bilişim teknolojilerinin temelleri - 04 - disk sürücüleri
TRANSCRIPT
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
1/76
T.C.
MLL ETM BAKANLII
MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
BLM TEKNOLOJLER
DSK SRCLER
ANKARA 2007
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
2/76
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir(Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiikliklerBakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
3/76
i
AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 31. SABT DSKLER ................................................................................................................ 3
1.1. Sabit Diskin Grevi.......................................................................................................31.1.1. Sabit Disk Nedir?...................................................................................................41.1.2. Sabit Diskin Yaps ve almas ..........................................................................71.1.3. Sabit Disk eitleri ..............................................................................................10
UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................28LME VE DEERLENDRME ....................................................................................32
RENME FAALYET-2 ...................................................................................................34
2. FLOPPY (FERROMANYETK) DSKLER .....................................................................342.1. Disket Srcnn Grevi............................................................................................342.1.1. Disket Src Nedir?........................................................................................... 342.1.2. Disketin Yaps ve almas...............................................................................362.1.3. Disket Srcnn Yaps ve almas................................................................ 37
2.2. Zip Srcnn Grevi.................................................................................................382.2.1. Zip Src Nedir?................................................................................................382.2.2. Zip Srcnn Yaps ve almas ....................................................................39
2.3. Teyp Yedekleme (Tape Back-up) Srcleri .............................................................40UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................42LME VE DEERLENDRME ....................................................................................44
RENME FAALYET-3 ...................................................................................................453. OPTK DSKLER ..............................................................................................................453.1. CD-ROM ve CD-Writer Srcler .............................................................................45
3.1.1. CDnin Yaps......................................................................................................463.1.2. CD Srcnn Yaps ve almas ....................................................................473.1.3. Kaydedilebilir CDlerin Yaps............................................................................ 493.1.4. CD Yazcnn Yaps ve almas ......................................................................51
3.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcler ....................................................................... 523.2.1. DVDnin Yaps................................................................................................... 52
3.3. HD-DVD ve Blu-Ray Srcler .................................................................................57UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................60
LME VE DEERLENDRME ....................................................................................63MODL DEERLENDRME ..............................................................................................65CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................70NERLEN KAYNAKLAR..................................................................................................71KAYNAKA.........................................................................................................................72
NDEKLER
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
4/76
ii
AIKLAMALARKOD 481BB0013ALAN Biliim TeknolojileriDAL/MESLEK Alan OrtakMODLN ADI Disk SrcleriMODLN TANIMI
Kiisel bilgisayarlarda (PC) kullanlan veri depolamaaygtlarndan disk srclerinin zelliklerini ve montajnanlatan renme materyalidir.
SRE 40/16N KOUL Donanm Kartlarmodln alm olmak.
YETERLK donanm srclerini monte etmek
MODLN AMACI
Genel AmaBu modl ile disk srclerini tanyacak, aralarndaki
farklar bilecek ve bilgisayara en uygun ekilde montajlarnyapacaksnz.Amalar1. Manyetik disk srclerinden harddiskleri (HDD)
tan
yacaks
n
z ve montaj
n
yapabileceksiniz.2. Manyetik disk srclerinden floppy srclerirenecek ve montajn yapabileceksiniz.
3. Optik srcleri tanyacaksnz ve montajnyapabileceksiniz.
ETM RETMORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam
Disk srclerinin montajn yapmaya uygunbilgisayar laboratuvar.
Donanm ve Yazlm
ATX PC kasas, ana kartHD src, disket src, CD-DVD src
LME VEDEERLENDRME
Modl iinde ve sonunda verilen retici sorularlaedindiiniz bilgileri pekitirecek, uygulama rneklerini vetestleri gerekli sre iinde tamamlayarak etkili renmeyigerekletireceksiniz.
AIKLAMALAR
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
5/76
1
GRSevgili renci,
Bilimsel amala kullanlmaya balanan bilgisayarlarn ilk kullanmndan bu yanaortaya kagelen en nemli sorun, verilerin her defasnda yeniden girilmesi ve ilenmesiskntsn ortadan kaldracak depolama aygtlarnn gelitirilmesi olmutur. Gelien
bilgisayar teknolojisine paralel olarak veri depolama aygtlarnda da nemli gelimeleryaanmtr. Zaman ierisinde yalnzca bilimsel aratrma laboratuvarlarnda kullanlagelendepolama aygtlarnn daha kk boyutlara indirgenmesi ve fiyat/kapasite orannn dmesi
bilgisayarlarn evlerde de yaygnlamasn salamtr.
Verilerin uzun mrl ve en gvenilirekilde saklanabilmesi dncesinden hareketleok eitli depolama aygtlar gelitirilmitir. Amaca ve kullanm yerine gre deiiklikgsteren bu depolama aygtlarndan en mehurlar disk srclerdir. Disk srclerisimlerini kayt ortam olarak kullandklar malzemelerin disk eklindeki grnmlerindenalmakta olup, kullanlan kayt teknolojisine gre ok farkl disk srcler bulunmaktadr.
Disk srcler
Her geen gn insanolunun daha fazla ve daha kaliteli bilgiyi saklayabilme vetayabilme arzusu, beraberinde yeni disk srcleri teknolojilerini karmza karmaktadr.Bu modlle sizlere eski nesil ve yeni nesil disk srclerinin zellikleri ve uygun biimdemontajlarnn gerekletirilmesi retilecektir.
GR
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
6/76
2
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
7/76
3
RENME FAALYET-1Manyetik disk srclerinden harddiskleri (HDD) tanyacaksnz ve montajn
yapabileceksiniz.
80-90l yllardan kalma bir sabit disk srcs temin etmeye alarak, gnmznmodern bir sabit diskiyle kyaslayn. Malzeme teknolojisi ve veri iletiim teknolojisi
bakmndan aralarnda ne gibi deiikliklerin yaandn anlamaya aln.
1. SABT DSKLER
1.1. Sabit Diskin Grevi
ekil 1.1de rnek bir sabit diskin stten grn ve i mekanizma verilmitir. Sabitdisk adndan anlalaca zere verilerin srekli olarak saklanmas istenen durumlardakullanlr.
(A) (B)
ekil 1.1:(A) 3.5 inchlik bir sabit diskin stten grn, (B) Sabit diskin disk plakalar
veelektronik kart skldkten sonraki grn
NOT: Bilgisayarn evre birimleriyle uyumlu birekilde almas iin gerekliiletim sistemi sabit disk zerine kurulur. Ayrca srekli almas gereken yazlmlar dasabit disk zerinde tutulur.
Sabit disk srcleri dizst bilgisayarlarda, masast bilgisayarlarda, sper bilgisayarlarda, sunucularda ve hatta den fiyat/kapasite oranlar nedeniyle kaset
srclerin yerine el kameralar
nda bile kullan
lmaktad
r.
RENME FAALYET - 1
AMA
ARATIRMA
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
8/76
4
1.1.1. Sabit Disk Nedir?
Sabit diskler dnen disklerden oluan cihazlardr. Bu disklerin yzeyi manyetikzellie sahiptir. Bilgisayar verisi olan 1 ve 0lar manyetik olarak bu diskler zerindeoluturulur. Sabit diskten ayrntl birekilde bahsetmeden nce manyetizmadan ve verilerinmanyetik olarak oluturulmasndan ksaca bahsetmek yerinde olacaktr.
1.1.1.1. Elektromanyetizma Nasl alr?
letken bir telin iinden geen elektrik akm telin etrafnda elektromanyetik alanoluumuna neden olur. Elektromanyetizma, dalga biiminde yaylan bir enerji biimidir.Ik,radyo sinyalleri, mikrodalgalar, televizyon sinyalleri ve s elektromanyetik dalgalara rnekolarak verilebilir.
Tm elektrikli cihazlargrlt (noise) diye adlandrlan istenmeyen elektromanyetikdalgalar yayar. ou bilgisayar bileeninin elektromekanik tasarmnda kablolara ilevselolmayan teller eklenir. Bylece grlt etkisi azaltlr. Bu durum ekil 1.2de gsterilmitir.
ekil 1.2: Verilerin manyetik olaraksakland bir disk srcs iin kullanlan
veri (data) kablosunda grltnn nlenmesi
ekil 1.3: letken bir telin mknats (magnet)etrafnda hareket ettirilmesi sonucu telde
elektrik akmnn olumas
ekil 1.4: EM dalgalarn yaklaan bircisimden etkilenmesi
letken bir tel, manyetik alan etkisinesahip bir mknats etrafnda hareket ettirildiizaman (ekil 1.3) telin iinde elektrik akm
(AC-Alternating Current) oluur. Benzerekilde elektromanyetik alanlar, alan iindehareket eden nesnelerin eklinden,yapsndan ve yaknlndan etkilenir (ekil1.4). EM (Elekto Manyetik) dalganngenliinde ve frekansnda meydana gelen budeiimler belirlenebilir (r: radyo vericileri,metal dedektrleri, vb.).
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
9/76
5
Benzerekilde bir sabit disk srcsnn yazma/okuma kafas da diskin yzeyindeki
elektronlar
n manyetik olarak ne ekilde dizildiini alg
layarak verileri belirler.
NOT: Tm elektromanyetik dalgalar, k hznda hareket eder (yaklakolarak 300.000km/sn). Elektromanyetik dalgalar frekans cinsinden llr. Frekans 1saniyede retilen dalga saysdr ve birimi Hertz (Hz)dir. rnein 1kHZlik (kilohertz) birelektromanyetik sinyal saniyede 1000 dalga retir.
Bir EM dalgann frekans dalga boyuyla ters orantldr. Dalga boyu, bir sinyalinherhangi bir andan kendini tekrar etmeye balad ana kadar geen mesafedir. Sinyalfrekans ykseldike dalga boyu azalr. rnein FM radyo yayn bandnda yer alan100MHzlik bir sinyal yaklak 300cm dalga boyundayken, 30GHzlik bir sinyal yaklak1cm dalga boyundadr.
ekil 1.5: EM bir dalgada dalga boyunun
llmesi
ekil 1.6: EM bir dalgann deitirilme(modlasyon) teknikleri
Elektromanyetik dalgalar veri tamak iin kullanlmak istendiinde dalga biimindedeiiklikler yaplr. Frekans modlasyonunda temel dalgann frekans deitirilerek veriiletilir. Genlik modlasyonunda ise temel dalgann genlii deitirilerek veri iletimigerekletirilir (bk. ekil 1.6).
NOT: Bir sinyal tarafndan tanabilen veri miktar, onlar meydana getirenelektromanyetik dalgann frekansyla birlikte artar. Birim saniyede daha fazla deiimmeydana gelmesi demek daha fazla veri iletimi anlamna gelir.
1.1.1.2.Disk zerine Veri (Bitlerin) Yazlmas ve Disk zerinden Veri Okunmas
Disk zerine herhangi bir veri yazlmadan nce demir paracklar, diskin yzeyinikaplayan birmanyetik film zerinde rastgele dalm durumdadr.
Demir paacklarnn veri olarak organize edilmesi iin, diskin zerinde askda duranyazma/okuma kafasna sarlm bir bobin telinin iinden elektrik akm geirilir (ekil 1.7A).
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
10/76
6
(A) (B)
ekil 1.7: (A) Demir paracklar, manyetik film zerinde rastgele dalmtr, (B) Paracklarhizaya getirmek iin yazma/okuma kafasnda yer alan bobin telinden elektrik akm geirilir.
Demir paracklar manyetize edilir ve pozitif kutuplar yazma/okuma kafasnn negatifkutbu etrafnda, negatif kutuplar ise yazma/okuma kafasnn pozitif kutbu etrafnda toplanr(ekil 1.7B). Manyetize olmu paracklardan dnen disk zerinde hizaya sokulmu bir bantoluturulduktan sonra ikinci bir bant oluturulur. ki bant bilgisayar dnyasnn en ufakverisini (1 bit) oluturmaktadr. 1 verisini oluturmak iin bobin sarglarna uygulanan
elektrik akmnn yn deitirilir ve dolaysyla yazma/okuma kafasnn kutup balar yerdeitirir. Bylece ikinci banttaki paracklar zt ynde hizaya girmi olur (ekil 1.8A). 0verisini oluturmak iin her iki bandn paracklar ayn ynde hizaya getirilir (ekil 1.8B).
