bip.kprm.gov.pl€¦ · web viewsprzedaż do państw unii europejskiej wzrosła o 5,3% a ich...

Informacja w sprawie sytuacji w polskim rolnictwie

Warszawa, luty 2015 r.

SPIS TREŚCI

1. INFORMACJA OGÓLNA NA TEMAT SYTUACJI W ROLNICTWIE..............................................................4

2. SYTUACJIA NA POSZCZEGÓLNYCH RYNKACH ROLNYCH.....................................................................7

RYNEK WIEPRZOWINY........................................................................................................................7

Instrumentarium wsparcia rynku wieprzowiny dostępne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE....................9Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku wieprzowiny.............................................................10Działania w zakresie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (ASF).............................................................11

RYNEK WOŁOWINY...........................................................................................................................14

RYNEK MIĘSA DROBIOWEGO...........................................................................................................16

RYNEK MLEKA I PRZETWORÓW MLECZNYCH..................................................................................17

Instrumentarium wsparcia rynku mleka i przetworów mlecznych dostępne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE........................................................................................................................................................19Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku mleka i przetworów mlecznych................................19

RYNEK OWOCÓW I WARZYW............................................................................................................21

Instrumenty wsparcia producentów owoców i warzyw w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE.....................26Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku owoców i warzyw.....................................................28

RYNEK CUKRU..................................................................................................................................28

RYNEK ZBÓŻ....................................................................................................................................30

RYNEK RZEPAKU..............................................................................................................................32

3. POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY ARTYKUŁAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI W 2014 R..........................33

4. OTWIERANIE NOWYCH RYNKÓW DLA EKSPORTU POLSKICH PRODUKTÓW...................................37

5. SYTUACJA DOCHODOWA W POLSKIM ROLNICTWIE W 2014 R...........................................................40

6. WSPARCIE ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH.....................................................................................44

7. PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNIE.....................................................................................................................47

8. OBSZAR RYBACTWA..................................................................................................................................49

9. INSTRUMENTY POMOCY PAŃSTWA.........................................................................................................53

10. DIALOG SPOŁECZNY..................................................................................................................................54

11. KIERUNKI DZIAŁAŃ MRIRW W 2015 R......................................................................................................55

ZAŁĄCZNIKI...........................................................................................................................................................65

1. INFORMACJA OGÓLNA NA TEMAT SYTUACJI W ROLNICTWIE

Sytuacja makroekonomiczna

Koniunktura w rolnictwie stanowi integralną część ogólnej koniunktury gospodarczej i jest od niej w bezpośredni sposób uzależniona. Czynniki o charakterze makroekonomicznym mają istotny wpływ na kształtowanie sektora rolnego i decydują o realnych perspektywach zmian zachodzących na obszarach wiejskich.

Począwszy od I kwartału roku 2013, w Polsce obserwowany jest pozytywny trend w zakresie dynamiki wzrostu gospodarczego. W porównaniu z rocznym wzrostem Produktu Krajowego Brutto na koniec 2013 r. na poziomie 1,7%, w roku 2014 mieliśmy do czynienia z wyższym i stabilnym na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy, wzrostem PKB; na koniec 2014 r. wskaźnik ten osiągną poziom 3,2%1. Spośród krajów UE, wyższy wskaźnik wzrostu PKB odnotowano jedynie na Węgrzech(3,4%) 2. Znaczącą rolę we wzroście gospodarczym odegrał w 2014 r. popyt krajowy – zaobserwowano jego wzrost o 4,6% w stosunku do roku poprzedniego.

W roku 2014, wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 3,3%. W przetwórstwie przemysłowym wzrost był wyższy niż w całym sektorze i wyniósł 4,6% w skali roku.

Według wstępnych danych GUS, w 2014 r. wartość eksportu wyniosła 163,1 mld euro i była wyższa o 5,2% w porównaniu z rokiem poprzednim. Wartość importu wyniosła 165,5 mld euro, co stanowiło wzrost o 5,5% w stosunku do roku 2013. Ujemne saldo bilansu handlowego w analizowanym okresie wyniosło 2,4 mld euro co w porównaniu z rokiem poprzednim oznacza jego pogorszenie o 462 mln euro. Wśród głównych odbiorców polskich towarów znalazły się Niemcy (26,1% ogółu eksportu Polski), Wielka Brytania oraz Republika Czeska (odpowiednio 6,4% i 6,3%). Z kolei największa część importu Polski pochodziła z Niemiec (22,0%), Chin oraz Rosji (po 10,5%).

Inflacja mierzona wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych na koniec roku 2014 wyniosła 0,0%. Jednocześnie, zaobserwowano spadek cen produkcji sprzedanej przemysłu o 1,5% w stosunku do roku ubiegłego oraz cen produkcji przemysłowej o 1,2%.

Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło o 0,5% do poziomu 5 517 tys. osób. W przetwórstwie przemysłowym, które ma największy udział w zatrudnieniu, liczba zatrudnionych wyniosła 2 065 tys. osób i wzrosła o 1,9%3.

W okresie styczeń – listopad 2014 r. w ujęciu nominalnym dochody budżetu państwa wyniosły 260,3 mld zł, podczas gdy wydatki ukształtowały się na poziomie 285,1 mld zł. Deficyt budżetowy za okres pierwszych 11 miesięcy roku 2014 wyniósł 24,8 mld, co stanowi 52,2% deficytu zakładanego w ustawie budżetowej na rok 2014.

Na rynku walutowym, złoty umocnił się średniorocznie zarówno wobec dolara, jak i wobec euro. Kurs PLN/EUR spadł o 0,29%, natomiast kurs PLN/USD spadł o 0,18% (r/r).

Równocześnie załącznik do niniejszej Informacji przedstawia wybrane wskaźniki opisujące sytuację na wsi oraz w rolnictwie w okresie 2007-2013.

Wyniki produkcyjne sektora rolnego

1 Dane na postawie szacunków Departamentu Strategii i Analiz Ministerstwa Gospodarki. Wstępne szacunki Eurostat z dnia 13 lutego 2015 r. mówią z kolei o wzroście na poziomie 3,1% r/r.2 Brak pełnych danych dla niektórych krajów, przy czym prognozy zakładają, że wyższy wzrost PKB może mieć także Irlandia i Malta.3 Dane dostępne jedynie za okres styczeń – wrzesień 2014 r.

4

Szacunki4 Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB wskazują na zmniejszenie nominalnie o 4% wartości produkcji sektora rolnego w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2013, przy czym wartość ta była większa o blisko 24% w porównaniu ze średnią z lat 2008–2010. Zmniejszenie wartości produkcji w porównaniu z rokiem poprzednim to wynik przede wszystkim zmniejszenia wartości produkcji roślinnej (z uwagi na duże spadki cen), przy relatywnie słabszym zwiększeniu wartości produkcji zwierzęcej.

Wśród kierunków produkcji roślinnej najsilniej, bo o około 36%, zmniejszyła się wartość produkcji owoców (w tym jabłek o ponad 50% z powodu niższych cen) oraz warzyw o blisko 13% (w tym cebuli i kapusty o około 45% z powodu niższych cen). W tym samym czasie zwiększyła się wartość produkcji roślin białkowych o 30%. Szacuje się, że wartość produkcji zbóż w 2014 r. zmniejszyła się około 3% (szczególnie żyta z uwagi na mniejsze zbiory i ceny o ponad 30%), buraków cukrowych i ziemniaków o 15%.

W 2014 r., blisko 5% wzrost wartości produkcji zwierzęcej związany był z większą o około 11% wartością produkcji mleka i około 6% wzrostem wartości produkcji drobiu. W przypadku produkcji drobiu niższe ceny rekompensował silny wzrost wolumenu produkcji.

Sytuacja dochodowa w rolnictwie

Według wstępnych szacunków KE5 z grudnia 2014 r. dochód rolniczy w Polsce w przeliczeniu na pracującego (AWU) w ujęciu realnym zmniejszył się w 2014 r. o 5,7% w stosunku do roku 2013, przy czym także na poziomi UE-28 odnotowano spadek o średnio 1,7%. Dochód rolniczy w 2014 r. zmniejszył się w aż 20 krajach Unii, w tym 7 krajów odnotowało spadki wyższe niż w Polsce.

Na spadek dochodów rolniczych w UE, w tym i w Polsce, kluczowy wpływ miały spadki cen, jakie dotknęły niemal wszystkie grupy produktów. Średnie ceny produktów roślinnych w UE-28 w 2014 r. w porównaniu do 2013 r. spadły o ok. 9,5%, a produkcji zwierzęcej o ok. 2,8%. Spadki cen związane są głównie z embargiem nałożonym przez Federację Rosyjską, wzrostem produkcji oraz dekoniunkturą na globalnych rynkach. Według danych FAO, pod koniec 2014 r. ceny żywności były najniższe od 2010 r.

Polska należy do 6 krajów Unii Europejskiej, które w latach 2005-2014 podwoiły lub niemal podwoiły dochód rolniczy w przeliczeniu na pracującego. Przy średnim w tym okresie wzroście dochodu rolniczego całej UE o ok. 34,4%, dochód w Polsce wzrósł o 81,6%. Dopłaty stanowiące w 2014 r. 44% dochodu rolniczego pozostawały ważnym czynnikiem kształtującym dochody w rolnictwie polskim.

W okresie akcesji do UE dynamika wzrostu dochodów gospodarstw domowych rolników była wyższa niż w pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych6. W latach 2004–2013 nominalny dochód rozporządzalny rolników wzrósł ponad dwukrotnie, o 113,7%. W pozostałych grupach gospodarstw domowych wzrost ten był niższy i przeciętnie w kraju wyniósł 76, 6%. Wynikiem tego było zmniejszanie się różnicy w poziomie dochodów rolników w odniesieniu do średniej krajowej i pozostałych grup gospodarstw. Dochód rozporządzalny gospodarstw domowych rolników był w 2013 r. niższy od dochodu przeciętnego gospodarstwa domowego w kraju o 11,0%.

Handel rolno-spożywczy

4Przygotowano na podstawie opracowania pn. Sytuacja dochodowa i opłacalność produkcji w rolnictwie polskim w 2014 roku na tle lat poprzednich, IERiGZ-PIB, Warszawa 2014.5 Dochód rolniczy EU 2014 – pierwsze szacunki, Komisja Europejska, grudzień 2014r. [http://ec.europa.eu/agriculture/rural-area-economics/briefs/index_en.htm].6 Sytuacja dochodowa i opłacalność produkcji w rolnictwie polskim w 2014 r. na tle lat poprzednich, IERiGZ-PIB, Warszawa 2014.

5

W 2014 roku wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych wyniosła 21,3 mld EUR, co oznaczało wzrost o 4,5% w stosunku do 2013 r. Wartość eksportu do państw Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP) wyniosła 1,7 mld EUR i w stosunku do 2013 roku spadła o 22,9%, przede wszystkim z powodu wprowadzonego przez Federację Rosyjską embarga. Sprzedaż do państw WNP stanowiła 7,9% wartości całego eksportu towarów rolno-spożywczych i była na niższym poziomie niż przed rokiem (10,7%). Sprzedaż do państw Unii Europejskiej wzrosła o 5,3% a ich udział w eksporcie tymi produktami w porównaniu do 2013 r. wzrósł z 78,4% do 79,1%. Udział eksportu towarów rolno-spożywczych w eksporcie ogółem wyniósł 13,1% i był podobny jak w 2013 roku (13,2%). Saldo w handlu artykułami rolno-spożywczymi wyniosło plus 6,6 mld EUR.

Wdrażanie nowych rozwiązań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i polityki krajowej

W drugiej połowie 2014 r. zakończono przygotowania i uzgodnienia z KE nowych unijnych programów wsparcia dla wsi i rolnictwa: PROW 2014–2020 oraz nowego systemu płatności bezpośrednich.

Priorytetowym zadaniem w 2015 roku jest wdrożenie nowych rozwiązań Wspólnej Polityki Rolnej UE. Wymaga to zakończenia prac nad krajowymi aktami prawnymi, określającymi sposób wdrożenia i ukierunkowania nowych unijnych działań. Konieczne jest także zakończenie przygotowań instytucjonalnych, w tym przede wszystkim w ramach ARiMR, ARR oraz służb doradztwa. Jednocześnie bardzo istotna jest kontynuacja działań zmierzających do zakończenia i rozliczenia PROW 2007–2013 i PO RYBY 2007–2013.

Projektując nowe rozwiązania MRiRW dążyło do ich lepszego powiązania z krajowymi celami strategicznymi, zapewniania ich wzajemnej spójności i komplementarności, biorąc także pod uwagę potrzebę zastosowania inicjatyw jak najprostszych. Nowa WPR w Polsce zapewnia ciągłość tych elementów, które okazały się dotychczas skuteczne, jednocześnie wprowadzając wiele nowych rozwiązań, wychodzących naprzeciw nowym wyzwaniom.

Rosnący udział eksportu w sprzedaży zwiększa podatność polskiego rynku rolnego na zmiany zachodzące na rynkach zewnętrznych. Światowe i unijne rynki są jednak coraz bardziej niestabilne. MRiRW zaproponowało kompleksowe podejście do tego problemu, promując silniejszą integrację gospodarstw rolnych z pozostałymi ogniwami łańcucha rynkowego. W nowej organizacji rynku rolnego UE oraz w PROW 2014–2020 przewidziano większe wsparcie dla grup i organizacji producentów rolnych oraz większą rolę dla umów na dostawy produktów rolnych; w ramach przepisów weterynaryjnych – ułatwienia dla sprzedaży bezpośredniej, a w ramach rozwiązań krajowych – fundusz wzajemnej pomocy w stabilizacji dochodów rolniczych. Planowana jest też kontynuacja wielorakich działań na rzecz promocji polskiego eksportu i dywersyfikacji jego kierunków.

Unijne formy wsparcia nie wyczerpują wszystkich potrzeb w zakresie aktywnej polityki rozwoju w tym obszarze, dlatego w 2015 r. będą kontynuowane dotychczasowe i podejmowane nowe inicjatywy w ramach polityki krajowej, zarówno o charakterze finansowym, jak i prawno-organizacyjnym. Przykładem takich działań są projektowane regulacje w zakresie sprzedaży bezpośredniej czy też funduszu stabilizacji dochodów.

6

2. SYTUACJIA NA POSZCZEGÓLNYCH RYNKACH ROLNYCH

RYNEK WIEPRZOWINY

Sytuacja ogólna

Wg danych GUS w grudniu 2014 r. pogłowie świń liczyło 11,2 mln sztuk i było o 245,8 tys. sztuk (+2,2%) wyższe od stanu notowanego w analogicznym okresie 2013 r., kiedy to pogłowie wynosiło 10,9 mln sztuk. W porównaniu z liczebnością stada świń w czerwcu 2014 r. pogłowie było mniejsze o 483,8 tys. sztuk, tj. o 4,1%.

Stado loch na chów zmniejszyło się w porównaniu z końcem listopada 2013 r. o 11,6 tys. sztuk (o 1,2%), osiągając poziom 943,5 tys. sztuk, w tym pogłowie loch prośnych wzrosło o 1,2 tys. sztuk (o 1,2%) do 634,8 tys. sztuk.

Pod koniec roku 2014 wzrosła liczba tuczników i warchlaków, natomiast odnotowano spadek liczebności prosiąt. Do zmniejszenia pogłowia w tych grupach przyczyniła się pogarszająca się opłacalność produkcji żywca wieprzowego.

Struktura gospodarstw zajmujących się produkcją trzody w Polsce jest zdecydowanie różna od tej w innych krajach UE-15. Według ostatnich porównywalnych danych statystycznych w 2012 roku w Polsce istniało około 360 tysięcy gospodarstw utrzymujących trzodę chlewną – czyli dwa razy więcej niż było w sumie w Niemczech, Hiszpanii, Danii, Holandii i Francji. Średnia wielkość stada w polskim gospodarstwie wynosiła ok. 36 sztuk (w Niemczech było to 794 szt., w Hiszpanii 368 szt., w Danii 2 583 szt., w Holandii 1 736 szt., we Francji 569 szt.). W Polsce około 40 % zwierząt utrzymywanych jest w gospodarstwach o obsadzie mniejszej niż 100 sztuk, a tylko 25% zwierząt w gospodarstwach dużych, o obsadzie powyżej 1000 sztuk trzody.

Według danych GUS produkcja wieprzowiny (w masie poubojowej) w 2013 r. wyniosła 1 606 tys. ton i była o 128 tys. ton (-7,4%) niższa w stosunku do 2012 r. (1 734 tys. ton). Szacunki Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wskazują, że w 2014 r. produkcja wieprzowiny kształtowała się na poziomie 1 695 tys. ton, czyli wzrosła o 6% w porównaniu z 2013 r.

Sytuacja cenowa

Według danych MRiRW w styczniu 2015 r. odnotowano na polskim rynku dalszy spadek cen zakupu żywca wieprzowego. W stosunku do grudnia 2014 r. cena wieprzowiny spadła o 1,7%, natomiast w stosunku do stycznia 2014 r. cena była niższa o 19,4%.

Od końca stycznia 2015 r. do połowy lutego 2015 r. notowany jest dynamiczny wzrost cen zakupu świń na polskim rynku. W okresie 09-15.02.2015 r. cena zakupu żywca wieprzowego wyniosła 4,33 zł/kg i w stosunku do tygodnia poprzedniego wzrosła o 12 groszy (+2,7%), a w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego (4,71 zł/kg) cena była niższa o 38 groszy (-8,2%). W ciągu trzech tygodni cena wzrosła o 7,7%, z poziomu 4,02 zł/kg do poziomu 4,33 zł/kg.

Rysunek 1. Średnie miesięczne ceny trzody chlewnej w Polsce w okresie styczeń 2010 r. – styczeń 2015 r.

7

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII3

3.5

4

4.5

5

5.5

6

6.5

2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg] wagi żywej

Źródło: Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej, MRiRW.

Sytuacja cenowa w UE-28 w 7 tygodniu 2015 r. (09-15.02.2015 r.)

- notowana dla Polski – średnia cena rynkowa tusz wieprzowych wyniosła 137,27 EUR/100 kg i była o 1,6% wyższa w porównaniu ze średnią ceną dla UE wynoszącą 135,16 EUR/100 kg;

- mniej niż w Polsce płacono za wieprzowinę w 10 państwach członkowskich UE-28. Najniższe ceny odnotowano w Belgii – 117,90 EUR/100 kg, Holandii – 118,40 EUR/100 kg i we Francji – 120 EUR/100 kg. Cena w Niemczech wyniosła 141,59 EUR/100 kg.

Handel zagraniczny

Według wstępnych danych w 2014 r. eksport mięsa wieprzowego (CN 0203) wyniósł 380,0 tys. ton i był o 64,5 tys. ton (tj. o 14,5%) mniejszy niż w 2013 r. (444,5 tys. ton). Import mięsa wieprzowego w tym samym okresie wyniósł 618,5 tys. ton i był o 12,5 tys. ton (tj. o 2,1%) większy niż w 2013 r. (605,9 tys. ton).

Saldo handlowe w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku uległo pogorszeniu, gdyż w 2014 r. wyniosło minus 238,4 tys. ton wobec minus 161,4 tys. ton w 2013 r.

Eksport żywej trzody chlewnej (CN 0103) w 2014 r. wyniósł 10,1 tys. ton (90,0 tys. sztuk) i był mniejszy o 3,2 tys. ton (tj. o 24,2%) w wolumenie w stosunku do 2013 r. (13,3 tys. ton, 82,6 tys. sztuk).

Import trzody chlewnej żywej wyniósł 233,7 tys. ton (5 449 tys. sztuk) i pod względem wolumenu był o 0,2 tys. ton (tj. o 0,1%) mniejszy od importu odnotowanego w 2013 r. (233,9 tys. ton, 5 138,8 tys. sztuk).

Kierunki handlu zagranicznego mięsem wieprzowym oraz żywą trzodą chlewną

8

Największy udział w eksporcie mięsa wieprzowego przypadł na Włochy (52,1 tys. ton, tj. 13,7% całego wyeksportowanego mięsa), Niemcy i Hongkong, który przejął część eksportu wysyłanego wcześniej do Chin (po 42,2 tys. ton, tj. po 11,1%) i Słowację (38,6 tys. ton, tj. 10,2%).

W 2014 r. największym odbiorcą żywych zwierząt pod względem wolumenu były Węgry (4,1 tys. ton, co stanowiło 40,9% wywozu żywca). Na kolejnym miejscu znalazła się Republika Czeska (2,8 tys. ton, co stanowiło prawie 27,4% wywozu żywca).

Import mięsa i żywca wieprzowego w 2014 r. prawie w całości pochodził ze wspólnotowego rynku. Najwięcej mięsa wieprzowego w 2014 r. przywieziono do Polski z Belgii (163,2 tys. ton, tj. 26,4% importu wieprzowiny ogółem, wartość wyniosła 283,0 mln EUR) i z Niemiec (160,1 tys. ton, tj. 25,9%, wartość 369,0 mln EUR), a także z Danii (119,0 tys. ton, tj. 19,2%, wartość 210,6 mln EUR). Na kolejnym miejscu znalazła się Holandia (74,9 tys. ton).

Wiodącym kierunkiem przywozu żywca wieprzowego w 2014 r. były: Dania, skąd przywieziono 105,4 tys. ton, tj. 3427,0 tys. sztuk i Niemcy, skąd do Polski trafiło 82,7 tys. ton (1106,6 tys. sztuk), a następnie Litwa (23,0 tys. ton, tj. 268,5 tys. sztuk) i Holandia (12,8 tys. ton, 472,4 tys. sztuk).

Instrumentarium wsparcia rynku wieprzowiny dostępne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 671, z późn. zm.) przewiduje następujące instrumenty wsparcia rynku wieprzowiny w sytuacjach kryzysowych:

1) dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny;

2) środki zarządzania kryzysowego, w tym:

a) mechanizm przeciwdziałający zakłóceniom na rynku,

b) mechanizmy związane ze skutkami zwalczania chorób zwierząt oraz utratą zaufania konsumentów,

c) mechanizmy do rozwiązywania problemów szczególnych,

d) zezwolenie uznanym organizacjom producentów lub organizacjom międzybranżowym na zastosowanie m.in. mechanizmu wycofania z rynku lub prywatnego przechowywania produktów w celu stabilizacji sytuacji w danym sektorze, pod określonymi warunkami.

Jednym z instrumentów, które mogą być uruchomione w ramach działań antykryzysowych UE, są także refundacje wywozowe, aktualnie określone w rozporządzeniu 1308/2013 na poziomie 0.

Decyzja o zastosowaniu instrumentów, a także zakres, rodzaj działań i wysokość ewentualnego wsparcia (w tym finansowego), jakie mogą być zastosowane, musi być podjęta przez Komisję Europejską. Polska, podobnie jak i inne kraje członkowskie UE, nie ma możliwości samodzielnego podejmowania działań interwencyjnych na rynkach rolnych czy przyznawania producentom pomocy poza pomocą de minimis, której uruchomienie również podlega ściśle określonym warunkom.

Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku wieprzowiny

Embargo na import wieprzowiny z całej Unii Europejskiej zostało wprowadzone przez Federację Rosyjską z końcem stycznia 2014 r., w związku z wykryciem pierwszych przypadków afrykańskiego pomoru świń u dzików na Litwie.

9

Wprowadzony zakaz importu powoduje napiętą sytuację na rynkach mięsa. Największy wpływ embarga dotyczy rynku wieprzowiny, gdyż Rosja była głównym rynkiem zbytu dla produktów typu tłuszcze i boczek.

Po wystąpieniu w Polsce przypadków ASF w lutym 2014 r., na wniosek Polski, Komisja Europejska wydala rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 324/2014 z dnia 28 marca 2014 r. przyjmujące nadzwyczajne środki wspierania rynku wieprzowiny w Polsce.

Powyższe rozporządzenie umożliwiło przyznanie polskim producentom znajdującym się w strefie objętej ograniczeniami weterynaryjnymi w związku z ASF pomocy z tytułu uboju świń i wprowadzania do obrotu świeżej wieprzowiny oraz wieprzowych produktów mięsnych z nich pochodzących zgodnie z odpowiednimi przepisami weterynaryjnymi. Producenci mogli ubiegać się o wsparcie w odniesieniu do zwierząt ubitych od dnia 26 lutego 2014 r. do dnia 25 maja 2014 r. Wnioski o udzielenie pomocy można było składać do dnia 30 maja 2014 r.

Ogółem do Agencji Rynku Rolnego wpłynęło 1448 wniosków na łączną liczbę ok. 49,7 tys. szt. świń o łącznej masie tusz wynoszącej ok. 4,9 tys. ton. ARR wypłaciła producentom świń 6,9 mln zł wsparcia.

Polska wielokrotnie wnioskowała o uruchomienie instrumentów wsparcia rynku wieprzowiny (zwłaszcza dopłat do prywatnego przechowywania) dla producentów poza strefami objętymi ograniczeniami weterynaryjnymi, wprowadzonymi w związku z ASF, tj. tych, których nie dotyczyły rekompensaty uruchomione przez KE rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 324/2014 z dnia 28 marca 2014 r. przyjmujące nadzwyczajne środki wspierania rynku wieprzowiny w Polsce. Wnioski te nie spotykały się jednak z szerokim poparciem państw członkowskich. Komisja Europejska długo nie przychylała się do wniosków o wsparcie rynku wieprzowiny w UE z uwagi na skutki embarga, argumentując, że sytuacja rynkowa nie uzasadnia podejmowania takich działań.

Polska była wśród sygnatariuszy wniosku w sprawie omówienia na posiedzeniu Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 15-16 grudnia 2014 r. trudnej sytuacji na rynku wieprzowiny oraz uruchomienia dopłat do prywatnego przechowywania tego gatunku mięsa. Na tym posiedzeniu Polska poinformowała o sytuacji na polskim rynku wieprzowiny. Wskazała, że embargo rosyjskie jest jednym z elementów negatywnie wpływających na rynek wieprzowiny, który dodatkowo zmaga się z konsekwencjami afrykańskiego pomoru świń.

Trudna sytuacja producentów świń była prezentowana także na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 26 stycznia 2015 r., podczas którego Polska ponownie przedstawił postulaty dotyczące uruchomienia wsparcia tego rynku wieprzowiny. Również podczas spotkania Komitetu ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych w dniu 19 lutego 2015 r. Polska po raz kolejny zaapelowała do Komisji Europejskiej o uruchomienie wsparcia tego rynku.

Ostatecznie w dniu 23 lutego 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia zakładającego dopłaty do prywatnego przechowywania mięsa wieprzowego. Wsparcie miałoby wynosić od 210 euro do 305 euro za 100 kilogramów przechowywanego mięsa i miałoby obowiązywać od 3 do 5 miesięcy.

Niezależnie od powyższego dla producentów rolnych, którzy w 2014 r. ponieśli szkody wyrządzone przez dziki w uprawach rolnych położonych na obszarach ochronnych lub obszarach objętych ograniczeniami, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. poz. 420, 1205 i 1394) uruchomiona została w 2014 r. pomoc na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 22, poz.121 z późn. zm.). Ponadto w 2015 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lutego 2015 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji

10

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. poz. 230) również została uruchomiona pomoc dla producentów rolnych poszkodowanych w 2014 r., która będzie udzielana do wysokości szkód oszacowanych przez Zespół do oceny rozmiaru szkód wyrządzonych przez dziki w uprawach rolniczych na obszarze województwa podlaskiego powołany przez Dyrektora Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, jednak w wysokości nie wyższej niż równowartość w złotych kwoty 15 tys. euro. Pomoc ta będzie pomniejszana o wysokość odszkodowania za szkody, uzyskanego przez producenta rolnego na podstawie przepisów prawa łowieckiego oraz o wysokość pomocy otrzymanej na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udzieliła w 2014 r. pomocy 440 producentom rolnym, którzy w 2014 r. ponieśli szkody wyrządzone przez dziki w uprawach rolnych położonych na obszarach ochronnych lub obszarach objętych ograniczeniami w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń w łącznej wysokości 1,03 mln zł.

Działania w zakresie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (ASF)

Od wystąpienia pierwszego przypadku afrykańskiego pomoru świń (ASF) u dzików w dniu 17 lutego 2014 r. do dnia 20 lutego 2015 r. stwierdzono 36 przypadków ASF u dzików oraz 3 ogniska ASF u świń. W gospodarstwach, w których u świń potwierdzono obecność wirusa ASF, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, wyznaczono ogniska choroby i podjęto odpowiednie działania mające na celu zwalczenie oraz zapobieżenie dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.

W ogniskach choroby wszystkie świnie zostały zabite, a ich zwłoki poddano unieszkodliwieniu. Zniszczono również pasze oraz materiały, których dezynfekcja nie była możliwa. W gospodarstwach, wyznaczonych jako ognisko choroby, przeprowadzono oczyszczanie i dezynfekcję, a wokół ognisk wyznaczone zostały obszary zapowietrzony (o promieniu 3 km) i zagrożony (o promieniu 10 km).

W związku z wystąpieniem przypadków ASF u dzików na terytorium Polskiej w dniu 31 marca 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. poz. 420, z późn. zm.), które zapewnia wykonanie decyzji 2014/709/UE z dnia 9 października 2014 r. w sprawie środków kontroli w zakresie zdrowia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń w niektórych państwach członkowskich i uchylającej decyzję wykonawczą 2014/178/UE (Dz. Urz. UE L 295 z 11.10.2014, str. 63).

Ww. decyzja Komisji określiła również środki kontroli jakie muszą zostać zastosowane przez Polskę, aby zapobiec rozprzestrzenieniu się afrykańskiego pomoru świń na pozostałe obszary kraju, obszary Unii Europejskiej oraz do państw trzecich. Okres stosowania oraz zakres koniecznych do zastosowania środków uwzględnia epizootiologię ASF oraz warunki odzyskania statusu kraju wolnego od tej choroby zgodnie z Kodeksem Zdrowia Zwierząt Lądowych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE).

