hồ Nay Vương Thocircng muốn vin vagraveo đoacute

7 ^ Theo sử saacutech Trần Cảo tecircn thật lagrave Hồ Ocircng tự xưng lagrave chaacuteu nội vua Trần Nghệ Tocircng được tugrave

trưởng chacircu Ngọc Ma tiến cử với Lecirc Lợi Nhưng theo một số sử gia gần đacircy việc Trần Cảo mạo

xưng hay thật sự lagrave con chaacuteu nhagrave Trần rất khoacute xaacutec định coacute thể chữ ldquomạo xưngrdquo magrave sử saacutech ghi lagrave

do caacutec sử gia nhagrave Lecirc cheacutep vagraveo để giảm uy tiacuten của Cảo

8 ^ Vigrave vậy từ đoacute về sau truyền lại cacircu đồng dao Nhong nhong ngựa ocircng đatilde về cắt cỏ Bồ Đề cho

ngựa ocircng ăn


9 ^ Đến nay coacute vagravei giả thiết về địa điểm diễn ra Hội thề Đocircng Quan chưa xaacutec định chiacutenh xaacutec chỗ

nagraveo

10 ^ Sở dĩ gọi Minh lagrave Ngocirc vigrave hoagraveng đế khai quốc nhagrave Minh lagrave Chu Nguyecircn Chương trước kia

khởi binh từ đất Ngocirc tự xưng lagrave Ngocirc vương sau thống nhất Trung Quốc mới xưng lagrave Minh

11 ^ Việt sử toagraven thư bản điện tử tr 268

12 ^ Việt Nam sử lược bản điện tử tr 95

13 ^ a b Đại Việt sử kyacute toagraven thư Bản kỷ toagraven thư Quyển X Thaacutei Tổ Cao Hoagraveng đế

14 ^ a b c Việt Nam sử lược bản điện tử tr 96

15 ^ Trần Nguyecircn Hatilden lagrave chaacuteu nội vagrave Nguyễn Tratildei lagrave chaacuteu ngoại tư đồ Trần Nguyecircn Đaacuten nhagrave Trần

16 ^ Trần Nguyecircn Hatilden lagrave chaacuteu 7 đời của thaacutei sư Trần Quang Khải nhagrave Trần

17 ^ Trần Trọng Kim saacutech đatilde dẫn tr 106

18 ^ Lecirc Thaacutei Dũng saacutech đatilde dẫn tr 59-61

19 ^ Lecirc Thaacutei Dũng saacutech đatilde dẫn tr 62

Nguocircn wwwwikipediaorg

Lời sấm truyền về Lecirc Lợi

Cập nhật luacutec 710 PM 19052012

(ĐVO) Trước lời noacutei khinh mạn Lecirc Lợi của một tecircn ngụy binh viecircn tướng nhagrave Minh liền

mắng Thằng man di vocirc lễ Ocircng ấy sẽ lagrave Hoagraveng đế của chuacuteng magravey đấy

Quả lagrave lời tiecircn đoaacuten truacuteng phoacutec Năm 1428 Lecirc Lợi lecircn ngocirci Hoagraveng đế ở Đocircng Kinh mở đầu

triều Lecirc sơ triều đại lacircu dagravei nhất trong lịch sử phong kiến Viecirct Nam Ocircng luacutec đoacute 43 tuổi xưng lagrave

Thuận thiecircn thừa vận Duệ văn Anh vũ đại vương đặt tecircn nước lagrave Đại Việt đổi niecircn hiệu đại

xaacute thiecircn hạ ban bagravei Caacuteo Bigravenh Ngocirc


Năm 1428 Lecirc Lợi lecircn ngocirci Hoagraveng đế ở Đocircng Kinh mở đầu triều Lecirc

sơ triều đại lacircu dagravei nhất trong lịch sử phong kiến Viecirct Nam

Tướng giặc ngả mũ theo phục

Theo sử saacutech Lưu Thanh lagrave một trong những viecircn tướng của nhagrave Minh từng nhiều phen đem

quacircn đi đagraven aacutep Lecirc Lợi Năm 1427 Lưu Thanh lagrave chỉ huy đồn Tam Giang Giữa năm 1427 coacute

một sự kiện khaacute độc đaacuteo gắn liền với vị tướng giặc nagravey đatilde được saacutech Đại Việt sử kiacute toagraven thư

cheacutep lại như sau Thaacuteng 6 bọn Chỉ huy sứ (của quacircn Minh) lagrave Lưu Thanh đoacuteng ở đồn Tam

Giang ra hagraveng Nguyecircn trước kia bọn liacutenh Tam Giang từng vagraveo Thanh Hoacutea để đaacutenh Lam Sơn

theo lệnh điều động của quan Tổng binh Bại trận trở về coacute tecircn ngụy binh buocircng lời khinh mạn

nhagrave vua (tức Lecirc Lợi) Lưu Thanh liền mắng Thằng man di vocirc lễ Ocircng ấy (chỉ Lecirc Lợi) sẽ lagrave

Hoagraveng đế của chuacuteng magravey đấy

Sử thần Ngocirc Sĩ Liecircn bagraven rằng Vua nổi dậy nghĩa binh đi tới đacircu lagrave quacircn Minh thua chạy đến

đấy nhưng đoacute coacute phải lagrave vigrave quacircn ta đocircng magrave quacircn giặc iacutet đacircu Đoacute cũng coacute phải lagrave vigrave quacircn ta


mạnh magrave quacircn địch yếu đacircu Tất cả chỉ lagrave vigrave đức của Vua hiệp với lẽ của trời trời giuacutep Vua

Vua lại lagravem đẹp lograveng người necircn người theo về đoacute thocirci Bấy giờ khocircng những chỉ coacute người nước

ta vui lograveng theo phục magrave cả đến bọn phản nghịch cũng tocircn kiacutenh cho necircn chuacuteng khocircng cograven yacute chiacute

chiến đấu cugraveng nhau ra hagraveng lagrave phải lắm thigrave việc dấy quacircn nhacircn nghĩa của Vua nagraveo coacute keacutem gigrave

cocircng trạng rực rỡ của Thang Votilde trước kia Vagrave việc lagravem nagravey của tướng Lưu Thanh cagraveng tỏ rotilde uy

đức của Vua lớn lắm

Trong khi đoacute Nguyễn Khắc Thuần cũng viết trong Việt sử giai thoại Lẽ được thua của Lecirc Lợi

sử thần Ngocirc Sĩ Liecircn đatilde coacute lời bagraven Goacutep lời thocirc thiển với Ngocirc Sĩ Liecircn lagrave vocirc lễ với bậc đại triacute Tuy

nhiecircn để hiểu thecircm lời bagraven của Ngocirc Sĩ Liecircn coacute lẽ cũng phải cần ghi thecircm một chuacute thiacutech nhỏ

Thang Votilde tức vua Thang vagrave vua Votilde Thang lagrave Thagravenh Thang người đatilde diệt vua Kiệt tagraven bạo của

nhagrave Hạ magrave lập ra nhagrave Thương (cograven gọi lagrave nhagrave Acircn) của Trung Qu6c Votilde lagrave Votilde Vương người đatilde

diệt vua Trụ cũng rất tagraven bạo của nhagrave Thương magrave lập ra nhagrave Chu Thang vagrave Votilde lagrave hai vị vua cổ

đại của Trung Quốc rất được Nho gia tocircn kiacutenh Từ đoacute thấy được uy đức của Lecirc Lợi to lớn vagrave

mạnh mẽ thay

6 năm lagravem vua đặt nền moacuteng vững chắc cho Đại Việt

Lecirc Lợi sinh ngagravey 1091385 tại Lam Sơn nay thuộc huyện Thọ Xuacircn Thanh Hoacutea trong một gia

