bi̇na yalitiminda koyunyününün kullanilabi̇li̇rli̇ği̇ 1

Esad Sami POLAT

Y. Doç. Dr.

Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Kampüs, Konya.

[email protected]

BİNA YALITIMINDA KOYUNYÜNÜNÜN

KULLANILABİLİRLİĞİ

• Yün büyüyen, doğal, canlı ve akıllı bir liftir.

• Nefes alır

• Nemi tutar bırakır

• Yanmaz

• Yakmaz

• Bilinen en iyi yalıtkan malzemedir

ESPOLAT SELCUK UNIVERSITESI 2

• Koyunlar yünleri sayesinde, sıcak, soğuk, nem, ultraviyole

ıĢınlar vb dıĢ etkilerden korunarak her iklim kuĢağında sıcak-

soğuk-ıslak-kuru iklim ve mevsimlerde hayatta kalabilmiĢlerdir


• yün; kaba yünden keçe, keçeden çadır, ip-külah-palto-çizme-eyer-kepenek-

döĢek-beĢik-serecek-saracak-örtecek, dini kıyafetler ve daha pek çok günlük

hayatın vazgeçilmez eĢyaları yünden yapılarak, yünün hayatımıza kattığı konfor,

kültürümüzde ve yaĢantımızda yer almıĢtır


Koyunyününün

binaların farklı kısımlarında

yalıtım amacıyla kullanımı.

1 Çatı,

2 Tavan arası,

3-6 Tavan -Taban,

4 Ġç duvar,

5 DıĢ duvar


KOYUN YÜNÜ

• ısı, ses-titreĢim yalıtımı, nefes alabilirlik, nem ve ateĢe

dayanıklılık gibi özellikleri diğer yalıtkanlardan daha üstündür.

• yün yalıtım malzemeleri, uzay ve uçak sanayisinde

kullanılmaktadır.

• saf yün, veya % 70-60-50 sentetik elyaf katılabilmektedir.


• 50, 75, 100, 150, 200 mm kalınlıklarda

• 25 kg/m³ olarak üretilir

• kalite standartları belirlenmiĢ, Avrupa Birliği tarafından üstün vasıflı yapı

yalıtım malzemesi olarak nitelendirilmiĢtir.


• Ülkemizde binalarda enerji tasarrufu için yalıtım uygulaması

yaygınlaĢmıĢtır.


• Yerli koyun ırklarımızın elde edilen kaba yün (kalınlık ve

mukavemetinden dolayı) halı kilim imalatı için kullanılmaktadır.

• 30 bin ton/yıl koyun yapağısının % 10 u yıkanıp yüne

dönüĢtürülerek halı, kilim, keçe, turistik eĢya gibi yerel ürünler

yan ürünlerinden olan yağıltı (lanolin), ve

kirden (mineraller-vücut salgıları) ise hiç yararlanılmamaktadır


KOYUNYÜNÜNÜN ÖZELLIKLERI

• Yapağı yılda en az 1 defa kırkılmak

suretiyle ya da deri iĢlenirken

tabakhanelerde elde edilir.

yıkandıktan sonra yün olarak

isimlendirilir.

• Hallaç makinesinde atılıp taranarak,

kalınlık, mukavemet, esneklik, boya

tutma gibi özelliklerine göre,

• tekstil, halı, kilim veya keçe yapımı

için ayrılır.


FIZIKSEL YAPıSı

• Yün lifi, kompleks yapıda, doğal bir tekstil lifi. Nefes alabilen mikro fiber yapısı sayesinde, ideal vücut

sıcaklığında (37 C) ısıyı muhafaza eder.


