12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr

Bölgesel Hoşnutsuzluk EndeksiKamil TAŞCI1, Mehmet Emin ÖZSAN2

Özet:

Ulusal düzeyde iktisadi bir gösterge olarak, işsizlik ve enflasyon oranlarından oluşan Sefalet Endeksi (Misery Index) ilk kez Arthur Okun tarafından ortaya atılmıştır. Bu endeks, artan işsizlik ve yüksek enflasyonun ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal maliyetlere neden olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, temel bileşenler analizi tekniği kullanarak, Sefalet Endeksini sosyal değişkenler eklemek suretiyle geliştirerek, Düzey-2 bölgelerin 2007 ve 2010 dönemleri için Sosyo-Ekonomik hoşnutsuzluk düzeyini Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi sıralaması oluşturmak suretiyle karşılaştırmalı olarak tespit etmektir. Çalışmada, istatistiki yöntem olarak Temel Bileşenler Analizi tekniği ile 26 Bölge için iktisadi hoşnutsuzluk göstergeleri olarak, enflasyon ve işsizlik oranları; sosyal hoşnutsuzluk göstergeleri olarak net göç hızı, kaba boşanma oranı, kaba intihar oranı, suç oranları ve halk oylamasına katılım oranı kullanılmıştır. 2007 ve 2010 dönemleri için elde edilen endeksler sonucunda, TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari, TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır bölgeleri Türkiye’nin en hoşnutsuz bölgeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik endeksinde de son sıralarda yer alması iktisadi gelişmişlik düzeyi ile hoşnutsuzluk arasındaki ilişkiselliği göstermesi bakımından önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi, Temel Bileşenler Analizi, Türkiye

1. Giriş

Ekonomik büyümenin ve kişibaşı gayri safi yurtiçi hasıla değişkenlerinin yanısıra toplumun refahını düzeyinin izlenmesi bakımından belirli bir coğrafyada yaşayan toplumların yaşam memnuniyetlerinin ölçülmesi son dönemde akademik çevrelerce de sıkça kullanılan bir yöntem olarak dikkat çekmektedir.

Janssen(1971)’e göre ulusal düzeyde iktisadi bir gösterge olarak, işsizlik ve enflasyon oranlarından müteşekkil Sefalet Endeksi (Misery Index) ilk kez Arthur Okun tarafından ortaya atılmıştır. Bu endeks, artan işsizlik ve yüksek enflasyonun ulusal düzeyde ekonomik ve sosyal maliyetlere neden olduğunu varsaymaktadır.

1DPT/Planlama Uzmanı, Kamu Yönetimi Y.Lisans /Cornell University, kamil.tasci@dpt.gov.tr2DPT/Planlama Uzmanı, Kamu Yönetimi Y.Lisans /Cornell University, meozsan@dpt.gov.tr

1

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr1970’li yıllarda iktisatçı Robert Barro’nunsözkonusu değişkenlere Gayrisafi Yurtiçi Hasıla ve faiz oranlarını dahil etmesiyle Barro Sefalet Endeksi olarak da anılmaktadır. Amerika Birleşik Devletlerinde Başkanların iktisadi alandaki performanslarını ölçmek için sıkça kullanılan bir yöntemdir. Barro(1999) da benzer bir amaçla 2000 yılına kadar ABD’de Başkan olarak görev yapmış kişilerin iktisat politikaları bakımından başarı düzeylerini benzer şekilde ölçmüştür.

İktisadi alanda yaşanan hadiselerin sosyal yaşama yansıması çeşitli şekillerde kendini göstermektedir. İktisadi hoşnutsuzluk ile sosyal hoşnutsuzluk arasında neden-sonuç ilişkisinin kurulması da mümkün görünmektedir. Nunley ve ark. (2010), Tang ve Lean (2009) gibi, son dönemde yapılan çalışmalar, bu nedenselliği ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, yaşam memnuniyet(sizliğ)i sadece iktisadi göstergeler ile açıklanmayacak, toplumsal refahın ölçülmesine ışık tutacak çeşitli sosyal göstergeler ile birlikte irdelenecektir.

İktisadi ve sosyal göstergeler arasındaki varsayılan ilişkisellik “bir ülkenin alt bölgeleri itibarıyla da yüksek enflasyon ve işsizlik nedeniyle yoksulluk artacak ve toplumsal refah azalacaktır”çerçevesindedir. Buna göre, hoşnutsuzluk düzeyi yüksek bölgelerde toplumsal yapıda;verilen göç, boşanma, intihar, suç oranlarındaki artış (bu bölgeler kökenli terör eylemleridahil) ve devlet kurumuna olan yıpranan güvenin bir yansıması olarak siyasal sisteme olan ilgi azalışı şeklinde kendisini göstereceği varsayılmaktadır.

2. İktisadi ve Sosyal Hoşnutsuzluk Göstergeleri

2.1. İktisadi Hoşnutsuzluk Göstergeleri

2.1.1. Enflasyon

Enflasyon belirli bir dönemde fiyat düzeyindeki değişim olarak tanımlanmaktadır. Makroekonomi’de Tüketici Fiyatları Endeksi(CPI), Üretici Fiyatları Endeksi(PPI) ve Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Deflatörü(GDP-Deflator) olmak üzere temel olarak üç tür enflasyon göstergesi bulunmaktadır. Okun ve Barro’nun Sefalet Endeksi çalışmalarında enflasyon değişkeni olarak tüketici fiyatları endeksi referans alınmıştır. Tüketici fiyatlarındaki artış, halkın alım gücünü düşürmekte, buna bağlı olarak, hanehalklarındareel gelir ve refah kaybına neden olabilmektedir.

