Dünya Ekonomik Forumueski Baş Ekonomisti Dr.Augusto Lopez-Claros

İnovasyon rekabetçiliğigeliştiriyor

Türkiye, rekabetçi stratejisini arıyor • Fırsat çok, odak yok • Rekabet gücü ve inovasyon • Gelecekteki rekabete hazır mıyız? • Türkiye'nin ilk ve tekstent üreticisi Alvimedica, rekabetçi gücünü Ar-Ge’den alıyor • Avrupa’yı, büyüme ve rekabetçilik odaklı bir strateji kurtarabilir

CEMİL ARIKAN, LEYLA ARSAN, TULU GÜMÜŞTEKİN, SELÇUK KARAATA, SEMİH AKÇOMAK

Avrupa Birliği RekabettenSorumlu Komisyon ÜyesiNeelie Kroes

Rekabet inovasyon için katalizördür

Rekabet Kurumu BaşkanıNurettin Kaldırımcı

Rekabetçiliğin önündeki enbüyük engel karteller

Rekabet Derneği BaşkanıProf. Dr. Erdal Türkkan

İnovasyon ile rekabetsüreçleri arasındakiilişkiler

b i l g icag›a r a l › k 09y›l 5say› 64

Türkiye rekabetçi stratejisini ar›yor

TTürk tak›mlar› henüz Avru-pa’da isim edinememiflkenTürkiye’den herhangi bir tak›-m›n yurtd›fl›nda yapt›¤› maç-larda ald›¤› kötü galibiyetler-den sonra çok s›k duydu¤u-muz bahaneleri hat›rl›yorum:Hakem tarafl›, hava futbolaelveriflsiz, zemin bozuk.

Y›llarca seyircileri hakemlerintarafl› oldu¤unu ve hakk›m›-z›n yendi¤ini söyleyerek avu-tan futbol camias› uzun süregerçek hali ile yüzleflmektenkaç›nd›. Ne zaman ki kendile-rine bir ayna tutup gerçekler-le yüzlefltiler ve eksik yönleri-ni düzeltmek için hareketgeçtiler, birden hakemler detaraf tutmay› b›rakt›. Futboltak›mlar›m›z›n kalitesi yük-seldikçe nedense hakemlerdaha adilane oldular. Tak›m-lar›n rekabetçili¤i artt›kça ze-min de hava da düzeldi, tümkoflullar futbola uygun halegeldi.

Futbol camias›n›n tuttu¤u ay-nay›, sanayinin de kendinetutmas›n›n vaktinin geldi¤inidüflünüyorum. fiu anda buaynay› bize Dünya Ekonomik

Forumu (WEF) tutuyor. Dün-ya Ekonomik Forumu taraf›n-dan haz›rlanan Küresel Reka-bet Raporu 2009-2010 133ülkeyi de¤iflik ekonomik bile-flenlerine göre rekabetçilikleriaç›s›ndan karfl›laflt›r›yor ve s›-ral›yor. Bu s›ralamaya göreTürkiye, 133 ülke aras›nda61. s›rada.

Rekabetçilik ekonomik olarakson derece önemli bir kav-ram. Serbest piyasa ekonomi-lerinde pazarlar›n bafll›ca di-nami¤i. Sözünü etti¤imiz en-deks 12 fakl› bileflene görehaz›rlan›yor. Ama rekabetçili-¤i, bir ülkenin verimlilik dü-zeyini belirleyen kurumlar›n,politikalar›n ve ilgili unsurla-r›n bütünü fleklinde ele alma-m›z gerekiyor. Tüm bileflenlerve politikalar, rekabetçilikaç›s›ndan birbirini etkiliyorçünkü. Rekabetçilik düzeyiyüksek olan ekonomiler, va-tandafllar›na daha yüksekdüzeyde gelir sa¤l›yor ve re-fahlar›n› artt›r›yor.

Rekabetçili¤imiz için odaklan-mam›z ve ön plana ç›karma-m›z gereken pek çok yönü-

müz var. Özellikle genç nüfu-sumuz bizi önümüzdeki 20y›l içince rekabetçi ekonomi-ler aras›na sokacak en önemlikozlar›m›zdan biri. Tabii ki çi-zece¤imizi politikalar, bu koz-lar›m›z› nas›l kullanaca¤›m›z›belirleyecek. Tekstil, ucuz iflgücü gibi elimizden kay›p gi-den rekabetçi avantajlar›m›-z›n yerine, Ar-Ge, teknoloji veinovasyonu koymam›z gereki-yor ki, bu kaygan zemindeayaklar›m›z yere sa¤lam ba-sabilsin. Bu nedenle de eli-mizdeki imkanlar› bu alanla-ra tahsis ederken titiz politi-kalar üretmeli ve k›s›tl› kay-naklar›m›z› en iyi flekilde kul-lanmaya dikkat etmeliyiz.

Türkiye’nin, dünyan›n 16ekonomik gücüyken, rekabet-çilik aç›s›ndan bu kadar geriolmas›, elimizdeki imkanlar›yeterince iyi kullanmad›¤›m›z›aç›kça gösteriyor. Türkiye ola-rak, yapmam›z gereken, reka-betçi kozlar›m›z› ne zaman,nas›l ve nerede en iyi flekildekullanaca¤›m›z› çok iyi dü-flünmek! Yoksa her zaman,hakem tarafl›, zemin bozuk,hava da elveriflsiz olacak.

Hakem tarafl›, zemin bozuk

e d i t ö r d e n

Ersu Ablak

Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi

Faruk Eczacıbaşıfaruk.eczacibasi@bilgicagi.com

Genel Yayın YönetmeniCem Tecimen

cem.tecimen@bilgicagi.comSorumlu Yazı İşleri Müdürü

Ersu Ablak ersu.ablak@bilgicagi.comYayın Editörü

Gülizar Büyükkara gulizar.buyukkara@konakmedya.comYayın ve Danışma Kurulu

Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet EnvarlıCemil Arıkan, Kemal Cılız

Haber MerkeziDemet Şeker Akgüneş, Serra Sönmez

YönetimTürkiye Bilişim Vakfı

Halk Sokak No: 35 Golden PlazaF Blok, Kat: 2 Daire: 6 Sahrayıcedit

Kadıköy / İstanbulTel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45

Faks: 216 360 33 56Eposta

info@tbv.org.trİletişim Adresi

Konak Bilişim Teknolojileri veKültürel Ürünler Tic. A.Ş.

Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21Beşiktaş / İstanbul Tel:

0212 236 23 10www.bilgicagi.com

Grafik TasarımEmre Alptekin

FotoğrafMuhsin Ergün, Barış Hasan Bedir

Reklam RezervasyonBurçin Yıkılmaz burcin.yikilmaz@konakmedya.com

Gökşen Kılıç goksen.kilic@konakmedya.comGözde Akçınar gozde.akcinar@konakmedya.com

Tel: 0212 236 23 10Baskı

SCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34

Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır.

www.konakmedya.com

Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.

tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları

Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya TanıtımHizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar,fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri

Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.

1 Editörden

4 Makro Bak›fl

6 Ay›n Sorusu

8 Dünyadan Haberler

10 Türkiye’den Haberler

12 Vizyon Dünya Ekonomik Forumu eski Bafl Ekonomisti ve

Küresel Rekabet Gücü Program› Direktörü

Dr. Augusto Lopez-Claros

16 Dosya / Türkiye, rekabetçi stratejisini ar›yor

2 2 Ne yap›yoruz, Ne yapmal›y›z / F›rsat çok, odak yok

2 6 U‹G’den Notlar / Rekabet gücü ve inovasyon

3 0 Röportaj / Avrupa Birli¤i Rekabetten Sorumlu Komisyon

Üyesi Neelie Kroes

3 2 Röportaj / Rekabet Kurumu Baflkan› Nurettin Kald›r›mc›

3 6 Görüfl / Gelecekteki rekabete haz›r m›y›z?

3 8 Makale / Ekonomik ve toplumsal geliflim için inovasyon

4 2 Baflar› Öyküsü / Türkiye'nin ilk ve tek stent üreticisi Alvimedica,

rekabetçi gücünü Ar-Ge’den al›yor

4 4 Makale / ‹novasyon ve rekabet

4 8 Haber / Sa¤l›k sektöründe rekabetçili¤in anahtar› B‹T

5 2 Röportaj / Avrupa’y›, büyüme ve rekabetçilik odakl›

bir strateji kurtarabilir

5 6 Bilgi Ça¤› Hukuku / Rekabet için inovasyon ve hukuksal altyap›s›

6 0 Perspektif / Küresel dünya düzeninde yeni kural: Rekabet

için inovasyon

6 3 F › r s a t l a r

Ana sponsorlar

i ç i n d e k i l e r

B

Ekonomide rekabetçili¤i art›rman›n çaresi, “katma de¤eri yüksek yeni teknolojiye” a¤›rl›k veren bir strateji saptamak ve buna uymaktan geçiyor.2006-2010 Biliflim Stratejisi’ne yönelik iyi niyetli ve hoflgörülü beklentimiz,yerini derin bir hayal k›r›kl›¤›na b›rakt›. Strateji, hedeflerine varamad›. 2010sonras› için haz›rlanacak yeni bir stratejinin de kaderi ayn› olamaz art›k.

Makro Bak›fl

Bu ayki konumuz, dergimizi yay›nlamay›2006 y›l›nda planlamaya bafllad›¤›m›zda ko-nufltu¤umuz konular›n tam ortas›nda yeral›yor: Rekabet. Ülkeleraras› ekonomik reka-betten söz ediyoruz. Yani, ülkelerin hayattakalma formülünden. Uluslararas› baz› ku-rumlar, yar› anket, yar› somut verilere daya-narak her y›l uluslararas› rekabet s›ralamas›yay›nlar. Hangi ülke kime göre dünyada ne-rede duruyor bunu iflaretler. Dergimizi oku-yanlar, bu s›ralamalara s›kça yer verdi¤imizibilirler. Bu önemli, çünkü eski deyimle “kal-k›nma” yeni deyimle “büyüme, geliflme” dedi-¤imiz kritik fonksiyonda baflar› düzeyimizig ö s t e r i r .

Dünyadaki yerimizin son foto¤raf›n› DünyaEkonomik Forumu’nun 2009-2010 KüreselRekabetçilik Endeksi’nde gördük. Tan›d›kbir foto¤raf. Orta halliyiz yine. Ama dikkatlebak›nca biraz daha iyi bile ç›km›fl›z foto¤raf-ta. Genel puanlamada 2 puan kazanarak133 ülke aras›nda 61. s›raya yükselmifliz.Oysa 2008’de 10 puan gerileyip 63. s›rayainmifltik. Aradan geçen bir y›lda, kriz koflul-

lar›na ra¤men, genel durumumuzda bir iyi-leflme olmufl demek ki.

Raporda puan›m›z› belirleyen 110 ölçütten27’sinde “iyi” durumday›z. 83 ölçütte avantaj-l› de¤iliz.

Avantajl› oldu¤umuz konulardan biri “inovas-yon kapasitemiz.” Ama inovasyonla ilgili gerikalan 6 ölçütte durum iyi de¤il: Bilimselaraflt›rma kurumlar›nda kalite düflük. fiirket-lerin Ar-Ge harcamalar› az. Ayn› konuda üni-versite-sanayi iflbirli¤i yetersiz v.s.

Ülke olarak rekabette at›l›m yapam›yoruz. Ye-rimizi korumak baflar› say›l›yor. Oysa, böylemi olmal›? Bu soruyu Vakf›m›z›n bütün ente-lektüel üretiminde sürekli sordu¤umuzdan,2006’da bir dergi yay›nlay›p orada öneminianlatmay› düflünmeye bafllad›k. fiubat2007’de ilk say›m›z yay›nland›. O tarihten buyana, dergimizin temel konusuyla do¤rudanilgilenme f›rsat› flimdi ç›kt›. Ancak, flimdiyekadarki bütün say›lar›m›zda “rekabet” konu-su hep arka planda sürekli vard›.

Ekonomiye, “uygulanan” strateji gerek

4

Faruk Eczac›bafl›

Çünkü ekonomiyi rekabet kavram› olmadandüflünmek mümkün de¤il. E¤er ülkemiz, sa-t›n alma gücü paritesine göre Avrupa’daki 37ülke aras›nda 32. s›radaysa (TÜ‹K SGP-GSYH2008 tahmini) daha iyi bir konuma yüksel-meyi hedeflememiz gerekiyor. Ekonomimiz nekadar rekabetçi olursa (ne kadar daha ino-vasyon içerirse) di¤er ülkelere bak›flla yerimizo kadar daha sa¤lam olacak. Ne var ki, eko-nomik büyümenin bir stratejiye dayanarakbüyümesi de gerekiyor. 2003-2008 aras›nda-ki ekonomik büyümenin, bir o kadar da iflsiz-li¤e yol açt›¤›n› görüyoruz.

Bizce, ekonomide rekabetçili¤i art›rman›n ça-resi, “katma de¤eri yüksek yeni teknolojiye”a¤›rl›k veren bir strateji saptamak ve bunauymaktan geçiyor. 2006-2010 Biliflim Strate-jisi’ne yönelik iyi niyetli ve hoflgörülü beklen-timiz, yerini derin bir hayal k›r›kl›¤›na b›rak-t›. Strateji, hedeflerine varamad›. 2010 sonra-s› için haz›rlanacak yeni bir stratejinin de ka-deri ayn› olamaz art›k.

“Katma de¤eri yüksek yeni teknolojiye” en kes-tirme örnek, yaz›l›m sektörü. Avrupa’daki(AB25+‹sviçre+Norveç) 100 büyük yaz›l›m flir-ketinin durumunu gösteren Truffle 100 endek-si , bunu kan›tl›yor. Bu 100 flirket, 212 bin ki-fliye istihdam sa¤l›yor. 52 bini Ar-Ge’de çal›fl›-yor. fiirketlerin yaz›l›mdan 2008 y›l› toplam ka-zanc› 25 milyon Euro. En çok say›da yaz›l›mflirketine sahip ülke Almanya. Oradaki en bü-yük yaz›l›m flirketi SAP tek bafl›na 15 bini afl-k›n Ar-Ge personeli çal›flt›r›yor. fiirketin 2008kazanc› tek bafl›na 11.5 milyon Euro.

Almanya’n›n, Avrupa’n›n ekonomi lokomotifiolmas›nda bu ve benzeri rakamlar bafl rolü

oynuyor. Vak›f olarak bizim de arzumuz veümidimiz, yaz›l›m sektörümüzün ekonomimi-zin lokomotifi olabilmesi. Ama bunun için ön-ce, yasal tan›mlar›n yap›lmas› ve yaz›l›m sek-törünün önünün aç›lmas› gerekiyor. Bundansonras› içinse “uygulamak ve hedefine ulafl-t›rmak kararl›l›¤›” ile haz›rlanacak bir biliflimstratejisi gerekiyor.

5

K a y n a k ç awww.truffle100.com Ranking of the top 100 European software vendors

Dünyadaki yerimizin son foto¤raf›n› Dünya Ekonomik Forumu’nun 2009-2010Küresel Rekabetçilik Endeksi’nde gördük. Tan›d›k bir foto¤raf. Orta halliyizyine. Ama dikkatle bak›nca biraz daha iyi bile ç›km›fl›z foto¤rafta. Genel puanlamada 2 puan kazanarak 133 ülke aras›nda 61. s›raya yükselmifliz.Oysa 2008’de 10 puan gerileyip 63. s›raya inmifltik. Aradan geçen bir y›lda,kriz koflullar›na ra¤men, genel durumumuzda bir iyileflme olmufl demek ki.

Rekabet ekonomi için neden önemli.Bir defa rekabet ve rekabette göreliolarak ileri bir yere gitti¤iniz taktir-de o ülkenin refah› art›yor. Rekabetve refah birbirini besliyor. Rekabe-tin en önemli bileflenlerinden biri demakro ekonomik istikrar. Makroekonomik istikrar d›fl ticaret, ihra-cat gibi bileflenleri rekabetçili¤e etkiediyor. Ancak Türkiye’de rekabet or-tam› aç›s›ndan firmalar baz›nda flutür sorunlar var: Özellikle hukuksaldüzenlemeler, mülkiyet haklar›n›nkorunmas›, yasal düzenlemeler, ver-gi mevzuat›, iç piyasalar›n girifl ç›-k›fllar›n›n olmamas›, ürün piyasala-r›n›n arz ve talep için gerekli orta-m›n tam gerçeklefltirilememesi gibisorunlar var. En baflta bu sorunla-r›n bilincinde olan hükümet yetkili-

leri ve politika yap›c›lar gerekiyor.Ve bu politika yap›c›lar›n bu bile-flenlerin bilincinde yat›r›mlar yap-malar› ve önceciklerini saptamalar›gerekiyor. Türkiye’de rekabet konu-sundaki uygulamalar bir kurumunsorunu de¤il, asl›nda en baflta biralg›lama meselesi. Herkese bir roldüflüyor. Rekabetçilik için inovasyo-nun önemi büyük, çünkü inovasyonart›k son noktaya gelmifl ülkelerinodakland›¤› bir konu. Rekabetçi ol-mak için fark yaratmak, fark yarat-mak için ise yeni ürün gelifltirip ye-ni tasar›mlar ortaya koymak gereki-yor. Maalesef Türkiye olarak rekabetkonusunda geriyiz, birkaç firma d›-fl›nda yarat›c› ürün gelifltirmeye vebundan katma de¤er sa¤lamaya ça-l›flan bir firma yok.

Rekabet konusunda geride kalm›fl bir ülkeyiz

Rekabet gücünün sa¤lanmas›nda gü-nümüzde art›k sadece maliyet ve ka-litenin yeterli de¤il. Rekabet üstünlü-¤ü sa¤layabilmek için yeni piyasalar,yeni ifl modelleri ve yeni ürünler ya-rat›lmal›, müflteriye kazand›r›lan de-¤eri art›rmal› ve sürekli olarak küre-sel düzeyde inovasyon sa¤lay›c› çabaiçinde olunmas› gerekiyor. ‹novasyo-nu gerçeklefltirmek için araflt›rmayayat›r›m yapmak ayr›ca özel sektör-üniversite ve hükümet aras›nda ifl-birlikleri gerekti¤ini belirtmeliyim.AB’nin güçlü ekonomileri Almanya,Fransa ve ‹ngiltere’nin ulusal inovas-yon stratejileri gelifltirdi¤ini biliyoruz.Japonya, Tayvan, Singapur ve GüneyKore’nin inovasyonla yeni teknolojile-re yön vererek uluslararas› pazarlar-da söz sahibi olabilmek için çabaharcad›¤›n› gözlemliyoruz. Türkiyeiçin inovasyona odaklanmak stratejikbir yaklafl›mla sa¤lanabilir. Türki-ye’nin de ulusal inovasyon haritalar›-

n› oluflturmas› ve bunun ciddiyetleuygulanmaya bafllamas› gerekti¤inidüflünüyoruz. Ekonomik performansölçütü olarak kifli bafl›na düflen gelirdüzeyi ve istihdam oran› esas al›nd›-¤›nda, AB ölçütlerine yaklaflabilmekiçin geliflmifl ülkelere k›yasla çok da-ha yenilikçi ve üretken olmak gerek-ti¤i aç›kt›r. Yüksek katma de¤erliüretime giden yol bilgi üretimindengeçmektedir. Küreselleflmeyle beraberrekabetin her geçen gün daha da art-t›¤› günümüzde, e¤itim, bilim, tekno-loji ve inovasyona yat›r›m yapmak ül-kemizi bir ad›m öne ç›karacakt›r. Bu-nun için inovasyona dayal› kalk›nmave büyüme modeli konusunda top-lumsal mutabakat›n sa¤lanmas›, ino-vasyonun ülkenin sosyal ve ekono-mik politikalar›n›n ayr›lmaz bir par-ças› olmas›, kad›n iflgücünün inovas-yon potansiyelini harekete geçirmekiçin istihdam›n teflvik edilmesine ihti-yaç duyuyoruz.

AB seviyesini yakalamak için yenilikçi ve üretken olmal›y›z

6

“‹novasyonla rekabetçi olmak için ne gerekiyor, Türkiye’debunun için gereken ortam var m›?”

Do¤ufl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

Dekan› Prof. Dr. Füsun Ülengin

Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED)

Baflkan› Çetin Nuho¤lu

Ay›n Sorusu

B

Dünyadan Haberler

Bilim adamlar›, uykuda ö¤-renmenin mümkün olabilece-¤ini savunuyor. Birçok arafl-t›rma, uykunun ezber süre-cinde önemli rol oynad›¤›n›kan›tlarken, ABD'nin Nort-hwestern Üniversitesi'ndenKen Paller ve ekibinin yapt›-¤›, Science dergisinde yay›m-lanan araflt›rma da ö¤len/ak-flamüstü uykusunda iflitmeduyusunun uyar›lmas›n›nhaf›zay› güçlendirdi¤ini gös-terdi. Bilim adamlar›, 12gençten bilgisayar ekran›n-

daki 50 fleklin yerini ezberle-mesini istedi. Her flekil ken-dine özgü bir sese sahipti(örne¤in kedi flekli-kedi sesi).Daha sonra uyuyan gönüllü-lere, derin uyku s›ras›nda 25flekle özgü ses dinletildi.Uyand›klar›nda sesleri duy-duklar›n›n bilincinde olma-yan kat›l›mc›lar, "sesini duy-duklar› 25 flekli", "sessiz 25flekle" göre daha iyi yerlefltir-di. Kat›l›mc›lar uyutulmadanyap›lan ayn› deney baflar›l›o l m a d › .

Uykuda ö¤renmek mümkün

UUzaydaki ilk otel olacak olanGlactic Suite Space Resort, re-zervasyonlar› almaya bafllad›.‹lk misafirlerini 2012’de a¤›rla-yacak olan uzay otelinde üçgece geçirebilmek için 4.4 mil-yon dolarödemek ge-rekiyor. Yol-culuk içingerekli olane¤itim Kara-yip Adala-r›’nda verili-yor ve üç aysürüyor. 43kiflinin re-z e r v a s y o nyapt›¤› aç›k-lanan uzay

oteli, Dünya’n›n etraf›n› 80 da-kikada dönecek, yani her 15dakikada bir günefl do¤acak.Yolcular›n, ‘Pod’ ad› verilenodalarda hareket edebilmesiiçin özel olarak tasarlanan

Velcro giysilerin-den giyecekleri deyap›lan aç›klama-lar aras›nda. Glac-tic Suite’in yöneti-cilerinden, uzay vehavac›l›k mühendi-si Xavier Clara-munt, uzay turiz-minin 15 y›l içindenormal tatil seçe-nekleri içinde yeralaca¤›n› düflün-dü¤ünü belirtiyor.

2012’de uzayda tatil bafll›yor

8

Cool Connectionetkinli¤i Aral›k’ta

Avrupa TelekomünikasyonNetwork Operatörleri Derne-¤i, Aral›kta düzenleyece¤iCool Connection etkinli¤i ilebiliflim ve iklim de¤iflikli¤ikonular›n› ele almaya haz›r-lan›yor. Etkinlikte Antarkti-ka’daki bilim insanlar› ileiletiflime geçilecek ve kat›-l›mc›lar canl› video ba¤lant›-lar› sayesinde Antartika’daçal›flan uzmanlardan do¤ru-dan bilgi alabilecekler. Ar-d›ndan düzenlenecek panel-lerde “Biliflimde sürdürülebi-lirlik” konusu ele al›nacak.Etkinlik 9 Aral›k günü Belçi-ka’n›n baflkenti Brüksel’degerçekleflecek.

ICT alan› 6. ça¤r›s›aç›ld›

7. Çerçeve Program› ICT Ala-n› 6. Ça¤r›s› 24 Kas›m 2009tarihinde aç›ld›. Ça¤r›daözellikle robot bilim, ulaflt›r-ma, sanal fizyolojik insan,dijital kütüphaneler ve diji-tal koruma konu bafll›klar›için araflt›rmalar desteklene-cek. Ayr›nt›l› ça¤r› bilgilerive konular›n içeri¤i, ICT Ala-n› 2009 - 2010 y›l› güncel-lenmifl çal›flma program›ndayer al›yor. ICT Alan› 2009 -2010 Y›l› Çal›flma Program›-na ulaflmak içinh t t p : / / w w w . f p 7 . o r g . t r / t u b i-t a k _ c o n t e n t _ f i-l e s / / 2 6 9 / i c t _ w p _ 2 0 1 0 0 1 _ e n.pdf adresi ziyaret edilebilir.

A

‹

ABD’de eski Cumhuriyetçi yö-netim zaman›nda k›s›tlanankök hücre araflt›rmalar›na izinç›kt›. Amerikal› bilimciler art›ketik aç›dan do¤rulu¤u onay-lanm›fl projelerde yeni kökhücre gruplar› kullanabilecekve bilimsel deneyler için ayr›-lan devlet bütçesinden yarar-lanabilecek. ABD Ulusal Sa¤-l›k Enstitüleri direktörü Fran-cis Collins, daha önce tama-men özel fonlar kullan›larakelde edilmifl ama önceki Geor-ge Bush yönetimince yasak-land›¤› için deneylerde kulla-n›lamayan 13 yeni embryonikkök hücrenin kullan›m›na izinverildi¤ini aç›klad›. Onay, ül-kede embryonik kök hücrearaflt›rmalar› üzerindeki k›s›t-

lamalar›n Baflkan Obama ta-raf›ndan gevfletilme karar›n-dan hemen sonra geldi. Halen96 kök hücre grubunun da‘etik komite’ incelemesinde ol-du¤u ve yak›nda deneylereaç›labilece¤i belirtildi. Kökhücre araflt›rmalar›, yaralan-ma, organ iflas›, kanser ve di-yabet gibi pek çok hastal›¤›nkal›c› tedavisinde umut vericisonuçlar veriyor.

‹fllemci üreticisi Intel, bir pulbüyüklü¤ündeki silikon taba-na 48 mikroifllemci çekirde¤is›¤d›rmay› baflard›. ‘48 çekir-dekli’ çipte 1.3 milyar tran-sistor bulunuyor. Single-chipCloud Computer (SCC) deni-len çipteki her bir ifllemci çe-kirde¤inin, teorik olarak, ayr›bir iflletim sistemini çal›flt›ra-bildi¤i belirtildi. fiu anda pi-yasada sat›lan en geliflmifl ifl-lemcilerde 4 çekirdek bulu-

nuyor. Intel ile en yak›n raki-bi AMD, 2010’da piyasaya 6çekirdekli ifllemciler sürmeyiplanl›yor. Intel, 2007 y›l›nda80 çekirdekli Polaris ifllemci-sini üretmiflti. Say›s› daha azolsa da 48 çekirdekli SCC’ningetirdi¤i fark, Windows ve Li-nux tabanl› yaz›l›mlar› da ça-l›flt›rabilmesi. Intel’in aç›kla-mas›na göre SCC ifllemciler,64 GB’ye kadar DDR3 belle¤id e s t e k l e y e b i l i y o r .

9

ABD kök hücre çal›flmalar›na bafllad›

Intel’den 48 çekirdekli ifllemci

Hadron çarp›flt›r›c›s›enerji rekoru k›rd›

Dünyan›n en büyük atomçarp›flt›r›c›s›nda güç rekoruk›r›ld›. ‹sviçre'deki BüyükHadron Çarp›flt›r›c›s›'nda dö-nen protonlar 1.18 trilyonelektron volt gücüne ulaflt›.Evrenin do¤mas›na yol açanBüyük Patlama ortam›n›noluflturulmas› amac›yla yü-rütülen yüzy›l›n deneyinde,birbirine z›t yönde gönderi-len protonlar›n 1.18 trilyonelektron volt gücüne ulaflt›¤›aç›kland›. Büyük HadronÇarp›flt›r›c›s› (Large HadronCollider – LHC) deneyini yü-rüten CERN’den yap›lanaç›klamada, daha önce Chi-cago’daki Fermilab laboratu-ar›nda ulafl›lan 1 Tev gücünüzerine ç›k›ld›¤› belirtildi.Proton h›zland›rmas›, önü-müzdeki y›l gerçekleflecekolan bir dizi yüksek güçlüçarp›flmaya kadar kademeliolarak art›r›lacak. Yaklafl›kbir y›l tamir geçiren çarp›flt›-r›c›n›n yeniden çal›flt›r›lmayabafllanmas›ndan sonra dü-flük enerjili protonlar ilk kezönceki hafta çarp›flt›r›lm›flt›.

Türkiye’den Haberler

Türkiye’nin büyük potansiyeli

AB, Türk ekonomisine iyi not verdi

10

Ar-Ge’ye ayr›lanpay yüzde 0,73

D a n › fl t a y ’ d a nGDO'ya dur

Türkiye ‹statistik Kurumu(TÜ‹K) taraf›ndan gerçeklefl-tirilen 2008 y›l› Ar-Ge Faali-yetleri Araflt›rmas› sonuçla-r›na göre; Türkiye'de Ar-GeHarcamalar›n›n GSY‹H'yeoran› yüzde 0,73, Tam Za-man Eflde¤er (TZE) Ar-Gepersoneli 67.244, TZE arafl-t›rmac› say›s› da 52.811 ola-rak aç›kland›. Ar-Ge harca-malar›n›n yüzde 44,2'si özelsektör, yüzde 43,8'i yükse-kö¤retim ve yüzde 12'si ka-mu sektörü taraf›ndan ger-çeklefltirildi. 2008 y›l›nda ilkkez özel sektör Ar-Ge harca-malar› di¤er sektörlerdendaha yüksek ç›kt›.