(A) (B)
ekil 1.8: (A) 1 bilgisinin elde edilmesi, (B) 0 bilgisinin elde edilmesi
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
11/76
7
ekil 1.9: Manyetik disk zerinde okumaileminin gerekletirilmesi
Veri okumak iin yazma/okumakafasna elektrik gnderilmez. Diskinkaplamasnda yer alan manyetize olmu
paracklarn her biri kk bir mknatsolarak davranmaktadr ve manyetik alanoluumuna neden olurlar. Yazma/okumakafas manyetik alan iinden getike 1ve 0 bilgilerini tutan bandlarn
polaritelerine bal olarak kafann bobinsargsnda deien ynde akm oluur(ekil 1.9). Akm ynnde meydana
gelen deiimin bilgisayar taraf
ndanalglanmas sonucu 1 ve 0 bilgilerielde edilir.
ekil 1.10: Verilerin dikey ynde oluturulmas
NOT: Yukarda anlatlankayt ileminde, bilgilerin manyetik yzeyzerinde yatay olarak oluturulmasanlatlmtr. Ancak yeni nesil sabit disk
srclerinde kayt hacmini ykseltmekiin dikey (perpendicular) kaytteknolojisi gelitirilmitir (ekil 1.10). Buteknolojide manyetizma dikey yndeoluturulmaktadr.
1.1.2. Sabit Diskin Yaps ve almas
Sabit disk srcleri, bir dier adyla harddisk srcleri (HDD), dnen disklerdenoluan cihazlardr. Her bir diskin yzeyi, manyetik alan etkisine sahip manyetik bir bantlakaplanmtr. Disk plakalar, manyetik zellie sahip olmayan alminyum ya da cam gibimalzemelerden yaplmaktadr. Disklerin yzeyine ok yakn olarak konumlanmyazma/okuma kafalar vardr (ekil 1.11). Her bir kafann zerinde magnetorezistif(MR) biralglayc bulunur.
Yazma/okuma kafas diskin yzeyinden getike MR alglaycsnda diren deiimimeydana gelir. Analog diren deiimi yorumlanarak saysal verilere evrilir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
12/76
8
ekil 1.11: Yazma/okuma kafas ve tayc kol
ekil 1.12: Yazma/okuma kafasnn
bytlm hli
Harddisklerde sabit hzda dnen disklerin bal olduu bir ine bulunur. Disklerinarasnda ve yzeyinde hareket eden ortak bir kola bal bulunan yazma/okuma kafalarvardr. Ayrca tayc kol, kafalarn yay eklinde hareket etmesini salayarak dnendisklerinin tm yzeylerinin okunmas gerekletirilir. Bylece her bir kafa karlk geldiidiskin neredeyse tm yzeyini tarayabilir (ekil 1.13).
Diskleri dndren inenin hareketleri, yazma/okuma kafalarn hareket ettiren tayc
kolun hareketleri ve yazma-okuma ilemi elektronik kontrol kart
yla denetlenir.
(A) (B)
ekil 1.13: (A) Tayc kolun ve disklerin yandan grn, (B) Tayc kolun ve disklerinstten grn
Bir sabit diskin tayabilecei veri kapasitesini artrmak iin disk says artrlabilir.Her bir disk bana iki yazma/okuma kafas karlk gelir. Bylece diskler ift tarafl olarakkullanlm olur.
Kafalar tayan hareketli kol, son derece hzl hareket eder (kenardan merkeze vetekrar balang noktasna gelme hareketini saniyede 50 defa gerekletirebilir). Bu ilem
yksek hzl dorusal bir motorla gerekletirilir. Ayn ekilde sabit disk plakalar da okhzl hareket etmektedir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
13/76
9
Sabit diskler kapasiteleri ve devir saylaryla anlr. Sabit disklerin kapasiteleri en
kk anlaml
bilgi kmesi olan Byte
n st katlar
yla belirtilmektedir. Devir say
s
RPM(Rotation Per Minute dakika bana dn says) olarak birimlendirilir ve sabit diskplakalarnn dakikadaki dn saysn belirtir. 90l yllardan gnmze 3600rpm, 5400rpm,7200rpm ve 10000rpm disk dn hzlarna sahip sabit disk srcleri retilmitir. Yksekrpm deerine sahip diskler daha fazla snacandan iine monte edilecek kasada havasirklasyonunun ok iyi salanmas gerekir.
NOT: Bilgisayar terminolojisinde veri kapasitesini belirten byte birimi1024n katlaryla (ikilik say sistemine gre 210=1024) anlr. Katlar K (Kilo), M (Mega), G
(Giga), T (Tera) eklinde ilerlemektedir. Ancak sabit disk reticileri 1024 kat kural
nauymamaktadr. rnein piyasada 80GB diye bilinen bir harddisk srcsnn kapasitesi1000nin katlarna gre dzenlendiinden gerek kapasite ikilik say sisteminin kat olan1024e gre hesaplandnda 74,5GB olarak karmza kar.
Byte dnm ilemi:
1KByte = 1024Byte,
1MByte = 1024KByte = 1048576Byte,
1GByte = 1024MByte = 1048576KByte = 1073741824Byte
Disk plakalar son derece hassastrlar. Disk plakalar zerinde toz, ty, nemlenme ve buhar gibi kirlenmeye neden olan unsurlarn kesinlikle olmamas gerekir. Yazma/okumakafas ve disk yzeyi arasnda gzle fark edilemeyecek kadar kk bir boluk
bulunmaktadr. Dolaysyla bu boluun arasna hibir yabanc nesnenin girmemesi gerekir.Aksi durumda o blgedeki bilgi ve onunla ilikili daha byk bir bilgi kmesiokunamayabilir. Yazma/okuma kafasnn herhangi bir nedenden dolay (sallant, dme vb.)disk yzeyine demesi sonucunda ilgili blge hasar grebilir. Bu durumda BAD SECTORdiye adlandrlan l blgeler oluur.
UYARI: l blgeler, fiziksel kusurlardan kaynaklandnda o blgelerinkurtarlmas sz konusu deildir. Disk plakalarnda Bad Sector saysnn artmas sabit diskeiletim sistemi kurulmasn engelleyebilir ya da sabit diskin almasn yavalatabilir.
Bir sabit disk kullanlmaya balanmadan nce formatlanmas gerekir (biimlendirilir).Bir sabit diskin formatlanmas demek, zerine yazlacak bilgilerin nereye ve hangistandartlara gre yazlacann belirtilmesi demektir. Formatlama ilemi yaplmam bir sabitdiskin zerine anlaml bilgi kmeleri yazmak sz konusu deildir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
14/76
10
ekil 1.14: Disk zerinde iz (track) ve kesim (sector) oluturulmas
Sabit disk zerinde bilgiler iz (track) ve kesim (sector) diye adlandrlan alanlardatutulur. ekil 1.14te izler sar renkte ve sektrler mavi renkte gsterilmitir. Her bir sektrsabit sayda byte tutar (r: 256 byte ya da 512 byte). letim sistemi dzeyinde ya da disksrcsnn kendisinde sektrler kme (cluster) diye adlandrlan gruplar iine alnr.
Sektr ve izlerdk seviyeli formatlama (low-level formatting) ilemiyle plakalarzerinde oluturulur. Her bir sektrn balang ve biti noktalar plakalar zerine yazlr.Dk seviye formatlama ilemiyle sabit disk byte bloklarn tutacak duruma hazrlanr. Builemden sonra yksek seviyeli formatlama (high-level formatting) ilemi gerekletirilir.Yksek seviyeli formatlama ilemiyle sektrlere FAT (File Allocation Table DosyaAyrma Tablosu) gibi dosya depolama yaplar yazlr. Bylece sabit disk, zerine dosyayazlabilecek duruma hazrlanm olur.
Aratrma devi: Yazlmsal olarak formatlama ileminin nasl yapldn aratrprapor halinde retmeninize sunun.
1.1.3. Sabit Disk eitleri
Sabit disklerin retiminde ok sayda farkl ara birim kullanlr ve bu ara birim
zerinden veri iletimi gerekletirilir. Sabit diskler kendilerine eriim salanlan teknolojiyleanlrlar. Bu teknolojiler gnmz itibariyle u ekildedir: ATA (IDE-EIDE), Serial ATA,SCSI, SAS, FireWire, USB ve Fiber Channel.
Bu modlde ATA, Serial ATA ve SCSI veri yolu birimleri anlatlacaktr.
1.1.3.1. IDE-EIDE
Advanced Technology Attachment kelimelerinin ba harflerinden oluan ATA, kiisel bilgisayarlarda harddisk ve CD-ROM gibi depolama aygtlaryla bilgisayar arasnda veriiletiimi gerekletiren bir arayz standarddr. ATA ksaltmas iin farkl ksaltmalar yaygn
biimde kullanlmaktadr (IDE, ATAPI ve UDMA).
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
15/76
11
2003 ylnda Seri (Serial) ATA standardnn duyurulmasyla birlikte ATA standard
paralel ATA (PATA) olarak an
lmaya balanm
t
r.PATA standardnn yalnzca 46 cmye kadar kablo uzunluuna izin vermesinden
dolay ounlukla kiisel bilgisayarlarda dahili olarak kullanlmaktadr. ekil 1.15te 40 tellive 80 telli paralel ATA kablolar gsterilmitir.
ekil 1.15: 40 telli ve 80 telli paralel ATA kablolar
Her ne kadar resmi ad ATA olsa da, piyasada ounlukla IDE (Integrated DriveElectronics Tmleik Src Elektronii) olarak anlmaktadr. Bunun nedeni, IDEteriminin daha yeni bir terim olmas ve ilk nesil ATA srclerinin aksine IDE
teknolojisinde harici bir kontrol kartna olan gereksinimin ortadan kaldrlm olmasdr.Elektronik kontrol kart sabit disk srcsnn kendisine dahil edilmi olup src
balants ana kart zerindeki IDE yuvalarna yaplmaktadr (ekil 1.16). lk nesil ATAsrclerinde sabit disk srcsnn bilgisayara balants iin ISA (u anda kullanlmayanbir veri yolu) yoluna balanan harici bir kontrol kart kullanlmaktayd.
ekil 1.16: Ana kartn zerinde yer alan IDE-1 ve IDE-2 disk srcs balant yuvalar
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
16/76
12
ekil 1.17: IDE kablosu ve balant soketinin resmedilmi grnts. Balant soketininortasnda
IDE standardnn ardndan 1994 ylnda EIDE (Enhanced IDE) standard duyuruldu.IDE standardnda tek bir paralel IDE kablosu zerine iki cihaz balamak mmknken, EIDEstandardnda ayn anda 4 farkl cihaz balamak mmkn olmaktadr (kontrol ipinin zelliisayesinde). Ancak EIDE standardnda da eskiye uyum salamak amacyla ayn balant yoluve kablo yaps kullanlmtr. Bu nedenle ayn kablo zerinden yalnzca 2 cihaz
balanabilmektedir. Ayrca IDE standardnda 528MBytea kadar veri depolanabilirken,EIDE teknolojisiyle bu snr 8.4GBytea kartlmtr.
lk zamanlarda yalnzca sabit disk srcleri iin kullanlan bu standart, zamanierisinde genilemi ve pek ok cihaz (zellikle tanabilir cihazlar removable media) iin
kullan
lan bir standart hline gelmitir. Bu cihazlar CD-ROM, DVD-ROM, kasetsrcleriyle, zip srcleri ve sperdisk srcleri gibi yksek kapasiteli floppy srcleriolarak sralanabilir.
ATA standardnn tarihindeki nemli geilerden biri de hafzaya eriimteknolojisinde yaanan gelimedir. lk nesil ATA srclerinde, kullanlan PIO(Programmed Input/Output) tekniinde her bir szcn (word) CPU tarafndan okunmasgerekmektedir. Dier bir ifadeyle sabit diskten hafzaya eriim sz konusu olduundailemcinin bu veriyi okumas gerekmektedir. Bu durum bilgisayarn ok yavalamasnaneden olmaktadr. Bu nedenle ATA teknolojisi zerine kurulu disk srcler SCSI (skazidiye okunur) tabanl srclere gre yava kalmtr. lerleyen yllarla birlikte dorudanhafza eriim (DMA-Direct Memory Access) teknolojisi gelitirilmitir. Bylece CPUnundisk srcsne veri yazma ve srcden veri okuma iin harcamas gereken ilem sresi
byk lde azaltlmtr.
DMA teknolojisi (Sonrasnda UDMA-Ultra DMA), disk kontrolcsne CPUyuatlayarak veriyi dorudan hafzaya yazma olana salar.
ATA srcleri, yllar boyunca tayabilecekleri veri kapasitesiyle ilgili engellerlekarlamtrlar. Ancak yeni adresleme sistemleri ve programlama teknikleri bu engelleri herdefasnda krmtr. Karlalan bu belli bal snr deerlerini yle sralarsak 528MByte,8,4GByte, 34GByte ve 137GByte deerlerini rnek olarak verebiliriz. Snrlamadanmeydana gelen dezavantajlar gidermek iin bilgisayar BIOS yazlmlarnn gncellenmesi
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
17/76
13
ve eski nesil CHS adresleme tekniinden LBA adresleme tekniine geile birlikte ATA
srclerinin kullan
labilir kapasiteleri 137GBytea kadar ykseltilmitir.lerleyen yllarla birlikte LBA adreslemesi 28 bitten 48 bite ykseltilerek kullanlabilir
disk srcs teorik olarak 144PB (PetaByte) seviyesine kartlmtr. Ancak gnmziletim sistemlerinin mevcut dosyalama sistemleri nedeniyle 2TBdan daha byk disksrclerinin kullanlabilmesi sz konusu deildir. Bu durum ATA srcleri karsndayeni bir snr deeri olarak durmaktadr.