2.1.2. İşsizlik

2

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trOkun ve Barro’nun kullanmış olduğu bir diğer iktisadi sefalet endeksi göstergesi işsizlik oranıdır. Bir ülkede veya bölgede işsizlik oranı arttıkça bölgenin refah düzeyindeki düşüş beklenen bir durumdur. Enflasyon’un artması, faizlerin artmasına neden olmakta, reel kesimin yatırım kararlarını olumsuz yönde etkilemekte, azalan yatırımlar ise işsizliğe neden olabilmektedir. Bu durum hanehalkı gelirlerinde düşüşe ve refah kaybına neden olmaktadır.

2.2. Sosyal Hoşnutsuzluk Göstergeleri

2.2.1. Göç

Konuyla alakalı sosyal değişkenlerden ilki “net göç hızı”dır. Net göç hızı belirli bir dönemde, belirli bir coğrafi bölgeye alınan göçten, bölge dışına verilen göçün çıkarılarak o dönemki yıl ortası nüfusuna bölünmesiyle binde olarak elde edilen demografik bir göstergedir. Negatif net göç hızı bölgenin dışarıya göç verdiğini, pozitif değer ise bölgenin dışarıdan göç aldığını ifade etmektedir. Buradaki temel varsayımımız, “bir bölgede yaşam koşulları iyi ise bu bölge göreli olarak daha düşük refah düzeyine sahip bölgelerden göç alacaktır” şeklindedir.

Göç; dini, iktisadi, siyasi, sosyal ve diğer sebeplerden dolayı insan topluluklarının hayatlarının tamamını veya bir bölümünü geçirmek üzere bir iskân ünitesinden, bir başkasına yerleşmek suretiyle yaptıkları coğrafi yer değiştirme hareketidir. Kelimenin kökeni “köş-kö” (Eski Türkçe) olup kalkmak, yükselmek, yük taşımak anlamına gelmektedir. Göç, bireyler içinvar olan kötü olarak kabul edilen ve memnun olunmayan bir durumdan “yeni fırsatlar”a yolculuk anlamına gelmektedir. Zorluklarla karşılaşıldığında yapılan ilk şey, genellikle o zor durumdan sıyrılmak veya o zor durumdan uzaklaşmak ile mümkün görünür. Yeni yerlerde şansını denemek isteyen insan, bulunduğu yeri kısa süreli, uzun süreli ya da temelli olarak terk ederek koşullarını iyileştirmeyi, yaşamını yeniden kurmayı, kendisi için yeni fırsatlar yaratmayı hedefler. Göçler itici ve çekici faktörlerin etkileri ile ortaya çıkmaktadır. İtici faktörler, insanları mevcut yerleşmelerinden hoşnutsuz eden baskılar nedeniyle uzaklaştırırken, çekici faktörler insanların  yeni bir yerleşmesine etki eder.

Diğer yandan, iktisadi yapıdaki dönüşüm ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sebebiylekırsal kesimde yaşayan nüfus şehrin sunduğu istihdam, sağlık ve eğitim imkanlarının daha fazla farkına vararak kendileri için cazibe merkezleri olan illere göç etmeye başlamıştır. İç göç hareketliliğinin artması sebeplerinden biri olarak, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde 1980li yıllarda başlayan terör olayları gösterilebilir. Can güvenliği tehlike altında olan yöre halkı, daha büyük yerleşim

3

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tryerlerine göç etmiştir.Bu durumun yol açtığı işsizlik ve maddi tatminsizlik, insanların göç etmelerine sebebiyet vermiştir. İç göçün nedenleri arasında bazı bölgelerde feodal yapının devam etmesi, kan davaları ve terörden kaynaklanan güvenlik sorunları, kentlerin iş, eğitim ve sağlık bakımından çekiciliği, ailelerin çocuklarına daha iyi bir gelecek hazırlama isteği,kentte daha güvende olma hissi, sosyal güvence arayışı, kitle iletişim ve ulaşım imkânlarının gelişmesi, ölçek nedeniyle geleneksel ve bireysel üretimin yerelde pazar bulamaması ve uzak bölgelerde büyük sermayeyle rekabet edememesi gösterilebilir.

Tablo-1: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Bölgesel Net Göç Hızları (2008-2010) Bölge Kodu BÖLGE ADI 2008 2009 2010 2008-

2010 OrtTR10 İstanbul 2,1009 3,057 7,7388 4,2989TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 14,412 6,6001 7,7689 9,5937TR22 Balıkesir, Çanakkale 5,2471 1,6034 1,6923 2,8476TR31 İzmir 7,1781 6,947 2,9072 5,6774TR32 Aydın, Denizli, Muğla 7,607 0,3966 1,7239 3,2425TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak -4,4278 -3,8709 -5,0729 -4,4572TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 13,0031 5,53 5,6983 8,0771TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 11,9217 7,256 5,265 8,1476TR51 Ankara 6,7185 7,9726 10,3537 8,3483TR52 Konya, Karaman -4,7722 -2,4881 -4,5747 -3,945TR61 Antalya, Isparta, Burdur 14,7472 7,4689 8,394 10,2034TR62 Adana, Mersin -4,4519 -0,3392 -1,5041 -2,0984TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye -0,506 -4,5015 -3,8101 -2,9392TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir -6,2815 -5,4526 -13,8723 -8,5354TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat -10,837 -4,7129 -5,9168 -7,1556TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 0,094 -4,5889 -8,098 -4,1976TR82 Kastamonu, Çankırı,Sinop 3,6172 9,137 -9,3846 1,1232TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya -8,1957 -4,7257 -12,8836 -8,6017TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane -2,2422 0,6273 -9,0229 -3,5459TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt -25,9477 -8,8429 -10,651 -15,1472TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan -26,9426 -20,4207 -16,5164 -21,2932TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli -3,8617 -6,3627 -6,9876 -5,7373TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari -16,7198 -11,3611 -10,8284 -12,9697TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis -3,2239 -2,2286 -1,1144 -2,189TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır -9,0876 -6,2319 -4,7138 -6,6777TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt -10,3983 -14,484 -5,6295 -10,1706

Yukarıdaki tablo’dan da görüleceği üzere 2008-2010 döneminde en çok göç veren bölgeler TRA2, TRA1, TRB2 ve TRC3 bölgeleridir. Dönem ortalamasına göre ise, en fazla göç alan bölgeler ise TR61, TR21, TR51, TR42, TR41 ve TR31 bölgeleridir. Makro açıdan bakıldığında, bu verilere göre ülkenin doğusundan batısına hızlı göç eğiliminin devam ettiği söylenebilir.