Dan›fltay 10. ve 13. DaireleriMüflterek Heyeti, GDO'luürünlerle ilgili yönetmeli¤inbaz› maddelerinin yürütmesi-ni durdurdu. Dan›fltay,GDO'lu ürünlerin ithalat›, ifl-lenmesi, ihracat›, kontrol vedenetimi için yönetmelik yeri-ne bir yasa ç›kar›lmas›n› isti-yor. Asl›nda Tar›m Bakanl›¤›Dan›fltay'›n iptal etti¤i yönet-meli¤i daha önce iptal edip,2010 Mart›na kadar ithalat›serbest b›rakm›flt›. fiimdi bu2. yönetmeli¤in hukuki zemi-ni de kalkt›¤› için Tar›m Ba-kanl›¤›'n›n yeni yasa ç›kanakadar GDO'lu ürün ithalinidurdurmas› laz›m.

PPiyasa araflt›rmalar› yapan''Research and Markets'', Tür-kiye'deki telekomünikasyonsektörünün gelecek için bü-yük potansiyel tafl›d›¤›n› orta-ya koyan bir rapor yay›mlad›.''Türkiye TelekomünikasyonSektörü 2012 Öngörüsü'' bafl-l›kl› araflt›rma raporunun ta-n›t›m›nda, Türkiye'deki tele-komünikasyon sektörününson y›llarda hükümetin dedeste¤iyle h›zl› bir büyümesürecine girdi¤i, bununla bir-likte ''harcanabilir gelir''in art-mas› ve yüksek teknolojili te-lekomünikasyon ayg›tlar›nailginin artmas›n›n bu sürecidestekledi¤i bildirildi.

Telekomünikasyon alan›ndaTürkiye'nin, gelecekteki gelifl-meler için büyük potansiyelesahip oldu¤u vurgulanan ra-porda, ekonomik krizin olum-suz etkileri gibi, bu geliflimifrenleyen kimi unsurlara dayer verildi¤i kaydedildi.

AAvrupa Komisyonu, Türki-ye'nin 2002 y›l›ndan itibarenbankac›l›k ve mali sektördehayata geçirdi¤i reformlar sa-yesinde, küresel krizde fluana kadar kapsaml› bir fi-nansal kriz yaflamad›¤›n› bil-dirdi. Avrupa Komisyonu'nunaday ve potansiyel aday ülke-lerin ekonomik kriterlerdeAB'ye uyumunu inceleyen ra-porunda, “Süren küresel krizTürkiye'de reel ekonomiyi cid-di flekilde etkilese de düzenle-me ve denetlemeyle ilgili dahaönceki reformlar etkisini gös-

terdi ve flu ana kadar tamkapsaml› bir finansal kriz ya-flanmad›” denildi. Küreselkrizle birlikte ''küresel likiditedarl›¤›na ra¤men Türkiye'ninuluslararas› sermaye piyasa-lar›na yeterli eriflime ve d›flborç yükümlülüklerini rahatbir flekilde karfl›lamaya de-vam etti¤i'' vurgulanan rapor-da, ekonomideki daralmayara¤men özel sektörün de bek-lenenden daha iyi bir perfor-mans göstererek d›fl borçlar›-n› baflar›yla döndürebildi¤inedikkat çekildi.

SSanayi ve Ticaret Bakanl›¤›,KOB‹'ler baflta olmak üzeresanayide Ar-Ge ve inovasyo-na dayal› üretim yöntemleri-nin benimsenmesi, üniversi-te-sanayi iflbirli¤inin kurum-sallaflarak üniversitelerdeüretilen bilginin ticarileflmesiamac›yla Ar-Ge faaliyetlerine2010 y›l› bütçesinden 64milyon 750 bin lira ay›rd›.Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›,Ar-Ge faaliyetleri kapsam›n-da 2010 y›l›nda; TeknolojiGelifltirme Bölgelerine 25milyon, Sanayi Tezleri (San-Tez) projelerine 22 milyon,teknolojik ürün yat›r›m des-te¤ine 5 milyon 250 bin,Tekno Giriflim Sermaye Des-te¤i'ne 10 milyon, teknolojikürün patent destek progra-m›na 1.5 milyon, teknolojikürün tan›t›m ve pazarlamaya1 milyon lira olmak üzeretoplam 64 milyon 750 bin li-ra kaynak ay›rd›. Sanayici-nin bilgi ve teknoloji yo¤unüretime geçmesi, toplam ih-racat içinde yüksek teknolojiürünlerin pay›n›n art›r›lmas›amac›yla Sanayi Bakanl›¤›yeni destek programlar› üze-rinde çal›fl›yor. Bu program-lar aras›nda Bakanl›¤›n 2010y›l› için 1.5 milyon lira ay›r-

d›¤› patent destek program›,1 milyon lira ödenek ay›rd›¤›tan›t›m ve pazarlama destekprogram› ile ar-ge yat›r›mdestek program› bulunuyor.Türkiye'nin bölge ülkeleriçinde uluslararas› bilgi tek-noloji firmalar› için üretim veoperasyon merkezi olmas›kapsam›nda yürütülen Bili-flim Vadisi Projesi'nin fizibili-te ve etüd ifllemleri de 2010y›l›nda tamamlanacak. Bili-flim Vadisi Projesi için 2010y›l›nda170 bin lira ödenekayr›ld›. Küme destek progra-m›n›n haz›rlanmas›, SanayiBakanl›¤›'nda kurumsal ka-pasitesinin oluflturulmas› ileküme destek program› izlemeyap›s›n›n oluflturulmas› flek-lindeki üç ayaktan oluflankümelenme çal›flmalar›na ise2010 y›l› yat›r›m bütçesinden300 bin lira kaynak ayr›ld›.

Bütçeden Ar-Ge'ye 64.7 milyon lira

BBilgi Teknolojileri ve ‹letiflimKurumu (BTK) Baflkan› Aca-rer, “Anaposta Projesi” kapsa-m›nda, her ço-cu¤un do¤ardo¤maz nüfuscüzdan›nda ya-z›l› olan bir pos-ta adresine sa-hip olaca¤›n›bildirdi. Aca-

rer,''yerli arama motoru'' ku-rulmas›na yönelik çal›flmalar›2010 y›l›nda tamamlamay› he-

deflediklerini ve''Ana posta Projesi''kapsam›nda, her ço-cu¤un do¤ar do¤-maz nüfus cüzda-n›nda yaz›l› olan birposta adresine sahipolaca¤›n› bildirdi.

Her bebek e-postas›yla do¤acak

11

Devlet Bakan› ve Bafl mü-zakereci Egemen Ba¤›fl, Av-rupa Birli¤i sürecini Türki-ye'nin her yerinde canl› ha-le getirmek için 81 ileAB'den sorumlu vali yar-d›mc›s› atanaca¤›n› aç›kla-d›. Avrupa Birli¤i GenelSekreterli¤i'ni yeniden ya-p›land›rd›klar›n› da hat›rla-tan Ba¤›fl, Brüksel'e 6,Strasbourg'a 1 temsilcigöndereceklerini söyledi.Yeniden yap›lanan AB Ge-nel Sekreterli¤i hakk›ndabilgi veren Ba¤›fl, "340 kad-rolu esnek yap› olufltur-duk. Ana birimleri 6'dan14'e ç›kard›k." dedi. Bafl-müzakereci, AB heyecan›n›art›rmak için valileri sürecedahil edeceklerini vurgula-yarak, flunlar› söyledi: "Herilde AB'den sorumlu valiyard›mc›s› olacak. ‹çiflleriBakan›'yla çal›yoruz. Vali-liklere 150 AB uzman› gön-derece¤iz. AB süreci Türki-ye'nin her yerinde etkisinigösteren süreç haline geldi.AB fonlar› ile bafllayan pro-jeler ülkenin her yerindeyürüyor."

AB'den sorumluvali yard›mc›l a r ›

KKapal›çarfl›’n›n bir benzerinineski Sovyet Blo¤u ülkelerininherhangi birinde bulanmama-s› Türkiye’nin geleneksel ola-rak, ticari aç›dan aktif bir ifltoplumuna sahip oldu¤ununbir göstergesi olarak kabuledilebilir mi? Bu sorununyan›t›n› rekabet kavram›ndanyola ç›karak yan›tlayan Dün-ya Ekonomik Forumu eskiBafl Ekonomisti ve KüreselRekabet Gücü Program› Di-rektörü Dr. Augusto Lopez-Claros Türkiye’nin, ürün vehizmetleri üretmek için gerek-li yetene¤e sahip giriflimci birifl toplumuna sahip oldu¤unubelirtiyor. Türkiye’de gençle-rin ve kad›nlar›n e¤itiminedaha çok yat›r›m yap›lmas›gerekti¤ini vurgulayan Claros,büyük ekonomilere sahipolan ülkelerin büyüklü¤ünü,kad›nlar›n erkeklerle beraberher sürece dâhil olmas›naborçlu oldu¤unun alt›n› çizi-yor.

Rekabet ekonomiye ne türkatk›lar sa¤lar?Rekabet, bir ekonominin iflle-yiflinde pozitif bir güç olarakgörülmektedir. Çünkü reka-bet, üretim verimlili¤inde ar-t›fl sa¤lar ve tüketicilere, tekelpiyasaya oranla daha ucuz fi-

yatlardan mal sat›lmas›na im-kân verir. Tekel durumundakibir üretici, ayn› mal ve hizme-ti sunan rakipleri olmad›¤›n-da kendi üretti¤i ürünler içinyüksek ücretler talep edebilir.Deneyim flunu göstermektedirki örne¤in sadece tek bir ceptelefonu operatörünün oldu¤uülkelerde, ayn› müflteriler içinbirbirleri ile rekabet etmekdurumunda olan birden fazlaoperatörün var oldu¤u ülkele-re k›yasla fiyatlar daha yük-

sek olup, hizmet kalitesi dahadüflüktür. Daha düflük fiyat-lar ve daha kaliteli ürün vehizmetler için rekabet gerekli-d i r .

Rekabetin ekonomi üzerin-deki zararl› etkileri neler-d i r ?‹flbirli¤inin rekabetten dahaiyi oldu¤u baz› durumlar sözkonusu olabilir. Ancak benbu tip durumlar›n genel ola-rak, insan iliflkileri ve belirlibaz› faaliyetler için geçerli ol-du¤unu düflünüyorum. Örne-¤in üniversite ö¤rencileri, ö¤-retim aç›s›ndan iflbirli¤ininrekabete göre daha itici birgüç oldu¤unu düflünebilirler,özellikle de söz konusu reka-betçi davran›fllar›n belirli baz›etik prensiplerce yönlendiril-memesi durumunda. Bazeninsanlar, rekabetin rakiplerinfaaliyetlerinin sabote edilme-sini gerektirdi¤ini düflünebi-lirler. E¤er rakipleriniz kötüperformans gösterirse siz ba-flar›l› görünürsünüz. Ancakben bu felsefeyi, “rekabet” te-riminin çarp›k bir versiyonuolarak görüyorum. Benceönemli olan mükemmellikaray›fl›d›r. fiirketler, etik ha-reket etmek zorunda oldukla-r› rekabetçi bir ortamda, pa-

Rekabetçili¤in inovasyon çerçevesinde genel de¤erlendirmesini yapan Dünya EkonomikForumu eski Bafl Ekonomisti ve Küresel Rekabet Gücü Program› Direktörü Dr. AugustoLopez-Claros Türkiye’nin sahip oldu¤u geleneksel ticari potansiyelin önemine de¤iniyor.Giderilmesi gereken eksikliklerin bafl›nda e¤itim sorununun alt›n› çizen Claros kad›nlar›nsiyasi ve ekonomik süreçlere kat›l›m›n›n da e¤itimle artaca¤›n› belirtiyor.

V i z y o n

‹novasyon rekabetçili¤ig e l i fl t i r i y o r

12

zardaki di¤er kat›l›mc›lar›nfaaliyetlerinin de¤erini düflü-recek flekilde rekabet etmek-sizin, mümkün olan en kalite-li ürün ve hizmetleri üretmekve müflterilerinin sayg› ve sa-dakatini kazanmak için çabagöstereceklerdir. Rekabet su-istimal edilebilece¤i için bazenyasal düzenlemelere gereksi-nim olabilir. Böylece kimseoyunun kurallar›n› suistimaledemez.

‹novasyon ve rekabetçilikaras›ndaki iliflki nas›ld›r?‹novasyon, bireylerin, flirket-lerin ve ulus devletlerin dahaileri gitmelerini ve daha h›zl›,daha köklü ve daha düflükmaliyetli yöntemlerle ilerleme-lerini sa¤lamak için bilgininyarat›c› bir biçimde kullan›l-mas›d›r. ‹novasyon, ekonomikgeliflmenin kilit itici güçlerin-den biri olup, bilim ve tekno-lojide flahit oldu¤umuz aral›k-s›z ilerlemenin bir sonucuolarak muhtemelen giderekdaha önemli hale gelecektir.Rekabetçilik, kaliteli bir ku-rumsal ortam yarat›ld›¤›nda,zekice haz›rlanm›fl ve uyumlupolitikalar uyguland›¤›nda,e¤itime yeterli miktarda yat›-r›m yap›ld›¤›nda ve tabii ki,bir inovasyon kapasitesi gelifl-tirmek için gereken çabalargösterildi¤inde ülkelerin edin-dikleri bir özelliktir.

Türkiye, rekabetçili¤ini ge-lifltirmek için hangi önlem-leri almal›d›r?fiuna inan›yorum ki e¤itim,gitgide geliflimin verimli dön-gülerinde ifle bafllaman›n kilitnoktas›n› oluflturmaktad›r.E¤itime yat›r›m, üretkenli¤inkilit faktörü haline gelmifltir.Küresel ekonomi daha karma-fl›k bir hal ald›kça, ifl gücünüoluflturan bireylerin en son

teknolojilere kolayca adapteolmalar›n› ve h›zla bütünleflendünyada mevcut olan f›rsat-lardan istifade etmelerini sa¤-lamak için iflgücünün ve e¤i-tim düzeyinin artt›r›lmas› git-tikçe önem kazanmaktad›r.Standart e¤itim ile kurumsaldüzeyde e¤itime yap›lan yat›-r›mlar›n getirileri oldukçayüksek olup bu hususa gere-ken dikkati gösteren hükü-metler, hâlihaz›rda ektikleri-nin zengin sonuçlar›n› almak-tad›rlar. Örnek vermek gere-kirse bugün, do¤al kaynaklar›olmayan ve son derece zorlubir siyasi co¤rafyada yer alanKore, iflbirli¤i ve e¤itim saye-sinde küresel bir endüstriyelgüç haline gelmifltir. Tayvan,modern ofis ortamlar›nda kul-lan›lan, son derece önemli,bir düzine kadar bilgi ve ileti-flim donan›m›n›n üretimindepratik olarak piyasay› ele ge-çirmifltir.

Geliflimin ikinci, ancak genel-de göz ard› edilen di¤er birunsuru da – ve bunu benimsöylüyor olmam sizi flafl›rtabi-lir – kad›nlar›n topluma en-tegrasyonudur. Bir ülkeninyapabilece¤i en karl› yat›r›-m›n, kad›nlar›n› e¤itmek ol-du¤una dair, çok sa¤lam te-melli, pratik kan›tlar bulun-maktad›r. Kad›nlar›n e¤itimi,istihdam› ve mülkiyet haklar›,onlar› toplum içinde oldukça

güçlendirmekte ve çevrelerin-deki ortam› flekillendirmeleri-ne olanak sa¤lamaktad›r. Ka-d›nlar, ekonomik ve siyasi sü-reçlere dâhil olacak kadargüçlendiklerinde üretkenlik vebüyüme bundan olumlu etki-lenecektir. Dünyadaki en re-kabetçi ekonomilerin, kad›n-lar›n ister hükümette, isterparlamentoda, ister kurullar-da veya isterse daha geniflanlamda toplum içinde erkek-lerle birlikte büyük baflar›laraimza att›klar› ülkeler olmas›flafl›rt›c› de¤ildir. ‹sveç, Nor-veç ve Finlandiya, bu tip ül-kelere en güzel örneklerdir.‹flte bu nedenle Türkiye, bafl-ta gençler ve kad›nlar olmaküzere iflgücünün e¤itiminedaha fazla yat›r›m yapmak zo-r u n d a d › r .

Türkiye’nin rekabetçili¤ininzay›f ve güçlü yanlar› neler-d i r ?E¤itim faaliyetlerini güçlendir-mek konusuna ek olarak ka-mu kurumlar›n›n kalitesiniiyilefltirme ve devlet bürokra-sisinin, yarg› sisteminin vekolluk kuvvetlerinin etkinli¤i-ni artt›rma gereksinimi sözkonusudur. Bu kurumlar›nfaaliyetlerinde daha büyükaç›kl›k ve fleffafl›¤a ihtiyaçduyulmaktad›r ki böylece bukurumlar özel sektörün gelifl-mesine katk› sa¤lamada pozi-tif katalizör görevini üstlene-bilsinler.

Türkiye’nin en önemli avan-tajlar›ndan birinin, ülkedeuzun y›llara dayanan giriflim-ci faaliyetleri oldu¤unu düflü-nüyorum. Onlarca y›l boyun-ca Marksizm’e dayal› merkeziplanlama sistemi alt›nda ya-flama talihsizli¤i ile karfl› kar-fl›ya kalm›fl Orta ve Do¤u Av-rupa’daki ülkelerin aksine

13

Türkiye, ifl dünyas›n›n göre-celi bir ekonomik özgürlük or-tam›nda birkaç yüzy›ld›r faali-yet gösterdi¤i göreceli bir ser-best toplum olagelmifltir. ‹s-tanbul’daki Kapal›çarfl› ne ka-dar eskidir? Bu pazar›n birbenzerini eski Sovyet Blo¤uülkelerinde bulamazs›n›z. Bunedenle Türkiye, ifl yapmakve insanlar›n para vererek sa-t›n almak istedikleri ürün vehizmetleri üretmek için gerek-li yetene¤e sahip giriflimci veaktif bir ifl toplumuna sahip-tir. Türkiye, ayr›ca ülkeyi da-ha genifl bir ekonomik büyü-me platformuna tafl›yacak budo¤al kapasiteleri besleyecekbir kamu sektörüne ihtiyaçduymaktad›r.

Rekabetçi bir flirket olmakiçin gereken temel unsurlarn e l e r d i r ?Dünyan›n tamam›na uyumsa¤lamak zorundas›n›z. Fa-aliyetlerinizin odak noktas›n›yerel piyasalardan dünyan›ngeneline do¤ru geniflletmelisi-niz. ‹flgücünüzü, en son tek-nolojileri kullanacak flekildee¤itmeli ve iflgücünüzün fa-aliyet gösterdi¤iniz alandakien son süreç ve geliflmelerintamam›ndan haberdar olma-

s›n› sa¤lamal›s›n›z. ‹fl yerin-deki çeflitliliklere de¤er ver-melisiniz. Üst düzey yönetici-ler aras›nda, ifl yerindeki çe-flitlili¤in önemli oldu¤u ve çokfarkl› flekillerde çal›flanlar›ndaha üretken olmas›na katk›-da bulundu¤una dair giderekartan bir bilinçlenme söz ko-nusudur. Ulusal s›n›rlar›nkarfl›l›kl› olarak giderek artanbir flekilde aç›lmas›, uluslara-ras› ticaretin gözle görülürbir flekilde genifllemesine im-kân vermifl ve kaynak da¤›t›-m›nda önemli verimlilik art›fl-lar› sa¤lam›flt›r. S›n›rlar›n,mal ve hizmetler ile sermayeve iflgücü dolafl›m›na karfl›aç›lmas›, her zaman düzenliolmamas›na ve dünyan›nfarkl› bölgelerinde farkl› h›z-larda gerçekleflmesine ra¤-men, daha flimdiden kendi

kapsam› içerisinde tamamenevrensel bir nitelik kazanm›fl-t›r. Bu durum, sadece globalekonomik büyümenin önemlibir itici gücü olarak ortayaç›kmam›fl, ayn› zamandadünya çap›nda ortaya ç›kandaha yüksek düzeyde fleffaf-l›k ve dünya ekonomisi ilekurulan daha güçlü ba¤lar,dünyan›n dört bir taraf›ndakiyerel üreticiler üzerinde de-¤erli bir uluslararas› rekabetdisiplini kurmufl ve gerekensermaye ve deneyimin yüksekoranda cezp edilmesine im-kan vererek, artan verimlilikarac›l›¤›yla ekonomik büyü-menin baflar› flans›n› yükselt-mifltir. Küresel ekonomik en-tegrasyonun artan h›z›na pa-ralel olarak, teknolojik ve bi-limsel ilerlemenin h›z›ndakiart›fla flahit olduk. Özelliklebilgi teknolojisindeki ilerle-meler, arka planda giderekkarmafl›k bir hal alan küreselekonomi temelinde ifl dünyas›için yeni f›rsatlar yaratm›flt›r.‹letiflim maliyetlerindeki dü-flüfl, arka plandaki faaliyetle-rin geliflen dünyayla bütün-leflmesine katk›da bulunmak-tad›r. Harvard Üniversite-si’nden Richard Cooper’›ndikkat çekti¤i üzere, faaliyetgösterdi¤i piyasalar›n co¤rafikonumlar› ve tedarik kaynak-lar› aç›s›ndan küresel bir viz-yon ile operasyonlar›n› sür-düren çok uluslu flirketler,ayn› zamanda mali kaynaklarve fiziksel mekan aç›s›ndanda küresel bazda faaliyet gös-termektedir. Azalan nakliyemasraflar› sayesinde mekân-lar giderek daha az önemlihale gelmifl olup, buna karfl›nsiyasi ve ekonomik istikrar,iyi yetifltirilmifl bir iflgücü vegüçlü kurumsal temeller,zenginli¤in ön plana ç›kan ki-lit unsurlar›d›r.

V i z y o n

14

Dosya - Gülizar Büyükkara

Türkiye, rekabetçi stratejisini ar›yor

16

Serbest piyasalardaki rekabet, firmalar›n tüketicilerin talep ettikleri cinsten vekalitedeki ürün ve hizmetleri mümkün olabildi¤ince verimli bir flekildesatmalar›n› teflvik ediyor. Rekabetçi piyasalar, ayr›ca, herhangi bir ekonomidekikaynaklar›n daha verimli flekilde kullan›m›n› mümkün k›larak ekonomik geliflmeiçin bir temel oluflturuyor. Bu kaynaklar›n ve ekonomik bileflenlerin en iyi flekildeyönetilmesi, bir ülkenin ekonomik gücünde belirleyici rol oynuyor. Türkiye, fluanda dünyan›n en büyük 16 ekonomisi olmas›na ra¤men, rekabetçilik aç›s›ndaDünya Ekonomik Forumu (WEF) taraf›ndan haz›rlanan Küresel Rekabet Raporu2009-2010’a göre 133 ülke aras›nda 61. s›rada bulunuyor. Yani Türkiye, rekabetçilik aç›s›ndan olmas› gerekti¤ini yerde de¤il. Rekabetçili¤ini art›rmakiçin ise baflta inovasyon olmak üzere pek çok konuya odaklanmas› gerekiyor.

17

TTÜS‹AD ve Sabanc› Üniversite-si ortak giriflimleri ile kurulanRekabet Forumu (REF) ve Sek-törel Dernekler Federasyonu(SEDEFED) taraf›ndan 2005y›l›ndan beri her y›l düzenliolarak Rekabet Kongresi dü-zenleniyor. Türkiye'nin rekabetgücünü art›rmas› amac› ile iz-lenmesi gereken stratejilerinsaptanmas›nda önemli bir roloynayan bu kongreler, de¤ifliksektörlerden yöneticileri de biraraya getiriyor. Rekabet Kon-gresi bu y›l “Krizden RekabetGücü ile Ç›kmak” bafll›¤› ile,13 Kas›m 2009'da, 5. kez dü-zenlendi. Yurtd›fl›ndan ve yur-tiçinden konuklar krizi, reka-bet gücünü ve Türkiye’nin s›-k›nt›lar›n› dile getirdiler.

Kongrede Dünya EkonomikForumu (WEF) taraf›ndan ha-z›rlanan Küresel Rekabet Ra-poru 2009-2010 ön plana ç›k-t›. Rapora göre Türkiye, Küre-sel Rekabet Endeksi s›ralama-s›nda 133 ülke aras›nda 61.s›rada bulunuyor. Türkiye2005 y›l›nda haz›rlanan rapo-ra göre 71. s›radayd›. 2007 -2008 s›ralamas›na göre ise53. s›raya yükseldi.

Küresel Rekabetçilik Endeksi12 bileflenden olufluyor. Bubileflenler s›ras›yla flöyle: Ku-rumsal yap›, Altyap›, Makro-ekonomik istikrar, Sa¤l›k ve‹lkö¤retim, Yüksek ö¤retim vehizmet içi e¤itim, Ürün piya-salar›n›n etkinli¤i, Emek piya-salar›n›n etkinli¤i, Finansalpiyasalar›n›n geliflmiflli¤i, Tek-nolojik altyap›, Pazar büyük-lü¤ü, ‹fl dünyas›n›n geliflmifl-lik düzeyi ve ‹novasyon. Tür-kiye, içinde bulundu¤u grup

içerisinde ele al›nd›¤›nda,2009 y›l›nda, pazar büyüklü-¤ü ve ifl dünyas›n›n geliflmifl-lik düzeyi d›fl›nda hiçbir bile-flende grup ortalamas›n›n üze-rine ç›kam›yor. Bu durum,krizden kaynakland›¤› kadar,Türkiye’nin mevcut yap›sal so-runlar›ndan da kaynaklan›-yor.

133 ülkenin ortalama de¤erle-ri ile karfl›laflt›rma yap›ld›¤›n-da Türkiye’nin endeksi olufltu-ran 12 bileflenden 5’inde orta-laman›n alt›nda bir de¤ere sa-hip oldu¤u görülüyor. Bu bile-flenler: Kurumsal altyap›,Yüksek ö¤retim, ‹flbafl›ndae¤itim, Emek piyasalar›n›n et-kinli¤i, Finansal piyasalar›ngeliflmiflli¤i ve ‹novasyon. Tür-kiye’nin ortalaman›n üzerindeoldu¤u tek bileflen var o da:Pazar büyüklü¤ü.

Türkiye dünyan›n 16. büyükekonomisi olmas›na ra¤men,rekabetçilik aç›s›ndan ayn› se-viyede de¤il. Bilgi Ça¤› dergisi-nin bu ayki konuklar›, Türki-ye’nin rekabetçili¤ini ve odak-lanmas› gereken konular› de-¤erlendiriyor.

18

D o s y a

19

TÜS‹AD Yönetim Kurulu Baflkan› Arzu-han Do¤an Yalç›nda¤ Rekabet gücünün önemli bir bilefleni mik-ro-yap›sal alandaki iyileflmelerdir. ‹novas-yon kapasitesi, teknoloji transferi ve kulla-n›m› yetene¤i, enerji piyasalar›n›n liberal-lefltirilmesi, iflgücü piyasas›ndaki kat›l›kla-r›n giderilmesi, giriflimcili¤i cazip k›lan birendüstriyel organizasyon, düzenleyici ku-rumlar›n varl›¤› ve etkinli¤i, vergi politikala-r› ve ba¤›ms›z vergi denetimi, rekabet dü-zeyimizi do¤rudan ilgilendiren önemli ko-nular. Kriz ile mücadelede para ve maliyepolitikalar›na a¤›rl›k verip bu unsurlar› göz-den kaç›rmak ciddi bir hata olur. 2010 y›-l›ndan itibaren tüm dünyada gevfletilmiflolan para ve maliye politikalar›n›n yenidentoparlanmas› gündeme gelecek.

S›k›laflt›r›lan bütçe ve para politikalar›ndanoluflan bir ortamda yüksek büyüme h›zla-r›n›n elde edilebilmesi daha da zor olacak-t›r. Bu süreci kolaylaflt›rabilecek yeganeunsur, mikro-yap›sal reformlar›n ertelen-meden bugünden gerçeklefltirilebilmesi-dir. Sosyal dengelerimizi koruyarak makulbir h›zla AB uyum sürecini tamamlayabil-mek için Türkiye’nin yüzde 6 civar›nda bü-yümesi gerekiyor. Bu düzeyde bir büyü-menin sürdürülebilir olabilmesi için, top-lam faktör verimlili¤i düzeyini uzun dönemortalamalar›na göre ikiye katlamam›z gere-kiyor. Aksi takdirde kriz sonras› dünyas›n-da ne yüksek büyüme h›zlar› elde etmekmümkün olacak ne de rekabet gücünükorumak. Küresel ekonomik kriz sonras›n-da tüm dünyan›n düflük talep sorunu ilekarfl› karfl›ya kalmas›, ihracat imkanlar›n›nda k›s›tl› olaca¤› anlam›na geliyor. Düflükd›fl talep ve d›fl finansman imkanlar› karfl›-s›nda, yap›lmas› gereken yegane ifl reka-bet gücünü art›rmak. Ancak, bunun hiçde kolay olmayaca¤›n› biliyoruz. Çünkü,bugün tüm ülkeler ayn› sorunlarla karfl›karfl›ya.