NOT: Bilgisayara baladnz yksek kapasiteli bir sabit disk srcsnnBIOS tarafndan doru ekilde alglanmamas durumunda BIOS gncellemesi yapmanzsorunu zebilir.
Aratrma devi: CHS ve LBA adresleme tekniklerini aratrp farklarn belirleyin.
ATA disk srclerinin paralel kablolar 40 tellidir. Ancak UDMA-66 (UDMA4 iletilen veri miktar 66MB/sdir.) standardyla 80 telli kablolar kullanlmaya baland.Eklenen dier 40 telin hepsi topraa balanmaktadr. lave bu tellerin her biri nceki tellerinyanna ekilmitir. Yksek veri iletiiminde komu sinyaller arasnda kapasitif etki meydanagelir. Bu kapasitif etkiyi yok etmek iin, her bir telin yanna ilave bir topraklama hattekilmitir.
NOT: Kullanmdan kalkm olan 28 bit LBA adreslemesine sahip ATA-3standardndaki sabit disk srcleriyle birlikte S.M.A.R.T. (Self-Monitoring, Analysis andReporting Technology Bireysel zleme, Analiz ve Raporlama Teknolojisi) diyeadlandrlan bir veri izleme teknolojisi duyurulmutur. Gnmz ana kart reticilerinin vesabit disk reticilerinin pek ou bu teknolojiyi desteklemekle birlikte retici firmalararasnda yaanan uyum sorunlar nedeniyle etkin birekilde kullanlamamaktadr.
Aratrma devi: Paralel ATA srclerinde kullanlan paralel IDE kablosunun pinadlarn aratrn (Not: IDE kablolaryla 16 bitlik veri iletimi gerekletirilir).
Tablo 1.1: ATA arayznde meydana gelen deiim
Standartsmi
Diersimleri
Eklenen letimModlar
En stBoyutlar
Dier Yenizellikleri
ANSIReferans Ad
ATA-1 ATA, IDE
PIO 0,1,2 (3.3, 5.2,8.3)Tek-szckl DMA0,1,2 (2.1, 4.2, 8.3)ok-szckl DMA0 (4.2)
528 MBakadar
X3.221-1994(1999dan berikullanm d)
ATA-2 EIDE, Fast PIO 3,4: (11.1, 16.6) 8.4 GBa 24-bit LBA X3.279-1996
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
18/76
14
ATA,
Fast IDE,Ultra ATA
ok-szckl DMA
1,2 (13.3, 16,6)
kadar (2001den beri
kullanm d)
ATA-3 EIDE 137 GBakadar
28-bit LBA ()S.M.A.R.T.,Gvenlii
X3.298-1997(2002den berikullanm d)
ATA/ATAPI-4
ATAPI-4,ATA-4,UltraATA/33
Ultra DMA 0,1,2(16.7, 25.0, 33.3)Ultra-DMA/33
CD-ROM gibicihazlara ATAPIpaketi komutlarzerinden destekverilmesi
NCITS 317-1998
ATA/ATAPI-5
ATA-5,UltraATA/66
Ultra DMA 3,4 (44.4,66.7)Ultra DMA 66
80-telli kablolar NCITS 340-2000
ATA/ATAPI-6
ATA-6,UltraATA/100
UDMA 5 (100)Ultra DMA 100
144 PBakadar
48-bit LBANCITS 347-2001
ATA/ATAPI-7
ATA-7,UltraATA/133
UDMA 6 (133)Ultra DMA 133SATA/150
SATA 1.0NCITS 361-2002
ATA/ATAPI-8
ATA-8 SATA/300 SATA 2.0
Master/Slave (Efendi/Kle) Ayarlar
2 paralel ATA disk srcs (sabit disk ya da CD-DVD src) ayn EIDE kablosuzerinden balanaca zaman Master ve Slave ayarlarnn yaplmas gerekir. Bylece aynhatt kimin ncelikli olarak kullanaca belirlenmi olur (bk.Uygulama Faaliyeti-1).
1.1.3.2. SCSI
ekil 1.18: SCSI logosu.SCSI destei olan
cihazlarda bulunur.
skazi diye okunan bu veri iletim standard SmallComputer System Interface kelimelerinin ba harflerinden
gelir. ATA standardna gre yeni bir standard olup ilk kez1986 ylnda kullanma balanmtr.
SCSI teknolojisi sabit disk srclerinde, kaset srclerinde, optik srclerde,yazc ve tarayc gibi harici k cihazlarnda da yaygn olarak kullanlan bir standarttr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
19/76
15
SCSI teknolojisi, cihaz bamszl salama ilkesiyle gelitirilmitir. Bu durum, SCSI
teknolojisinin teorik olarak her cihazda kullan
labilmesi anlam
na gelir. Gelitirildii ilkyllarda Apple Macintoshda ve Sun Microsystems bilgisayarlarnda yaygnlamayabalamtr. Ancak IBM PC dnyasnda kullanlagelen daha dk maliyetli ve yeterliperformans sunan ATA standard nedeniyle PC diye bilinen kiisel bilgisayarlarda pek fazlara bet grmemitir. Ayrca yeni nesil ATAPI standartlarnn gelitirilmesi, USB veFireWire standartlarnn ortaya kmas nedeniyle daha karmak ve daha pahal olan SCSIarayz kiisel bilgisayar kullanclar iin cazip bir teknoloji olmaktan kmtr.
Ancak SCSInin sunduu yksek veri hz oranlar ve ok sayda cihaz balanabilmezellii nedeniyle i istasyonlar, sunucular ve yksek seviyeli sistemlerde SCSI harddiskleriyaygn olarak kullanlmaktadr.
NOT: Masast (Desktop) ve dizst (Laptop) bilgisayarlarda harddisksrcleri iin genellike ATA (EIDE) ve daha yeni olan SATA arayzleri kullanlmaktaolup, harici cihazlarn balantsnda da USB ve FireWire arayzleri tercih edilmektedir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
20/76
16
ekil 1.19: SCSI cihazlaryla kurulu bir sunucu
SCSI arayz belki de bilgisayar dnyasnn en kafa kartrc standartlarndan biriolsa gerek. Gemiten gnmze gelitirilen yeni standartlaryla ve her birine verilen farklisimleriyle takip edilmesi zor bir sre karmza kmaktadr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
21/76
17
in en can skc yan da pek ounun farkl alma voltajlar ve farkl konnektr
yap
lar
na sahip olmas
. SCSI arayzlerinden ve fiziksel yap
s
ndan bahsetmeden nceSCSIyi ATAdan ayran zellikleri u ekilde sralayabiliriz:
SCSI ve ATA Karlatrmas
SCSI tabanl hard diskler, genellikle ada olduklar ATA disk srclerinegre daha yksek rpm deerlerinde retilmektedir.
SCSI harddiskler, nispeten sunucu uygulamalarna ynelik gelitirildii iin nbellekleri (cache) daha byktr.
Sahip olduu komut yaps sayesinde (Command Taq Queuing) ayn andabirden fazla komutu ileyebilir. Paralel ATAda ayn anda yalnzca tek komutiletilebilir. Seri ATA teknolojisiyle birlikte ATAda da birden fazla komutiletilebilir duruma gelinmitir.
Tek bir hat zerine ATAya kyasla ok daha fazla cihaz balanabilir. ounlukla harici kontrol kart gerektirirler. Kablo uzunluu daha fazladr. SCSI veri yolu kontrolcs (host controller) kendisine bal tm cihazlar
mikroilemciye ek yk getirmeden kontrol edebilir. Bir SCSI zincirindeki tm cihazlar ayn anda alabilme zelliine sahiptir. Bu
durum paralel ATAya kyaslandnda byk bir performans fark ortayakoyar. Ancak seri ATA teknolojisinin geliimiyle birlikte bu fark byk orandaortadan kalkmtr.
SCSI teknolojisini kullanan sabit diskler ATA teknolojisini kullanan modelleregre daha pahaldr.
Bu farklar ortaya koyduktan sonra SCSInin eitlerini de tarihsel olaraku ekildesralayabiliriz:
SCSInin Tarihsel Geliimi
Tablo 1.2: SCSI arayznde meydana gelen deiim
ArayzVeri Yolu
GeniliiSaat Hz
En Fazla
Miktar
En FazlaKablo
Uzunluu
En FazlaCihazSays
SCSI 8-bit 5 MHz 5 MB/s 6 m 8
Fast SCSI 8-bit 10 MHz 10 MB/s 1.5-3 m 8
Fast-WideSCSI
16-bit 10 MHz 20 MB/s 1.5-3 m 16
Ultra SCSI 8-bit 20 MHz 20 MB/s 1.5-3 m 5-8
Ultra WideSCSI
16-bit 20 MHz 40 MB/s 1.5-3 m 5-8
Ultra2 SCSI 8-bit 40 MHz 40 MB/s 12 m 8
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
22/76
18
Ultra2 Wide
SCSI16-bit 40 MHz 80 MB/s 12 m 16
Ultra3 SCSI 16-bit 40 MHz DDR 160 MB/s 12 m 16
Ultra-320 SCSI 16-bit 80 MHz DDR 320 MB/s 12 m 16
SCSI-1: SCSInin ilk versiyonu olup, resmi olarak 1986 senesinde kabul edilmitir. 8 bitlik paralel veri yoluna sahiptir. Maksimum 6 metrelik kablo uzunluuyla ATAnn 46cmlik kablo snrn amtr. 8 adete kadar cihaz balanabilme destei vardr.
SCSI-2: Fast SCSI ve Wide SCSI diye adlandrlan trevleri vardr. Fast SCSIarayz alma hzn 10MHze ve veri transfer hzn 10MB/sye katlam olup, Wide SCSI
ise veri yolu geniliini 16 bite karmtr (bylece veri transfer hz da 20MB/syeykselmitir). Ancak bu artlarla birlikte kablo uzunluu azalmtr.
SCSI-3: 1992 ylnda duyurulan bu arayzn 8 bitlik Ultra SCSI ve 16 bitlik UltraWide SCSI diye bilinen trevleri vardr. Kablo uzunluu konusunda ok hassas olularylakt bir n yapmlardr.
Ultra-2: Bu arayzle birlikte sinyal iletiminde kullanlan LVD (Low VoltageDifferential) adl yeni bir alc/verici teknolojisi duyurulmutur. Bu zellii sayesinde kablouzunluu 12 mye kadar kartlabilmitir. alma hzlar ve veri ileme miktarlar danceki versiyonlarna gre ikiye katlanmtr. Ultra2-Wide treviyle birlikte SCSI
arayzne balanabilen cihaz says 16ya kartlmtr.
ekil 1.20: Ultra-160 standard bir HDD
Ultra-3: Ultra-160 SCSI olarakda bilinir. 1999un sonlarndaduyurulmutur. DTC (DoubleTransition Clocking) denen birteknolojinin kullanm sayesinde veritransfer kapasitesi 160MB/syekartlmtr. DTCyle saatdarbelerinin den ve ykselen
kenarlarnda veri iletimi gerekleir.Ayn teknik DDR RAMlerde dekullanlmaktadr. Bylece ek saatdarbesine gerek kalmam olup dahaeski SCSI trevleriyle de uyumlualmas salanmtr.
Bu arayzle birlikte CRC(Cycling Redundancy Check) ve hatadzeltme ilemi (Error CorrectingProcess) gibi yeni teknolojiler
sunulmutur.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
23/76
19
Ultra-320: SCSI arayz ilk duyurulduu gndenbuyana 7. nesil SCSI teknolojisidir. Bu versiyonda eskiyeuyumluluk ilkesini (16 bitlik yapsyla) gz nnde
bulundurmakla birlikte SCSI arayzn bir adm daha netamtr.
alma frekans ve veri ileme kapasitesi ikiye katlanm olup QAS (QuickArbitration and Selection) diye adlandrlan paketlenmi SCSI tekniiyle komut yknazaltan ve performans ykselten bir teknoloji sunmaktadr.
Gnmzn gncel SCSI arayz de TCP/IP zerinden dorudan veri iletimi iingelitirilmi iSCSI (internet SCSI)dir. iSCSI dk gecikmeli SCSI bloklarn IP
protokoln kullanan alar zerinden gndermek iin gelitirilmitir. Bylece veri deposuolarak kullanlan alan alarna ya da daha byk veri ynlar iin internete balanarakdepolanan veri kapasitesi ykseltilmi olmaktadr.