4

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trGöç alan şehirlere bakıldığında, en önemli/birincil göç sebebinin “ekonomik” olduğu gözlemlenmektedir. Öyle ki; yaşanan yörede iş olanaklarının kısıtlı olması ve bunun sonucunda işsizliğin yüksek olması, insanları sanayinin gelişmiş olduğu bölgelere doğru göçü mecbur bırakmaktadır.

2.2.2. Boşanma

Genel olarak boşanma nedenlerine bakıldığında ilk sıralarda yer alan nedenler; şiddetli geçimsizlik, kötü muamele ve cana kast, zina, ruh hastalığı, beden hastalığı, kısırlık, içki, kumar, evi terk etme, akrabaların karışması ve maddi sıkıntılardır. Nüfusbiliminde belli bir yıl içinde her 1000 nüfus başına düşen evlenme/boşanma sayısı “kaba evlenme/boşanma hızı” olarak tanımlanmaktadır. Arıkan (1992) tarafından yapılan “Yoksulluk, Evlilikte Geçimsizlik ve Boşanma” araştırmada yoksulluğun ve buna dayalı sorunların başlıca sebeplerinden birisi olarak yoksulluk olduğunu tespit etmiştir.

Şekil 1: Türkiye’de Bölgesel Boşanma İstatistikleri, 2007-2009

Yukarıdaki şekilden görüleceği üzere 2009 küresel kriz döneminde önceki yıllara göre boşanma oranları hızlı bir şekilde artmıştır. Bu durum, iktisadi hoşnutsuzluğun sosyal hoşnutsuzluk için güçlü bir sebep olabileceğinin göstergesidir.

2.2.3. İntihar

Sosyal değişkenler olarak ele alınacak olan konulardan biri, “kaba intihar oranı”dır. İntihar kelimesinin sözlük anlamı; kişinin toplumsal ve ruhsal

5

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trnedenlerin etkisi ile kendi hayatına son vermesi olarak açıklanmıştır. Richman’agöre “İntihar bir iletişimdir; yardım için ağlamaktır; başkalarından yardım istemektir; tehdit veya intikam metodudur; pişmanlık ve itiraftır.” Freud’a göre ise “İntihar, özdeştirilmiş bir sevgi nesnesine yöneltilmiş saldırganlık neticesi meydana gelen bir depresyonun sonucudur.” Schilder; “İntihar, bir diğer insana yöneltilmek istenen kızgınlığın kişinin kendi üzerine çevrilmesinin yanı sıra, sevgisini esirgeyen bir insanı cezalandırma veya onunla bir tür barış yapma isteğinin ve de aynı zamanda, baş edilemeyen güçlüklerden kaçışın anlatımıdır” demektedir. İntiharın kişiden kişiye göre değişen birçok nedeninin olmasıyla birlikte; bunlar en genel haliyle bireysel-içsel ve toplumsal orijinli olarak iki grup içinde incelenebilir. Bireysel-içsel yani “psikolojik” nedenler, genelde psikiyatr ve psikologlar tarafından savunulmuş; intiharın toplumsal boyutu göz ardı edilmiştir. “Toplumsal” nedenleri ise, sosyologlar şiddetle desteklemiş; psikolojik boyuta daha küçük bir paydada yer vermişlerdir. İnsan psiko-sosyal bir varlık olduğundan, bu iki faktörü birlikte ele almak gerekir. TÜİK(2009)’in yapmış olduğu araştırmaya göre, Türkiye’de, en temel intihar sebeplerinin, geçim zorluğu (yoksulluk), hastalık, aile-içi geçimsizlik olduğu tespit edilmiştir.

2.2.4. Suç Oranları

Farklı bilim dalları tarafından incelenen suç kavramı, insan-mekan ilişkilerini incelemekle birlikte teknolojik gelişmelerin toplumların her alanında yaygınlaşması, özellikle kitle iletişim araçlarının etkisi, kentleşme, endüstrileşme, iç ve dış göçler, hızlı nüfus artışı gibi faktörlerin sosyal sistemi etkileyerek kurumların yapısında, işleyişlerinde, fonksiyonlarında ve mikro düzeydeki bireylerarası ilişkilerde meydana getirdiği değişmeler bakımından da ele alınmaktadır. Suç, sosyolojik olarak tanımlandığında toplumun üyesi olan bireyin eyleminin yanlışlığını ifade eder. Suç, pozitif bir norm ile yaptırıma tabi tutulan davranıştır. Topluma zarar verdiği ya da tehlikeli olduğu kanun koyucu tarafından kabul edilen ve belirtilen eylem, davranış, tavır ve harekettir.Toplumda bireyler, gruplar ve kurumlar arasındaki düzeni bozar, dayanışma ve yardımlaşma bağlarını koparır ve sosyal yapıya zarar verir. Bireyin canına, malına, namusuna, toplum düzenine kasteden davranışlar toplumsal bütünlüğü tehdit eder. Ekonomistlere göre suçlular, yasal olmayan faaliyetler gerçekleştirirken, kar ya da zarar temelli rasyonel bir seçim yaparak o faaliyeti gerçekleştirmeye ya da gerçekleştirmemeye karar verirler. Ekonomik gelişme ve suç ilişkisini inceleyen Fisher’e göre kırsal nüfusun kente daha iyi bir yaşam için gerçekleştirdiği planlanmamış hareketi ve toplumdaki elit grupların modernleşme arayışı suç örüntülerini oluşturur. Son dönemde yapılan çalışmalarda uzun dönemde iktisadi hoşnutsuzluk ile suç