Dolay›s›yla, rekabet gücünü art›rma çal›fl-malar›na flimdi hemen bafllamam›z gereki-yor. Bu sayede ancak di¤er ülkeler karfl›-s›ndaki göreli pozisyonumuzu koruyabili-riz. Rekabet gücümüzü art›rmak için dün-yadaki de¤iflime uygun yeni bir vizyon be-nimsemeli ve bu vizyonun gerektirdi¤i po-litikalar› uygulamak konusunda daha atak

davranmal›y›z. Kendimizi de¤iflen dünyakoflullar›na haz›rlaman›n ilk flart›, rekabetiçinde oldu¤umuz ülkelerle kapsaml› birk›yaslama yaparak eksikliklerimizi belirle-mek. Kriz sonras› dünya ekonomisi henüzflekilleniyor. Ancak yine de baz› e¤ilimlerinnetleflmeye bafllad›¤›n› görebiliyoruz. Sa-dece düflük katma de¤erli ve düflük emekfiyat›na dayal› sektörlere odaklanarak krizsonras› dünyas›nda rekabet gücümüzükorumak ve ihracat imkanlar›m›z› gelifltir-mek konusunda zorlanaca¤›z. Dünya pi-yasalar›na katma de¤eri yüksek ürün sata-bilen bir ekonomi olmaktan baflka alterna-tifimiz yok. Bu do¤rultuda, araflt›rma veyenilik politikalar›n›n sürekli gözden geçi-rilmesi ve bilgi toplumu olma yolundaki id-diam›z›n gerçeklefltirilmesi büyük önemtafl›yor. Ar-Ge ve inovasyona yönelik yat›-r›mlarda yakalanan ivmeyi daralan finansalimkanlara ra¤men devam ettirmemiz ge-rekiyor. Gelecek y›llarda ihracat imkanlar›-m›z› art›rmak ancak bu sayede mümkünolacak. Ar-Ge ve inovasyon yat›r›mlar›nadevam ederek teknik altyap›m›z› gelifltir-menin yan› s›ra, befleri altyap›m›z› iyilefltir-mek için de çaba harcamal›y›z. Sanayideyaflanan h›zl› de¤iflime ayak uydurabilme-miz için mevcut befleri sermayenin niteli¤i-nin mutlaka gelifltirilmesi ve iflgücü piya-salar›n›n esnekli¤inin art›r›lmas› gerekmek-tedir. Sürdürülebilir kalk›nman›n temel bi-leflenlerinden olan teknolojinin üretilmesive yayg›nlaflt›rman›n yolu e¤itim ve inovas-yon sistemlerinin gelifltirilmesinden geç-mektedir.

YASED Ar-Ge Alt Komisyonu Baflkan›ve Nortel Netafl Genel Müdürü MüjdatA l t a yTürkiye’nin de¤iflik bir dinamizmi var.Çok genç bir nüfusa sahip. Bu nüfus 20y›l içinde ekonominin hizmetine geçe-cek. Yani müthifl bir insan kayna¤› veinovasyon kapasitesi mevcut. Dünyan›n16. büyük ekonomisi. Bu kaynaklar sa-dece yerel olarak yönetilemez.

Global firmalar›n yapt›¤› çal›flmalar›n,Türkiye için çok büyük bir önemi var.E¤er ifl gücü 25 senede büyüyorsa mu-hakkak global sermayenin yat›r›m yap-mas› laz›m. Yerel sermaye 15 milyon ye-ni nüfus için ifl gücü yaratmaya yetmez.Hem yerel hem global firmalar›n yat›r›myapmas› laz›m. Türkiye’nin y›lda yüzde 7-

8 oranlar›nda büyümesi gerekiyor. Büyü-me, yat›r›mla yat›r›m ise öz sermaye ilede¤il kredilerle olur. Yani bu durumdaTürkiye’nin gereken büyüme oran›n› ya-kalamak için küresel sermayeye ihtiyac›var.

Dünyada yap›lan Ar-Ge’nin yüzde 70’iküresel sermaye taraf›ndan finanse edili-yor. E¤er Ar-Ge’de iyiye gitmek istiyor-sak muhakkak küresel sermaye ile birfleyler yapmam›z laz›m. Küresel sermayeolmadan kendi kendimize tekerle¤i yeni-den icat edemeyiz. Küresel sermaye,Türkiye’ye geldi¤i zaman, burada yeniyerel firmalar›n oluflmas›na da katk› sa¤-layacakt›r. Ancak bu sermayenin Ar-Geve inovasyona katk› sa¤layarak rekabet-çili¤imizi art›rmas› için devlet politikalar›-

Verimlili¤imiz 2 kat›na ç›kmal›

Rekabetçili¤imiz için küresel sermayeye ihtiyac›m›z var

D o s y a

20

n›n iyi düzenlenmesi gerekiyor. Sadecepara kazan›p giden bir sermaye, Türki-ye’ye katk› sa¤lamaz.

Devlet için “yabanc› sermaye” diye kav-ram olmamal›. Sermayenin milliyeti yokve sermayeye gerçek anlamda ihtiyac›-m›z var. Küresel olsun, yerel olsun ser-maye bize laz›m. Nüfus olarak say›m›zgittikçe art›yor. Türkiye’ye de¤er yarata-cak, Türkiye’ye gayri safi milli has›las›n›art›racak çal›flmalara gerek var. Bununiçin de devlet hem iç hem d›fl sermaye-ye ayn› flekilde davranmal›. Yani yabanc›

sermayeyi ülkeye çekmeli ve onun enverimli flekilde iflletilmesini sa¤lamal›.

Yabanc› sermaye yerel oyuncular›n re-kabetçili¤ini olumlu yönde etkiliyor. Bu-gün Türkiye de, beyaz eflya, kahverengieflya ve otomotiv sektöründe küresel biroyuncu. De¤er yarat›yor, ihracat yap›-yor. Ayr›ca yabac› sermaye Türkiye’yegeldi¤i zaman, yerel firmalar için dünya-dan haberdar olma flans› do¤uyor. Kü-resel sermaye, yerel sermayeye yurtd›-fl›nda neler oldu¤unu gösteriyor. E¤erd›flar›da bir de¤er yarat›l›yorsa, daha iyi-

sini yapmak için yerel firmalara bir moti-vasyon sa¤l›yor. Elbette, gereksiz vekontrolsüz sat›n almalar, yerel firmalar›olumsuz etkileyecektir. Bunu iki tarafl›yönetmek bir sanatt›r asl›nda. Devletlersonuç olarak bu dengeleri korumak zo-rundad›r. Bir ülke için içine kapanmakne kadar uç bir yaklafl›msa, tamamend›flar›ya ba¤›ml› olmak da uç bir yakla-fl›m. Hayatta tek do¤ru yok, önemli olanh›zl› geliflen dünyada do¤ru dengelerikurmak. Türkiye olarak yüzde 8’lere va-ran büyüme oran›n› yakalamak bu den-geyi iyi kurmakla ilgili.

Bo¤aziçi Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Bülent fienver Rekabet, serbest piyasa ekonomilerindeolmazsa olmaz bir kavramd›r. Ekonomi-lerde muhakkak rekabet olmas› gereki-yor. Bunun en büyük faydas›n› ise tüketi-ciler görüyor. fiirketler birbiriyle rekabetetmek zorunda kal›nca, bu tüketiciye ya-r›yor. Çünkü yeni ve kaliteli mal ve hiz-met üretilmeye bafllan›yor. E¤er bir eko-nomide rekabet ortam› olmazsa firmalarmüflteri talep ve flikayetlerinden uzakla-fl›yorlar. Ancak rekabet do¤ru bir flekildekullan›ld›¤› zaman faydal›d›r. Haks›z re-kabet hem ekonomiye hem de firmalarazarar verir.

Önemli olan rekabeti etik kurallar içindesürdürmektir. Maalesef toplum içinde pi-yasadan daha fazla pay almak rakibininmüflterisini kazanmak, h›zl› büyümekiçin haks›z rekabet edenler olabiliyor. Bufirmalar uzun süreli yaflamasa da sürekliyenileri ortaya ç›kt›¤› için piyasaya zararveriyorlar. Bu nedenle haks›z rekabetiengellemek en az rekabetin kendisinidevam ettirmek kadar mühim. Türki-ye’de pek çok sektörde haks›z rekabetdurumu var. Bunun en büyük nedeni isekay›t d›fl› ekonominin fazla olmal›. Faturakesmemek, vergi ödememek gibi du-rumlar, flirketlere k›sa vadede fayda sa¤-l›yor ancak ekonomiye büyük oranda za-rar veriyor. Türkiye koflullar›nda kurallara

uyan de¤il, kurallara uymayan daha re-kabetçi konuma geliyor.

Haks›z rekabet için yasal önlemlerin uy-gulanmas› gerekiyor. Yasalar›n hemenarkas›nda da bu meslek kurulufllar›nabüyük görev düflüyor. Hem mesleki hemde kurumsal sektörler, dernekler vard›r.Hem meslek kurulufllar›n›n hem deSTK’lar›n haks›z rekabeti önlemek içindüzenlemeleri olmal› ve bunlar›n uygu-lanmas› için mücadele vermeliler. Haks›zrekabet için genel düzenlemelerin yan›n-da, her sektörün kendine has düzenle-me ve ilaveleri olabilir.

Bir ülkede inovasyonu gelifltiren de yinerekabetçiliktir. Yarat›c›l›k kendili¤indenolmuyor, uzun zamanlar, paralar harca-n›yor, yat›r›mlar yap›l›yor. Bunu yapmakiçin bir firman›n gerçekten buna zorlan-mas› gerekiyor. Yani rekabetçilik ino-vasyon ihtiyac›n› ortaya ç›kar›yor, yap›l-d›¤› zaman da firman›n rekabetçili¤iniartt›r›yor.

Türkiye’nin rekabetçi oldu¤u alanlar de-¤ifliyor. Eskiden rekabetçi oldu¤umuzbaz› alanlar yavafl yavafl elimizden gidi-yor. Eskiden rekabetçi oldu¤umuz tekstilalan›nda flu anda yeterince rekabetçi de-¤iliz. Türkiye’nin rekabetçi olabilece¤ialanlara iyi odaklanmas› gerekiyor. Türki-ye’nin elindeki en büyük iki avantaj›

genç nüfusu ve do¤u ve bat› aras›ndabir köprü olmas›. Bu iki dünya aras›ndagenç nüfusunun yönetici yeteneklerini iyikullanabilirse önemli bir rekabet avantaj›sa¤layacakt›r. Yani bu iki güç iyi kullan›l-d›¤› takdirde Türkiye’yi rekabetçi bir du-ruma getirebilir.

Türkiye’nin firmalar›n rekabetçili¤ine kat-k› sa¤lamak için yapmas› gereken fleyise vergiler konusunda düzenlemeleringelirlerle paralel olmas›. Türkiye’de tüke-timden al›nan vergiler, üretimden dahafazla, bunun da de¤iflmesi gerekiyor. Ay-r›ca yap›lan yat›r›mlar›n daha ak›ll›ca veyerinde olmas› flart.

Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk›nma Örgütü K›demli Dan›flman› George LipimilTürkiye’nin rekabet aç›s›ndan zay›f vegüçlü yanlar› var, bunlar› flöyle s›ralaya-b i l i r i z :

■ Zay›f yanlar›:• Piyasa üzerindeki çok eskiye dayanangüçlü hükümet kontrolü gelene¤i• Rekabet politikas›n›n kamu nezdindekialg›lan›fl› ve de¤erlendirilmesinin yeterincegeliflmemifl olmas›

• Türk Rekabet Kurumu’nun hukuki yap-t›r›m çabalar›n›n, bu konuda deneyimsizyarg› denetleme organlar›nca yavafllat›l-mas›• Devletin di¤er kurumlar›nca verilen zay›fdestek (her ne kadar bu destek, k›smen

Kay›td›fl› çal›flmak rekabet avantaj› o l m a m a l ›

Türkiye’de Rekabet Kurumu iyi çal›fl›yor

21

Türk hükümetlerinin rekabet politikas› çer-çevesinin iyilefltirilmesinin Türkiye’nin Av-rupa Birli¤i’ne kat›l›m hedefine katk›da bu-lunaca¤› gerçe¤ini görmesi sayesinde ve-riliyor olsa da)• Türkiye’nin, yard›m sistemini AB stan-dartlar› ile uyumlu hale getirmek için ge-rekli mekanizma üzerinde fikir birli¤ine va-ramamas›

■ Güçlü yanlar›: • Rekabet kurumunun, en etkin ve en iyiflekilde yönetilen devlet kurumlar›ndan biriolmas›• Hükümetin do¤rudan müdahalesinin ol-mamas›

Rekabet yasas›, ekonomik aktörlerin re-kabetin avantajlar›n› ticaret üzerinde özelk›s›tlamalar tesisi ile ortadan kald›rma giri-flimlerini s›n›rland›ran düzenleyici bir araç-t›r. Rekabet yasas›, bu fonksiyonunu, di-¤er hususlar ile birlikte, tekel gücünün pi-yasaya hakim firmalarca kullan›lmas›n› s›-n›rland›rarak, kartel faaliyetlerini yasaklaya-rak ve sosyal refaha zarar verecek flirketbirleflmeleri ve di¤er iflbirli¤i giriflimleriniönleyerek gerçeklefltirmektedir.• Rekabeti önleyen devlet yard›mlar›n›kontrol etme mekanizmas›n›n tesisi• Tekel imtiyazlar›na veya rekabetçi olma-yan giriflimlerde bulunmalar›n› sa¤layanyetki ve imtiyazlara sahip, devlet taraf›n-

dan kurulmufl giriflim ve derneklerin kapa-t›lmas› veya kontrol alt›na al›nmas›• Bankac›l›k sektöründeki birleflmelerinrekabet aç›s›ndan yönetiminin sa¤lanmas›• Yasal düzenleme analizlerinde RekabetKurumu için belirgin bir görev tan›m›n›nyap›lmas›

TÜS‹AD - Sabanc› Üniversitesi Rekabet Forumu Direktörü Prof. Dr. Dilek ÇetindamarRekabetçilik bir ülkenin verimlilik düzeyi-ni belirleyen kurumlar›n, politikalar›n veilgili unsurlar›n bütünü fleklinde tan›mla-nabilir. Verimlilik düzeyi ise bir ekonomi-nin kazanabilece¤i sürdürülebilir refahdüzeyini etkiler. Bir di¤er ifadeyle, reka-betçilik düzeyi yüksek olan ekonomilervatandafllar›na daha yüksek düzeyde ge-lir sa¤lar ve refahlar›n› art›r›r. ‹çinde bu-lundu¤umuz ekonomik sistemde reka-bet kurallar›na uyuldu¤u zaman sonuçla-r›n kötü olmas› için bir sebep yok düflün-cesi hâkimdir. Bununla birlikte 2008 y›-l›nda patlak veren finansal krizde oldu¤ugibi flirketlerin/yöneticilerin etik olmayandavran›fllar› ve kurallara uymamas› nede-niyle ekonomik kaynaklar›n belirli ellerdetoplanmas›, iflsizlik ve haks›z kazançlarlasonuçlanan kötü sonuçlara tarih boyun-ca rastlanmaktad›r.

Rekabetçilik iki ana yetene¤in birleflimiolarak tan›mlanabilir:

1 . Yeni teknoloji ve ürünler yaratmak vegelifltirmek (inovasyon yetene¤i)

2 . Bu ürün ve servislerin verimli bir flekil-de üretilmesi ve müflteriye ulaflt›r›lmas›için gerekli operasyonel süreçleri yayg›n-laflt›rmak ve gelifltirmek (verimlilik)

Rekabet gücümüzün art›r›lmas›n›n ve ka-l›c›laflt›r›lmas›n›n yolu flirketlerin bu ikiyeteneklerini gelifltirmesine ba¤l›d›r.Unutmamak gerekir ki, yanl›fl ürünle-ri/servisleri do¤ru biçimde üreterek de-¤il, rekabet piyasalar›na uygun ve süreklide¤iflen koflullara uyum gösterme kabili-yeti göstererek do¤ru ürünleri/hizmetlerigünümüzün do¤ru operasyonel süreçlerive teknolojileri ile üretmek gerekiyor. Üs-telik, son dönemde rekabet etmenin te-melini inovasyon yapmak oluflturmakta

ve flirketlerin ciddi katma de¤er farklar›yaratmas›na yol açmaktad›r.

Nitekim, Dünya Ekonomik Forumu(WEF) taraf›ndan gelifltirilen yeni KüreselRekabetçilik Endeksi-KRE (Global Com-petitiveness Index) 12 boyutta toplam111 parametreyi dikkate alarak ülkeleraras›nda s›ralama yapar ve ülkeleri üçana gruba ay›r›r (fiekil 1):

1. grup ülkeleri (Üretim Faktörleri Odak-l›) (GSMH’s› 2.000 $’›n alt›nda olan ül-k e l e r )2. grup ülkeleri (Verimlilik Odakl›)(3.000-9.000 $ GSMH’s› olan ülkeler)3. grup ülkeleri (‹novasyon odakl›)(GSMH’s› 17.000 $’›n üzerinde olan ül-keler).

Bu grupland›rmadan anlafl›laca¤› üzereen geliflkin ve rekabetçi ülkeler inovasy-on konusunda baflar›l› olan ülkelerdir.

Rekabetçilik inovasyon ve verimlili¤in birleflmesidir

fiekil 1: Dünya Ekonomik Forumu Modeli, WEF Küresel Rekabetçilik Raporu, 2009–2010

B

“Amerikan pastas›, Amerikan sevdas› art›k sona eriyor. Yeni bir döneminbafllang›c›nday›z. Art›k görülen o ki dünyan›n ihtiyac› olan yeni kaynaklar Asya’da.Potansiyel keflfedildi ve yat›r›mlar›n tümü Asya ülkelerine kayd›. Hatta Asya demek deyeterli de¤il, üçüncü dünya ülkeleri…”

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

Berlusconi’nin yönetti¤i ‹talya’da 13 Kas›m2009’da bir gazete haberi ile karfl›laflt›m. Man-flet haberdi, hükümet karar alm›fl, kriz geçifldönemi nedeniyle maliyetleri k›sacaklarm›fl,bunun kararlar›n› da art›k Senato alacakm›flve ilk k›s›lacak maliyetlerden biri de, üniversi-telere sa¤lanan Ar-Ge fonlar›ym›fl... Tam ikigün sonra 15 Kas›m 2009’da baflka bir baflsayfa haberi: Sony Ericsson CEO’su HowardStringer: “Enerji ve sa¤l›k alan›nda inovasyonlakrizi aflaca¤›z.” Ayn› ülkenin iki ayr› gazetesi;Corriera della Sera ile Il Sole 24 ORE, iki günarayla, iki çeliflkili haber…

2009 y›l›n›n sonuna geldi¤imiz bugünlerde, re-kabet ve inovasyon yaz›s›na bafllamak için da-ha iyi iki haber olamaz diye düflündüm. Bu y›-l›n de¤erlendirmesini yap›p 2010’u öngörmekya da planlayabilmek için olmazsa olmaz birkonu: Rekabet ve inovasyon. Derken 14 Ekim2009’da yay›nlanan AB-Türkiye ‹lerleme Rapo-ru, 11 Kas›m’da Deutsche Bank Research tara-f›ndan yay›nlanan AB’nin bugünkü durumunude¤erlendiren Lizbon Sonras› Gündem ve TÜ-‹K’in 12 Kas›m 2009’da yay›nlanan 2008 y›l›Ar-Ge istatistikleri göz önünde bulundurulun-ca bugünlerde rekabet ve inovasyon ile ilgilisöylenecek çok fley var: Kas›m ay›nda yap›lanRekabet Forumu Kongresi, yeni yay›nlananDünya Ekonomik Forumu’nun 2009-2010 Kü-resel Rekabetçilik Raporu, Newsweek’in 23 Ka-s›m 2009’da yay›nlanan Amerikan Inovasyo-nu’nu elefltiren kapak yaz›s›, yine ayn› tarihteDünya gazetesinde yay›nlanan Sanayi Bakanl›-¤›’n›n yeni Ar-Ge bütçesi haberi ve 1 Aral›k2009’da Dünya gazetesinde yay›nlanan KO-B‹’lerin Ar-Ge yat›r›mlar› ve TÜB‹TAK’›n sa¤la-d›¤› destekler ile ilgili haberi vs.

‹novasyonun potansiyeli de Asya’da, Türkiye de…

1990’larda zirveye ulaflan paradan para yapmadönemi bizim de dünyan›n da sonunu getirdi.Liberal ve rekabetçi ekonomilerin en önemli ko-nusu art›k inovasyon oldu. Üretim ama yeni,farkl›, herkese faydas› olan ve kârl› üretim.Sa¤l›kl› olmak için sa¤l›k sektöründe rekabetlaz›m ama inovasyonsuz rekabet sa¤l›k sektö-rünü de öldürüyor, insanlar› da. Dünya Eko-nomik Forumu’nun Küresel Rekabetçilik Rapo-ru’nda üç ana gösterge üzerine odaklan›l›yor.Temel gereksinimler, verimlilik art›r›c›lar, ino-vasyon ve geliflmifllik faktörü. Olumlu yöndegeliflme gösteren ülkeler Brezilya, Hindistan veÇin olmak üzere ilk üçte yer al›yorlar. Türkiyeortalarda, buna ra¤men olumlu de¤iflim göster-gelerine sahipken, inovasyonda mangalda külb›rakmayan ülkeler olan ABD ve Japonya’n›nrekabette olumsuz yönde de¤iflti¤i görülüyor.

Berlusconi’nin ‹talya’s› ise, hem Türkiye’ninhem de ABD’nin alt›nda bir yerlerde, ama Ja-ponya’n›n üstünde yer al›yor. ‹talya’n›n bundansonra da yeni maliyet k›s›tlamalar›yla ne yönegidece¤i malûm, ancak inovasyonda, özelliklede giriflimcilikte, risk sermayesinde ve üniversi-te-sanayi iflbirli¤inde her zaman bir numaradayer alan ABD’nin durumunun hiç de parlak ol-mad›¤› anlafl›l›yor. Newsweek’in 23 Kas›m say›-s›nda Amerika’n›n performans›n› kaybetmeyebafllad›¤›, Amerikan risk sermayecilerinin yüzde50’sinin yat›r›mlar›n› Asya’ya kayd›rd›¤›, yüzde17’sinin ise Kuzey Amerika’da kald›¤› belirtili-yor. Bunda da toplum kültürünün aç›k ve yeni-likçi olmas›na karfl›n, devletin politikalar›n›nolumsuz etkisi oldu¤u belirtiliyor. ‹flin baflka bir

F›rsat çok, odak yok

22

Leyla Arsan

ilginç taraf› da, Amerikal›lar›n yüzde 73’ü, Çin-lilerin de yüzde 82’si ABD’nin teknolojik olarakyenilikçi bir ülke oldu¤u inanc›nda, Amerika-l›’lar›n yüzde 41’i, Çinlilerin de yüzde 81’i iseABD’nin inovasyonda Çin’in önünde oldu¤uinanc›nda. Bütün dünya duruma uyanm›flkenÇinliler daha kendi durumlar›n›n fark›nda de-¤iller, üstelik garip bir biçimde Amerika’n›n re-kabetçi oldu¤unu Amerikal›lardan daha fazladüflünüyorlar. Amerikan pastas›, Amerikan sev-das› art›k sona eriyor. Yeni bir dönemin bafllan-g›c›nday›z. 1989’da Berlin duvar› y›k›ld›¤›nda(bu y›l 20. y›l dönümü kutland›, yine Kas›m2009) Rusya dahil olmak üzere tüm Do¤u Blo-ku ülkelerinde h›zl› bir Amerikanlaflma bafl gös-termiflti. Ancak art›k görülen o ki dünyan›n ih-tiyac› olan yeni kaynaklar Asya’da. Potansiyelkeflfedildi ve yat›r›mlar›n tümü Asya ülkelerinekayd›. Hatta Asya demek de yeterli de¤il, üçün-cü dünya ülkeleri… Küresel Rekabetçilik Rapo-ru’nda ‹novasyon ve ‹fl Dünyas› Geliflmiflli¤igöstergelerinde herfleye ra¤men ABD ile Japon-ya bafl› çekmeyi sürüdürüyor. Türkiye ise 58.s›rada. ‹fl dünyas› geliflmiflli¤inde 52. inovas-yonda ise 69. s›raday›z. Hemen arkam›zdan bizi59. s›rada Senegal takip ediyor, hemen önü-müzde ise 57. s›rada Slovakya var. Do¤u bloku-nun az geliflmifl ülkesi ile, Afrika’n›n biraz dahafazla geliflmifl ülkesi aras›nda s›k›flm›fl kalm›fl›z.Bugünlerde olmasa da, yak›n zamana kadarkardefl ülke olarak bildi¤imiz, yenili¤i götürdü-¤ümüz, ifl yapt›¤›m›z Azerbaycan bile 56. s›radayer al›yor.

AB karnemiz iyi ama lobimiz hala zay›fDeutsche Bank Research taraf›ndan yay›nla-nan AB’nin bugünkü durumunu de¤erlendirenLizbon Sonras› Gündem’de, Lizbon Strateji-si’nde belirtilen, AB’nin 2010’da Ar-Ge harca-malar›n›n GSY‹H’ya oran›n›n yüzde 3’e ç›kmahedefine ulafl›lamad›¤› ortaya ç›k›yor. Bugünoran yüzde 2’nin bile alt›nda. Analistler, bura-daki problemin istihdam›n art›p, sermayeninayn› oranda artmamas›n›n yeni çal›flana yat›-r›m yap›lmayarak verimlili¤in de bu yönde düfl-mesine sebep olmas›n› gösteriyor.

Bununla birlikte, as›l sorunun yap›sal reformla-r›n ülkeler taraf›ndan ulusal düzeyde yeterincesahiplenilmemesi oldu¤u belirtiliyor. Buradakisorunun afl›lmas› için ise, her ülkenin LizbonStratejisi’nden kendine hangi alanda en çok fay-

da yaratacaksa oraya odaklanmas› ve bunainanmas› öneriliyor. Örne¤in; ‹sveç Lizbon Stra-tejisi’nin sürdürülebilirlik taraf›n›n kendine fay-da sa¤layaca¤›n› ve AB’nin eko-verimli bir eko-nomiye dönüflmesi için çal›flmas›n›n hem kendiülkesi hem de AB için faydal› olaca¤›n› düflünü-yor. 1 Temmuz-31 Aral›k 2009 tarihleri aras›n-daki AB Dönem Baflkan› ‹sveç’in yaklafl›m› buyönde. Her üye devlet bu aç›dan bakarsa, birazdaha katk› sa¤layabilir düflüncesi var. AB’nin2008-2009 y›llar› Türkiye ‹lerleme Raporu’ndaözellikle sanayi ve giriflimcilik fasl› genel olarakolumlu olarak de¤erlendirilmifl. 2009-2013 sa-nayi stratejisinin ve buna uygun oluflturulanYat›r›m Ortam›n› ‹yilefltirme Koordinasyon Ku-rulu’nun eylem plan›, sanayinin gelifltirilmesiyönünde olumlu ad›mlar at›ld›¤› görüflünü olufl-turuyor. Sanayi ve KOB‹’lere sa¤lanan vergiavantajlar› ki 5746 nolu Ar-Ge teflvik yasas›n›nuygulamaya geçmesi ve birçok Ar-Ge merkezinin(31 A¤ustos 2009 itibariyle 53 yeni merkez) ku-rularak bu yasadan faydalanmas› ve CIP progra-m› ile Türkiye’nin çeflitli bölgelerinde kurulanyedi adet Avrupa ‹flletmeler A¤›’n›n faaliyetlerinebafllamas› bu alanda olumlu sinyaller. Ancak,bir yandan 5746 no’lu yasadan sadece fonlatt›¤›projeler baz›nda yararlanabilen KOB‹’lerin say›s›bilinmiyor. Çünkü bu yasan›n temel amac› bü-yük flirketlerin Ar-Ge teflviklerinden yararlanma-s› oldu¤undan, haberler de istatistikler de hepkurulan Ar-Ge merkezleri yönünde. ‹lerleme Ra-poru’nda bilim ve teknoloji fasl›n›n durumu da-ha da iyi.

TÜB‹TAK’›n Ar-Ge için 2009’da ek bir 100 Mil-yon Avro ay›rarak bütçede yüzde 36’l›k bir ar-t›fl yapmas›, 7. Çerçeve Program›’nda TÜB‹TAKulusal temas noktas›n›n iyi çal›fl›yor olmas› veAvrupa Komisyonu ile iliflkilerin iyi olmas›, EU-

23

12. Sütun: ‹novasyon

1 2 . 0 1 ‹novasyon kapasitesi 46 *1 2 . 0 2 Bilimsel araflt›rma kurulufllar›n›n k a l i t e s i 7 1 •1 2 . 0 3 Firman›n Ar-Ge harcamas› 7 6 •1 2 . 0 4 Ar-Ge için üniversite-sanayi iflbirli¤i 6 7 •1 2 . 0 5 Hükümetin ileri teknoloji ürünlerin sat›n al›m›, 8 9 •1 2 . 0 6 Mühendislerin ve bilim insanlar›n›n bulunabilirli¤i 5 1 •1 2 . 0 7 P a t e ntlerin kullan›labilirli¤i 7 4 •

* Rekabetçi avantaj • Rekabetçi dezavantaj

Kaynak: WEF’in 2009-2010 Küresel Rekabetçilik Raporu

Türkiye’nin Inovasyon Göstergesi, Dünya S›ralamas›

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

REKA’da 2008 y›l›nda 38 ülke aras›nda 12. s›-rada yer almas›, CIP’ye ve EUROSTARS’a kat›-l›m sa¤lamas› bu fas›lda Avrupa Komisyo-nu’nda iyi bir izlenim b›rakm›fl durumda. Buizlenim kendi halk›m›zda da olsa daha iyi ola-cak. Brüksel’deki Ar-Ge lobi ofisimiz olan TUR-BO–PPP Ofisi, sadece büyük flirketlere de¤il,proje yapan ve yapmak isteyen herkese ilgigöstermeli. Projeciler güçbirli¤i oluflturabilmeli,Avrupa Komisyonu’nda sadece TÜB‹TAK de¤il,di¤er kurumlar da tan›nmal›, ünlenmeli. Kendiiçimizde bununla ilgili bir a¤ oluflturmad›k y›l-lard›r, bu a¤›n oluflumunda TURBO ofisinin önayak olmas› gerekti¤ini düflünüyorum.