W związku z wystąpieniem na terytorium Polski ASF u dzików opracowano plan środków podejmowanych w celu zwalczenia afrykańskiego pomoru świń u dzików na obszarach objętym ograniczeniami i ochronnym na podstawie art. 16 dyrektywy Rady 2002/60/WE z dnia 27 czerwca 2002 r. ustanawiająca przepisy szczególne w celu zwalczania afrykańskiego pomoru świń oraz zmieniającej dyrektywę 92/119/EWG w zakresie choroby cieszyńskiej i afrykańskiego pomoru świń (Dz. Urz. WE L 192, z 20.07.2002 z późn. zm.). Ww. plan został zatwierdzony decyzją wykonawczą Komisji 2014/442/UE z dnia 7 lipca 2014 r. zatwierdzająca plany zwalczania afrykańskiego pomoru świń u zdziczałych świń na niektórych obszarach Litwy i Polski (Dz. U. UE L 200 z 09.07.2014 str. 21).

11

Jednym ze środków zwalczania pomoru świń u dzików określonym w ww. planie jest utrzymywanie populacji dzików na założonym w Polsce poziomie (100 % realizacji corocznych planów łowieckich w zakresie odstrzelonych dzików). Zastosowanie powyższego środka jest w zgodzie z raportem w sprawie oceny możliwości zastosowania środków w celu zapobiegania wprowadzenia i szerzenia się ASF za pośrednictwem dzików [EFSA Journal 2014;12(3):3616]. Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w ww. raporcie zwiększenie odstrzału dzików, w celu redukcji ich populacji nie jest skuteczną metodą w zapobieganiu i zwalczaniu ASF.

Z uwagi na fakt, że populacja dzików w województwie podlaskim jest wyższa niż została określona w planie środków podejmowanych w celu zwalczenia afrykańskiego pomoru świń u dzików na obszarach objętym ograniczeniami i ochronnym w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowano rozwiązania prawne umożliwiające wypłatę środków budżetowych wspomagających m.in. koła łowieckie. Dzięki tym działaniom możliwie jest ponoszenie przez powiatowych lekarzy weterynarii wydatków z przeznaczeniem na odstrzał dzików oraz dostarczanie i przechowywanie odstrzelonych dzików do czasu uzyskania wyniku badań laboratoryjnych w kierunku afrykańskiego pomoru świń ze środków pochodzących z budżetu Inspekcji Weterynaryjnej na obszarach, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń.

Ponadto w celu realizacji odstrzału dzików zaplanowanych w planie łowieckim na rok 2014/2015 na terenie województwa podlaskiego, Główny Lekarz Weterynarii wydał powiatowym lekarzom weterynarii właściwym dla siedzib dzierżawców obwodów łowieckich znajdujących się na ww. obszarze zalecenie wprowadzenia nakazu zabicia dzików, w drodze decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie art. 44 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1539).

Celem rozwiązania problemu nadmiernej populacji dzików, z uwagi na konieczność ograniczenia zagrożenia rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń na poziom gospodarstw utrzymujących świnie, podjęto szereg działań mających na celu poprawę zaistniałej sytuacji:

dnia 1 stycznia 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów wydatków ponoszonych przez inspektoraty weterynarii (Dz. U. z 2014 r., poz. 1910). Nowelizacja polega na rozszerzeniu możliwości wypłaty dzierżawcom i zarządcom obwodów łowieckich środków pochodzących z budżetu państwa z przeznaczaniem na odstrzał, dostarczanie i przechowywanie tusz dzików podlegających badaniu w kierunku ASF pozyskanych na obszarze ochronnym, (do tej pory było to możliwe jedynie na obszarze objętym ograniczeniami),

dnia 19 grudnia 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem u dzików afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. z 2014 r. poz. 1846). Przedmiotowe rozporządzenie co do zasady zniosło ograniczenia weterynaryjne dotyczące wykonywania polowań, które zostały wprowadzone w związku z wystąpieniem na terenie województwa podlaskiego ognisk i przypadków ASF,

kontynuowany jest odstrzał dzików z nakazu Inspekcji Weterynaryjnej w obszarze objętym ograniczeniami do czasu uzyskania pogłowia dzików założonego w rocznym planie łowieckim dla tego obszaru (w okresie od 01.08.2014 do19.02.2015 r. odstrzelono 2729 dzików z puli 3000),

zakupione zostały, wnioskowane przez Polski Związek Łowiecki, chłodnie do przechowywania tusz dzików w obszarze objętym ograniczeniami i obszarze ochronnym. Zakup chłodni umożliwia przechowywanie tusz dzików odstrzelonych przez myśliwych do czasu uzyskania wyniku badania laboratoryjnego w kierunku ASF.

12

Ponadto w wyniku wspólnych działań Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Ministra Środowiska wydano rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich planów hodowlanych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1900) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. z 2014 r., poz. 1901). Ww. przepisy umożliwiają całoroczne pozyskiwanie wszystkich dzików, bez względu na płeć i fazę rozwoju osobniczego, w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016, tj. przez dwa sezony łowieckie, na obszarze województwa podlaskiego. Dla pozostałej części kraju w tym samym czasie (od 1.01.2015 r. do 31.12.2016 r.) okres polowań na lochy ulegnie przedłużeniu o 4 miesiące, z zachowaniem okresu ochronnego od 16 lutego do 14 maja z uwagi na końcówkę ciąży oraz porody, które mają zwykle miejsce w marcu, kwietniu lub maju.

Minister Środowiska zwrócił się również do dyrektora Generalnego Lasów Państwowych o rozważenie zlecenia właściwym nadleśniczym wykonania odstrzału zastępczego, na podstawie art. 45 ust. 2 ustawy Prawo łowieckie na terenie niektórych obwodów łowieckich w obszarze objętym ograniczeniami.

Niezależnie od tego na początku stycznia 2015 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wystąpił do marszałków województw i starostów na terenie całego kraju z prośbą o wykorzystywanie dodatkowych mechanizmów, jakie pozostają w kompetencjach organów samorządu terytorialnego w kontekście ograniczenia nadmiernej populacji zwierząt łownych.

Należy również zauważyć, że wszystkie podejmowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi działania mają na celu zapobieżenie rozprzestrzeniania się ASF na pozostałe obszary kraju, aby uchronić hodowców trzody chlewnej i gospodarkę kraju przed trudnymi do oszacowania stratami z uwagi na fakt, że tylko takie działania należą do kompetencji ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Prace legislacyjne, istotne z punktu widzenia zapobiegania chorobom zakaźnym zwierząt

Obecnie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają prace nad nowelizacją ustawy z dnia 11 marca 2014 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2014 r. poz. 1539). Głównym celem projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt jest podniesienie poziomu bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta, a co za tym idzie ograniczenie liczby gospodarstw spełniających niskie standardy w tym zakresie. Przyczyni się to do zapobieżenia szerzeniu się chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania na zwierzęta z gatunków wrażliwych przebywające w gospodarstwach, w szczególności afrykańskiego pomoru świń.

Podniesienie poziomu bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta, będzie możliwe przez realizację w nich programu bioasekuracji. W takim programie zostaną określone dodatkowe, inne niż obecnie obowiązujące, wymagania dla gospodarstw utrzymujących świnie.

Projekt wyżej wymienionej ustawy zakłada:

wprowadzenie przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w drodze rozporządzenia, opracowanego przez Głównego Lekarza Weterynarii programu bioasekuracji,

realizację programu bioasekuracji na koszt posiadaczy zwierząt, z wyłączeniem kosztów nadzoru sprawowanego przez Inspekcję Weterynaryjną,

wypłatę, przyznanej na wniosek posiadacza zwierząt, rekompensaty za nieprzerwane nieutrzymywanie zwierząt z gatunku wrażliwego, po uprzednim złożeniu przez posiadacza odpowiedniego oświadczenia,

13

wypłatę odszkodowań za zabite lub podane ubojowi z nakazu Inspekcji Weterynaryjnej zwierzęta z gatunków wrażliwych.

Planowane rozwiązanie nie przewiduje natomiast dodatkowej pomocy finansowej na dostosowanie gospodarstw do wymagań wynikających z programu bioasekuracji.

W dniu 6 lutego 2015 r. ww. projekt ustawy został skierowany do Sejmu RP. Do dnia 19 lutego 2015 r. odbyły się dwa czytania ww. projektu ustawy. Planowane rozwiązania będą mogły być realizowane po zakończeniu prac na poziomie parlamentarnym, przy czym prace nad projektem rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wprowadzenia „Programu bioasekuracji mającego na celu zapobieganie szerzeniu się afrykańskiego pomoru świń” na lata 2015-2018 zostały rozpoczęte. Projekt rozporządzenia podlegał konsultacjom społecznym oraz międzyresortowy, z terminem zgłaszania uwag do 25 lutego 2015 r.

RYNEK WOŁOWINY

Sytuacja ogólna

Produkcja wołowiny w masie poubojowej w 2013 r. wyniosła 373 tys. ton i była o 2 tys. ton (+1%) wyższa niż w 2012 r. (371 tys. ton). W 2014 r. liczba ubojów przemysłowych bydła dorosłego ogółem wyniosła 1 443 426 szt. i była o 23,4% wyższa niż w roku 2013.

Sytuacja cenowa

UE-28 – ceny w okresie 9-15.02.2015 r.

A/C R3 - byki (masa poubojowa schłodzona)

UE: 390,45 EUR/100 kg

Polska: 321,53 EUR/100 kg

Rysunek 2. Średnie miesięczne ceny zakupu bydła w Polsce w okresie styczeń 2012 r. - styczeń 2015 r.

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII5.4

5.6

5.8

6

6.2

6.4

6.6

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.



Handel zagraniczny

14

Eksport mięsa wołowego w 2014 r. wyniósł 289,2 tys. ton i był o 0,8 tys. ton (-0,2%) mniejszy niż w 2013 r. (290,0 tys. ton). Głównymi kierunkami eksportu były: Włochy (65,1 tys. t.), Niemcy (45,1 tys. t.), Holandia (34,2 tys. t.).

Import mięsa wołowego w 2014 r. wyniósł 14,5 tys. ton i był o 2,5 tys. ton (+20,7%) większy niż w 2013 r. (12,0 tys. ton). Głównymi krajami importu były: Niemcy (3,7 tys. t.), Irlandia (2,9 tys. t.), Wielka Brytania (1,5 tys. t.).

Saldo obrotu mięsem wołowym było dodatnie i wyniosło 274,7 tys. ton.

Eksport bydła żywego wyniósł 20,2 tys. ton i był o 5,3 tys. ton (-20,5%) mniejszy niż w 2013 r. (25,5 tys. ton). Żywiec trafił przede wszystkim na rynek Włoch (5,9 tys. t.), Grecji (3,6 tys. t.) oraz Holandii (2,8 tys. t.).

Import bydła żywego wyniósł 27,3 tys. ton w masie żywej i był o 4,3 tys. ton (+18,4%) większy niż w 2013 r. (23,0 tys. ton). Bydło było importowane głównie ze Słowacji (8,4 tys. t.), Niemiec (4,7 tys. t.) oraz Danii (3,3 tys. t.).

Saldo obrotu bydłem żywym było ujemne i wyniosło –7,1 tys. ton.

RYNEK MIĘSA DROBIOWEGO Sytuacja ogólna

Produkcja mięsa drobiowego w 2013 r. wyniosła 1 827 tys. ton7. Produkcja była o 200 tys. ton (+12,3%) wyższa niż w 2012 r. (1627 tys. ton). W 2014 r. wytworzono 1 930 tys. ton mięsa drobiowego, tj. o 103 tys. ton (+5,6%) więcej niż w 2013 r. (1 827 tys.).

Sytuacja cenowa

W Polsce średnia cena skupu kurcząt brojlerów, w okresie 09-15.02.2015 r. wyniosła 3,46 zł/kg. W stosunku do tygodnia poprzedniego cena nie uległa zmianie. W porównaniu do analogicznego tygodnia 2014 r. cena spadła o 24 gr. (-6,6%).

Cena sprzedaży tuszki kurcząt w zakładach drobiarskich wyniosła 5,40 zł/kg i była wyższa o 16 groszy (-3,0%) w stosunku do poprzedniego tygodnia oraz niższa o 58 groszy (-10,3%) w stosunku do analogicznego tygodnia 2014 r.

UE-28 – ceny w EUR/100 kg, w okresie 09-15.02.2015 r.

- średnia cena tuszki kurcząt w UE-28 wyniosła 186 EUR/100 kg. Cena w Polsce ukształtowała się na poziomie 126 EUR/100 kg. Najniższe ceny odnotowano w Polsce i Bułgarii (147 EUR/100 kg). Najwyższą cenę odnotowano w Szwecji - 296 EUR/100 kg.

Rysunek 3. Średnie miesięczne ceny kurcząt typu brojler w Polsce w okresie styczeń 2012 r. – styczeń 2015 r.

7 W zakładach przemysłu drobiarskiego zatrudniających powyżej 50 osób15


3.6

3.8

4

4.2

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.



Handel zagraniczny

Eksport mięsa drobiowego (CN 0207) w 2014 r. wyniósł 708,83 tys. ton i był o 121,43 tys. ton (+20,7%) większy niż w 2013 r. (587,40 tys.). Główne kierunki to: Niemcy (123,3 tys.), Czechy (63,5 tys.) i Wielka Brytania (60 tys.).

Import mięsa drobiowego w tym okresie wyniósł 37,4 tys. ton i był o 2,5 tys. ton (-6,3%) mniejszy niż w 2013 r. (39,9 tys.). Mięso przywożono głównie z Niemiec (12,5 tys.), Wielkiej Brytanii (6,9 tys.) i Węgier (6,5 tys.).

Saldo obrotu mięsem drobiowym było dodatnie i wyniosło 671,4 tys. ton;

Eksport drobiu żywego (CN 0105) w 2014 r. wyniósł 23,7 tys. ton i był o 1 tys. ton (+4,4%) wyższy niżw 2013 r. (22,7 tys.). Główny rynek zbytu to Niemcy (20 tys.).

Import drobiu żywego w ubiegłym roku wyniósł 88,5 tys. ton i był o 17,4 tys. ton (+24,4%) większy niż w 2013 r. (71,2 tys.). Drób trafiał do Polski głównie ze Słowacji (21,8 tys.) i Holandii (18 tys.).

Saldo obrotu drobiem żywym było ujemne i wyniosło – 64,8 tys. ton.

RYNEK MLEKA I PRZETWORÓW MLECZNYCH Sytuacja ogólna

Według danych Agencji Rynku Rolnego (ARR), w okresie kwiecień-grudzień 2014 r. skup mleka wyniósł ok. 7,99 mld kg i był wyższy względem analogicznego okresu roku ubiegłego o 5,9%. Zgodnie z prognozami ARR, w sytuacji gdy dynamika skupu mleka utrzyma się na dotychczasowym poziomie, wysokość przekroczenia przez Polskę krajowej kwoty dostaw może wynieść ponad 7%. Według informacji ARR, przy założeniu, że krajowa kwota dostaw zostanie przekroczona o:

ok. 4 % - opłata jednostkową może wynieść ok. 50-60 groszy za kilogram przekroczenia,

ok. 6 % - opłata jednostkową może wynieść ok. 60-70 groszy za kilogram przekroczenia,

ok. 8 % - opłata jednostkową może wynieść ok. 70-80 groszy za kilogram przekroczenia.

Skup mleka i produkcja podstawowych przetworów mlecznych w 2014 r. (GUS):

skup mleka: 10.599,9 tys. ton (+6,6% r/r)

OMP: 147,4 tys. ton (+49,9% r/r)

16

PMP: 35,2 tys. ton (+14,2% r/r)

masło: 170,9 tys. ton (+6% r/r),

sery ogółem: 751,8 tys. ton (+1,1% r/r).

Sytuacja cenowa

Cena skupu mleka w grudniu 2014 r. wyniosła 126,57 zł/100 kg i była wyższa w relacji miesięcznej o 1,5% oraz niższa względem ceny ubiegłorocznej o 18,5%. W tym czasie średnia cena skupu mleka w UE wynosiła 33,1 euro/100 kg (-18% r/r -3,8% m/m). Średnia cena skupu mleka w Polsce była niższa od średniej w UE o 9,3%.

Średnie ceny podstawowych przetworów mlecznych w styczniu 2015 r. i dynamika zmian:

masło: 11,8 zł/kg (-6,0% m/m; -29,6% r/r)

OMP: 7,6 zł/kg (-2,7% m/m; -43,6% r/r)

PMP: 9,7 zł/kg (-11,4% m/m; -37,8% r/r)

ser Gouda: 12,1 zł/kg (-2,5% m/m; -28,1% r/r)

W 7 tygodniu br. średnia cena masła w UE wynosiła 318 euro/100 kg (+9,1% m/m, -14% r/r), a cena OMP ukształtowała się na poziomie 215 euro/100 kg (+15,0% m/m, -35% r/r). W tym okresie krajowa cena masła i OMP wyrażona w euro była niższa od notowanych w UE odpowiednio o 8,1% oraz o 12,5%.

Rysunek 4. Średnie miesięczne ceny skupu mleka w Polsce w okresie styczeń 2012 r. – grudzień 2015 r.


110

120

130

140

150

160

2010 2011 2012 2013 2014

[zł/100 kg]


Handel zagraniczny

Eksport mleka i przetworów mlecznych w 2014 r. wyniósł 1 145,3 tys. ton i był o 15,% większy niż 2013 r. Z kolei import tych produktów wyniósł 508,2 tys. ton i był większy o +14,7% od importu zanotowanego w 2013 r, Saldo handlowe w stosunku do analoginczego okresu poprzedniego roku uległo poprawie o 1 102,4 mln euro tj. +10,7%.

Główne kierunki eksportu: mleko w proszku: (Algieria, Niemcy, Holandia, Chiny, Włochy), masło (Czechy, Niemcy, Słowacja, Francja), sery i twarogi: Czechy, Rosja, Niemcy, Włochy

17

Główne kierunki importu:mleko w proszku: (Niemcy, Irlandia, Holandia), masło ( Niemcy, Holanda, Francja), sery i twarogi ( Niemcy, Włochy, Francja, Dania)

W 2014 r. udział krajów UE w eksporcie produktów mlecznych z Polski wynosił 69,5% (-1,2% r/r), a udział Rosji ukształtował sie na poziomie 5,2% (-36,6% r/r).

Realizacja mechanizmów WPR

Do dnia 15 lutego 2015 r. do mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania zaoferowano:

41,4 tys. ton masła w 8 p.cz. (głównie w Holandii, Irlandii, Belgii, i Francji),

20,8 tys. ton OMP w 7 p.cz. (głównie w Niemczech, Hiszpanii i na Litwie),

100,8 tys. ton serów.

W okresie obowiązywania dopłat do prywatnego przechowywania serów umowy podpisano w odniesieniu do blisko 52 tys. ton serów (przede wszystkim we Włoszech). W Polsce mechanizmem dopłat do prywatnego przechowywania objęto jedynie 60 ton masła.

Skup interwencyjny masła i OMP nie jest realizowany. W 7. tygodniu br. średnia unijna cena masła była wyższa od ceny interwencyjnej o 43,4%, a OMP o 26,6%.

Instrumentarium wsparcia rynku mleka i przetworów mlecznych dostępne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE

Mając na uwadze trudną sytuację na rynku mleka, związaną m.in. z wprowadzeniem przez Federację Rosyjską embarga Polska już w sierpniu 2014 r. wnioskowała do Komisji Europejskiej o wprowadzenie działań osłonowych. W dniu 4 września 2014 r. Komisja Europejska przyjęła pakiet czterech rozporządzeń umożliwiających czasowe ściągnięcie z rynku powstałej na skutek zmniejszonego popytu nadwyżki przetworów mlecznych. Uruchomiono mechanizmy dopłat do prywatnego przechowywania masła, odtłuszczonego mleka w proszku i niektórych serów oraz przedłużono okres interwencji publicznej w odniesieniu do masła i OMP do dnia 31 grudnia 2014 r.

Pod koniec 2014 r. Komisja Europejska podjęła dalsze kroki zmierzające do kontynuacji realizacji powyższych mechanizmów. Na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 1337/2014 z dnia 16 grudnia 2014 r. zmieniającego rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 947/2014 i (UE) nr 948/2014 w odniesieniu do ostatniego dnia składania wniosków o dopłatę do prywatnego przechowywania masła i odtłuszczonego mleka w proszku (Dz. Urz. UE L 360 z 17.12.2014, str. 15) możliwość ubiegania się o uzyskanie dopłat do przechowywania ww. produktów została przedłużona do 28 lutego 2015 r. Ponadto, w najbliższym czasie wejdzie w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji wydłużające mechanizm dopłat to prywatnego przechowywania masła i OMP do końca września 2015 r. Dodatkowo, zgodnie z rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) nr 1336/2014 z dnia 16 grudnia 2014 r. ustanawiającym tymczasowe nadzwyczajne środki w sektorze mleka i przetworów mlecznych w formie przyspieszenia terminu rozpoczęcia okresu interwencji publicznej w odniesieniu do masła i odtłuszczonego mleka w proszku w 2015 r. (Dz. Urz. UE L 360 z 17.12.2014, str. 13), mechanizm skupu interwencyjnego został otwarty od dnia 1 stycznia 2015 r., tj. o dwa miesiące przed standardowym terminem. Uwzględniwszy powyższe, jak również mając na uwadze zeszłoroczne przepisy, na mocy których interwencja publiczna była dostępna do 31 grudnia 2014 r., mechanizm zakupów interwencyjnych masła i OMP będzie otwarty nieprzerwanie do końca września 2015 r. Należy przy tym zauważyć, że poziomy cen interwencyjnych nie uległy zmianie i wynoszą dla masła 221,75 euro/100 kg, a dla OMP 169,80 euro/100kg.

18

Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku mleka i przetworów mlecznych

Wprowadzone dotychczas przez Komisję Europejską mechanizmy wsparcia unijnego, w tym polskiego, rynku mleka Polska ocenia jako daleko niewystarczające, ponieważ nie doprowadziły do widocznej poprawy sytuacji na rynku mleka, oraz ustabilizowania cen unijnych.

W tej sytuacji Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podejmuje na forum UE szereg działań mających na celu rozszerzenie mechanizmów interwencyjnych celem zmniejszenia kosztów ponoszonych przez polskich producentów i przetwórców rolnych. Polska popiera m.in. wszelkie inicjatywy zmierzające do czasowego wprowadzenia dopłat do wywozu przetworów mlecznych. Polska oczekuje także, że nowe instrumentów zaradcze, które powinny zostać wprowadzone w celu złagodzenia skutków rosyjskiego embarga, obejmą polski sektor mleczarski. Ponadto, Polska wnioskuje o korektę cen interwencyjnych przetworów mlecznych, gdyż dotychczas obowiązujące ceny interwencyjne nie uwzględniają wzrostu kosztów produkcji. W opinii Komisji Europejskiej, podzielanej przez część państw członkowskich, ceny interwencyjne zostały wyznaczone na właściwym poziomie, gwarantując zakupu produktów w ramach tak zwanej siatki bezpieczeństwa. Aktualna sytuacja na rynku mleka w sposób wyraźny wskazuje, że przy zachowaniu cen interwencyjnych na dotychczasowym poziomie zakupy interwencyjne pozostają mechanizmem uśpionym, całkowicie niewykorzystanym przez unijnych przedsiębiorców mimo obserwowanego kryzysu. Dlatego Polska od dłuższego czasu opowiada się za urealnieniem poziomów cen interwencyjnych dla masła i odtłuszczonego mleka w proszku.

Specyfika działania instytucji unijnych wymaga wypracowania pozytywnej decyzji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i uzyskania znaczącego poparcia ze strony pozostałych państw członkowskich. Istotna jest również w pewnym zakresie przychylność Komisji Europejskiej. W tym celu Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi aktywną działalność m.in. w ramach Trójkąta Weimarskiego i Grupy Wyszehradzkiej oraz na poziomie spotkań bilateralnych z Komisarzem ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi UE.

Realizując powyższe, w dniu 23 września 2014 r. Polska - wspólnie z Łotwą, Litwą, Estonią oraz Finlandią - wystąpiła do Komisji Europejskiej w sprawie przyznania dodatkowych płatności dla producentów mleka z krajów najbardziej dotkniętych embargiem, jako częściowej rekompensaty z tytułu wprowadzenia przez rząd rosyjski embarga na produkty mleczne.

W związku z posiedzeniem Rady Unii Europejskiej ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 13-14 października 2014 r., Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się z wnioskiem, aby Rada omówiła kwestie dotyczące wprowadzenia dodatkowych środków na rynku mleka w następstwie wprowadzenia przez rząd rosyjski embarga na produkty mleczne.

Ponadto, w dniu 16 październiku 2014 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się z wnioskiem m.in. do państw członków Grupy Wyszehradzkiej (Bułgaria, Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry) o poparcie dla działań, które mają na celu przezwyciężenie powstałych trudności oraz stabilizację rynków rolnych.

Na marginesie posiedzenia Rady Unii Europejskiej ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 10-11 listopada 2014 r., Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi rozmawiał o konieczności dodatkowych działaniach interwencyjnych na dotkniętych embargiem rynkach rolnych podczas:

spotkania bilateralnego z nowo powołanym Komisarzem ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi Panem Philem Hoganem,

posiedzenia Trójkąta Weimarskiego z przedstawicielami Francji i Niemiec.

Na początku grudnia 2014 r. celem rzetelnego przygotowania do debaty nad sytuacją na rynku mleka w trakcie posiedzenia Rady Unii Europejskiej ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 15-16 grudnia

19

2014 r., Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się pisemnie do wszystkich państw członkowskich o poparcie dla polskich propozycji. Następnie w trakcie posiedzenia Rady w dyskusji nad ewolucją sytuacji na rynku mleka, Polska zwróciła uwagę, że efektem postępującej liberalizacji Wspólnej Polityki Rolnej jest wzrost podatności unijnego rynku rolnego na wahania związane z koniunkturą obserwowaną na rynkach światowych. Polska uważa ten problem za jedno z poważniejszych wyzwań stojących przed Unią Europejską. Należy poświęcić jemu odpowiednio dużo uwagi, aby zapewnić w ramach UE na tyle efektywne instrumentarium interwencyjne, które umożliwiałoby jak najbardziej efektywne minimalizowanie negatywnego wpływu wzrostu zmienności cen, podaży i popytu na sytuację unijnych producentów mleka.

Mając na uwadze koszty, jakie ponoszą producenci mleka dostosowując produkcję do wymogów rynku po zniesieniu unijnego systemu kwot mlecznych, Polska od wielu miesięcy podejmuje także działania mające na celu wprowadzenie przez Komisję Europejską rozwiązań prowadzących do zminimalizowania tych obciążeń. W tym celu Polska wnioskowała o taką zmianę unijnego prawa, która zapewni całkowite odejście od płacenia kar za przekroczenie krajowych kwot mlecznych w ostatnim roku kwotowym 2014/2015. Powyższa propozycja nie spotkała się jednakże z poparciem wymaganej większości państw członkowskich, jak również Komisji Europejskiej. Część krajów zwróciła uwagę na niebezpieczeństwo nadmiernej podaży surowca mlecznego wynikające z podjęcia ewentualnej decyzji o likwidacji kar za przekroczenie kwot. Przede wszystkim jednak podkreślano, że dotychczasowe unijne przepisy dotyczące systemu kwot mlecznych muszą być respektowane.

Na posiedzeniu Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 26 stycznia 2015 r. Polska ponownie przedłożyła propozycję rozwiązania umożliwiającego w zainteresowanych państwach członkowskich rozłożenie opłaty za przekroczenie kwot mlecznych na nieoprocentowane raty na okres od 3 do 5 lat. W dniu 23 lutego KE przedstawiła projekt rozporządzenia wykonawczego przewidujący możliwość wprowadzenia rozwiązania polegającego na rozłożeniu opłat za przekroczenie kwot na trzy równe roczne i nieoprocentowane raty.

RYNEK OWOCÓW I WARZYW

Sytuacja ogólna

Wg GUS8 zbiory owoców ogółem w 2014 r. były o ok. 1,6% wyższe od zbiorów w 2013 r. i wyniosły blisko 4,2 mln ton, w tym produkcja owoców z drzew wyniosła ok. 3,6 mln ton, tj. o 3% więcej niż w 2013 r. Zbiory owoców były o 39% wyższe od średnich rocznych zbiorów w okresie 2006-2010, w tym zbiory owoców z drzew były wyższe o ponad 44% od średnich zbiorów w tym okresie. W 2014 r. wyższa od produkcji poprzedniego roku była produkcja jabłek, śliwek, czereśni, brzoskwiń i moreli.

Szacuje się, że zbiory jabłek w 2014 r. wyniosły ok. 3,2 mln ton i były o 3,7% wyższe od rekordowych zbiorów w 2013 r. i o blisko 50% wyższe od średniej z lat 2006-2010.

Zbiory gruszek w 2014 r. ocenia się na 74 tys. ton, tj. o 1,7% mniej niż w poprzednim sezonie wegetacji, lecz o ponad 27% więcej w porównaniu ze średnią z lat 2006-2010.

Zbiory śliwek ocenia się na 107 tys. ton, tj. o 4,7% więcej niż w 2013 r. i o 15,2% więcej od średniej produkcji z lat 2006-2010.

8 Na podstawie informacji sygnalnej GUS „Wynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2014 r.” z 19 grudnia 2014 r.

20

Zbiory wiśni, na poziomie 178 tys. ton były niższe o 5,4% niż w 2013 r. Zbiory wiśni były wyższe o blisko 6% od średniej produkcji z lat 2006-2010. Produkcja wiśni byłaby zdecydowanie wyższa, gdyby sadownicy nie zaniechali ich zbioru, z uwagi na niską cenę skupu.

Ocenia się, że zbiory czereśni na poziomie 49 tys. ton były wyższe od zbiorów roku poprzedniego o 2% i wyższe o ponad 27% od średniej produkcji z lat 2006-2010.