6

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.troranları arasında pozitif ve anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. (Piraee ve Bargezar, 2011)

2.2.5. Terör Eylemleri

Terör olgusu günümüzde sosyal, politik, ekonomik ve kültürel alanlarda karşımıza çıkan en önemli ulusal ve uluslararası sorunu haline gelmiştir. Temel amacı ne olursa olsun bir eylemin terör eylemi olarak nitelendirilebilmesi için siyasal bir amaç güdüyor olması gerekir. Neden terörist olunur sorusuna yönelik iki görüş yaygın bir şekilde taraftar bulmaktadır. Birinci görüş, teröristlerin kişisel dünyalarındaki sorunlara bağlı olarak bu yola başvurduklarını savunur. Bu teoriye göre teröristlerin iddia ettikleri sorunlar gerçek yaşamda olsa da olmasa da onlar zaten hasta ruhlu insanlar olduklarından yine terörist olacaklardır. Bu görüşe göre teröristlerin ileri sürdükleri mazeretler sadece kendi yaptıkları çılgın, akıl almaz, vahşi eylemlerini meşrulaştırma, mazeret arama veya kendilerini ikna etme yöntemidir. Neden terörist oluyorlar sorusuna cevap arayan bir diğer görüş ise insanların yaşadıkları sorunlar dolayısıyla teröre yöneldikleri ve terörist oldukları yönündedir. Terör örgütleri; umutsuz, niteliksiz, kimliksiz, köksüz, çoğunlukla genç yaşta olan insanlara gelecek, umut ve heyecan vaat etmektedirler. Bu görüşü savunanlar daha çok teröristler üzerine araştırma yapmanın yanında teröristlerin yaşadığı siyasal, sosyal ve ekonomik koşulları dikkate almaktadırlar. Bu görüşe göre ise, kişilerin haklarını elde etmek için başka bir yöntem kalmaması, sonuca kestirmeden ulaşma, sosyal, ekonomik çevrelerinde karşılaştıklarını siyasal söylemlere dönüştürme ve karşılaştıkları sorunlara çözüm arama gibi nedenlerle insanların terörist oldukları varsayılır.

2.2.6. Devleteve Siyasal Sisteme Olan Güven

Devletin gücü ve yetkisini paydaşları olarak göreceği sivil toplum ve vatandaşlarla bölüşmesi; demokratikleşme yolunda önemli bir adım olarak kabul edilir. Siyasal katılma, bir toplumun üyesi ile o toplumdaki siyasal otorite arasındaki bir bağdır. Buradaki siyasal otorite “devlet”tir ve karşısında “vatandaş” veya “sivil toplum örgütleri” yer alır. Siyasal katılım dendiğinde ilk akla gelen “oy kullanma”dır. En popüler siyasal katılma olarak ele alınan oy kullanma, yani seçimlere katılım; bölgeden bölgeye, şehirden şehre, hatta ilçeden ilçeye göre değişen orana sahiptir. Bu değişimin nedenleri; siyasete olan ilgi-ilgisizlik, vatandaşlık görevi düşüncesinin katkısı, eğitim düzeyi, kentsellik-kırsallık, ekonomik durumdur.

7

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trSeçimlere katılım oranını etkileyen faktörlerin başında “kentsellik-kırsallık” yer alır. Bu faktör, siyasal katılımının şekline göre değişkenlik gösterir. Öyle ki; seçme yoluyla gerçekleşen katılım, köylerde daha yüksektir. Kentli vatandaşların daha çok katılım sağlayacağı düşüncesini çürüten bu olaya; bölgesel gelişmişlik farkının bir sonucu olarak ortaya çıkmış gelişme düzeyi düşük yerlerdeki “güdümlü katılma” kavramı sebep olur. Güdümlü katılma; sosyal, ekonomik ve kültürel seviyeleri yüksek olmayan vatandaşların daha çabuk etkilenmesi ve bu etkiyle kendilerini yönlendirenlerin doğrultusunda hareket etmeleri anlamına gelir (Kalaycıoğlu, 1983).

“Vatandaşlık görevi” düşüncesi, seçimlere katılımda pay sahibi olan bir diğer etkendir. Daha çok, kırsalda yaşayan ve eğitim seviyeleri düşük insanlar tarafından kabul gören bu düşünce, kentli yaşam tarzını benimsemiş yükseköğretim almış kişilerde yoktur. Bu görüşün sahibi kişiler; seçimleri, bir siyasal hak ve siyasal katılımdan ziyade, vatandaşı bulunduğu ülkeye karşı yerine getirmekle yükümlü hissettiği bir görev olarak tanımlar. “Devlet baba” anlayışının yoğun olarak hissedildiği bu düşüncede, kişiler çoğunlukla siyasal katılımı, “seçimlere katılım” ile eşit tutmaktadır. Tersinden bakıldığında, eğitim seviyesi düşük illerde seçimlere katılım oranının düşük olması demek, “babaya tepki gösterme, babasına duyulan memnuniyetsizliği ifade etme” anlamına gelmektedir. 3. Araştırma Yöntemi ve Değişkenler

Türkiye’de düzey-2 bölgelerinin farklı gruplar altında sınıflandırılmış değişkenler ile sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin tespit edilmesi farklı dönemlerde DPT Müsteşarlığı tarafından yapılmakta ve İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE) adı ile yayımlanmaktadır. 1996 yılından itibaren bu çalışmalarda bir tür faktör analizi tekniği olan Temel Bileşenler Analizi yöntemi uygulanmaktadır. Temel bileşenler analizi, özetle, sabit bir gözlem setine ait birçok değişkenin doğrusal bileşimleri ile bu değişkenlerin varyans-kovaryans yapısını açıklayarak, gözlem setinin yorumlanmasına imkan veren bir tekniktir. Bu çalışmanın konusu olan bölgesel hoşnutsuzluk endeksi oluşturulurken yine temel bileşenler analizi tekniği kullanılmıştır.