YÜNÜN YALıTıMLA ĠLGILI ÖZELLIKLERIİzolasyon malzemesi Koyunyünü Camyünü Taşyünü Mantar Genleştirilmiş polistren

İletkenlik (k değeri) 0.039 W/mK 0.044 W/mK 0.042 W/mK 0.04 W/mK 0.040 W/mK

Buhar direnç katsayısı 1 3 2 30 100

Nem çekme kapasitesi % 100 RH

35 0 0 5 0

Yangına karşı dayanıklılık MÜKEMMEL İYİ İYİ ZAYIF ZAYIF

Üretilirken enerji gideri AZ ORTA ORTA AZ ÇOK

Hava kirliliği emisyonu AZ ORTA ORTA AZ ÇOK FAZLA

Kullanımı sırasında koruyucu önlemler

YOKMaske eldiven özel

kıyafet

Maske eldiven özel

kıyafetEldiven

Maske eldiven özel

kıyafet

Hammade kaynağı DOĞAL DOĞAL DOĞAL DOĞAL-KISITLI SENTETİK

Ürün nakliye gideri ORTA DÜŞÜK DÜŞÜK YÜKSEK YÜKSEK

Ses yalıtımı YÜKSEK ORTA ORTA ORTA YÜKSEK

Nemden olumsuz etkilenme

Yok Yüksek Orta Yok Yok

Geri dönüşüm, yeniden kullanım

EVET HAYIR HAYIR HAYIR HAYIR

Ġletkenlik değeri, λ; Watts per meter Kelvin, düĢük kelvin değeri daha yüksek yalıtkanlık’ı ifade etmektedir.

Buhar direnç katsayısı; havanın buhar difüzyon direnç katsayısı 1µ kabul edilmiĢtir.

Nem çekme kapasitesi %; ortamdaki bağıl nemi tutabilme katsayısı ESPOLAT SELCUK UNIVERSITESI 12

AKUSTIK YALıTıM• Yün liflerinin çevresindeki hava molekülleri ve içindeki hücresel katmanlar birleĢerek

• havada ve katı objelerde yayılan ses dalgalarını ve titreĢimleri absorbe eder ve bir yüzeyden diğerine

geçiĢine engel olur.

• Yünün akustik yalıtım özelliği mükemmeldir, gürültünün azaltılmasında ses yalıtkanı olarak yarar sağlar.

• 21dB Reduction in Impact Sound Level Test: ISO 140-8 Delta Lw’e göre

• 5 cm kalınlığındaki yün, 44dB,

• 10 cm kalınlıktaki yün ise 53 dB yüksekliğinde ses yalıtımı sağlar.


NEM

• Yün havadaki nemi çeker. Rutubetli ortamlarda yün, higroskopik özelliğinden dolayı,

ıslanmadan ve yapısı bozulmadan, nemi bünyesinde toplar ve yoğuĢmayı önler.

• Kendi ağırlığının % 35-40 ı kadar nem çekerken 1 kg yün bulunduğu ortama yaklaĢık 7

derece ısı bırakır ve çiy damlalarının oluĢmasını önler.

• Nemi bırakırken ise ortamdan ısı alarak serinletir. Kendi ürettiği ısıyla kurur,

• Enerji harcamadan, ısı kaybı olmadan rutubetin uzaklaĢtırılması için en ideal uygulamadır.

Yün havadaki rutubeti çekerken saldığı ısı, rutubetin yoğunlaĢarak küf mantar oluĢumunu

da engeller.

• Betonarme binalarda uygulanması zorunlu hale gelen “nefes alabilen duvar” (breathable

wall) için ideal çözümlerden biridir. (Toxic Mould Syndrome)

• Bakımevleri, çocuk kreĢleri gibi binalarda yün yalıtımı uygulanmaktadır.

• Binalardaki çürütücü nemi azaltarak, bina yapısındaki beton, demir ahĢap vb ünitelerin

nemini çekerek ömrünü uzatır.


YANGıNA KARġı DIRENÇ ÖZELLIĞI

• Yün, özel kimyasal ve fiziksel yapısı sayesinde

alev almaz ve yanmaz yapısındaki su ve nitrojen

ısıya ve yangına direnç gösterir.