Szacuje się, że zbiory owoców z krzewów i plantacji jagodowych ogółem w 2014 r. były niższe o ok. 6,4% niż w poprzednim roku i wyniosły ok. 568 tys. ton. Były jednocześnie wyższe o 11% od średnich zbiorów z lat 2006-2010.

Zbiory truskawek oceniono na ponad 200 tys. ton, tj. o 4% więcej od uzyskanych w poprzednim sezonie i o 9% więcej od średniej produkcji z lat 2006-2010.

Zbiory porzeczek ogółem w 2014 r. na poziomie 164 tys. ton były niższe o 17,6% niż w poprzednim roku, w tym zbiory porzeczek czarnych, na poziomie 125 tys. ton, były niższe o 19,4% niż w 2013 r. Zbiory porzeczki czarnej były niższe o blisko 12% od średniej wieloletniej. Produkcja porzeczek czarnych w 2014 r. byłaby większa, gdyby wszystkie owoce zostały zebrane, jednak z uwagi na niską cenę skupu wielu plantatorów zaniechało ich zbiorów.

Zbiory malin po raz kolejny były bardzo wysokie. Produkcję w 2014 r. szacuje się na 126 tys. ton, tj. o 4% więcej niż w 2013 r. i ponad 72% więcej od średnich zbiorów z lat 2006-2010.

Szacuje się, że zbiory agrestu w 2014 r. wyniosły ok. 13 tys. ton i były o 15,8% niższe od zbiorów w 2013 r. oraz o ok. 17% niższe od średnich zbiorów z lat 2006-2010. Areał uprawy agrestu z roku na rok ulega zmniejszeniu.

Łączne zbiory pozostałych owoców z krzewów i plantacji jagodowych, w tym aronii i borówek amerykańskich w 2014 r. zostały ocenione na ok. 65 tys. ton, tj. o 17,8% mniej w porównaniu do roku poprzedniego. Powierzchnia uprawy owoców tej grupy, zwłaszcza borówek amerykańskich systematycznie się zwiększa. IERiGŻ-PIB oszacował zbiory borówki amerykańskiej w 2014 r. na 15 tys. ton, a aronii na 42 tys. ton.

Łączna powierzchnia uprawy warzyw gruntowych w 2014 r. była zdecydowanie wyższa od bardzo niskiego areału ich uprawy w 2013 r. Zbiory warzyw gruntowych były wyższe o 15,2% od produkcji poprzedniego roku i wyniosły 4,6 mln ton. Zbiory warzyw gruntowych były także nieco wyższe od średniej produkcji z lat 2006-2010.

Produkcja kapusty w 2014 r. wyniosła ponad 1,1 mln ton, tj. o 17,8% więcej niż w poprzednim roku, ale o blisko 4% mniej od średniej z lat 2006-2010.

Zbiory kalafiorów wyniosły 247 tys. ton i były wyższe o 17,5% niż w 2013 r. i o ponad 12% wyższe od średniej z lat 2006-2010.

Produkcja cebuli w 2014 r. wyniosła ok. 636 tys. ton i była o 15,4% wyższa od produkcji w 2013 r. Produkcja cebuli była niższa o 2% od średniej produkcji z lat 2006-2010.

Zbiory marchwi jadalnej wyniosły 822 tys. ton, tj. o 10,8% więcej niż w 2013 r., lecz o 3,7% mniej od średnich zbiorów z lat 2006-2010.

Produkcję buraków ćwikłowych szacuje się na 354 tys. ton, tj. o 18,7% więcej od produkcji w 2013 r. i o 5,5% więcej od średniej z lat 2006-2010.

Zbiory pomidorów gruntowych wyniosły 274 tys. ton, tj. nieznacznie więcej niż w poprzednim roku i o 7% więcej od średniej produkcji z lat 2006-2010.

Produkcja ogórków wyniosła 272 tys. ton, tj. o 7,2% więcej niż w 2013 r. i nieznacznie więcej od średniej produkcji z lat 2006-2010.

21

Łączne zbiory warzyw z grupy „pozostałe” wyniosły 860 tys. ton, tj. o 22,4% więcej od uzyskanych w 2013 r.

Wg prognoz IERiGŻ-PIB zbiory warzyw spod osłon w 2014 r. wyniosły 1 mln ton i były wyższe o blisko 2% od produkcji w 2013 r. Zbiory pomidorów spod osłon wyniosły 570 tys. ton (o 1,4% więcej niż w 2013 r.), zbiory ogórków wyniosły 260 tys. ton (o 2% więcej niż w 2013 r.), zbiory pozostałych warzyw, w tym papryki, sałaty, oberżyny, rzodkiewki i innych wyniosły 170 tys. ton (o 3% więcej w 2013 r.).

Zbiory pieczarek na poziomie 275 tys. ton były wyższe o blisko 2% od zbiorów w 2013 r.

Sytuacja cenowa

Od początku sierpnia 2014 r. ceny jabłek deserowych były niższe o ok. 40% od cen notowanych w analogicznych okresach 2013 r. Obecnie, średnia cena jabłek na poziomie 0,77 zł/kg jest wyższa o 4% od cen notowanych w ubiegłym tygodniu, ale nadal jest niższa o ponad 44% od cen notowanych w trzecim tygodniu lutego 2014 r. Ceny jabłek są niższe o 41% od średniej z okresu 2009 – 2013, która wynosi 1,31 zł/kg.

Rysunek 5. Średnie ceny jabłek deserowych w spółdzielniach ogrodniczych w Polsce w okresie styczeń 2012 r. – styczeń 2015 r.


1

1.5

2

2.5

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg]


Ceny jabłek kierowanych do przetwórstwa notowane od początku sierpnia do końca listopada 2014 r. wahały się w przedziale 0,15 – 0,28 zł/kg loco zakład i były niższe o ok. 65% od cen notowanych w 2013 r. Różnica między cenami w porównaniu rok do roku zmniejszyła się do ok. 35% w grudniu 2014 i styczniu 2015 r. Obecnie, ceny na poziomie 0,25 zł/kg są niższe o blisko 29% od cen oferowanych producentom w trzecim tygodniu lutego 2014 r.

Ceny gruszek w sezonie wegetacyjnym 2014 były niższe o średnio 19% w sierpniu i wrześniu w porównaniu do cen z analogicznych miesięcy 2013 r. W październiku 2014 r. były już o 3% wyższe od cen z października 2013 r., w listopadzie 2014 r. były o 15,5%, a w grudniu 2014 r. o 11% wyższe od cen, odpowiednio z listopada i grudnia 2013 r. W styczniu 2015 r. ceny gruszek były nieznacznie wyższe od średnich cen ze stycznia 2014 r. Obecnie, brak notowań.

22

Obecnie, ceny większości warzyw gruntowych są niższe od cen notowanych w analogicznym okresie 2014 r., z wyjątkiem porów.

Ceny kapusty białej wynoszące 0,57 zł/kg są o niespełna 2% niższe od cen z ubiegłego tygodnia i są jednocześnie niższe o ponad 3% od cen notowanych w analogicznym okresie 2014 r. Różnica między cenami z 2014 r. a cenami z 2013 r. sięgała 60-70% we wrześniu i październiku, ok. 50% w listopadzie i ok. 40% w grudniu 2014 r. W styczniu 2015 r. ceny kapusty były niższe o 14% od cen ze stycznia 2014 r.

Rysunek 6. Średnie ceny kapusty białej w spółdzielniach ogrodniczych Polsce w okresie styczeń 2012 r. – styczeń 2015 r.


0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg]


Ceny cebuli na poziomie 0,47 zł/kg są na takim samym poziomie jak ceny notowane w ubiegłym tygodniu i są o ponad 63% niższe od cen notowanych w analogicznym okresie 2014 r. Różnica między cenami cebuli w sezonie 2014 r. i 2013 r. od września do grudnia wynosiła powyżej 60% z niewielkim spadkiem do ok. 57% w listopadzie oraz na przełomie grudnia 2014 i stycznia 2015 r. Średnie ceny ze stycznia 2015 r. były niższe o 65% od cen ze stycznia 2014 r.

Rysunek 7. Średnie ceny cebuli w spółdzielniach ogrodniczych w Polsce w okresie styczeń 2012 r. –styczeń 2015 r.


0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg]


23

Ceny marchwi na poziomie 0,74 zł/kg są na takim samym poziomie jak ceny notowane w ubiegłym tygodniu. Są o blisko 4% niższe od cen notowanych w trzecim tygodniu lutego 2014 r. We wcześniejszym okresie (wrzesień – październik 2014 r. ) różnica w cenach między 2014 r. a 2013 r. wynosiła ok. 30%. Różnica ta zaczęła się zmniejszać począwszy od ostatniego tygodnia października 2014 r. W listopadzie wynosiła blisko 17%, a w grudniu ok. 11%. W styczniu 2015 r. różnica cen marchwi w relacji rok do roku wynosiła już niespełna 7%.

Ceny buraków w okresie sierpień – grudzień 2014 r. były średnio o 35% niższe od cen z analogicznego okresu 2013 r. W styczniu 2015 r. nadal były niższe o ponad 33% od cen ze stycznia 2014 r. Obecnie, cena na poziomie 0,54 zł/kg jest na takim samym poziomie jak w ubiegłym tygodniu, ale niższa o blisko 42% od cen z trzeciego tygodnia lutego 2014 r.

Cena selerów wynosząca 1,12 zł/kg jest o blisko 8% wyższa od cen z ubiegłego tygodnia, ale jest niższa o ponad 31% od cen notowanych w analogicznym okresie 2014 r. Ceny selerów z sezonu zbiorów w 2014 od początku były niższe średnio o 33% od cen notowanych w sezonie 2013/2014.

Cena pieczarek wynosząca 4,94 zł/kg jest na takim samym poziomie jak ceny notowane w ubiegłym tygodniu. Jest jednak o ponad 7% niższa od cen notowanych w analogicznym okresie 2014 r. Ceny pieczarek w okresie trzech ostatnich miesięcy 2014 r. były niższe o ok. 6% od cen notowanych w analogicznym okresie 2013 r., ale w styczniu 2015 r. były nieznacznie wyższe niż w styczniu 2014 r.

Począwszy od 9 lutego 2015 r. notowane są ceny ogórków szklarniowych. Obecna cena na poziomie 8,95 zł/kg jest o blisko 4% niższa od cen ubiegłotygodniowych, ale o ponad 24% wyższa od cen z analogicznego okresu 2014 r.

Rysunek 8. Średnie ceny ogórków (spod osłon) w spółdzielniach ogrodniczych w Polsce w okresie styczeń 2012 r. – styczeń 2015 r.


1

2

3

4

5

6

7

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg]

Źródło: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.

Rysunek 9. Średnie ceny pomidorów w spółdzielniach ogrodniczych w Polsce w okresie styczeń 2012 r. – styczeń 2015 r.

24


2

3

4

5

6

7

8

2012r. 2013r. 2014r. 2015r.

[zł/kg]

Źródło: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.

Handel zagraniczny

Szacuje się, że w sezonie 2014/15 wpływy z eksportu owoców i ich przetworów będą o 22% niższe niż w sezonie poprzednim i wyniosą 1385 mln euro. Spadek wartości eksportu spowodowany będzie wprowadzeniem przez Federację Rosyjską zakazu przywozu z krajów UE owoców i warzyw świeżych (oraz mrożonek i suszy). Rosja do wprowadzenia embarga była drugim po Niemczech odbiorcą polskich owoców i warzyw świeżych oraz ich przetworów.

W sezonie 2014/15 eksport owoców świeżych prognozowany jest na ok. 900 tys. ton, wobec 1,4 mln ton w sezonie poprzednim. Decydujące będzie zmniejszenie z 1,1 do 0,6-0,7 mln ton sprzedaży jabłek spowodowane zakazem eksportu do Rosji. Import owoców i ich przetworów, głównie w wyniku obniżenia cen w przywozie większości produktów, obniży się z 1 569 do 1 525 mln euro. Po raz pierwszy od czterech lat saldo handlu zagranicznego produktami tej grupy towarowej może być ujemne na poziomie 140 mln euro. Pogłębi się ujemne saldo obrotów owocami świeżymi i pogorszy się dodatnie saldo handlu przetworami owocowymi.

W sezonie 2014/15 import owoców południowych może być nieznacznie większy niż w sezonie poprzednim i wyniesie ok. 1,25 mln ton. W wyniku wzrostu cen spadnie jedynie przywóz cytryn, arbuzów oraz ananasów.

W sezonie 2014/15 wpływy z eksportu warzyw świeżych i ich przetworów mogą obniżyć się w relacji do sezonu poprzedniego o 8% do 675 mln euro. Przy mniejszym spadku wartości importu dodatnie saldo handlu produktami tej grupy towarowej obniżyć się może z 93 do 75 mln euro. Decydujące będzie obniżenie eksportu pomidorów, ogórków, papryki, a także kapusty pekińskiej. Jednocześnie wzrost zbiorów krajowych warzyw spowoduje zmniejszenie przywozu niemal wszystkich gatunków warzyw świeżych. Najbardziej spadnie import cebuli, kapusty, buraków i selerów.

Instrumenty wsparcia producentów owoców i warzyw w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE

Od chwili wprowadzenia embarga przez władze Rosji Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi bardzo aktywnie zabiegał o przyjęcie przez Komisję Europejską odpowiednich środków antykryzysowych. W efekcie czego Komisja ustanowiła mechanizm tymczasowego nadzwyczajnego wsparcia dla producentów owoców i warzyw uregulowany przepisami rozporządzeń delegowanych Komisji nr 932/2014 i nr 1031/2014.

W ramach tych uregulowań, nadzwyczajnym wsparciem finansowym objęto jabłka, gruszki, marchew, pomidory ogórki, korniszony, kapustę, paprykę słodką, kalafiory, brokuły, pieczarki, śliwki, maliny i jeżyny, porzeczki, borówkę oraz winogrona.

25

W ramach pierwszej transzy mechanizmu (rozporządzenie delegowane Komisji nr 932/2014) producenci ww. owoców i warzyw w celu uzyskania wsparcia mogli przeprowadzić operacje wycofania z rynku, niezbierania plonów oraz zielonych zbiorów. Wycofane z rynku produkty mogły być przeznaczane na bezpłatną dystrybucję lub inne cele (pasze dla zwierząt, produkcję biogazu lub alkoholu do celów energetycznych). Wsparcie skierowane zostało zarówno do producentów indywidualnych jak i do organizacji producentów owoców i warzyw realizujących tzw. programy operacyjne. Na realizację tego mechanizmu Komisja przewidziała budżet w wysokości 125 mln EUR.

W Polsce administrowanie mechanizmu zlecono Agencji Rynku Rolnego. Producenci skorzystali ze wszystkich dostępnych typów działań, tj. z bezpłatnej dystrybucji, wycofania na cele inne niż bezpłatna dystrybucja, zielonych zbiorów i niezbierania. Na bezpłatną dystrybucję skierowano ok. 31,5 tys. ton jabłek, ponad 4,5 tys. ton marchwi i ok. 3 tys. ton kapusty. Do instytucji charytatywnych trafiło łącznie ponad 40,5 tys. ton różnych owoców i warzyw objętych wsparciem. W tym samym czasie niezbieraniu lub zielonym zbiorom poddano 185,9 tys. ton owoców i warzyw z powierzchni 3,5 tys. ha. Ponad 60% tej powierzchni stanowiły jabłka (2,1 tys. ha) i kapusta stanowiąca (0,5 tys. ha).

W przypadku drugiej transzy mechanizmu nadzwyczajnego wsparcia ustanowionego przez Komisję Europejską (rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 1031/2014) przewidziano, że wsparcie będzie rozdysponowane pomiędzy państwa członkowskie w odniesieniu do ilości poszczególnych produktów, które miały duży udział w eksporcie do Federacji Rosyjskiej. W przypadku Polski wsparcie mogło objąć tylko 18,75 tys. ton jabłek i gruszek łącznie. Ponadto, umożliwiono państwom członkowskim rozdysponowanie wsparcia dodatkowo do 3 tys. ton dowolnych produktów spośród wskazanych w rozporządzeniu. Ze względu na ograniczoną wielkość produkcji jaka mogła w przypadku Polski zostać objęta wsparciem, w odróżnieniu od pierwszego mechanizmu do objęcia wsparciem zakwalifikowano tylko operacje wycofania z rynku z przeznaczeniem na bezpłatną dystrybucję oraz operacje niezbierania plonów. Ilości te zostały przydzielone producentom indywidualnym oraz organizacjom producentów na zasadzie kto pierwszy, ten lepszy”. Przyznane Polsce ilości zostały rozdysponowane w całości już pierwszego dnia, w którym ARR rozpoczęła zbieranie powiadomień o zamiarze przeprowadzenia operacji kwalifikujących się do wsparcia. Z uwagi na zgłoszone w powiadomieniach duże ilości produktów, w rezultacie zaistniała konieczność zastosowania odpowiednich współczynników przydziału. W przypadku jabłek oraz gruszek producenci mogli przeprowadzić operacje w odniesieniu do 12% zgłoszonej w powiadomieniach ilości, a w przypadku pozostałych produktów – 11%.

Od dnia 3 listopada 2014 r. rozpoczęto sukcesywne kontrole złożonych powiadomień w zakresie niezbierania. Wnioski o udzielenie dalszego tymczasowego nadzwyczajnego wsparcia, producenci owoców i warzyw mogły być składane do dnia 31 stycznia 2015 r., ostateczny termin wypłaty upływa z dniem 30 czerwca 2015 r.

Na wniosek Polski, Komisja Europejska w dniu 20 grudnia 2014 r. uruchomiła trzecią transzę pomocy. Znowelizowane przepisy rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1031/2014 umożliwią przeprowadzanie w pierwszym półroczu 2015 r. kolejnych operacji wycofania z rynku. Przydzielone Polsce ilości produktów to 155 700 ton jabłek i gruszek oraz 18 650 ton pomidorów, ogórków, papryki słodkiej i marchwi. Podobnie jak poprzednio, beneficjentami pomocy będą mogli zostać zarówno producenci zrzeszeni w organizacjach producentów owoców i warzyw, jak i producenci niezrzeszeni.

W dniu 12 lutego 2015 r. zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lutego 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem dalszych tymczasowych nadzwyczajnych środków wsparcia dla producentów niektórych owoców i warzyw w związku z zakazem ich przywozu z Unii Europejskiej do Federacji Rosyjskiej (Dz. U. poz. 209). Od dnia 16 lutego br. producenci owoców i warzyw mogli składać w Agencji powiadomienia o zamiarze przeprowadzania operacji wycofania z rynku. Z uwagi na przekroczenie w złożonych powiadomieniach przyznanych Polsce ilości zarówno jabłek i gruszek, jak

26

i warzyw już w pierwszym dniu przyjmowania powiadomień, Agencja zakończyła przyjmowanie powiadomień i określiła tzw. wskaźniki przydziału:

dla jabłek i gruszek współczynnik przydziału wynosi 0,34,

dla warzyw objętych ilością 18 650 ton współczynnik przydziału wynosi 0,50.

Oznacza to, że powiadomienia złożone po dniu 16 lutego 2015 r. nie podlegają rozpatrzeniu, a producenci, którzy złożyli powiadomienia będą mogli przeprowadzić operacje wycofania z rynku w odniesieniu do ilości zgłoszonych produktów pomnożonych przez ww. współczynniki.

Pomoc finansowa będzie mogła zostać przyznana w odniesieniu do tych powierzchni upraw, które nie zostały objęte poprzednimi mechanizmami uruchomionymi na podstawie rozporządzeń nr 932/2014 i nr 1031/2014 r. Zgodnie z przepisami UE wypłata pomocy w ramach tego mechanizmu może nastąpić dopiero od lipca br., gdyż musi być realizowana w oparciu o kurs z ostatniego dnia czerwca.

Działania Polski w związku z trudną sytuacją na rynku owoców i warzyw

Podjęto działania mające na celu poszukiwanie nowych rynków zbytu dla owoców i warzyw. Pomyślnie udało się zakończyć w dniu 23 października 2014 r. dwuletni proces uzgodnień w sprawie eksportu polskich jabłek na rynek kanadyjski. Eksport jabłek do Kanady będzie prowadzony w ramach „okresu próbnego”, a wszystkie przesyłki będą sprawdzane w Kanadzie. MRiRW, jak i służby podległe kontynuują starania, aby umożliwić eksport do tego kraju również innych owoców i warzyw, jak również umożliwić eksport świeżych jabłek do innych krajów np.: Chin, Indii, USA.

Należy podkreślić, iż zgodnie z przepisami Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych, państwa członkowskie nie mogą same przyznawać producentom dodatkowej pomocy, poza pomocą de minimis. W związku z zaistniałą sytuacją kryzysową, dla producentów porzeczki wiśni, kapusty, cebuli i jabłek uruchomiono w Polsce pomoc de minimis. Wysokość tej pomocy wynosiła 410 zł/ha powierzchni uprawy owocującej porzeczki czarnej lub wiśni. W 2014 r. udzielono pomocy 19 101 producentom wiśni i czarnej porzeczki na kwotę 21,33 mln zł.

W odniesieniu do jabłek wysokość pomocy de minimis wynosi 800 zł/ha, a dla kapusty lub cebuli 450 zł/ha. W 2014 r. udzielono pomocy 41 963 producentom jabłek, cebuli i kapusty na kwotę 109,98 mln zł.

RYNEK CUKRU

Sytuacja ogólna

Wedle szacunków Krajowego Związku Plantatorów Buraków Cukrowych w kampanii cukrowniczej 2014/2015 wyprodukowane zostanie około 1,9 mln ton cukru (w porównaniu do 1,76 mln ton w kampanii 2013/2014). W tej kampanii buraki uprawiano na powierzchni ok. 190 tys. ha, z której zebrano ok. 12,5 mln ton buraków. Zbiory te były o 8,9% wyższe niż w kampanii 2013/2014. W kampanii 2014/2015 utrwaliła się wzrostowa tendencja plonowania buraków cukrowych. Średni plon korzeni szacowany jest na 68t/ha i jest o 8 ton większy niż przed rokiem. Zanotowano również wysoką zawartość cukru w burakach ( od 15% do 19% w zależności od regionu).

Buraki przetwarzane były w 18 cukrowniach funkcjonujących w strukturach pięciu producentów cukru. Cena skupu buraków cukrowych kształtowała się w przedziale od 110 zł/t do 150 zł/t. W ostatnich trzech sezonach produkcja cukru była o ok. 350 - 495 tys. ton wyższa od kwoty produkcyjnej cukru (1 405,6 tys. ton). Uzyskiwane dobre wyniki produkcyjne są skutkiem wysokiej podaży i dobrej jakości

27

surowca. Istotne znaczenie mają także pozytywne efekty procesów restrukturyzacyjnych oraz modernizacji krajowego przemysłu cukrowniczego. Przemysł cukrowniczy od 2009 r. uzyskuje bardzo dobre wyniki finansowe, które znacznie przewyższają średnie wartości wskaźników finansowych w przemyśle spożywczym.

Sytuacja cenowa

W 2014 r. podobnie jak w 2013 r. ceny zbytu cukru wykazywały tendencję spadkową, a decydowała o tym duża podaż przy niewielkich zmianach popytu na rynku wewnętrznym oraz spadek cen na rynku światowym. W 2014 r. średnia cena cukru w opakowaniach 1 kg, przeznaczonego w głównej mierze do konsumpcji w gospodarstwach domowych wynosiła odpowiednio: w październiku 1 609 zł/t, w listopadzie 1 529 zł/t, a w grudniu 1 497 zł/t.

Z informacji IERiGŻ-PIB wynika, że spadek cen zbytu cukru w 2014 r. spowodował, że zysk netto sektora za pierwsze trzy kwartały 2014 r. był mniejszy niż w analogicznym okresie 2013 r. i wyniósł 565,5 mln zł.

Rysunek 10. Średnia cena cukru konfekcjonowanego (1kg) w latach 2012-2014 w badanych zakładach w Polsce


1800

2200

2600

3000

3400

2012r. 2013r. 2014r.

[zł/t]


Handel zagraniczny

Wg wstępnych danych za 12 miesięcy 2014 r. branża cukrownicza osiągnęła dobre wyniki w handlu zagranicznym. Dodatnie saldo wymiany handlowej cukrem w tym okresie wyniosło 106,4 mln EUR, wobec 189,6 mln EUR w 2013 r. Cukier eksportowano głównie do: Niemiec, Litwy, Słowacji, Węgier i Izraela.

W okresie od stycznia do grudnia 2014 r. wyeksportowane zostało 460,6 tys. ton cukru o wartości 215,9 mln EUR, wobec 507,9 tys. ton o wartości 307,2 mln EUR w analogicznym okresie 2013 r.

W okresie od stycznia do grudnia 2014 r. zaimportowano 203,9 tys. ton o wartości 109,5 mln EUR. wobec 197,0 tys. ton o wartości 117,5 mln. EUR w analogicznym okresie 2013 r. Importowany cukier pochodził głównie z Sudanu, Mozambiku i Zimbabwe.

28

RYNEK ZBÓŻ

Sytuacja ogólna

2014 r. jest kolejnym rekordowym rokiem pod względem produkcji zbóż nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Pomimo utrzymującej się nadwyżki ziarna na rynku światowym i UE sytuacja na rynku zbóż w Polsce jest stabilna.

Według szacunku GUS z dnia 19 grudnia 2014 r. powierzchnia uprawy zbóż ogółem w Polsce wyniosła 7,5 mln ha. Zbiory zbóż ogółem oszacowano na około 31,9 mln t, tj. o 12,3% więcej od zbiorów z 2013 r. i o 19,5 % więcej od średnich zbiorów z lat 2006-2010. Plony zbóż ogółem oszacowano na 4,2 t/ha o 12,4 % więcej od uzyskanych w 2013 roku.

Sytuacja cenowa

Z danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW wynika, że w okresie od 2-8 lutego 2015 r. za tonę pszenicy konsumpcyjnej w Polsce płacono 729 zł, za tonę żyta konsumpcyjnego – 531 zł, kukurydzy – 594 zł/t. Dla porównania średnie ceny na rynku UE-28 kształtowały się następująco: za pszenicę konsumpcyjną płacono ok. 773 zł/t, natomiast za kukurydzę 618 zł/t. Najniższą cenę pszenicy konsumpcyjnej i kukurydzy odnotowano na Słowacji odpowiednio 651 zł/t i 461 zł/t. Na tle pozostałych krajów UE ceny ziarna w Polsce kształtowały się na poziomie zbliżonym do średniego. Duża podaż ziarna w bieżącym sezonie, wynikająca z rekordowych zbiorów, powoduje, że ceny zbóż w Polsce są niższe niż rok wcześniej. Niemniej jednak od października ubiegłego roku, w zależności od rodzaju zboża, są one stabilne lub wykazują tendencję wzrostową.

Rysunek 11. Średnie ceny zbóż konsumpcyjnych w przedsiębiorstwach w Polsce w okresie styczeń 2013 r. – grudzień 2014 r.

stycze

ń '13

marzec

'13

maj '13

lipiec

'13

wrzesie

ń '13

listopad

'13

stycze

ń '14

marzec

'14

maj '14

lipiec

'14

wrzesie

ń '14

listopad

'14

grudzie

ń '14

400

500

600

700

800

900

1000

1100

Pszenica Żyto Jęczmień

[zł/t]


Rysunek 12. Średnie ceny zbóż paszowych w przedsiębiorstwach w Polsce w okresie styczeń 2013 r. – grudzień 2014 r.

29

styczeń '13 marzec '13 maj '13 lipiec '13 wrzesień '13

listopad '13 styczeń '14 marzec '14 maj '14 lipiec '14 wrzesień '14

listopad '14 grudzień '14

400

500

600

700

800

900

1000

1100

Pszenica Żyto Jęczmień Kukurydza Pszenżyto

[zł/t]


Sytuacja popytowo-podażowa oraz cenowa na rynku zbóż w Polsce jest stabilna. Ceny zbóż są znacznie wyższe od ceny referencyjnej co oznacza, że w najbliższym czasie nie należy spodziewać się podaży ziarna na zapasy interwencyjne.

Handel zagraniczny

W 2014 roku z Polski wywieziono ogółem 5,1 mln ton zbóż w porównaniu do 3,9 mln ton w 2013 roku. Najwięcej wywieziono pszenicy - 3,2 mln ton, żyta (0,83 mln ton) i kukurydzy (0,79 mln ton). Głównymi odbiorcami polskiego ziarna były Arabia Saudyjska i Niemcy oraz Algieria.

W omawianym okresie import ziarna wyniósł około 1,2 mln ton w porównaniu do 1,1 mln ton rok wcześniej. Na teren Polski sprowadzano głównie pszenicę w ilości 0,547 mln ton i kukurydzę w łącznej ilości 0,35 mln ton.

Oznacza to, że Polska była w tym czasie eksporterem netto ziarna zbóż. Saldo handlu zbożami w 2014 r. było dodatnie i wyniosło 2,7 mld zł. wobec 2,2 mld zł. w 2013 r.

Kierunki handlu zagranicznego zbożami:

W 2014 r. pszenicę eksportowano głównie do: Arabii Saudyjskiej (882 tys. ton) , Niemiec (849 tys. ton), Maroko (408 tys. ton), Algierii (242 tys. ton), Hiszpanii (183 tys. ton) i Egiptu (87 tys. ton). Pszenicę przywożono głównie z kierunków takich jak: Słowacja (208 tys. ton), Republika Czeska (176 tys. ton), Niemcy (73 tys. ton), Węgry (32 tys. ton), Kazachstan (15 tys. ton).

Żyto eksportowano głównie do: Niemiec ( 602 tys. ton) , USA (73 tys. ton), Danii (54 tys. ton), Hiszpanii (48 tys. ton). Jednocześnie żyto importowane było głównie z: Niemiec (3 tys. ton), Ukrainy (6 tys. ton), Danii (3,6 tys. ton).

Kukurydzę eksportowano głównie do: Niemiec ( 674 tys. ton) , Republiki Czeskiej (49 tys. ton), Danii (25 tys. ton), Islandii (10,6 tys. ton). Jednocześnie kukurydzę importowano głównie z: Ukrainy (104 tys. ton), Argentyny (80 tys. ton), Słowacji (54 tys. ton).