3.1. Değişkenler

Çalışmada kullanılacak değişkenler, düzey-2 bölgeleri için iktisadi hoşnutsuzluk göstergeleri olarak işsizlik oranı ve enflasyon oranı ile sosyal hoşnutsuzluk göstergeleri olarak net göç hızı (yıllık), kaba boşanma oranı, kaba intihar oranı, on bin kişi başına (suçun işlendiği bölgeye göre) yaralama, cinsel Suçlar, kişiyi

8

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trhürriyetinden yoksun bırakma, hakaret, hırsızlık, gasp, kötü muamele suç oranları ile halk oylamasına katılım oranları kullanılmıştır. Dönemsel değişimin gözlenmesi bakımından sözkonusu endeks 2007 ve 2010 yılları için iki defa üretilmiş bölgelerin sıralamalarındaki değişim karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Aşağıdaki Tablo-2’de çalışmada kullanılan iktisadi ve sosyal hoşnutsuzluk göstergeleri özetlenmiştir.

Tablo-2: İktisadi ve Sosyal Hoşnutsuzluk GöstergeleriYıl Veri Kaynağı

İktisadi Hoşnutsuzluk Göstergeleriİşsizlik Oranı (yüzde) 2007, 2010 TÜİKEnflasyon Oranı (yüzde) 2007, 2010 TÜİK

Sosyal Hoşnutsuzluk GöstergeleriNet Göç Hızı (binde) 2008, 2010 TÜİKKaba Boşanma Oranı (yüzde) 2007, 2009 TÜİKKaba İntihar Oranı (yüzde) 2007, 2009 TÜİKOnbinKişibaşı Suç Oranları:Suçun İşlendiği Bölgeye Göre Yaralama, Cinsel Suçlar, Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Bırakma, Hakaret, Hırsızlık, Gasp, Kötü Muamele

2007, 2008 TÜİK

Halk Oylaması Katılım Oranı (yüzde) 2007, 2010 TÜİK

3.2. Yöntemin Uygulanması

Veri matrisi, önceki bölümlerde ifade edilen 26 bölge için iktisadi ve sosyal hoşnutsuzluklarını belirleyen 7 değişkenden oluşan 7x26 boyutundadır. Aşağıdaki matriste her bir Xij değeri, i değişkeninin j ili için olan değerini göstermektedir.

Değişkenlerin sayısal değerleri; yüzde, binde ve onbinde gibi farklı oranlarda olduğundan, her değişkene ait sayısal değerlerden, değişkenlerin aritmetik ortalamaları çıkartılıp, standart sapmalarına bölünerek standartlaştırılmıştır. Standartlaştırma işleminin amacı, endeks oluşturulurken birimleri farklı olan büyüklüklerin az yada daha fazla ağırlıklandırılmalarınıönlemektir.

Eviews7 programı yardımıyla uygulanan yöntem sonucunda aşağıdaki Tablo-2 ve 3’te sunulan Eigen Değerleri elde edilmiştir.

9

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trTablo-3: 2007 yılı için Eigen Değerleri Sayı Değer Fark Açıklanan

VaryansKümülatif

DeğerKümülatif Varyans

1 3,28777 1,89639 46,97% 3,28777 46,97%2 1,39138 0,56375 19,88% 4,67915 66,84%3 0,82763 0,07938 11,82% 5,50677 78,67%4 0,74825 0,38871 10,69% 6,25502 89,36%5 0,35954 0,07585 5,14% 6,61456 94,49%6 0,28369 0,18194 4,05% 6,89825 98,55%7 0,10175 --- 1,45% 7,00000 100,00%

Tablo-4: 2010 yılı için Eigen Değerleri Sayı Değer Fark Açıklanan

VaryansKümülatif

DeğerKümülatif Varyans

1 3,20019 1,56474 45,72% 3,20019 45,72%2 1,63545 0,67255 23,36% 4,83564 69,08%3 0,96290 0,36575 13,76% 5,79854 82,84%4 0,59715 0,25952 8,53% 6,39569 91,37%5 0,33764 0,18912 4,82% 6,73333 96,19%6 0,14852 0,03036 2,12% 6,88184 98,31%7 0,11816 --- 1,69% 7,00000 100,00%

Yukarıdaki tablolardan görüleceği üzere sadece 1 ve 2’nci temel bileşenlerin öz değerleri 1’den büyüktür ve verinin temel boyutlarını ortaya çıkarmak için yeterlidir. Birinci temel bileşenler 2007 yılı için % 46,97 ve 2010 yılı için % 45,72 açıklama oranlarına sahiptir. Her iki yıl içinbirinci temel bileşen %45’ten fazla açıklama oranlarıyla birlikte değişkenlerin tümüne eşanlı ve ortak etki eden genel faktör olarak kabul edilmiş, bölgesel düzeyde hoşnutsuzluğu açıklayabilen “nedensel faktör” olarak değerlendirilmiştir. Aşağıdaki Tablo-4’te değişkenlerin temel bileşen içindeki ağırlıkları verilmiştir.

