OpracowałaAgnieszka Marcinkiewicz

Błędy językoweNieświadome odstępstwa od obowiązującej w

danym momencie normy językowej; innowacje językowe nieznajdujące uzasadnienia funkcjonalnego – nie usprawniają porozumienia się, nie wyrażają nowych treści, nie przekazują na nowo, w inny sposób emocji nadawcy itp.

Sposób użycia jakiegoś elementu języka, który razi jego świadomych użytkowników, gdyż pozostaje w sprzeczności z ich dotychczasowymi przyzwyczajeniami, a nie tłumaczy się funkcjonalnie.

2

Typy błędów językowych

3

Typy błędów językowychRażące – naruszają podstawowe zasady

poprawnościowe, ich użycie powoduje zakłócenie komunikatywnej funkcji przekazu językowego - np. „ów królewna”.

Pospolite – nie powodują na ogół nieporozumienia na poziomie semantycznym, jednak naruszają normę panującą w danym środowisku - np. „używać szampon”.

Usterki językowe – odstępstwa od normy, które naruszają ją w niewielkim zakresie - np. przestawny szyk zdania.

4

Błędy zewnętrznojęzykowe błędy zapisu

Związane ze strukturą języka, nie naruszają jednak reguł systemowych czy zasad rozwoju języka:

Błędy ortograficzne - użycie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie; niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna; niewłaściwe używanie wielkich i małych liter na początku wyrazów.

Błędy interpunkcyjne – brak właściwego znaku interpunkcyjnego; zbędne użycie znaku interpunkcyjnego; użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego.

5

Rada Języka PolskiegoNa stronie Rady Języka Polskiego

http://rjp.pan.pl

można znaleźć informacje na temat wszelkich zmian obowiązujących zasadach ortograficznych oraz porady językowe.

6

7

Błędy wewnętrznojęzykowesystemowe

8

Błędy gramatyczne - fleksyjneNieodmienianie wyrazu, który ma wzorzec

deklinacyjny – np. *z Aleksandrem Fredro;wybór niewłaściwego wzorca odmiany – np. *bardziej

wysoki;wybór niewłaściwej postaci wyrazu - np. *ten kontrolWybór niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego –

np. *o aniole, *kopła;wybór niewłaściwej końcówki fleksyjnej - np.

*diabłowi;odmiana wyrazu, który nie ma wzorca odmiany -

np. *(kubek) kakaa.

9

Błędy gramatyczne - składnioweW zakresie związku zgody (w tym liczebnika) –

np. *Pies i Zuzia przybiegły; *pięć dzieci;w zakresie związku rządu (w tym liczebnika) –

np. *mniejszy jak ty, *używać szminkę, *spotkanie z dwadzieścia jeden osób;

w używaniu przyimków – np. *przed i po obiedzie, *wejść na sklep, gdzie w znaczeniu który;

w zakresie używania wyrażeń przyimkowych - *brak postępu w temacie kopalń;

skróty składniowe – np. *Organizuje i kieruje pracą.

10

Błędy gramatyczne - składnioweW zdaniach złożonych – rozpoczynanie zdania jedną

konstrukcją, a kończenie inną – np. *Zarówno kupiłem książki i zeszyty, idąc do domu;

niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania – np. *Zdając egzamin, został przyjęty na studia;

nieuzasadnione powtórzenie tych samych struktur składniowych w obrębie tego samego zdania – np. *Kupiłem zeszyt, który był w ładnej okładce, na której był pies;

konstrukcje niepoprawne pod względem szyku – np. *To w minionych latach nie zdarzało się; * Pożyczyłem w bibliotece książkę dla koleżanki, która była przygodowa.

11

Błędy gramatyczne – leksykalne:słownikowe (wyrazowe)

Użycie wyrazu w niewłaściwym znaczeniu – np. *wnioskować - ‘zgłaszać wniosek’;

mylenie znaczeń wyrazów podobnych znaczeniowo lub morfologicznie i ich niepoprawne wymienne używanie – np. klimatyzacja i aklimatyzacja, efektowny i efektowny, bynajmniej i przynajmniej;

dobór niewłaściwych synonimów – np. *literatura Stefana Żeromskiego;

nadużywanie wyrazów o szerokim zakresie – np.* Alina posiadała jasne włosy.