RYNEK RZEPAKU

Sytuacja ogólna

30

Zgodnie z danymi GUS powierzchnia uprawy rzepaku rzepiku ogółem wyniosła w 2014 roku 941,6 tys. ha i była większa niż w 2013 r. o 20,9 tys. ha (o 2,3%). Zbiory rzepaku i rzepiku ocenia się na ok. 3,2 mln t, tj. o 20,5% więcej od zbiorów w 2013 r. i o 52,0% więcej niż w ostatnim pięcioleciu. Plony rzepaku i rzepiku wyszacowano na 3,4 t/ha i były o 17,9% wyższe niż rok wcześniej.

Sytuacja cenowa

Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w okresie 9 - 15 lutego 2015 r. cena nasion rzepaku w Polsce wynosiła 1505 zł/t i była niższa od ceny z poprzedniego tygodnia o 1,1% i o 2,2% niższa od ceny z ubiegłego roku.

Według IERiGZ-PIB w styczniu 2015 r. przeciętna cena rzepaku na rynku europejskim wyniosła 1533 zł/t i była o 2,8% niższa niż przed miesiącem oraz o 324,3 zł/t niższa niż przed rokiem.

Rysunek 13. Średnie, ceny netto (bez VAT) płacone dostawcom przez przedsiębiorstwa dokonujące zakupu rzepaku w Polsce


1400

1500

1600

1700

1800

1900

2000

2100

2015 2014 2013 2012 2011

[zł/t]


Handel zagranicznyW 2014 roku z Polski wywieziono ogółem 485 tys. ton rzepaku tj. o ok. 24% więcej niż w roku 2013. Przywóz do Polski w omawianym okresie osiągnął poziom 133 tys. ton i był większy w porównaniu do roku 2013 kiedy to wyniósł 97,6 tys. ton.

Saldo handlu rzepakiem w 2014 r. było dodatnie i wyniosło 250 mln euro wobec 241 mln euro w 2013 r.

Głównymi odbiorcami nasion byli Republika Czeska (188 tys. ton), Niemcy (146 tys. ton), Słowacja (103 tys. tony). Rzepak przywożono do Polski głównie z Republiki Czeskiej (50 tys. ton), Cypru (31 tys. ton), Niemiec (22,8 tys. ton), Wielkiej Brytanii (8,3 tys. ton).

31

3. POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY ARTYKUŁAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI W 2014 R.

Według wstępnych danych (GUS) w okresie styczeń - grudzień 2014 roku, wartość polskiego eksportu ogółem wyniosła 163,1 mld EUR i była wyższa niż rok wcześniej o 5,2%. Udział eksportu towarów rolno-spożywczych w eksporcie ogółem wyniósł 13,1%, natomiast w 2013 roku udział ten był minimalnie większy i wynosił 13,2%.

Wartość polskiego importu ogółem w 2014 roku wyniosła 165,6 mld EUR, co oznaczało wzrost o 5,5% w porównaniu do 2013 roku. Udział artykułów rolno-spożywczych w wartości całego polskiego importu stanowił 8,9% (w 2013 r. było to 9,1%).

Saldo w polskim handlu zagranicznym ogółem było ujemne i wyniosło minus 2,4 mld EUR (w 2013 r. – minus 2,0 mld EUR), podczas gdy w handlu artykułami rolno-spożywczymi wyniosło plus 6,6 mld EUR.

Rysunek 14. Handel zagraniczny towarami rolno-spożywczymi Polski w latach 2003-2014 w mld EUR

2003r. 2004r. 2005r. 2006r. 2007r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r*.0.0

2.5

5.0

7.5

10.0

12.5

15.0

17.5

20.0

22.5

4.0

5.2

7.2

8.6

10.1

11.7

11.5

13.5

15.2

17.9

20.4

21.3

3.6

4.4

5.5

6.5

8.1

10.3 9.3

10.9

12.6

13.6

14.3

14.8

0.4 0.81.7 2.1 2.0 1.4

2.2 2.6 2.64.3

6.1 6.6

Eksport Import Saldo

Źródło: na podstawie danych MF/CIHZ.*dla roku 2014 dane wstępne

Eksport artykułów rolno-spożywczych

W 2014 roku wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych wyniosła 21,3 mld EUR, co oznaczało wzrost o 4,5%. W 2013 roku wartość zagranicznej sprzedaży zrealizowano na poziomie 20,4 mld EUR.

Sprzedaż do państw Unii Europejskiej9 (UE) wzrosła o 5,3%, zbliżony wzrost (o 5,2%) odnotowano w sprzedaży do państw dawnej „piętnastki. Do 12 „nowych” państw członkowskich wywóz polskiej żywności wzrósł o 5,8%. Ogółem na rynek UE sprzedano towary na kwotę 16,9 mld EUR. W strukturze eksportu rolno-spożywczego udział państw UE w porównaniu do 2013 roku wzrósł z 78,4% do 79,1%.

Wartość eksportu do państw Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP) wyniosła 1,7 mld EUR i w stosunku do 2013 roku spadła o 22,9%. Taka sytuacja wynikała przede wszystkim z mniejszego eksportu, z powodu wprowadzonego embarga, w pierwszej kolejności wieprzowiny, a następnie kolejnych towarów, w tym produktów mleczarskich oraz owoców i warzyw.

Sprzedaż do państw WNP stanowiła 7,9% wartości całego eksportu towarów rolno-spożywczych i była na znacznie niższym poziomie niż przed rokiem (10,7%).9 W niniejszym opracowaniu Unia Europejska to ugrupowanie 28 państw.

32

W 2014 roku tradycyjnie, najwięcej artykułów rolno-spożywczych sprzedano do Niemiec. Wartość tego eksportu wyniosła 4,8 mld EUR i w porównaniu z 2013 rokiem był to wzrost o 2,1% (w 2013 r. – 4,7 mld EUR). Eksport do Niemiec stanowił 22,5% wartości całego eksportu rolno-spożywczego zrealizowanego w 2014 roku. Na rynek niemiecki najwięcej (wartościowo) sprzedano: mięsa drobiowego, ryb wędzonych (głównie łososia), ryb przetworzonych i zakonserwowanych, wyrobów piekarniczych (m.in. herbatników i wafli), nasion rzepaku, papierosów, soków z owoców (głównie soku jabłkowego), mleka i śmietany, pszenicy, kukurydzy, czekolady i wyrobów czekoladowych, mrożonych owoców (głównie truskawek i malin), grzybów (głównie pieczarek) oraz oleju rzepakowego. Wymienione towary stanowiły około 56% wartości wywozu towarów rolno-spożywczych do Niemiec.

Na drugim miejscu wśród odbiorców polskich produktów rolno-spożywczych znalazła się Wielka Brytania. W 2014 roku sprzedano na ten rynek towary o wartości 1,6 mld EUR, czyli o 5,8% więcej niż w poprzednim roku (w 2013 r. –1,5 mld EUR), zaś udział w całym eksporcie rolno-spożywczym wyniósł 7,7%. Wielka Brytania była odbiorcą głównie czekolady i wyrobów czekoladowych, mięsa drobiowego, mięsa przetworzonego lub zakonserwowanego (głównie z drobiu), mięsa solonego lub w solance, kiełbas oraz wafli i herbatników. Wymienione towary stanowiły 47% wartości sprzedaży artykułów rolno-spożywczych na rynek brytyjski.

Należy zwrócić uwagę na utrzymującą się wysoką pozycję Francji, która znalazła się na trzecim miejscu. W 2014 roku sprzedano tam towary o wartości 1,5 mld EUR. Oznaczało to w porównaniu do poprzedniego roku wzrost o 22,5% (w 2013 r. – 1,2 mld EUR) i udział w eksporcie na poziomie 6,9%. W 2014 roku do Francji sprzedawano głównie papierosy, mięso drobiowe, wódkę oraz syropy cukrowe. Wymienione towary stanowiły ponad 50% wartości wyeksportowanych artykułów. Na rynek francuski trafiały również wyroby piekarnicze (m.in. wafle i herbatniki) oraz filety rybne i ryby wędzone.

W 2014 roku na czwartym miejscu wśród największych odbiorców polskich towarów rolno-spożywczych znalazła się Republika Czeska, gdzie sprzedano towary o wartości 1,3 mld EUR. Oznaczało to w porównaniu do poprzedniego roku wzrost o 5,0% (w 2013 r. 1,2 mld EUR) i udział w eksporcie na poziomie 6,1%. Do Czech sprzedawano głównie olej rzepakowy, mięso drobiowe, kawę, sery i twarogi, wyroby piekarnicze (w tym m.in. herbatniki i wafle), mięso wieprzowe oraz czekoladę i wyroby zawierające kakao. Wymienione towary stanowiły 48% wartości sprzedaży produktów rolno-spożywczych skierowanych na czeski rynek.

Na piątym miejscu wśród odbiorców polskich towarów znalazły się Włochy, gdzie sprzedano towary o wartości 1,2 mld EUR (wzrost o 8,2%), zaś na szóstym Niderlandy z wartością sprzedaży na poziomie 1,1 mld EUR, kolejne państwa to Federacja Rosyjska – 882 mln EUR (spadek o 30%), Słowacja - 691 mln EUR i Węgry 565 mln EUR.

Do Niderlandów sprzedawaliśmy głównie papierosy, mięso drobiowe, mięso wołowe, soki owocowe oraz jaja z drobiu, do Włoch mięso wołowe, mięso wieprzowe, papierosy oraz sery. Słowacja była odbiorcą głównie takich towarów jak: mięso wieprzowe, mięso drobiowe, olej rzepakowy, sery, papierosy oraz syropy cukrowe. Natomiast na Węgry sprzedawano głównie papierosy, mięso wieprzowe, wyroby piekarnicze (m.in. herbatniki i wafle), mięso drobiowe, czekoladę i wyroby zawierające kakao a także sery oraz syropy cukrowe.

Największy wzrost wartości eksportu w porównaniu z poprzednim rokiem, wśród ważniejszych partnerów handlowych odnotowano w handlu z Marokiem. Sprzedaż do tego kraju wzrosła ponad pięciokrotnie, osiągając poziom około 89 mln EUR (w 2013r. było to tylko 16 mln EUR), głównie w wyniku znaczącego eksportu pszenicy. Sprzedaż dużej partii pszenicy przyczyniła się do istotnego wzrostu polskiego eksportu m.in. do Arabii Saudyjskiej, Egiptu, RPA, Zimbabwe i Sudanu. W efekcie, łączna wartość sprzedanych towarów rolno-spożywczych do Arabii Saudyjskiej wyniosła 265 mln EUR, do Egiptu – 62 mln EUR, do RPA – 41 mln EUR, do Zimbabwe - 13 mln EUR, zaś do Sudanu - 9 mln EUR. Większa niż przed rokiem sprzedaż mleka w proszku wpłynęła na istotny wzrost wartości

33

sprzedaży polskich towarów do Algierii, na Kubę i do Nigerii. Sprzedaż na te rynki wyniosła odpowiednio 210 mln EUR, 23 mln EUR i 22 mln EUR. Z kolei wzrost sprzedaży mięsa wieprzowego do Hongkongu wpłynął na dwukrotny wzrost eksportu do tego kraju do poziomu 146 mln EUR z 69 mln EUR w 2013 roku. Większe zainteresowanie mięsem drobiowym z Polski przez odbiorców w Beninie, wpłynęło na wzrost eksportu do tego państwa o 47%, osiągając wartość 40 mln EUR.

Znaczący wzrost wartości sprzedaży towarów rolno-spożywczych odnotowano również m.in. do takich państw jak: Łotwa, Chorwacja, Portugalia, Turcja, Belgia, Cypr, a także Kosowo, Syria oraz Malezja.

Natomiast spadł eksport do Japonii, Republiki Korei, Uzbekistanu, na Ukrainę, do Meksyku czy Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

W 2014 roku pod względem wartości eksportowano głównie: mięso drobiowe, papierosy, czekoladę i przetwory zawierające kakao, wyroby piekarnicze (herbatniki, wafle, itp.), syropy cukrowe, mięso wieprzowe, mięso wołowe, sery i twarogi, ryby wędzone (głównie łosoś), pszenicę, jabłka, soki owocowe (głównie sok jabłkowy), przetworzone i konserwowane mięso, mleko w proszku, oraz owoce mrożone. Wartość eksportu wymienionych wyżej towarów stanowiła ponad 50% ogólnego wywozu towarów rolno-spożywczych z Polski.

W porównaniu do 2013 roku, na uwagę zasługuje wzrost wartości eksportu pszenicy o 71% oraz mleka w proszku o 66%. Wzrósł także eksport papierosów, mięsa drobiowego, kawy, przetworów spożywczych ze zbóż i mąki oraz wód. Spadła natomiast wartość zagranicznej sprzedaży m.in. jabłek, mięsa wieprzowego, cukru, soków z owoców (gł. soku jabłkowego) oraz kukurydzy i mięsa wołowego.

Import artykułów rolno-spożywczych

W 2014 roku zostały sprowadzone do Polski artykuły rolno-spożywcze na ogólną kwotę 14,8 mld EUR, co oznaczało w porównaniu do 2013 roku wzrost o 3,4%. W 2013 roku wartość importu wyniosła 14,3 mln EUR.

W ramach UE sprowadziliśmy towary na kwotę 10,2 mld EUR i w stosunku do 2013 roku był to wzrost o 2,6% (w 2013 r. – 10,0 mld EUR). O 3,4% wzrósł import z państw dawnej „piętnastki”, który ukształtował się na poziomie 8,8 mld EUR (w 2013 r. – 8,5 mld EUR). Wartość zakupów w pozostałych 12 państwach UE spadła o 2,1% i wyniosła 1,45 mld EUR (w 2013 r. – 1,48 mld EUR). Udział przywozu z państw UE stanowił 69,1% ogólnej wartości importu towarów rolno-spożywczych do Polski, rok wcześniej było to 69,6%.

W porównaniu do 2013 roku, wartość importu z państw WNP wzrosła o 15,5%, z 514 mln EUR do 593 mln EUR w 2014 roku. W ogólnej strukturze, import z WNP stanowił 4,0%, podczas gdy przed rokiem było to 3,6%.

Artykuły rolno-spożywcze, które importowano do Polski, tak jak w przypadku eksportu pochodziły przede wszystkim z Niemiec a ich wartość wyniosła 3,3 mld EUR. Import z Niemiec w porównaniu z rokiem poprzednim wzrósł o 1,6% (w 2013 r. – 3,2 mln EUR) i stanowił 22,2% importu rolno-spożywczego ogółem. W analizowanym okresie najwięcej pod względem wartości sprowadzono z Niemiec do Polski: mięsa wieprzowego, czekolady i wyrobów zawierających kakao, karmy dla zwierząt, wyrobów piekarniczych (w m.in. herbatników i wafli), świń, serów, kawy, syropów cukrowych, oleju palmowego, mleka w proszku oraz alkohol etylowy.

Import z Niderlandów osiągnął wartość 1,2 mld EUR, z Hiszpanii 760 mln EUR, z Danii 685 mln EUR, z Norwegii 676 mln EUR, z Argentyny 594 mln EUR, z Włoch 579 mln EUR, z Francji 545 mln EUR. Ponadto, znaczący udział w imporcie do Polski miały również Belgia, Republika Czeska, Wielka Brytania, Ukraina, Chiny oraz Węgry. Import z wymienionych wyżej państw stanowił ponad 70% wartości przywozu towarów rolno-spożywczych do Polski w tym okresie.

34

Z Niderlandów sprowadzano do Polski najwięcej mięsa wieprzowego, kwiatów ciętych, roślin żywych i nasion do siewu (głównie nasion warzyw), z Hiszpanii owoców cytrusowych, pomidorów oraz mięsa wieprzowego, z Danii mięsa wieprzowego i świń, z Norwegii ryb świeżych (głównie łososia), z Argentyny makuchów sojowych. Z Włoch na polski rynek trafiały najczęściej świeże winogrona, wino, czekolada i wyroby zawierające kakao, makaron oraz syropy cukrowe, natomiast z Francji przywożono głównie syropy cukrowe, kukurydzę oraz karmę dla zwierząt.

Pod względem wartości, najważniejszymi towarami sprowadzanymi do Polski w analizowanym okresie były: mięso wieprzowe, makuchy sojowe, ryby świeże i filety rybne, czekolada i wyroby zawierające kakao, karma dla zwierząt, syropy cukrowe, świnie, tytoń nieprzetworzony, kawa, owoce cytrusowe, wyroby piekarnicze w tym m.in. herbatniki i wafle, sery i twarogi, przetworzone lub zakonserwowane owoce, mleko w proszku, banany oraz wina. Import wymienionych wyżej towarów stanowił prawie połowę całkowitej wartości przywozu towarów rolno-spożywczych do Polski.

Import mięsa wieprzowego oraz świń pochodził głównie z Niemiec, Belgii i z Danii, makuchów sojowych z Argentyny, Paragwaju i Rosji, ryb świeżych z Norwegii i Szwecji, filetów rybnych z Chin i z Norwegii, czekolady i wyrobów zawierających kakao z Niemiec, karmy dla zwierząt również najwięcej przywożono z Niemiec, natomiast syropów cukrowych z Niemiec i z Francji.

Saldo w handlu artykułami rolno-spożywczymi

Nadal, z roku na rok poprawia się dodatnie saldo w obrotach artykułami rolno-spożywczymi. W 2014 roku osiągnęło ono poziom plus 6,6 mld EUR i wzrosło o 7,2% w porównaniu do 2013 roku (+6,1 mld EUR). Saldo w obrotach z państwami UE również było dodatnie i wyniosło 6,7 mld EUR i w porównaniu do 2013 roku odnotowano wzrost o 9,8%, wówczas wartość ta była na poziomie plus 6,1 mld EUR.

Najwyższe dodatnie saldo uzyskała Polska w obrotach z Niemcami (+1,5 mld EUR), Wielką Brytanią (+1,2 mld EUR), Francją (+918 mln EUR), Republiką Czeską (+870 mln EUR) i Rosją (+721 mln EUR).

Natomiast zdecydowanie większy import od eksportu a tym samym ujemne saldo miało miejsce w handlu m.in. z Argentyną (-592 mln EUR), Norwegią (-402 mln EUR), Hiszpanią (-340 mln EUR) i z Danią (-276 mln EUR).

35

4. OTWIERANIE NOWYCH RYNKÓW DLA EKSPORTU POLSKICH PRODUKTÓW

Kwestie fitosanitarne

W związku z nałożeniem przez Federację Rosyjską embarga na polskie produkty pochodzenia roślinnego i utraty w związku z tym głównego rynku zbytu dla świeżych owoców i warzyw resort rolnictwa we współpracy z polskimi placówkami dyplomatycznymi za granicą podjął aktywne działania na rzecz pozyskania dla polskich płodów rolnych alternatywnych rynków zbytu. Dzięki temu w okresie od sierpnia do grudnia 2014 r. możliwe było wyeksportowanie z Polski aż 104,7 tys. t jabłek do państw wymagających zaopatrzenia przesyłek w świadectwo fitosanitarne.

Należy podkreślić, że o ile w roku 2013 polskie jabłka były eksportowane do 17 krajów, to w roku 2014 do 35. Szczególnie znacząco wzrósł eksport tych owoców do państw bliskiego wschodu. W okresie sierpień-grudzień 2013 r. wyeksportowano do Egiptu 543,8 t jabłek, podczas gdy w 2014 r. ok. 5,8 tys. t, do Turcji w 2013 r. 20,3 t, w 2014 r. 664,5 t, do Zjednoczonych Emiratów Arabskich w 2013 r. 257,8 t, w 2014 r. 1 244,3 t, a do Arabii Saudyjskiej w 2013 r. 18,9 t, podczas gdy w 2014 r. 171,2 t.

Wśród państw europejskich istotny wzrost eksportu odnotowano w przypadku Białorusi (w okresie sierpień-grudzień 2013 r. 34,8 tys. t, w 2014 r. 58,4 tys. t), Ukrainy (951,2 t w okresie sierpień-grudzień 2013 r. i 6,5 tys. t w 2014 r.), Norwegii (1,0 tys. t w okresie sierpień-grudzień w 2013 r. i 1,58 tys. t w 2014 r.). Odnotowano także istotny import do Czarnogóry (526 t) i Serbii (4,5 tys. t), do których jabłka nie były wysyłane w roku 2013. Polskie jabłka wprowadzone zostały także na rynek takich państw jak Izrael, Katar, Mauretania, Nigeria, Benin, Pakistan, Hong-Kong i Singapur. Szczególnie podkreślić należy wejście na rynek singapurski, gdzie wyeksportowano próbną partię 120 ton polskich jabłek. Wysoka jakość dostarczonego towaru spowodowała, że kontrahent singapurski rozważa też możliwość importu innych polskich owoców oraz warzyw, w tym marchwi, porów i ziemniaków.

Prowadzone są także aktywne działania w odniesieniu do państw o tzw. zamkniętym systemie importowym, które wyrażenie zgody na import uzależniają od przeprowadzenia wcześniej analizy ryzyka (procedury z tym związane są przy tym często bardzo czasochłonne i trwają nawet kilka lat).

Dotychczas działania przyczyniły się do:

uzyskania przez polskie jabłka dostępu do rynku kanadyjskiego,

włączenia Polski w trwające negocjancie wybranych państw europejskich (Belgia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Włochy) o otwarcie rynku USA na jabłka i gruszki. Dzięki temu proces negocjacyjny może zostać skrócony nawet o kilka lat,

zaawansowania negocjacji w sprawie możliwości eksportowania jabłek do Indii. Głównym problemem w dostępie do rynku indyjskiego jest wymaganie strony indyjskiej, aby wywożone owoce poddawane były zabiegom fumigacji z wykorzystaniem bromku metylu, co jest zabronione w Unii Europejskiej. Obecnie trwają uzgodnienia dotyczące dopuszczenia dla Polski metody tzw. „cold treatment” (traktowanie owoców przed wysyłką niską temperaturą), jako alternatywnej opcji wobec fumigacji bromkiem metylu.

Kwestie weterynaryjne

W związku z zamknięciem rynków niektórych krajów trzecich dla importu mięsa wieprzowego z Polski po wystąpieniu przypadków afrykańskiego pomoru świń u dzików w Polsce podjęto szereg działań.

W wyniku działań informacyjnych Głównego Inspektoratu Weterynarii oraz prowadzonych negocjacji eksport mięsa wieprzowego i/lub produktów wieprzowych spoza strefy objętej restrykcjami aktualnie jest

36

możliwy do Hongkongu, Wietnamu, USA, Kanady, Macedonii (tylko produkty), Mołdawii, Serbii, Albanii (poza woj. podlaskim), Azerbejdżanu, Ukrainy (poza woj. podlaskim), RPA (tylko produkty), Australii (tylko produkty), Aruby, Kosowa, Gruzji, Bośni i Hercegowiny, Mongolii.

Eksport mięsa wieprzowego oraz produktów z mięsa wieprzowego nie może być prowadzony do Chińskiej Republiki Ludowej, Federacji Rosyjskiej, Białorusi, Kazachstanu, Uzbekistanu, Japonii, Korei Południowej, Singapuru, Tajwanu, Wybrzeża Kości Słoniowej.

Inspekcja Weterynaryjna podjęła działania w zakresie renegocjacji weterynaryjnych świadectw zdrowia dla mięsa wieprzowego oraz produktów z mięsa wieprzowego, obowiązujących w eksporcie do wyżej wymienionych krajów trzecich, co pozwoliłoby na wznowienie eksportu spoza obszaru objętego ograniczeniami.

Intensywne negocjacje w kierunku odblokowania eksportu podejmują również polskie placówki dyplomatyczne i Komisja Europejska. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi pozostaje w stałym kontakcie ze Stałym Przedstawicielstwem RP przy UE w Brukseli, polskimi ambasadami w krajach trzecich oraz z przedstawicielami Komisji Europejskiej, którzy wspierają polskie działania zmierzające do zniesienia wprowadzonych restrykcji. Strona polska (MRiRW, GIW, Ambasady RP) poprzez liczne spotkania i konsultacje z przedstawicielami właściwych władz w krajach trzecich prowadzi uzgodnienia w celu zminimalizowania negatywnego wpływu obecnej sytuacji epizootycznej w kraju na handel zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego.

Ponadto, w wyniku długoletnich starań Głównego Inspektoratu Weterynarii, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ambasady RP w Tokio, w ostatnim okresie Japonia otworzyła swój rynek dla importu wołowiny (sierpień 2014 r.) i mięsa drobiowego (styczeń 2015 r.) z Polski.

Rezultaty dotychczasowych działań:

od sierpnia 2014 r. - dostęp do rynku japońskiego dla polskiej wołowiny, od lipca 2014 r. - dostęp do rynku ukraińskiego mięsa wieprzowego i jego przetworów

(z wyłączeniem woj. podlaskiego, pod określonymi warunkami), od końca sierpnia 2014 r. - dostęp do rynku ukraińskiego mięsa wołowego bez kości, spełniającego

wymogi OIE (oprócz mięsa odkostnionego mechanicznie), od sierpnia 2014 r. - dostęp do rynku białoruskiego przeżuwaczy (zwierzęta rzeźne) i ich materiału

biologicznego, w listopadzie 2014 r. Singapur przekazał listę warunków, dotyczących uznania regionalizacji

w zakresie ASF, które strona polska musi spełnić. W przypadku wypełnienia wymogów strony singapurskiej, wznowienie eksportu wieprzowiny z Polski do Singapuru będzie możliwe. Aktualnie trwają negocjacje tych warunków między stroną polską a singapurską,

w listopadzie 2014 r. Chile poinformowało o otwarciu dostępu dla wieprzowiny, żelatyny i kolagenu do swojego rynku. Ponadto, strona chilijska poprosiła o przekazanie dodatkowych informacji dotyczących ASF oraz o przekazanie listy zakładów zainteresowanych eksportem. (Obecnie w GIW trwa proces weryfikacji dokumentów aplikacyjnych, przesłanych przez polskie podmioty zainteresowane eksportem wieprzowiny do Chile. Po zweryfikowaniu aplikacji zostaną one przesłane stronie chilijskiej. W przypadku żelatyny i kolagenu, zainteresowane podmioty mogą ubiegać się o zatwierdzenie wypełniając odpowiedni formularz rejestracyjny - obecnie zatwierdzenie posiada jeden zakład),

w styczniu 2015 r. – dostęp od rynku japońskiego dla mięsa drobiowego i produktów z mięsa drobiowego,

uzgodnienie nowych wzorów świadectw weterynaryjnych dla szeregu produktów, m.in. uzgodniony w dniu 15.01.2015 r. wzór świadectwa zdrowia dla eksportowanych z Rzeczypospolitej Polskiej na Ukrainę świń hodowlanych i użytkowych, a także załącznik do niego.

37

Promocja produktów rolno-spożywczych na rynkach zagranicznych

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi od lat prowadzi aktywną politykę promocyjną produktów rolno – spożywczych, mającą na celu przede wszystkim kreowanie pozytywnego wizerunku polskich produktów rolno-spożywczych za granicą.

W latach 2008-2014 zrealizowano ponad 170 zagranicznych przedsięwzięć promocyjno-informacyjnych (średnio 30 działań w ciągu roku), w tym zorganizowano 120 polskich wystąpień na najważniejszych międzynarodowych targach spożywczych. Polskie produkty rolno – spożywcze prezentowane były m.in. na rynkach dalekiego i bliskiego wschodu (Rosja, Chiny, Japonia, Korea Płd., Indonezja, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Izrael), jak również na rynkach Ameryki Płn. (Kanada, USA) i Ameryki Płd. (Brazylia), a także na rynku europejskim (Niemcy, Francja, Belgia, Czechy, Słowacja, Hiszpania, Wlk. Brytania).

Aktywny udział resortu w działaniach promocyjnych dot. produktów rolno-spożywczych na rynkach krajów trzecich w latach 2008-2014, miał pozytywne przełożenie na wyniki handlu polskimi artykułami rolno-spożywczymi z ww. państwami, czego przykładem jest wzrost wartości eksportu towarów rolno-spożywczych na rynek chiński z 14,5 mln EUR w 2008 roku do 157 mln EUR w 2013 r.

Kolejnym narzędziem systemowym wspierającym promocję produktów rolno-spożywczych na rynkach zagranicznych jest ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799, z późn. zm.). Środki te w znacznej części przeznaczane są na współfinansowanie kampanii promocyjnych z udziałem funduszy unijnych. Od dnia wejścia w życie ww. ustawy, tj. od 1 lipca 2009 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. wpływy na poszczególne rachunki funduszy promocji wyniosły łącznie ponad 228 mln PLN, z czego wpływy od stycznia do grudnia 2014 r. wyniosły ponad 48 mln PLN.

38

5. SYTUACJA DOCHODOWA W POLSKIM ROLNICTWIE W 2014 R.

Wartość produkcji sektora rolnego

Przeprowadzone przez IERiGZ-PIB szacunki10 wskazują na zmniejszenie nominalnie o 4% wartości produkcji sektora rolnego według Rachunków Ekonomicznych Rolnictwa w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2013, przy czym wartość ta była większa o blisko 24% w porównaniu ze średnią z lat 2008-2010. Zmniejszenie wartości produkcji w porównaniu z rokiem poprzednim, to wynik przede wszystkim zmniejszenia wartości produkcji roślinnej przy relatywnie słabszym zwiększeniu wartości produkcji zwierzęcej.

Rysunek 15. Globalna wartość produkcji rolniczej oraz zużycia pośredniego w latach 2004-2013 (mld zł, ceny bieżące)

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

20

40

60

80

100

120

wartość produkcji rolniczej (mld zł) zużycie pośrednie (mld zł)

Źródło: opracowano na podstawie Roczników rolnictwa, GUS.