Tablo-4: Birinci Temel Bileşende Eigen Ağırlık Değerleri

Değişken 2007 2010

Enflasyon -0,4206 0,0275İşsizlik -0,3044 -0,1072Net Göç 0,4204 0,2988Boşanma 0,4435 0,5079İntihar 0,3439 0,3907Halk Oylamasına Katılım Oranı -0,1777 -0,4576Suç Oranı 0,4552 0,5277

10

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr2007 yılına ait birinci temel bileşen için üretilmiş eigen değerlerine göre enflasyon ve işsizlik iktisadi hoşnutsuzluğu %42,1 ve %30,4 düzeyinde açıklamaktadır. Değerlerinin negatif olması enflasyon ve işsizlik oranları arttıkça iktisadi hoşnutsuzluğun artması anlamına gelmektedir. Benzer şekilde sosyal hoşnutsuzluk göstergeleri ile benzer şekilde sosyal hoşnutsuzluk düzeyi arasındaki ilişkisellik %17,8 ile %44,4 arasında değişmektedir. Suç oranları, boşanma ve net göç hızı sosyal hoşnutsuzluğu en fazla etkileyen değişkenler olarak kendisini göstermektedir. 2010 yılı için ise, enflasyon ile iktisadi hoşnutsuzluk arasındaki ilişkisellik pozitif yöndedir. Bunda 2009’un kriz yılı olmasının ve bu dönemde negatif değerler alan üretici fiyatları endeksinin etkisinin olduğu düşünülmektedir.

İktisat yazınında, yüksek olması kadar enflasyonun çok düşük olmasının da genel ekonomi için olumsuz olduğu sıkça üzerinde durulan bir konudur. Benzer şekilde işsizlik oranın iktisadi hoşnutsuzluk düzeyi içindeki etkisi %10,8’ler seviyesine düşmüştür. Sosyal göstergeler bakımından net göç hızının etkisi 2010 yılında 2007’ye göre düşmüştür. Bunda yine kriz döneminin etkisinin olduğu düşünülmektedir. Çünkü, Türkiye’de kriz döneminde en fazla etkilenen bölgelerimiz sanayi yoğun batı bölgeleri olduğu için doğu bölgelerinden bu bölgelere olan göç bu dönemde yavaşlamıştır. Benzer şekilde, boşanma, suç oranı, seçimlere katılım oranı ve intihar değişkenlerinin sosyal hoşnutsuzluk içindeki payının artması da dikkat çekmektedir.

4. Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi

26 Düzey-2 bölgesi için Enflasyon, İşsizlik, Net Göç Hızı, Boşanma, İntihar, Halk Oylamasına Katılım Oranı ve Suç Oran’ları değişkenleri ile bileşen yüklerine göre 2007 ve 2010 yılı için hesaplanmış Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi Sıralamaları aşağıdaki Tablo-5 ve Tablo-6’da sunulmuştur.

Tablo-5: Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi, 2007Bölge Kodu Bölge Adı Endeks

DeğeriTRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt -4,263TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari -3,968TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır -2,870TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan -1,986TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt -1,362TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane -1,277TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye -0,837TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis -0,429TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli -0,200TR82 Kastamonu, Çankırı,Sinop -0,169

11

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr

TR10 İstanbul -0,142TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat -0,058TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 0,027TR52 Konya, Karaman 0,127TR62 Adana, Mersin 0,189TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 0,289TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 1,040TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 1,095TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 1,113TR51 Ankara 1,244TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 1,262TR31 İzmir 1,771TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 1,839TR22 Balıkesir, Çanakkale 2,167TR61 Antalya, Isparta, Burdur 2,546TR32 Aydın, Denizli, Muğla 2,855

2007 yılında Türkiye’nin en hoşnutsuz 3 bölgesi sırasıyla TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt), TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) ve TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır), ‘dir. Bu bölgelerin tümümün ülkenin doğusunda yer alması dikkat çekicidir. 2007 yılı itibarıyla en hoşnut bölgeleri ise sırasıyla TR32 (Aydın, Denizli, Muğla), TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) ve TR22 (Balıkesir, Çanakkale). Bu bölgelerin de, tamamı Batı’da yer almaktadır.

Tablo-6: Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi, 2010Bölge Kodu Bölge Adı Endeks

DeğeriTRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt -2,860TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari -2,699TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır -2,646TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt -2,351TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis -2,259TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan -1,504TR62 Adana, Mersin -1,438TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat -1,239TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye -1,199TR10 İstanbul -0,629TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli -0,565TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane -0,427TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya -0,115TR52 Konya, Karaman -0,010TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova -0,002TR82 Kastamonu, Çankırı,Sinop 0,432TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 0,638TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 1,340

12

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr

TR51 Ankara 1,357TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 1,588TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 1,594TR31 İzmir 1,900TR32 Aydın, Denizli, Muğla 2,239TR22 Balıkesir, Çanakkale 2,672TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 3,055TR61 Antalya, Isparta, Burdur 3,128

Yukarıdaki tablolardan görüleceği üzere 2007-2010 döneminde Türkiye’de hoşnutsuzluk düzeyi en yüksek bölgelerdeki sıralama değişmemiş, TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari ve TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır bölgeleri iktisadi ve sosyal olarak hoşnutsuzluk düzeyi en yüksek bölgeler olmuştur. Sözkonusu bölgelerin DPT Müsteşarlığı tarafından yapılan İllerin ve Bölgelerin Gelişmişlik Sıralaması (SEGE) araştırmasında da son sıraları paylaşması dikkat çekmektedir.

Aşağıdaki Tablo-7’de bölgelerin 2007 ve 2010 yıllarındaki bölgesel hoşnutsuzluk endeksi sıralamaları karşılaştırmalı olarak verilmiştir. 8 bölgenin sıralaması değişmezken, 18 bölgenin sırası değişmiştir. 18 bölgenin 10’u negatif yönde sırası değişmiş, 8’i 2007 yılına göre daha iyi bir seviyeye gelmiştir.