đigravenh đời đời lagravem quacircn trưởng một phương Năm Lecirc Lợi 21 tuổi cũng lagrave năm nhagrave Minh đem 80

vạn quacircn sang xacircm lược nước Việt Cuộc khaacuteng chiến chống Minh của vương triều Hồ thất bại

nước Đại Việt rơi vagraveo aacutech thống trị tagraven bạo của giặc Minh Trước cảnh đất nước bị kẻ thugrave giagravey

xeacuteo tagraven phaacute Lecirc Lợi đatilde nung nấu một quyết tacircm đaacutenh đuổi chuacuteng ra khỏi bờ cotildei

Đầu năm 1416 tại nuacutei rừng Lam Sơn trecircn đất Thanh Hoacutea Lecirc Lợi cugraveng với 18 người bạn thacircn

thiết đồng tacircm cứu nước đatilde lagravem lễ thề đaacutenh giặc giữ yecircn quecirc hương Đoacute lagrave hội Thề Lũng Nhai

đatilde đi vagraveo sử saacutech Rồi sau một thời gian chuẩn bị chiacuten muồi đầu năm 1418 Lecirc Lợi xưng lagrave Bigravenh

Định Vương truyền hịch đi khắp nơi kecircu gọi nhacircn dacircn đứng lecircn đaacutenh giặc cứu nước Lecirc Lợi lagrave

linh hồn lagrave latildenh tụ tối cao của cuộc khởi nghĩa ấy

Saacutech Đại Việt sử kyacute toagraven thư ghi Mặc dugrave ở ngocirci ngắn ngủi được coacute 6 năm nhưng những việc

lagravem của ocircng vua nagravey coacute yacute nghĩa đặt nền moacuteng vững chắc cho cả một triều đại vagrave necircn độc lập

phồn vinh của quốc gia Đại Việt Việc lagravem đầu tiecircn của Lecirc Thaacutei Tổ lagrave bagraven định luật lệnh Vagrave nhờ

cố gắng đoacute hai năm sau (1430) Lecirc Thaacutei Tổ đă cho ban hagravenh những điều luật đầu tiecircn của triều

đại migravenh

Lecirc Thaacutei Tổ đatilde chia đơn vị hagravenh chiacutenh Đại Việt thagravenh 5 đạo đặt caacutec chức vệ quacircn tổng quản

hagravenh khiển Bộ maacutey hagravenh chiacutenh nagravey ngagravey cagraveng được hoagraven chỉnh vagraveo caacutec đời vua sau noacute thực sự

giuacutep cho việc quản lyacute vagrave điều hagravenh đất nước Nhagrave vua cũng đặc biệt quan tacircm phaacutet triển nocircng

nghiệp Ngay từ năm đầu lecircn ngocirci ocircng đă cho kiểm kecirc hộ khẩu lagravem sổ điền sổ hộ đặt cơ sở để

tiến hagravenh chế độ quacircn điền

Để tuyển chọn nhacircn tagravei vagrave củng cố bộ maacutey cai trị nhagrave Lecirc khocircng chỉ quan tacircm đến việc cầu hiền

bằng caacutech tiến cử magrave cograven đặt ra caacutec khoa thi Sau một năm khi lecircn ngocirci vua Lecirc Thaacutei Tổ đatilde cho

mở khoa thi Minh Kinh Năm 1431 thi khoa Hoagravenh từ Năm 1433 Lecirc Lợi điacutech thacircn ra thi văn

saacutech


Nhằm bigravenh định vagrave củng cố miền biecircn cương phiacutea Bắc vagrave Tacircy Bắc Lecirc Thaacutei Tổ từng điacutech thacircn

cầm quacircn tiến thẳng vagraveo tận sagraveo huyệt một lực lượng chống đối đặt đất đoacute thagravenh chacircu huyện vagrave

ghi vagraveo bản đồ quốc gia Cograven về mặt đối ngoại Lecirc Thaacutei Tổ nhiều lần cử caacutec đoagraven sứ bộ sang

Trung Quốc để đặt mối giao bang bigravenh thường với nhagrave Minh kheacuteo leacuteo giải quyết những saacutech

nhiễu của nhagrave Minh về việc lập con chaacuteu nhagrave Trần vagrave vấn đề tugrave binh chiến tranh

Coacute thể noacutei becircn cạnh những cocircng lao to lớn Lecirc Thaacutei Tổ cũng phạm một số sai lầm magrave sử saacutech

đương thời đatilde thẳng thắn phecirc phaacuten Vua hăng haacutei dấy nghĩa binh đaacutenh dẹp giặc Minh 20 năm

magrave thiecircn hạ đại định Đến khi lecircn ngocirci định luật lệ chế lễ nhạc mở khoa thi đặt cấm vệ lập

quan chức lập phủ huyện thu goacutep saacutech vở mở trường học coacute thể gọi lagrave coacute mưu lớn saacuteng

nghiệp Song đa nghi hay giết đoacute lagrave chỗ keacutem saacutech Đại Việt sử kyacute toagraven thư viết

Nguồn httpwwwbaomoicomHomeTheGioibaodatvietvnLoi-sam-truyen-ve-Le-Loi8502954epi

Lam Sơn Khởi Nghĩa (Tập 1)


1)Dưới aacutech đocirc hộ của nhagrave Minh dacircn chuacuteng khổ sở vocirc cugraveng Ngoagravei việc nộp thoacutec luacutea lộn gagrave

tiền bạc người dacircn cograven bị bắt đi lagravem phu xacircy đồn cho giặc Bọn liacutenh Tagraveu thường đaacutenh đập

hoặc cheacutem giết thẳng tay những ai daacutem chống lại chuacuteng

2)Khắp nơi mọi người đều ngấm ngầm oaacuten giận Họ chỉ mong coacute một vị anh hugraveng nagraveo đoacute

nổi lecircn đaacutenh đuổi giặc Minh Khi nghe tin coacute ocircng Lecirc Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn thigrave

người nagravey vội chạy tới nhagrave người kia để loan baacuteo ngayhellip

3) Tổ tiecircn của Lecirc Lợi ở lagraveng Như Aacuteng đatilde dời nhagrave đến Lam Sơn (Thanh Hoacutea) chuyecircn lagravem nghề nocircng Đến đời

Lecirc Lợi thigrave đatilde nổi tiếng lagrave giầu coacute Lecirc Lợi thường hay giuacutep đỡ người nghegraveo necircn luacutec nagraveo trong nhagrave cũng hagraven

gtrăm người ăn vagrave lagravem giuacutep mọi việc cagravey cấy

4)Bọn quan lại nhagrave Minh biết tiếng necircn đatilde nhiều lần cho người tới dụ Lecirc Lợi ra lagravem việc caacutec

chuacuteng Chuacuteng hứa sẽ phong cho ocircng lagravem quan ở ngay phủ Thiệu Hoacutea (quecirc ocircng) Để cho

giặc Minh khỏi nghi ngờ ocircng lấy cớ lagrave đang coacute tang necircn chưa thể đi được


5) Quacircn liacutenh nhagrave Minh về rồi ocircng liền bảo mọi người rằng Lagravem trai ở đời necircn giuacutep nạn lớn lập cocircng to để

tiếng thơm lại chứ khocircng necircn cuacutei đầu lagravem đầy tớ giặc Rồi ocircng tiếp tục ở chốn nuacutei rừng tigravem caacutech đoacuten mời

những người tagravei giỏi ở khắp nơi về giuacutep sức

6)Tương truyền Lecirc Lợi coacute người em họ lagrave Lecirc Thận lagravem nghề thả lưới đaacutenh coacute ở socircng Chu Một hocircm Lecirc Thận

keacuteo lưới thấy nặng tưởng được caacute lớn khocircng ngờ chỉ lagrave một thanh sắt dagravei Lecirc Thận bực migravenh neacutem thanh

sắt xuống socircng rồi ra chỗ khaacutec thả lưới

7) Lần nagravey keacuteo lecircn được thanh sắt đatilde vứt đi luacutec trước Lecirc Thận xem kỹ lại thigrave thấy đoacute lagrave một thanh kiếm coacute

khắc 4 chữ magrave 2 chữ đatilde mờ Lecirc Thận chỉ đọc được 2 chữ cograven rotilde lagrave Thuận Thiecircn nghĩa lagrave Tuacircn theo mệnh