• TutuĢma ısısı 560-600°C olup, yangın anında

yüksek ısılara ulaĢıldığında içerdiği yüksek

orandaki oksijenle, zehirli gaz çıkarmadan

kömürleĢir ve yangına karĢı bir bariyer görevi

yapar

• Doğal yöntemler uygulanarak, tutuĢma derecesi

1260°C a çıkarılmak suretiyle, uzay araçları,

uçaklar ve yarıĢ arabalarında, toplu taĢıma

araçlarında güvenli yalıtım için kullanılmaktadır. ESPOLAT SELCUK UNIVERSITESI 15

ISı YALıTKANLıĞı

• Yünün iletkenliği çok düĢük olduğu için ısıyı bir yüzünden diğerine geçirmez Isı iletimine

direnç (R) 3.5-3.8/inch olup bu direnç fiberglas, selüloz ya da cam yünü esaslı yalıtım

malzemelerinden 0.3-0.6 derece daha yüksektir

• Ġletkenlik değeri, λ; koyun yünü için 0.0039 w/mK dir. Watts per meter Kelvin olarak

ölçülmekte ve düĢük kelvin değeri daha yüksek yalıtkanlık’ı ifade etmektedir.

• Koyunyünüyle yalıtılmıĢ bir konutta hiçbir ısıtma ya da soğutma sistemi kullanılmaksızın,

hava sıcaklığı yazın 7 derece serin, kıĢın ise 10 derece sıcak bulunmuĢtur.

• Uygulandığı binalarda % 25 ısı-enerji tasarrufu sağladığı bildirilmektedir.

• 1 kg yün kendi ağırlığının % 33 ü kadar rutubeti yoğuĢma olmaksızın havadan emebilmek

için 240 mcal ısı yayarak, ortamı ısıtır. Havadaki nem azaldığında ise yün, ortamdan 230

mcal ısı çekerek bu nemi buharlaĢtırır. koyunyünü ortamdan kıĢ mevsiminde daha sıcak

yazın ise daha serindir. Cam yünüyle kıyaslandığında % 10 daha az kalınlıkta, aynı

yalıtım sonucunu verir.


HAVAYı TEMIZLEME ÖZELLIĞI

• Yalıtımı koyunyünüyle yapılmıĢ olan binalardaki hava, daha temiz ve

solunabilir haldedir. Yün kötü kokuları da emer.

• Betonarme binalarda beton katmanlarının, zehirli ve kanserojen bir gaz

olan formaldehit salgıladığı bildirilmektedir. Koyunyünü toksik gazları

emer.

• Hasta bina sendromuna yol açan formaldehit, nitrojen dioksit ve sülfür

dioksit gazlarını çok kısa sürede emip bünyesinde bağladığı

bildirilmektedir

• Nemli ortamlarda, hava sirkülasyonu ve ısı alıĢveriĢi iyi planlanarak

yünden doğal bir hava filtresi sistemi gibi yararlanmak mümkündür.


http://www.chemie.de/lexikon/e/Nitrogen_dioxide/

http://www.chemie.de/lexikon/e/Sulfur_dioxide/

http://www.chemie.de/lexikon/e/Sulfur_dioxide/

SıVı TEMIZLEME, ARıTMA ÖZELLIĞI

• Koyunyünü, denizlerdeki petrol kirliliğinin önlenmesinde

uzun yıllardır bariyer ve arıtma filtresi olarak

kullanılmaktadır.

• Özellikle atık su arıtma sistemlerinde kurĢun vb ağır

metallerin yanı sıra bakteriyel bulaĢmaların fiziksel

arıtılması için defalarca kullanılabilen bir filtrasyon

malzemesidir.


ĠNSAN SAĞLıĞıNA VE ÇEVREYE ETKILERI

• Ġnsan sağlığına ve doğaya hiçbir

olumsuz etkisi yoktur. Teması ve

uygulanması güvenlidir, deri ya da

solunum alerjisine yol açmaz.

Maskesiz, eldivensiz, koruyucu

kıyafetsiz taĢınması ve yerleĢtirilmesi

kolaylıkla yapılır.

• Bina içinde sentetik poli-stren

yalıtkanlar gibi toksik gazlar yaymaz,

tam tersine havayı filtre eder. Yün

liflerinin parçacık büyüklüğü, solunum

riski oluĢturmadığından zararsızdır.


YÜNLE TEMAS HEM KONFORLU HEM

SAĞLıKLıDıR.


• Yün yalıtkan üretilirken, sentetiklere göre

• % 85-90 daha az enerjiye ihtiyaç vardır.