Ar-Ge bafllad›, iflbirli¤i yok

TÜ‹K’in yapt›¤› son aç›klamaya göre, Türkiye’deGayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcamas› 2008 y›l›n-da 6 893 Milyon TL olarak, Gayri Safi YurtiçiAr-Ge harcamas›n›n Gayri Safi Yurtiçi Hâs›la(GSY‹H) içindeki pay› ise binde 7,3 olarak he-saplanm›fl. 2008 y›l›nda Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalar›n›n yüzde 43,8’i yüksekö¤retim,yüzde 44,2’si ticari kesim ve yüzde 12,0’› kamukesimi taraf›ndan gerçeklefltirilmifl. Burada sa-nayi Ar-Ge’sinin üniversite Ar-Ge’sini geçmeyebafllad›¤›n› düflünebilir miyiz? Düflünsek dedüflünmesek de, bu de¤erler güzel bir motivas-yon say›labilir. Zaten Sanayi ve Ticaret Bakan-l›¤› da buna paralel olarak, Ar-Ge faaliyetlerine2010 y›l› bütçesinden 64 milyon 750 bin TLay›rm›fl. Bunun 25 milyonu Teknoloji Gelifltir-me Bölgelerine, 22 milyonu SANTEZ projeleri-ne, 5 milyon 250bini Teknolojik Ürün Yat›r›mDeste¤ine (bu yeni bir destek), 10 milyonu Tek-no Giriflim Sermaye Deste¤ine, 1,5 milyonuTeknolojik Ürün Patent Destek Program›na, 1milyonunu da Teknolojik Ürün Tan›t›m ve Pa-zarlama’ya ay›rm›fl. Bu y›l sonu itibariyle 37adet Teknoloji Gelifltirme Bölgesi kurulmas› ve26’s›n›n faaliyete geçmesi beklenirken, BiliflimVadisi fizibilite projesinin de hala onay bekle-mekte olan yer ve model seçim aflamas›n›n ge-çilerek, 2010’da çal›flmalar›n›n tamamlanmas›bekleniyor. Sanayiciyi biraz umutland›ran veharekete geçirecek olan bu haberlerin ard›n-dan, TÜB‹TAK taraf›ndan KOB‹’lere verilendesteklerin Eylül 2009’da 126,6 Milyon TL’yeç›kt›¤› aç›kland›. Tabii ki bu rakamlar çok ye-terli de¤il. Ama TÜB‹TAK da zaten 2004 y›l› ilekarfl›laflt›rd›¤›nda, 31,8 Milyon TL’den yüzde

75’lik bir art›fl ortaya koyuyor. Her ne kadar126,6 Milyon TL sadece 300-400 civar›nda pro-je anlam›na gelse ve Türkiye gibi büyük nüfus-lu bir ülke için bu rakamlar yeterli olmasa da,bu tür desteklerin ve haberlerin KOB‹’ler içinteflvik edici ve rekabet güçlerini art›rmalar› içinitici bir güç oldu¤u aç›k. Ne var ki yukar›da dabahsetti¤im Ar-Ge teflvik yasas› desteklerindeKOB‹’lere daha fazla odaklan›labilseydi, bugünçok daha iyi sonuçlar al›yor olurduk. En az›n-dan KOB‹’lerin iflbirli¤i yapmalar›n› teflvik et-meyi, rekabetin iflbirlikleri ile daha da artaca¤›-n› KOB‹’lerin hem yeni bilgi hem de finansalanlamda daha fazla kazanaca¤›n› düflünmekgerekirdi. Bu konuda uzmanlar, bizler önerilergetirdik, konferanslarda konufltuk, anlatt›k,bildiriler sunduk, hatta tek proje ile ödül bileald›k ama bu konu aç›kta kald›.

Bazen yasalar› haz›rlarken, dengeleri kuram›-yoruz, tek bir yöne öncelik veriyoruz, sonra so-runlar ve eskiklikler yaflamaya bafllay›nca yönde¤ifltirip o yönde bir yasa ç›karmaya u¤rafl›yo-ruz. Oysa her ne kadar sanayinin Ar-Ge harca-mas›n› art›rmak gibi bir hedefimiz olsa da, KO-B‹’lerin rekabetini art›rmak sürekli olarak ön-celikliydi. Tüm planlarda, stratejilerde öyleama nedense, araya giren farkl› güç dengeleri,bu durumu bozabiliyor. Bu durumlar›n olufl-mas›n› engellemek de herbirimizin görevi diyedüflünüyorum.

KOB‹’lere havadan patent flans›

Bir baflka konu ise, Küresel Rekabetçilik Rapo-ru inovasyon göstergesinde 74. s›rada oldu¤u-muz patent meselesi. Ar-Ge yapan kurumlar›nbirço¤u patente inanm›yor. Rekabetçilik içinönemli oldu¤unu düflünmüyor, nas›lsa kopyala-n›yor diye düflünüyor, adalet sistemini yavafl ifl-lemesinden dolay› hak iddia etmekle u¤raflmakistemiyor. Bu nedenle, masraflar›n› üstlenmekistemiyor. Bu biraz ülkenin sosyo-kültürel vesosyo-ekonomik yap›s› ile ilgili bir durum. 7.Çerçeve Program›’nda KOB‹’ler yarar›na araflt›r-ma projeleri KOB‹’lerin hiç Ar-ge yapmadan, hiçpara harcamadan, hiç efor harcamadan, beda-va, hatta üstüne AB’deki toplant›lar için seya-hat paras› da alarak, prototip, know-how ve pa-tent sahibi olmalar›n› sa¤l›yor. Türkiye’den çokfarkl› konuda birçok KOB‹, Avrupal› KOB‹’lerleiflbirli¤i yaparak bir ya da daha fazla Ar-Ge sa¤-

24

lay›c›s›na Ar-Ge yapt›rarak bu destekten yarar-lanabiliyor. Ancak, ceplerine s›cak para ak›fl›beklentisinde olan Türkiye’deki KOB‹’lerin bir-ço¤u, önlerini açacak, rekabet güçlerini art›ra-cak, havadan gelen bu flansa burun k›v›rabili-yorlar. Oysa, KOB‹’lerin önlerine gelen bu flans›tepecek lüksleri olmamas› gerekir.

Hizmet inovasyonuna odaklanabilirizKüresel Rekabetçilik Raporu’na dönersek, sek-törel katma de¤erin GSY‹H’ya oran›n›n, Türki-ye’de tar›mda yüzde 9, imalat sektöründe yüz-de 19, imalat d›fl› endüstride yüzde 9 ve hiz-metlerde ise yüzde 63 oldu¤unu görüyoruz.‹novasyonda geri oldu¤umuz noktalar buradaçok aç›k olarak görülebiliyor. Katma de¤eri birtar›m ülkesi olmam›za ra¤men ne tar›mda nede bu kadar yat›r›m yapmaya çal›flt›¤›m›z ima-lat sektöründe yaratabilmifliz. Hala da u¤rafl›-yoruz. ‹yi niyetle ama hem biraz destekle,hem de biraz köstekle. KOB‹’ler ve küçük es-naf bu iflin çok önemli bir parças›, asla ve aslavazgeçilmez bir parças›. Ancak, Türkiye’de sek-törel katma de¤erin en yüksek oldu¤u sektör,hem de aç›k arayla, yüzde 63 ile hizmet sektö-rü. Bir yandan imalatta ve tar›mda destekleri-mizi ve teflviklerimizi art›r›ken, asl›nda dünya-da çok önde oldu¤umuz hizmet konusuna ne-den a¤›rl›k vermiyoruz? Neden inovasyonu hepimalatta ve üretimde görüyoruz? Hizmet sektö-ründe inovasyonu art›rsak, bu konuda dünya-da bir numara olsak ve bu flekilde tan›nsakdaha iyi olmaz m›? Bizim için çok daha kolayve sanc›s›z olmaz m›? Üstelik hizmet sektörü

bu kadar haz›rken? Süreç inovasyonunu asl›n-da Türkiye’de KOB‹’ler ve sanayi de dahil ol-mak üzere bir çok sektör fark›nda olmadangerçeklefltiriyor. Bunu, bugüne kadar hem flir-ketlerde gerçeklefltirdi¤im inovasyon denetimve ölçüm çal›flmalar›nda, hem de Ar-Ge ve ino-vasyona yöneltmeye çal›flt›¤›m, ulusal ve ABfonlar›ndan yararland›rmaya çal›flt›¤›m flirket-lerde saptad›m. Bu saptamam nedeniyle, biraraflt›rma yapt›m ve gördüm ki; dünya da bukonuda yeni uyan›yor ve çok yak›nda hizmetinovasyonuna yönelik fonlar da ç›kacak. Hemfon kullan›m›nda, hem yasalar›n de¤ifltirilme-sinde hem de uygulamada geç kalmamak, za-ten iyi oldu¤umuz bir konuda dünyan›n önünegeçmek için durumumuzun fark›nda olarakflimdiden bir fleyler yapmal›y›z. Bunun içinAB’den yeni fonlar beklemeye gerek yok, zatenAr-Ge ile ilgili fonlar süreç inovasyonunu, herzaman olmasa da bazen de hizmet inovasyo-nunu kaps›yor. Ancak ulusal fonlar› sadeceüretim süreçlerine de¤il, hizmet süreçlerine deyöneltebilmek, Ar-Ge kapsam ve kavramlar›n›ns›n›rlar›n› biraz daha geniflleterek, daha fazlakurumun ulusal destek ve teflviklerden yarar-lanmalar›n› sa¤lamak gerekiyor. Eminim o za-man, ABD’yi de yakalar›z, bugünkü durumu-nun çok daha ötesine de geçebiliriz. Ülkedeherkesin en iyi oldu¤u konuda çok daha reka-betçi oluruz, çok daha fazla fikir üretir, çokdaha fazla motive oluruz. En az›ndan inovas-yon kültürü edinmifl oluruz. Bu inovasyonkültürü esas odakland›¤›m›z gelifltirmeye çal›fl-t›¤›m›z di¤er sektörlere de s›çrar.

25

• KOB‹’lere odaklanmak: iflbirli¤i teflvik yasas› ç›kartmak, Ar-Ge teflvik yasas›nda dengeli eklemeler yap-mak, Avrupa ‹flletmeler A¤› çal›flmalar›n› sürdürmek ve gelifltirmek• Hizmet inovasyonuna odaklanmak: Ar-Ge kavram›n› yenilemek, Ar-Ge teflvik yasas›na dengeli eklemey a p m a k• AB 7.Çerçeve Program›’na odaklanmak: Süreç inovasyonu ile kat›l›m, KOB‹ yarar›na araflt›rmaya KO-B‹’leri yönlendirmek, AB’de lobi için güçbirli¤i oluflturmak; TURBO Ofisi’nden ilgi ve destek almak

Ö N E R ‹ L E R

Bazen yasalar› haz›rlarken, dengeleri kuram›yoruz, tek bir yöne öncelik veriyoruz,sonra sorunlar ve eskiklikler yaflamaya bafllay›nca yön de¤ifltirip o yönde bir yasaç›karmaya u¤rafl›yoruz. Oysa her ne kadar sanayinin Ar-Ge harcamas›n› art›rmakgibi bir hedefimiz olsa da, KOB‹’lerin rekabetini art›rmak sürekli olarak öncelikliydi.Tüm planlarda, stratejilerde öyle ama nedense, araya giren farkl› güç dengeleri, budurumu bozabiliyor.

G

Rekabet gücü ve inovasyon konulu bu say›da, 13 Kas›m 2009 tarihinde tan›t›m›yap›lan SEDEFED ve REF ortak yay›n› olan “Türkiye’nin Küresel Rekabet Düzeyi”Raporundan bulgulara yer verece¤iz. Rapordan dikkate al›nan bölümler, DünyaEkonomik Forumu’nun her y›l yapt›¤› k›yaslama çal›flmas›ndan hareketle rekabetgücü ve Türkiye’nin özellikle inovasyon ba¤lam›nda konumuna ›fl›k tutan konularolarak belirlendi.

U‹G’den Notlar

Gerek teori, gerekse de gözleme dayal› ka-n›tlar, rekabetçilik için çok say›da kritikbileflen oldu¤unu ortaya koymaktad›r.Dünya Ekonomik Forumu (WEF) taraf›n-dan gelifltirilen yeni Küresel RekabetçilikEndeksi-KRE (Global Competitiveness In-dex) çok say›da parametreyi dikkate ala-rak ülkeler aras›nda bir s›ralama yapmay›önermektedir.

Buradaki as›l gaye, ülkelerin verimlilik dü-zeyini belirleyen etmenleri ortaya koyup, oülkenin güçlü ve zay›f yanlar›n› ortaya

koymak ve politika yap›c›lara yol göstere-bilmektir. Bu kategoriler ve rekabet gücü-ne dair bileflenlerle aras›ndaki iliflki fiekil1’dedir.

Küresel Rekabetçilik Endeksinin B i l e fl e n l e r i :

Dünya Ekonomik Forumu taraf›ndan 2005y›l›nda yenilenen endeksin haz›rlanma ne-deni verimlili¤in nedenlerini daha etkin birbiçimde ortaya koymakt›r. Endeksin çerçe-vesini üç adet yap›tafl› oluflturmaktad›r.

Rekabet gücü ve inovasyon

26

Cemil Ar›kan, Selçuk Karaata

fiekil 1: Dünya Ekonomik Forumu Modeli, WEF Küresel Rekabetçilik Raporu,2009–2010

fiekil 2: Rekabetçili¤in Tan›mlanmas›, WEF Küresel Rekabetçilik Raporu,2008–2009

R e f a h

Z e n g i n l i k l e r

+

V e r i m l i l i k R e k a b e t ç i l i k

Bunlar; zenginlikler (endowment), makro-ekonomik rekabetçilik ve mikroekonomikrekabetçiliktir.

Zenginlikler refah düzeyini do¤rudan etki-lemekte, bu zenginlikler aras›nda da do¤alkaynaklar, co¤rafi konum veya büyük biriç pazar gibi bir ülke için var olan avantaj-lar say›lmaktad›r.

Küresel Rekabetçilik Endeksi – KRE (GCI)

Dünya Ekonomik Forumu; rekabetçilik s›-ralamas›n› Küresel Rekabetçilik Endeksine(KRE) dayand›r›r. Endeks son derece kap-saml›, ulusal rekabetçilik konusunda mik-roekonomik ve makroekonomik durumuanaliz eden bir yap›ya sahiptir. KRE reka-

27

fiekil 3: Verimlili¤in Temelleri, WEF Küresel Rekabetçilik Raporu, 2008–2009

fiekil 4: Türkiye’nin 2009 Y›l›nda Tüm Ülke Ortalamalar›na Göre Durumu

bet gücünü etkileyen çok say›da bileflenina¤›rl›kl› ortalamas›d›r. Her bir bileflen re-kabetçilik olarak an›lan karmafl›k kavra-m›n bir boyutunu yans›t›r. Söz konusutüm bileflenler rekabetçili¤in dayand›¤› 12adet bileflenin (pillar) neler oldu¤unu vebu ba¤lamda özelliklerini tan›mlar. Konu-muzla do¤rudan ilgili olan inovasyon bile-fleni hakk›nda afla¤›daki flekilde bir bilgiaktar›lm›flt›r.

12. Bileflen: ‹novasyon

Uzun vadede refah düzeyindeki art›fl ino-vasyonla gelifltirilebilmektedir. Daha az ge-liflmifl ekonomiler mevcut teknolojileri kul-lanarak/içsellefltirerek veya daha farkl›alanlarda iyilefltirmeler yaparak üretken-liklerini art›rabilirler. Yenilikçi bir ortam›nyarat›labilmesi için özellikle özel sektörün

Ar-Ge’ye yat›r›m yapmas›, nitelikli bilimselaraflt›rmalar› yapacak olan araflt›rma ku-rumlar›n›n, bununla birlikte üniversitelerve özel sektör aras›nda kapsaml› bir iflbir-li¤i platformunun var olmas›, son olarakda fikri mülkiyet haklar›n›n korundu¤u birdüzenin varl›¤›na ihtiyaç duyulur. ‹çindebulundu¤umuz ekonomik kriz dönemindegerek kamu, gerekse de özel sektör üzerin-de var olan Ar-Ge bütçelerinin k›s›lmas›bask›s›na direnmek uzun vadeli ve sürdü-rülebilir büyüme için kritiktir.

Rekabet Gücü ve Türkiye

Türkiye’nin, tüm de¤erlendirmeye al›nanülkeler içinde önemli bir farkla ortalama-n›n üstünde oldu¤u tek bileflen “Pazar Bü-yüklü¤ü”dür. Ancak özellikle “KurumsalYap›”, “Emek Piyasalar›n›n Etkinli¤i” ve

U‹G’den Notlar

28

fiekil 5: Türkiye’nin 2009 Y›l› ‹çinde Bulundu¤u Grup Ülkeleriyle Karfl›laflt›r›lmas›

Dünya Ekonomik Forumu; rekabetçilik s›ralamas›n› Küresel Rekabetçilik Endeksine (KRE) dayand›r›r. Endeks son derece kapsaml›, ulusal rekabetçilik konusunda mikroekonomik ve makroekonomik durumu analiz eden bir yap›yas a h i p t i r .

“‹novasyon” bileflenlerinde ciddi ölçüde or-talaman›n alt›ndad›r. Bunun d›fl›ndaki bi-leflenlerde genelde ortalama civar›nda biryap› arz etmektedir. Söz konusu 133 ülke-nin ortalamas› oluflturulurken gelir düzeyison derece düflük olan ülkelerin de yer al-d›¤› düflünülürse, Türkiye’nin içinde bu-lundu¤u durumun dikkatle irdelenmesig e r e k i r .

Türkiye’nin ‹çinde Bulundu¤u Grup Ül-keleri ile K›yaslanmas›

Türkiye’nin, içinde bulundu¤u 2.den 3’egeçifl ülkelerine göre benzer bir analiz ya-p›ld›¤›nda, durumun daha da kritik oldu-¤u; “Pazar Büyüklü¤ü” ve “‹fl Dünyas›n›nGeliflmifllik Düzeyi” d›fl›nda hiçbir bileflen-de Türkiye’nin grup içinde ortalaman›nüzerine ç›kamad›¤› saptanmaktad›r (fiekil5 : ) .

‹novasyon kapasitesi, bilimsel araflt›rmakurumlar›n›n niteli¤i, flirketler kesimininAr-Ge harcamalar›, Ar-Ge için üniversite-sanayi iflbirli¤i, ileri teknolojiler için ka-munun sat›n alma politikalar›, bilim in-sanlar›n›n ve mühendislerin varl›¤›, pa-tentler, fikri mülkiyet haklar›n›n korun-mas› de¤iflkenlerinden oluflmaktad›r. Tümülkeler göz önüne al›narak ‹novasyon bile-fleni incelendi¤inde; performanslar› ile öneç›kan ilk 5 ülke Tablo 1’de verilmifltir.

fiekil 6 incelendi¤inde Türkiye’nin “‹novas-yon” bilefleninde en çok “patent” alt bilefle-ninde geriye düfltü¤ü görülmektedir. Bununyan› s›ra “entelektüel sermayenin korunu-mu” ve “Ar-Ge’ye yap›lan flirket harcamala-r›” de¤iflkenlerinde de oldukça geridedir.

Rekabet gücü s›ralamas›nda Türkiye ortas›ralarda bulunmaktad›r. Bu konumundaha iyi performans gösteren ülkelere ya-k›nlaflt›r›lmas› için Türkiye’nin kapasitesimevcuttur. ‹htiyaç olan temel girdinin ino-vasyona dayal› kalk›nma ve büyüme içinbir toplumsal mutabakat ortam›n› sa¤la-mak oldu¤unun alt›n› çizmekte yarar ola-cakt›r. Bu mutabakat için eflgüdüm halin-de iflleyen bir kamu, özel sektör, üniversi-te ve sivil toplum dörtlüsünün varl›¤›naihtiyaç duyulmaktad›r.

29

fiekil 6: ‹novasyon Bileflenine Göre Türkiye’nin Durumu (WEF 2009–2010 Raporu)

A B D1 5 . 7 7

‹ s v i ç r e 2 5 . 5 6

F i n l a n d i y a 3 5 . 5 3

J a p o n y a 4 5 . 5 1

‹ s v e ç 5 5 . 3 9

T ü r k i l e 6 9 3 . 1 1

Tablo 1.‹novasyon Bileflenine Göre En Yüksek Performans Gösteren Ülkeler veTürkiye

A

“‹novasyon ve rekabet bir arada ifller. Hem rekabet hem de inovasyon politikalar›ayn› amaca, yani gerçek inovasyon faaliyetlerinin ödüllendirilmesini ve inovasyonsürecinin kolaylaflt›r›lmas›n› sa¤lamaya hizmet eder” diyen Avrupa Birli¤iRekabetten Sorumlu Komisyon Üyesi Neelie Kroes, rekabetin inovasyon için katalizör görevi gördü¤ünü ifade ediyor. Kroes, rekabetin, daha yüksek müflterimemnuniyetine ve daha düflük üretim masraflar›na imkan vererek, ekonomik refah› art›rd›¤›na dikkat çekiyor.

r ö p o r t a j

Avrupa’n›n rekabet politikas›,Toplulu¤un AT Anlaflmas›'nda(81'den 90'a kadar olan Mad-deler) yer alan yasal çerçevesi-ne dayan›yor. Rekabet kural-lar›, fiyat sabitlemesi veya pa-zar paylafl›m› gibi rekabetçiolmayan anlaflmalar›n yap›l-mas›n› ve herhangi bir piyasa-daki hakim konumun suiisti-mal edilmesini yasakl›yor. Av-rupa Birli¤i Rekabetten So-rumlu Komisyon Üyesi NeelieKroes “Rekabet, inovasyoniçin katalizör görevi görür” di-yor, ekonomik refah›n artmas›için rekabetin önemine dikkatçekiyor.

Kroes’in Türkiye’nin rekabetkonusunda baz› s›k›nt›lar› ol-du¤unu ifade ediyor ve Türki-ye’nin mali fleffafl›k ve devletyard›mlar›nda fleffafl›k sa¤la-mak ve istihdam uygulamala-r›n› daha esnek k›lmak gibi,baz› alanlarda geliflim göster-mesi gerekti¤ini söylüyor.“Türk mali sektörü, mevcutkrizin üstesinden gelmede bü-yük bir esneklik gösterdi veTürkiye, d›fl ticaretini yeni pi-yasalara do¤ru geniflletti” di-yen Kroes’e göre, Türkiye, be-lirli baz› yap›sal sorunlar› çö-zümleyecek kapsaml› reform

program›n› uygulamaya de-vam ederse, Avrupa Birli¤i içe-risindeki rekabetçi bask› vepiyasa güçleri ile bafla ç›kacakve iflleyen bir piyasa ekonomi-si olabilecek.

Rekabetin Avrupa ekonomi-sine katk›lar› nelerdir? AB’nin rekabet politikas›n›nhedefi, flirketler ve vatandafl-lar için en iyi sonuçlar› sa¤la-mak amac›yla piyasalar›n da-ha iyi ifllemesini sa¤lamakt›r.fiirketlerin kendi kapasiteleriüzerinden rekabet ettikleri re-kabetçi piyasalar, inovasyonu

teflvik eder, fiyatlar› düflürürve ürün seçene¤i ve kalitesiniartt›r›r. Kendi yerel piyasala-r›nda rekabetçi nitelik tafl›yanflirketler, giderek küreselleflenuluslararas› piyasa ortam›ndadaha yüksek baflar› flans›nasahiptirler. Rekabetçi piyasa-lar, ekonominin daha verimliolmas›na katk›da bulunurlar.fiirketlerin, müflteri çekmekiçin birbirleriyle rekabet etti¤idurumlarda fiyatlar düfler veürün seçene¤i ve kalitesi ar-tar. Bu, kaynaklar›n daha ve-rimli bir flekilde da¤›t›lmas› veböylece ekonominin bir bütün

Rekabet inovasyon içinkatalizördür

30

olarak daha verimli bir flekildeifllemesi anlam›na gelmekte-dir. Rekabetçi piyasalarda flir-ketlerin, tüketicilerin gereksi-nimlerine daha h›zl› ve dahaverimli bir flekilde yan›t vere-bilmeleri ve söz konusu gerek-sinimlerin de¤iflmesi duru-munda bu de¤iflikliklere adap-te olabilmeleri önemlidir.

‹novasyon ve rekabet aras›n-da ne tür bir iliflki söz konu-sudur?‹novasyon ve rekabet bir ara-da ifller. Hem rekabet hem deinovasyon politikalar› ayn›amaca, yani gerçek inovasyonfaaliyetlerinin ödüllendirilme-sini ve inovasyon sürecininkolaylaflt›r›lmas›n› sa¤lamayahizmet eder. Rekabet, inovas-yon için katalizör görevi görür– yenilikçi ürünler piyasadabaflar›l› olaca¤› için flirketler,daha fazla müflteri çekebilmekamac›yla yeni ürün ve hizmet-ler üretme inisiyatifine sahipolacaklard›r. Bu durum, dahayüksek müflteri memnuniyeti-ne ve daha düflük üretimmasraflar›na imkan vererek,ekonomik refah› artt›racakt›r.

Rekabetin temel kurallar›nelerdir? AT Anlaflmas›’nda ifade edilenrekabet kurallar›, fiyat sabitle-mesi veya pazar paylafl›m› gibirekabetçi olmayan anlaflmala-r›n yap›lmas›n› ve herhangibir piyasadaki hakim konu-mun suiistimal edilmesini ya-saklar. Rekabetçi olmayan flir-ket birleflmeleri de yasaklan-m›fl olup, belirli boyutlardakiplanl› uluslararas› flirket bir-leflmelerinin, hayata geçiril-meden önce Avrupa Komisyo-nu’na bildirilmesi gerekmekte-dir. AT Anlaflmas›, ayr›ca, hü-kümetlerin flirketlere adil ol-mayan bir flekilde fon aktar-

malar›n› da yasaklamaktad›r.Rekabet ile iliflkili tüm husus-larla ilgili olarak, Avrupa Ko-misyonu’nun web sitesindendetayl› bilgi edinilebilir:http://ec.europa.eu/competi-tion/

Piyasada rekabet kurallar›n›kim belirlemelidir?AB piyasas› aç›s›ndan söz ko-nusu rekabet kurallar›, AB’nintemel mevzuat› olan AT Anlafl-mas›’nda belirtilmifltir. Reka-bet kurallar›n› uygulama yet-kisi, Avrupa Komisyonu ile ABÜye Devletleri’nin rekabet ku-rumlar› taraf›ndan paylafl›l-m›flt›r. Avrupa Mahkemeleri,nihai olarak, rekabet kuralla-r›n›n do¤ru bir flekilde uygula-n›p uygulanmad›¤›n› kontroleder ve Komisyon da ald›¤›kararlar vas›tas›yla söz konu-su kurallar›n uygulanma flek-lini belirler.

Piyasada adil rekabetinönünde duran engeller ne-lerdir? Karteller, adil rekabetin önün-den duran en büyük engeller-den biridir. fiirketler, kendiaralar›nda fiyatlar› sabitleme-ye veya piyasalar› paylaflmayaniyetlendiklerinde, rekabet di-ye bir fley kalmaz. Fiyatlaryükselir, ürün seçenekleriazal›r ve tüketiciler bu du-rumdan zarar görürler. Ayn›piyasada faaliyet gösteren ikiflirket birleflti¤inde ortaya ç›-kan bir di¤er problem de, sözkonusu piyasada etkin reka-beti sa¤layacak yeterli say›datedarikçi kalmamas›d›r. Adilolmayan devlet yard›mlar› daadil rekabetin önünde duranbir di¤er engeldir. Seçilmifl be-lirli flirketler, devletten, çevre-nin korunmas› veya bölgeseluyumun sa¤lanmas› gibi ka-munun genel menfaatlerine

hizmet etmeyen bir fon yard›-m› ald›¤›nda, pazardaki oyun-cular›n oyun alan› bozulur.

Rekabet aç›s›ndan Türkiyepazar› hakk›nda neler düflü-nüyorsunuz?Avrupa Komisyonu’nun Tür-kiye hakk›nda 2009 y›l›ndayay›nlad›¤› ‹lerleme Rapo-ru’nda belirtildi¤i üzere Türki-ye, belirli baz› yap›sal sorun-lar› çözümleyecek kapsaml›reform program›n› uygulama-ya devam etmesi kofluluyla,Avrupa Birli¤i içerisindeki re-kabetçi bask› ve piyasa güçle-ri ile bafla ç›kacak, iflleyen birpiyasa ekonomisi olma özelli-¤ini elde edecektir. Türk malisektörü, mevcut krizin üste-sinden gelmede büyük bir es-neklik göstermifl ve Türkiye,d›fl ticaretini yeni piyasalarado¤ru geniflletip çeflitlendir-mifltir. Yine de, mali fleffafl›kve devlet yard›mlar›nda fleffaf-l›k sa¤lamak ve istihdam uy-gulamalar›n› daha esnek k›l-mak gibi belirli baz› alanlardaTürkiye’nin geliflim gösterme-si gerekmektedir.