SAS (Serial Attached SCSI): SCSInin u ana kadar anlatlan tm versiyonlar
paralel veri iletimi gerekletirirken bu versiyonda seri iletim yaplmaktadr. Veri iletimi3GB/sye kartlmtr. Her bir SAS portu 128 adet cihaz desteine sahiptir.
SCSI Arayz Elemanlar ve Montajlar
Dahili SCSI cihazlar bilgisayar iine monte etmek iin bilgisayarn PCI yuvasnataklan bir kontrol kart kullanlr (ekil 1.22). Bu kontrol kart host controller olarak da
bilinir (sunucular iin tasarlanm baz ana kartlarda onboard SCSI denetleyicisibulunmaktadr). ekilde gsterilen denetleyicide, harici SCSI cihazlarn da balanmas iinbir konnektr bulunmaktadr.
ekil 1.21: Ultra-320 SCSIninlogosu
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
24/76
20
ekil 1.22: rnek SCSI kontrol kart (64bit PCI yuvas iin) ve montaj
Dahili SCSI cihazlarn balanmas iin erit (ribbon) kablolar kullanlr (ekil 1.23).
erit kablolar, zerlerine balanacakcihaz says kadar konnektr iermektedir.ekil 1.23te ok sayda cihazn
balanabilecei bir kablo gsterilmitir.
Dahili SCSI cihazlarnn balanmas,ATAya gre daha zordur. Her bir SCSIcihazn bir ID (identity-kimlik) numarasvardr. Eer SCSI veri yolu 16 cihazdestekleyebiliyorsa balanan her cihaza 0-15 aras farkl bir numara verilir.
ekil 1.23: 2den fazla cihazn balanabildiibir SCSI kablosu
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
25/76
21
NOT: SCSI denetleyicisi de (host controller) kendisi iin bir numara tahsiseder ve muhtemelen en byk numaray alr. Kalan 15 numara cihazlar iin ayrlr.Cihazlarda ID numaras akmas olursa cihazlar almayacaktr.
SCSI cihazlar zerinde desteklenen cihaz saysna gre ID seici jumperlar bulunur.Bu jumperlarn ald duruma gre ID numaras belirlenir.
Farkl SCSI versiyonlar iin farkl konnektrler kullanlr ve birbirleriyleuyumsuzdur. ekil 1.24, 25 ve 26da baz konnektr tipleri gsterilmitir. Bu uyumsuzluungiderilmesi iin adaptrler (uygunlatrclar) kullanlr. Bu konnektrler genellikle 50pin,68pin veya 80pin yapsndadrlar. Seri SCSI (SAS) teknolojisi SATA uyumlu konnektrkullanr.
ekil 1.24: SCSI-3 ve sonrasndakullanlmaya balanan bir konnektr tipi
ekil 1.25: SCSI-2 harici konnektr yaps (krmziaretli olan)
ekil 1.26: SCSI konnektrleri
Aada rnek olarak 50 pinlik ve 68 pinlik 32bit PCI veri yoluna balanan SCSIdenetleyici kartlar gsterilmitir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
26/76
22
(A)
J1: 68 pinlik dahili SCSI konnektrA-kanal
J2: 68 pinlik dahili SCSI konnektrB-kanal
J5: 68 pinlik harici SCSI konnektrA-kanal
J7: 68 pinlik harici SCSI konnektrB-kanal
(B)
J1: 50 pinlik dahili SCSI konnektr
J4: 50 pinlik harici SCSI konnektr
ekil 1.27: (A) 68 pinlik SCSI denetleyici kart, (B) 50 pinlik SCSI denetleyici kart
Harici SCSI cihazlarn balanmasnda ekil-1.28deki gibi kaln, yuvarlak kablolarkullanlr.
ekil 1.28: Harici SCSI cihazlar balamak iin kullanlan kablolar
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
27/76
23
Harici cihazlarn bir zincirin halkalar gibi birbirlerine balanabilmeleri iin
zerlerinde ikinci bir konnektr balant
yuvas
vard
r. ekil 1.29da birden fazla harici SCSIcihazn birbirine ve bilgisayara balantlar gsterilmitir.
ekil 1.29: Birden fazla harici SCSI cihazn birbirine balanmas
Sonlandrma
SCSI yolu sonlandrlmad takdirde veri yoluna gnderilen elektrik sinyalleri,yansmaya neden olur ve SCSI denetleyicisiyle cihazlar arasnda giriim meydana gelir. Veriyolunun sonlandrlmas iin veri yolunun her iki ucuna da sonlandrc direnler taklr. Eerveri yoluna dahili ve harici cihazlarn her ikisi de balanyorsa her bir serideki son cihazauygun sonlandrcnn taklmas gerekir.
SCSI sonlandrclaraktifve pasif sonlandrclar olmak zere iki ana gruba ayrlr:Pasif sonlandrc standart, saat hzlarnda alan SCSI sistemlerinde ve cihazlardan
denetleyiciye (host controller) 1mden daha az mesafe olduunda kullan
l
r. Aktifsonlandrcise hzl SCSI sistemleri iin ya da cihazlardan denetleyiciye 1mden daha fazlamesafe olduunda kullanlr.
ekil 1.30: Pasif ve aktif sonlandrc trleri
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
28/76
24
Aratrma devi: SCSInin sahip olduu 3 farkl veri yolu sinyalleme teknii
sonland
rma olay
n
etkiler. Bu sinyalleme (bus signaling) teknikleri SE (Single Ended),HVD (High Voltage Differential) ve LVD (Low Voltage Differential)dir. Bu sinyallemetekniklerinin zelliklerini ve hangi durumlarda kullanldklarn rapor hline getiripretmeninize sunun.
1.1.3.3. SATA
ekil 1.31: Seri ATAnn logosu
ekil 1.32: Harici (external) SATAnnlogosu
ATA teknolojisinin mirass olarakortaya km olup, seri veri iletiimine dayal
bir teknolojidir. ncelikli olarak bilgisayar
veri yoluyla harddiskler aras
nda veri iletiimiiin gelitirilmitir. Seri ATA teknolojisi USBve FireWire arayzlerinden ayr olarak PCniniinde kullanlacak ncelikli arayz olarakgelitirilmitir.
Sonrasnda gelitirilen harici SATAyla birlikte USB sabit disklere kar yeni birseenek kmtr (2 m mesafeye kadar
balanabilme zellikleriyle olduka avantajl bir seenek olabilir). Ayrca harici USB
srclerde ATA-USB dnm ilemi,sistemin yavalamasna neden olurken eSATA(harici sabit disk)da byle bir durum yoktur.Ancak harici besleme gerektirmesi en nemlieksiidir.
NOT: Bilgisayar dnyasnn seri iletiime doru yava, ama kararl bir geiyaptn gzden karmayn. Yakn zamanda paralel iletiim tamamen ortadan kalkacak gibigzkyor.
SATAnn SATA1, SATA2 ve SATA3 standardlar bulunmaktadr.
SATA1, Seri ATA iletiiminin ilk versiyonudur. SATA/150 olarak da bilinir. Veriyolu hz 1.5GHzdir ve veri iletim kapasitesi 150MB/sdir. SATA2de veri yolu hz3GHze, veri iletim kapasitesi 300MB/sye kartlmtr. SATA3te veri yolu hz 6GHze,veri iletim kapasitesi 600MB/sye kartlmtr.
ekil 1.33te SATA arayzl bir sabit disk gsterilmitir.
SATA yapsnda gbalants ve veri balants
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
29/76
25
ekil 1.33: SATA sabit disk
deitirilmitir. 40pinlik paralel
veri girii yerine, ok daha kk boyutlarda seri veri hattkullanlmaktadr.
Ayrca seri ATAnn dahadk voltajlarda alabilmezellii sayesinde kablo uzunluuartmtr.
Seri ATA teknolojisinde master/slave ayar ortadan kaldrlmtr. Seri ATAnnnoktadan noktaya balant zellii sayesinde her src ana kartn SATA soketine dorudan
balanr. Bu nedenle her SATA src iin ayr kablo gerekir. Ayrca ana kart zerinde deher cihaz iin ayr soket bulunmas gerekir. Ancak ok sayda cihazn ayn veri yoluzerinden haberlemesini salamak iin SATA host denetleyicileri (RAID src)
bulunmaktadr. Bu denetleyicilerin kullanlmasyla ok sayda SATA sabit diski birbiriniengellemeden alabilir.
Aratrma devi: SATAnn data konnektrnn fiziksel yapsndaki farknIDE/EIDE kablolarna gre ne gibi avantajlar olacan snf iinde tartn.
ekil 1.34: Ana kart zerindeSATA soketleri
ekil 1.35: SATAkonnektr
ekil 1.36: SATA g
konnektr (Sabit diskebalanr)
SATAnn g konnektr 15 pinliktir. 3.3V, 5V ve 12V salanabilir. Her bir voltaj3er pin zerinden iletilir. nk ince pinler, baz cihazlarn almas iin gerekli seviyedeakm tayamaz. Ayrca PATA tr g konnektrleri SATA g konnektrne evirendntrcler bulunmaktadr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
30/76
26
SATA srcler, zellikle sunucularda ve i istasyonlarnda RAID (Redundant
Array of Inexpensive /Independent Disks Ucuz/Ba
ms
z oklu Disk Dizisi) teknolojisikullanlarak ok byk performans artlar salayabilir. RAID teknolojisi ok sayda cihaznayn kanal zerinden birbirleriyle haberlemelerine olanak salayan bir teknolojidir. rnekvermek gerekirse; veri iletiim kapasitesi 150MB/s olan adet sabit disk srcsnnRAID zerinden balants yaplacak olursa toplam veri kapasitesi 450MB/sye kartlr.Baz ana kartlar dahili RAID srcsyle retilmektedir.
Aratrma devi: SATA ve IDE/EIDE soketleri bulunan bir ana kartta paralel ATAve seri ATA sabit disk srclerin ayn anda altrlp altrlamayacan aratrn. Naslkurulacaklar ve BIOS yazlmyla ilgili yaplmas gerekenler hakknda elde ettikleriniziraporlayp retmeninize sunun.
NOT: zerinde eski SATA I (1,5Gbps) uyumlu denetleyici (host controller) bulunan ana kartlara SATA II (3Gbps) ya da SATA III (6Gbps) yapsnda bir sabit disksrcsnn taklmas durumunda haberleme sorunu yaanacaktr. SATA II ya da SATA IIIsabit disk srclerinin SATA I olarak gsterilmesi durumunda bu sorun ortadan kaldrlr.Bunun iin ekil 1.37de gsterildii gibi jumper ayar yapmak gerekir. lgili ayaryapldktan sonra src ana karta taklr ve sistem altrldktan sonra sabit disksrcsnn BIOS tarafndan grnp grnmedii belirlenir.
ekil 1.37: SATA II, SATA III destei olmayan ana kartlarda SATA II, SATA III disklerinSATA I olarak ayarlanmas
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
31/76
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
32/76
28
UYGULAMA FAALYET
Sabit disk scleri farkl boyutlarda ve arabirimlerde karmza kmaktadr. Masastbilgisayarlarda 3.5 (inch) olan sabit disk srcleri, Dizst bilgisayarlarda 2.5boyutlarnda retilmektedir. Aada PATA teknolojisini kullanan 3.5inchlik dahili bir sabitdisk srcsnn ana karta ve kasa iine montajnn yaplmas anlatlmtr.
Uygulama in Ek Bilgi
Uygulamada kullanlacak PATA ara birimli sabit disk srcsnn balantnoktalarnekil 1.39dan yararlanarak dikkatlice inceleyin.
ekil 1.39: PATA ara birimli sabit disk srcsnn balant noktalar
Mavi Blge : EIDE kablosu balant noktasAk Yeil Blge : Master/Slave belirleme noktasSar Blge : G kablosu balant noktasKrmz Blge : EIDE kablosunun zerinde yer alan kntl noktann
denk getirilecei entik
UYGULAMA FAALYET
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
33/76
29
lem Basamaklar neriler
1) Montaj ileminin yaplaca ana kartlmasast PC kasasn anz.
ekil 1.40: P4 tabanl bir ana kart
ATX teknolojili bir kasakullanmanz tavsiye edilir.
2) Montaj yaplacak PATA arabirimli sabitdisk srcsn ve EIDE kablosunu temin ediniz.
ekil 1.41: Paralel ATA sabit disk ve EIDE kablosu
UDMA66/100/133 sabitdiskler iin kullanlan 80pinlikEIDE kablosu kullanmanz tavsiye
edilir.