• 1 ton koyunyünü yalıtım malzemesinin üretimi için 15

kW enerji yeterlidir. Böylece atmosfere 6 kg daha az

CO2 salınmakta, hava kirliliği ve ozon tabakasını

incelten sera gazlarının salınması önlenmektedir.


DAYANıKLıLıĞı

• Doğru kullanımla ömrüne süre biçmek neredeyse imkânsızdır.

• Yün halılar yoğun kullanımda bile yapı ve özelliğini kaybetmezken, mineral

yününden yapılan halıların çok kısa zamanda kalınlığını ve yalıtım performansını

yitirdiği bilinmektedir.

• Üretimi sırasında hiçbir kısmı atılmaz, döĢenmesi, kesilmesi kolaydır, hiçbir parçası

boĢa gitmez.

• Doğal maddelerle muamele edilerek kemirgen, böcek küf, mantar gibi zararlılara ve

ateĢe karĢı dayanıklılığı artırılır.

• Güvenlik amaçlı olarak, yün keçenin kurĢun geçirmeme özelliğinden dolayı,

kıyafetlerde ve araçlarda da kullanılmıĢtır.

• Fiziksel olarak çok sağlam yapıda oluĢu nedeniyle, güç ve hareket aktarımında, yapı

bölümlerinin bir arada tutulmasında, sarma, çekme gibi destek uygulamalarında

kullanılmaktadır.


TÜRKIYE’DEKI DURUM

• Enerji Performans Yönetmeliği,

• 4 milyar TL ye ulaĢan toplam enerji tasarruf potansiyelinin % 30

unun binalardan sağlanabileceği belirtilmektedir

• Yalıtım malzemesi pazar payı 2 milyar dolar

• 150 bin tonunu taĢ ve cam yünü, 7 milyon metreküpü köpük vb

malzemeler ülke ihtiyaçlarına yetmediği

• binaların % 90 ının yalıtımsız olduğu bildirilmektedir.



• Yalıtımda uygun malzeme seçilmemesi halinde daha

fazla çevre kirliliği, kaynak israfı ve insan sağlığını

olumsuz yönde etkileyecek riskler çoğalmaktadır.

dıĢa bağımlı, pahalı, hantal teknoloji, çok fazla enerji

gerektiren, kaynaklarımızı azaltan ve çevre kirliliğini

körükleyici, sonunun ne olacağını tahmin

edemeyeceğimiz riskli endüstri dalları olmaması…




• Yaygın yalıtım malzemesi çeĢitlerinin yüksek yatırım

maliyeti

• Yalıtım malzemesi sektörüne yapılan yatırımların,

• fazla miktarda enerji

• oranda doğal kaynak sarfı ve çevre kirliliği

• geliĢmiĢ ülkelerde yalıtım malzemesi sektörü, doğal,

yenilenebilir ve sürekli kaynaklara yönlendirmiĢtir. Bu

kaynakların da baĢında yün, selüloz gibi doğal lifler

gelmektedir.



• Ülkemizde küçükbaĢ hayvan sayısıyla beraber yün

üretimi de azalmıĢtır. Buna rağmen ucuz ve temini

kolay bir üründür.

• 2010 yılında 30000 ton yapağıdan 20000 ton yün elde

edileceği tahmin edilmekte olup, bunun tamamının

yalıtım malzemesi olarak kullanılması halinde ise;

• 800 bin metreküp yün yalıtım malzemesi üretilebilir.


• Sağlık, çevre ve ekonomik bakıĢ açılarından, koyunyünü doğal

ve kaliteli bir yalıtım maddesi olarak yalıtım pazarında yerini

almalıdır.

• Koyun yetiĢtiriciliğinin ülke çapında yaygın oluĢu bölgesel

kalkınmaya olumlu katkılar sağlayacaktır.

• Yünün değer kazanmasıyla, ülkemizin kırsal kalkınması için

yeni modeller ve avantajlar ortaya çıkacaktır.


Esad Sami POLAT

Y. Doç. Dr.

Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Kampüs, Konya.

[email protected]

BİNA YALITIMINDA KOYUNYÜNÜNÜN

KULLANILABİLİRLİĞİ

İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER

bi̇na yalitiminda koyunyününün kullanilabi̇li̇rli̇ği̇ 1

Science