31

4

Piyasan›n rekabet kurallar›n› düzenleyen ve bunlar›n uygulanmas›n› sa¤layanRekabet Kurumu 1997 y›l›ndan beri faaliyet gösteriyor. Rekabet Kurumu Baflkan›Nurettin Kald›r›mc› bir piyasada rekabet önündeki en büyük engelin kartelleroldu¤unu ifade ediyor. Kald›r›mc›, “Bir ekonomi içinde teflebbüslerin adil rekabetedebilmesinin temini için piyasada adil rekabetin tesis edilmesi gerekir. Bu baflar›l›bir flekilde yap›ld›¤›nda adil rekabet için gerekli koflullar da sa¤lanm›fl olacakt›r”diyor.

r ö p o r t a j

4054 say›l› Rekabetin Korun-mas› Hakk›nda Kanunun yü-rürlü¤e girdikten sonra, 27fiubat 1997 tarihinde 11 ki-fliden oluflan Rekabet Kuruluatand› ve 5 Mart 1997 tari-hinde göreve bafllad›. Reka-bet Kurumu, bu kanunu uy-gulamak, mal ve hizmet piya-salar›n›n serbest ve sa¤l›kl›bir rekabet ortam› içinde ifl-lerli¤ini temin etmek amac›y-la kuruldu. Kurumun en

önemli görevlerinden biri,mal ve hizmet piyasalar›ndateflebbüsler aras›ndaki reka-beti engelleyici anlaflma, ka-rar ve uygulamalar› önlemek.

Rekabet Kurumu Baflkan›Nurettin Kald›r›mc› kurumolarak mücadele ettikleri entemel konunun karteller ol-du¤unu ve kartelin tüm dün-yada h›rs›zl›k olarak alg›lan-d›¤›n› ifade ediyor. Kald›r›m-

c›, kamusal düzenlemelerderekabetçi etki analizinin gözard› edilmesi, devlet yard›m-lar›nda rekabete uygunlu¤ungöz önünde bulundurulma-mas›, inovasyonun yayg›nlafl-t›r›lamamas› gibi hususlar›,Türkiye’nin rekabet aç›s›n-dan s›k›nt›lar› olarak s›ral›-yor. “Rekabet Kurumu, reka-bet savunuculu¤u kapsam›n-da her platformda bu sorun-lara iliflkin görüfllerini ve çö-züm önerilerini dile getirme-ye çal›fl›yor” diyen Kald›r›m-c›’ya göre hakl› rekabetin eniyi flekilde düzenlenmesi Tür-kiye aç›s›ndan flart. ÇünküAB üyesi olmak için, iflleyenbir pazar ekonomisi ileAB’deki rekabet bask›s› ilebafl edebilme yetene¤indeolunmas› gerekiyor.

Rekabet Kurumu’nun gö-revleri hakk›nda bilgi verirm i s i n i z ?Kurumumuzun en önemli gö-revlerinden biri, mal ve hiz-met piyasalar›nda teflebbüs-ler aras›ndaki rekabeti engel-leyici anlaflma, karar ve uy-gulamalar› önlemektir. Te-flebbüslerin aralar›nda anla-flarak fiyat, kâr ve indirimoranlar›n› belirlemesi, sat›fl

Rekabetçili¤in önündeki enbüyük engel karteller

32

bölgelerini paylaflmas›, üre-tim miktar›n› k›s›tlamas›, ra-kip teflebbüslerin piyasayagirifllerinin ve faaliyetlerininzorlaflt›r›lmas›, ihalelerde da-n›fl›kl› hareket edilmesi gibirekabeti engelleyici davran›fl-lar› kartel olarak nitelendiril-mekte ve cezaland›r›lmakta-d›r. Bir di¤er görevimiz, piya-saya hâkim olan teflebbüsle-rin hakim durumlar›n› rakip-lerinin piyasaya giriflleriniengelleme onlar›n piyasadakifaaliyetlerini zorlaflt›rma gibidavran›fllarla kötüye kullan-malar›n› engellemektir. Ku-rumumuz, ayr›ca, birleflmeve devralmalar›n kontrolün-den sorumludur. Bununlaamaçlanan, teflebbüslerin et-kin rekabet ortam›n› ortadankald›racak flekilde birleflmeveya devralma ifllemleri ger-çeklefltirmelerinin önüne ge-çilmesidir. Ayr›ca, RekabetKurumu olarak, rekabet kül-türünün ülkemizde yayg›n-laflmas›n› en önemli hedefle-

rimizden biri olarak kabul et-mekte ve bu do¤rultudaki ça-balar›m›za giderek artan biryo¤unlukta devam etmekte-yiz.

Rekabet Kurumunun sondönemde üzerinde durdu¤ukonular nelerdir?4054 say›l› Rekabetin Korun-mas› Hakk›nda Kanun temelolarak üç yasaklama getir-m e k t e d i r :

1 ) Teflebbüsler aras›ndaki re-kabeti s›n›rlay›c› anlaflma veuyumlu eylemler ile teflebbüsbirliklerinin bu yöndeki ka-rarlar› yasaklanm›flt›r.2 ) Hakim durumdaki tefleb-büslerin bu konumlar›n› kö-tüye kullanmalar› yasaklan-m › fl t › r .3 ) Hakim durum yaratarakveya mevcut bir hakim duru-mu güçlendirerek rekabetiönemli ölçüde azaltacak bir-leflme veya devralmalar ya-s a k l a n m › fl t › r .

Üç temel konuya eflit önemversek de, en temel konukartellerle mücadeledir. Kar-teller tüm dünyada h›rs›zl›kolarak görülmekte ve en cid-di/a¤›r rekabet ihlali fleklin-de nitelendirilmektedir. Buniteli¤i nedeniyle dünyan›nönde gelen rekabet otoritelerigibi bizim de en önemli mü-cadele konumuzdur diyebili-riz. Son dönemde sektörelaraflt›rmalara verilen önemde artm›flt›r. AB Komisyonu,Birleflik Krall›k Rekabet Oto-ritesi gibi örneklerin elde et-ti¤i baflar›lardan da ilhamal›narak Kurumumuz tara-f›ndan akaryak›t gibi yurttafl-lar›n yaflam›nda önem arzeden pazarlarda araflt›rmalaryap›lm›flt›r. Bu araflt›rmalar-la pazarlarda rekabetin bulu-nup bulunmad›¤›, bulunmu-yorsa bunun hangi sebepler-den kaynakland›¤› ve daharekabetçi bir Pazar için geti-rilebilecek çözüm önerileriaranmaktad›r. Bu tür arafl-

33

r ö p o r t a j

t›rmalar›m›za iliflkin olarakflu ana kadar kamuoyumuz-dan edindi¤imiz izlenimlergayet olumlu olmufltur.

Türkiye’nin rekabet konu-sundaki eksiklikleri neler-dir, bunlar› çözmek içinneler yapabiliriz?Rekabet politikas›n›n ifllerlikkazanmas›na temel teflkileden 4054 say›l› Kanun veba¤l› mevzuatta bulunan ek-siklikler tespit edilmifl ve ha-z›rlanan tasar› görüflülmeküzere TBMM’ye gönderilmifl-tir. Bu tasar›daki hükümlertemel olarak Kanun’un dahaaç›k ve anlafl›l›r hale getiril-

mesine, teflebbüsler aç›s›n-dan hukuki belirlili¤in art›r›l-mas›na, bürokrasinin azalt›l-mas›na ve Kurum kaynakla-r›n›n ciddi rekabet ihlallerineyönlendirilmesinin sa¤lanma-s›na yöneliktir. Rekabet poli-tikas›nda daha genifl anlam-da yaflanan sorun olarak ilkakla gelen ise kamusal dü-zenlemelerde rekabetçi etkianalizinin göz ard› edilmesi,devlet yard›mlar›nda rekabe-te uygunlu¤un göz önündebulundurulmamas›, inovas-yonun yayg›nlaflt›r›lamamas›-d›r. Rekabet Kurumu, reka-bet savunuculu¤u kapsam›n-da her platformda bu sorun-

lara iliflkin görüfllerini ve çö-züm önerilerini dile getirme-ye çal›flmaktad›r. Bu çerçeve-de, TBMM gündemindeki ta-sar›da, Rekabet Kurumunun,mal ve hizmet piyasalar›nda4054 say›l› Kanundaki ya-saklara ayk›r› sonuçlar do¤u-rabilecek idari ifllem ve dü-zenlemelerin iptali için yarg›-ya baflvurabilmesine iliflkindüzenleme getirilmektedir.

AB ile iliflkilerimize reka-bet konusu nas›l etki edi-y o r ?Bilindi¤i gibi AB üyesi olmakiçin, iflleyen bir pazar ekono-misi ile AB’deki rekabet bas-k›s› ile bafl edebilme yetene-¤inde olunmas› gerekmekte-dir. Nitekim Avrupa Komisyo-nu da haz›rlad›¤› ilerleme ra-porlar›nda ekonomik kriterlerbafll›¤› alt›nda, ülkemizdekiiktisadi geliflmeleri bu iki hu-susu dikkate alarak incele-mektedir. Bu hususlar›n enönemli unsuru rekabet oldu-¤undan, rekabet konusu ABile olan iliflkilerimizin temeldinamiklerdendir. AB ile olanmüzakerelerdeki fas›llardanbirisi Rekabet Politikas›’d›r.Dolay›s›yla, AB üyeli¤indeRekabet Politikas› alan›ndakimevzuat›m›z›n uyumu ile bumevzuat› etkili flekilde uygu-layacak idari kapasiteninvarl›¤› oldukça önemli bir yertutmaktad›r. AB, rekabet konusundaTürkiye’yi hangi noktala-r›yla elefltiriyor?Bu sorunun cevab›n› Reka-bet Politikas› fasl› kapsam›n-da yap›lan elefltirilerle verebi-liriz. Devlet yard›mlar›n›n iz-lenmesi ve denetlenmesineiliflkin AB’de geçerli kurallar-la uyumlu bir mevzuat›n yü-rürlü¤e sokulmam›fl ve bumevzuat› uygulayacak ba-¤›ms›z bir otoritenin kurul-

34

mam›fl olmas› AB taraf›ndandüzenli olarak elefltirilmekte-dir.

Rekabetçi olmakla inovas-yon aras›nda nas›l bir iliflkiv a r ?Rekabet ve inovasyon (yeni-lik) birbiriyle do¤rudan ilgiliiki kavramd›r. Piyasa ekono-misinin temel dayana¤›n› tefl-kil eden rekabet kaynak da-¤›l›m›n›n en verimli flekildegerçekleflmesini sa¤lar ve te-flebbüslerin ellerindeki s›n›rl›kaynaklar› daha kaliteli veucuz üretebilmelerinin önü-nü açar. Yenilik yapamayanfirmalar›n rekabetçi piyasa-larda varl›klar›n› sürdürmesimümkün de¤ildir. Günümüz-de bilgi ve iletiflim teknoloji-lerinin bu seviye ile yayg›n-l›kta geliflmesi do¤rudan re-kabetle ilgili bir olgu olup di-¤er tüm sektörlerin de daharekabetçi olabilmek için yeni-likçi olmalar›na imkân ver-mektedir. Ayn› flekilde üreti-len mal ve hizmetleri kulla-nan tüketiciler de h›zla geli-flen ve de¤iflen kitle iletiflimaraçlar› vas›tas›yla bilgiyedaha çabuk ulafl›p ihtiyaçduyduklar› mal ve hizmetlerien uygun koflullarda teminedebilmektedir. Sonuç olarakgünümüzde rekabetçi olma-n›n ön koflulu yenilikçi ol-makt›r.

Türkiye uluslararas› alandarekabetçi bir ekonomi mi,bu alanda ne gibi sorunlar›-m›z var?Uluslararas› düzeyde rekabetflartlar›n› belirleyen tek birgüçten söz etmek mümkünde¤ildir. Bu noktada önemarz eden husus, mal ve hiz-met piyasalar›nda teflebbüs-ler aras› rekabetin korunma-s›d›r. Rekabet koflullar›n›nuluslararas› düzeyde belir-

lenmesi konusunda karfl›m›-za küreselleflme kavram› ç›k-maktad›r. Ülkemiz bir yan-dan G-20 forumunun üyesiiken bir yandan da dünyan›nen güçlü ticari bloklar›ndanbiri olan Avrupa Birli¤i’neadayd›r. Ülkemizin ekonomikalandaki bu kritik pozisyonu-nun yan› s›ra co¤rafi konu-mu, tarihi ve kültürel ba¤lar›nedeniyle uluslararas› alan-da oldukça güçlü bir durum-da oldu¤unu söylemek yanl›flolmayacakt›r. Türkiye buözellikleri nedeniyle uluslara-ras› ticari rekabet alan›ndabir avantaj kazanmaktad›r.Ancak, do¤ru düzenlenip uy-gulanan ulusal ekonomik po-litika da uluslararas› reka-bette bu avantaj›n korunma-s› için zorunludur. Do¤ruoluflturulup uygulanan birrekabet politikas› teflebbüsle-rimizin küresel rekabete ha-z›r hale gelmeleri için gerekliortam› sa¤lad›¤› için son de-rece önemlidir. Bunun en te-mel do¤rulamas› köklü birrekabet politikas› ve kültürü-ne sahip ülkelerin teflebbüs-lerinin dünya piyasalar›ndakazand›¤› önemli baflar›lar-d›r.

Ekonomin iyi ifllemesinisa¤layacak hakl› rekabetiçin gereken koflullar neler-d i r ?Bir ekonomi içinde teflebbüs-lerin adil rekabet edebilmesi-nin temini için piyasada adilrekabetin tesis edilmesi gere-kir. Bu baflar›l› bir flekildeyap›ld›¤›nda adil rekabet içingerekli koflullar da sa¤lanm›flolacakt›r. Firmalar›n rekabetederken uymalar› ve kaç›n-malar› gereken davran›fllar,temel olarak üç kanunda be-lirlenmifltir. Bunlar Türk Ti-caret Kanunu, Borçlar Kanu-nu ve 4054 say›l› Rekabetin

Korunmas› Hakk›nda Ka-nun’dur. Haks›z rekabet,Türk Ticaret Kanunu’nda, al-dat›c›, iyi niyet kurallar›naayk›r› bir flekilde iktisadi re-kabetin suiistimal edilmesiolarak tan›mlanmaktad›r.Baflkalar›n›n ticari ifllerini,faaliyetlerini yanl›fl ve yan›lt›-c› flekilde kötülemek, maligücü hakk›nda gerçe¤e ayk›r›beyanlarda bulunmak TicaretKanunu’nda tan›mlananhaks›z rekabetin örnekleridir.Ticaret Kanunu’nu ve BorçlarKanunu’na ayk›r› davran›fllariçin görevli olan merci mah-kemelerdir. Dolay›s›yla hak-s›z rekabet tan›m›na girendavran›fllara 4054 say›l› Re-kabet Kanun kapsam›ndamüdahale edilmemektedir.Günümüz ekonomilerinde,hukukun sadece denetim de-¤il, düzenleme mekanizmala-r› da oluflturarak, öncül birflekilde adil rekabet koflulla-r›n› bafltan oluflturabildi¤inigörmekteyiz. Bu kapsamda,rekabetçi bir piyasa yap›s›n›nbafltan oluflturulabilmesindedüzenleyici kurumlar ile bualandaki hukuki düzenlemeve uygulamalar›n önemi bü-yüktür.

35

1

Günümüz koflullar›, iflletmelerin yaflamas› için rekabetçi olmay›, rekabetçi olmak için de yenilikçi olmay› gerektiyor. Fiyat, rekabeti belirleyici ana unsur olma özelli¤ini yavafl yavafl kaybediyor. Biraz derinlemesine düflündü¤ümüzdeasl›nda fiyat rekabetini mümkün k›lan ana unsurun yine inovasyon oldu¤unugörürüz. Sonuçta bir ürünü daha ucuza mal etmenin yollar›ndan birisi üretimteknolojisindeki yeniliklerdir.

G ö r ü fl

18. yüzy›l düflünürlerinden Malthus, dünya-n›n üretim kapasitesindeki yetersizli¤i vurgulamak için çarp›c› bir ifade kullanm›fl:“…nüfusun gücü, dünyan›n üretim gücükarfl›s›nda o kadar bask›nd›r ki (yapay)ölümler öyle ya da böyle insanl›¤›n gelece¤i-ni belirleyecektir.” Teknolojideki bafl döndü-rücü geliflmeler sayesinde artan verimlilik,yukar›daki ifadeyi büyük ölçüde çürütmüflgibi gözüküyor. Ancak yukar›daki al›nt›da“nüfus” kelimesi, “tüketim” kelimesi ile de¤ifltirilip, evrimsel iktisat mant›¤›nda yeniden yorumland›¤›nda günümüz dünyas›ve gelecek için bir tak›m ilgi çekici ç›karsa-malar yapmak mümkün. Yukar›daki yakla-fl›m bir kaç ay önce Avrupa Komisyonu’nundüzenledi¤i “2025 y›l›nda Dünya” bafll›kl› çal›fltay›n ilgi çekici tart›flma konular›n› yans›t›yor. Luc Soete taraf›ndan yap›lan sunum, inovasyon-rekabet-iflletmelerin de-vaml›l›¤› sürecinde pek çok çarp›c› tahmindeb u l u n u y o r .

Günümüz koflullar›, iflletmelerin yaflamas›için rekabetçi olmay›, rekabetçi olmak içinde yenilikçi olmay› gerektiyor. Fiyat, rekabetibelirleyici ana unsur olma özelli¤ini yavaflyavafl kaybediyor. Biraz derinlemesine dü-flündü¤ümüzde asl›nda fiyat rekabetinimümkün k›lan ana unsurun yine inovasyonoldu¤unu görürüz. Sonuçta bir ürünü dahaucuza mal etmenin yollar›ndan birisi üretimteknolojisindeki yeniliklerdir. Süreç yenili-¤indeki devaml›l›k, günümüzde pek çok fir-man›n rekabet derecesini belirleyen ana öl-çüt konumunda. Bunun yan›nda, uygulama-

l› Ar-Ge vas›tas›yla piyasaya yeni ürün su-nabilen iflletmeler di¤erlerine oranla birad›m önde görünüyor. Bunun nedeni de, tü-ketim ve talep: insanlar yeni ürünlere karfl›nher zaman daha aç›k olmufllar. ‹nsandakimerak duygusunu harekete geçiren yeniürünler kimi durumlarda üretici iflletmelerinana rekabet unsuru haline dönüflüyor.

Bunun en çarp›c› örneklerinden birisi elek-tronik kiflisel hayvanlar, nam-› de¤er tama-gotchiler. Temel ihtiyaç maddesi olmamas›nara¤men, insanlar›n merak duygusunu mani-pule eden bu elektronik ayg›t, 1990’lar›nikinci yar›s›na tam anlam›yla damga vur-mufltu. Piyasaya ç›kt›¤› 1996 y›l›ndan günü-müze, 70 milyon tamagotchinin sat›ld›¤› vetoplam 1 milyar dolar civar›nda ciro eldeedildi¤i tahmin ediliyor. Bu ürünü hali ha-z›rda Amazon.com sitesinde 10 ila 30 dolararas›nda de¤iflen fiyatlarda bulmak müm-kün. Çok basit bir elektronik düzene¤e veüretim teknolojisine sahip bu oyuncaklar,insanlar›n tüketim ve merak duygusunu kö-rükleyerek çok baflar›l› bir sat›fl grafi¤ineulaflm›flt›. Günümüzde, di¤er tüketim mad-delerindeki üretimini koruyup, bunun ya-n›nda piyasaya yeni ürünler sunarak reka-betçi olmay› amaçlayan pek çok iflletmem e v c u t .

Süreç ve ürün yenili¤inin günümüz rekabeti-ni belirledi¤i bir ortamda gelecek için nelersöyleyebiliriz? Özellikle ifl idaresi yaz›n›ndason bir kaç y›lda yap›lan araflt›rmalar, gele-cekteki rekabetçi yap›y› destekleyecek ana

Gelecekteki rekabetehaz›r m›y›z?

36

Semih Akçomak

teman›n, piyasa yaratma stratejisi üzerinekurulaca¤›n› belirtiyor. ‹lk bak›flta markayaratmaktan çok farkl› görülmeyen piyasayaratma stratejisi, günümüzde birkaç ifllet-me taraf›ndan oldukça baflar›l› bir flekildekullan›l›yor. Bunun en güzel örne¤i i-phoneve i-pod. Belli bafll› gazetelerin internet say-falar›na ya da teknoloji forumlar›na flöyle birgöz att›¤›n›zda mutlaka “i-phone’mu, yoksaNokia’m›” ya da “Blackberry, Nokia karfl›lafl-t›rmas›” adl› bir çok yaz› bulursunuz. Asl›n-da bu bafll›klar yeni geliflmekte olan rekabetstratejisinin önemli kan›tlar› aras›nda say›-labilir. Bu bafll›klara biraz daha dikkatlibakt›¤›n›zda iki markan›n de¤il, bir ürünlebir firman›n karfl›laflt›rmas›n›n yap›ld›¤›n›görürsünüz. i-phone, Apple taraf›ndan üre-tilmesine ra¤men, bu forumlar üretici firma-dan de¤il, i-phone’dan bahseder. Apple Bilgi-sayar taraf›ndan üretilen bir ürün iflletme-nin markas›n›n önüne geçmifltir. Üretici fir-

ma asl›nda yeni bir ürün tasarlam›flt›r, amaürün kendi pazar›n› yaratm›flt›r. Üç y›l içeri-sinde ak›ll› telefon pazar›n›n yüzde 15’ini elegeçirmek Apple için büyük bir baflar›. Ayn›baflar› hikayesi Blackberry için de geçerli.2002 y›l›nda lanse edilen Blackberry ak›ll›telefonlar, pazar›n yüzde 20’sinden fazlas›n›elinde bulunduruyor. Bu geliflmeler karfl›-s›nda Nokia son befl-alt› y›l içerisinde ak›ll›telefon pazar›n›n yaklafl›k yar›s›n› kaybetmiflgözüküyor.

Bunun ana nedeni de, Nokia ürün gam›n›ni-phone ve Blackberry ile rekabet edememe-si, daha do¤rusu tüketici taraf›ndan etkileyi-ci bulunmamas›. Sonuçta, günümüz piyasaekonomisinin ana unsuru tüketim ve tüketi-cidir. Tüketiciyi etkileyebilen ve tüketim ka-l›plar›n› de¤ifltirebilecek kadar güçlü ve yeni-likçi ürünler sunarak pazar yaratan iflletme-ler, rekabetçi yap›s›n› güçlendirecek, bunuyapamayan iflletmelerse, evrimci iktisat çer-

çevesinde faaliyetlerini sonland›rmak zorun-da kalacaklard›r.

Bu nedenle, Türkiye’deki iflletmelere ve giriflim-cilere öneriler s›ralarken, klasik inovatif olmakve marka yaratma tavsiyelerinden öte, pazaryaratma stratejilerini belirlemeyi ö¤ütlemek da-ha ak›ll›ca olur. ‹flletmeler, gelece¤in ekonomikortam›nda rekabetçi olmak için ezber bozanpazar yaratma stratejileri gelifltirip uygulamakdurumundalar. Asl›nda Türkiye’nin bu ba¤lam-da çok büyük bir avantaj› var: pazar›n›n bü-yüklü¤ü. Türkiye, önümüzdeki 10 y›l içerisindeAvrupa’n›n en büyük pazar› olacak. Gelece¤inekonomisini tüketim kal›plar› belirleyecekse veülkelerin rekabet fonksiyonunda talep, tahminedilenden çok daha önemli bir rol üstlenecek-se, Türkiye di¤er Avrupa Birli¤i ülkelerine görebir ad›m önde görünüyor. Tabi önemli olan buavantaj› de¤erlendirebilmek.

Peki bu avantaj› de¤erlendirmek için herhan-gi bir devlet politikas› üzerinde çal›fl›l›yormu? Bildi¤im kadar›yla hay›r. Gelecekte pa-zar yaratma potansiyelleri de¤erlendirilerekhedef sektörler seçmek, yap›lmas› gerekenlerlistesinde ilk s›rada olmal›. Yenilenebilirenerji, biolojik tar›m, teknolojik haberleflme,ulafl›m gibi sektörler bu listede yer almal›.Hedef sektörler belirlendikten sonra, sektöreözel stratejiler gelifltirilmeli. Pazar yaratmastratejileri elbette çeflitli politika araçlar› iledesteklenebilir. Ancak ilk olarak hedef sek-törler listesi oluflturmal›. Giderek artan uz-manlaflma, belli sektörlere odaklanman›nönemini daha da art›racak.

Pazar büyüklü¤ü, gelecekte gerçekten önemlibir de¤iflken olacaksa, AB önündeki en büyükengellerden biri olarak gözüken 80 milyonluknüfusumuzun, ironik bir biçimde Türkiye’ninen önemli kozu haline de dönüflebilece¤ini söy-leyerek yaz›m› sonland›r›yorum.

37

Türkiye’deki iflletmelere ve giriflimcilere öneriler s›ralarken, klasik inovatif olmak ve marka yaratma tavsiyelerinden öte, pazar yaratma stratejilerini belirlemeyiö¤ütlemek daha ak›ll›ca olur. ‹flletmeler, gelece¤in ekonomik ortam›nda rekabetçi olmak için ezber bozan pazar yaratma stratejileri gelifltirip uygulamak durumundalar. Asl›nda Türkiye’nin bu ba¤lamda çok büyük bir avantaj› var: pazar›n›n büyüklü¤ü. Türkiye, önümüzdeki 10 y›l içerisinde Avrupa’n›nen büyük pazar› olacak.

‹‹novasyon kavram›, Türkiye’de gündemleri2000’lerin ortalar›ndan itibaren meflgul et-meye bafllad›. Ancak inovasyon, 1900’lü y›l-lar›n bafl›ndan bu yana özellikle geliflmifl ül-kelerin gündemlerinde önemli bir tutuyor.50 y›l› akfl›n bir süredir de üzerinde çok cid-di araflt›rmalar ve çal›flmalar yap›l›yor.

‹novasyon, ilk defa ekonomist ve politika bi-limcisi Joseph Schumpeter taraf›ndan “kal-k›nman›n itici gücü” olarak tan›mland›.Schumpeter, 1911’de yazd›¤› ve 1934 y›l›nda‹ngilizce’ye çevrilen kitab›nda, inovasyonu,müflterilerin henüz bilmedi¤i bir ürünün ve-ya varolan bir ürünün yeni bir niteli¤ininpazara sürülmesi; yeni bir üretim yöntemi-nin uygulanmaya bafllanmas›; yeni bir paza-r›n aç›lmas›; hammaddelerin veya yar› ma-müllerin tedari¤i konusunda yeni bir kayna-¤›n bulunmas›; bir sanayinin yeni organizas-yona sahip olmas› olarak tan›mlar. Ünlüekonomist ayr›ca, giriflimcilerin inovasyoncurolleriyle pazarda dengeyi bozduklar›n› veekonomide sürekli dinamizm yaratt›klar›n›v u r g u l a r .

Kökeni bu kadar geçmifle dayanan ve ifllet-meler için rekabetin, toplumlar ve ülkeleriçin kalk›nma ve refah›n anahtar› olarak ka-bul edilen inovasyonun önemini kavrayanpek çok flirket ve ülke bugün di¤erlerininönemli farkla önüne geçmifl durumda.

Peter F. Drucker, inovasyonu “yeni, geliflkenyetenekler veya artan kullan›fll›l›kla donat›l-ma süreci” olarak tan›mlar. Ona göre ino-vasyon, pazara yönelik olmal›d›r; e¤er ürüneyönelik olarak kal›rsa yaratmas› gerekenfaydalar› ortaya koyamayan bir “teknolojikmucize”den öteye gidemez.(1) Drucker, ino-vasyonu giriflimcilerin özel arac› olarak nite-lendirir; giriflimciler bu araç sayesinde farkl›bir ifl veya farkl› bir hizmet için de¤iflim f›r-sat›n› kullan›rlar. Giriflimci olmay› ö¤reneniflletmeler ve toplumlar da zenginleflir. “[ino-vasyon] Bir disiplin olarak sunulma, ö¤renil-me ve uygulanma özelli¤ine sahiptir.” (2)Drucker’a göre bir yöneticinin düflebilece¤ien büyük tuzaklardan birisi inovasyonla (in-novation) yenili¤in (novelty) birbiriyle kar›flt›-r›lmas›d›r. “‹novasyon”, der Drucker, “yeni-likten farkl› olarak, de¤er yarat›r.” (3)

‹novasyon en genifl anlam›yla, bilginin eko-nomik ve toplumsal faydaya dönüfltürülme-sidir. (4)

Firmalar için inovasyon, verimlili¤i ve kârl›l›-¤› art›rd›¤›ndan, yeni pazarlara girilmesini vemevcut pazar›n büyütülmesini sa¤lad›¤›ndançok önemli bir rekabet arac›d›r. Verimli, kâr-l› ve rekabet gücü yüksek firmalar›n faaliyetgösterdi¤i ekonomiler kalk›n›r, geliflir ve kü-resel ölçekte rekabet avantaj› kazan›r. Dola-y›s›yla, ülkeler için inovasyon, istihdam art›-

‹novasyon konusundaki araflt›rmalar, ülkelerin inovasyon performanslar›ndakiart›fl›n ekonomik ve toplumsal kalk›nma, refah ve geliflme için anahtar roloynad›¤›n›; bilgi ekonomisine geçifl için en önemli itici güç oldu¤unu; etkin inovasyon politikalar›na ve sistemlerine sahip ülkelerin geliflmifllik yar›fl›nda h›zla ilerlediklerini, inovasyon sayesinde eflitsizlikler de dahil olmak üzere pek çok toplumsal sorunun üstesinden gelmeyi baflard›klar›n› aç›kça ortaya koyuyor.