Trời

8) Lecirc Thận đem thanh kiếm về nhagrave thigrave vừa gặp luacutec Lecirc Lợi tới chơi Lecirc Thận đưa thanh kiếm ra khoe thigrave thấy

2 chữ mờ luacutec trước bacircy giờ lại hiện ra hợp thagravenh 4 chữ Thuận thiecircn Lecirc Lợi thanh kiếm nagravey rồi noacutei Trời

cho anh thanh kiếm nagravey để trừ giặc Minh đoacute vậy xin anh hatildey nhận lấy


9) Đầu năm Biacutenh Thacircn (1416) trang trại của Lecirc Lợi ở Lam Sơn tấp nập những nghĩa sĩ Họ từ miền bắc keacuteo

vagraveo Họ từ nam keacuteo ra Tất cả đều đến xin lagravem mocircn khaacutech cho Lecirc Lợi vigrave họ nghe tin Lecirc Lợi sắp khởi nghĩa

đaacutenh giặc Minh

10) Trecircn đỉnh nuacutei Đồi Đaacute coacute một khoảng đất rộng gọi lagrave Lũng Nhai Lecirc Lợi cho đắp ở đoacute một đagravei cao coacute cắm

cờ chung quanh Giữa trưa Lecirc Lợi dẫn đầu một đoagraven 18 nghĩa sĩ thay mặt cho hagraveng trăm mocircn khaacutech tới đagravei

cao lagravem lễ tế caacuteo Trời Đất


11) Sau đoacute Lecirc lợi đứng giữa đagravei cao lớn tiếng đọc Trại chủ Lam Sơn lagrave Lecirc Lợi cugraveng caacutec nghĩa sĩ họp nhau

tại đacircy xin thề cugraveng chung một lograveng đứng lecircn đaacutenh đuổi giặc Minh cứu dacircn cứu nước sống chết coacute nhau

Ai sai lời thề sẽ bị Trời tru Đất diệtldquo Ai nấy đều giơ cao tay lecircn cugraveng hocirc to Xin Thềldquo

12) Dứt lời thề mọi người lần lượt vagraveo muacutec mỗi người một cheacuten ruợu cugraveng uống để tỏ lograveng cương quyết giữ

trọn lời thề Một hồi chiecircng trống vang lecircn chấm dứt buổi lễ tuy đơn giản nhưng rất trang nghiecircm Sử đời

sau gọi buổi lễ đoacute lagrave Hội thề Lũng Nhai


13) Ngay ngagravey hocircm sau 18 nghĩa sĩ (như Lecirc Lai Lecirc Saacutet Trịnh Khả Lecirc Liễn Bugravei Quốc Hưng Lecirc Thận

vv) chia nhau đi regraven đuacutec khiacute giới Họ luyện tập nghĩa quacircn ở trong khu rừng giagrave để che mắt bọn thaacutem tử

của nhagrave Minh

14) Tuy thế magrave tecircn tham chiacutenh Thanh Hoacutea lagrave Lương Nhữ Hốt cũng đatilde biết tin Y liền đến baacuteo với viecircn quan

nhagrave minh lagrave Matilde Kỳ Matilde Kỳ kiecircu căng trả lời Cứ để chuacuteng họp lại cho thật đocircng rồi ta vacircy bắt một thể lagrave tận

diệt được bọn phản loạn

15) Mồng hai Tết năm Mậu Tuất (1418) Lecirc Lợi mặc aacuteo vagraveng cưỡi voi tới chacircn nuacutei Dầu họp cugraveng mấy ngagraven

nghĩa quacircn vagrave caacutec nghĩa sĩ để dựng cờ khởi nghĩa Caacutec lực sĩ cầm kiếm đi hộ vệ hai becircn trocircng rất uy

nghiecircm hugraveng dũng

16) Lecirc Lợi rời voi bước lecircn đagravei cao ruacutet kiếm trỏ lecircn trời noacutei Thuận Theo yacute Trời đaacutep lại lograveng dacircn từ nay

trại chủ Lecirc Lợi sẽ lấy hiệu lagrave Bigravenh Định Vương vagrave cugraveng caacutec ngươi cương quyết đaacutenh giặc Minh cho tới ngagravey

toagraven thắng Nghĩa quacircn vacircy quanh cugraveng lecircn tiếng Dạ vang trời


17) Sau đoacute Bigravenh Định Vương truyền hịch đi khắp mọi nơi để kể tội giặc Minh tham tagraven độc aacutec Rồi Vương lại

necircu rotilde mục điacutech của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn lagrave để cứu giuacutep dacircn lagravenh vagrave đaacutenh đuổi quacircn cướp nước ra

ngoagravei bờ cotildei

18) Việc đaacutenh giặc Minh tuy lagrave thuận yacute trời hợp lograveng người nhưng luacutec đầu quacircn liacutenh lương thực mọi thứ

đều cograven thiếu necircn khocircng đủ sức chống lại giặc Khi mới ra quacircn tuy coacute thắng vagravei trận ở Lạc Thủy nhưng rồi

vương lại phải ruacutet lui về vugraveng nuacutei Chiacute Linh

19) Trong khi vộaumli vatilde thaacuteo chạy vương đatilde phải bỏ cả vợ con ở lại phiacutea sau để bị giặc bắt Giặc Minh định

dugraveng vợ con vương lagravem aacutep lực để buộc vương phải ra hagraveng Được tin nagravey vương rất đau buồn Tuy nhiecircn vigrave

việc nước vương đagravenh phải gaacutec tigravenh nhagrave ra một becircn

20) Thaacuteng tư năm Kỷ Hợi (1419) Bigravenh Định Vương lại ra đaacutenh đồn Nga Lạc giết được tướng Nguyễn Sao Vigrave

quacircn cograven iacutet đaacutenh lacircu khocircng được vương lại phải ruacutet về Chiacute Linh lần thứ hai Quacircn Minh keacuteo tới vacircy chung

quanh nuacutei quyết bắt sống Bigravenh Định Vương



21) Tigravenh higravenh thật lagrave nguy ngập Lương thực cạn dần vương họp tướng sĩ lại để tigravem kế phaacute vỡ vograveng vacircy Lecirc

Liễn bagraven Giặc chỉ nhằm bắt chuacutea-cocircng Nay necircn tigravem người giống chuacutea-cocircng đem quacircn xuống nuacutei Giặc đổ

xocirc lại để bắt Nhacircn dịp đoacute chuacutea-cocircng chạy ngược về phiacutea khaacutec sẽ thoaacutet

22) Nguyễn Thận tiếp Kế đoacute hay lắm Trong bọn chuacuteng ta ai coacute thể giả lagravem chuacutea-cocircng để cho giặc bắt

khiến chuacutea-cocircng coacute thể chạy thoaacutet magrave mưu việc lớn sau nagravey - Tocirci Tocirci xin lagravem việc đoacute Mọi người cugraveng

quay ở lại nhigraven xem người vừa noacutei lagrave ai Thigrave ra đoacute lagrave nghĩa sĩ Lecirc Lai

23) Bigravenh Định Vương chạy tới ocircm chầm lấy Lecirc Lai magrave khoacutec Lecirc Lai gỡ tay vương ra rồi sụp xuống magrave noacutei