Wśród kierunków produkcji roślinnej najsilniej, bo o około 36%, zmniejszyła się wartość produkcji owoców (w tym jabłek o ponad 50% z powodu niższych cen) oraz warzyw o blisko 13% (w tym cebuli i kapusty o około 45% z powodu niższych cen). W tym samym czasie zwiększyła się wartość produkcji roślin białkowych o 30%, jednak ten kierunek produkcji ma relatywnie niewielkie znaczenie w kształtowaniu wartości produkcji rolnictwa polskiego. Ogólnie szacuje się, że wartość produkcji zbóż w 2014 zmniejszyła się około 3% (szczególnie żyta z uwagi na mniejsze zbiory i ceny o ponad 30%), buraków cukrowych i ziemniaków o 15%. W konsekwencji ogólna wartość produkcji roślinnej w roku 2014 była mniejsza w porównaniu z rokiem 2013 o 10%.

W 2014 roku w porównaniu z rokiem poprzednim blisko 5% wzrost wartości produkcji zwierzęcej związany był z większą o blisko 11% wartością produkcji mleka i drobiu o blisko 6%. Przy czym w przypadku produkcji drobiu niższe ceny rekompensował silny wzrost wolumenu tego kierunku produkcji.

W produkcji zwierzęcej istotnie zwiększył się wolumen produkcji żywca wołowego o 17%, drobiu o 10% i trzody chlewnej o 7%. Wzrost wolumenu produkcji stymulowany był wysokimi cenami w poprzednich latach, co w obliczu załamania trendu wzrostowego cen obserwowanego w drugiej połowie 2014 roku powoduje, że rozwój produkcji jest silnie uzależniony od jej konkurencyjności zarówno na rynku unijnym jak i rynkach poza unijnych.

Sytuacja dochodowa w rolnictwie polskim w 2014 r. na tle sytuacji w Unii Europejskiej

10Przygotowano na podstawie opracowania pn. Sytuacja dochodowa i opłacalność produkcji w rolnictwie polskim w 2014 roku na tle lat poprzednich, IERiGZ-PIB, Warszawa 2014.

39

Według wstępnych szacunków KE11 z grudnia 2014 r. dochód rolniczy w Polsce w przeliczeniu na pracującego (AWU) w ujęciu realnym zmniejszył się w 2014 r. o 5,7% w stosunku do roku 2013. Spadek o średnio 1,7% odnotowano także na poziomi UE-28 UE. Zmniejszenie w 2014 r. średniego dochodu było silniejsze w krajach UE-15 (-2,4%) w porównaniu do krajów, które przystąpiły do UE w 2004 r. lub później (-0,4%). Dochód rolniczy w 2014 r. zmniejszył się w aż 20 krajach Wspólnoty, w tym 7 krajów odnotowało spadki wyższe niż w Polsce. Największy spadek dochodu wystąpił w Finlandii (-22,8%), Litwie (-19,4%) oraz w Belgii (-15,2%).

Na spadek dochodów rolniczych kluczowy wpływ miały spadki cen, jakie dotknęły niemal wszystkie grupy produktów. Średnie ceny produktów roślinnych w UE-28 w 2014 r. w porównaniu do 2013 r. spadły o ok. 9,5%, a produkcji zwierzęcej o ok. 2,8%, w tym ceny zbóż zmniejszyły się o 13,9%, roślin oleistych o 14,7%, buraków cukrowych o 11,6%, trzody chlewnej o 6,1%, a bydła o 5,2%.

W Unii Europejskiej wystąpił także znaczny spadek cen owoców (rzeczywisty poziom cen owoców spadł o 10,7%) oraz świeżych warzyw (spadek cen o 6,5%). W przypadku owoców w największym stopniu ceny zmniejszyły się w Polsce (-36,8%), na Węgrzech (-23,8%), w Holandii (-22,7%) i w Belgii (-22,0%). Natomiast kraje najbardziej dotknięte spadkiem cen warzyw to Estonia (-18,3%), Polska (-15,8%), a także Słowenia (-14,6%).

Mimo to, dochód rolniczy w przeliczeniu na pracującego (AWU) w UE-28 w 2014 r. był o ok. 33% wyższy niż w kryzysowym 2009 roku. Polska należy do 6 krajów Unii Europejskiej, które w latach 2005-2014 podwoiły lub niemal podwoiły dochód rolniczy w przeliczeniu na pracującego. Przy średnim w tym okresie wzroście dochodu całej UE o ok. 34,4%, dochód w Polsce wzrósł o 81,6%, chociaż w ostatnich latach odnotowuje się dużą zmienność poziomu dochodów.

Rysunek 16. Zmiana dochodu rolników w ujęciu realnym w przeliczeniu na pracującego (AWU),w UE oraz Polsce [rok 2005=100]

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201475

100

125

150

175

200

225

Polska UE-28 UE-15 UE-12

Źródło: opracowano na podstawie „EU agricultural income 2014 – first estimates”, KE, nr 3, grudzień 2014.

Dochody gospodarstw domowych rolników

W roku 2013 dochody gospodarstw domowych rolników były wciąż niższe w porównaniu z pozostałymi grupami społeczno-ekonomicznymi gospodarstw domowych (z wyjątkiem gospodarstw domowych robotników i rencistów). Wyższa w ostatnich latach dynamika wzrostu dochodu rozporządzalnego w gospodarstwach rolników przyczyniła się jednak do zmniejszenia różnicy w poziomie dochodów rolników w odniesieniu do średniej krajowej i pozostałych grup gospodarstw (z wyjątkiem gospodarstw domowych robotników i rencistów). Dochód rozporządzalny gospodarstw domowych rolników był

11 Dochód rolniczy EU 2014 – pierwsze szacunki, Komisja Europejska, grudzień 2014r. [http://ec.europa.eu/agriculture/rural-area-economics/briefs/index_en.htm].

40

w 2013 r. niższy: od dochodu przeciętnego gospodarstwa domowego w kraju o 11,0%, od dochodu pracowników o 11,5% (od pracowników na stanowiskach nierobotniczych o 32,0%), od dochodu pracujących na własny rachunek o 26,9% oraz od dochodu emerytów o 13,0%. Wyższy był natomiast od dochodu pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych o 16,8% oraz rencistów o 14,8%.

W okresie akcesji do Unii Europejskiej dynamika wzrostu dochodów gospodarstw domowych rolników była wyższa niż w pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych. W latach 2004 - 2013 nominalny dochód rozporządzalny rolników wzrósł ponad dwukrotnie (o 113,7,2%). W pozostałych grupach gospodarstw był niższy i kształtował się następująco: przeciętnie w kraju był to wzrost o 76, 6%, pracowników – o 66,9%, pracujących na własny rachunek – o 69,1%, emerytów i rencistów – o 70,5%.

Dysproporcje dochodów między mieszkańcami wsi i miast

Badania budżetów gospodarstw domowych wskazują na zmniejszanie się dysproporcji dochodowych między mieszkańcami wsi i miast. W latach 2004 - 2013 przewaga dochodów ludności miejskiej w porównaniu z wiejską zmniejszyła się z 52,5% do 37,0%; analogicznie: w miastach o liczbie mieszkańców 20 tys. i mniej z 24,6% do 12,9%, a w miastach 500 tys. i więcej z 105,7% do 102,2%. Przy czym należy odnotować, że w porównaniu z latami 2004-2012, dysproporcje te zmniejszyły się w odniesieniu do miast przeciętnie w kraju oraz do miast mniejszych (do 100 tys. mieszkańców); natomiast zwiększyły się w odniesieniu do miast większych (powyżej 100 tys. mieszkańców).

Rysunek 17. Relacje wielkości dochodu rozporządzalnego ludności zamieszkałej na wsi i w mieście w 2013 roku w %

Wieś

Miasta razem

poniżej 20

20-99

100-199

200-499

500 i więcej

100.0

137.0

112.9

123.6

130.4

149.7

202.2

Źródło: Sytuacja dochodowa i opłacalność produkcji w rolnictwie polskim w 2014 roku na tle lat poprzednich, IERiGŻ, 2014.

Zmiany dysproporcji dochodowych między wsią a średnio miastem wynikały przede wszystkim z wyższego wzrostu dochodów ludności zamieszkałej na wsi (w latach 2004-2013 nominalnie o 90,7%) w porównaniu z mieszkańcami miast (analogicznie nominalnie o 71,3%), a także niższej na wsi niż w mieście liczbie długotrwale bezrobotnych, tj. aktywnie poszukujących pracy przez okres dłuższy niż 12 miesięcy. Mimo spadku, nadal utrzymuje się wysoka przewaga dochodów, zwłaszcza mieszkańców miast dużych, nad dochodami ludności wiejskiej.

41

6. WSPARCIE ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (PROW 2007-2013) kontynuowana jest realizacja płatności, dążąca do pełnego wykorzystania alokacji poszczególnych działań. Łącznie do beneficjentów Programu trafi 17,4 mld euro, w tym ok. 13,4 mld euro z budżetu UE.

Działania PROW 2007–2013 wspierały w pierwszej kolejności sektor rolno-spożywczy w tym przetwórstwo. PROW 2007–2013 wspierał również działania na rzecz tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich. Ostateczny wynik wsparcia w ramach PROW 2007-2013 znany będzie dopiero po zakończeniu jego realizacji, jednak już na obecnym etapie można stwierdzić, że wsparcie w ramach PROW 2007-2013 stanowiło istotny impuls do przeprowadzenia największego procesu modernizacyjnego polskiej wsi w ostatnich 25 latach.

W ramach Programu zakontraktowano już 100% budżetu PROW 2007–2013, zaś do beneficjentów trafiło 62,7 mld zł, w tym 47,24 mld zł ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, co stanowi 85,1% alokacji środków EFRROW przeznaczonych na realizację PROW 2007–2013.

W ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” wsparcie otrzymało ponad 51 tys. rolników na kwotę blisko 8,6 mld zł, co pozwoliło na: zmodernizowanie ponad 46 tys. gospodarstw, zakup ok. 300 tys. maszyn i urządzeń do produkcji rolnej, wybudowanie i zmodernizowanie ponad 3,2 mln m2

budynków gospodarczych. W celu ułatwienia przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych przyznano pomoc dla ponad 26 tys. młodych rolników. Pomoc finansową na realizację przedsięwzięć modernizujących zakłady przetwórcze i poprawiających jakość rynków hurtowych wypłacono już 1 052 podmiotom sektora rolno –spożywczego. Ponad 6 tys. gospodarstw zniszczonych w wyniku klęsk naturalnych otrzymało pomoc na odtworzenie produkcji. Wsparciem objęto 1 287 grup producentów rolnych.

Corocznie około 730 tys. gospodarstw rolnych (blisko połowa gospodarstw w Polsce) położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania otrzymuje pomoc. Płatnościami rolnośrodowiskowymi objęto łączną powierzchnię fizyczną wynoszącą 2,8 mln ha użytków rolnych. Zalesiono ponad 33,5 tys. ha.

Projekty realizowane w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” umożliwiły między innymi budowę, modernizację lub wyposażenie 3,8 tys. świetlic, domów kultury, budynków rekreacyjnych i sportowych, 2,3 tys. obiektów sportowych, placów zabaw i miejsc rekreacji. W ramach Programu realizowane są również projekty rozwijające i modernizujące infrastrukturę techniczną na obszarach wiejskich, dzięki którym wybudowano już 17 tys. km sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, wykonano ponad 38 tys. kanalizacji zagrodowych i wybudowano 513 oczyszczalni ścieków.

Ponad 14 tys. osób – rolników lub członków ich rodzin podjęło działalność pozarolniczą, głównie w sferze usług. W ramach działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” zrealizowano projekty, które umożliwiły utworzenie 16,3 tys. miejsc pracy na obszarach wiejskich.

W ramach podejścia Leader, 335 lokalnych grup wdraża lokalne strategie rozwoju na łącznym obszarze 291,3 tys. km2 zamieszkałym przez ponad 18 mln ludzi.

Od początku realizacji do dnia 13 lutego 2015 r. w ramach programu rolnośrodowiskowego zrealizowano płatności dla 166,3 tys. beneficjentów, na kwotę 8,9 mln PLN (w tym 135,2 tys. beneficjentów PROW 2007–2013 na kwotę 6,3 mln PLN i 71,5 tys. beneficjentów PROW 2004–2006 na kwotę 2,6 mln PLN).

42

W chwili obecnej, biorąc pod uwagę stan zaawansowania realizacji PROW 2007–2013 oraz fakt, iż środki mogą być wydatkowane do końca 2015 r., nie ma zagrożenia w zakresie wykorzystania budżetu programu.

Co ważne, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na bieżąco analizuje stan wdrażania poszczególnych działań. Wszelkie zmiany PROW 2007-2013 wynikają z potrzeby jak najpełniejszego i jak najbardziej efektywnego wykorzystania pomocy.

Mając na względzie powyższe Instytucja Zarządzająca PROW 2007-2013 (MRiRW) zwróciła się we wrześniu 2014 r. z wnioskiem do Komisji Europejskiej o dokonanie zmian w PROW 2007–2013 polegających m.in. przesunięciu środków finansowych do działań: „Ułatwianie startu młodym rolnikom” o kwotę 23 mln euro oraz „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej” o kwotę 17,25 mln euro. KE wyraziła zgodę na dokonanie zmian w Programie w dniu 2 lutego 2015 r.

Ponadto w styczniu 2015 r. Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 zaakceptował kolejne zmiany PROW 2007-2013, dotyczące zwiększenia budżetów działań „Ułatwienie startu młodym rolnikom” (o 60,75 mln euro), „Odnowa i rozwój wsi” (21 mln euro) oraz „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej" (2,8 mln euro). Propozycje zmian wymagają wydania zgody przez KE.


W dniu 12 grudnia 2014 r. Komisja Europejska przyjęła Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014–2020). Przygotowany przez Polskę Program jest jednym z trzech pierwszych programów, wspierających rozwój obszarów wiejskich, przyjętych przez KE. Najważniejszym priorytetem nowego PROW 2014-2020 jest poprawa konkurencyjności sektora rolnego z uwzględnieniem celów środowiskowych.

Łącznie na realizację PROW 2014-2020 przeznaczono ponad 13,5 mld euro (w tym środki UE to ok. 8,6 mld euro). W perspektywie finansowej 2014- 2020 zwiększono również zaangażowanie krajowych środków publicznych w realizację II filara Wspólnej Polityki Rolnej (w ramach PROW 2014 – 2020 krajowe środki publiczne wynoszą ok. 4,9 mld euro wobec 4 mld euro w poprzednim okresie programowania).

PROW 2014–2020 będzie realizował wszystkie sześć priorytetów określonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020:

Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich.

Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych.

Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie.

Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa.

Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym.

Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Planuje się, że w ramach Programu będzie realizowanych łącznie 15 działań, w tym 35 poddziałań. O pomoc w ramach poszczególnych instrumentów wsparcia będą mogli ubiegać się zarówno producenci rolni, przedsiębiorcy (w szczególności – branży przetwórstwa rolnego), grupy producentów rolnych, lokalne grupy działania, jak również samorządy lokalne.

43

Większość zaplanowanych instrumentów wsparcia ma bezpośredni lub pośredni wpływ na rozwój sektora rolnego. Należy w tym miejscu wymienić następujące działania lub poddziałania: „Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników”, „Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw” (Restrukturyzacja małych gospodarstw), „Płatności dla rolników kwalifikujących się do wsparcia w ramach systemu dla małych gospodarstw” (Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa), „Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych”, „Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, w tym chorób zwierząt, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof”, „Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze w celu ograniczania skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof” (Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej) oraz „Tworzenie grup i organizacji producentów w rolnictwie i leśnictwie.”

od wielu miesięcy w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzone były intensywne prace nad opracowaniem pakietu legislacyjnego umożliwiającego wdrożenie PROW 2014–2020.

W dniu 20 lutego 2015 r. Sejm RP uchwalił projekt ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 oraz projekt ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności.

Mocno zaawansowane są również prace nad projektami rozporządzeń wykonawczych określających szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy w ramach poszczególnych instrumentów Programu. Przyjęcie pakietu legislacyjnego umożliwi uruchomienie PROW 2014–2020.

Priorytetem jest zapewnienie podstaw prawnych dla wdrażania działań obszarowych realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, tj. działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne, płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, czy też inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów („wnioski kontynuacyjne”). Planowane rozpoczęcie składania wniosków w ramach tych działań to 15 marca br. W pierwszej połowie br. planowane jest również uruchomienie priorytetowych dla polskiego rolnictwa instrumentów wsparcia mających na celu dofinansowanie inwestycji w gospodarstwach: pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników (tzw. premie dla młodych rolników), pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (tzw. restrukturyzacja małych gospodarstw) czy też wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych (tzw. modernizacja gospodarstw rolnych), a także poddziałania Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy Leader (Wsparcie przygotowawcze) mającego na celu zapewnienie stworzenie sprawnego i efektywnego systemu wdrażania działania LEADER.

44

7. PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNIE

Od 2004 r. krajowi producenci rolni otrzymują płatności bezpośrednie finansowane zarówno ze środków unijnych, jak i krajowych. Corocznie o płatności bezpośrednie ubiega się ponad 1,35 mln rolników, a powierzchnia objęta tym wsparciem wynosi ok. 14 mln ha.

W kampanii roku 2014 ze środków unijnych wypłacane były: jednolita płatność obszarowa, płatność cukrowa, płatność do pomidorów, płatność do owoców miękkich, płatność do krów, płatność do owiec, specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych oraz płatność do surowca tytoniowego wysokiej jakości. Ponadto, z budżetu krajowego wypłacane były płatności niezwiązane z produkcją do: chmielu, skrobi ziemniaczanej oraz do tytoniu.

Do 19 lutego 2015 r. za kampanię 2014 r. wypłacono 11,5 mld zł (ok. 81% kwoty planowanej do wypłaty) dla ok. 1,22 mln rolników (ok. 90% wszystkich beneficjentów). Zgodnie z przepisami unijnymi płatności bezpośrednie wypłacane są od 1 grudnia roku złożenia wniosku do dnia 30 czerwca kolejnego roku kalendarzowego.

Ogółem z tytułu płatności bezpośrednich za kampanie 2004–2013, wypłacono ponad 107 mld zł (stan na koniec grudnia 2014 r.). Natomiast łącznie z kampanią roku 2014, kwota ta wyniesie ok. 121 mld zł.

Rysunek 18. Kwoty wypłacone w ramach płatności bezpośrednich za kampanie 2004–2013 oraz kwota przewidziana do wypłaty za 2014 r.

Źródło: MRiRW, na podstawie danych ARiMR i ARR.* W odniesieniu do kampanii roku 2014 podano kwotę planowaną do wypłaty - ostateczne dane będą znane po zakończeniu wypłat, tj. po 30.06.2015 r.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokłada wszelkich starań, aby płatności bezpośrednie były naliczone oraz wypłacone rolnikom w możliwie najkrótszym terminie. Ponadto, w kolejnych latach podejmowane były działania umożliwiające wypłatę płatności bezpośrednich w pierwszej kolejności tym rolnikom, których gospodarstwa ucierpiały w wyniku wystąpienia różnego rodzaju klęsk. Również

45

w ramach kampanii 2014 r. podejmowane są działania, aby w pierwszej kolejności płatności bezpośrednie otrzymali rolnicy, którzy ucierpieli z powodu rosyjskiego embarga, ponieśli straty spowodowane afrykańskim pomorem świń, czy też w ich gospodarstwach powstały szkody wynikające z niekorzystnych zjawisk pogodowych lub klęsk żywiołowych.

Płatności bezpośrednie w latach 2015–2020

W latach 2015-2020 w Unii Europejskiej będzie obowiązywał nowy system płatności bezpośrednich. Prace legislacyjne nad wdrożeniem nowych rozwiązań do krajowego porządku prawnego są na końcowym etapie; 5 lutego br. przyjęta została przez Parlament ustawa o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego12. Planowany termin wejścia w życie ustawy to 15 marca 2015 r.

Istotą ustawy jest wykonanie na poziomie krajowym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 ustanawiającego kształt zreformowanego systemu wsparcia bezpośredniego, w szczególności nadanie kompetencji odpowiednim organom oraz wybór opcji wdrożeniowych w obszarach pozostających w gestii państwa członkowskiego.

W ustawie określono zasady i tryb przyznawania i wypłaty rolnikom płatności bezpośrednich i płatności niezwiązanej do tytoniu.

Wsparcie w ramach zreformowanego systemu płatności będzie przyznawane tzw. rolnikom aktywnym zawodowo. Przewidziano, że badanie „aktywności zawodowej” obejmie wyłącznie tych rolników, których kwota płatności bezpośrednich przekracza 5000 euro, a jednocześnie wykonują oni (poza prowadzeniem działalności rolniczej) określone rodzaje działalności nierolniczej (np. administrowanie stałymi terenami sportowymi).

Zasadnicze cele nowego systemu wsparcia bezpośredniego to wspieranie dochodów rolników, wynagradzanie rolników za produkcję dóbr publicznych, przeciwdziałanie wzrostowi cen żywności oraz zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego.

Wspieranie dochodów rolników będzie realizowane za pomocą wszystkich rodzajów płatności – czyli: jednolitej płatności obszarowej, płatności za zazielenienie, płatności dla młodych rolników, płatności dodatkowej, płatności związanych do powierzchni upraw (rośliny wysokobiałkowe, chmiel, buraki cukrowe, ziemniaki skrobiowe, owoce miękkie (truskawki i maliny), pomidory, len, konopie włókniste), płatności związanych do zwierząt (młode bydło, krowy, owce, kozy), płatności dla małych gospodarstw i płatności niezwiązanej do tytoniu.

Łączna kwota na płatności bezpośrednie w latach 2015–2020 wynosi ok. 20,3 mld euro.

12 Ustawa oczekuje na podpis Prezydenta RP (stan na 20.02.2015 r.).46

8. OBSZAR RYBACTWA

Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa oraz nadbrzeżnych obszarów rybackich” (PO RYBY 2007–2013)

Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (PO RYBY 2007–2013), opracowany na podstawie rozporządzenia Rady nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r., w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego, został zatwierdzony w dniu 16 października 2008 r., decyzją Komisji Europejskiej. Ogólnym celem PO RYBY 2007–2013 jest stworzenie, poprzez zrównoważoną eksploatację zasobów, konkurencyjnego, nowoczesnego i dynamicznego sektora rybackiego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju polskiego sektora rybackiego.

Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” w ramach Europejskiego Funduszu Rybackiego stał się nie tylko instrumentem, lecz przede wszystkim motorem rozwoju, bowiem obecnie europejskie rybołówstwo musi stawić czoła wielu wyzwaniom i zagrożeniom, a wybór dróg rozwoju ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia opłacalności pracującym w tym sektorze, a także zapewnienia rozwoju regionów zajmujących się rybołówstwem.

Szczegółowe cele PO RYBY 2007–2013 to:

poprawa konkurencyjności i zrównoważenia podstawowego sektora rybackiego, zwiększenie i rozwój potencjału rynkowego sektora rybackiego, propagowanie zrównoważonego rozwoju oraz poprawa jakości życia i stanu środowiska na

obszarach rybackich, wdrożenie skutecznego sposobu zarządzania i kontroli PO RYBY 2007–2013 oraz poprawa

ogólnego potencjału administracyjnego do wdrażania Wspólnej Polityki Rybackiej.

PO RYBY 2007–2013 zakłada realizację ww. celów strategicznych w następujących obszarach priorytetowych:

Oś Priorytetowa 1. Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej – celem jest dostosowanie polskiej zdolności połowowej do dostępnych zasobów Morza Bałtyckiego, w szczególności poprzez: trwałe lub tymczasowe zaprzestanie działalności połowowej, inwestycje na statkach rybackich oraz rekompensaty społeczno-gospodarcze.

Oś priorytetowa 2. Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury - ma na celu rozwinięcie oraz modernizację sektora akwakultury i dostosowanie go do perspektyw i oczekiwań rynku, utrzymanie zrównoważonego poziomu działalności w rybołówstwie śródlądowym, a także usprawnienie i unowocześnienie przetwórstwa oraz wprowadzania do obrotu produktów rybołówstwa.

Oś Priorytetowa 3. Środki służące wspólnemu interesowi - ma na celu m.in. usprawnienie organizacji sektora rybackiego poprzez tworzenie nowych i restrukturyzację istniejących organizacji producentów produktów rybnych, budowę i modernizację infrastruktury w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach, a także promocję ryb i rynku rybnego.

Oś Priorytetowa 4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa - przyczynia się do aktywizacji społeczności obszarów zależnych od rybactwa poprzez łączenie partnerów społecznych i gospodarczych z określonego obszaru do planowania i wdrażania lokalnych inicjatyw, tzw. lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich. Zastosowanie takiego podejścia aktywizuje ludność na obszarach zależnych od rybactwa do różnorodnych inicjatyw, przełamania lokalnych barier oraz zachęca do

47

współpracy w ramach wspólnych projektów. Osiągnięcie tego celu jest możliwe dzięki lokalnym grupom rybackim (LGR) – podmiotom zrzeszającym przedstawicieli sektora prywatnego, w tym szeroko rozumianego sektora rybackiego, sektora publicznego (w tym gminy) oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych. Grupy te realizują działania na rzecz poprawy jakości życia społeczności rybackich, dywersyfikacji zatrudnienia w sektorze rybackim oraz promocji regionu i podniesienia jego atrakcyjności.

Oś Priorytetowa 5. Pomoc techniczna – ma na celu wsparcie administracyjne instytucji zaangażowanych we wdrażanie i realizację PO RYBY 2007–2013.

Tabela. Postępy wdrażania PO RYBY 2007–2013 przedstawia poniższa tabela (stan na dzień 20 lutego 2015 r.)

OśŚrodek Działanie Liczba

umów Kwota umów % alokacji Kwota płatności % alokacji

Oś 1 Oś 1. Działania na rzecz adaptacji floty rybackiej 6 662 704 311 608,65 zł 98,84% 671 531 694,27 zł 94,24%

Oś 2Oś 2. Akwakultura, Rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót

produktami rybołówstwa i akwakultury

1 959 1 155 143 952,55 zł 99,18% 1 100 313 604,37 zł 94,48%

Oś 3 Oś 3. Środki służące wspólnemu interesowi 319 946 790 616,80 zł 99,33% 945 520 697,79 zł 99,20%

Oś 4 Oś 4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa 5 153 1 051 939 864,80 zł 98,60% 1 021 626 412,91 zł 95,76%

Oś 5 Oś 5. Pomoc techniczna 494 145 865 402,02 zł 70,35% 138 473 200,62 zł 66,79%

RAZEMPO "Zrównoważony rozwój sektora

rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich" 2007-2013

14 587 4 004 051 444,82 zł 97,55% 3 877 465 609,96 zł 94,47%

Źródło: MRiRW.

Rok 2015, zgodnie z obowiązującymi przepisami UE, jest ostatnim rokiem realizacji PO RYBY 2007-2013. Nadal w ramach niektórych środków Programu trwa kontraktowanie umów o dofinansowanie i realizacja operacji. Beneficjenci większości środków zakończą swoje operacje i złożą końcowe wnioski o płatność do końca czerwca.

Obecnie zakontraktowano około 97% środków PO RYBY 2007-2013, natomiast wypłacono około 95% środków, co nie stwarza zagrożenia w zakresie wykorzystania budżetu.

W ramach realizacji programu:

przeznaczono ponad 415 mln zł na rekompensaty z tytułu trwałego i tymczasowego zaprzestania działalności połowowej,

blisko 220 mln zł przeznaczono na inwestycje na statkach rybackich i rybołówstwo przybrzeżne, podpisano 1538 umów o dofinansowanie na kwotę bliską 600 mln zł ukierunkowując wsparcie ku

gospodarstwom rybackim, kwotą bliską 560 mln zł wsparto zakłady przetwórstwa - w ramach 421 umów, ponad 620 mln zł przeznaczono na inwestycje w portach, przystaniach i miejscach wyładunku.

Realizacja 4 osi priorytetowej.

Korzystanie ze środków finansowych przeznaczonych na oś priorytetową 4 PO RYBY 2007–2013 - „Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa” odbywa się za pośrednictwem lokalnych grup rybackich (LGR) działających na terenie każdego z 16 województw. Rozdysponowanie kwoty alokacji pomiędzy 48 LGR pozwoliło na zagwarantowanie pojedynczym grupom budżetów w wysokości od

48

kilkunastu do kilkudziesięciu milionów złotych, przeznaczonych na realizację przez beneficjentów różnorodnych operacji na danym obszarze zależnym od rybactwa. Zadaniem LGR, oprócz doradztwa i promocji, jest wybór operacji do dofinansowania, spośród przedłożonych im przez potencjalnych beneficjentów.

W ramach realizacji osi, do dnia 20 lutego 2015 r., podpisano 5153 umowy o dofinansowanie na kwotę ponad 1,05 mld zł, co stanowi ponad 98 % limitu dostępnych środków finansowych przeznaczonych na tę oś. Biorąc pod uwagę podpisanie umów do grudnia roku 2013 (ok. 73%) jest to wzrost o 25 pkt. procentowych w zakontraktowaniu środków. Również na poziomie płatności realizowanych w ramach osi 4 PO RYBY można zauważyć wzrost w stosunku do lat ubiegłych. Suma środków finansowych dotychczas wypłaconych beneficjentom na realizację operacji wynosi około ponad 1,02 mld zł. i stanowi ok. 95,76% alokacji. Z analizy danych wynika, iż na kolejnych etapach wdrażania, a więc zarówno na poziomie podpisanych umów z beneficjentami osi 4 PO RYBY jak i zrealizowanych płatności następuje wzrost wykorzystania dostępnej w ramach osi 4 PO RYBY alokacji.

Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” (PO RYBY 2014-2020)

W dniu 21 października 2014 r. Rada Ministrów przyjęła projekt PO RYBY 2014-2020, co otworzyło drogę do podjęcia oficjalnych negocjacji tego dokumentu z Komisją Europejską. Warunkiem przekazania PO RYBY 2014-2020 do KE jest przekazanie przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju (MIiR) do KE zmienionej Umowy Partnerstwa (UP), uzupełnionej o część dotyczącą Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). Przekazanie przez MIiR do KE zmienionej Umowy Partnerstwa otworzy drogę MRiRW do oficjalnego przesłania do KE Programu Operacyjnego. Konieczność zmian w UP wiąże się z późnym przyjęciem przez Parlament Europejski i Radę rozporządzenia nr 508/2014 w sprawie EFMR, które nastąpiło już po zatwierdzeniu przez Komisję UP.