Makale - fiirin Elçi* / ‹hsan Karatayl›**

Ekonomik ve toplumsalgeliflim için inovasyon

38

* Technopolis Group Türkiye Direktörü* * Technopolis Group Türkiye ‹novasyon Uzman›

fl›n›, sürdürülebilir büyümeyi, toplumsal re-fah› ve yaflam kalitesini garantileyen enönemli faktördür. (5)

‹novasyon, bir flirketin daha yüksek kârmarj› kazanmas›na neden olsa da bunun nekadar sürece¤ini tahmin etmek olanaks›zd›r.Günümüzde geliflen teknolojinin, de¤iflenmüflteri isteklerinin, bilgiye ve teknolojiyekolayl›kla eriflen rakiplerin inovasyonu taklitetme becerilerinin h›zlar› düflünüldü¤ünde,inovasyonun iflletmeler aç›s›ndan sürekli birfaaliyet halinde yürütülmesi kaç›n›lmaz birhal almaktad›r. ‹novasyonu, kurum kültürühaline getirmifl ve süreçleriyle bütünlefltir-mifl iflletmeler, inovasyon performans› yük-sek olan iflletmelerdir.

‹novasyon yapan iflletmelerin, inovasyon faali-yetini tamamlay›c› stratejilere ve yetkinliklereihtiyac› vard›r. Sahip olunan insan kaynakla-r›n›n yeni becerilerle donat›lmas› ve yetiflmiflinsan gücünün iflletme bünyesinde tutulmas›-n›n sa¤lanmas›na yönelik stratejiler; inovas-yon konusunda rakipler de dahil olmak üzered›fl paydafllarla iflbirli¤i yapma becerisi vestratejileri; iflletmenin faaliyetlerini ilgilendiren

alanlarda, iflletmenin bulundu¤u bölgede, veyurtiçinde ve d›fl›nda gelifltirilen yeni teknolo-jilerin ve üretilen bilginin sürekli olarak takibive ihtiyaç duyulanlar›n firma taraf›ndanözümsenmesi gibi konular, bu tür yetkinlik vestratejilere birer örnektir.

Di¤er yandan, inovasyonda iflbirli¤i, iflletmele-rin rekabet avantaj›n›n belirlenmesinde önem-li rol oynar. ‹flletmeler inovasyon sürecindeçeflitli nedenlerle di¤er iflletmeler ve/veya ku-rulufllarla iflbirli¤i gerçeklefltirir. Bu iflbirlikle-rinin amaçlar› (6)• Teknoloji gelifltirme veya pazara girifl mali-yetlerini azaltmak,• Gelifltirme veya pazara girifl risklerini azalt-mak,• Üretimde ölçek ekonomisi sa¤lamak,• Yeni ürünlerin gelifltirilmesi ve ticarilefltiril-mesi için gereken süreyi azaltmak olarak s›ra-lanabilir.

Firma düzeyinde inovasyon, basit bir süreçtede¤il her aflamas›nda önemli geri beslemelerinoldu¤u, kifliler, kurulufllar ve bunlar›n içindebulunduklar› ortam aras›nda karmafl›k etkile-flimlerin yafland›¤› bir süreçte (sistemik ino-

39

vasyon modeli) gerçekleflir. ‹novasyon sürecin-de iflletmeler, sistemdeki aktörlerin (di¤er fir-malar, müflterilerle, tedarikçiler, araflt›rmakurumlar›, üniversiler, kamu kurumlar›, vb.)tamam›yla veya bir k›sm›yla etkileflim halindebulunurlar. Tüm süreçlerde faaliyetler birbi-riyle ba¤›ml›d›r ve her aflamada belirsizliklervard›r. Her aflama bir öncekine geri besleme-ler sa¤lar, ve özellikle pazardan gelen sinyallerve de¤iflen talepler dinamik bir sürecin varl›¤›-n› gerektirir. (7)

‹novasyon konusundaki araflt›rmalar, ülkele-rin inovasyon performanslar›ndaki art›fl›n eko-nomik ve toplumsal kalk›nma, refah ve gelifl-me için anahtar rol oynad›¤›n›; bilgi ekonomi-sine geçifl için en önemli itici güç oldu¤unu;etkin inovasyon politikalar›na ve sistemlerinesahip ülkelerin geliflmifllik yar›fl›nda h›zla iler-lediklerini, inovasyon sayesinde eflitsizlikler dedahil olmak üzere pek çok toplumsal sorununüstesinden gelmeyi baflard›klar›n› aç›kça orta-ya koymaktad›r. (8)

Buna göre, ülkeler belli bir süre, ihracat oran-lar›ndaki iyiye gidifl veya iç talebin yüksekli¤isayesinde büyüyebilseler de bu büyümeninuzun vadeli ve sürdürülebilir olmas›, ülkenininovasyon performans›na ve bu performanstakiart›fla ba¤l›d›r.

Avrupa Komisyonu’nun yapt›¤› bir çal›flma,Gayri Safi Yurtiçi Has›la tutar›n›n ana belirleyi-cisi olan verimlilik art›fl›n›n yüzde 80’ininürün, süreç ve organizasyonel inovasyondankaynakland›¤›n› göstermektedir. (9)

fiirketler, içinde bulunduklar› ortamdan soyut-lanm›fl bir flekilde inovasyon yapmazlar. Tam ter-sine, flirketin inovasyon faaliyetlerinin niteli¤i veinovasyon performanslar› bulunduklar› bölgeninve ülkenin kültüründen, sundu¤u imkânlardanve yaratt›¤› flartlardan büyük ölçüde etkilenir.

Örne¤in, Amerika’da kültürün, toplumun,ekonomik ve yasal kurumlar›n inovasyonuteflvik eden bir ortam yaratt›¤›; bunun bir ka-

M a k a l e

40

Firmalar için inovasyon, verimlili¤i ve kârl›l›¤› art›rd›¤›ndan, yeni pazarlara girilmesini ve mevcut pazar›n büyütülmesini sa¤lad›¤›ndan çok önemli bir rekabetarac›d›r. Verimli, kârl› ve rekabet gücü yüksek firmalar›n faaliyet gösterdi¤iekonomiler kalk›n›r, geliflir ve küresel ölçekte rekabet avantaj› kazan›r. Dolay›s›yla,ülkeler için inovasyon, istihdam art›fl›n›, sürdürülebilir büyümeyi, toplumsal refah›ve yaflam kalitesini garantileyen en önemli faktördür.

n›t› olarak her y›l ülkede 500 bin flirketin ku-ruldu¤u; 2003 y›l›nda, her 100 yetiflkinden11’inin (Avrupa’daki tüm di¤er ülkelerden da-ha yüksek bir oranda) giriflimcilik faaliyetiiçinde bulundu¤u ifade edilmektedir. Ülkede-ki flirketler sadece say›ca de¤il ayn› zamandainovasyon performans› bak›m›ndan da ilerde-dir. Bunu sa¤layan faktörler, politik istikrar,uygun politikalar, kanunlar ve düzenlemeler,fikri haklar›n korunmas›na yönelik mevzuatve uygulamalar, finansman ve insan kayna¤›-na kolay ulafl›m ve inovasyon konusunda ifl-birli¤i yapmas› gereken kurulufllar aras›ndakiyak›n iliflki olarak s›ralanmaktad›r. Özelliklebu sonuncu etkenin önemi ve bu konudaüniversitelerin oynad›¤› rol, flu örnekle vur-gulanmaktad›r: “Sadece bir üniversitedeki,Massachusetts Institute of Technology’deki(MIT), araflt›rmalardan ve araflt›rmac›lardankurulan flirketlerin oluflturaca¤› bir ulus,dünyan›n gayrisafi yurtiçi has›la bak›m›ndanen büyük 24. ekonomisini oluflturur.”

Dolay›s›yla, flirketlerin inovasyon faaliyetlerinietkileyen ve inovasyon süreçlerini baflar›yla yö-netmelerini sa¤layan flartlar›n oluflturulmas›n-da devlete önemli rol düflmektedir. fiirketininovasyon faaliyetlerini etkileyen ortam, “ulusalinovasyon sistemi” olarak adland›r›l›r. Bu yak-lafl›m›n kökeni, inovasyon kavram›nda oldu¤ugibi, yine eskilere, 1841 y›l›nda ekonomist Fri-edrich List taraf›ndan ortaya konan ‘Ulusal Po-

litik Ekonomi Sistemi’ne dayan›r. Ard›ndan1980’li y›llar›n ortalar›nda ekonomistler tara-f›ndan yeniden ele al›nm›fl ve inovasyonla ilifl-kilendirilmifltir. ‹novasyon sistemi kavram›, birülkede inovasyonun, kamu kurumlar›, özelsektör kurulufllar›, üniversiteler, araflt›rma ku-rumlar› gibi farkl› aktörlerin oluflturdu¤u a¤yap› ve bunlar aras›ndaki iliflkiler ve etkileflimsayesinde gerçekleflti¤i gerçe¤ine dayan›r.

Bu sistemin baflar›yla ifllemesinde ana sorum-luluk devlete düflmektedir. Ancak flirketler desistemdeki aksakl›klar› bildirmek ve rekabetgüçlerini yak›ndan ilgilendiren bu konuda ge-rekli ad›mlar›n at›lmas›nda sistemdeki di¤erkurumlarla birlikte çal›flmakla yükümlüdür.Aksi takdirde bu durum, ulusal inovasyon sis-temi iyi iflleyen ülkelerdeki rakipleriyle arala-r›nda “haks›z rekabet” ortam›n›n oluflmas›nayol açacakt›r. ‹novasyon sistemi baflar›yla iflle-yen bir ülkedeki rakibi yetiflmifl insan gücünerahatl›kla ulafl›rken sistemde aksakl›klar›n ya-fland›¤› ülkedeki flirket nitelikli personel bul-makta zorlan›yorsa; rakibi inovasyon projeleriiçin çok çeflitli finansal imkânlardan yararla-n›rken kendisinin yaflad›¤› en büyük soruninovasyonun finansman›ysa; kurulufllar ara-s›ndaki koordinasyon ve iflbirli¤indeki zay›fl›kinovasyon sürecini olumsuz etkiliyorsa, deza-vantajl› ülkedeki flirket, rakibiyle aras›ndaki re-kabet dengesizli¤inin ortadan kald›r›lmas› içindaha çok çaba harcamak zorunda kalacakt›r.

41

Kaynakça 1 - Drucker P. F. (1974), Management. Tasks, Responsibilities, Practices 2 - Drucker, P. F. (1985), Innovation and Entrepreneurship3 - Drucker, P.F. (1999), Management Challenges for the 21st Century4 - Elçi, fi. (2006), ‹novasyon: Kalk›nman›n ve Rekabetin Anahtar›5 - Elçi, fi. (2006), ‹novasyon: Kalk›nman›n ve Rekabetin Anahtar›6 - Tidd, J.; Bessant, J.; Pavitt, K. Managing Innovation: Integrating Technological, Market, and Organizational Change, 20027 - Elçi, fi. (2006), ‹novasyon: Kalk›nman›n ve Rekabetin Anahtar›8 - Örne¤in, OECD (2001) A New Economy? The Changing Role of Innovation and In-formation Technology in Growth; Avrupa Komisyonu

(2000) Innovation in a knowledge-driven economy, (2003) Innovation policy: updating the Union's approach in the context of the Lisbonstrategy, (2006)Putting knowledge into practice: A broad-based innovation strategy for the EU; Dünya Bankas› (2003) Closing the Gap inEducation and Technology

9 - EC Regional Innovation Systems: Designing for the Future – REGIS. Final report of the REGIS project, Targeted Socio-Economic Research(TSER) Programme (1998)

fiirketler, içinde bulunduklar› ortamdan soyutlanm›fl bir flekilde inovasyon yapmazlar. Tam tersine, flirketin inovasyon faaliyetlerinin niteli¤i ve inovasyon performanslar› bulunduklar› bölgenin ve ülkenin kültüründen, sundu¤u imkânlardanve yaratt›¤› flartlardan büyük ölçüde etkilenir.

K

Baflar› Öyküsü

Kalp damar hastal›klar›n›n teda-visinde devrim yaratan stentler,kalp damarlar›nda görülen darl›kve t›kan›kl›klar›n aç›lmas› ve do-lay›s› ile kalbin gereksinimi olankan ak›m›n›n rahat sa¤lanmas›amac›yla darl›k bölgesinin meka-nik olarak geniflletilmesine yara-yan küçük tüpler olarak tarifedilebilir. Türkiye’de hayat kur-taran bu minik tüpleri üretensadece bir firma var. Alvimedicaismindeki bu firma, dünyan›n eniyi stentlerini üretiyor. Alvimedi-ca, 2 y›l önce Nemed firmas›n›nsat›n al›nmas›yla kuruldu. Fir-ma, Kuzey Avrupa ülkelerindeyerleflmifl, ço¤unlu¤u doktor olanTürk ifl adamlar›n›n oluflturdu¤uve ifl adam› ‹shak Alaton taraf›n-dan yönetilen bir fon sayesindesat›n al›nd›. Alvimedica’n›n yüz-de 75’i flu anda bu fona ait.

Alvimedica, 2007’de kurulduktansonra kendisine iki belirgin hedefkoydu, birincisi stentin yan›ndainvaziv kardiyoloji alan›nda dok-

torlar taraf›ndan kullan›lan tümürün gam›n› üretmek ve buürünleri dünyan›n her yerindesatar hale gelmek. Çok h›zl› birflekilde oluflturulan bu plan çer-çevesinde çal›flmalar bafllad›.Öncelikle Çatalca'da Trakya Ser-best Bölgesi'nde dünyan›n en iyiteknolojilerini kullanan bir üre-tim tesisi kuruldu. 2008 y›l›n›n

May›s ay›nda tesisin temeli at›ld›ve 7 ay gibi k›sa bir sürede tümtesis haz›r hale getirildi. Avru-pa’n›n en büyük tek parça 10bin class’l›k Cleanroom’u da(Tozsuz oda) bu tesis içinde Alvi-medica taraf›ndan oluflturuldu.

Geliflmifl tesisinin yan› s›ra Ar-Ge alan›nda kendini gelifltirmekisteyen firma, hem kendi içindegüçlü bir Ar-Ge ekibi oluflturduhem de yurtd›fl›ndan pek çoküniversite ile temasa geçti. Ayr›-ca üretim teknolojileri iyi olanbaz› firmalar›n sat›n al›nmas› dayap›ld›. Böylece stent d›fl›ndakidi¤er ürünlerin üretim teknoloji-leri de tek tek oluflturulmayabaflland›. Örne¤in ABD’den Invi-vo isminde bir firma sat›n al›nd›ve firman›n üretim malzemeleriNew York’tan Türkiye’ye tafl›nd›.Üniversitelerle yap›lan anlaflma-lar sayesinde pek çok Ar-Ge pro-jesi ayn› anda hayata geçirildi.Böylece tam bir üniversite-sanayiiflbirli¤i örne¤i ortaya konmufl ol-

42

Türkiye'nin ilk ve tek stent üreticisi Alvimedica, rekabetçigücünü Ar-Ge’den al›yor Alvimedica, dünyan›n en iyi stentlerini ve invaziv kardiyolojide kullan›lan pek çokürünü Türkiye’de üretiyor. 2 y›l içinde, olukça rekabetçi bir yap›ya kavuflan ve 32ülkeye ihracat yapan firma, çok yönlü bir Ar-Ge stratejisi yürütüyor. Kendi içindegüçlü bir Ar-Ge bölümü kuran firma, ayn› zamanda yurtd›fl›ndan ve yurtiçinden pekçok üniversite ile ortak Ar-Ge projeleri yap›yor.

du. ‹nvaziv kardiyolojide kullan›-lan 12 ürün de, Alvimedica tara-f›ndan üretilmeye baflland›.

H›zl› bal›k Alvimedica

Alvimedica, yeni ürün çal›flmala-r›na da devam ediyor. Firma, ya-k›nda kalp kapakç›klar›n›n teda-visinde, aç›k kalp ameliyat› yap-madan tedaviye imkan veren birürün piyasaya sürmeye haz›rla-n›yor. Alvimadica’n›n cirosu buy›l 8,5 milyar dolara ulaflt›.Ürünler ise 32 ülkede sat›l›yor.Y›lda yaklafl›k 60 bin stent, 20bin tane balon kateter ihraç edi-liyor. Türkiye pazar›nda yüzde70’lik bir paya sahip olan firma,pek çok ülkede söz sahibi. Alvi-medica Genel Müdürü Cem Boz-kurt, k›sa sürede yakalad›klar›

baflar›n›n arkas›nda çok yönlüyürüttükleri Ar-Ge stratejisininoldu¤unu ifade ediyor. Firman›nhem yurtiçinde hem yurtd›fl›ndabulunan pek çok üniversite ileortak Ar-Ge çal›flmalar› var. Boz-kurt “ Y›lda en az 2 yeni ürün pi-yasaya sunmal›y›z ki pazardagücümüzü koruyabilelim. Ancaksa¤l›k ürünlerinde yeni ürün or-taya koymak çok uzun zamanal›yor, bu nedenle birkaç y›l son-ras› için flimdiden çal›flma yap›l-mal›” diyor.

Türkiye, vücut içerisine yerleflti-rilen sa¤l›k ürünleri konusundarekabetçi bir ülke de¤il. Ancak,Alvimedica flu anda girdi¤i tümülkelerde en büyük rakipleriylebafla bafl yar›fl›yor. Bu alanda re-kabetçi olan firmalar›n ço¤u ABD

kökenli. Ayr›ca Almanya, Japon-ya ve baz› bat› ülkeleri bu alandaoldukça iddial›. Bozkurt “Biz Al-vimedica olarak, bu sektördedünyan›n en büyük firmalar›ylarekabet halindeyiz. Rekabetçili¤i-mizi ise kalite üzerinden sa¤l›yo-ruz. En az onlar kadar kaliteliürün sunuyoruz. Biz bir nevi pi-yasadaki h›zl› bal›¤›z. Rakipleri-miz aras›nda hacimleri çok bü-yük olan, 50-100 y›ld›r var olanfirmalar da var. Ancak biz strate-jimiz sayesinde pek çok ülkedeonlar kadar güçlüyüz. Gücümüzbir k›sm›n› da iflbirli¤i yapt›¤›m›zdistribütör firmalardan al›yoruz.Bir ülkeye do¤rudan kendimizgirmiyoruz, orada güçlü olan dis-tribütör firma ile anlafl›yoruz,böylece ülkeye daha rahat giriyo-ruz” diyor.

43

Alvidemica gibi baflar›l› bir firma, ayn› zamanda pek çok zorlukla da mücadele ediyor. Örne¤in, serbest bölgede üretimyapt›klar› için, ürünlerine Avrupa ülkelerinden gelen ürünlerin tabi olmad›¤› kontroller yap›l›yor. En az 15 gün dosyalarD›fl Ticaret Müsteflarl›¤›’nda bekletiliyor, çünkü kendi alanlar›nda baflka firma ve ürün bulunmad›¤› için yap›lan kontrol-ler oldukça uzun sürüyor. Bozkurt, bu tür sorunlar›n afl›lmas› için devletin Ar-Ge’yle ilgili olarak acilen bir strateji olufltur-mas› gerekti¤ini ifade ediyor. fiu anda devlette epeyce Ar-Ge kayna¤› olmas›na ra¤men, bu kaynaklar 3 farkl› kurum ta-raf›ndan veriliyor ve bir bütünlük arz etmiyor. Üstelik teflvikler verilirken seçici heyetler genellikle ifllerinin ehli olmayan in-sanlardan olufluyor. Bu nedenle gerçek bir Ar-Ge projesi fon alamazken, bazen son derece ilgisiz projelere kaynak ayr›-l›yor. Bozkurt, bir Teknoloji ve Ar-Ge Bakanl›¤›n›n kurularak, tüm teflviklerin bu çat› alt›nda verilmesi gerekti¤ini ifade edi-yor. Bozkurt 50 tane Ar-Ge çal›flan› olan firmalara Ar-Ge deste¤i verilmesini öngören yasay› da elefltirerek “Bu yasa be-yaz eflya ve otomotiv sektörü için oluflturuluflmufl. Bizim sektörümüzde doktora yapan ve sektörde çal›flan sadece 24kifli var. Yani ben hepsini firmada toplasam yine de bu deste¤i alamam. Devletin bu yasalar› yaparken tüm sektörlerigöz önünde bulundurmas› gerekiyor” diyor. Bozkurt, Türkiye’nin sa¤l›k teknolojileri alan›nda kendini gelifltirmesinin re-kabetçili¤ine büyük katk› sa¤layaca¤›n› söylüyor. Çünkü bu sektörde katma de¤er çok yüksek. Örne¤in otomotiv sektö-ründe ihracat fazla olsa da ürün bafl›na elde edilen karlar yüzde 0,5’lerde. Oysa bir stentten elde edilen karlar genellikleyüzde 200’lerin üzerinde. Üstelik bu ürünlerin üretiminde yüzde 98 yerli malzeme kullan›l›yor. Bozkurt “Türkiye’nin art›ksa¤l›k alan›n› önemli bir endüstri olarak görmesi gerekiyor. Bugün ABD’de bu alanda uzmanlaflm›fl 4 bin 500 Türk biliminsan› var. Sektör geliflirse bu muazzam insan kayna¤› da ülkeye döner ve bu sektörü ayakta tutabilir” diyor.

Ar-Ge teflvikleri tek bir çat› alt›nda toplanmal›

‹‹novasyon ile rekabet süreçleri ve rekabet orta-m› aras›ndaki iliflkiler her fleyden önce inovas-yonun toplumsal refah›n önemli belirleyicilerin-den birisi haline gelmesi nedeniyle önem kazan-maktad›r. Bu çerçevede, bu iliflkinin incelenme-sinin, inovasyonu olumlu ve olumsuz yönde et-kileyen ve yönlendiren faktörlerin teflhis edilme-sine imkân verecek flekilde yap›lmas› yararl›olacakt›r. Ancak inovasyon-rekabet iliflkilerihem çok karmafl›k hem de çok yönlüdür. Reka-bet gücü de ülke düzeyinde ölçümlere ve de¤er-lendirmelere konu olmaktad›r (1). ‹lk olarak bu-rada karfl›lafl›lan soru makro düzeyde hangi de-¤iflkenlerin ve politikalar›n inovasyon olgusunuolumlu ve olumsuz yönde etkiledi¤idir. ‹kinciboyut piyasalardaki rekabet koflullar› ile inovas-yon aras›ndaki iliflkidir. Burada karfl›lafl›lan te-mel sorun, hangi piyasa yap›lar›n›n inovasyonudaha fazla destekler nitelikte oldu¤u, ayr›ca re-kabet politikalar›n›n inovasyonu ne ölçüde etki-leyebilece¤idir. Üçüncüsü de firma düzeyinderekabet kültürü ile inovasyon aras›ndaki iliflki-dir. Burada karfl›lafl›lan temel soru, hangi firmayap›lar›n›n ve mikro düzeyde hangi davran›flla-r›n inovasyona daha yatk›n oldu¤udur.

‹novasyonun toplumsal refah üzerine etkileri‹novasyon kavram› yeni bir bulufl veya icad›n ti-cari ve s›naî olarak uygulanabilir hale getirilme-sini ifade eder. Toplumsal refah›n artmas›ndabulufllardan çok bu bulufllar›n uygulamaya ko-nulmas›, yani inovasyon önem kazanmaktad›r.‹novasyon, toplumsal refah› hem pozitif hem denegatif yönde etkileyebilmektedir. Genel olarakrefah› artt›r›c› etkiler a¤›rl›ktad›r. Refah› artt›r›c›etkiler inovasyonun niteli¤ine göre de¤iflmekte-dir. fiayet üretim sürecini etkileyen bir inovas-yon söz konusu ise bunun refaha etkisi maliyet-ler, miktar ve kalite yoluyla gerçekleflmektedir.Üretim süreci ile ilgili inovasyonlar genelliklemaliyet düflürücü etkiler yaratmaktad›r. Ayr›ca

üretim süreci ile ilgili inovasyonlar belli bir süreiçinde üretilebilen mal ve hizmet miktar›nda daönemli art›fllar sa¤layarak toplumsal refaha kat-k›da bulunabilmektedir. Üretim süreci ile ilgili inovasyonlar›n toplumsalrefaha katk›s›n›n bir baflka boyutu, bu inovas-yonlar›n çal›flan kesimlerin refah› üzerinde yap-t›¤› olumlu etkilerdir. Üretim süreci ile ilgili ino-vasyonlar (özellikle otomasyonu ve otomatizas-yonu artt›ranlar), ilk olarak çal›flanlar› do¤ru-dan üretim süreci d›fl›na ç›kararak (2) bu süre-cin insanlar›n sa¤l›¤› ve psikolojisi üzerindekiolumsuz etkilerini en aza indirmektedir. ‹novas-yon süreçleri insan› do¤rudan ifli ifa eden birüretim faktörü olmaktan ç›kararak gözetleyen,denetleyen ve kumanda eden bir unsur halinegetirmifltir. ‹kinci olarak üretim süreci ile ilgiliinovasyonlar çal›flanlar›n verimlili¤ini artt›rarakayn› zaman dilimi için daha yüksek ücretleralabilmesini sa¤lam›flt›r. Bu flekilde çal›flma sü-relerinin k›s›lmas› mümkün olmufl ayr›ca çal›-flanlar›n gelirinin h›zl› bir biçimde artmas› sa¤-l a n m › fl t › r .

‹novasyonun rekabet üzerine etkileri

‹novasyonun rekabet süreci üzerine hem pozitifyönde, hem de negatif yönde etkileri vard›r. ‹no-vasyon, rekabeti artt›r›c› ve destekleyici yöndeönemli etkileri yarat›r. ‹lk olarak özellikle üretimsüreçleri ile ilgili inovasyonlar yaratt›klar› mali-yet avantaj› ile yerleflik firmalar›n hâkim du-rumda olduklar› piyasalara girifl imkân› yarat›r.Öyle ki bir inovasyon ile piyasaya yeni giren birfirma yerleflik firmalar›n ilk giren avantaj›ndanyararlanarak kurduklar› piyasa hâkimiyetini vebuna ba¤l› olarak oluflan pazar gücünü tama-men veya önemli ölçüde ortadan kald›rabilir.

‹kinci olarak inovasyonlar, bizatihi inovasyonrekabetini canland›r›c› etkiler yaratabilir. Yani

“Rekabet kültürünün inovasyon kültürüne etkisi statüko kültüründen inovasyonkültürüne geçifli kolaylaflt›rmas› ba¤lam›nda önem kazanmaktad›r. ‹novasyon rekabeti her fleyden önce yat›r›mlar›n ve GSYIH’n›n daha büyük k›sm›n›n Ar- Gefaaliyetlerine harcanmas› sonucunu do¤urmaktad›r.”

M a k a l e

‹novasyon ve rekabet

44

Rekabet Derne¤i Baflkan› Prof. Dr. Erdal Türkkan

piyasadaki bir firman›n yapt›¤› inovasyon ata¤›,yerleflik di¤er firmalar› da inovasyon yapmayaveya sahip olduklar› yeni teknolojileri uygula-maya koymaya mecbur edebilir.

‹novasyon mal ve hizmet piyasalar›nda rekabe-tin niteli¤ini de¤ifltirecek etkiler de yaratabilir.‹novasyon öncesinde fiyat rekabetinin önem ka-zand›¤› bir piyasada inovasyon sonras›nda kali-te rekabeti ön plana ç›kabilmektedir. ‹novasyo-nun rekabet üstünlü¤ünün temel belirleyicisihaline gelmesi de mümkündür. Bu durumdasürekli yenilik yapabilen firmalar üstünlük ka-zanma imkân›n› bulabilmektedir.

‹novasyonun rekabet flekillerini etkileyen sonuç-lar› da olmufltur. Üretim süreçleriyle ilgili ino-vasyonlar maliyetleri afla¤› çekerek özellikle fiyatesnekli¤i yüksek olan alanlarda fiyat rekabeti-nin ön plana ç›kmas›nda önemli bir rol oyna-m›flt›r. Ürün kalitesini iyilefltiren inovasyon im-kânlar›n›n yo¤un oldu¤u alanlarda da kalite re-kabeti ön plana ç›km›flt›r. Yerleflik firmalarürün gam›n› geniflletmeye, yönelik inovasyon-larla piyasadaki yerlerini kuvvetlendirmeye çal›-fl›rken, piyasaya yeni girecek firmalar ise yerle-flik firmalar›n sahip olduklar› rekabet üstünlü-¤ünü yok edecek yeni bir teknoloji gelifltirmeyeönem verme e¤iliminde olmaktad›r.

‹novasyonlar›n rekabeti k›s›tlay›c› etkileri devard›r. Fikri ve s›naî haklara konu olan inovas-yonlar hukuki olarak koruma alt›nda oldu¤un-dan, ilk aflamada tekel yaratabilir. Ancak bu te-kelin alternatif yeni inovasyonlarla son bulmas›veya koruma süresi sonunda rekabete aç›lmas›söz konusudur. ‹novasyonun tekel yaratma et-kisi inovasyonun sa¤lad›¤› yüksek avantajlarlatüm rakiplerin ortadan kald›r›lmas› biçimindede gerçekleflebilir. Burada da geçici bir tekel du-rumu söz konusudur. ‹novasyon yoluyla sa¤la-n›lan tekel durumunun di¤er tekellerden enönemli fark›, toplumsal refah›n artmas›na katk›-da bulunabilmesidir. Yeni bir teknolojinin uy-gulamaya konulmas›n›n sa¤lad›¤› faydalar tekeldurumu nedeniyle ortaya ç›kabilecek refah kay-b›ndan çok daha büyük olabilmektedir. (3) Di-¤er taraftan inovasyonun sa¤lad›¤› tekeller ge-nellikle geçicidir.