3) Sabit diski master olarak ayarlaynz.
ekil 1.42: Master/slave ayarlar iin jumperseenekleri
ekil 1.39da gsterildiigibi jumper diye adlandrlan ve ikinoktay ksa devre etmeye yarayan
paray sabit diskin zerinde bulunan tablodan yararlanarakmaster noktasna balayn.Bylece ikinci bir cihaz aynEIDE kablosuna balayacanzzaman ncelii iletim sisteminin
yer alaca bu cihaza vermiolursunuz.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
34/76
30
4) Sabit diskin vidalarn kaybetmeyin. 3.5
lik sabit diski kasan
n iindeki 3.5 lik yuvayayerletiriniz.
ekil 1.43: Sabit diskin kasa iine yerletirilmesi
Sabit diski yerletirirken benzer ikinci bir cihazbalandnda stnde bolukkalacak olmasna zen gsterin.
Bylece kasa iindeki havasirklasyonu sabit disk iinengellenmemi olur. Eer sabitdisklerin snmasndanendieleniyorsanz, zel olaraksatlan sabit disk fanlarndankullanmanz faydal olacaktr.
5) EIDE kablosunun bir ucunu sabit diskebalaynz.
ekil 1.44: EIDE kablosunun sabit diske balanmas
ekil 1.39da grld gibikablonun EIDE konnektrnnkntl ksmnn entik hizasnagelmesine dikkat edin. Ayrcakablonun orta ksmndan uzakta unoktalardan birine daha yakn
baka bir konnektr bulunur. EIDEkablosunun, bu konnektr sabitdiske yakn olmasn salayacakucunun balanmasna dikkat edin.Bylece ikinci bir cihaz rahatlkla
balayabilirsiniz.
6) G kablosunu balaynz.
ekil 1.45: G kablosunun balanmas
ekil 1.39da grlen g
kablosu balant noktasna gkablosunu balayn. Gkablosunun sar renkli hatt (+12V)sa tarafa, krmz renkli hatt(+5V) sol tarafta kalacaktr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
35/76
31
7) EIDE kablosunun dier ucunu ana kartabalaynz.
ekil 1.46: EIDE kablosunun ana kart zerinetaklmas
Bu ilem iin ana kartnIDE1 yuvasn semeniz tavsiyeedilir.
8) Sabit diski vidalaynz.
ekil 1.47: Sabit diskin vidalanmas
Sabit diskin 3.5lik yuvalaratutturulmasn salayan drt adetvida balant noktas vardr. Sabitdiskin zerindeki bu balant
noktalarn kullanarak ilemigerekletirin.
NOT: Bu ilem basamaklar SCSI ve SATA disk srcleri iin deuygulanabilir. Yalnz ara birimleri farkl olduundan bu cihazlarn kurulumlaryla ilgilikitapklarn dikkatlice incelenmesi faydal olacaktr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
36/76
32
LME VE DEERLENDRME
Bu blmde, 1 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla oktan semeli sorular sorulacak ve uygulamal testyaplacaktr. Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.
A. LME TEST
1. IDE erkek konnektr zerinde ka pin vardr?A) 40B) 80C) 79D) 39
2. Manyetik disk zerinde 1 bilgisi hangi durumda oluur?A) Okuma kafasna elektrik ilk uygulandnda.B) Okuma kafasna elektrik uygulanp hemen ardndan enerji kesildiindeC) Okuma kafasna elektrik uygulandktan sonra zt ynl ikinci bir elektrik
uygulandndaD) Okuma kafasna ard arda iki defa ayn ynde elektrik uygulandnda
3. Sabit disk montajnda aadaki admlardan hangisi dikkat edilmesi gereken bir admdeildir?
A) 5,25 yuvalarn bo olup olmadklarn kontrol etmek.B) Montaja balamadan nce enerjinin kesilmi olmasn salamak.C) Montaj yaplacak sabit disk srcsnn vidalarn gvenli bir yere kaldrmak.D) Sabit disk srcsn hava sirklasyonundan en iyi yararlanacakekilde
montajlamak.
4. Aadakilerden hangisi SATA ve PATA disk srclerin farklarndan deildir?A) G girileri farkldr.B) Veri kablolar farkldr.C) SATAda noktadan noktaya balant, PATAda master/slave balant vardr.D) SATA srcler 5V, PATA srcler 12V kullanr.
5. Aadakilerden hangisi SATAnn bir standard deildir?A) SATA1B) Fast SATAC) SATA2
D) ESATA
LME VE DEERLENDRME
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
37/76
33
6. Aadakilerden hangisi SCSI sabit disk srcleri iin kesinlikle sylenebilir?A) SCSI srcler her zaman IDE srclerden daha hzldr.B) Yalnzca SCSI srclerde birden fazlasnn ayn anda alabilme zellii vardr.C) SCSI srcler sunucu uygulamalarnda birden fazla kullanldklarnda PATA
srclere gre daha yksek performans sunarlar.D) SCSI kullanmak ATA srclere gre her koulda daha iyidir.
7. Sabit disk srcleri iin kullanlan aadaki ifadelerden hangisi dorudur?A) Uygun BIOS gncellemesi ve host denetleyicisiyle SATA ve PATA srcler
birlikte altrlabilir.
B) SATA ve PATA srcler kesinlikle birlikte altrlamaz.C) Ultra-360 SCSI arabiriminde veri iletim hz 320KB/sdir.D) SCSI host denetleyicisine ayn anda yalnzca 2 cihaz balanabilir.
8. Kiisel bir bilgisayar iin aadaki arabirimlerden hangisi harici disk srcsbalantsnda tercih edilen bir arabirimdir?
A) IDEB) USBC) SATAD) SCSI
9. Paralel ATAyla klm en yksek veri hz ne kadardr?A) 133MB/sB) 150MB/sC) 100MB/sD) 300MB/s
10. SCSI srclerle ilgili olarak aada sylenenlerden hangisi yanltr?A) Birden fazla SCSI srcnn ayn hatta balanmas durumunda sonlandrc
kullan
lmas
gerekir.B) SCSI srcler sahip olduklar teknoloji nedeniyle dier arabirimde retilensrclere gre biraz daha pahaldr.
C) Ayn hatta bal her bir SCSI cihazn bir ID numaras vardr.D) SCSI cihazlar ayn kablo zerine balanrken master/slave ayar yaplmaldr.
DEERLENDRME
lme sorularnn ounu doru yantlam ve eksiklerinizi gzden geirmiseniz birsonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
38/76
34
RENME FAALYET-2
Manyetik disk srclerinden floppy srcleri renecek ve montajnyapabileceksiniz.
1970li yllarn bandan 1990l yllara kadar floppy disk srclerinde ne gibideiikliklerin yaandn aratrarak, gnmzde artk pek kullanlmamalarnn nedenlerinitartn.
2. FLOPPY (FERROMANYETK) DSKLER
2.1. Disket Srcnn Grevi
PCler iin hard disk srcler gelitirilmedii dnemlerde floppy srcler iletimsistemini tamak amacyla kullanlmaktayd. Sabit disklerin kiisel bilgisayarlardayaygnlamasyla birlikte disket srcler uygulama yazlmlarnn ve dier tr verilerintanmas ya da yedeklenmesi amacyla kullanlmaya baland.
2.1.1. Disket Src Nedir?
Disket srcler, ses kaset teybine benzer olarak metal kapl dairesel kk birplastie bilgi yazan ve o paradan bilgi okuyan kayt cihazlardr. Bir floppy disk eidiolmasna karn piyasada disket srcler iin yaygn olarak FDD (Floppy Disk Driver) adkullanlmaktadr.
ekil 2.1: Disket srcde kullanlan 3,5 disketinn ve arka yz
ekil 2.2: Dahili 3,5lik disketsrcnn n yz
RENME FAALYET-2
AMA
ARATIRMA
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
39/76
35
ekil 2.3: Dahili 3,5 disket src ve FDD verikablosu
ekil 2.4: USB arayzl harici 3,5 disketsrc
Tarihin ilk floppy disk srcs (FDD) 1967 ylnda IBM firmas tarafndangelitirilmiti. Bu ilk gelitirilen modelde 8 diskler ( sonradan anlan ad yla disket)kullanlmaktayd. Ardndan 5,25 disket srcs gelitirildi ve 1981 ylnda IBM firmasnnilk kiisel bilgisayarnda (PC) kullanld.
Yllar iinde srekli deien disketlerin kapasiteleri 3,5 HD (High Density YksekYounluk) versiyonlaryla 1,44MB deerine ulamtr. 1990l yllarn ortalarna kadarolduka popler olan disket srcler, yeni tanabilir kayt ortamlarnn geliimiyle (CD-RW, USB-hafza vb.) kullanmlar azalm ve ilk kez 1998 senesinde Macintosh firmasnniMac modellerinde kullanmdan kaldrlmtr.
Ancak pek ok PC reticisinin eskiye uyumluluk endieleri dolaysyla (BIOSayarlar yla eski disket srcleri kullanmak mmkndr) ve disket srclerin hl zelkullanm alanlarnn bulunmas nedeniyle PC bilgisayarlarda kullanlmaya devametmektedir.
Floppy disketler, veri tanmasnda az kullanlmakla birlikte aadaki uygulamalardahl kullanlmaktadr:
Sistem arzas durumunda yazlm geri yklemesi yapmak amacyla Kiisel bilgisayarlarda BIOS gncellemesi yapmak amacyla Kiisel bilgisayar saf DOS ortamnda aabilmek ve disket zerinden virs
taramas yapmak amacyla
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
40/76
36
2.1.2. Disketin Yaps ve almas
Disketler, sabit disklere benzer olarak iz ve sektrlerden oluan malzemelerdir.Yaplarnda ses ve video kasetlerinde kullanlan banda benzeyen dairesel bir bant kullanlr.Ancak iz ve sektrlerden olumalar nedeniyle veriler ses ve video kasetlerinde olduu gibisral yazlmaz. rnein dosyann bir paras 1 nu.lu sektrde yer alyor ve ikinci paras 15nu.lu sektrde yer alyorsa, yazma/okuma kafas 1den 15. sektre gidebilir. Aradakisektrlerin okunmasna gerek yoktur.
ekil 2.5: 3,5 disketin paralar
ekil 2.6: Ferromanyetik malzeme kaplamal bandn (disk)iz (track) ve sektrlere ayrlmas
ekil 2.5te sert plastikten yaplm malzemeyle koruma altna alnm olan disketinparalar gsterilmektedir. ekil 2.6da ise verilerin manyetik kayt ilkesine gre yazldmanyetik bandn iz ve sektr yaps gsterilmitir. imdi ksaca bu paralar tanyalm:
1- Yazma Koruma Sekmesi: Bu srg, ak olduunda diske bilgi yazlamaz.
2- Gbek: Disket srcnn, diski dndrmesi iin kullanlan paradr.
3- Disket Okuma Srgs - Shutter: Disket, disket srcnn iineyerletirildiinde bu srg src tarafndan alr ve disket okuma/yazma ilemi iin hazrhle getirilir.
4- Plastik Kaplama: Ferromanyetik malzeme kaplamal diskin korunmas amacylakullanlan paradr.
5- Kt: Bandn izilmesini engelleyen ok yumuak ve ince olarak yaplm kt.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
41/76
37
6- Manyetik Disk: Verilerin yazld bant.
7- Disk Sektr: Disket diskleri de sabit disklerde olduu gibi sektrlerden oluur.
2.1.3. Disket Srcnn Yaps ve almas
Disket src aadaki paralardan olumaktadr:
Okuma/Yazma Kafalar: Disketin her iki tarafnda da bulunur ve birlikte hereketederler. Ancak tam olarak karlkl durmamaktadrlar. Disketin her iki yzne de veriyazmada kullanlrlar. Daha geni olan kafa, veri silmede kullanlr; bylece yeni bilginingeni temiz bir alana yazlmas salanm olur.
Src Motoru: Manyetik diski gbek parasndan tutarak dndrmek iin kullanlrve dakikada 300-360 devir (RPM) hza sahiptir.
Adm Motoru: Yazma/okuma kafasn uygun iz zerine getirmede kullanlanmotordur. Adm motorlar, belli bir dnme asnda adm adm ilerleyen motorlardr.
ekil 2.7: Disket srcnn i grn
ekil 2.8: Disket srcnn okuma kafas
Mekanik ereve: Bir eit manivela koluna sahip olan bu mekanizma sayesindedisketin okuma srgs alr ve srcnn yazma/okuma kafas ift tarafl diskle temaskurar.
Devre Kart: Diske yazlacak veriyi yazma/okuma kafasna uygulayan ya da disktenokunan manyetik veriyi ileyip anlaml dijital seviyeye kartan elektronik devre kartdr.Ayrca adm motorun her bir ize erimesini salayan elektronik devre de buradadr.