Budżet PO RYBY 2014-2020 wynosi łącznie ok. 710 mln EUR (531 mln EUR ze środków EFMR, 179 mln z budżetu krajowego. Przedmiotowa alokacja stanowi jedną z 4 najwyższych alokacji w Unii Europejskiej. Polska plasuje się tuż za Hiszpanią, Francją i Włochami.

Projekt PO RYBY 2014–2020 zakłada realizację siedmiu priorytetów:

1. Promowanie zrównoważonego, innowacyjnego i konkurencyjnego rybołówstwa;

2. Wspieranie zrównoważonej, innowacyjnej i konkurencyjnej akwakultury;

3. Wspieranie wdrażania Wspólnej Polityki Rybołówstwa;

4. Zatrudnienie i spójność terytorialna na obszarach rybackich;

5. Wspieranie wprowadzania do obrotu i przewarzania;

6. Zintegrowana Polityka Morska

7. Pomoc techniczna.

W dniu 17 grudnia 2014 r. miało miejsce I posiedzenie Prekomitetu Monitorującego Program Operacyjny „Rybactwo i Morze”, podczas którego przedstawione zostały propozycje kryteriów wyboru operacji do dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego w zakresie zbierania danych rybackich, kontroli i egzekwowania oraz zatwierdzony został Regulamin pracy Prekomitetu Monitorującego Program Operacyjny „Rybactwo i Morze”. W opinii Komisji Europejskiej, przyjęcie przez Prekomitet propozycji kryteriów wyboru operacji w ramach ww. działań Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na lata 2014 - 2020, umożliwi uznanie za kwalifikowalne wydatków w ramach wspominanych działań za 2014 r.

49

Prekomitet będzie funkcjonował do czasu utworzenia właściwego Komitetu Monitorującego Program Operacyjny „Rybactwo i Morze”.

Po przekazaniu KE przez MIiR zmienionej UP, nastąpi przesłanie Programu Operacyjnego do KE. Zgodnie przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1303/2013 ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 17 grudnia 2013 r ., Komisja przyjmuje każdy program nie później niż sześć miesięcy po jego przedłożeniu przez państwo członkowskie, pod warunkiem, że wszystkie uwagi przedstawione przez Komisję zostały odpowiednio uwzględnione.

W celu uruchomienia środków pomocowych dla polskiego sektora rybackiego na lata 2014-2020 został przygotowany projekt ustawy o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, który przekazano do konsultacji publicznych i międzyresortowych z terminem zgłaszania uwag do dnia 30 stycznia 2015 r. Większość rozwiązań przyjętych w projekcie ustawy opiera się o rozwiązania funkcjonujące w okresie programowania 2007 – 2013. Jest tak m. in. w przypadku podziału instytucjonalnego, warunków przyznania i zwrotu pomocy finansowej, sprawozdawczości, monitoringu oraz ewaluacji. Jednakże, okres 2014-2020 zawiera nowe komponenty w postaci kontroli, gromadzenia danych połowowych oraz zintegrowanej polityki morskiej.

W dniu 28 stycznia br. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego zatwierdziła zarówno Umowę Partnerstwa uzupełnioną o część dotyczącą Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, jak i projekt ustawy o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.

50

9. INSTRUMENTY POMOCY PAŃSTWA

W 2014 r. w ramach pomocy krajowej ze środków budżetu państwa wspierane były działania w rolnictwie mające na celu poprawę dochodowości gospodarstw rolnych.

1. Dopłaty do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia od wystąpienia niekorzystnych zdarzeń losowych dla:

produkcji roślinnej (tj. upraw - zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych),

produkcji zwierzęcej (tj. bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń).

Wysokość dopłat z budżetu państwa do składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich wynosiła 50% składki ubezpieczenia. Zakłady ubezpieczeń zawarły blisko 143 tys. umów dla upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Dopłaty z budżetu państwa do składek producentów rolnych wyniosły w tym okresie ok. 162 mln zł. Ochroną ubezpieczeniową objęto ok. 3,3 mln ha upraw rolnych oraz 13,3 mln szt. zwierząt gospodarskich (głównie drobiu).

2. Zwrot podatku akcyzowego od paliwa rolniczego w kwocie ponad 792 mln zł. Stawka zwrotu na 1 ha użytków rolnych wynosiła 81,70 zł.

3. Banki współpracujące z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udzieliły:

– 4 232 preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych na łączną kwotę ok. 1,4 mld zł,

– 1 046 kredytów z częściową spłatą kapitału na inwestycje w gospodarstwach rolnych na kwotę ponad 152 mln zł,

– 5 206 preferencyjnych kredytów na wznowienie produkcji rolnej i odtworzenie środków trwałych w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej po wystąpieniu szkód spowodowanych przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne na kwotę ok. 244 mln zł.

Na dopłaty do oprocentowania tych kredytów w 2014 r. przeznaczona została łączna kwota 389,4 mln zł.

4. Dofinansowanie do kosztów zbioru i utylizacji padłych zwierząt gospodarskich (m.in. bydła, świń, koni) w wysokości ok. 100 mln zł.

5. Dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego, na które przeznaczona została kwota 120,5 mln zł. Wydano 78 566 decyzji dla rolników o przyznaniu pomocy.

6. Na pomoc dla producentów rolnych dotkniętych skutkami embarga Rosji, szkodami spowodowanymi przez dziki i znaczącym spadkiem cen niektórych produktów rolnych (wiśni i porzeczki czarnej) została przeznaczona łączna kwota ok. 145 mln zł, natomiast na wsparcie postępu biologicznego w produkcji roślinnej i zwierzęcej przeznaczono ponad 113 mln zł.

7. Ponadto w związku z trudną sytuacją producentów rolnych spowodowaną ograniczeniami handlowymi, wprowadzone zostały rozwiązania umożliwiające ubieganie się o zawieszenie spłat kredytów preferencyjnych na okres 2 lat oraz przejściowe sfinansowanie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w tym okresie odsetek za kredytobiorcę (w 2014 r. skorzystało z tej pomocy 50 kredytobiorców).

Przygotowany w 2014 roku projekt ustawy o Funduszu Wzajemnej Pomocy w Stabilizacji Dochodów Rolniczych przyjęty został przez Radę Ministrów w dniu 7 stycznia 2015 r., a w dniu 14 stycznia br. został skierowany do Sejmu z intencją zakończenia prac nad tym projektem w II kwartale 2015 r.

51

W projekcie zaproponowano, aby 0,2% ceny za sprzedawane produkty rolne gromadzone było na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym przez Agencję Rynku Rolnego, z którego będą wypłacane rekompensaty (w wysokości do 70% utraconych dochodów) producentom rolnym w przypadku:

- spadku dochodów w gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej powyżej 30% w stosunku do średniego rocznego dochodu z ostatnich trzech lat lub trzech lat w ramach ostatnich pięciu lat, z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej, lub

- braku zapłaty za sprzedane produkty rolne od podmiotu prowadzącego działalność w zakresie skupu, uboju lub przetwórstwa w przypadku niewypłacalności.

Stopień obniżenia dochodu będzie określony na podstawie prowadzonej ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie rolnych lub pełnej rachunkowości.

10. DIALOG SPOŁECZNY

Prowadzone są działania, których celem jest zapewnienie dialogu społecznego ze związkami zawodowymi, organami samorządu terytorialnego, organizacjami społeczno-zawodowymi i samorządem rolniczym oraz organizacjami pozarządowymi. W 2015 r. współpraca między ministerstwem rolnictwa, a organizacjami rolniczymi została zintensyfikowana i zinstytucjonalizowana.

Podczas spotkania z przedstawicielami środowiska rolniczego w dniu 11 lutego 2015 r. powołano 7 zespołów roboczych, których zadaniem jest wypracowanie rozwiązań dotyczących problemów na poszczególnych rynkach rolnych. Szczegółowe informacje na temat wyników prac zespołów zostały przedstawione 23 lutego 2015 r. Znajdują się również na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ponadto przedstawiciele 17 organizacji i związków zawodowych rolników oraz przetwórców uczestniczyć będą w przygotowaniu propozycji rozwiązań w zakresie dialogu społecznego w rolnictwie. Podstawą tych rozwiązań będą m.in. wyniki prac ww. zespołów roboczych. Zakłada się, że rozwiązania te mają ułatwić rozpatrywanie problemów związanych z funkcjonowaniem obszarów wiejskich i rolnictwa oraz z polityką państwa dotyczącą obszarów wiejskich i rolnictwa.

52

11. KIERUNKI DZIAŁAŃ MRIRW W 2015 R.

W drugiej połowie 2014 r. zakończono przygotowania i uzgodnienia z KE nowych unijnych programów wsparcia dla wsi i rolnictwa: PROW 2014-2020 oraz nowego systemu płatności bezpośrednich. Priorytetowym zadaniem MRiRW w 2015 roku jest wdrożenie nowych działań Wspólnej Polityki Rolnej UE. Wymaga to szybkiego zakończenia prac nad krajowymi aktami prawnymi, określającymi sposób wdrożenia i ukierunkowania nowych unijnych rozwiązań. Konieczne jest także zakończenie przygotowań instytucjonalnych, w tym przede wszystkim w ramach ARiMR, ARR oraz służb doradztwa. Jednocześnie bardzo istotna jest kontynuacja działań zmierzających do zakończenia i rozliczenia PROW 2007-2013 i PO RYBY 2007-2013.

W 2015 roku będą kontynuowane działania, na forum krajowym i UE, kompensujące polskim przedsiębiorcom straty spowodowane rosyjskim embargiem oraz działania ułatwiające branży rolno-spożywczej dywersyfikację kierunków eksportu.

W 2015 roku udział MRiRW w pracach na forum Rady UE ds. rolnictwa i rybołówstwa będzie w większości zdeterminowany przez plany kolejnych prezydencji (prezydencję łotewską w I połowie, luksemburską w II połowie 2015 r.) i program Komisji Europejskiej. Prace te będą obejmować m.in. takie zagadnienia, jak: uproszczenie WPR, rolnictwo ekologiczne, bezpieczeństwo żywności, wieloletnie plany zarządzania rybołówstwem.

Nowy system płatności bezpośrednich

W dniu 31 lipca 2014 r. MRiRW notyfikowało Komisji Europejskiej założenia nowego systemu płatności bezpośrednich. W kolejnych miesiącach prowadzone były rozmowy z Komisją mające na celu wyjaśnienie pewnych kwestii, równolegle trwały prace nad projektem ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. W 2015 r. kontynuowane są prace legislacyjne nad krajowymi aktami prawnymi, planuje się szybkie zakończenie tych prac. Szczegóły dotyczące nowego systemu płatności bezpośrednich przedstawiono w załączniku nr 1 .

Należy podkreślić, iż przygotowując nowy system płatności bezpośrednich w pełni wykorzystano możliwości ukierunkowania prorozwojowego tego systemu, przeznaczając dodatkowe wsparcie dla małych i średniej wielskości gospodarstw (płatność dodatkowa), młodych rolników, a także wykorzystując 15% limit na wsparcie powiązane z produkcją w ramach wybranych sektorów. Dzięki tej formie płatności proces restrukturyzacji tych sektorów będzie przebiegał w bardziej zrównoważony sposób, pełniej wykorzystane zostaną zasoby pracy i ziemi oraz zachowana zostanie różnorodność rolnictwa we wszystkich regionach kraju. Wybierano przy tym rozwiązania jak najprostsze i jak najmniej obciążające rolników administracyjnie i ekonomicznie, czego wyrazem jest m.in. uproszczona płatność dla małych gospodarstw oraz możliwość zaliczania przez rolników do obszarów proekologicznych wszystkich elementów przewidzianych prawem unijnym.


Projekt PROW 2014-2020 został przekazany do Komisji Europejskiej w dniu 15 kwietnia 2014 r., a negocjacje zakończyły się zatwierdzeniem Programu przez Komisję w dniu 12 grudnia 2014 r.

PROW 2014-2020 zakłada realizację 14 działań oraz 30 poddziałań (szczegóły w załączniku nr 2). Wsparcie polityki rozwoju obszarów wiejskich realizowane będzie poprzez wszystkie sześć unijnych priorytetów tej polityki. Program ukierunkowany został na wzrost konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów środowiskowych.

53

Działania MRiRW w tym zakresie w 2015 r. będą się koncentrować na jak najszybszym wdrożeniu wszystkich działań PROW 2014-2020. Planuje się szybkie zakończenie prac nad krajowymi aktami prawnymi, w tym ustawą o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 oraz ustawą o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. Priorytetem jest uruchomienie działań obszarowych realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, tj. działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne, płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, czy też inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów. Podobnie jak w perspektywie finansowej 2007–2013, beneficjenci będą wnioskować o wsparcie w ramach tych działań równolegle z ubieganiem się o wsparcie w ramach płatności bezpośrednich na jednym formularzu wniosku.

Planowane rozpoczęcie składania wniosków w ramach tych działań przypada w dniu 15 marca br. W pierwszej połowie br. planowane jest również uruchomienie priorytetowych dla polskiego rolnictwa instrumentów wsparcia mających na celu dofinansowanie inwestycji w gospodarstwach: pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników (tzw. premie dla młodych rolników), pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (tzw. restrukturyzacja małych gospodarstw) czy też wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych (tzw. modernizacja gospodarstw rolnych), a także poddziałania Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy Leader (Wsparcie przygotowawcze) mającego na celu zapewnienie stworzenie sprawnego i efektywnego systemu wdrażania działania LEADER.

W 2015 r. realizowane będą także działania informacyjno-promocyjne dotyczące mechanizmów PROW 2014-2020. Ponadto kontynuowane będą działania zmierzające do zakończenia i rozliczenia PROW 2007-2013.

Nowa Wspólna Organizacja Rynków Rolnych (WORR), grupy producentów, systemy jakości produktów rolnych

MRiRW przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw, który wdraża do polskiego porządku prawnego zmiany dotyczące wspólnej organizacji rynków produktów rolnych. W dniu 31 października 2014 r. projekt ustawy został skierowany do konsultacji społecznych oraz opiniowania przez organy administracji rządowej i instytucje państwowe.

W projektowanej ustawie wskazuje się organy – ich właściwość i kompetencje w zakresie realizacji zadań, dotyczących m.in. uznawania we wszystkich sektorach rolnych organizacji producentów rolnych i zrzeszeń tych organizacji oraz organizacji międzybranżowych. Ważnym nowym elementem będą systemowe rozwiązania w zakresie zawierania umów na dostawę produktów rolnych umożliwiające producentom lepsze planowanie produkcji i jej dostosowywanie do potrzeb rynku.

W roku szkolnym 2015/2016 kontynuowane będą: program „Owoce i warzywa w szkole” wdrażany rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w którym określone zostaną kompetencje poszczególnych podmiotów biorących udział w programie oraz stawki wsparcia; program „Mleko w szkole”, w związku z realizacją którego opracowana zostanie strategia krajowa wdrażania programu oraz wydane zostaną rozporządzenia Rady Ministrów: w sprawie maksymalnych ceny mleka i przetworów mlecznych dostarczanych do przedszkoli i szkół oraz w sprawie wysokości środków finansowych przeznaczonych na wypłatę dopłaty krajowej. W roku 2015 kontynuowana będzie również realizacja zatwierdzonego przez Komisję Europejską Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa w Polsce na lata 2013/14; 2014/15; 2015/16.

54

Na 2015 r. MRiRW zaplanowało uproszczenie Strategii Krajowej dla Zrównoważonych Programów Operacyjnych Organizacji Producentów Owoców i Warzyw w Polsce na lata 2010-2016, które ma na celu zwiększenie zainteresowania wdrażaniem tych programów przez organizacje producentów.

W 2015 r. kontynuowane będą prace nad projektem nowelizacji ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach. W projekcie proponuje się m.in. rozwiązania dotyczące prawidłowego funkcjonowania grup.

W 2014 r. MRiRW przygotowało również projekt założeń ustawy o zmianie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz zmianie niektórych innych ustaw. W dniu 14.10.2014 r. projekt został przyjęty przez Radę Ministrów. Projekt ustawy ma na celu dostosowanie przepisów krajowych w związku z wejściem w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych.

Ponadto, w 2015 r. będą kontynuowane prace nad czterema rozporządzeniami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dotyczącymi jakości handlowej.

Szczegóły dotyczące działań w zakresie regulacji rynkowych, grup producentów i systemów jakości prezentuje załącznik nr 3.

Uaktualnienie przepisów krajowych w zakresie finansowania WPR

MRiRW opracowało projekt ustawy o finansowaniu wspólnej polityki rolnej w celu dostosowania przepisów krajowych do nowych przepisów Unii Europejskiej o finansowaniu WPR przyjętych w ramach reformy z 2013 r. W szczególności chodzi o dostosowanie w zakresie wykazu beneficjentów WPR oraz warunków wypłaty wyprzedzającego finansowania z budżetu państwa i zaliczek beneficjentom niektórych działań i poddziałań PROW 2014-2020.

Działania w zakresie rybactwa

PO RYBY 2014-2020

Budżet Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” (PO RYBY 2014-2020) wynosi łącznie ok. 710 mln euro (531 mln euro ze środków EFMR, 179 mln euro z budżetu krajowego). Opis wsparcia w ramach PO RYBY 2014-2020 znajduje się w załączniku nr 4.

W dniu 21 października 2014 r. Rada Ministrów przyjęła projekt PO RYBY 2014-2020, co otworzyło drogę do podjęcia oficjalnych negocjacji tego dokumentu z Komisją Europejską. Warunkiem przekazania PO RYBY 2014-2020 do KE jest przedłożenie Komisji przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju zmienionej Umowy Partnerstwa, uzupełnionej o część dotyczącą Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). W dniu 27 lutego 2015 r. zmiana Umowy Partnerstwa została przyjęta przez Radę Ministrów.

W celu uruchomienia środków pomocowych dla polskiego sektora rybackiego na lata 2014-2020 został przygotowany projekt ustawy o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, który przekazano do konsultacji publicznych i międzyresortowych z terminem zgłaszania uwag do dnia 30 stycznia 2015 r. Większość rozwiązań przyjętych w projekcie ustawy opiera się o rozwiązania funkcjonujące w okresie programowania 2007-2013, dotyczące m.in. podziału instytucjonalnego, warunków przyznania i zwrotu pomocy finansowej, sprawozdawczości, monitoringu oraz ewaluacji. Jednocześnie proponuje się nowe komponenty w postaci kontroli, gromadzenia danych połowowych oraz zintegrowanej polityki morskiej.

55

Ustawa o zmianie ustawy o organizacji rynku rybnego

Potrzeba nowelizacji ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o organizacji rynku rybnego (Dz. U. z 2013 r. poz.1389), spowodowana jest zmianami w przepisach Unii Europejskiej dotyczących wspólnej polityki rybołówstwa i organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury. Obowiązująca ustawa o organizacji rynku rybnego odsyła w zakresie organizacji rynku rybnego do przepisów uchylonego rozporządzenia Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury (Dz. Urz. WE L 17 z 21.01.2000, str. 22, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 4, t. 4, str. 198). Szczegóły dotyczące projektu ww. ustawy zawarto w załączniku nr 4.

Zakończenie i rozliczenie PROW 2007-2013 i PO RYBY 2007-2013

Rok 2015, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami UE, jest ostatnim rokiem realizacji PROW 2007-2013. Nadal w ramach niektórych działań Programu trwa zatwierdzanie do realizacji i realizacja projektów. Beneficjenci większości działań zakończą swoje operacje i złożą końcowe wnioski o płatność do końca czerwca, a płatności w ramach Programu ARiMR zrealizuje do końca 2015 r. Obecnie zakontraktowano ponad 99% środków PROW 2007-2013, a do wypłaty pozostaje niecałe 15% budżetu. Polska (popierana przez inne państwa członkowskie) czyni starania o przedłużenie okresu realizacji PROW 2007-2013, co ułatwiłoby efektywniejsze wykorzystanie środków. Należy jednak zaznaczyć, że całkowite wykorzystanie budżetu PROW 2007-2013 nie jest zagrożone. Dokonywane są zmiany budżetu PROW 2007-2013 pozwalające przekierować środki do działań, w których występuje ich niedobór w stosunku do zgłoszonych przez wnioskodawców potrzeb.

Rok 2015 jest także ostatnim rokiem realizacji PO RYBY 2007-2013. W ramach niektórych środków Programu nadal trwa kontraktowanie umów o dofinansowanie i realizacja operacji. Beneficjenci większości środków zakończą swoje operacje i złożą końcowe wnioski o płatność do końca czerwca. Obecnie zakontraktowano około 97% środków PO RYBY 2007-2013, a do poświadczenia pozostaje niecałe 30 % alokacji.

Wsparcie w programowaniu polityki spójności

W związku z planowanym od 2015 r. stopniowym uruchomieniem poszczególnych instrumentów w ramach Programów Operacyjnych Polityki Spójności, MRiRW będzie aktywnie współpracować z innymi ministerstwami (w tym przede wszystkim Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju) oraz Urzędami Marszałkowskimi we właściwym ukierunkowaniu (poprzez dokumenty wdrożeniowe) i realizowaniu tego wsparcia na obszarach wiejskich.

Zgodnie z Umową Partnerstwa, w ramach Polityki Spójności na działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich zostanie przeznaczonych ok. 5,2 mld euro, w formie dedykowanych instrumentów we właściwych programach krajowych i regionalnych. Wsparcie obszarów wiejskich w ramach polityki spójności opisano w załączniku nr 5.

Wsparcie krajowe rolnictwa w ramach instrumentów pomocy państwa (kredyty preferencyjne i pozostałe instrumenty)

W 2015 roku MRiRW kontynuować będzie wsparcie rolnictwa w ramach instrumentów pomocy państwa. Realizacja tych działań prowadzona będzie w oparciu o środki zaplanowane w budżecie na 2015 r., w tym m.in.:

- na dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych udzielonych na sfinansowanie części kosztów inwestycji i częściową spłatę kapitału kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych – w kwocie 435,1 mln zł,

- na dopłaty do oprocentowania kredytów udzielanych na sfinansowanie kosztów wznowienia produkcji oraz odtworzenia środków trwałych w przypadku wystąpienia szkód – w kwocie 39,9 mln zł,

56

- na zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej – w kwocie 800 mln zł,

- na dopłaty do składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich – w kwocie 200,7 mln zł,- na dotacje przedmiotowe dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa w zakresie postępu

biologicznego w produkcji roślinnej oraz produkcji zwierzęcej – w kwocie 118,8 mln zł,

- na dopłaty krajowe do materiału siewnego – w kwocie 99,5 mln zł.

W dniu 27 stycznia 2015 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, dostosowujące przepisy krajowe dotyczące udzielania od 2015 r. pomocy gospodarstwom rolnym, działom specjalnym produkcji rolnej, podmiotom przetwórstwa produktów rolnych, w przetwórstwie ryb, skorupiaków i mięczaków, w rybołówstwie śródlądowym, w zakresie chowu lub hodowli ryb lub wprowadzania do obrotu produktów rybnych do nowych przepisów Unii Europejskiej regulujących kwestie udzielania pomocy publicznej. W rozporządzeniu, oprócz utrzymania dotychczasowych form pomocy krajowej (dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych, dopłaty do oprocentowania kredytów na wznowienie produkcji w gospodarstwach, w których wystąpiły szkody, gwarancji i poręczeń spłaty kredytów inwestycyjnych oraz na wznowienie produkcji rolnej, finansowania lub dofinansowania kosztów zbioru transportu lub unieszkodliwiania padłych zwierząt), przewiduje się:

- stworzenie odrębnych warunków udzielania pomocy dla młodych rolników w formie częściowej spłaty kapitału kredytu bankowego przeznaczonego na sfinansowanie części kosztów zakupu użytków rolnych,

- zmianę zasady ustalania oprocentowania (zarówno dla banków jak i kredytobiorców) inwestycyjnych i klęskowych kredytów bankowych,

- uregulowanie udzielania przez ARiMR pomocy finansowej producentom rolnym, w których gospodarstwach powstały szkody stanowiące co najmniej 70% powierzchni upraw rolnych lub 70% upraw w szklarniach i tunelach foliowych, spowodowane wystąpieniem niekorzystnych zjawisk atmosferycznych.

Wznowienie od początku 2015 r. udzielania pomocy publicznej w rolnictwie możliwe jest dopiero po uzyskaniu notyfikacji programów w Komisji Europejskiej lub zatwierdzeniu programów przez Komisję Europejską. Jedynie pomoc udzielana w formie pomocy de minimis nie podlega notyfikacji ani zgłoszeniu do Komisji Europejskiej i może być udzielana na podstawie przepisów prawa krajowego jednakże musi uwzględniać zasady określone w rozporządzeniu Komisji (UE) NR 1408/2014.

Zgodnie z stanem prawnym na dzień 24 lutego 2015 r. producenci rolni mogą otrzymać pomoc w ramach następujących notyfikowanych i zgłoszonych do Komisji Europejskiej programów pomocy publicznej:

1) Programy notyfikowane: Pomoc nr SA.39562 (2014/N) – Dopłaty do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych

i zwierząt gospodarskich oraz częściowe dofinansowanie odszkodowań wypłacanych producentom rolnym w związku z suszą (reasekuracja).

2) Programy zatwierdzone w Komisji Europejskiej na podstawie rozporządzenia Komisji (UE) NR 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE z dnia 1.07.2014, L 193): Pomoc SA.40223 (2014/XA) - Ulga inwestycyjna w podatku rolnym; Pomoc SA.40663 (2014/XA) - Pomoc w zakresie zbioru, transportu i unieszkodliwiania padłych

zwierząt gospodarskich; Pomoc SA.40666 (2015/XA) - Młodzi rolnicy – częściowa spłata kapitału kredytu.

57

3) Programy zatwierdzone w Komisji Europejskiej na podstawie rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE z dnia 26.06.2014, L 187): Pomoc SA. 39937 (2014/X) - Zwrot części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju

napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej z uwzględnieniem stawki minimalnej określonej w Dyrektywie 2003/96/WE.

Prace nad przepisami dotyczącymi obrotu nieruchomościami rolnymi i kształtowaniem ustroju rolnego

W 2015 r. MRiRW będzie aktywnie uczestniczyło w procesie prawnym dotyczącym trzech poselskich projektów aktów ustaw regulujących obrót nieruchomościami rolnymi. Są to: projekt ustawy o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (druk nr 1659), projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (druk nr 1925) oraz projekt ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi powołał Zespół do spraw analizy poselskich propozycji zmian ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Zespół ma wypracować propozycje rozwiązań uzupełniające lub zastępujące poselskie propozycje, które będą mogły być wykorzystane w dalszych pracach legislacyjnych. Zaproponowane regulacje mają przede wszystkim na celu poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, ograniczenie spekulacji oraz zapewnienie nabywania nieruchomości rolnych w pierwszej kolejności przez rolników indywidualnych prowadzących gospodarstwa rodzinne. Bardziej aktywną niż dotychczas rolę będzie miała Agencja Nieruchomości Rolnych jako wykonawca polityki rolnej państwa w tym obszarze. Ponadto przewiduje się wprowadzenie szeregu zmian w przepisach dotyczących gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, mających przede wszystkim na celu nabywanie państwowych nieruchomości rolnych na powiększanie i tworzenie gospodarstw rodzinnych. W 2015 r. MRiRW będzie aktywnie uczestniczyło w procesie legislacyjnym dotyczącym ustawy o dzierżawie rolniczej. Projekt ustawy przygotowany przez Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi został skierowany do Marszałka Sejmu.

Zmiana przepisów dotyczących wspólnot gruntowych

Kontynuowany będzie proces legislacyjny dotyczący projektu ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych. Projekt ten został przyjęty przez Radę Ministrów na posiedzeniu w dniu 10 lutego 2015 r. i w najbliższym czasie zostanie przekazany do Sejmu RP.

Celem projektu jest ostateczne uregulowanie stanu prawnego nieruchomości zaliczonych do wspólnot gruntowych oraz dostosowanie przepisów ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych do współczesnych realiów społeczno-gospodarczych. Zmiana ustawy umożliwi wydanie decyzji administracyjnych ustalających osoby uprawnione do korzystania ze wspólnoty i wielkości przysługujących im udziałów. Pozwoli to na ostateczne uregulowanie stanu prawnego nieruchomości zaliczonych do wspólnot gruntowych we wszystkich wymagających tego przypadkach.

Ułatwienia dla sprzedaży bezpośredniej

W planach prac legislacyjnych Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na 2015 r. znalazły się między innymi projekty aktów prawnych, które mają na celu ułatwienie prowadzenia sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego i małej przetwórczości. Są to projekty rozporządzeń MRiRW:

- w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej;

58

- w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.

Ponadto, MRiRW prowadzić będzie prace nad nowelizacją ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Celem tego projektu będzie między innymi uregulowanie wymagań weterynaryjnych dla funkcjonowania rzeźni przewoźnych i rzeźni z oddziałem przewoźnym. Ponadto, aby zapobiec nielegalnym praktykom handlowym, planowane jest uregulowanie kwestii wycofywania oraz zwracania produktów pochodzenia zwierzęcego do zakładu, w którym zostały wyprodukowane.

Przeciwdziałanie zagrożeniom biologicznym w produkcji zwierzęcej

W 2015 r. MRiRW kontynuować będzie działania, których celem jest podniesienie poziomu bioasekuracji w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta, aby zapobiec szerzeniu się chorób zakaźnych zwierząt. Jest to szczególnie istotne w kontekście zwalczania i zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się afrykańskiego pomoru świń (ASF).