Yenilikçi pazarlar olarak adland›r›lan baz› piya-salarda geleneksel rekabet politikalar›n›n uygu-lanmas› aç›s›ndan baz› sorunlar ortaya ç›kabil-mektedir. Di¤er bir ifade ile inovasyon olgusu

rekabet politikalar›nda da baz› yeni yaklafl›mlar›gerektirecek sonuçlar yaratabilmektedir.(4)

Rekabetin ve Rekabet Politikalar›n›n ‹novasyon Üzerine Etkileri

fiüphesiz rekabetin de inovasyon üzerine baz›etkileri vard›r. Rekabet süreçlerinin inovasyonüzerine en önemli etkisi teflebbüsleri inovasyongibi riskli bir alana yat›r›m yapmay› teflvik edi-yor hatta zorluyor olmas›d›r. Prensip olarak fir-malar yeni bulufllar için harcama yapmak e¤ili-minde olmayacakt›r. Çünkü yeni bulufllar ko-nusunda yap›lan çal›flmalar›n çok küçük birbölümü baflar›yla sonuçlanmaktad›r.

Rekabet süreçlerinin inovasyon üzerindeki ikin-ci önemli etkisi, inovasyonlar›n toplumlar›nbeklentileri do¤rultusunda flekillenmesini sa¤la-ma ifllevini görmesidir. Eski Sovyetler Birli¤i’ninuzay yar›fl›nda öne geçmesine, savafl teknolojile-rinde Amerika ile at bafl› yar›flmay› sa¤layan birteknolojik üstünlük elde edebilmesine ra¤men,mal ve hizmet üretimi ile ilgili konularda, bat›-n›n orta geliflmifllik düzeyindeki ülkelerinin bileçok gerisinde kalmas›, rekabet sürecinin inovas-yonlar›n toplumsal beklentilerle uygun bir bi-çimde yap›lmas›n› sa¤lamadaki rolünü ve dina-mizmini aç›kça ortaya koymaktad›r.

Rekabet süreçlerinin bir baflka etkisi inovasyon-lar›n rekabet edebilirlik kriterine göre seçilmesi-ni sa¤lamas›d›r. Bu çerçevede rekabet bask›s›artt›kça yeni ve daha üstün teknolojileri kullan-ma e¤ilimi artacakt›r. Ayr›ca elindeki mevcutteknoloji ile rakiplerine karfl› üstünlük sa¤laya-bilen bir teflebbüs bu teknolojiden daha iyisiniarama e¤iliminde de olmayacakt›r.

Di¤er taraftan inovasyon süreçlerinin toplumsalfaydalar›n›n özel faydalar› aflabilece¤i durumlar-da ve özel maliyetlerin toplumsal maliyetleriaflabilece¤i durumlarda kamunun toplumsalfayda ve maliyetlere göre tercih yap›lmas›n› sa¤-layacak baz› politikalar izlemesi gere¤i ortayaç › k m a k t a d › r .

‹novasyon Rekabeti ve Rekabet Ortam›

‹novasyon alan›nda hem teflebbüsler aras›ndahem de ülkeler aras›nda giderek güçlenen birrekabet ortaya ç›kmaktad›r. Bu rekabet ülke-lerin ve firmalar›n Ar-Ge faaliyetlerine yapt›kla-r› harcamalar ve al›nan patent say›lar› ile öl-

45

çülmektedir. ‹novasyon rekabeti her fleydenönce yat›r›mlar›n ve GSYIH’n›n daha büyükk›sm›n›n Ar-Ge faaliyetlerine harcanmas› so-nucunu do¤urmaktad›r. Rekabetçi bir ortamdainovasyonun gerektirdi¤i Ar-Ge faaliyetlerininbüyük bir bölümü rekabetçi piyasalar çerçeve-sinde gerçeklefltirilebilmektedir. Bu piyasalara“gri madde piyasalar›” denilmektedir. Bu piya-salarda belli bir yeni mal belli bir süre içindebelli bir bedel karfl›l›¤›nda üretilebilmektedir.(5) fiüphesiz bu piyasalar›n rekabetçi nitelikkazanmas›, hem yeni bulufllar›n h›zlanmas›hem de h›zla yayg›nlaflmas› aç›s›ndan büyükbir önem tafl›maktad›r. ‹novasyon süreçlerindeetkinli¤in artt›r›labilmesi için inovasyon reka-betinin adil rekabet kurallar› çerçevesinde ya-p›lmas› büyük önem kazanmaktad›r. Buradaamaç bir yandan topluma daha fazla seçenektan›yan inovasyon çeflitlili¤inin, di¤er yandanda inovasyonlar›n toplumsal beklentiler do¤-rultusunda gerçekleflmesinin sa¤lanmas›d›r.Bu konu, hem kamunun inovasyon rekabetisürecindeki rolünün rekabetle uyumlu halegetirilmesi, hem de teflebbüslerin inovasyon re-kabeti sürecinde adil rekabet kurallar›na uy-maya özen göstermesi ile iliflkilidir.

‹novasyon rekabeti sürecine kamunun nas›l vene ölçüde müdahale edece¤i Ar-Ge faaliyetlerindetoplumsal fayda- özel fayda ve toplumsal mali-yet- özel maliyet dengelerinin kurulmas›n›n sa¤-lanmas› kriterine göre belirlenecektir. Bu çerçe-vede kamunun özellikle teflebbüslere hiçbir ticarifayda sa¤lamayan temel bilimsel ve teknik arafl-t›rma altyap›s›n› oluflturmas› önem arz etmekte-dir. Ayn› flekilde kamunun inovasyonun vazgeçil-mez unsuru olan gelifltirme çal›flmalar›nda te-flebbüslere yapt›klar› çal›flmalar›n toplumsal d›fl-sal yararlar›n›n karfl›l›¤› olacak flekilde baz› vergikolayl›klar› tan›mas› ve maddi katk› sa¤lamas›da adil rekabet kurallar› ile uyumlu yaklafl›mlar-d›r. Di¤er taraftan rakip teflebbüslerin Ar-Ge ça-l›flmalar›n› rekabet süreçlerine zarar vermeyecekve toplumsal refaha katk› sa¤layacak flekilde bir-likte yürütmesi mümkün olabilecektir. Ayn› fle-kilde inovasyon potansiyelini artt›rabilecek bir-leflme ve devralmalar da inovasyon rekabeti sü-recine katk›da bulunabilecektir.

‹novasyon Kültürü ve Rekabet Kültürü

“‹novasyon kültürü en basit anlam›yla yarat›c›l›-¤›n, orijinalli¤in, yenili¤in ve de¤iflmecili¤in

amaçlan›p teflvik edildi¤i ve bunlar›n gerektirdi-¤i maliyetleri ödeme e¤iliminin yüksek oldu¤udavran›fl ve yaklafl›mlar› ifade etmektedir” (6).‹novasyon kültürünün z›dd› statükoyu veyamevcudu koruma kültürüdür. ‹novasyon kültü-rü ile rekabet kültürü aras›nda çift yönlü bir et-kileflim söz konusudur. Rekabet kültürü ino-vasyon kültürünün oluflmas›n› kolaylaflt›rd›¤›gibi, inovasyon kültürünün geliflmesi de rekabetkültürünün güçlenmesini ve rekabet sürecinintoplumsal refaha katk›s›n›n artmas›n› sa¤la-maktad›r. Rekabet kültürünün inovasyon kül-türüne etkisi statüko kültüründen inovasyonkültürüne geçifli kolaylaflt›rmas› ba¤lam›ndaönem kazanmaktad›r.

Statüko kültürünün temel amac›, mevcut duru-mun yani statükonun sürdürülmesi ve bununyaratt›¤› avantajlardan en üst düzeyde yararlan-maya çal›fl›lmas›d›r. ‹novasyon kültüründe isesürekli olarak yeniliklerin aranmas› veya bunusa¤layacak de¤iflimlerin aray›fl› içinde olunmas›ve yeniliklerin sa¤layaca¤› avantajlardan en üstdüzeyde yararlan›lmas› söz konusudur. Rekabetkültürü statüko kültürü ile ba¤daflmayan veinovasyon kültürü ile tam uyum halinde olandavran›fl ve e¤ilimleri ifade etmektedir. Yani re-kabet kültürünün geliflmesi inovasyon kültürü-nün de geliflmesine yol açacakt›r.

Statüko kültürünün ve inovasyon kültürününesas ald›¤› üstünlük kazanma stratejileri farkl›-d›r. Statüko kültüründe üstünlük kazanmastratejisinin dayand›¤› temel de¤erler istikrar,devaml›l›k ve öngörülebilirliktir. Bu aç›dan hertürlü sürprize karfl› tedbir al›nmas›, de¤iflimler-den kaç›n›lmas› esast›r. Bu çerçevede standart-laflarak ve standartlaflmay› en üst düzeye ç›ka-rarak üstünlük kazanma çabas› ön plandad›r.‹novasyon kültüründe ise üstünlük kazanmakiçin belirsizli¤in benimsenmesi, mevcut dengele-ri ve istikrar› sarsacak d›fl etkilere ve sürprizlereaç›k olunmas›, hatta bunlar›n teflvik edilmesisöz konusudur. Bu aç›dan da rekabet kültürüstatüko kültürünü sarsan ve inovasyon kültü-rünü destekleyen bir nitelik tafl›maktad›r.

Statüko kültüründe mevcutlar veya var olanlararas›nda en iyi olmak esast›r. ‹novasyon kültü-ründe ise mevcut olabilecekler aras›nda en iyiolmak veya daha iyiye ulaflmak esast›r. Statükokültüründe ince ayar de¤iflmelere dayal› bir re-kabet, inovasyon kültüründe ise yap›sal de¤ifl-

M a k a l e

46

melere dayal› bir rekabet söz konusudur. Statü-ko kültüründe temel performans ölçütü istik-rard›r. Geliflmede istikrar, yönetim modelindeistikrar, verimlilik art›fl›nda istikrar, kullan›lanyöntemlerde istikrar esast›r. Statüko kültürü ileinovasyon kültürü aras›ndaki beflinci farkl›l›kda inovasyon kültürünün statüko kültürünenazaran çok yüksek maliyetli bir kültür olmas›-d›r. Her fleyden önce inovasyon kültüründe ba-flar›s›zl›k oran› çok yüksek olabilir. Baflar›s›zl›k-lar›n hem maddi, hem de befleri kaynak israf›nayol açmas› söz konusudur. Ayr›ca belirsizlikler-den kaynaklanan önemli maliyetler de söz ko-nusu olabilir. Buna karfl›l›k statüko kültürüdaima öngörülebilir ve yüksek baflar›ya odakl›olarak ifllev yapar. Bu aç›dan da rekabet kültü-rü inovasyon kültürünün vazgeçilmez bir altya-p›s› niteli¤indedir.

Yukar›daki tespitler çerçevesinde iki sonucaulafl›lmas› mümkün görünmektedir. ‹lk olarakstatüko kültürünün egemen oldu¤u bir ortam-dan inovasyon kültürünün egemen oldu¤u birortama geçifl, iki kültür aras›ndaki ba¤daflmas›güç z›tl›klar nedeniyle kolay ve kendili¤indengerçekleflebilecek bir olgu de¤ildir. Rekabet sü-reci bu geçifli zorlay›c› ve kolaylaflt›r›c› etkileryaratabilmektedir. ‹kinci olarak, inovasyon im-kânlar›n›n ve f›rsatlar›n›n her alanda ayn› ölçü-de olmamas› nedeniyle inovasyon kültürününher alanda statüko kültürüne tam üstünlüksa¤layabilece¤ini söylemek de mümkün de¤ildir.

‹novasyon Rekabet ve Refah›n Ortak Bilefleni: Özgürlükler

Özgürlükler inovasyon, rekabet ve refah›n ortakbileflenini oluflturmaktad›r. Ekonomik özgürlük-ler baflta olmak üzere tüm özgürlüklerin geliflti-rilmesi, insanlar›n yarat›c› güçlerini küresel dü-zeyde mevcut tüm imkânlardan yararlanarakgelifltirmesini sa¤lama imkân›n› vermektedir Yi-ne özgürlük ortam›, bireylerin sahip olduklar›yarat›c› gücü onu en iyi de¤erlendirebilecekleri

süreçler içinde harekete geçirme f›rsat›n› ver-mektedir. Bu nedenle özgürlüklerin s›n›rl› oldu-¤u ortamlarda inovasyon potansiyeli de s›n›rl›olacakt›r. ‹novasyon kapasitelerinin, küresel öz-gürlük s›ralamas›nda en üst düzeyde yer alanülkelerde en yüksek düzeylere ulaflmas› bir te-sadüf de¤ildir.

Özgürlüklerin kötüye kullan›m›n›n engellenmeside özgürlüklerin temel ifllevini yapabilmesi aç-s›ndan büyük önem kazanmaktad›r. Bu ba¤-lamda rekabet süreçlerinin hâkim güçlerin kö-tüye kullan›m›n›n, hâkim gücü artt›rma esas›nadayal› teflebbüs stratejilerinin vs. yayg›n oldu¤ubir ortamda ifllerlik kazanmas› mümkün de¤il-dir. Rekabet süreçleri, kamunun sahip oldu¤udüzenleme gücünü asli görevleri ve toplumsalrefah›n gerekleri d›fl›nda kullanmas› halinde deetkinlik kazanamayacakt›r. Yine rekabet süreç-lerinin kaynak tahsisini, tüketicilerin beklentile-ri ve istekleri do¤rultusunda yönlendirebilmesiiçin karar süreçlerine kamunun veya hâkim te-flebbüslerin de¤il, serbest piyasan›n belirledi¤ifiyatlar›n yol gösterici ifllev yapmas› gerekir. Bu-nun gerçekleflmesi de ancak özgürlük ortam›n-da söz konusu olacakt›r. Özgürlükler, rekabetgücü veya rekabetçilik düzeyinin de en önemlibelirleyicisi konumundad›r. (7)

Özgürlükler refah›n da temel kofluludur. Özgürtercih yapamayan bireyler, ne kadar tüketimyaparlarsa yaps›nlar süje de¤il obje konumundaolacaklard›r. Di¤er taraftan özgürlük düzeyinins›n›rl› oldu¤u ülkelerde tüketim de bir biçimdebask› alt›na al›nmakta, bireylerin nelerden nekadar mutlu olmas› gerekti¤i onlara bir biçimdeempoze edilmektedir. Özgür tercih yapabilen bi-reyler, inovasyon kapasitesine olumlu katk›dabulundu¤u tespit edilen tüm faktörlerin h›zlageliflmesinde de birinci derecede etkili olmakta-d›r. Bu çerçevede yüksek e¤itim ve sa¤l›k düze-yi, geliflmifl fiziki ve sosyal altyap› gibi faktörle-rin geliflme düzeyinin özgürlük düzeyi ile yak›niliflki içinde oldu¤u görülmektedir.

47

Daha fazla bilgi için bak›n›z:( 1 ) Word Economic Forum, Competitiveness Index, 2009-2010.( 2 ) R. Richta, R. La civilization au carrefour. Paris: Seuil, 1974.( 3 ) Michael Darby and Lynne Zucke Innovation, Competition and Welfare-Enhancing Monopoly,No 12094, NBER Working Papers from

National Bureau of Economic Research, Inc ( 4 ) Erdal Türkkan, Yenilikçi Pazarlar ve Ar-Ge Alan›nda Rekabetin Korunmas›, Rekabet Günlü¤ü, 29,10,2009, Rekabet Kurumu WEB Sitesi. ( 5 ) Erdal Türkkan, Yeniklikler ve Rekabet, Nas›l Bir Rekabet Vizyonu? Rekabet Kurumu, 2009. Ankara( 6 ) Erdal Türkkan, “‹novasyon Kültürü ve Rekabet” in, Nas›l Bir Rekabet Vizyonu Cilt II. Rekabet kurumu, 2009. Ankara( 7 ) Erdal Türkkan, Rekabetçilik- Verimlilik ve Ekonomik Özgürlükler, , Rekabet Forumu Hukuk-Ekonomi Politika, Kas›m 2009, Say› 53,

Rekabet Derne¤i.

SSa¤l›k sektöründe, bilgi veiletiflim teknolojilerinin öne-mi çok büyük. Öyle ki art›ktüm ulusal sa¤l›k sistemininomurgas›n›n, bilgi ve iletiflimteknolojileri oldu¤u söylene-bilir. Bu sistemler iyi çal›fl›-yorsa hastaneler de daha iyive verimli çal›fl›yor, hastane-ler iyi çal›fl›nca ulusal sa¤l›ksistemi de daha iyi ifllemeyebafll›yor. Bunun için ise bellimiktarlarda yat›r›m gereki-yor elbette. Geliflmifl ülkeler-

de sa¤l›k sektöründe biliflimyat›r›m› toplam yat›r›m›nyüzde 3’ünü oluflturuyor. Buoran Türkiye’de neredeysebinde de¤erlerle ifade edili-yor. Her ne kadar dünya ça-p›nda hastaneler varsa dagenel olarak henüz sa¤l›k bi-liflimine yat›r›m gereken dü-zeyin çok alt›nda.

Bu konuda bir baflka sorunda sa¤l›kta biliflim teknoloji-lerinden henüz istenilen veri-

min al›namamas›. Asl›ndadünyada hiçbir ülke, sa¤l›kalan›ndaki sorunlar›n› tamçözebilmifl de¤il. Dünya, buaralar sa¤l›kta biliflimi verim-li kullanman›n yollar›n› ar›-yor. Türkiye, sa¤l›k sektörü-ne yat›r›mda 2003’ten beribir yükselifl gösteriyor. An-cak henüz sa¤l›k alan›ndabiliflime yapt›¤› binde oranla-r›nda yat›r›mlarla beklenenseviyenin çok alt›nda. Oysabilgi ve iletiflim teknolojileri,

Sa¤l›k, bir ülkenin en stratejik alanlar›ndan biri. Bir devletin sunaca¤› sosyal hizmetlerinbafl›nda iyi bir sa¤l›k hizmeti sunulmas› geliyor. Bunun sa¤lanmas› ise art›k bilgi veiletiflim teknolojilerinin iyi kullan›lmas›yla birebir ilgili, çünkü milyonlarca hastan›n klinik,idari ve mali verisini yönetmek için bilgi ve iletiflim teknolojilerinden baflka bir yol flu aniçin yok. Hem hastane hem de ülkeye rekabetçilik anlam›nda büyük katk› sa¤layacak olansa¤l›k biliflimi ürünlerinin rekabetçili¤e katk›s›n› T›bbi Görüntüleme Teflhis ve TedaviTeknolojileri Derne¤i (TIPGÖRDER) Sa¤l›k Bilgi Teknolojileri Çal›flma Grubu Baflkan› Dr.Alper Alsan ile konufltuk.

Özel Haber

48

Sa¤l›k sektöründe

r e k a b e t ç i l i ¤ i nanahtar› B‹T

sa¤l›k sektöründe rekabetçi-lik ve inovasyon için bir önk o fl u l .

Sa¤l›k sektöründe biliflimkullan›m› sa¤l›kta tüm aktör-lerin hayat›n› kolaylaflt›r›yor.Artan nüfus, say›s› her geçengün yükselen teflhis ve tedaviverileri, art›k sa¤l›k kurumla-r›n›n manuel olarak veya ba-sit tablolama yaz›l›mlarla yö-netilmesini neredeyse imkan-s›z hale getiriyor. T›bbi Gö-rüntüleme Teflhis ve TedaviTeknolojileri Derne¤i (TIP-GÖRDER) Sa¤l›k Bilgi Tekno-lojileri Çal›flma Grubu Baflka-n› ve Siemens A.fi. Sa¤l›kSektörü Sa¤l›k Bilgi Teknolo-jileri ‹fl Birimi Yöneticisi Dr.Alper Alsan sa¤l›k sektöründeTürkiye’nin rekabetçili¤i içinbilgi ve iletiflim teknolojileri-nin küresel standartlar ve bustandartlar ile oluflturulmuflama yerel ihtiyaçlar› da gözönüne alan profiller çerçeve-sinde kullan›lmas›n›n flart ol-du¤unu ifade ediyor. “Hasta-neler dünyan›n en karmafl›korganizasyonlar›d›r” diyen Al-san, bir hastanenin kurum,iflletme ve bina olarak son

derece karmafl›k bir yap›yasahip oldu¤u için yönetimininde bir o kadar zor oldu¤unuve pek çok hastanenin gerek-ti¤i kadar verimli kullan›lma-d›¤›n› söylüyor.

Alsan, sa¤l›kta biliflimin 4aç›dan verimlili¤i besledi¤iniifade ediyor. “Birincisi hasta-ne yöneticileri sa¤l›kta bili-flim teknolojileri ile kurumla-r›n›n ne kadar verimli ya daverimsiz yönetildi¤ini çok ra-hat takip eder. ‹kincisi bafl-hekimler, sa¤l›k personeli-nin, doktor ve hemflirelerinklinik ifl ak›fllar›nda nas›l ça-l›flt›¤›n› ve nas›l çal›flmas› ge-rekti¤ini bilgi teknolojiler sa-

yesinde görebilir. Doktor vehemflireler ise bu sistemlersayesinde günlerini verimlikullanarak hastalara dahakolay hizmet götürebilir. Ay-r›ca BT çal›flanlar› bu sis-temler sayesinde B‹T bütçele-rini kurumlar›na en yüksekfayday› sa¤layacak flekildeyat›r›ma dönüfltürerek kendi-lerinden bekleneni yapabilmeflans›n› bulurlar. Elbette busonuçta hasta vatandafl›n eniyi hizmeti en h›zl› flekilde al-mas›na yard›mc› olur. Bunubir bütün olarak düflündü¤ü-müzde ise ulusal sistemin iyiçal›flmas› da elbette kurum-lar›n iyi çal›flmas› ile ilgilidir”diyor.

49

Siemens, uzun y›llard›r sa¤l›k sektörüne yaz›l›m ve donan›m hizmetleri sunuyor. Tüm dünyada binlerce sa¤l›k ku-rumuna hizmet veren firma, Türkiye’ye de uluslararas› standartlara ve profillere uygun ürün ve hizmetler sa¤l›yor.Siemens, a¤›rl›kl› olarak, görüntüleme cihazlar›, sistemleri ve çözümleri üzerine ürünlere sahip. MR, BTS, Ultrasoncihazlar›, XR cihazlar gibi donan›mlar›n yan›nda ise çok genifl bir yaz›l›m ürünü portföyüne sahip. Asl›nda Sie-mens’in sa¤lad›¤› as›l katma de¤er bu yaz›l›mlarla ilgili. Hastanelerin yönetilmesini sa¤layan Hastane Bilgi Sistemi(HBS), Radyoloji Bilgi Sistemleri (RBS) ve Görüntü Arflivleme ve ‹letiflim Sistemleri (PACS), Siemens’in sa¤l›k bilgiteknolojileri alan›nda en önemli ürünleri aras›nda yer al›yor. HBS’ler bir hastaneye optimize maliyetlerle klinik iflak›fllar› iflletme ve sa¤l›k hizmeti sunma olana¤› sa¤l›yor. Ayr›ca hem hastane içinde hem de hastane d›fl›nda çal›-fl›lmas›n› ve medikal görüntülerin arflivlenmesini sa¤layan görüntü ve bilgi yönetim sistemleri (RBS ve PACS) deSiemens’in di¤er ürünleri aras›nda. Bu ürünler d›fl›nda Siemens’in çözümler dedi¤i baz› çal›flmalar› da var. Kurum,Siemens Akademi ad› alt›nda özellikle sa¤l›k sektöründeki karar vericilere seminerler düzenliyor, yeni ve mevcuthastaneler için genel dan›flmanl›k sunuyor ve birden fazla marka cihaza servis hizmeti sa¤l›yor.

Siemens sa¤l›k B‹T’nin sa¤lad›¤› faydalar:• Kaç›n›labilir ilaç tedavisi hatalar›n›n %42 azalt›lmas›• Hastanede kalma süresinin %14.8 azalt›lmas›• Tüm sistemlerde tek arayüz kullan›m›ndan dolay› e¤itim ihtiyac›n›n azalmas›• Kesintisiz ifl ak›fllar›

Alsan’a göre, Türkiye’nin bualanda 3 aç›dan hareketegeçmesi gerekiyor. Birincisisa¤l›k personelinin sa¤l›ktabiliflim teknolojilerinin kulla-n›m› aç›s›ndan e¤itilmesi ge-rekiyor. Hatta bu e¤itimlerint›p e¤itiminin standart birparças› haline gelmesi flart.Üniversitede t›p ve sa¤l›k hiz-meti alan insanlar›n, ayn›anda bilgi ve iletiflim teknolo-jilerini kullanma yetkinli¤ineulaflmas› flart.

Küresel standart ve profiller-den yararlanan ulusal profil-lerin olmas› flart. Bu alandayap›lmas› gereken bir di¤ergiriflim ise Alsan’a göre sa¤-l›kta kullan›lan biliflim tek-nolojilerin belli standartlarçerçevesinde kullan›lmas› veüretilmesi. Alsan “Bilgi ve ile-tiflim teknolojilerin sa¤l›ktakullan›lmas›yla ilgili ulusla-raras› standartlar mevcut.Bu standartlar› iyi inceleyip,en iyi flekilde uygulay›p, ge-lifltirmemiz gerekiyor” diyor.

“E¤er kendimiz s›f›rdan birsistem kurmaya kalkarsakbu hepimiz için hem zor hemde çok uzun bir süreç oluyor.Üstelik bu sefer sistemlerin“birlikte çal›flabilirlik” ilkesi-ne göre gelifltirilmeleri demümkün olmuyor” diyen Al-san, üçüncü olarak kamualan›nda da yap›lmas› gere-kenler oldu¤una dikkat çeki-yor. Alsan “Bu iflin kamusalolarak etkin flekilde kuralla-

r›n›n yaz›lmas› laz›m. Re-gülasyonlar›n, ka-

nunlar›n, kararna-me, yetkilendirme-lerin kamu tara-f›ndan haz›rlan›r-ken, uluslararas›standartlar› ya-kalayan bir yap›-da oluflturulma-s› gerekir” diyor.

Sa¤l›k sektö-ründe stan-

d a r t l a-r›n ya-k a l a n-m a s ›

için ön-celikle teda-

rikçilerin bukonuda fark›n-

dal›¤›n›n olmas›gerekiyor. Sa¤l›k

sektörüne hizmet veren yak-lafl›k 70-80 tane firma var vebu firmalar›n büyük bir k›s-m› standartlara uygun ürün-ler sunam›yor. Üstelik klinikfaydalar yerine sadece fiyatkonusunda rekabetçilik ar-t›nca sektör kendini gelifltir-mekte güçlük çekiyor.

Oysa sa¤l›k kurumlar› kadarsektörde bulunan tedarikçifirmalar›n da uzun vadede re-kabetçili¤i sürdürmesi içinbu standartlar› ve profillerikullanmas› önemli. Alsan“Biz Siemens olarak uluslara-ras› standartlara uygun yaz›-l›m ve donan›m tedariki yap›-yoruz. Ancak sektördeki di¤erfirmalar›n da bu alanda güç-lü olmas› için bu flekilde dav-ranmas› gerekiyor. Rekabetçi-lik bizim için önemli, çünkürakiplerimizin güçlü olmas›bizim de güçlü olmam›z› vesürekli kendimizi gelifltirme-mizi sa¤layacak” diyor. Al-san’a göre pazar dinamikleriflu anda pek iyi yönde de¤il,standartlar genel kullan›mdaolmad›¤› için hizmet kalitesiistenilen düzeye ç›kar›lam›-yor. Bir üst seviyeye ç›kabil-mek için ise sektörde ortakhareket etmek gerekiyor.

Sa¤l›k sektöründe biliflimteknolojileri, hastanelerin re-kabetçili¤i aç›s›ndan son de-rece önemli. Çünkü hastane-ler bu sayede ifl ak›fllar›n›iyilefltirerek verimlili¤i art›r›-yor, maliyet avantaj› sa¤l›yor.Kaliteli hizmet verdikleri için,hasta memnuniyeti de art›-yor. 10 sene sonra bile, iste-di¤i hastan›n verisine kolay-ca ulaflma imkan›na sahipoluyorlar. Bu hem hasta hemdoktor için son derece avan-tajl› bir uygulama. Ayr›ca bil-gi teknolojilerinin sa¤l›k sek-

Özel Haber

50

törüne etkisi sa¤l›k turizminede olumlu yans›yor ve Türki-ye bu alandan daha iyi fay-dalanma imkan› buluyor.Sa¤l›k turizmi de gittikçe bü-yüyen bir pazar ve ‹ngilteregibi sa¤l›k alan›nda kötü ör-nekler bu alanda Türkiye’ninönemini artt›r›yor.