Tigravenh thế gấp lắm rồi khocircng thể trigrave hoatilden được nữa Xin chuacutea cocircng ở lại lo cứu dacircn cứu nước thigrave tocirci dugrave coacute

chết cũng yecircn lograveng


24) Vương đagravenh gạt nước mắt cởi mũ aacuteo trao cho Lecirc Lai Xong đacircu vagraveo đoacute Lecirc Lai dẫn năm trăm quacircn cảm

tử phaacute vograveng vacircy của giặc Giặc Minh tưởng đoacute lagrave Lecirc Lợi cugraveng ugravea tới vacircy thật chặt Lecirc Lai cố đaacutenh phaacute vograveng

vacircy để chạy về phiacutea đocircng

25) Lecirc Lai cugraveng nghĩa quacircn vừa chạy vừa đaacutenh trả dữ dội Giặc Minh chết nhiều nhưng quacircn Lecirc Lai cũng

thiệt hại nặng Sau cugraveng ocircng bị giặc bắt Biết bị lừa chuacuteng giết ocircng tại trận Trong khi đoacute thigrave Bigravenh Định

Vương cugraveng caacutec tướng sĩ đatilde chạy thoaacutet về phiacutea tacircy

26) Đến Lư Sơn Bigravenh Định Vương chỉnh đốn lại hagraveng ngũ vagrave cho quacircn sĩ tạm nghĩ ngơi để dưỡng sức Vigrave

quacircn Minh phải đi đaacutenh dẹp nhiều nơi khaacutec necircn tạm thời chuacuteng cũng chưa tigravem caacutech vacircy hatildem Lư Sơn

27) Năm Canh Tyacute (1420) Bigravenh Định Vương quyết định tiến đaacutenh Tacircy Đocirc Tướng nhagrave Minh lagrave Lyacute Bacircn đem

quacircn ra ngăn chặn thigrave bị lọt vagraveo ổ phục binh necircn đagravenh phải bỏ chạy Thừa thắng Bigravenh Định Vương keacuteo quacircn

về đoacuteng ở Lỗi Giang (gần huyện Cẩm Thủy)


28) Trong thời gian nagravey Bigravenh Định Vương đatilde gặp Nguyễn Tratildei cugraveng Trần Nguyecircn Hatilden ở ngoagravei Bắc tigravem vagraveo

dacircng kế hoạch bigravenh Ngocirc Vương xem thấy rất hay necircn mời cả hai người ở lại becircn cạnh vương để cugraveng lo việc

đaacutenh giặc

29) Thaacuteng 11 năm Tacircn Sửu (1421) tướng nhagrave Minh lagrave Trần Triacute đem mấy vạn quacircn đến vacircy đồn Ba Lậm

Trần Triacute ước hẹn với người Lagraveo đem quacircn sang chia lagravem hai mặt cugraveng đaacutenh Bigravenh Định Vương

30) Nhận thấy quacircn giặc hơi nhiều nhưng ở xa đến cograven đang nhọc mệt Bigravenh Định Vương cugraveng caacutec tướng

đang đecircm đem quacircn xocircng vagraveo cướp trại Minh Saacuteng hocircm sau Trần Triacute đem đại binh đến baacuteo thugrave Vương đatilde

đặt phục binh từ trước luacutec đoacute đổ ra đaacutenh Trần Triacute phải ruacutet lui



31) Sang năm Nhacircm Dần (1422) Bigravenh Định Vương từ đồn Ba lậm vừa keacuteo ra lại bị quacircn Minh vagrave quacircn Lagraveo

vacircy đaacutenh bốn mặt Thấy thế nguy Vương cugraveng tướng sĩ liều chết mở một đường maacuteu để cugraveng chạy về Chiacute

Linh lần thứ ba

32) Từ khi ruacutet về Chiacute Linh lương thực bị cạn dần Trong hai thaacuteng trời quacircn sĩ phải haacutei rau đagraveo rễ cacircy rừng

để ăn Coacute bao nhiecircu ngựa chiến cũng phải lagravem thịt để chia nhau mỗi người một miếng ăn cho đỡ đoacutei

33) Luacutec nagravey mọi người đều mỏi mệt muốn được nghỉ ngơi Trước tigravenh thế vocirc cugraveng khoacute khăn Nguyễn Tratildei

xin Vương hatildey tigravem caacutech xin tạm hogravea với giặc Bất đắc dĩ vương phải sai Lecirc Trăn sang trại Minh để xin hogravea

Trần Triacute thấy đaacutenh khocircng coacute lợi cũng thuận cho hogravea

34) Năm Quyacute matildeo (1423) Bigravenh Định Vương đem tagraven quacircn về Lam Sơn Muốn dụ dỗ Vương Trần Triacute Sơn

Thọ sai người đem cho Vương thoacutec luacutea vagrave caacute khocirc Vương cho Lecirc Trăn đem vagraveng bạc sang tạ ơn Vigrave coacute người

maacutech lagrave Vương khocircng thật lograveng Trần Triacute liền giữ Lecirc Trăn Lại


35) Chờ matildei khocircng thấy Lecirc Trăn về Bigravenh Định Vương biết lagrave acircm mưu traacute hagraveng đatilde bị bại lộ Vigrave vậy Vương

tuyệt giao khocircng cho sứ giả qua lại nữa Để traacutenh bị vacircy Vương lại keacuteo quacircn về đoacuteng ở vugraveng Lư Sơn lần

thứ hai

36) Năm Giaacutep thigraven (1424) Lecirc Chiacutenh bagraven Nghệ An đất rộng người đocircng ta hatildey đaacutenh chiếm trước lagravem chỗ

truacute chacircn rồi sau sẽ đaacutenh Đocircng Quan mới bigravenh định được thiecircn hạ Vương cho lagrave phải đem quacircn đaacutenh

chiếm được đồn Đa Căng rồi tiến về Quigrave Chacircu

37) Nơi đacircy gặp bọn Trần Triacute Phương Chiacutenh đem binh đến đaacutenh Vương tigravem chỗ phục sẵn cheacutem được Trần

Trung cugraveng hơn hai ngagraven giặc vagrave bắt được rất nhiều ngựa chiến Giặc Minh bỏ chạy Thừa thắng quacircn của

Vương lại chiếm được Tragrave Long

38) Thấy thanh thế của nghĩa quacircn cagraveng ngagravey cagraveng lớn Trần Hiệp lagravem sớ tacircu cho vua nhagrave Minh biết Vua

Minh ra lệnh cho bọn Trần triacute phải dẹp ngay cuộc khởi nghĩa Lam Sơn Trần Triacute liền đem cả quacircn thủy vagrave

quacircn bộ tiến đaacutenh Bigravenh Định Vương


39) Lần nagravey Vương lại cho keacuteo cờ đaacutenh trống đốt lửa lagravem nghi binh Rồi Vương sai Đinh Liệt đem quacircn

phục sẵn ở becircn kia socircng Lam Quacircn Minh tiến tới phục binh đổ ra đaacutenh cheacutem được tướng Hoagravenh Thagravenh vagrave

bắt sống được Chu Kiệt Trần Triacute phải thu quacircn về giữ Nghệ An

40) Thaacuteng Giecircng năm Ất Tỵ (1425) Vương đem binh vagraveo đaacutenh Nghệ An Đi tới đacircu cũng được dacircn chuacuteng đưa

rượu thịt khao quacircn Trẻ giagrave nocirc nức reo mừng Ai nấy sung sướng tin rằng Bigravenh Định Vương sẽ đaacutenh đuổi

giặc minh để cứu dacircn cứu nước

[Hết]