Tablo-7: Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi Sıralamaları, 2007-2010

Bölge Kodu

Bölge AdıBÖLGE ADI

Hoşnutsuzluk Sırası Sıra Değişim

2007 2010 2007-10TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 1 1 0TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 2 2 0TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 3 3 0TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 6 4 -2TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 4 5 1TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 12 6 -6TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 9 7 -2TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 5 8 3TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 11 9 -2TR82 Kastamonu, Çankırı,Sinop 16 10 -6TR10 İstanbul 10 11 1TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 8 12 4TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 13 13 0TR52 Konya, Karaman 14 14 0TR62 Adana, Mersin 7 15 8TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 15 16 1

13

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.tr

TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 17 17 0TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 20 18 -2TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 21 19 -2TR51 Ankara 19 20 1TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 18 21 3TR31 İzmir 22 22 0TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 25 23 -2TR22 Balıkesir, Çanakkale 24 24 0TR61 Antalya, Isparta, Burdur 26 25 -1TR32 Aydın, Denizli, Muğla 23 26 3

5. Sonuç ve Değerlendirme

Bu çalışmanın amacı, temel bileşenler analizi tekniği kullanarak, Sefalet Endeksini sosyal değişkenler eklemek suretiyle geliştirerek, Düzey-2 bölgelerin 2007 ve 2010 dönemleri için Sosyo-Ekonomik hoşnutsuzluk düzeyini Bölgesel Hoşnutsuzluk Endeksi sıralaması oluşturmak suretiyle karşılaştırmalı olarak tespit etmektir. Çalışmada, istatistiki yöntem olarak Temel Bileşenler Analizi tekniği ile 26 Bölge için iktisadi hoşnutsuzluk göstergeleri olarak, enflasyon ve işsizlik oranları; sosyal hoşnutsuzluk göstergeleri olarak net göç hızı, kaba boşanma oranı, kaba intihar oranı, suç oranları vegenel seçimlere katılım oranı kullanılmıştır. 2007-2010 döneminde Türkiye’de hoşnutsuzluk düzeyi en yüksek bölgelerdeki sıralama değişmemiş, TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt, TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari ve TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır bölgeleri iktisadi ve sosyal olarak hoşnutsuzluk düzeyi en yüksek bölgeler olmuştur. Söz konusu bölgelerin DPT Müsteşarlığı tarafından yapılan İllerin ve Bölgelerin Gelişmişlik Sıralaması (SEGE) araştırmasında da son sıraları paylaşması dikkat çekmektedir. 2007 ve 2010 döneminde 8 bölgenin sıralaması değişmezken, 18 bölgenin sırası değişmiştir. 18 bölgenin 10’u negatif yönde sırası değişmiş, 8’i 2007 yılına göre daha iyi bir seviyeye gelmiştir. Türkiye’de daha fazla sayıda bölgenin hoşnutsuzluğundaki negatif artışın temel nedeni olarak seçilen değişkenlere bağlı olarak 2009 yılının küresel kriz dönemi olması gösterilebilir.

Hoşnutsuzluk düzeyi TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) ve TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) bölgelerinde 6 sıra olarak çarpıcı bir şekilde artmıştır. Bu iki bölgede de, son yıllarda artan yatırımlara rağmen istihdam imkânlarının darlığının etkisinin olduğu düşünülmektedir. Diğer yandan, Türkiye’nin en gelişmiş bölgesi olan TR10 İstanbul’un her iki dönemde için 10 ve 11’inci sıralarda yer alması dikkat çekicidir. Bölgenin kitle olarak gelişmişlik potansiyeli/gücü/seviyesi ile yaşam memnuniyeti arasındaki bağın güçlü

14

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trolmadığını göstermektedir. Daha açık bir ifadeyle, iş, eğitim, sağlık gibi sunduğu fırsatlar nedeniyle ana göç destinasyonlarından biri olan İstanbul’da yaşam memnuniyetinin ekonomik gücünün ve potansiyelinin oldukça gerisinde kaldığı görülmektedir.

KAYNAKÇAANKAY, Aydın; Psiko-siyasal Yönüyle Saldırganlık ve Terör, Turhan Kitabevi, Ankara,

2002

ARIKAN, Çiğdem; “Halkın Boşanmaya İlişkin Tutumlar Araştırması”, Ankara, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Kasım 1996

ARIKAN, Çiğdem; “Yoksulluk, Evlilikte Geçimsizlik ve Boşanma”, Ankara, 1992

ASLAN, Alper; “Türkiye’de Suç Oranları Sürekliğinin Analizi”, Kayseri, 2008, (http://mpra.ub.uni-muenchen.de/10610/)

ATAKAN, Semiha Arsoy; “Boşanma Sürecinde Yaşanan Evreler”, Aile Yazıları IV, Evlilik Kurumu ve İlişkileri, T.C. Aile Araştırma Kurumu, Ankara, 1991

ATAR, Olcay; Türkiye’de Yıkıcı ve Bölücü Terörizmin İdeolojik Kökenleri, TC Polis Akademisi Güvenlik Birimleri Enstitüsü, 2005

Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye’ye Bakış: Siyasal Katılım

BAL, İhsan; Terörizm, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, Ankara, 2006

BARRO, Robert , "Reagan vs. Clinton: Who'stheEconomicChamp?", Business Week, 22 February 1999

BATTAL, Ahmet; “Boşanma Sebepleri”, İstanbul, 2008

CÖMERTLER, Necmiye – KAR, Muhsin; “Türkiye’de Suç Oranlarının Sosyoekonomik Belirleyicileri: Yatay Kesit Analizi”, Ankara Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:62, Sayı:2