NOT: Diskete veri yazabilmek iin sabit disklerde olduu gibi formatlama
ileminin yaplmas gerekir. Formatlama ilemiyle disketin zerinde balang adresioluturulur. Bylece ilk kez veri yazlaca zaman yazma ilemi balang adresinden balar.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
42/76
38
Disket srcler, gnmz disk srclerine kyasla son derece yava cihazlardr.
Disk yzeyine bilgi yaz
laca
zaman nce silme bobini veri yaz
lacak alandan daha geni bir alan temizler (yazma srasnda komu izlerin zarar grmesini engellemek iin) veardndan yazma ilemi gerekleir.
2.2. Zip Srcnn Grevi
1994n balarnda Iomega firmas tarafndan piyasaya srlen bir veri depolamaaygtdr. Piyasaya ilk kan versiyonu 100MBlk kapasiteye sahipken zaman ierisindekapasitesi 2GBa kadar ykseltilmitir. Bir floppy eidi olup zamannn 1,44MBlkdisketleriyle kyaslandnda son derece byk bir kapasite fark ortaya kmaktadr.
2.2.1. Zip Src Nedir?Zip srcler, disket srcler gibi 3.5 floppy diskleri kullanan veri depolama
cihazlardr. Kulland floppy diskler hemen hemen 1,44MBlk floppy diskler kadar olupdisket srcye gre veri transfer hz ve veri kapasitesi ok daha fazladr.
ekil 2.9: 3,5 zip src disketiekil 2.10: ABD standard priz kullanan harici zip
src
Zip srcler piyasaya ilk ktklarnda sunduu yksek veri kapasitesiyle ksa srede byk ilgi grd. Ancak yksek fiyatlar ve baz stratejik hatalar nedeniyle tamamenFDDlerin yerini alacak bir standart hline gelemedi.
Piyasaya srldklerinden ksa sre sonra (1990l yllarn sonlarnda) CDyazclardaki fiyat dleri ve ardndan ok daha kk boyutlu flash hafzalarn (flashmemory) piyasaya kmas zip srclerin yaygnlamasn engelledi.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
43/76
39
2.2.2. Zip Srcnn Yaps ve almas
Zip srcler ok deiik ara birimlerle bilgisayarlara balanmaktadr. Bilgisayarlaradahili olarak balanan modellerinde IDE ya da SCSI arayz kullanlrken, haricimodellerinde paralel port, SCSI ve USB kullanlmaktadr. Orijinal zip srcsnn veritransfer hz yaklak 1MB/s ve ortalama tarama sresi 28msdir.
ekil 2.11: Floppy ve zip diskler
Zip disklerin sektr ve iz yaps floppydisklerden farkldr. Floppy disklerde diskindna doru gittike izlerin boyutu byr.Ancak diskin her yerinde izler ayn saydasektre sahip olduundan diskin dna doru
boa harcanan alan boyutu artar.
Zip disklerin yzeyi ise ok daha kksektrlere blnm olup her bir sektr ayn
boyuttadr. Bu nedenle zip disklere ok dahafazla veri kaydedilebilir.
ekil 2.12: Floppy ve zip disklerin sektr yaplar
ekil 2.13: Zip srcnn alma ilkesi
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
44/76
40
Floppy srclerden ayr olarak zip srclerde yazma korumas hem yazlmsal hem
de donan
msal olarak mevcuttur. Disk zerine yaz
lan bir bilgi arac
l
yla (metadata)diskin yazma korumal olup olmayaca belirlenir. Koruma kaldrlaca zamanbilgisayardan srcye ilgili komut gnderilir ve disk zerindeki metadata verisi deitirilir.
2.3. Teyp Yedekleme (Tape Back-up) Srcleri
Teyp srcleri, bilgilerin manyetik bir teyp kaseti zerine kaydedildii ve daha okveri yedeklemede ya da arivlemede kullanlan cihazlardr. Teyp srcleri, sral eriim(sequential access) ilkesine sahiptir. Dier bir ifadeyle istenen bilgiye gitmek iin o bilgidennce gelen tm bilgilere gidilmesi gerekir (ses kasetlerinde olduu gibi).
S
ral
eriim yapmalar
ndan dolay
ok h
zl
olmamalar
na kar
n kullan
lan kasetlerinuzun mrl ve dk fiyatl olmas, veri arivlemede nemli bir pay almalarnsalamaktadr. eitli balant arayzleriyle retilmektedir. Genellikle SCSI arayz tercihedilmekte olup; paralel port, IDE, USB, FireWire ve optik fiber arayzleri dekullanlmaktadr. Kayt hzlar 160MB/sye kadar kabilmektedir.
ekil 2.14: Teyp src ve eitli teyp kasetlerinin FDD disketle karlatrlmas
Teyp srcleri ve teyp kasetleri eitli formatlarda retilmektedir:
Digital Data Storage (DDS), Digital Linear Tape (DLT), Linear Tape-Open(LTO), Advanced Intelligent Tape (AIT) ve Quarter Inch Cartridge (QIC) teyp srctrleridir. ekil 2.15te QIC teyp yedekleme srcsnn kaseti gsterilmitir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
45/76
41
ekil 2.15: QIC teyp yedekleme srcs kaseti
Bilgisayarnza kurulu QIC teyp yedekleme cihaz yazlm araclyla yedeklemekomutu verdiinizde, sabit diskinizin FAT bilgisi yedeklenecek bilgiyi konumlandrmakamacyla okunur. Yazlm PCnizin iindeki bir geici bellee (buffer) dosya bilgileriniyazar. Her bir dosyaya bir balk (header) bilgisi yazlr. Bylece hangi dosyann sabit diskinneresinde yer ald, dier bir ifadeyle her bir dosyann dizin aac bilinir.
Teyp srcde yer alan bir hata denetleme mekanizmasyla, hata denetimigerekletirilir ve ardndan teyp src denetleyicisi teyp hareketini balatmak zere teypmekanizmasna sinyalleri gnderir. Denetleyici srcnn yazma kafasna bir dizi bilgignderir. Pek ok teyp srcs paral yazma okuma kafasna sahiptir. Okuma-Yazma-Okuma eklinde sralanan kafann bu zellii sayesinde geici bellekten gelen bilgi biryandan yazlrken, dier yandan ikinci okuma kafas yardmyla yazlan bilgi okunur vekarlatrma ilemi yaplr. Yazlan ve okunan bilginin birbirini tutmas durumunda geici
bellek boaltlr ve teyp srcs disk verisinin sonraki blmne geer.
ekil 2.16: Teyp bandnn iz ve blok yaps
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
46/76
42
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar neriler
1) Disket srcnn FDD verikablosunu disket srcye taknz.
ekil 2.17: FDD veri kablosunun disketsrcye taklmas
FDD kablosunun bir tarafparaldr. Paral olan ksm, disketsrcye balanmal ve kablonunkrmz kenar sol tarafta kalmaldr.
2) Disket srcy kasan
n 3,5 disketsrc yuvasna yerletiriniz.
ekil 2.18: Disket srcnn yuvasna taklmas
Veri kablosunu disket srcyuvas iinden geiriniz ve disketsrcy n paneli kntoluturmayacak ekilde kalana kadarieri doru srkleyiniz.
3) FDD kablosunun dier ucunu hemenana kart besleme kablosunun yaknnda yeralan FDD soketine balaynz.
FDD kablosunun krmz kenarFDD soketinin solunda kalacak ekilde
balanmaldr.
UYGULAMA FAALYET
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
47/76
43
ekil 2.19: FDD veri kablosunun ana kartzerindeki sokete taklmas
4) G kablosunu disket srcnn gbalant noktasna taknz.
ekil 2.20: G kablosunun taklmas
Disket srcnn hemen satarafnda, veri kablosunun balandksmn stnde g kablosu soketi
bulunmaktadr. Kablo soketi tek taraflgirecek ekilde tasarlandndan yanl
balama gibi bir durum sz konusudeildir.
5) Disket srcy uygun ekildevidalaynz.
Disket srcy vidalamay ihmaletmeyiniz..
NOT: Zip ve Tape Back-up srclerin veri yolu standardna gre bilgisayarlara montaj farkllk gstermektedir. Bu cihazlarn kullanm kitapklarndanyararlanarak montajlarnn yaplmas faydal olacaktr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
48/76
44
LME VE DEERLENDRME
Bu blmde, 2 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla farkl trden sorular sorulacak ve uygulamal test yaplacaktr.Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.
A. LME TEST
1. Bir QICTape srcsnn kaset band ka bytelk bloklara ayrlmtr?A) 512 ya da 1024C) 256 ya da 512B) 128 ya da 256D) 64 ya da 128
2. Aadakilerden hangisi bir floppy src deildir?A) 3.5 disket srcC) Zip srcB) Tape back-up srcD) Flash bellek srcs
3. Aadakilerden hangisi zip srcnn floppy disket srcye gre daha fazla veritutabilmesinin nedenidir?
A) Okuma kafasndaki teknoloji farkB) Dn hznn daha fazla olmasC) Disk yapsnn daha kk ve eit dilimli sektrlerden olumasD) Birden fazla disk kullanlmas
4. Floppy disketin kullanlabilmesi iin hangi ilemin yaplmas gerekir?Yant:
5. Teyp back-up srcleri . tekniini kullanr.DEERLENDRME
lme sorularnn ounu doru yantlam ve eksiklerinizi gzden geirmiseniz birsonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.
LME VE DEERLENDRME
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
49/76
45
RENME FAALYET-3
Optik srclerden CD, DVD ve Blu-Ray srcleri tanyacaksnz ve montajnyapabileceksiniz.
Optik disklerin ilk duyurulduu 80li yllardan gnmze kadar yazma ve okumahzlarnda nasl bir ilerleme gerekletiini aratrp sonular arkadalarnzla paylan.
3. OPTK DSKLER
ekil 3.1: eitli optik srcler ve bir optik disk
3.1. CD-ROM ve CD-Writer Srcler
1983 senesinde Philips ve Sony firmalarnn Audio CDlerin geniletilmi birversiyonu olarak veri depolayabilme zelliine sahip CD-ROM diskleri ve CD-ROM srcteknolojisini duyurmalarndan gnmze kadar optik src teknolojisinde ok bykgelimeler yaand.
CD-ROM srclerin bilgisayarlarda ilk kullanlmaya balanmas 1985 senesine
rastlamaktad
r. ROM kelimesi, bu srclerde kullan
lan CDlere nceden bilgi yaz
lm
olmas ve bu bilginin deitirilemez olmas gereinden ileri gelmektedir. CD-ROM
RENME FAALYET-3
AMA
ARATIRMA
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
50/76
46
srclerde 650MBlk bilgi saklanabilmektedir. Bu bilgi miktar, 74 dakikalk dijital ses
bilgisine ya da 74 dakikal
kVCD format
nda film bilgisine kar
l
k gelmektedir.lerleyen yllarda CD-Writer (CD yazc) cihazlarn ucuzlamasyla birlikte CD-ROM
srclerde kullanlmakta olan tek defalk yazlabilen CD-R (CD-Recordable) disklerealternatif olarak yeniden yazlabilir CDler olan CD-RWler (CD-ReWritable) piyasayasrld. Tek defalk yazlabilir CD-R ve yeniden yazlabilir CD-RWlerin ucuzlamas buna
paralel olarak da CD yazc cihazlarn yaygnlamaya balamas veri yedeklemede CDlerinkullanmn byk lde yaygnlatrd.
CD-ROM srcler ve CD yazclar farkl ara birimlerde karmza kmaktadr.Dahili olanlarda en ok kullanlan ara birim IDE olup, SCSI ara birimine sahip CDyazclarda kullanlmaktadr. Harici disk srclerde en ok tercih edilen ara birim USBdir.Ayrca USB ara biriminin olmad dnemlerde dahili optik srcleri harici olarakkullanmay salayan ve bilgisayara paralel porttan balanan dntrcler de kullanlmtr.
NOT: Ahead Nero gibi baz zel CD yazma yazlmlar yardmyla CDlerinsnr deeri olan 650MB deeri 700MBn zerine kartlabilmektedir.