Jednym z kluczowych działań w tym obszarze jest projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. W dniu 7 stycznia br. projekt ten został przyjęty przez Radę Ministrów i będzie przekazany do dalszych prac legislacyjnych na poziomie parlamentu.

Realizacja Ramowego Planu Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2014–2020

Biorąc pod uwagę duże znaczenie przypisywane w Polsce rozwojowi rolnictwa ekologicznego MRiRW przyjęło w 2014 r. „Ramowy Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2014-2020”. W 2015 roku prowadzone będą przez MRiRW oraz jednostki podległe lub nadzorowane działania na różnych płaszczyznach wpisujące się w realizację celów szczegółowych Programu. Szereg działań przewidzianych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wspiera, bezpośrednio lub pośrednio, rozwój rolnictwa ekologicznego. Powołana w 2014 r. przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rada Rolnictwa Ekologicznego i Sprzedaży Bezpośredniej stanowić będzie forum opracowywania propozycji dodatkowych rozwiązań i sposobów realizacji celów Programu.

Włączenie instytutów naukowych w realizację zadań MRiRW

W skład zaplecza naukowo-badawczego resortu wchodzi 12 instytutów badawczych nadzorowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowym ich zadaniem jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych oraz przystosowanie ich wyników do potrzeb praktyki. Poprzez realizację programów wieloletnich, finansowanych z budżetu MRiRW, wspierają one Ministerstwo i podległe służby w opracowywaniu i ocenie prowadzonej polityki rolnej, bazującej na naukowych podstawach. Instytuty realizują także zadania związane m.in. z urzędowymi kontrolami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności, stosowania i obrotu pestycydami, a także monitoringu zagrożeń dla zdrowia publicznego powodowanych skażeniami żywności, występowaniem chorób odzwierzęcych, występowaniem chorób zwierząt.

Realizowane programy wieloletnie wpisują się w cele Strategii Rozwoju Kraju 2020, jak też służą realizacji celów i zadań określonych w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020. Instytuty badawcze nadzorowane przez MRiRW także aktywnie uczestniczą w określaniu priorytetów na rzecz poprawy innowacyjności polskiego sektora rolno-żywnościowego oraz realizują zadania wynikające z Programu strategicznego programu badawczego BIOSTRATEG.

Wsparcie i rozwój doradztwa rolniczego oraz rolniczego szkolnictwa zawodowego

Krajowy system doradztwa rolniczego jest ważnym elementem wdrażania nowych rozwiązań WPR w latach 2015-2020. Działania MRiRW w tym zakresie w 2015 r. będą się koncentrować na usprawnieniu działań instytucji doradczych funkcjonujących w strukturach podmiotów publicznych

59

i prywatnych. W celu właściwego przygotowania zadań doradztwa rolniczego i efektywnego wykorzystania środków dostępnych w ramach funduszy unijnych. Zespół do spraw funkcjonowania systemu doradztwa rolniczego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej 2014-2020, utworzony decyzją MRiRW, określi zakres usług doradczych, kategorie beneficjentów i stawki za usługi w zakresie działań realizowanych przez struktury doradztwa rolniczego. Realizacja zaplanowanych działań powinna m.in. zapewnić poprawę funkcjonowania partnerstwa na rzecz wdrażania innowacji (EPI) a usługi świadczone na rzecz rolników i posiadaczy lasów powinny przyczynią się do poprawy konkurencyjności polskiego sektora rolno-żywnościowego.

W 2015 roku MRiRW planuje podjąć szereg działań związanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli, uczniów i kadry Krajowego Centrum Edukacji Rolniczej (KCER) z wykorzystaniem środków finansowych pochodzących z różnych źródeł, w tym PROW 2007-2013, PROW 2014-2020.

W pierwszej połowie roku przygotowane i wydane zostanie 45 zarządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie przekształceń szkół wchodzących w skład Zespołów Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego. Podjęcie działań legislacyjnych wynika z konieczności dostosowania organizacji szkół prowadzonych przez MRiRW do zmiany przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).

Działania na rzecz dialogu społecznego

Kontynuowane będą działania MRiRW na rzecz pogłębiania dialogu społecznego ze związkami zawodowymi, samorządem rolniczym, organami samorządu terytorialnego, organizacjami społeczno-zawodowymi oraz organizacjami pozarządowymi. W 2015 r. współpraca między MRiRW, a organizacjami rolniczymi zostanie zintensyfikowana i zinstytucjonalizowana. Planuje się m.in.: (i) bieżącą współpracę Kierownictwa Resortu z organizacjami rolniczymi zrzeszonymi w COPA-COGECA i rozwijanie dialogu społecznego; (ii) wspieranie związków i organizacji rolniczych w ich dążeniu do celu integracji producentów rolnych (iii) zasięganie opinii tych organizacji w przedmiocie projektów aktów prawnych i inne działania służące rozwiązywaniu problemów środowiska rolniczego. W 2015 r. prowadzone będą prace nad wypracowaniem rozwiązań w zakresie dialogu społecznego w rolnictwie.

Działania na rzecz zwiększenia eksportu

Podobnie jak w 2014 r. MRiRW będzie kontynuowało wielokierunkowe działania zwiększające dostęp polskich towarów rolno-spożywczych do nowych rynków zagranicznych, w tym:

kontakty dyplomatyczne z udziałem Ministra Rolnictwa z jego odpowiednikami w krajach trzecich, jak również działania z polskimi placówkami dyplomatycznymi za granicą, celem przeciwdziałania barierom w handlu (weterynaryjnymi fitosanitarnym) oraz na rzecz promocji i zwiększenia zainteresowania polskimi produktami;

otwarcie dostępu do nowych rynków dla polskiego eksportu rolno – spożywczego poprzez działania inspekcji weterynaryjnej i fitosanitarnej w instytucjach UE oraz w relacjach z krajami trzecimi, a w szczególności: (i) działania celem uzyskania dopuszczenia: jabłek i gruszek na rynek USA; jabłek oraz mrożonych jagód, malin, śliwek, agrestu, aronii, borówek na rynek Chin; jabłek na rynki Indii i Wietnamu; (ii) kontynuacja działań na rzecz zniesienia ograniczeń eksportowych wprowadzonych w związku z ASF (rynki azjatyckie);

współpraca z KE celem inicjowania działań UE na rzecz likwidacji barier dla polskiego eksportu, poprzez wykorzystanie możliwości wynikających z prowadzonych negocjacji umów handlowych z krajami trzecimi lub instrumentów/instytucji wynikających z już istniejących takich umów.

Działania w związku z rosyjskimi restrykcjami w imporcie towarów rolno-spożywczych

60

W 2015 r. będą kontynuowane działania na rynku wewnętrznym, celem wsparcia krajowych producentów na tych rynkach rolnych, które zostały szczególnie dotknięte skutkami zamknięcia rynku rosyjskiego. MRiRW będzie monitorować, w związku z embargiem, sytuację na rynkach owoców i warzyw, mleka i wieprzowiny, a także: (i) współpracować z KE w zakresie wdrażania ew. kolejnych nadzwyczajnych mechanizmów wsparcia na rynku owoców i warzyw, oraz (ii) zabiegać o uruchomienie dodatkowych instrumentów wsparcia na rynku wieprzowiny (dopłaty do prywatnego przechowywania, refundacje wywozowe) oraz na rynku mleka, jak również o zminimalizowanie obciążeń finansowych dla producentów mleka, wynikających z przekroczenia kwot mlecznych.

W związku z rosyjskimi restrykcjami, MRiRW planuje także kontynuowanie działań dyplomatycznych i promocyjnych służących dywersyfikacji kierunków eksportu rolno-spożywczego (szczegółowy opis działań promocyjnych w załączniku nr 6). Jednocześnie MRiRW zamierza wspierać KE w jej działaniach na forum WTO, mających na celu doprowadzenie do zgodności z WTO rosyjskich środków weterynaryjnych i fitosanitarnych, stosowanych w imporcie z krajów UE, w tym z Polski.

Wkład w negocjacje umów o wolnym handlu UE z krajami trzecimi oraz negocjacje w WTO

W 2015 r. MRiRW będzie aktywnie uczestniczyć w działaniach administracji polskiej, dotyczących prowadzonych przez KE negocjacji umów handlowych, opracowując na bieżąco propozycje, dotyczące kwestii istotnych dla polskiego rolnictwa, które powinny być wzięte pod uwagę.

Spośród prowadzonych obecnie przez Komisję Europejską negocjacji umów handlowych, które będą kontynuowane w 2015r., potencjalnie największe znaczenie ekonomiczne mają negocjacje umów o wolnym handlu z USA (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP) i z Japonią. Przewiduje się także intensyfikację rozmów w WTO w ramach trwającej od 2001 r. Rundy Doha. Ze względu na bliskość geograficzną oraz duże znaczenie dla sytuacji polskiego sektora rolnego, w sposób szczególny monitorowany będzie rozwój relacji traktatowych w obszarze handlu między UE a krajami Europy Wschodniej i Azji Środkowej.

Prace na forum UE

Jednym z priorytetów na rok 2015 wskazanych przez Phila Hogana, komisarza UE ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, jest uproszczenie Wspólnej Polityki Rolnej. Dyskusja dotyczyć będzie szczególnie uproszczeń dotyczących wdrożenia nowych płatności bezpośrednich i II filaru WPR. Kontynuowane będą prace nad rozporządzeniem dotyczącego rolnictwa ekologicznego, tak aby w maju ustalić stanowisko Rady w sprawie tej propozycji. Prowadzony będzie monitoring rozwoju sytuacji na rynkach rolnych, szczególnie związany z rosyjskimi ograniczeniami w eksporcie. W zależności od sytuacji podejmowane będą dodatkowe działania. Dotyczy to przede wszystkim rynków owoców i warzyw, wieprzowiny oraz rynku mleka wymagającego wsparcia i minimalizowania obciążeń finansowych wynikających z opłaty karnej za nadprodukcję w roku kwotowym 2014/2015.

Prowadzone będą dalsze dyskusje na temat przeglądu przepisów dotyczących zdrowia zwierząt i przepisów fitosanitarnych. Prezydencja łotewska chce doprowadzić do porozumienia z Parlamentem Europejskim w sprawie rozporządzenia dotyczącego zdrowia zwierząt. W obszarze przepisów fitosanitarnych kontynuowane będą prace nad tekstem kompromisowym rozporządzenia PE i Rady w sprawie środków ochronnych przeciwko agrofagom roślin.

Kontynuowane będą prace w sprawie rozporządzenia dotyczącego kontroli urzędowych w łańcuchu żywnościowym. Prezydencja planuje dalsze prace nad rozporządzeniem w sprawie zootechnicznych i genealogicznych warunków dotyczących handlu zwierzętami hodowlanymi i ich materiałem biologicznym wykorzystywanym do rozrodu oraz ich przywozu do Unii, a także przepisami dotyczącymi umieszczania na rynku leków weterynaryjnych i pasz leczniczych.

61

W obszarze bezpieczeństwa żywności oczekiwane jest zakończenie prac nad rozporządzeniem w sprawie nowej żywności (novelfood) i porozumienia z Parlamentem Europejskim w sprawie rozporządzenia dotyczącego kazeiny i kazeinianów.

W obszarze rybołówstwa, w celu zagwarantowania zrównoważonego zarządzania i osiągnięcia Największego Stabilnego Połowu dla wszystkich zasobów, prezydencja będzie pracować nad zapewnieniem zaawansowania prac nad wieloletnimi planami zarządzania, czego istotnym elementem będą też przepisy dotyczące środków technicznych. Kontynuowane będą prace nad dostosowaniem rozporządzeń do Traktatu z Lizbony.

MRiRW planuje aktywny udział także w pracach innych formacji Rady UE, w tym w zakresie uszczegółowienia ram polityki energetyczno-klimatycznej do 2030 r. czy też negocjacji prowadzonych przez KE na temat warunków handlu z krajami trzecimi oraz w ramach WTO.

62

ZAŁĄCZNIK I

ZAŁĄCZNIK NR 1 - SYSTEM PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH W LATACH 2015–2020

Budżet płatności bezpośrednich na lata 2015–2020 wynosi ok. 20,3 mld euro.

Nowe komponenty płatności bezpośrednich z uwzględnieniem szacunkowych stawek*.

Komponenty płatności bezpośrednich

Roln

ik

Jednolita płatność obszarowa. Warunki przyznania zbliżone do dotychczasowychWysokość wsparcia (szacunek)ok. 107 euro/ha

Płatność za zazielenienie (greening)Wysokość wsparcia (szacunek)ok. 72euro/ha

Wymogi:1. Dywersyfikacja upraw – obowiązuje gospodarstwa od 10 ha gruntów ornych (GO)

a) 10-30 ha GO – wymóg co najmniej 2 różnych upraw na GO, główna uprawa zajmuje <75% GOb) >30 ha GO – wymóg co najmniej 3 różnych upraw na GO, główna uprawa zajmuje <75% GO, a dwie uprawy łącznie zajmują <95% GO

2. Utrzymanie trwałych użytków zielonych (TUZ)Zakaz przekształcania lub zaorywania wyznaczonych cennych przyrodniczo TUZ na NATURA 2000Udział TUZ w gruntach rolnych w skali całego kraju nie może zmniejszyć się o więcej niż 5%

3. Utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) - obowiązuje gospodarstwa powyżej 15 ha GOPłatność dla młodych rolników

Wysokość wsparcia (szacunek)ok. 60 euro/ha– płatność do powierzchni nie większej niż 50 haRolnicy do 40 roku życia, prowadzący gospodarstwo rolne nie dłużej niż 5 lat licząc od dnia założenia gospodarstwa

Płatność dodatkowa– przysługuje rolnikom do gruntów mieszczących się w przedziale 3,01 ha -30 haWysokość wsparcia (szacunek)ok. 40 euro/ha

Płatności związane z produkcją1. Płatność do bydła. Dla rolników posiadających co najmniej 3 sztuki bydła (niezależnie od płci) w wieku do 24 m-cy.

Płatność przysługuje od 1-szej do 30-tej sztuki. Szacunkowa stawka ok. 69 euro/szt.2. Płatność do krów. Dla rolników posiadających co najmniej 3 sztuki krów w wieku powyżej 24 m-cy.

Płatność przysługuje od 1-szej do 30-tej sztuki. Szacunkowa stawka ok. 69 euro/szt.3. Płatność do owiec. Dla rolników posiadających co najmniej 10 szt. maciorek owczych w wieku co najmniej 12 m-cy.

Płatność do wszystkich maciorek. Szacunkowa stawka ok.25 euro/szt.4. Płatność kóz. Dla rolników posiadających co najmniej 5 szt. samic kozy, w wieku co najmniej 12 m-cy. Płatność do

wszystkich samic. Szacunkowa stawka ok. 15 euro/szt.5. Płatność do owoców miękkich. Płatność do powierzchni uprawy truskawek lub malin. Szacunkowa stawka ok. 250

euro/ha.6. Płatność do roślin wysokobiałkowych. Wsparcie do powierzchni uprawy roślin wysokobiałkowych w plonie głównym,

nie większej niż 75 ha. Szacunkowa stawka ok. 240 euro/ha.7. Płatność do chmielu. Objęte wsparciem będą uprawy chmielu zlokalizowane w rejonie lubelskim, wielkopolskim i

dolnośląskim. Minimalna gęstość obsady: 1300 sadzonek na hektar. Szacunkowa stawka ok. 480 euro/ha.8. Płatność do buraków cukrowych. Płatność do powierzchni uprawy buraków kwotowych objętej umową dostawy.

Szacunkowa stawka ok. 400 euro/ha.9. Płatność do ziemniaków skrobiowych. Płatność do powierzchni uprawy; obowiązek zawarcia umowy z odbiorcą, który

przeznaczy ziemniaki na produkcję skrobi ziemniaczanej. Szacunkowa stawka ok. 400 euro/ha.10. Płatność do pomidorów. Płatność do powierzchni uprawy; obowiązek zawarcia umowy na uprawę, w której

odbiorca zobowiąże się przeznaczyć pomidory na przetwórstwo. Szacunkowa stawka ok. 400 euro/ha.11.Płatność do lnu. Płatność do powierzchni uprawy. Szacunkowa stawka ok. 200 euro/ha.12.Płatność do konopi włóknistych. Płatność do powierzchni uprawy, odmiany zawierające w uprawie polowej maks.

0,2% tetrahydrokanabinolu (THC) w suchej masie roślin. Szacunkowa stawka ok. 200 euro/ha.Przejściowe wsparcie krajowe obejmuje sektor tytoniu; wsparcie w formie niezwiązanej z produkcją;

63

stosowane na warunkach obowiązujących w 2013 r. (z wyłączeniem pomniejszeń).System płatności dla małych gospodarstw

Wysokość wsparcia będzie obliczana jako suma wszystkich płatności do których otrzymania rolnik byłby uprawiony, gdyby pozostał w systemie standardowym, przy czym maks. kwota to 1250 euro/gospodarstwo: do systemu można przystąpić tylko w pierwszym roku jego stosowania (do dnia 9 czerwca 2015 r.); rolnicy otrzymujący do 1250 euro będą włączeniu do systemu automatycznie; wystąpienie z systemu będzie możliwe do 9 czerwca 2015 r., a w kolejnych latach do 30 września roku, w którym

wystąpienie ma nastąpić.* tabela przedstawia szacunkowe stawki na 2015 r., obliczone z wykorzystaniem danych z kampanii 2014 r.

64

ZAŁĄCZNIK NR 2 - PROW 2014–2020

Budżet PROW 2014–2020 na lata 2014–2020 wynosi ok. 13,5 mld euro, z czego wkład krajowy wynosi ok. 4,9 mld euro. Poniższe tabele ukazują działania PROW 2014–2020 z podziałem na grupy beneficjentów.

Działania PROW 2014-2020 wg beneficjentów z uwzględnieniem budżetu poddziałań

Beneficjenci DziałaniaBudżet

poddziałań (euro)

Budżet ogółem (euro)

Roln

ik

Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych 33 004 179

Inwestycje w środki trwałe

2 500 064 486Poddziałanie – 1. Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych, w tym:Modernizacja gospodarstw rolnych 2 401 064 486Inwestycje w gospodarstwach położonych ba obszarach Natura 2000 61 500 000Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN 37 500 000

Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej

2 144 918 695

Poddziałania:1. Premie dla młodych rolników 717 997 7342. Restrukturyzacja małych gospodarstw 882 980 6663. Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej 413 939 9785. Płatność dla rolników przekazujących małe gospodarstwa 130 000 317Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne 1 184 062 782

Rolnictwo ekologiczne 699 961 515

Płatność dla ONW 2 165 998 652

Renty strukturalne - zobowiązania 560 000 000Razem 9 288 010 309

Roln

ik +

inny

pod

mio

t


693 070 461693 070 461Poddziałanie:

2. Przetwórstwo i marketing produktów rolnych (rolnik +podmiot okołorolniczy)Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i działania zapobiegawcze

414 981 968Poddziałania:1. Inwestycje zapobiegawcze -2. Inwestycje odtworzeniowe -Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego (rolnik + JST) 300 997 069Razem 1 409 049 498

Podm

ioty

ok

ołor

olni

cze

Transfer wiedzy i działalność informacyjna 58 001 302

Usługi doradcze 75 002 515

Tworzenie grup i organizacji producentów rolnych 402 987 547Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej

64 999 37264 999 372Poddziałanie:

4. Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczychWspółpraca 57 999 730Razem 658 990 466

JST


138 994 740138 994 740Poddziałanie:

3. Scalenia gruntówPodstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich

1 074 966 683Poddziałania:

1. Inwestycje w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów 74 966 6342. Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich 1 000 000 049LEADER - 734 999 913Poddziałania: -1. Wsparcie przygotowawcze -2. Realizacja operacji w ramach LSR -3. Wdrażanie projektów Współpraca

65

4. Koszty bieżące i aktywizacjaRazem 1 948 961 336

Pomoc techniczna 208 283 391RAZEM PROW 2014-2020 13 513 295 000

66

Działania PROW 2014–2020 wg beneficjentów i wysokości wsparcia

Beneficjenci DziałaniaRolnik Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych

Poddziałania:1. Wsparcie dla nowych uczestników systemów jakości żywności

Wysokość wsparcia:do 2000 euro/gospodarstwo/rok

2. Działania informacyjne i promocyjneWysokość wsparcia:70% kosztów kwalifikowalnych

Inwestycje w środki trwałePoddziałanie:

1. Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych:Modernizacja gospodarstw rolnych – gospodarstwo do 300 ha;Gospodarstwa o wielkości ekonomicznej (SO): 10 000-200 000 euro

Dolny limit wielkości ekonomicznej (SO) nie dotyczy gospodarstw:- posiadających od 25 krów i więcej lub- posiadających min.15 krów i docelowo osiągną próg 25 krów lub- młodych rolników - brak obowiązku posiadania krów, docelowo min. 25 krów

Wysokość wsparcia50% kosztów kwalifikowanych, wyjątek 60% kosztów kwalifikowanych dla młodych rolników i inwestycji zbiorowych – nie mniej niż 30% kosztów kwalifikowanych oraz:

1.1 produkcja prosiątdo 900 000 zł

1.2 produkcja zwierzęca – inwestycje związane z budynkami inwentarskimi lub magazynami paszowymido 500 000 zł

1.3 inne inwestycjedo 200 000 zł

Powyższe limity nie łączą się.Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000

Wysokość wsparcia:60% kosztów kwalifikowalnych - młody rolnik50% kosztów kwalifikowalnych - pozostali beneficjencido 200 000 zł– inwestycje niezwiązane z budową lub modernizacją budynków inwentarskichdo 500 000 zł– budowa, modernizacja lub adaptacja budynków na budynki inwentarskie

Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSNWysokość wsparcia:60% kosztów kwalifikowalnych- młody rolnik50% kosztów kwalifikowalnych- pozostali beneficjencido 50 000 zł

Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczejPodziałania:

1. Premie dla młodych rolnikówWysokość wsparcia:100 000 zł w ratach: I – 80%, II – 20%

Młody rolnik – osoba, która:- nie ukończyła 40 roku życia;- posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe;- po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego jako jedyny kierujący gospodarstwem, czyli w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy rozpoczęła urządzanie gospodarstwa, lecz do dnia złożenia tego wniosku nie prowadziła gospodarstwa jako kierujący.

2. Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczejWysokość wsparcia:100 000 zł w ratach: I – 80%, II – 20%

gospodarstwa o wielkości ekonomicznej (SO):13 000-150 000 euro; powierzchnia równa śr. krajowej. lub śr. woj. jeśli śr. woj.<śr. krajowa, max 300 ha

wnioskodawca pracuje w gospodarstwie o wielkości ekonomicznej (SO) do 15 000 euro

67

3. Restrukturyzacja małych gospodarstwWysokość wsparcia:60 000 zł w ratach: I – 80%, II – 20%

5. płatność dla rolników przekazujących małe gospodarstwaWysokość wsparcia:120% rocznej płatności, do otrzymywania której kwalifikuje się beneficjent w ramach systemu dla małych gospodarstw. Płatność jednorazowa - za rok, w którym przekazuje gospodarstwo i lata następne do 2020 roku włącznie.

Beneficjenci DziałaniaRolnik Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne

W ramach pakietów 1., 2., 4. 1 13 , 5. i 6. płatność przyznawana jest w wysokości: - 100% – 0,1-50 ha;- 75% – 50-100 ha;- 60% – powyżej 100 ha.W przypadku realizacji Pakietu 4. w granicach Parków Narodowych nie stosuje się progów degresywności.Pakiety:

1. Rolnictwo zrównoważone – 400 zł/ha2. Ochrona gleb i wód – 650 zł/ha (międzyplony) i 450 zł/ha

(pasy ochronne na stokach o nachyleniu powyżej 20%)3. Zachowanie sadów tradycyjnych

odmian drzew owocowych – 1964 zł/ha4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków

na Natura 2000 - stawka od 600 zł/ha do 1300 zł/ha5. Cenne siedliska poza Natura 2000 - stawka od 600 zł/ha

do 1300 zł/ha6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych

roślin w rolnictwie – 750 zł/ha (uprawy) i 1000 zł/ha (wytwarzanie nasion/materiału siewnego)

7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie – bydła- 1600 zł/szt., koni- 1500 zł/szt., owiec- 360 zł/szt., świń- 1140 zł/szt., kóz- 580 zł/szt.

Rolnictwo ekologiczneDegresywność:- 100% – 0,1-50 ha;- 75% – 50-100 ha;- 60% – powyżej 100 ha.Pakiety:przed/po okresie konwersji: Wysokość wsparcia:1/7. Uprawy rolnicze-966 zł/ha/792zł/ha2/8. Uprawy warzywne -1557 zł/ha/1310 zł/ha3/9. Uprawy zielarskie- 1325 zł/ha/1325 zł/ha4/10. Uprawy sadownicze - 1882 zł/ha (podstawowe) i 790 zł/ha (ekstensywne)/

1501 zł/ha (podstawowe) i 660 zł/ha (ekstensywne)5/11. Uprawy paszowe -787 zł/ha/559zł/ha6/12. Trwałe użytki zielone - 428 zł/ha/428 zł/haPłatność dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniamiDegresywność:- 100% – do 25 ha;- 50% – 25-50 ha;- 25% – 50-75 ha.Wysokość wsparcia wg typów ONW:górski - 450 zł/hanizinny strefa I - 179 zł/ha

13 W przypadku realizacji Pakietu 4. w granicach Parków Narodowych nie stosuje się progów degresywności.

gospodarstwa o wielkości ekonomicznej (SO):do 10 000 euro

płatność przysługuje do maksymalnej powierzchni 5 ha dla poszczególnych gatunków/odmian roślin uprawnych

68

nizinny strefa II - 264 zł/haspecyficzny - 264 zł/ha

Beneficjenci Działania

Rolnik + inny podmiot

Inwestycje w środki trwałePoddziałanie:

2. Przetwórstwo i marketing produktów rolnych (rolnik +podmiot okołorolniczy)Wysokość wsparcia:50% kosztów kwalifikowalnychmin. 100 000 zł i do 3 000 000 zł jednemu beneficjentowi lub do 15 000 000 zł dla związków grup producentów rolnych/zrzeszeń organizacji producentówmin. 10 000 zł do 300 000 zł- rolnicy rozpoczynających działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych

Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i działania zapobiegawczePoddziałania:

1. Inwestycje zapobiegawcze (spółka wodna)Wysokość wsparcia:80% kosztów kwalifikowalnychmin 20 000 zł do 500 000 zł

2. Inwestycje odtworzeniowe (rolnik)Wysokość wsparcia:80% kosztów kwalifikowalnychmin. 20 000 zł do 300 000 zł

Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego(rolnik +JST)Maksymalna powierzchnia objęta pomocą na jednego beneficjenta to 20 haWysokość wsparcia:

wsparcie na zalesienie: od 4984 zł/ha do 7624 zł/hapremia pielęgnacyjna: od 794 zł/ha do 1628 zł/hapremia zalesieniowa: 1215 zł/ha

Beneficjenci DziałaniaPodmioty

okołorolniczeTransfer wiedzy i działalność informacyjnaWysokość wsparcia:100% kosztów kwalifikowalnych

Poddziałania:1. Wsparcie kształcenia zawodowego i nabywania umiejętności2. Wsparcie na demonstracje i działania informacyjne

2.1 szkolenia ukierunkowane na rozwój wiedzy i umiejętności zawodowych rolników i właścicieli lasów związanej z rolnictwem oraz leśnictwem;2.2 demonstracje służące upowszechnianiu innowacji i dobrych praktyk w zakresie produkcji rolnej lub leśnej, lub przetwórstwa rolno-spożywczego.