ÇAĞLAR, Ali; Terör ve Türkiye, Gazi Kitabevi, Ankara, 2009

DEMİRKAN, Semra Yurtkuran; ERSÖZ, Aysel Günindi; ŞEN, Rahime Beder; ERTEKİN, Emre; SEZGİN, Özden; TURĞUT, Ahu Meryem ve ŞEHİTOĞLU, Nuray; “Boşanma Nedenleri Araştırması”, T.C. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 2009

DOLU, Osman; “Bir Fırsat Olarak Suç:SuçunDrurmsal Belirleyicileri, Suç Fırsatları ve Rutin Faaliyetler Teorisi”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt:11

DÖNMEZER, Sulhi; “Kriminoloji”, Beta Yaınları., İstanbul, 1994

DURAN, Hasan, Siyasal Katılmayı Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi, BF Kamu Yönetimi Bölümü

15

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trERKAL, E. Mustafa; “Türkiye’de Boşanmalar ve Bazı Sapma Davranışlar”, I. Aile Şurası

Bildirileri, 17-20 Aralık 1990, T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara

GELERİ, Aytekin; “Şehirlerde Suç Önleme Politikalarının Geliştirilmesi”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt:12

HANKE, Steve H. "TheMisery Index: A RealityCheckforthe US andJamaica." TheCatoInstitute. September 6, 2009. 23 Apr 2011 <http://www.cato.org/pub_display.php?pub_id=10536>

İÇLİ, Tülin Günşen; “Türkiye’de Suçlular Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Özellikleri”, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Sayı:71

İPEK, Hakan; Avrupa Birliği’nin Terörizmle Mücadelesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006

JANSSEN, Richard F., Wall Street Journal, 4 January 1971.

KALAYCIOĞLU, Ersin, Karşılaştırmalı Siyasal Katılma Siyasal Eylemin Kökenleri Üzerine Bir İnceleme, İ.Üni. SBF Yayınları, İstanbul, 1983, s. 10.

KESKİN, Aybek; Türkiye’de Terör Sorunu ve Sosyal Politika Stratejileri Açısından Çözümleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya,2007

KIZMAZ, Zahir; “Suçun Önemli Belirleyenleri Olarak İktisadi Etkenler: İşsizlik ve Suç İlişkisine Sosyolojik Bir Bakış”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt:8

KONGAR, Emre; Küresel Terör ve Türkiye, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2002

LOVELL, Michael C. and TIEN, Pao-Lin, "EconomicDiscomfortand Consumer Sentiment", EasternEconomicJournal, 2000, vol. 26, issue 1, pages 1-8

MUTLUER, Ferhan; “Ekoloji-Suç İlişkisi/ Konya Örneği”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1999

NUNLEY, John M. ve SEALS, Richard A., ZIETZ, Joachim, "DemographicChange, MacroeconomicConditions, andtheMurder Rate: The Case of the United States, 1934 to 2006," AuburnEconomicsWorkingPaper Series, 2010-04, Department of Economics, Auburn University

ÖZDEMİR, Hakan, Terörizm ve Türkiye, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2009

PAZARLIOĞLU, Vedat – TURGUTLU, Timur; “Gelir, İşsizlik ve Suç: Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Cilt: 44, Sayı:513

PIRAEE, Khosrowand BARGEZAR, Maryam M. (2011) "TheRelationshipbetweentheMisery Index andCrimes: Evidencefrom Iran," AsianJournal of LawandEconomics: Vol. 2: Iss. 1, Article 3.

16

12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, 26-29 Mayıs 2011, Pamukkale Üniversitesi-DENİZLİ, http://eyi.pau.edu.trSARGIN, Sevinç & TEMURÇİN, Kadir; “Türkiye’de Suçlar ve Mekansal Dağılışı”,

(http://idc.sdu.edu.tr/tammetinler/teror/teror4.pdf)

SARI, Özgür & ÖNKAL, Güncel; “Suçun Sosyolojisi, Cezanın Felsefesi”, (www.guncelonkal.com/.../Onkal-Sari)

SOYASLAN, Doğan; “Kriminoloji”, Yetkin Yayınları, Ankara , 2003

SÜLEYMANOV, Abulfez; “Çağdaş Türk Toplumlarında Aile ve Evlikli İlişkileri”, http://www.iudergi.com

T.C. Başbakanlık Aile Araştırmalar Kurumu Başkanlığı; “2001 Yılı Aile Raporu”, Ankara, 2002

T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü; “Türk Aile Yapısı Araştırması”, 2006

TANG, ChorFoon& LEAN, HooiHooi,"New evidencefromthemiseryindex in thecrimefunction," EconomicsLetters, Elsevier, vol. 102(2), pages 112-115, February, 2009

Taylan Akkayan, Göç ve Değişme, İstanbul 1979, s21

Tonguç Çoban, Siyasi Tercihler ve Oy Değişimleri

TOPÇUOĞLU, Hamide; “Çeşitli Toplum ve Kültür Tipleri ve Boşanma Nedenleri”, Aile Yazıları IV, Evlilik Kurumu ve İlişkileri, T.C. Aile Araştırma Kurumu, Ankara, 1991

ULUDAĞ, Şener; “Vatandaşların Suç Korku (Güvenlik Endişesi) Seviyesine Etki Eden Faktörler ve Alınabilecek Önlemler: Malatya Örneği”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt:12

WELSCH, Heinz, “Macroeconomicsand Life Satisfaction: RevisitingtheMisery Index”, Journal of AppliedEconomics. Vol X, No. 2 (Nov 2007), 237-251

www.intihar.de

YAMAK, Nebiye - Topbaş Ferhat; “Suç ve İşsizlik Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, 14. İstatistik ve Araştırma Sempozyumu, Ankara, 2005

YÜCEL, Mustafa Tören; “Kriminoloji”, Umut Vakfı Yayınları, İstanbul, 2004

17