3.1.1. CDnin Yaps
CD Compact Disk kelimelerinden gelmektedir. Polikarbonat plastikten
retilmilerdir. CDler yaklak 1,2mm kalnlnda olup, polikarbonat malzeme biimlendirildikten sonra ince bir yanstc alminyum tabakayla kaplanr (ekil 3.2).Polikarbonat plastik malzeme zerinde, mikroskobik boyutlarda baloncuk benzeri boluklarmeydana getirilir (ekil 3.3). Ardndan alminyum yapy korumak iin ince bir akrilikkatman oluturulur. CD etiketi bu katman zerine baslr.
ekil 3.2: Veri kayd yaplm CD-ROMunmalzeme yaps
ekil 3.3: CD-ROMun yzey yaps
Lazer n huzmesi boluklara denk geldiinde optoelektronik alglaycya geridnmeyecek ekilde salr. Ancak dz blgelere gelen lazer n huzmesi, optoelektronikalglaycya dorudan geri dner.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
51/76
47
ekil 3.4: CDnin spiral
eklindeki iz yaps
CDlerin en nemli zellii manyetik disklerden farklolarak spiral eklinde tek bir izden olumalardr (ekil 3.4).Spiral yap CDnin i ksmndan d ksmna doruilerlemektedir. Bu yap sayesinde standart olarak 12 cmapnda retilen CDlere alternatif olarak daha kk boyutluve daha az kapasiteli CDlerde retmek mmkndr.
zlerin genilii 0,5 mikron (metrenin milyonda biri)ve spiral izin her bir sras arasndaki mesafe 1,6 mikronkadardr. Bu nedenle spiral eklindeki izin uzunluu oldukafazladr (dz bir ekilde ald dnlecek olsa 5 kmuzunluu bulmaktadr).
CDlerin sektr yaps da manyetikdisklere gre farkldr. Manyetik diskteasal hz her yerde ayndr. Bu nedenlediskin d taraf i tarafa gre daha hzldner. Ayrca diskin dna dorusektrlerin boyutu artmaya balar.
Ancak CDlerde spiral izin her birsektr eit boyuttadr. CD srclerdesabit dorusal hz (constant linearvelocity) diye adlandrlan bir okumatekniiyle okuma hz duruma gredeitirilir. CDnin d taraflarna
yaklaldnda hz yavalatlrken i taraflara doru hz ykseltilir.
CDler, farkl koruyucu malzemeler kullanlarak yaplmaktadr. Bu durum CDlerinkalitelerini belirleyen bir unsurdur ve okuma ileminin yapld yzeyin renginden bu
farkllk anlalabilir.
3.1.2. CD Srcnn Yaps ve almas
CD srcnn grevi CD zerinde oluturulmu olan ve bilgi anlamna gelen (0 ve1) boluk benzeri ukurlar alglamaktr. ukurlarn ne kadar kk olduu dnlecekolursa, CD srclerin ne kadar kararl altklar daha iyi anlalr. CD srcnn tray diyeadlandrlan tepsisine CDnin ayna gibi gzken ksm lazere denkekilde yerletirilir (etiketyukarda kalr).
ekil 3.5: Manyetik ve optik disklerin sektryaplarnn karlatrlmas
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
52/76
48
ekil 3.6: 40X veri okuma hzna sahip CD-ROM src
CD srcler, al
ma h
zlar
yla an
lmaktad
r. CD srclerin saniyedeokuyabildikleri maksimum veri hz X harfiyle harflendirilir ve 1X 150kB/sye karlkgelmektedir. CD srclerin, ulatklar en yksek veri transfer hz 52Xdir. Bu hz aynzamanda CD srcnn iinde bulunan src motorun dnme hzyla da ilikili olduundanok daha hzl CD srclerin yaplmas pratik olarak uygulanabilir deildir. ekil 3.7deCD srcnn temel bileenleri gsterilmitir.
ekil 3.7: CD-ROM srcnn donanm yaps
CD-ROM srcler; yalnzca veri okumak amacyla kullanlan cihazlar olup, ok iyiodaklanm lazernlarn CD yzeyine gnderir. Lazernlar polikarbonat katman iindengeer ve alminyum katmandan yansr ve ktaki deiimleri alglayan optoelektronikbirmalzemeye arpar. Lazer nlarnn, ukurlardan ve dz yzeylerden yansmas farkldr.Optoelektronik cihaz yansmadaki farkll alglar. Her deiim bit olarak alglanr ve bitler
bytelar oluturur. Elde edilen bilgi anlaml veri bloklarna dntrlr ve DACa (Saysal
Analog Dntrc - dorudan ses k iin) ya da bilgisayara gnderilir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
53/76
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
54/76
50
(tm k alminyum yzeyden alglaycya geri yansr). Younlam lazer nna maruz
kalan blgeler opak duruma (karanl
klat
r
l
r) gelir. Opak blgeler,
alg
lay
c
ya geriyanstmaz.
ekil 3.9: CD-Rde yakma ileminin gerekletirilmesi
Bylece belli blgelerin karanlklatrlmas ve dier blgelerin de saydam braklmassuretiyle CD-ROMlardaki ukurlar taklit eden bir yap oluturulur. Nasl ki CD-ROMlardadz blgeler optoelektronik alglaycya geri yanstyorsa CD-Rlerde de saydam
blgeler bu ii grr. Opak blgeler ise CD-ROMlardaki ukurlara karlk gelir.
CD-RWlere ise zel yazlmlar kullanarak ya da varsa iletim sisteminin kendizelliinden yararlanarak bilgi yazlabilir ve silinebilir. Bo CD-RWn yazlabilir katmanilk durumda kristalize durumdadr. Kristalize yapnn erime noktasna kadar yaklmasyla
bilgi ileme sreci balatlr. Oluturulan bilginin silinmesi iin yazma lazeri kadar glolmayan silme lazeri kullanlr. Silme lazeriyle daha nce yaklm olan kristalize yzeyeritilemez;, ancak yzeyin yeniden kristalize olmasn salayacak kadar stma ilemiyaplabilir. Bylece yazlabilir yzey eski hline kavuturulur.
ekil 3.10: CD-RWn yaps
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
55/76
51
3.1.4. CD Yazcnn Yaps ve almas
CD yazclarn grnm bakmndan CD-ROM srclerden ayrlan bir yan yoktur.Ayrca i yaplar bakmndan da belirgin bir farkllk yoktur. CD yazclarn fark lazerinkullanlmasndaki farktan ileri gelir.
ekil 3.11: CD-Writer (yazc)
ekil 3.12: CD yazcnn i donanm
ekil 3.12de grld gibiCD yazcnn lazer dzenei CD-ROM srcnnkine benzer. Ancakgerekte okuma lazeri, yazmalazeri ve silme lazeri olmak zere lazer bulunur.
Yazma lazeri okuma ve silmelazerlerine gre ok daha gldr.Bylece yazma lazeriyle CD-R veCD-RWn kristalize yzeyinieritecek scaklklara klabilir.
Kristalize yzeyin yaz
lan k
s
mlar
saydam (transparan) yap
s
n
kaybeder vekaranlklar. Karanlk blgeler 0, saydam kalan blgelerse (dokunulmayan blgeler) 1olarak kodlanr (CD-ROMlarda da dz blgeler 1, ukurlar 0 olarak yorumlanr).
Silme ileminde silme lazeri kullanlr. Silme lazeri; okuma lazerinden daha glolup, yazma lazeri kadar gl deildir. Silme lazeriyle kristalize yapsn kaybetmi olan
blgeye kristalize zellii geri kazandrlr.
CD yazclar farkl hz deeriyle karmza kar. Bunlar farkl sayyla gsterilir.rnein 40/12/48 ya da 40X/12X/48X gibi deerler CD srcnn kapa zerine yazlr.Bu deerler srasyla yazma(write) / yeniden yazma(rewrite) / okuma(read)eklindedir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
56/76
52
lk X / kinci X / nc X
CD-R yazma CD-RW yazma CD okuma
NOT: CD yazcnn en st yazma hzna kabilmesi iin kullanlan yazlabilirCDlerin de o hzlarda yazlabilir olmas gerekir. Aksi durumda kullanlan yazlabilir CDninyazlma hz ne kadarsa o hz deerinde yazma ilemi gerekleir.
Soru: zerinde 36X Recordable yazan bir CD-R diski 48X/12X/48X zelliine sahipbir CD yazcya taktnz dnn. Bu durumda cihaznzn kabilecei en yksek yazmahzn belirtin.
Yant: 48X/12X/48X teknik zelliine sahip bir cihazn ilk X deeri CD-R yazmadeeri olduundan en yksek yazma hz 48Xdir. Ancak kullandnz CD en fazla 36Xhznda yazlabilir olduundan cihazn kabilecei hz da 36Xdir.
3.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcler
DVD bir disk d grnmyle CDye ok benzer. Fakat CDye gre retimteknolojisinin daha ileri olmas nedeniyle ok daha fazla kapasiteye sahiptir. Sahip olduuyksek kapasite nedeniyle yksek znrlkl ve 2 saatten uzun MPEG-2 formatndakodlanm bir sinema filmini tutabilir.
lk DVD srclerin 1997 ylnda tketici pazarna sunulmasyla birlikte yava yavaCD teknolojisinin yerini almaya balad. Pazara sunulduklar ilk gnden buyana ok farkltrleri ortaya kt. Bu sre ierisinde veri kapasiteleri de srekli deiti. Standart bir DVDdiskte 4,7GB kadar veri saklayabilmek dolaysyla bir CDnin 7-8 kat kadar kapasiteyesahip olmak mmkndr. retim teknolojisindeki ilerlemelerle bu deer 17GBa kadarykseltilmitir.
CD yazclarda olduu gibi DVD yazclarn da fiyatlarnda yaanan d ve sunduuyksek kapasite nedeniyle veri yedeklemede DVDler n plana kmtr. DVD disklerindeDVD-ROM, DVD+R, DVD+RW ve DVD-RAM gibi eitleri bulunmaktadr.
3.2.1. DVDnin Yaps
DVD Digital Video Disk kelimelerinden gelmektedir. CDye gre katmanteknolojisi farkl olup, yzeyinde yer alan boluklar ok daha kktr.
DVD-ROM diskler de CD-ROM diskler gibi tek bir izden meydana gelmektedir. ekil3.13te DVD-ROM bir diskte ukurlarn boyutu ve izin her bir sras arasndaki mesafegsterilmitir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
57/76
53
ekil 3.13: DVD-ROM diskin yaps
Tablo 3.1de DVD ve CDnin yzey yaplarnn karlatrmas yaplmtr.
Tablo 3.1: CD ve DVDnin karlatrlmas
zellik CD DVD
z Aral 1600 nanometre 740 nanometre
Minimum ukur Uzunluu(tek-katmanl DVD)
830 nanometre 400 nanometre
Minimum ukur Uzunluu(ift-katmanl DVD) 830 nanometre 440 nanometre
DVDnin iz aral CDnin iz aralndan 2.16 kez daha kktr. Aynekilde ukurgenilii de 2.08 kez daha kktr. Bu iki deeri arparsak tek tarafl-tek katmanl birDVDde ukur saysnn CDnin 4,5 kat olduunu hesaplarz. Ancak tek tarafl-tek katmanl
bir DVDnin CDnin 7 kat kadar veri saklayabildiini sylemitik. O zaman geri kalan farknereden gelmektedir?
Bu fark DVDlerde kullanlan hata denetim kodundan ileri gelmektedir. CDlerdekullanlan hata denetim kodu ok eskidir ve olduka byk bir yer kaplamaktadr.
DVDlerde ise yazlan bilginin ok byk ksmn ham bilgi oluturmaktadr.
Yazlabilir DVD teknolojisi olduka farkl standartlarda karmza kmaktadr. Budurum ou kullancnn kafasn kartrr. ekil 3.14te farkl yaplarda DVDlergsterilmitir. DVDler sahip olduklar katman kadar birbirinden farkl ize sahiptir. kikatmanl bir DVDde izler farkl ynlerde dner.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
58/76
54
ekil 3.14: Farkl katmanyaplarna sahip DVDler
ekil 3.15: ift katmanl bir DVDde spiral izler
DVD disklerin en nemli farklarnda birisi katmanl retilebilmeleridir. Bylece verikapasiteleri deitirilebilir. Tablo 3.2de mevcut DVDlerin kapasiteleri verilmitir.
Tablo 3.2: Farkl biimlerdeki DVDlerin kapasiteleri
Biim Kapasite
Karlk Geldii
Film Sresi
Tek-kenarl/tek-katman 4.38 GB 2 saat
Tek-kenarl/ift-katman 7.95 GB 4 saat
ift-kenarl/tek-katman 8.75 GB 4.5 saat
ift-kenarl/ift-katman 15.9 GB 8 saatten fazla
lk kez 1996 ylnda bilinen optik disklerden farkl bir DVD standard duyuruldu.DVD-RAM (Random Access Memory) olarak adlandrlan bu teknolojide sabit
disklerdekine benzeyen iz yaps kullanlmtr.
DVD-R, DVD+R, DVD-RW, DVD+RW ve DVD+/-RW standartlarndan farkl olarakDVD-RAM diskler floppy ve sabit disklerde olduu gibi dorudan kullanlabilir. Dieryazlabilir DVDlerde zel yazma yazlmlar kullanlmas gerekirken, DVD-RAMleredorudan bilgi yazlabilir.