Nguồn httpdanchuaeu18610html

Hoagraveng hậu Ngọc Trần vợ Lecirc Lợi

dacircng mạng tế thần


Hoagraveng hậu Ngọc Trần lagrave vợ cả của vua Lecirc Lợi Sau khi kết hocircn với Lecirc Lợi Ngọc Trần sớm hocircm gaacutenh vaacutec việc thu xếp trang trại coi soacutec sản xuất cấy trồng Về sau khi Lecirc Lợi dựng cờ dấy nghĩa mộng thấy một vị thần yecircu cầu hiến tế bagrave đatilde nguyện hi sinh thacircn migravenh để tế thần để coacute thể an lograveng Lecirc Lợi cũng như quacircn sĩ Hoagraveng hậu Ngọc Trần coacute tecircn đầy đủ lagrave Phạm Thị Ngọc Trần Bagrave lagrave người vugraveng Quần Lai huyện Locirci Dương tỉnh Thanh Hoaacute Cha bagrave lagrave ocircng Phạm Hoagravenh vagrave anh trai lagrave Phạm Vấn sau nagravey đều tham gia cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn do Lecirc Lợi khởi xướng Vugraveng đất Thanh Hoacutea cũng lagrave quecirc tổ của Lecirc Lợi Chuyện kể rằng ocircng Lecirc Hối ndash ocircng tổ bốn đời của Lecirc Lợi trong một hocircm đến vugraveng nuacutei Lam Sơn thấy cảnh đất lagravenh chim đậu necircn đatilde quyết định dời nhagrave về đacircy Ocircng Lecirc Hối lấy bagrave Nguyễn Thị Ngọc Duyecircn sinh ra ocircng Lecirc Đinh Ocircng Lecirc Đinh vagrave bagrave Nguyễn Thị Quaacutech sinh ra hai người con lagrave Lecirc Tograveng vagrave Lecirc Khoaacuteng Lecirc Khoaacuteng lấy bagrave Trịnh Thị Ngọc Thương sinh được ba người con lagrave Lecirc Học Lecirc Trừ vagrave Lecirc Lợi Lecirc Lợi sinh vagraveo giờ tyacute ngagravey 6 thaacuteng 8 năm Ất Sửu tức ngagravey 10 thaacuteng 9 năm 1385 đời nhagrave Trần



Lại noacutei về chuyện nhagrave Trần đến những năm cuối thế kỷ XIV đatilde trở necircn suy yếu Vagraveo thaacuteng 2 năm 1400 Hồ Quyacute Ly truất ngocirci của Trần Thiếu Đế lecircn lagravem vua lấy quốc hiệu lagrave Đại Ngu lập necircn nhagrave Hồ Đến năm 1407 nhagrave Minh nhacircn cơ hội Hồ Quyacute Ly cướp ngocirci nhagrave Trần liền đưa quacircn vagraveo xacircm lược nước ta Do khocircng được lograveng dacircn necircn Hồ Quyacute Ly liecircn tục thất bại Đến thaacuteng 6 năm 1407 Hồ Quyacute Ly bị bắt cugraveng caacutec con trai lagrave Hồ Nguyecircn Trừng vagrave Hồ Haacuten Thương Nhagrave Minh đocirc hộ nước ta Trong bối cảnh đoacute vagraveo mugravea xuacircn năm 1418 Lecirc Lợi đatilde cugraveng những nhacircn tagravei hagraveo kiệt trong cả nước quyết tacircm dựng cờ khởi nghĩa chống lại aacutec đocirc hộ của nhagrave Minh Lecirc Lợi xưng lagrave Bigravenh Định Vương kecircu gọi dacircn Việt đồng lograveng đứng lecircn đaacutenh đuổi quacircn xacircm lược Minh cứu nước Lagrave vợ của Bigravenh Định Vương Lecirc Lợi ngay từ những ngagravey đầu chồng phất cơ khởi nghĩa hoagraveng hậu Ngọc Trần đatilde sớm trực tiếp đảm nhận traacutech nhiệm về việc quacircn lương Bagrave cũng đồng thời chỉ đạo đội nữ binh tại trại Như Aacuteng Lam Sơn căn cứ buổi đầu của cuộc khởi nghĩa Trong những năm đầu của cuộc khởi nghĩa từ năm 1418 đến năm 1424 hoạt động của nghĩa quacircn ở miền nuacutei rừng Thanh Hoacutea diễn ra vocirc cugraveng khoacute khăn vagrave gian khổ Coacute nhiều luacutec cuộc khởi nghĩa coacute nguy cơ tan vỡ Tuy nhiecircn do sự tổ chức tagravei tigravenh của Lecirc Lợi vagrave sự ủng hộ của binh sĩ cũng như người dacircn necircn bản thacircn Lecirc Lợi cũng như cuộc khởi nghĩa dần vượt qua được khoacute khăn Chiacutenh bởi vậy ba lần nghĩa quacircn bị giặc vacircy khốn ở căn cứ Chiacute Linh khocircng cơm ăn aacuteo mặc nhưng vẫn khocircng nao nuacuteng tinh thần chiến đấu Chiacutenh trong những ngagravey gian khổ noacutei trecircn hoagraveng hậu Ngọc Trần đatilde thể hiện rất rotilde vai trograve cũng như sự tận tụy của migravenh đối với cuộc khởi nghĩa Khocircng chỉ luocircn saacutet caacutenh cugraveng với caacutec binh sĩ bagrave cograven tigravem mọi caacutech để coacute thể cung cấp lương thực quần aacuteo cho nghĩa quacircn Để coacute lương thực cung cấp cho nghĩa quacircn bagrave tiacutech cực động viecircn mọi người tăng gia sản xuất ở vugraveng Lam Sơn vagrave vugraveng quecirc ngoại Quần Đội Bagrave cograven kết hợp cugraveng Nguyễn Nhữ Latildem vận động phường đaacutenh caacute Đa Mỹ dugraveng thuyền theo socircng Chu ngược dograveng tiếp lương cho nghĩa quacircn Lo lắng xong việc tiếp lương bagrave Ngọc Trần cograven lặn lội theo Bigravenh Định Vương Lecirc Lợi vagrave nghĩa quacircn đaacutenh trận trực tiếp Vai trograve của bagrave Ngọc Trần đatilde goacutep phần đaacuteng kể vagraveo thắng lợi của cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn trong giai đoạn hoạt động ở vugraveng nuacutei rừng Thanh Hoacutea Trải qua 15 trận chiến đấu trong 5 chiến dịch mugravea khocirc từ 1418 đến 1423 nghĩa quacircn Lam Sơn của Lecirc Lợi đatilde đứng vững thanh thế của nghĩa quacircn cũng dần lớn mạnh Tuy vậy thế đứng quacircn tại căn cứ Chiacute Linh lagrave hết sức khoacute khăn nhất lagrave về quacircn lương necircn Lecirc Lợi đatilde quyết định tạm hogravea hoatilden với quacircn thugrave để củng cố lực lượng Ngagravey 19 thaacuteng 5 năm 1423 sau khi hogravea hoatilden vagrave dugraveng kế giả hagraveng Bigravenh Định Vương latildenh đạo nghĩa quacircn ruacutet về căn cứ Lam Sơn Tại đacircy Bigravenh Định Vương latildenh đạo nghĩa quacircn ra sức tăng gia sản xuất bồi dưỡng quacircn tiacutech trữ lương thực thu huacutet lực lượng khắp cả nước đến Lam Sơn tụ nghĩa Luacutec nagravey bagrave Ngọc Trần đang coacute mang nhưng vẫn khocircng rời việc chăm lo sản xuất lương thực thực phẩm tại trang trại Đến ngagravey 20 thaacuteng 11 năm 1423 bagrave Ngọc Trần sinh một người con trai đặt tecircn lagrave Nguyecircn Long Hơn một năm sau giặc Minh phaacutet hiện ra kế giả hagraveng necircn tập trung lực lượng chuẩn bị tấn cocircng Lam Sơn