12

Błędy gramatyczne – leksykalne:słownikowe (wyrazowe)

Naruszanie łączliwości wyrazu – np. *wyrządzać straty;nadużywanie wyrazów modnych – np. aktualny –

‘obecny, dzisiejszy’, dokładnie – ‘właśnie, właśnie tak’, pozytywny – ‘korzystny, dobry, przychylny, super – ‘przymiotnik oznaczający cokolwiek, co się nadzwyczajnie podoba’, obraz – ‘film’;

niewłaściwe użycie lub nadużywanie zaimków osobowych i nieokreślonych – np. *Poeta opisuje nam swoje przeżycia.

posługiwanie się pleonazmami – np. *całkowicie zlikwidować, *cofnąć się do tyłu,* sopel lodu.

13

Błędy gramatyczne – leksykalne:frazeologiczne

Zmiana formy frazeologizmu wskutek wymiany, redukcji lub uzupełnienia składu związku – np. *ciężki orzech do zgryzienia (twardy orzech do zgryzienia), *dolać oliwy (dolać oliwy do ognia), *pójść do przysłowiowej Canossy (pójść do Canossy);

zmiana formy frazeologizmu na skutek zmiany postaci gramatycznej jednego ze składników – np. *szukać przy świecy (szukać ze świecą);

łączenie elementów pochodzących z dwóch różnych związków frazeologicznych (kontaminacja) – np. *marzenia bohatera rozwiały się w gruzy;

14

Błędy gramatyczne – leksykalne:frazeologiczne

Zmiana znaczenia frazeologizmu – np. łowić ryby w mętnej wodzie ‘tłumaczyć się niejasno’;

użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, powodującym odżycie znaczenia dosłownego – np. Nowoczesna technika startuje. Najwcześniej ten start nastąpił w lotnictwie;

Neologizmy frazeologiczne – np. *Horeszko zaznaczył znak krzyża.

15

Błędy gramatyczne – leksykalne:słowotwórcze

Budowanie formacji niezgodnie z polskimi modelami słowotwórczymi – np. *specgrupa (grupa specjalna), *biznesplan;

zastosowanie niewłaściwego formantu – np. *głupość;*babciowy;

wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej – np. *eurosejm (europarlament).

16

Błędy wewnętrznojęzykowe - stylistyczne

Niewłaściwy dobór środków językowych w wypowiedzi, niedostosowanie ich do charakteru i funkcji tej wypowiedzi.

• Naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu;• niefunkcjonalna zmiana czasu gramatycznego

czasowników w wypowiedzi;• niefunkcjonalne powtórzenia;• Mieszanie stylów: używanie elementów oficjalnych

w wypowiedzi potocznej – np. Dokonałem zakupu gazety ; elementów potocznych w oficjalnym – np. Król ściemniał swoim poddanym; nadużywanie poetyzmów;

• wieloznaczność – np. Ocena nauczyciela była zaskakująca.

17

Błędy wewnętrznojęzykowe - stylistyczne

Wielosłowie - używanie wyrazów zbędnych, niewnoszących żadnych informacji;

skróty myślowe – np. Alina była piękna, miała fiołkowe oczy i podarte ubranie.

ubóstwo słownictwa np. ujawniające się w nadużywaniu zaimków – Uczniowie przekonali się do tego, opłacił się im ich trud.

nadużywanie wyrazów obcych zakłócających komunikację;

stylizacja językowa niemająca uzasadnienia w treści i charakterze stylowym wypowiedzi – np. Onegdaj zawodnicy odbyli tylko jeden trening.

18

Inne błędy Błędy rzeczowe dotyczą treści pracy

(wiadomości i ich zastosowania) – np. nieznajomość treści utworu, brak zrozumienia istoty faktów itp. oraz zależności i związków między nimi; błędy w definiowaniu pojęć i terminów, w użyciu nazw, podawaniu nazwisk (też błędny zapis); zniekształcanie cytatów.

Błędy logiczne – błędy w myśleniu (np. skróty i przeskoki myślowe, pomieszanie przyczyn i skutków itp.).

19

20

Prezentacja została przygotowana na podstawie książki:

Andrzej Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa 2007