3.2.2. DVD Srclerin Yaps ve almas
DVD srcler de CD srclerin alma ilkesine sahiptir. DVD srclerde deyzey alanlarn okumak iin lazer kullanlr. DVD srclerde ukurlarn genilii daha
ufak olduundan kullanlan lazerin dalga boyu daha kk olmaldr. Bu nedenle CD
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
59/76
55
srclerde infraruj lazer kullanlrken DVD srclerde krmz lazer kullanlr. DVD
srclerde eskiye uyumluluk olduundan CDler de al
t
r
l
r.
ekil 3.16: Dahili IDE DVD srcnn kasa iinemontaj
ekil 3.17: DVD+RW yazmazelliine sahip bir DVD srcnn
i grn
ekil 3.18de tek katmanl ve ift katmanl bir DVDde lazerin nasl odaklandgsterilmitir.
ekil 3.18: Tek katmanl ve ift katmanl DVDde lazerin odaklanmas
DVD srclerin lazerinde ekil 3.19da gsterildii gibi akm bobini bulunmaktadr.Bu bobinden geen akmn artrlmasyla birlikte lazerin ikinci katmana odaklanmassalanr.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
60/76
56
ekil 3.19: ift tarafl ift katmanl bir DVDnin kesit grnts
NOT: Yazlabilir DVDler yaplarnda kullanlan malzeme nedeniyle piyasada + ve - olarak ayrlmtr. Her iki tip yazlabilir DVDlerin de ift katmanlolanlar vardr. Dikkat edilmesi gereken DVD yazc alrken hem -, hem de + yazlabilirDVDleri destekliyor olmasdr. Aksi durumda rnek olarak - yazlabilir bir DVDyidesteklemeyen bir DVD yazcda DVD-R, DVD-RW diskleri kullanabilmek sz konusudeildir.
Sonu olarak piyasada bulabileceiniz en kapsaml
DVD yaz
c
DVD+R/RW,-RAM+R K (ift katmanl) zelliine sahip bir DVD yazcdr. Byle bir cihazla hem DVD-RAMleri hem de ift katmanl +/- yazlabilir ve silinebilir DVDleri kullanabilmekmmkndr.
DVD srcler ve yazclar da CD srclerde olduu gibi eitli X deerleriylekarmza kar. DVD cihazlarda X 1,35MB/sye karlk gelmektedir. Aada 5 adet Xdeerine sahip bir DVD yazcda her bir Xin ne anlama geldii gsterilmitir. Ancak budeerler yalnzca DVD diskler iindir. DVD yazclar ayn zamanda CD yazc olarak dakullanlabildiklerinden CD yazma hz deerleri de vardr. ou DVD yazcnn CDyazma/okuma deerleri 48X/32X/48X deerinde olduundan tablo 3.3te gsterilmemitir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
61/76
57
Tablo 3.3: rnek bir DVD yazcda eitli hz deerleri
1 2 3 4 516X 8X 6X 4X 16X+/- R +RW -RW DVD+R K DVD-ROM
1.X Deeri: +/- malzeme yapsnda tek seferlik yazlabilir DVD yazma hz.
2.X Deeri: + malzeme yapsnda RW DVD yeniden yazma hz.
3.X Deeri: - malzeme yapsnda RW DVD yeniden yazma hz.
4.X Deeri: + malzeme yapsnda ift katmanl tek seferlik yazlabilir DVD yazmahz.
5.X Deeri: DVD diskleri okuma hz.
Soru: Bir DVDnin en i tarafnda kalan 4,7MBlk bilginin 16X okuma hzna sahipbir DVD srcde toplam okunma sresini hesaplayn.
zm: 1X = 1,35MB/s ve 16X= 16 x 1,35 = 21,6MB
Sre = 4,7/21,6 0,21sdir.
NEML!: Bilindii gibi CD ve DVD srclerin en yksek okuma hz deerleriokunan optik diskin i ksmlarna gelindiinde gerekleir. Bu nedenle verilen rnekte DVDokuyucunun en yksek okuma hznda alt varsaylmtr.
Aratrma devi: Piyasada satlmakta olan gncel bir DVD yazcnn X deerlerininot aln ve tablo 3.3te gsterilen rnee benzer bir tablo hazrlayn. Bulduunuz cihaznmodelini not almay unutmayn.
3.3. HD-DVD ve Blu-Ray Srcler
1997 senesinde piyasaya girdiinde dijital ses ve video grntsnde nemli bir
teknolojik devrim gerekletiren DVD teknolojisinin ardndan yava yava yeni varislerkmaya balad.
Gnmzde mavi lazer teknolojisini kullanan Blu-Ray diskler yeni bir devriminncln yapmakta. Blu-ray diskler ok daha fazla boyutta yksek znrlkl (high-definition) video ve ses grnts tutabilme yeteneine sahiptir.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
62/76
58
Blu-Ray disklerde mavi lazer teknolojisi kullanlmakta
olup gndelik yaamda kullan
lan blue-mavi szcnn bir ticaret markas olmamas gerektii dncesinden eharfi kullanlmamtr.
Standart bir DVD ile ek birka zellie sahip standart younluklu 2 saatlik bir filmtutulabilir. Ancak HD (High Definition Yksek znrlkl) televizyonlarn yayn
standard olan ok daha yksek kaliteli ve yksek younluklu grntler standart DVDfilmlerin ihtiya duyduu bant geniliinin 5 kat bir bant geniliine gereksinimduymaktadr. Bu nedenle HD bir sinema filminin tek bir diskte tutulabilmesi iin 5 kat kadardepolama kapasitesine ihtiya duyulmaktadr.
DVD disklerle ayn boyutta olan tek katmanl bir blu-ray disk 27GBa kadar veritutabilir. Bu da 2 saatlik yksek younluklu video grntsne karlk gelmektedir. iftkatmanl bir blu-ray disk ise 54GBa kadar veri tutabilir.
Blue-ray disklerin nasl olupta bu kadar fazla miktarda veri tutabildiini anlamak iinekil 3.21den yararlanabiliriz.
ekil 3.21: DVD ve BD disklerin ukuryaplarnn karlatrlmas
ekilde grld gibi bu kadaryksek miktarda veriyi tutabilmek iinukurlarn boyutlarnn kltlmesigerekmitir. Ancak bu kadar nanometrik
boyutlarda ukurlarn alglanabilmesi iinok kararl ve ok daha kk dalga
boyuna sahip bir lazer teknolojisineihtiya duyulmutur.
Uzun y
llar sren al
malarsonucunda daha kk dalga boyunasahip (405nm) mavi lazer teknolojisi
pratik uygulamasn bulmu durumdadr.
DVDde iki polikarbonat katman arasnda veri tutulmaktadr. Lazeri katmanlararasnda gezdirmek olduka g bir itir ve DVDlerde yaanan nemli sorunlardan biridir.Blu-ray disklerle yalnzca kapasite sorunu deil, DVDlerin yaad donanmsal kusurlar daortadan kaldrlmtr. Blue-ray disklerde 1.1mm kalnlnda polikarbonat bir katmanzerine veri katman yerletirmek suretiyle DVDde yaanan lazeri odaklama kusuru ortadan
kald
r
lm
t
r. Ayr
ca okuma lensinin veri katman
na daha yak
n olmas
sayesinde DVD
ekil 3.20: Blu-Ray logosu
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
63/76
59
disklerde yzey bozukluklarndan kaynaklanan sorun da ortadan kaldrlmtr. ekil 3.22de
optik disklerin yzey yap
lar
kar
lat
r
lm
t
r.
ekil 3.22: Optik disklerin yapsal karlatrlmas
Ancak bu rekabeti piyasa koullarnda yksek znrlkl dijital filmlerindepolanmas iin kullanlmas dnlen tek standart blu-ray deildir. Kendilerini yeni dijitalsistemlerin tasarlanmas konusunda kantlam eitli firmalar kendi standartlarnoluturmak iin kyasya rekabet hlindedir.
Toshiba ve NEC firmalarnn uzun yllardr zerinde altklar HD-DVD (HighDensity Yksek Younluklu), dier adyla AOD (Advanced Optical Disk) gelitirilenyeni standartlardan biridir. HD-DVDnin DVD teknolojisiyle ayn temel format kullanmas,
benzer donanmla retilmelerini ve dolaysyla da blue-ray teknolojisine gre daha ucuzamaledilmelerini salamaktadr. Ancak HD-DVD disklerin kapasitesi blue-ray diskler kadardeildir. Yeniden yazlabilir tek katmanl HD-DVD 20GB, yeniden yazlabilir ift katmanl
HD-DVD ise 30GB kadar veri tutabilir.
Aratrma devi: HD-DVD ve Blu-Ray teknolojilerine destek veren firmalarrenin. Bu iki disk trnde kullanlmas dnlen kopya koruma sistemi hakknda bilgiedinip elde ettiklerinizi arkadalarnzla paylan.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
64/76
60
UYGULAMA FAALYET
Optik disk srcleri farkl ara birimlerde karmza kmaktadr. Kiisel bilgisayarlarda kullanlan dahili optik srclerde yaygn olarak IDE ara birimikullanlmaktadr. Bu uygulamada iki optik srcnn PC bilgisayar kasasna montajnnyaplmas anlatlmtr.
ekil 3.23: IDE ara birimli ATAPI optik srcnn balant noktalar
lem Basamaklar neriler
1) Optik srclerin yerletirilecei kapaklaranz.
ekil 3.24: Optik src kapaklarnn almas
5,25 kapaklarn entiklerinidikkatlice bastrarak kasadankurtulmalarn salaynz.
UYGULAMA FAALYET
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
65/76
61
2) Montaj ilemi iin birinci optik cihaz kasaiine yerletiriniz. ve IDE kablosuyla g kablosunu
balaynz.
ekil 3.25: rnek DVD src
ATX teknolojili bir kasakullanmanz tavsiye edilir.
3) Montaj yaplacak ikinci optik srcykasa iine yerletiriniz.
ekil 3.26: kinci optik srcnn montaj
4) Baladnz optik srclerden birinimaster, dierini ise slave olarak ayarlaynz.
ekil 3.27: Master/slave ayarlar iin jumperseenekleri
Her iki optik src de aynIDE yuvasna balanacandanoptik srclerden birinin master,dierinin slave olarak ayarlanmasgerekir. Master ve slave ayarlariin donanmnzn zerine
baknz.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
66/76
62
5) IDE kablosunun ortasna yakn bir yerde bulunan ara konnektr ikinci optik srcyebalaynz.
ekil 3.28: kinci optik srcnn kablo balants
Bilindii gibi IDEkablolarnn arasnda yer alankonnektr her iki uca eitmesafede deildir. Yakn olduuu konnektr ikinci optiksrcye balaynz.
6) IDE kablosunun ortasna yakn bir yerde bulunan ara konnektr ikinci optik srcyebalaynz.
ekil 3.29: IDE kablosunun ana karta taklmas
IDE kablosunun dierucunu anakartn ikinci IDEyuvasna balaynz.
7) Her iki optik srcy kasaya vidalaynz.
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
67/76
63
LME VE DEERLENDRME
Bu blmde, 3 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla oktan semeli sorular sorulacak ve uygulamal testyaplacaktr. Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.
A. LME TEST
1. Blu-ray disk srclerde kullanlan lazerin dalga boyu nedir?A) 650nmB) 405nmC) 780nmD) 705nm
2. Aadaki optik disklerden hangisi en yksek veri depolama zelliine sahiptir?A) ift katmanl DVDB) ift tarafl ift katmanl DVDC) HD-DVDD) Blu-ray
3. DVD srclerde X ka bytelk veri transfer hzna karlk gelir?A) 1MB/sB) 1,35MB/sC) 150KB/sD) 0,5MB/s
4. Optik srclerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanltr?A) Krmz lazerin dalga boyu mavi lazerden daha kktr.B) CD srclerde iz aral 1600nmdir.
C) DVD srclerde iz aral 740nmdir..D) Blu-Ray srclerde iz aral 320nmdir.
5. Optik srclerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanltr?A) CD-ROMun kapasitesi 650MBtr.B) Tek katmanl tek tarafl DVDnin maksimum kapasitesi 4,7GBtr.C) CD-RWn kapasitesi 1,35GBa kadar kmaktadr.D) Tek katmanl Blu-Ray diskin kapasitesi 27GBtr.
LME VE DEERLENDRME
-
8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri
68/76
64
6. Kapann nnde 32/12/48 deerleri yazan bir optik src iin hangisi sylenemez?A) Kesinlikle bir DVD yazcdr.B) Bir CD yazcdr.C) CD-R yazma hz 32Xdir.D) CD okuma hz 48Xdir.
7. Aadakilerden hangisi CDlerin zelliklerinden deildir?A) Constant linear velocity denen bir motor srme sistemi kullanlr.B) Tek bir izden oluurlar.
C) Yanstc olarak alminyum malzeme tercih edilir.D) 12 cm apndan daha