Lecirc Lợi đatilde cấp tốc họp bộ tham mưu bagraven caacutech đaacutenh giặc Ngagravey 12 thaacuteng 10 năm 1424 theo kế hoạch của tướng Nguyễn Chiacutech Lecirc Lợi latildenh đạo nghĩa quacircn chủ động tiến vagraveo Nghệ An xacircy dựng căn cứ địa mới Hoagraveng hậu Ngọc Trần tiếp tục theo Lecirc Lợi cugraveng nghĩa quacircn lecircn đường đaacutenh giặc Năm 1425 Lecirc Lợi vacircy thagravenh Nghệ An tiến đaacutenh thagravenh Tragraveo Khẩu ở Hưng Nguyecircn Chiacutenh tại nơi đacircy hoagraveng hậu Ngọc Trần đatilde quyết hi sinh thacircn migravenh để tế thần Trong cuốn ldquoLam Sơn thực lụcrdquo của Hồ Sĩ Dương coacute cheacutep về sự việc nagravey như sau Vagraveo thaacuteng 3 năm 1425 Lecirc Lợi tiến quacircn vacircy thagravenh Nghệ An giặc Minh ra sức chống giữ thế lực chưa phacircn thắng bại Quacircn doanh của Lecirc Lợi tạm đoacuteng cạnh đền thờ thần Phổ Hộ becircn bờ socircng Lam thuộc lagraveng Tragraveo Khẩu huyện Hưng Nguyecircn Đecircm hocircm đoacute Lecirc Lợi chiecircm bao thấy một vị thần baacuteo mộng cho migravenh rằng ldquoTướng quacircn nhường cho tocirci một người thiếp tocirci hứa hết sức phugrave hộ tướng quacircn đaacutenh thắng giặc giữ vững nghiệp đếrdquo Tỉnh dậy Vua nghĩ rằng Thuở xưa vua Lyacute nhờ vợ chồng ocircng hagraveng dầu lagrave Vũ Phục nhảy xuống socircng Thiecircn Phugrave hiến xaacutec cho thủy thần magrave vua Lyacute khỏi bệnh đau mắt lo được việc chống giặc Rồi Lyacute Thường Kiệt dagraven trận đaacutenh Tống noacutei rằng coacute thần ngacircm thơ giuacutep đuổi giặc magrave quả nhiecircn hocircm sau quacircn ta phaacute được giặc Tống becircn socircng Như Nguyệt Vậy thigrave ngagravey nay ta thiacute mạng một người magrave cứu sống muocircn người thu lại được non socircng thigrave việc đaacuteng lagravem lắm rồi Saacuteng sớm hocircm sau Lecirc Lợi cho gọi những người vợ của migravenh đến hỏi rằng ldquoCoacute ai chịu đi lagravem vợ thủy thần khocircng Sau nagravey khi ta lấy được nước sẽ lập con của người đoacute lagravem thiecircn tửrdquo Caacutec bagrave phi đều im lặng khocircng noacutei gigrave Chỉ coacute bagrave Ngọc Trần khảng khaacutei quỳ thưa ldquoNếu vigrave nghiệp lớn của Minh Cocircng thigrave thiếp tự nguyện xả thacircn ngagravey sau mong Minh Cocircng giữ lời hứa chớ phụ con thiếprdquo Nhagrave vua khen ngợi vagrave thương cảm hứa trước caacutec bagrave vagrave bề tocirci ngagravey sau xin lagravem đuacuteng hẹn Rồi vua sai bề tocirci cugraveng đến đền lagravem lễ tế thần Đoacute lagrave vagraveo ngagravey 24 thaacuteng 3 năm 1425 Luacutec nagravey bagrave Ngọc Trần đang bế đứa con lagrave Nguyecircn Long vừa mới lecircn 3 tuổi gạt nước mắt trao cho người hầu bế ẵm Rồi bagrave đứng lecircn lagravem vật tế thần Cheacutep về sự kiện nagravey Lecirc Quyacute Đocircn trong ldquoĐại Việt thocircng sửrdquo coacute ghi ldquoNhagrave vua sai lagravem lễ tế thần Dugraveng Hoagraveng hậu lagravem vật tế Hoagraveng hậu begraven mấtrdquo


Hoagraveng hậu Ngọc Trần dacircng mạng tế thần vigrave vua Lecirc Lợi

Sau khi đatilde tự nguyện gieo migravenh xuống dograveng socircng hy sinh tiacutenh mệnh vigrave việc nước hoagraveng hậu Ngọc Trần được nhagrave vua vagrave nghĩa quacircn đưa về mai taacuteng tại quecirc nhagrave ở saacutech Quần Đội Tuy nhiecircn khi về đến lagraveng Miacutea vugraveng đất Thọ Diecircn thigrave trời đatilde tối Lecirc Lợi quyết định đặt linh cữu của bagrave ở đacircy qua đecircm Saacuteng mai mọi người ngạc nhiecircn vigrave một chuyện vocirc cugraveng kigrave lạ Đoacute lagrave nơi đặt linh cữu của Hoagraveng hậu Ngọc Trần mối đatilde đugraven thagravenh một đống đất cao như một nấm mồ Mọi người đều nghĩ về sự hiển linh của bagrave lagrave bagrave muốn an nghỉ tại đacircy Vậy necircn Lecirc Lợi truyền cho lagraveng Miacutea lập đền thờ gọi lagrave đền Hiển Nhacircn Lagraveng Miacutea becircn cạnh socircng Chu sau nagravey hiện tượng socircng đổi dograveng mộ vagrave đền thờ Hiển Nhacircn trocirci xuống lagraveng Thượng Vocirci nay thuộc xatilde Xuacircn Hogravea caacutech lagraveng Miacutea khoảng 5 km


Nhacircn dacircn lagraveng Thượng Vocirci với lograveng ngưỡng mộ vagrave thagravenh kiacutenh đatilde lập đền thờ bagrave Vigrave vậy Thaacutei hậu Phạm Thị Ngọc Trần quecirc ở saacutech Quần Đội nhưng lại thờ ở lagraveng Miacutea vagrave sau đoacute dời về lagraveng Thượng Vocirci xatilde Xuacircn Hogravea đều thuộc huyện Thọ Xuacircn Sau khi bagrave Ngọc Trần hiến thacircn thế thần Lecirc Lợi vagrave nghĩa quacircn liecircn tiếp dagravenh thắng lợi Khocircng lacircu sau đoacute cuộc khởi nghĩa dagravenh thắng lợi hoagraven toagraven đuổi quacircn Minh ra khỏi bờ cotildei Lecirc Lợi sai Nguyễn Tratildei thảo bagravei ldquoBigravenh Ngocirc đại caacuteordquo để baacute caacuteo cho thiecircn hạ biết về việc đaacutenh quacircn Minh Đacircy lagrave aacuteng văn chương nổi tiếng rất coacute giaacute trị đời Lecirc được coi lagrave bản tuyecircn ngocircn độc lập thứ hai của Việt Nam sau bagravei thơ ldquoNam quốc sơn hagraverdquo Lại noacutei về lời hứa với hoagraveng hậu Ngọc Trần khi bagrave quyết hi sinh thacircn migravenh Khi Lecirc Lợi lecircn ngocirci hoagraveng đế thigrave ocircng lập con trưởng lagrave Lecirc Tư Tề lagravem giaacutem quốc lo triều chiacutenh magrave quecircn mất Lecirc Nguyecircn Long Theo truyền thuyết một hocircm vua đang ngủ bagrave Ngọc Trần quay về baacuteo mộng traacutech cứ vua quecircn cocircng lao của migravenh vua choagraveng tỉnh rồi truyền thacircn cận ra chiếu chỉ lập Nguyecircn Long lagravem Hoagraveng thaacutei tử phế Tư Tề xuống lagravem Quận vương Điều nagravey trong chiacutenh sử cheacutep lại coacute phần khaacutec biệt Rằng vua Lecirc Thaacutei Tổ bỏ Tư Tề vigrave cho rằng Tư Tề lagravem nhiều điều traacutei yacute Đến năm 1433 Lecirc Lợi qua đời Lecirc Nguyecircn Long lecircn ngocirci vua tức lagrave vua Lecirc Thaacutei Tocircng Năm 1437 vua Thaacutei Tocircng truy tocircn mẹ migravenh lagravem Hoagraveng thaacutei hậu thờ phụng ở Thaacutei Miếu Hugraveng Hoagraveng Theo Phunutoday