69

Usługi doradczePoddziałania:

1. Wsparcie dla korzystających z usług doradczychWysokość wsparcia:do 1500 euro– za 3-letni program doradczy dla rolnika/grupy rolnikówdo 1050 euro – za 2-letni program doradczy dla rolnika/grupy rolnikówdo 500 euro – za program doradczy dla właściciela lasu/grupy właścicieli lasów100% kosztów kwalifikowalnych

2. Wsparcie na szkolenia doradcówWysokość wsparcia:do 200 000 euro – za 3 lata szkolenia doradców100% kosztów kwalifikowalnych

Tworzenie grup i organizacji producentówWysokość wsparcia:do 100 000 euro w każdym roku przez 5 lat

Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczejPoddziałanie:

4. Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczychWysokość wsparcia:do 500 000 zł50% kosztów kwalifikowalnych

WspółpracaZakres:Wsparcie dotyczy tworzenia i funkcjonowania grup operacyjnych na rzecz innowacji (EPI) oraz realizacji przez te grupy projektów, które prowadzą do opracowania nowych rozwiązań w zakresie nowych produktów, praktyk, procesów, technologii, metod organizacji i marketingu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnymWysokość wsparcia:100% kosztów kwalifikowalnych –koszty ogólne związane z wdrożeniem operacji90% kosztów kwalifikowalnych – dot. prowadzenia prac badawczych, bezpośrednio związanych z wdrożeniem operacjiKoszty bezpośrednie (inwestycyjne) dofinansowywane na poziomie zależnym od tego, do którego z działań lub poddziałań wymienionych w rozporządzeniu EFRROW zostaną zakwalifikowane.

do 2 000 000 zł i nie więcej niż 20% całkowitych kosztów kwalifikowalnych na tworzenie i funkcjonowanie grup EPI oraz inne koszty ogólnedo 10 000 000 zł – całkowita maksymalna wartość wsparcia związana z kosztami bezpośrednimi operacji i kosztami badań prowadzonych przez grupę operacyjną EPI w okresie realizacji Programu

Beneficjenci DziałaniaJST Inwestycje w środki trwałe

Poddziałania:3. Scalenia gruntów

Wysokość wsparcia: opracowanie scalenia:650 euro/ha lub 800 euro/ha w wybranych województwach zagospodarowanie poscaleniowe:1900 euro/ha lub 2000 euro/ha w wybranych województwach100% kosztów kwalifikowalnych

Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskichWysokość wsparcia:63,63% kosztów kwalifikowalnychPoddziałania:

1. Mała infrastruktura

wsparcie w kolejnych latach:10%, 8%, 6%, 5%, 4%wartości produkcji sprzedanej

wybrane województwa:dolnośląskie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie, śląskie, świętokrzyskie

70

1.1. wodno-ściekowaWysokość wsparcia:do 2 000 000 zł na beneficjenta

1.2. drogi lokalneWysokość wsparcia:do 3 000 000 zł na beneficjenta

2. Poprawa stanu dziedzictwa kulturowegoWysokość wsparcia:do 500 000 zł dla jednej miejscowości na realizację operacji 2 i 3.1

3. Inwestycje w podstawowe usługi dla ludności wiejskiej3.1.odnowa wsi

Wysokość wsparcia:do 500 000 zł dla jednej miejscowości na realizację operacji 2 i 3.1

3.2. targowiskaWysokość wsparcia:do 1 000 000 zł

Społ

eczn

ość

loka

lna,

JST

, LGD

LEADERPoddziałania:

1. Wsparcie przygotowawczeWysokość wsparcia:W formie ryczałtowej - zostanie określona w przepisach krajowych

2. Wdrażanie lokalnych strategii rozwojuWysokość wsparcia:do 500 000 zł- inkubatory przetwórstwa lokalnegodo 300 000 zł – operacje w ramach LSR innych niż JSFPdo 100 000 zł – operacje z zakresu rozpoczęcia działalności gospodarczejdo 50 000 zł – operacja własnado 100% kosztów kwalifikowalnych w zależności od beneficjenta, rodzaju operacji oraz LSR

3. Wdrażanie projektów współpracyWysokość wsparcia:min. 50 000 zł- projekty międzyterytorialnedo 100% kosztów kwalifikowalnych

4. Koszty bieżące oraz aktywizacjaWysokość wsparcia:W formie ryczałtowej - zostanie określona w przepisach krajowych

71

ZAŁĄCZNIK NR 3 - REGULACJE RYNKOWE W RAMACH WPR, GRUPY PRODUCENTÓW ORAZ SYSTEMY JAKOŚCI PRODUKTÓW ROLNYCH

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw

Projekt zmienia ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz.633, z późn. zm.) oraz ustawy:

z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku suszu paszowego oraz rynków lnu i konopi uprawianych na włókno (Dz.U. 2011.145 z późn. zm.);

z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 50 z późn. zm.);

z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799, z 2010 r. Nr 228, poz. 1486 oraz z 2011 r. Nr 171, poz. 1016;

z dnia 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina (Dz. U. z 2014 r., poz. 1104).

W projekcie proponuje się, aby dostarczanie produktów rolnych należących do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia 1308/2013, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej, przez producentów, grupy producentów, organizacje producentów albo zrzeszenia organizacji producentów wymagało pisemnej umowy. Zaproponowane rozwiązanie ma charakter systemowy i pozwoli producentom na lepsze planowanie produkcji i dostosowanie jej do zapotrzebowania.

W projekcie zaproponowano również, aby sektorami objętymi negocjacjami umownymi były te, wskazane w rozporządzeniu nr 1308/2013. Należą do nich: oliwa z oliwek, wołowina i cielęcina, niektóre uprawy polowe (pszenica zwyczajna, jęczmień, kukurydza, żyto, pszenica durum, owies, pszenżyto, rzepak, ziarno słonecznika, soja, bób i bobik, groch polny).

Program „Owoce i warzywa w szkole” w roku szkolnym 2015/2016

Cel programu „Owoce i warzywa w szkole” zostanie określony w strategii krajowej – dokumencie, który zgodnie z przepisami UE obligatoryjnie opracowują państwa członkowskie zamierzające wdrożyć program. Polska przekaże KE ww. strategię do końca stycznia br. Najprawdopodobniej cel obecnej edycji programu zostanie zdefiniowany podobnie jak w przypadku dotychczas realizowanych edycji, tj.: (i) trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie, na etapie, na którym kształtują się nawyki żywieniowe, oraz (ii) propagowanie zdrowej, zbilansowanej diety i wzrost świadomości społecznej w tym zakresie.

Wstępny budżet programu wdrażanego w roku szkolnym 2015/2016 również zostanie określony w ww. strategii krajowej. Ostatecznie jego kwota zostanie ustalona na podstawie decyzji Komisji Europejskiej w kwietniu br. Budżet aktualnie realizowanego w Polsce programu na rok szkolny 2014/15 wynosi 23,3 mln euro, z czego 2,8 mln euro pochodzi ze środków krajowych, a pozostała część ze środków UE.

Program „Mleko w szkole” w roku szkolnym 2015/2016

W związku z realizacją programu „Mleko w szkole” w roku szkolnym 2015/2016, opracowana zostanie strategia krajowa wdrażania programu zgodnie z art. 26 rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1308/2013. Zgodnie z uzgadnianym projektem ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw, kompetencje w zakresie opracowania ww. strategii zostały powierzone ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych.

Program „Mleko w szkole” ma na celu promocję spożycia mleka i przetworów mlecznych przez uczniów i realizowany jest w postaci dopłat wypłacanych podmiotom dostarczającym mleko i przetwory mleczne do przedszkoli i szkół, z wyłączeniem szkół wyższych. Program sprzyja popularyzacji spożycia mleka, promując wśród dzieci i młodzieży zdrowy styl życia i odżywiania się, przeciwdziałając tym samym nadwadze i otyłości. W

72

długookresowej perspektywie program „Mleko w szkole” wpływa na zwiększenie popytu na mleko i jego przetwory przyczyniając się do obserwowanego po wejściu Polski do UE systematycznego wzrostu krajowego spożycia mleka.

Zakłada się, że efektem realizacji programu „Mleko w szkole” w roku szkolnym 2015/2016 w Polsce będzie utrzymanie na dotychczasowym poziomie zainteresowania placówek oświatowych (14,2 tys.) oraz uczniów (2,4 mln) udziałem w przedmiotowym programie. W tym celu planuje się, że środki finansowe przeznaczone na wypłatę dopłaty krajowej w roku szkolnym 2015/2016 zostaną określone przez Radę Ministrów na dotychczasowym poziomie i wyniosą 118 mln zł.

Uproszczenie Strategii Krajowej dla Zrównoważonych Programów Operacyjnych Organizacji Producentów Owoców i Warzyw w Polsce na lata 2010-2016

Uproszczenie Strategii poprzez zmniejszenie obciążeń dla beneficjentów, a także uproszczenie niektórych procedur związanych z opracowywaniem, jak i zatwierdzaniem programów operacyjnych, ma na celu zwiększenie zainteresowania wdrażaniem tych programów przez organizacje producentów owoców i warzyw. W przypadku organizacji producentów jedyną formą pozyskania wsparcia finansowego ze środków UE jest utworzenie funduszu operacyjnego przeznaczonego na finansowanie i wdrażanie programów operacyjnych. Od 2014 r. przepisy UE nie przewidują wstępnego uznawania grup producentów owoców i warzyw, lecz wyłącznie uznawanie organizacji producentów. Ponadto, Komisja Europejska znacząco ograniczyła wsparcie dla grup producentów utworzonych po 5 kwietnia 2012 r.

Realizacja zatwierdzonego przez Komisję Europejską Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa w Polsce na lata 2013/14; 2014/15; 2015/16

Program opracowano w celu poprawy ogólnych warunków produkcji i wprowadzania do obrotu produktów pszczelich, zgodnie z art. 105 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”).

Szacuje się, że w 2015 r. w realizacji Programu będzie uczestniczyło około 80 organizacji pszczelarskich, za których pośrednictwem wsparcie otrzymają pszczelarze posiadający łącznie ponad 1,1 mln rodzin pszczelich. Dostępne dla pszczelarzy środki finansowe w 2015 r. to ponad 22 mln zł. Środki będą przeznaczone głównie na walkę z warrozą, sprzęt pszczelarski i odbudowę rodzin pszczelich.

Nowelizacja ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach

W celu wyeliminowania możliwości tworzenia sztucznych warunków do uzyskania statusu grupy producentów rolnych w projekcie proponuje się wprowadzenie regulacji ograniczających prawo do głosowania na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników przez poszczególnych członków grupy, także przy uwzględnieniu udziałów pośrednich. Jednocześnie zostanie doprecyzowana definicja, kto może zostać członkiem grupy producentów rolnych i jak grupa producentów rolnych będzie rozliczana z przyjętych na siebie wraz ze statusem zobowiązań.

Ponadto, proponuje się wzmocnienie nadzoru nad działalnością grup producentów rolnych oraz ich związków poprzez przeniesienie kompetencji w tym zakresie do ARR. Zadania w zakresie rejestracji oraz nadzoru nad działalnością grup producentów rolnych ma pełnić dyrektor oddziału terenowego ARR właściwy ze względu na siedzibę grupy, a w przypadku związków grup – Prezes ARR. Dodatkowo dookreślono przepisy dotyczące zasad funkcjonowania związków grup oraz ujednolicono katalog celów, ze względu na które mogą tworzyć się grupy, z katalogiem celów ze względu na które istnieje możliwość otrzymania wsparcia finansowego, określonych w art. 27 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz zmianie niektórych innych ustaw

Projekt ustawy ma na celu dostosowanie przepisów krajowych w związku z wejściem w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012poprzez: (i) wprowadzenie zmian w procedurze składania wniosków o rejestrację chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności; (ii) wzmocnienie systemu nadzoru i poprawę efektywności kontroli urzędowych,

73

w szczególności dzięki uzupełnieniu katalogu narzędzi służących do sprawowania tego nadzoru oraz (iii) określenie, że kontrolę produktów oznaczonych fakultatywnym określeniem jakościowym „produkt górski” lub określeniami odwołującymi się do niego należy powierzyć Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.

Ponadto, celem projektu jest wprowadzenie zmian wynikających z dotychczasowego funkcjonowania systemu rejestracji i ochrony, polegających na poprawie funkcjonowania oraz zwiększeniu pewności i transparentności systemu przede wszystkim poprzez zastąpienie zbyt dolegliwych przepisów karnych za nieprawidłowe stosowanie nazw zarejestrowanych karami pieniężnymi.

Projekty rozporządzeń dotyczących jakości handlowej:

projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wykazu przejść granicznych, na których jest dokonywana kontrola jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych sprowadzanych z zagranicy, który zastępuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2004 r. Projekt jest po uzgodnieniach międzyresortowych;

projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie stawek opłat za dojazd do miejsca oceny, czynności związane z dokonaniem oceny, badania laboratoryjne i wydawanie świadectw jakości handlowej oraz sposobu i terminu wnoszenia tych opłat, który zastępuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 lutego 2009 r. Projekt znajduje się w trakcie konsultacji społecznych;

projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań jakości handlowej w zakresie opakowań niektórych napojów, który zastępuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 kwietnia 2011 r. Projekt znajduje się w trakcie uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych;

projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu. Zakończenie prac nad projektem planuje się na czerwiec 2015 r.

74

ZAŁĄCZNIK NR 4 - PO RYBY 2014–2020 I ORGANIZACJA RYNKU RYBNEGO

PO RYBY 2014–2020

Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” obejmuje instrumenty wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, zaprojektowanego na lata 2014-2020 (EFMR zastąpi Europejski Fundusz Rybacki, wdrażany w latach 2007-2013).

Polska będzie dysponować kwotą ponad 531 mln euro ze środków EFMR, co wraz z wkładem z budżetu krajowego (ok. 179 mln euro) daje łącznie ok. 710 mln euro. Alokacja ta jest czwartą najwyższą kwotą w Unii Europejskiej (za Hiszpanią, Francją i Włochami).

Podobnie jak pozostałe Program Operacyjne, PO RYBY 2014-2020 objęty jest Umową Partnerstwa, która jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w ramach trzech polityk unijnych: Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Wspólnej Polityki Rybołówstwa (WPRyb). Instrumentami realizacji Umowy Partnerstwa są krajowe i regionalne programy operacyjne. Dokumenty te wraz z UP tworzą spójny system dokumentów strategicznych i programowych na nową perspektywę finansową.

Ze względu na uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze, strategiczne podejście do tego sektora przewiduje rozwój i wsparcie dla zróżnicowanych elementów gospodarki rybackiej, obejmując rybołówstwo (zarówno przybrzeżne, jak i dalekomorskie), akwakulturę śródlądową, rybołówstwo śródlądowe oraz w pewnym stopniu przetwórstwo ryb.

Ogólnym celem interwencji PO RYBY 2014–2020, zważywszy na wagę zidentyfikowanych potrzeb polskiego sektora rybactwa, jest wsparcie działań w obszarze akwakultury, rybołówstwa, lokalnych strategii rozwoju, przetwórstwa i obrotu produktów rybołówstwa i akwakultury, realizacji celów WPRyb i Zintegrowanej Polityki Morskiej (ZPM) przyczyniających się do tworzenia długoterminowych zrównoważonych warunków środowiskowych niezbędnych do rozwoju gospodarczego i społecznego.

PO RYBY 2014–2020 będzie się przyczyniać jednocześnie do realizacji Strategii EUROPA 2020 poprzez wspieranie wybranych celów tematycznych EFSI, ustanowionych w rozporządzeniu o wspólnych przepisach i mających swoje odzwierciedlenie na poziomie krajowym w Umowie Partnerstwa:

CT 3 – Wzmocnienie konkurencyjności MŚP sektora rybołówstwa i akwakultury, CT 4 – Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach, CT 6 – Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania

zasobami, CT 8 – Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników.

Potrzeby polskiego sektora rybactwa określone w analizie SWOT, zawartej w treści PO RYBY 2014-2020, są zbieżne ze Strategią Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020. Mając na względzie wagę określonych w analizie SWOT potrzeb polskiego sektora rybactwa oraz szacowany podział przyznanej Polsce alokacji środków finansowych z EFMR, założono, że w ramach Programu będą realizowane 42 środki w ramach wszystkich priorytetów Funduszu.

PO RYBY 2014–2020 kładzie nacisk na długoterminowe cele strategiczne reformy WPRyb i ZPM, w szczególności na zrównoważone i konkurencyjne rybołówstwo i akwakulturę, spójne ramy polityczne, umożliwiające dalszy rozwój ZPM, a także zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu rozwój terytorialny obszarów rybackich. Zgodnie ze Strategią Europa 2020 te ogólne cele na lata 2014–2020 przekładają się na sześć unijnych priorytetów EFMR (oraz priorytet pomoc techniczna):

1. promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy;

2. wspieranie akwakultury zrównoważonej środowiskowo, zasobooszczędnej, innowacyjnej, konkurencyjnej i opartej na wiedzy;

3. wspieranie wdrażania Wspólnej Polityki Rybołówstwa;4. zwiększanie zatrudnienia i spójności terytorialnej;5. wspieranie obrotu i przetwarzania,6. wspieranie wdrażania Zintegrowanej Polityki Morskiej.

75

W ramach ww. priorytetów pomoc finansowa obejmować będzie nie tylko tradycyjnie rozumiane wsparcie sektora rybackiego, tak jak ma to miejsce w perspektywie finansowej 2007–2013, ale również nowe komponenty dotychczas finansowane z innych źródeł niż EFR na lata 2007–2013, takie jak rynek rybny, kontrola i egzekwowanie przepisów, gromadzenie danych oraz zintegrowana polityka morska.

Ustawa o zmianie ustawy o organizacji rynku rybnego

Najbardziej istotne kwestie, jakie odróżniają projekt ustawy o organizacji rynku rybnego od obowiązującej ustawy z dnia 5 grudnia 2004 r. o organizacji rynku rybnego, to:

uchylenie przepisów dotyczących planu poprawy jakości, gdyż aktualne przepisy wspólnotowe nie uwzględniają takiego planu,

dostosowanie terminologii zgodnie z nowym rozporządzeniem nr 1379/2013; zastąpiono termin: „program operacyjny” terminem: „plan produkcji i obrotu”, który jest przygotowywany każdego roku przez organizację producentów i dotyczy przynajmniej głównych gatunków podlegających obrotowi,

wprowadzenie nowej procedury dotyczącej składania i zmiany planów produkcji i obrotu,

przeniesienie przepisów dotyczących pomocy finansowej na rynku rybnym do projektu ustawy o Europejskim Funduszu Morskim i Rybackim oraz przepisów wykonawczych, gdyż zgodnie z rozporządzeniem nr 1379/2013 organizacje producentów mogą otrzymywać wsparcie finansowe na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 508/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (WE) nr 2328/2003, (WE) nr 861/2006, (WE) nr 1198/2006 i (WE) nr 791/2007 oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1255/2011 (Dz. Urz. UE L 149 z 20.05.2014, str. 1); w poprzednich okresach programowania wsparcie finansowe dla organizacji producentów pochodziło z Europejskiego Funduszu Gwarancji Rolnej,

interwencja na rynku; utrwalanie, przechowywanie, niezależne wycofanie i prywatne składowanie zredukowano do mechanizmu składowania; mechanizm składowania produktów rybołówstwa ma na uwadze wspieranie większej stabilności rynku i zwiększenie zysku z produktów, w szczególności poprzez tworzenie wartości dodanej; mechanizm ten powinien przyczynić się do stabilizacji i ujednolicenia lokalnego rynku,

określenie organów kompetentnych i realizacji ich zadań w zakresie weryfikacji identyfikowalności, szczegółowo ujęte w przepisach Unii Europejskiej,

dodanie rozdziału 8a dotyczącego wprowadzenia do obrotu produktów pochodzących z państw trzecich oraz powstrzymywania i eliminowania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów.

Ponadto zawarto nowe rozwiązania dotyczące wprowadzenia kompetencji ministra właściwego do spraw rybołówstwa w zakresie:

informowania Komisji Europejskiej m.in. o uznaniu lub cofnięciu uznania organizacji producentów i o zasadach, które zamierza ustanowić jako wiążące dla wszystkich producentów lub podmiotów gospodarczych na określonym obszarze,

publikacji cen progowych na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

analizy propozycji złożonych przez uznane organizacje producentów i określania cen progowych, które mają być stosowane przez te organizacje, co jest konsekwencją wprowadzonego przepisu w tym zakresie przez rozporządzenie nr 1379/2013; cena progowa ma być ustalana w taki sposób, by utrzymać uczciwą konkurencję między podmiotami gospodarczymi.

Projektowana nowelizacja ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o organizacji rynku rybnego będzie regulować te zagadnienia z zakresu prawa unijnego, które zostały pozostawione do rozstrzygnięcia dla państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jak również określać właściwość organów i tryb postępowania we wskazanych sprawach.

76

ZAŁĄCZNIK NR 5 - KOMPLEMENTARNE DZIAŁANIA POLITYKI SPÓJNOŚCI

W Umowie Partnerstwa uwzględniono wyzwania rozwojowe stojące przed obszarami wiejskimi, w ramach zarówno Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, jak i programów operacyjnych Polityki Spójności. W efekcie Umowa Partnerstwa zakłada, iż ważnym obszarem wsparcia w ramach funduszy UE będą obszary wiejskie i zależne od rybactwa, na których działania będą prowadzone z uwzględnieniem zapisów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020. Wśród wyodrębnionych w Umowie obszarów strategicznej interwencji (OSI), wskazano „obszary wiejskie, w szczególności o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe”.

Poza wskazaniem w Umowie Partnerstwa głównych kierunków wsparcia obszarów wiejskich i rolnictwa w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Obszarów Wiejskich (EFRROW), dokument ten przewiduje, iż w ramach Polityki Spójności na działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich zostanie przeznaczonych ok. 5,2 mld euro, w formie dedykowanych instrumentów we właściwych programach krajowych i regionalnych. Powyższe wsparcie koncentrować się będzie na rozwoju przedsiębiorczości i lepszym wykorzystaniu kapitału ludzkiego, w tym reorientacji zawodowej rolników (ok. 1,5 mld euro), rewitalizacji społecznej i infrastrukturalnej (ok. 2 mld euro) oraz infrastrukturze wodno-kanalizacyjnej i przeciwpowodziowej (ok. 1,7 mld euro; wg ustaleń Rady Ministrów na dwa ww. rodzaje infrastruktury zostaną ukierunkowane środki w wysokości odpowiednio 1,2 mld euro i 0,5 mld euro).

Oprócz dedykowanych instrumentów zakłada się wsparcie obszarów wiejskich w ramach pozostałych dziedzin, będących przedmiotem horyzontalnych działań Polityki Spójności, wdrażanych bez rozróżniania pomiędzy poszczególnymi typami obszarów. Należy w tym kontekście wskazać takie (przykładowe) zagadnienia, jak: wyodrębnienie i wspieranie inteligentnych specjalizacji związanych z rolnictwem, rybactwem oraz przemysłem rolno-spożywczym; działania dotyczące technologii komunikacyjno-informacyjnych; wsparcie dla odnawialnych źródeł energii oraz termomodernizacji budynków; działania o charakterze horyzontalnym dotyczące wspierania przedsiębiorczości; wspieranie inwestycji w zakresie gospodarki odpadami, wspieranie przedszkoli na obszarach wiejskich, a także inne działania adresowane do placówek edukacyjnych; wspieranie usług społecznych oraz ekonomii społecznej itp.

Polityka Spójności na lata 2014-2020 w Polsce obejmuje następujące 22 programy operacyjne: 5 krajowych (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, Program Operacyjny Polska Cyfrowa, Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój, Program Operacyjny Pomoc Techniczna); 1 program ponadregionalny (Program Operacyjny Polska Wschodnia) oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych.

77

ZAŁĄCZNIK NR 6 - PROMOCJA PRODUKTÓW ROLNO-SPOŻYWCZYCH I OTWIERANIE DLA NICH NOWYCH RYNKÓW ZBYTU

W ramach realizacji polityki promocyjnej produktów rolno-spożywczych, której celem jest kreowanie pozytywnego wizerunku polskich produktów rolno-spożywczych w kraju i za granicą, MRiRW, wspólnie z Agencją Rynku Rolnego, w roku 2015 planuje udział w imprezach zagranicznych, takich jak:

GULFOOD w Dubaju, Zjednoczonych Emiratach Arabskich (luty),

BioFach w Norymberdze, w Niemczech (luty),

Międzynarodowe Targi Żywności AAHAR w New Deli w Indiach (marzec),

IFE Londyn (marzec),

World Food w Tashkent, w Uzbekistanie (marzec),

FABEX w Tokio, w Japonii (kwiecień),

DJAZAGRO w Algierii (kwiecień),

Sial Kanada w Toronto, w Kanadzie (kwiecień),

EXPO w Mediolanie, we Włoszech (maj-październik),

SIAL China, w Szanghaju (maj),

AGRO FOOD w Kairze, w Egipcie (maj),

WorldFood w Azerbejdżanie, w Baku (maj),

Promocja polskich produktów wysokiej jakości podczas I Igrzysk Europejskich w Baku (czerwiec),

BELAGRO w Białoruś, w Mińsku (czerwiec),

AFRICA BIG 7 w Johannesburg, w RPA (czerwiec),

FOOD EXPO w Hongkongu w Chinach (sierpień),

ANNAPOORNA w Mumbaju, w Indiach (wrzesień),

Anuga w Kolonii, w Niemczech (październik),

World Food w Kazachstanie, Ałmaty (listopad).

W celu wzmocnienia pozycji polskiego sektora produktów rolno-spożywczych MRiRW wspiera i nadzoruje działania informacyjno-promocyjne realizowane przez organizacje branżowe. Jednym z nich jest mechanizm Wspólnej Polityki Rolnej Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych, w ramach którego współfinansowane są działania informacyjne i promocyjne prowadzone na terenie państw UE oraz na obszarze państw trzecich. Jesienią 2014 r. Komisja Europejska KE zaakceptowała kolejne cztery polskie programy o całkowitym budżecie blisko 11,6 mln euro (15% sumy budżetu wszystkich zaakceptowanych przez KE programów), których realizacja rozpocznie się w 2015 r. na następujących rynkach: Austria, Szwecja, Finlandia, Czechy, Słowacja, Litwa, Rumunia, Japonia, Stany Zjednoczone Ameryki Płn., Singapur, Turcja.

Obecnie na rynkach zagranicznych realizowane są 4 kampanie promocyjno-informacyjne, których całkowity budżet wynosi ponad 16,6 mln euro, tj.:

kampania Europejskie jabłka dwukolorowe prowadzona na rynku chińskim i Zjednoczonych Emiratów Arabskich w latach 2014-2017, zainicjowana przez Stowarzyszenie Polskich Dystrybutorów Owoców i Warzyw „Unia Owocowa” (Lider) i Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej (Konsorcjant). Całkowity budżet kampanii wynosi blisko 4,99 mln euro,

kampania „Trade milk” prowadzona na rynku chińskim w latach 2014-2017, zainicjowana przez Polską Izbę Mleka (Lider) i Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka (Konsorcjant). Całkowity budżet programu wynosi ponad 1,9 mln euro,

78

kampania Tradycja i jakość europejskiego mięsa prowadzona na rynku Korei Płd., Stanów Zjednoczonych i Wietnamu w latach 2013-2016, zainicjowana przez Unię Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego „UPEMI”. Całkowity budżet programu wynosi blisko 4,96 mln euro,

kampania „Europejskie mięso – tradycja, jakość i smak” prowadzona na rynku Chin i Zjednoczonych Emiratów Arabskich w latach 2013-2016, zainicjowana przez Stowarzyszenie Rzeźników i Wędliniarzy Rzeczypospolitej Polskiej. Całkowity budżet programu wynosi ponad 4,76 mln euro.

Kolejnym narzędziem systemowym wspierającym promocję produktów rolno-spożywczych na rynkach zagranicznych jest ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799, z późn. zm.). Celem ustawy było stworzenie mechanizmu zapewniającego skuteczną promocję branżową, prowadzącą do wzrostu sprzedaży polskich produktów rolnych, a w konsekwencji zdobycie trwałych rynków zbytu, poprawa jakości produkowanych wyrobów oraz integracja branżowa. Ustawa utworzyła 9 odrębnych funduszy, których środki w znacznej części przeznaczane są na współfinansowanie kampanii promocyjnych z udziałem funduszy unijnych:

- Fundusz Promocji Mleka (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 5,3 mln zł),

- Fundusz Promocji Mięsa Wieprzowego (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 8,3 mln zł),

- Fundusz Promocji Mięsa Wołowego (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 2 mln zł),

- Fundusz Promocji Mięsa Końskiego (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 52,5 tys. zł),

- Fundusz Promocji Mięsa Owczego (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 12 tys. zł),

- Fundusz Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 3,1 mln zł),

- Fundusz Promocji Owoców i Warzyw (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 1,8 mln zł),

- Fundusz Promocji Mięsa Drobiowego (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 12,1 mln zł),

- Fundusz Promocji Ryb (planowane wsparcie z funduszu na 2015 r. wynosi 0,3 mln zł).

79

ZAŁĄCZNIK NR 7 – WYBRANE WSKAŹNIKI SYTUACJI WSI I ROLNICTWA W LATACH 2003–2013; na podstawie danych GUS

Dziedzina Wskaźnik 2003 2007 2013

Wartość produkcji rolniczej

Produkcja globalna (mln zł, ceny bieżące), w tym: 56 264 81 531 107 811

- roślinna 29 701 45 115 58 030

- zwierzęca 26 563 36 416 49 781

Produkcja końcowa (mln zł, ceny bieżące), w tym: 41 412 61 308 88 565

- roślinna 16 425 26 873 40 784

- zwierzęca 24 987 34 435 47 781

Produkcja towarowa (mln zł, ceny bieżące), w tym: 36 543 52 521 80 304

- roślinna 14 609 22 739 36 263

- zwierzęca 21 934 29 782 44 041Handel

zagraniczny towarami rolno-

spożywczymi

Wartość eksportu (mld euro) 4,0 10,1 20,4

Wartość importu (mld euro) 3,6 8,1 14,3

Saldo (mld euro) 0,4 2,0 6,1

Produkcja roślinna

Plony zbóż (z 1 ha w dt) 28,7 32,5 38,0

Zbiory pszenicy (tys. t.) 7 858 8 317 9 485

Zbiory żyta (tys. t.) 3 172 3 126 3 359

Zbiory ziemniaków (tys. t.) 13 731 11 791 7 290

Zbiory buraków cukrowych (tys. t.) 11 740 12 682 11 234

Zbiory rzepaku i rzepiku (tys. t.) 793 2 130 2 678

Produkcja zwierzęca

Produkcja wołowiny (tys. t.) 591 704 714

Produkcja cielęciny (tys. t.) 76 60 33

Produkcja wieprzowiny (tys. t.) 2 833 2 776 2 059

Produkcja drobiu (tys. t.) 1 228 1 594 2 372

Produkcja jaj (mln szt.) 9 168 9 834 10 042

Produkcja mleka krowiego (mln litrów) 11 546 11 744 12 348

Przeciętny roczny udój mleka od 1 krowy (l) 3 969 4 292 4 978

Charakterystyka gospodarstw

Powierzchnia użytków rolnych utrzymanych w dobrej kulturze rolnej [tys. ha] 15 477 14 410

Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 gospodarstwo domowe rolników (zł) 1 985 3 682 5 044

Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwie domowym rolników (zł) 521 847 1 156

Liczba gospodarstw w systemie rolnictwa ekologicznego 2 286 12 121 26 499

Infrastruktura/ przedszkola na

OW

Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej na wsi (%) 15,9 21,3 30,9

Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej na wsi (%) 70,4 73,5 76,6

Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym na wsi (%) 16,7 23,1 55,7

Spożycie

warzyw (kg/osobę) 110 115 102

owoców (kg/osobę) 54,5 41 46

ziemniaków (kg/osobę) 130 121 102

mięsa wołowego (kg/osobę) 5,8 4 1,5

mięsa wieprzowego (kg/osobę) 41,2 43,6 35,5

mięsa drobiowe (kg/osobę) 19,7 24 26,5

mleka krowiego (l/osobę) 181 179 206

80

bip.kprm.gov.pl€¦ · web viewsprzedaż do państw unii europejskiej wzrosła o 5,3% a ich...

Documents