Nguồn httpvntimescomvnhien-tai-dat-vietthoi-dung-nuoc7924-hoang-hau-ngoc-tran-vo-le-loi-

dang-mang-te-thanhtml

L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)

Vị anh hugraveng giải phoacuteng dacircn tộc

Lecirc Lợi sinh ngagravey 10-9-1385 (6-8 năm ất Sửu) tại Lam Sơn (Kẻ Cham) nay


thuộc huyện Thọ Xuacircn Thanh Hoacutea trong một gia đigravenh đời đời lagravem quacircn trưởng một phương Ocircng lagrave con uacutet của Lecirc Khoaacuteng vagrave Trịnh Thị Ngọc Hương

(anh lớn của ocircng tecircn Học anh thứ lagrave Trư) Ocircng nối nghiệp cha lagravem chuacutea trại Lam Sơn Khi quacircn Minh chiếm đất nước ocircng nuocirci chiacute lớn đaacutenh đuổi xacircm

lăng Quacircn nhagrave Minh nghe tiếng ocircng dụ cho lagravem quan ocircng khocircng chịu khuất Ocircng noacutei Lagravem trai necircn giuacutep nạn lớn lập cocircng to để tiếng thơm muocircn

đời chớ sao lại chịu bo bo lagravem đầy tớ người Năm Lecirc Lợi 21 tuổi cũng lagrave năm nhagrave Minh đem 80 vạn quacircn sang xacircm lược nước Việt Cuộc khaacuteng chiến

chống Minh của vương triều Hồ thất bại nước Đại Việt rơi vagraveo aacutech thống trị tagraven bạo của giặc Minh Trước cảnh đất nước bị kẻ thugrave giagravey xeacuteo tagraven phaacute Lecirc

Lợi đatilde nung nấu một quyết tacircm đaacutenh đuổi chuacuteng ra khỏi bờ cotildei

Đầu năm 1416 tại nuacutei rừng Lam Sơn trecircn đất Thanh Hoacutea Lecirc Lợi cugraveng với 18 người bạn thacircn thiết đồng tacircm cứu nước đatilde lagravem lễ thề đaacutenh giặc giữ yecircn

quecirc hương Đoacute lagrave hội Thề Lũng Nhai đatilde đi vagraveo sử saacutech

Tin Lecirc Lợi dựng cờ nghĩa chiecircu mộ hiền tagravei bay xa thu huacutet caacutec anh hugraveng hagraveo kiệt từ bốn phương keacuteo về Đất Lam Sơn trở thagravenh nơi tụ nghĩa ở đoacute coacute đủ caacutec tầng lớp xatilde hội vagrave thagravenh phần dacircn tộc khaacutec nhau với những đại biểu

ưu tuacute như Nguyễn Tratildei Trần Nguyecircn Hatilden Nguyễn Chiacutech Nguyễn Xiacute Lecirc Lai Cầm Quyacute Xa Khả Tham Sau một thời gian chuẩn bị chiacuten muồi đầu năm

1418 Lecirc Lợi xưng lagrave Bigravenh Định Vương truyền hịch đi khắp nơi kecircu gọi nhacircn dacircn đứng lecircn đaacutenh giặc cứu nước Lecirc Lợi lagrave linh hồn lagrave latildenh tụ tối cao của

cuộc khởi nghĩa ấy

Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ mở đầu tới kết thuacutec thắng lợi (thaacuteng 12-1427) qua caacutec giai đoạn phaacutet triển vagrave chiến lược chiến thuật của noacute đatilde chứng minh

Lecirc Lợi lagrave người coacute tầm voacutec của một thiecircn tagravei một nhacircn caacutech vĩ đại chỉ thấy ở những latildenh tụ mở đường khai saacuteng Nếu Ngocirc Quyền với chiến thắng trecircn

socircng Bạch Đằng năm 938 đatilde chấm dứt thời kỳ 1000 năm mất nước mở đầu thời kỳ độc lập mới của dacircn tộc thigrave Lecirc Lợi với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn toagraven

thắng kết thuacutec 20 năm thống trị của giặc Minh khocirci phục nền độc lập lacircu dagravei cho Tổ quốc bắt đầu một kỷ nguyecircn xacircy dựng mới Khocircng coacute Lecirc Lợi khocircng coacute phong tragraveo khởi nghĩa Lam Sơn Nhưng Lecirc Lợi khocircng chỉ lagrave người

nhen nhoacutem tạo lập ra tổ chức khởi nghĩa Lam Sơn magrave ocircng cograven lagrave nhagrave chỉ đạo chiến lược kiệt xuất Một neacutet đặc sắc mới mẻ trong đường lối chỉ đạo

cuộc khaacuteng chiến chống Minh magrave Lecirc Lợi thực hiện lagrave dựa vagraveo nhacircn dacircn để tiến hagravenh chiến tranh giải phoacuteng dacircn tộc Nhigraven vagraveo lực lượng nghĩa binh vagrave

bộ chỉ huy tướng lĩnh của cuộc khởi nghĩa coacute thể thấy rotilde tiacutenh chất nhacircn dacircn rộng ratildei của noacute một đặc điểm nổi bật khocircng coacute ở caacutec cuộc khởi nghĩa khaacutec

chống Minh trước đoacute Dựa vagraveo sức mạnh của nhacircn dacircn đoagraven kết tập hợp mọi lực lượng xatilde hội trong một tổ chức chiến đấu rồi từ cuộc khởi nghĩa ở

một địa phương lấy nuacutei rừng lagravem căn cứ địa phaacutet triển sacircu rộng thagravenh cuộc chiến tranh giải phoacuteng dacircn tộc trecircn quy mocirc toagraven quốc Đacircy lagrave một cống hiến

saacuteng tạo to lớn về đường lối chiến tranh của Lecirc Lợi vagrave bộ tham mưu của ocircng để lại một kinh nghiệm lịch sử quyacute giaacute


Vừa lagrave nhagrave tổ chức vagrave chỉ đạo chiến lược về chiacutenh trị quacircn sự vừa lagrave vị

tướng cầm quacircn mưu triacute quả quyết Lecirc Lợi đatilde vận dụng lối đaacutenh vacircy thagravenh diệt viện theo lyacute thuyết quacircn sự ocircng nghiền ngẫm Đaacutenh thagravenh lagrave hạ saacutech

Ta đaacutenh thagravenh kiecircn cố hagraveng năm hagraveng thaacuteng khocircng lấy được quacircn ta sức mỏi khiacute nhụt nếu viện binh giặc lại đến thigrave ta đằng trước đằng sau đều bị

giặc đaacutenh đoacute lagrave đường nguy Chi bằng nuocirci sức khỏe chứa khiacute hăng để đợi quacircn cứu viện tới Khi viện binh bị phaacute thigrave thagravenh tất phải hagraveng Chiến thuật

Vacircy thagravenh diệt viện của Lecirc Lợi kết hợp với chủ trương mưu phạt nhị tacircm cocircng uy hiếp phacircn hoacutea chiecircu dụ địch của Nguyễn Tratildei tạo necircn một

phương thức độc đaacuteo trong nghệ thuật quacircn sự Việt Nam

Cuộc vacircy hatildem Vương Thocircng ở Đocircng Quan vagrave tiecircu diệt viện binh giặc tại Chi Lăng Xương Giang cuối năm 1427 lagrave kết quả thắng lợi của tư tưởng quacircn sự

của Lecirc Lợi - Nguyễn Tratildei Sau khi đuổi hết giặc Minh về nước Lecirc Lợi lecircn ngocirci hoagraveng đế năm 1428 saacuteng lập ra vương triều Lecirc Lecirc Lợi lagravem vua được 5 năm

thigrave mất (1433) an taacuteng tại Vĩnh Lăng Lam Sơn miếu hiệu lagrave Thaacutei Tổ Trong sự nghiệp xacircy dựng đất nước buổi đầu của vương triều Lecirc Lecirc Lợi đatilde

coacute những cố gắng khocircng nhỏ về nội trị ngoại giao nhằm phục hồi củng cố phaacutet triển đất nước trecircn mọi mặt như tổ chức lại bộ maacutey chiacutenh quyền từ

trung ương xuống địa phương ban hagravenh một số chiacutenh saacutech kegravem theo những biện phaacutep coacute hiệu quả để khocirci phục sản xuất nocircng nghiệp ổn định đời sống

xatilde hội Lecirc Lợi cũng chuacute yacute tới việc phaacutet triển văn hoacutea giaacuteo dục đagraveo tạo nhacircn tagravei Năm 1428 lecircn ngocirci vua năm sau (niecircn hiệu Thuận Thiecircn thứ 2 1429)

Lecirc Lợi đatilde cho mở khoa thi Minh Kinh Năm 1431 thi khoa Hoagravenh từ Năm 1433 Lecirc Lợi điacutech thacircn ra thi văn saacutech Đấy lagrave chưa kể năm 1426 trong khi

đang vacircy đaacutenh Đocircng Quan Lecirc Lợi đatilde mở một khoa thi đặc caacutech lấy đỗ 32 người trong đoacute coacute Đagraveo Cocircng Soạn một nhagrave ngoại giao xuất sắc thời Lecirc Lợi

Nhưng nhiệm vụ chiacutenh trị lớn nhất phải quan tacircm giải quyết hagraveng đầu sau khi đất nước được giải phoacuteng lagrave việc tăng cường củng cố giữ vững nền độc

lập thống nhất của Tổ quốc Về phương diện nagravey Lecirc Lợi đatilde lagravem được hai việc coacute yacute nghĩa lịch sử Thứ nhất ocircng đatilde thagravenh cocircng trong cuộc đấu tranh ngoại giao thiết lập quan hệ bigravenh thường giữa triều Lecirc vagrave triều Minh Thứ

hai Lecirc Lợi đatilde kiecircn quyết đập tan những acircm mưu vagrave hagravenh động bạo loạn muốn caacutet cứ của một số ngụy quacircn trước điển higravenh lagrave vụ Đegraveo Caacutet Hatilden ở

Mường Lễ Lai Chacircu Trong bagravei thơ lagravem khắc vagraveo vaacutech đaacute nuacutei Puacute Huổi Chograve (becircn socircng Đagrave thuộc Lai Chacircu) năm 1431 khi đaacutenh Đegraveo Caacutet Hatilden Lecirc Lợi đatilde

noacutei rotilde yacute chiacute bảo vệ sự thống nhất giang sơn

Đất hiểm trở từ nay khocircng cograven Nuacutei socircng đatilde vagraveo chung một bản đồ

Đề thơ khắc vagraveo nuacutei đaacute Trấn giữ miền Tacircy của nước Việt ta

Sau bagravei thơ trecircn Lecirc Lợi cograven viết bagravei thơ thứ hai khắc vagraveo vaacutech nuacutei Hagraveo Traacuteng


becircn Chợ Bờ Hogravea Bigravenh

Lecirc Lợi trong 5 năm lagravem vua becircn cạnh những cocircng lao to lớn coacute phạm một số sai lầm magrave sử saacutech đương thời cũng thẳng thắn phecirc phaacuten Đại Việt sử kyacute

toagraven thư viết Vua hăng haacutei dấy nghĩa binh đaacutenh dẹp giặc Minh 20 năm magrave thiecircn hạ đại định Đến khi lecircn ngocirci định luật lệ chế lễ nhạc mở khoa thi

đặt cấm vệ lập quan chức lập phủ huyện thu goacutep saacutech vở mở trường học coacute thể gọi lagrave coacute mưu lớn saacuteng nghiệp Song đa nghi hay giết đoacute lagrave chỗ

keacutem

Nguồn httpvietsciencesfreefrvietnamdanhnhanvualeloihtm



Vua Việt Nam (chi tiết)

Tượng đagravei Lecirc Lợi tại Thagravenh phố Thanh Hoacutea

Vua nhagrave Hậu Lecirc

Trị vigrave 1428 ndash 1433

Tiền nhiệm Thagravenh lập triều đại

Kế nhiệm Lecirc Thaacutei Tocircng

Bigravenh Định Vương

Tại vị 1418 ndash 1427

Vợ Trịnh Thị Lữ

Phạm Thị Ngọc Trần

Phạm Thị Nghiecircu

Hậu duệ

Tecircn huacutey

Lecirc Lợi

Tước vị

Niecircn hiệu

Thuận Thiecircn

Thụy hiệu Ngắn Cao Hoagraveng Đế

Đầy đủ Thống Thiecircn Khải Vận Thaacutenh

Đức Thần Cocircng Duệ Văn Anh Vũ Khoan

Minh Dũng Triacute Hoagraveng Nghĩa Chiacute Minh

Đại Hiếu Cao Hoagraveng Đế

Miếu hiệu Thaacutei Tổ

Triều đại Nhagrave Hậu Lecirc

Thacircn phụ Lecirc Khoaacuteng

Thacircn mẫu Trịnh Thị Ngọc Thương

Sinh 138385[1]

Mất 1433

Việt Nam

An taacuteng Vĩnh Lăng Lam Sơn






Mục lục

1 Tiểu sử



o 31 Khởi nghĩa








4 Cai trị


o 42 Trị vigrave


5 Nhận định






7 Xem thecircm


9 Ghi chuacute

Tiểu sử























Khởi nghĩa






nước






















Tiến vagraveo nam




















































Đocircng Quan

Lập Trần Cảo































Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem







Mục lục

1 Tiểu sử



o 31 Khởi nghĩa








4 Cai trị


o 42 Trị vigrave


5 Nhận định






7 Xem thecircm


9 Ghi chuacute

Tiểu sử























Khởi nghĩa






nước






















Tiến vagraveo nam




















































Đocircng Quan

Lập Trần Cảo































Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem



















Khởi nghĩa






nước






















Tiến vagraveo nam




















































Đocircng Quan

Lập Trần Cảo































Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem












Tiến vagraveo nam




















































Đocircng Quan

Lập Trần Cảo































Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem




























Đocircng Quan

Lập Trần Cảo































Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem
























Thăng






































Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem









Cai trị


















Trị vigrave














xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem




xatilde



















Nguyecircn Long























Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem









Nhận định


























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem
























được















Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem





Minh giết



















Thận noacutei



























nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem



















nạn























Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem






Xem thecircm



Nguyễn Tratildei


Lecirc Tư Tề











Ghi chuacute











lừa Thocircng








ngựa ocircng ăn



nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem




nagraveo

















































mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem






























mạnh mẽ thay
















đại migravenh









saacutech




































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem





































Trời





















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem



















của nhagrave Minh

















































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem









































đaacutenh giặc










Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem





Linh lần thứ ba












thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem





thứ hai

















[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem









[Hết]


















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem
















L

ecirc

T

h

aacute

i

t

ổ

Văn Tạo

Lecirc Lợi (1385 -1433)






















































keacutem





















































keacutem


bình Định vương lê lợi (1383 1433)vietnamvanhien.org/binhdingvuongleloi.pdfthừa cơ mở...

Documents