Yaz›l›m de¤er alg›lamas›hala düflük

Alsan, Türkiye’de sa¤l›k sektö-ründe yaz›l›m›n de¤er alg›la-mas›n›n çok düflük oldu¤unu,yaz›l›m› genellikle donan›mlabirlikte bedava verilen birürün olarak görüldü¤ünü söy-lüyor. Oysa as›l katma de¤eriyaz›l›mlar sa¤l›yor. Baz› has-taneler, yaz›l›m kullansalar dabu yaz›l›mlar basit muhasebeveya otel yaz›l›mlar›n›n ötesi-ne geçmiyor. Bu yaz›l›mlarlahastan›n girdi¤i, ç›kt›¤› tarih-

ler ve faturalar takip ediliyor.Oysa art›k tüm teflhis ve teda-vi yöntemlerinde bilgi teknolo-jilerini kullanmak, bu verilerisaklamak ve do¤ru flekildekullanmak mümkün. Yaz›l›-m›n as›l katma de¤eri, bu fle-kilde tüm verileri saklad›¤› veiflledi¤i zaman ortaya ç›k›yor.Bu sistemler entegre yaz›l›m-lardan olufluyor ve hastanenintüm ifllemlerini otomatize edi-yor. Bu klinik süreçlerle, idarive mali ifllemlerle entegre edil-di¤i zaman hastane yönetimiher aç›dan daha verimli yap›l›-yor. Özelikle Hastane BilgiSistemleri (HBS), bir bireyinbütün sa¤l›k kayd›n›n tutul-mas›n› kaps›yor.

Türkiye bu entegre sistemlerinkullan›lmas› konusunda 2003y›l›ndan bu yana büyük yolald› ancak T›p Biliflim Derne¤i(TBD)’nin bir araflt›rmas›na

göre hastanelerin sadece yüz-de 16’s› bu yaz›l›mlar› belli birverimin üzerinde kullan›yor-lar. Alsan bu sistemleri üretir-ken önemli olan bir baflka ko-nuya de¤iniyor. Bu da bu sis-temlerin kullan›c› dostu olma-s›. Yani doktor ve hemflirelerinsistemi kolay ve çabuk kullan-mas›. “Bir yaz›l›m kullan›l›r-ken, doktorun ona harcad›¤›vakit hastaya ay›rd›¤›ndanfazla olmamal›, bu neden yaz›-l›mlar doktor ve hemflire dos-tu olmal›, doktor hastadan va-kit çalarak bu yaz›l›mlar› kul-lan›yorsa bu yaz›l›mlar verimlisay›lmaz” diyor.

“Sa¤l›k biliflimi için halen in-san kayna¤›n›n yetkinli¤i ko-nusunda da s›k›nt› var” diyenAlsan, TIPGÖRDER olarak bualanda çeflitli çal›flmalar yü-rüttüklerini söylüyor. “Meselaradyoloji alan›nda görüntüle-me sisteminde herkesin DI-COM (The Digital Imaging andCommunications in Medicine)standard›n› kullanmas› içinçal›flmalar yürütüyoruz. Çün-kü DICOM medikal görüntü-nün klinik olarak en iyi flekil-de ifllenmesini sa¤layan stan-dart. Bu standart yerine JPEGkullan›ld›¤› zaman teflhistehata yapma olas›l›¤› yükseli-yor ve hasta güvenli¤i aç›s›n-dan riskler olufluyor.” diyenAlsan, yanl›fl teflhis durumun-da kimin sorumlu olaca¤›nadair de kesin bir prosedür ol-mad›¤›n› söylüyor.

51

Sa¤l›k, bir ülkenin en stratejik alanlar›ndan biri. Bir devletin sunaca¤› sosyal hizmetlerinbafl›nda iyi bir sa¤l›k hizmeti sunulmas› geliyor. Bunun sa¤lanmas› ise art›k bilgi veiletiflim teknolojilerinin iyi kullan›lmas›yla birebir ilgili, çünkü milyonlarca hastan›n klinik,idari ve mali verisini yönetmek için bilgi ve iletiflim teknolojilerinden baflka bir yol flu aniçin yok. Hem hastane hem de ülkeye rekabetçilik anlam›nda büyük katk› sa¤layacak olansa¤l›k biliflimi ürünlerinin rekabetçili¤e katk›s›n› T›bbi Görüntüleme Teflhis ve TedaviTeknolojileri Derne¤i (TIPGÖRDER) Sa¤l›k Bilgi Teknolojileri Çal›flma Grubu Baflkan› Dr. Alper Alsan ile konufltuk.

B

“Businesseurope (Avrupa‹fl Dünyas›Konfederasyonu), AB -Türkiye aras›nda kurulacak daha yak›n birekonomik entegrasyonun,AB’nin, düflük büyüme ve kaynaklar üzerindekibask› gibi zorluklar›n›aflmas›na yard›mc›olaca¤›na inan›yor” diyenBusinesseurope GenelDirektörü Philippe deBuck’a göre Türkiye’ninen büyük avantaj› gençnüfusu. Avrupa için isedo¤al kaynaklar ve finanskaynaklar›n›n s›n›rl›l›¤› veyafllanan nüfus önemlibirer sorun haline geliyor.

r ö p o r t a j

Businesseurope (Avrupa ‹flDünyas› Konfederasyonu) Ge-nel Direktörü Philippe deBuck, Asya’n›n önem kazana-ca¤› ve AB’nin a¤›rl›¤›n› yitir-meye bafllayaca¤› senaryolar›-na karfl› al›nacak en iyi önle-min AB’nin Türkiye, Rusya veGüney Akdeniz ülkeleri ile da-ha derin entegrasyon kurmas›oldu¤unu söylüyor. Buck,Türkiye’nin genç ve enerjik birnüfusa ve y›lda yüzde 4-yüzde8 aras›nda de¤iflen yüksek birGSYH büyüme oran›na sahipolmas›n›n, ifl dünyas›na sonderece cazip ve yüksek büyü-me potansiyelli bir yat›r›m or-tam› sundu¤unu ifade ediyor.Buck’a göre Avrupa, finansalkaynak ve insan kayna¤› eksi-

li¤i nedeniyle ortaya ç›kan so-runlar›yla mücadele ederken,Türkiye ile kurdu¤u ifl iliflkile-ri son derece önemli rol oyna-yacak. Buck, Avrupa için bü-yüme ve rekabetçilik odakl›bir gündem oluflturmak ge-rekti¤ini söylüyor ve acil ey-lem gerektiren bir dizi hususbulundu¤una iflaret ediyor.

Avrupa ekonomisinin reka-bet aç›s›ndan durumu ne-dir?Mevcut ekonomik krizden ç›-k›fl›n en iyi ihtimalle k›r›lganoldu¤unu ve Avrupa’y› yeni-den yoluna sokmak içinönemli kararlar›n al›nmas› ge-rekti¤ini hepimiz biliyoruz.Bunu gerçeklefltirmek için bü-

yüme ve rekabetçilik odakl›bir gündem oluflturmak sonderece önemli bir husustur.Burada birkaç veriyi dikkatesunmak isterim: 2010 y›l› so-nu itibariyle özel sektörün ABiçerisindeki toplam yat›r›mhacminin (yani sabit sermayeyat›r›mlar›n›n), 2008 y›l›ndakiseviyesinden yaklafl›k yüzde15 daha az olmas› beklenmek-tedir. 2009-2010 döneminde10 milyon kifli iflini kaybede-cek olup bu durum, AB’dekiiflsizlik oran›n› yüzde 11’eyükseltecektir. 2010 y›l› itiba-riyle kamunun toplam borçstoku, AB GSYH’sinin yüzde80’ine yak›nlaflm›fl olacakt›rve bu oran baz› ülkelerde çokdaha yüksek gerçekleflecektir:

Avrupa’y›, büyüme ve rekabetçilik odakl› birstrateji kurtarabilir

52

Belçika: yüzde 101, ‹talya:yüzde 116 ve Yunanistan:yüzde 124. Bunlar, politikayap›c›lar›n kararl› bir flekildeeyleme geçmelerini gerektirençok ciddi rakamlard›r. Brük-sel’de halihaz›rda s›n›rl› say›-da kararl› eylem söz konusu-dur. fiu an bir kurumsal de¤i-flim sürecinden geçmekteyiz.Yeni Avrupa Parlamentosuçok k›sa bir süre önce kurul-mufltur. Bir sonraki AvrupaKomisyonu’nun 2010 y›l›n›nilk haftalar›nda göreve baflla-mas›n› beklemekteyiz. Bunun-la birlikte, Lizbon Anlaflma-s›’n›n nihayet onaylanmas›üzerine Avrupa Parlamento-su’nun yetkinlikleri artt›r›l-m›flt›r. Anlaflma, ayr›ca, Kon-sey’de kararlar›n al›nmas› içindaha yetkin bir ço¤unluk oyu-nu gerekli k›lmakla birlikte ikiönemli görevin oluflturulmas›-na da öncülük etmifltir: D›fl‹liflkiler Yüksek Temsilcisi veAvrupa Konseyi Baflkan›. ‹fldünyas› olarak, bu de¤ifliklik-lerin hem içte hem d›flta dahagüçlü bir Avrupa’n›n yarat›l-mas›na öncülük edece¤i bek-lentisini tafl›yoruz. 2010 y›l›-n›n ilk aylar›yla birlikte yeniKomisyonun, Avrupa’y› yeni-den yoluna sokmak için s›k›bir flekilde çal›flmaya bafllaya-ca¤›n› umuyoruz.

Avrupa’n›n büyümesi ve re-kabetçili¤i aç›s›ndan zorluk-lar nelerdir?Acil eylem gerektiren bir dizihusus bulunmaktad›r. Politi-ka yap›c›lar›n kredi ak›fl›n› es-ki haline getirmek konusundaçok çal›flmalar›n› bekliyoruz.fiirketler aç›s›ndan, mali kay-naklara eriflim bir numaral›sorun olmaya devam etmekte-dir. fiirketlerin makine ve teç-hizat yat›r›mlar›, daha flimdi-den geçen y›lki seviyesinin

yüzde 20’den daha fazla alt›n-da kalm›flt›r. Bu trendi h›zl›bir flekilde tersine döndürme-liyiz. Bu aç›dan, faiz oranlar›-n›n uzun bir süre boyuncadüflük seviyelerde tutulmas›gerekmektedir. Finansal siste-mi düzeltmek, Avrupa’n›n re-kabetçili¤i aç›s›ndan da kilitöneme sahiptir. Finansal piya-salarda belirgin bir afl›r› dü-zenleme riski söz konusudur.K›ta Avrupa’s›ndaki flirketlerinkulland›klar› d›fl kaynaklar›nyaklafl›k üçte ikisi, banka kre-

dilerinden oluflmaktad›r. Bunedenle, bankac›l›k sektörü-nün gelecekteki durumu ilesektörün içinde bulundu¤uyasal düzenleme ortam›, Avru-pa ifl dünyas› için önemli so-nuçlara yol açabilir. ‹yi niyetlehaz›rlanan düzenlemelerin,son derece gerekli olan yat›-r›mlar ve giriflimcili¤i bask› al-t›na almas›na izin verilmeme-lidir. Politika yap›c›lar, uygu-lanabilir bir ç›k›fl stratejisi ge-lifltirmelidirler. Ekonomik to-parlanma güvence alt›na al›n-d›¤›nda, finansal sektördekidevlet müdahalelerinin za-manl› ve koordineli bir flekildegeri çekilmesi için planlamayap›lmal›d›r. Kamu maliyesin-

de güvenin yeniden tesis edil-mesi için bütçe aç›klar›n›n “nezaman” ve “nas›l” kapat›laca-¤›na dair aç›k taahhütler ge-reklidir. Ekonomik toparlan-man›n kendi ayaklar› üzerindedevam etti¤inin anlafl›lmas›halinde konsolidasyonlar›n,en geç 2011 y›l›na kadar bafl-lamas› gerekir. Avrupa ifl dün-yas›, özellikle iflgücü ve ser-maye üzerindeki yüksek vergioranlar›n›n büyüme ve istih-dam öngörülerinde uzun süre-li zarara neden oldu¤u ve bu

nedenle önceli¤in, kamu har-camalar›n›n azalt›lmas›na vebüyümeyi destekleyen ekono-mik reformlar arac›l›¤›yla vergitaban›n›n yeniden oluflturul-mas›na verilmesi gerekti¤i gö-rüflündedir.

Dördüncü zorluk, küresel bü-yümenin de¤iflen itici güçle-rinde yatmaktad›r. Art›k küre-sel büyüme Avrupa, Japonyave ABD kaynakl› olmay›p, bu-nu sürükleyen Hindistan,Brezilya ve Çin gibi geliflenekonomilerdir. Bu durumdanfaydalanabilmek için h›zla ge-liflen bu piyasalara girmek zo-runday›z. Büyümeyi sürükle-yen faktörler, teknolojik aç›-

53

r ö p o r t a j

54

dan da de¤iflim göstermekte-dir. Avrupa, iklim de¤iflikli¤inekarfl› verilen mücadeleye ön-cülük edebilmek için çeflitliyenilikçi ürün ve hizmetler ge-lifltirmek zorundad›r. Ancak,AB’nin bu hedefi gerçeklefltir-mek için öncelikle Avrupa’n›nyenilikçi kapasitesindeki zay›f-l›klar› tespit etmesi gerekir.

Enerji ve do¤al kaynaklar üze-rindeki bask›, ekonomik bü-yüme ve Avrupa’n›n rekabetçi-li¤i için bir darbo¤az yaratabi-lir. Petrol rezervleri azalmaktaolup, gaz tedarikinin gelece¤ibelirsizlik arz emektedir. Eko-nomik ve çevresel gerekçelernedeniyle enerji kaynaklar›n›nçeflitlendirilmesi gerekmekte-dir. Di¤er bir zorluk da, dü-flük karbon sal›n›ml› bir eko-nomik modele geçifltir. Bu dö-nüflüm, üretim ve tüketimmodellerinde belirgin de¤iflik-likleri zorunlu k›lar. Avru-pa’n›n endüstriyel taban›nazarar vermemek için uluslara-ras› koordinasyon flart olup,rekabetçilik konusu üzerindesürekli olarak belirli bir bilin-ce sahip olmak gerekir.Avrupa’n›n büyümesi ve reka-betçili¤i aç›s›ndan nihai zor-luk da yafllanan nüfustur. Av-rupa’n›n çal›flma ça¤›ndakinüfusunun yafllanmas›, 2020y›l› itibariyle 2 milyon kiflinin,2060 y›l› itibariyle de 50 mil-yon kiflinin iflini kaybetmesineneden olacakt›r. Türkiye, buaç›dan çok daha flansl› bir ko-numda bulunmaktad›r; bunakarfl›n Avrupa Birli¤i içerisin-deki birçok üye devlet aç›s›n-dan durum son derece a¤›rd›r.Bu zorlu¤u aflabilmek için“esnek güvenlik” prensibiniuygulamak kilit öneme sahip-tir: “esnek güvenlik” prensibi,çal›flanlar›n de¤iflen koflullarauyum göstermelerini sa¤layan

esneklik kavram› ile ifl de¤ifl-tirmeleri s›ras›nda çal›flanlar›destekleyen ve onlara gereklibecerileri e¤itim yoluyla ka-zand›ran güvenlik kavram›n›nbileflimidir.

Avrupa’n›n büyüme ve reka-betçilik gündeminde Türki-ye’nin yeri nedir?Businesseurope, AB -Türkiyearas›nda kurulacak daha ya-k›n bir ekonomik entegrasyo-nun, AB’nin, düflük büyümeve kaynaklar üzerindeki bask›gibi zorluklar›n› aflmas›nayard›mc› olaca¤›na inanmak-tad›r. Gelece¤e yönelik birçokaraflt›rma, 2050 y›l› itibariyledünya ekonomisinin çekimmerkezinin Asya’ya kayaca¤›n›ve AB’nin göreli a¤›rl›¤›n›nazalaca¤›n› iddia etmektedir.Bu senaryoyu önlemenin te-mel yöntemlerinden biri de,AB’nin Türkiye, Rusya ve Gü-ney Akdeniz ülkeleri ile dahaderin entegrasyon kurmas›d›r.Türkiye, genç ve enerjik birnüfusa ve y›lda yüzde 4-yüzde8 aras›nda de¤iflen yüksek birGSYH büyüme oran›na (son 5y›l dikkate al›nd›¤›nda) sahip-tir. Türk ekonomisi, ifl dünya-s›na son derece cazip ve yük-sek büyüme potansiyelli biryat›r›m ortam› sunmaktad›r.Ülke, ayr›ca, genifl bir e¤itimliifl gücüne ve büyük bir pazarasahiptir. Türkiye, AB içinönemli bir pazard›r. Halihaz›r-da yaklafl›k 8 bin adet Avru-pal› flirket, Türkiye’de faaliyetgöstermektedir; otomotiv, g›dave meflrubat, kimya ve petrolsektörleri baflta olmak üzere,hizmetler, bankac›l›k, pera-kende, telekomünikasyon veturizm sektörleri de dahil ol-mak üzere Türkiye’ye gelendo¤rudan yabanc› yat›r›mlar›ntoplam hacmi, 2002 y›l›ndaki1,2 milyar Euro seviyesinden

2006 y›l›nda 16,9 milyar Eu-ro’ya yükselerek muazzam birperformans sergilemifltir.

2004 y›l›nda 70 milyar Euroolan, AB -Türkiye aras›ndakiticaret hacmi, 2008 y›l›nda100 milyar Euro’yu aflm›fl vebu durum, Türkiye’yi AB’nin7. büyük ticari orta¤› halinegetirmifltir (Japonya’n›n he-men ard›ndan, Güney Ko-re’nin çok ötesinde). Türkiye,sadece önemli ve dinamik birpazar olmay›p, ayn› zamandado¤al kaynaklar aç›s›ndanzengin, stratejik bir bölgedeyer almaktad›r. Enerji vehammaddeler üzerinde artanbask› karfl›s›nda Türkiye, Av-rupa’ya çözüm sunabilecekstratejik bir ülke olarak ko-numlanm›flt›r. AB-Türkiyearas›nda daha güçlü iliflkilerinkurulmas›, enerji kaynaklar›-n›n çeflitlendirilmesi arac›l›¤›y-la avantaj sa¤layabilir.

R

Devinimi sürekli k›lmak, yani ürün portföylerini daha geliflmiflleri ile yenilemek rekabet edebilme ölçütünün bafll›ca araçlar›ndan biri olarak kabul edilmektedir.Teorik düzlemde ortaya koyulan bu e¤ilimlerin prati¤e yans›t›labilmesi için inovasyon kültürü ile statükoyu koruma kültürü aras›nda aç›kça bir tercihingereklili¤i aflikard›r. Türkiye özelinde inovasyon süreçlerinin desteklenmesine iliflkinhukuki altyap›n›n sa¤lanmas›na yönelik olarak ciddi say›labilecek ad›mlar›n at›ld›¤›ve bu do¤rultuda birincil mevzuat›n flekillenmeye bafllad›¤› gözlemlenmektedir.

Bilgi Ça¤› Hukuku - Gönenç Gürkaynak*, Avukat Murat Hakan Özgökçen**

* EL‹G Ortak Avukat Bürosu Orta¤›* * EL‹G Ortak Avukat Bürosu

Rekabet için inovasyon vehukuksal altyap›s›

56

Rekabet sürecinin korunmas› ile ülke kay-naklar›n›n halk›n taleplerine göre da¤›t›m›sa¤lan›rken, artan ekonomik verimlilik ilebirlikte, genel refaha olumlu katk›lar da sa¤-lanm›fl olacakt›r. Ticari faaliyete kat›lanlararas›ndaki rekabet, daha verimli üretim ve ifl-letmecili¤i beraberinde getirirken, daha azkaynak kullan›lmas›n›, daha az maliyetle üre-tim yap›lmas›n›, teknolojik yenilikler ve gelifl-melerin ortaya ç›kmas›n› teflvik edici bir gö-rev üstlenmifl olacakt›r. Bu da daha kalitelimal ve hizmeti daha ucuza alabilme f›rsat›n›ndo¤mas›, böylece tüketicilerin ve toplumuntümünün refah düzeyinin artmas› sonucunudo¤uracakt›r. Rekabet düzeni ile yukar›da be-lirtilen amaçlar›n yan›nda ikincil amaçlaraulaflmak da hedeflenmektedir. Her fleydenönce rekabet düzeni, pazara girifl engelleriniortadan kald›rarak, küçük iflletmelerin ko-runmas›na yard›mc› olmaktad›r. Öte yandan,rekabet düzeni piyasada do¤ruluk ve dürüst-lü¤ün yayg›nlaflmas›na da katk›da bulun-maktad›r. Ayr›ca, rekabetçi ortam›n enflasyo-nun afla¤› çekilmesinde önemli yararlar› ol-du¤u da bilinmektedir. Rekabet Kanunu ileçözümlenmesi beklenen di¤er önemli bir hu-sus da, ülkede giriflimci ruhun yeniden can-l a n d › r › l m a s › d › r .

Türkiye için 10, Avrupa Topluluklar Hukukuçerçevesinde 50, ABD’de ise 100 y›l› aflk›n birsüredir tart›fl›la gelen “Rekabet HukukundaAmaç” kavram›na yönelik olarak yukar›da or-taya koyulan hususlar bu yaz›y› kaleme alan-lar›n de¤il bizatihi Türk rekabet hukukununtemelini oluflturan ana mevzuat olan 4054Say›l› Rekabetin Korunmas› Hakk›nda Ka-

nun’un genel gerekçesinin konuya iliflkin k›s-m›ndan bir al›nt›d›r.

Görüldü¤ü gibi, 4054 Say›l› Rekabetin Ko-runmas› Hakk›nda Kanun’un Genel Gerekçe-si’nde rekabet hukukunda “amaç” olarak gö-rülebilecek da¤›l›m etkinli¤i, toplumsal refah,maliyet etkinli¤i, dinamik etkinlik, tüketicirefah› ve toplumsal refah, küçük teflebbüsle-rin korunmas›, hakçal›¤›n özendirilmesi ve gi-riflimcili¤in teflvik edilmesi gibi pek çok kav-rama yer verilmifl ve aralar›nda birincil-ikin-cil ay›r›m› yap›lmakla beraber bu kavramlar›ntümünün ulafl›lacak amaçlar oldu¤u fikrin-den hareket edilmifltir.

‹novasyon süreçlerinin piyasalar üzerindekiolumlu etkilerini referans alarak rekabet sü-reçlerine iliflkin olarak iktisadi literatürdetart›flmalara yol açan, piyasalardaki k›sa dö-nemli kayg›lara odaklanan statik etkinlikbazl› e¤ilimlere karfl› (veya daha do¤ru bir ifa-deyle “dengeleyici” bir unsur olarak) ortayaç›kan, araflt›rma ve gelifltirme faaliyetleriniteflvik eden kavram ise dinamik etkinlik ola-rak tan›mlanmaktad›r.

Rekabet süreçlerine ve iflletmelerin rekabetçiavantajlar› nas›l sa¤layabileceklerine yönelikdünyan›n en önde gelen bilim adamlar›ndanbiri olarak kabul edilen Michael Porter’›n dabelirtti¤i gibi kaynaklar›n bugün ile gelecekaras›ndaki da¤›l›m›n›n etkin olup olmad›¤›,sahip olunan rekabet gücü ve yaflam kalitesi-nin gelecekte de sürdürülüp sürdürülemeye-ce¤i dinamik etkinlik kavram› ile aç›klanabi-lir. Bu nedenle dinamik etkinlik, firmalar›n

yeterince Ar-Ge faaliyetlerinde bulunup bu-lunmad›¤›, yenilik ve icatlarda bulunma ka-pasitesinin olup olmad›¤›, içinde bulunulanekonomik ortam›n yenilik ve icatlar› ne ölçü-de özendirdi¤i, firmalar›n rakiplerine k›yaslafiyat d›fl› rekabet belirleyicilerinde (farkl›lafl-ma, yenilik ve icatlar, kapsam ekonomileri,müflteri memnuniyeti) ne kadar üstün oldu¤ugibi konular üzerinde odaklan›r. Yenilik veicatlar›n h›zl› ve karl› bir flekilde ticarilefltiril-mesi uzun vadede etkinli¤i art›racak enönemli faktörlerden biridir. Firmalar ulusla-raras› rekabet güçlerini yenilik ve icatta bu-lunarak ve kaliteyi art›rarak gelifltirebilirler.Yenilik ve icatlar, hem teknoloji ve metotlar›hem de yeni ürünleri, yeni üretim metotlar›-n›, yeni pazarlama yollar›n› ve yeni müflterigruplar›n› içerir.

Gerçekten de günümüzde firmalar, rekabetçiolmaya devam etmek istiyorlarsa sürekli ola-rak yenilikler yapmak zorundad›rlar. Devini-mi sürekli k›lmak, yani ürün portföylerini da-ha geliflmiflleri ile yenilemek rekabet edebilmeölçütünün bafll›ca araçlar›ndan biri olarakkabul edilmektedir.

Teorik düzlemde ortaya koyulan bu e¤ilimle-rin prati¤e yans›t›labilmesi için inovasyonkültürü ile statükoyu koruma kültürü ara-s›nda aç›kça bir tercihin gereklili¤i aflikard›r.‹novasyon süreçlerini desteklemek için birpolitika tercihinde bulunulmas›, bu yöndehukuksal altyap›n›n sa¤lanmas› ve uygulamasüreçlerinde bu politika tercihinin arkas›ndadurulmas› dinamik etkinli¤in sa¤lanmas›ylarekabet gücünün artt›r›larak kamu refah›n›nmaksimize edilmesi için birincil öncelikler or-taya ç›kmal›d›r.

Türkiye özelinde inovasyon süreçlerinin des-teklenmesine iliflkin hukuki altyap›n›n sa¤-lanmas›na yönelik olarak ciddi say›labilecekad›mlar›n at›ld›¤› ve bu do¤rultuda birincilmevzuat›n flekillenmeye bafllad›¤› gözlemlen-mektedir.

Bu amaç çerçevesinde dikkate de¤er birincilmevzuatlar aras›nda, 4691 Say›l› 26 Haziran2001 tarihli Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Ka-nunu yer almaktad›r. ‹lgili kanunun “Üniversi-teler, araflt›rma kurum ve kurulufllar› ile üre-tim sektörlerinin iflbirli¤i sa¤lanarak, ülke sa-

nayisinin uluslararas› düzeyde rekabet edebilirve ihracata yönelik bir yap›ya kavuflturulmas›maksad›yla teknolojik bilgi üretmek, üründeve üretim yöntemlerinde yenilik gelifltirmek,ürün kalitesini veya standard›n› yükseltmek,verimlili¤i art›rmak, üretim maliyetlerini dü-flürmek, teknolojik bilgiyi ticarilefltirmek, tek-noloji yo¤un üretim ve giriflimcili¤i destekle-mek, küçük ve orta ölçekli iflletmelerin yeni veileri teknolojilere uyumunu sa¤lamak, Bilim veTeknoloji Yüksek Kurulunun kararlar› da dik-kate al›narak teknoloji yo¤un alanlarda yat›-r›m olanaklar› yaratmak, araflt›rmac› ve vas›fl›kiflilere ifl imkân› yaratmak, teknoloji transfe-rine yard›mc› olmak ve yüksek/ileri teknolojisa¤layacak yabanc› sermayenin ülkeye giriflinih›zland›racak teknolojik alt yap›y› sa¤lamak”olarak belirlenen amac› yukar›da belirtilen so-mut politika tercihine iflaret eden bir düzenle-me olarak ortaya ç›kmaktad›r.

Ancak as›l somut ad›m›n 2008 y›l›nda at›lm›floldu¤unu söylemek yanl›fl olmayacakt›r.5746 Say›l› ve 28 fiubat 2008 tarihli Araflt›r-ma ve Gelifltirme Faaliyetlerinin Desteklen-mesi Hakk›nda Kanun ile araflt›rma ve gelifl-tirme faaliyetinde bulunacak olan giriflimcile-re somut yeni teflvik ve destekler getirilmifltir.Her ne kadar Ar-Ge faaliyetleri için uzun y›l-lar gelir ve kurumlar vergisinde vergi ertele-mesi teflviki uygulanm›fl olsa da ilgili teflvikle-rin önce üçer ayl›k kazançlar üzerinden geçicivergi al›nmas› uygulamas›na geçilmesi, dahasonra da enflasyon ve faiz oranlar›n›n önemliölçüde düflmesine ba¤l› olarak teflvik edici ni-teli¤ini kaybetmesine yol açt›¤› bilinmekteydi.Bu nedenle “Ar-Ge vergi ertelemesi” uygula-mas› kald›r›larak yerine daha teflvik edici birsistemi öngören “Ar-Ge indirimi” getirilmifltir.

Kanun temel olarak:( i ) ‹flletmeler bünyesinde gerçeklefltirilen,münhas›ran yeni teknoloji ve bilgi aray›fl›nayönelik araflt›rma ve gelifltirme harcamalar›tutar›n›n yüzde 100’ü “Ar-Ge indirimi” olarakbeyan edilen gelirden veya kurum kazanc›n-dan indirilebilmesine,

( i i ) Kamu kurum ve kurulufllar› ile kanunlakurulan vak›flar taraf›ndan veya uluslararas›fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projele-rinde gerçeklefltirilen Ar-Ge ve yenilik harca-malar›n›n tamam›n›n matrahtan indirimine,

57

( i i i ) Rekabet öncesi iflbirli¤i projelerinde vetekno-giriflim sermaye desteklerinden yarar-lananlarca gerçeklefltirilen Ar-Ge ve yenilikharcamalar›n›n tamam›n›n matrahtan indiri-mine,

( i v ) Belirli bir say›n›n üzerinde Ar-Ge perso-neli istihdam eden sermaye flirketleri bünye-sinde kurulacak Ar-Ge merkezlerine yönelikek Ar-Ge indirimi sa¤lanmas›na,

( v ) Yap›ld›¤› dönemde indirilemeyerek sonrakidönemlere devredilen Ar-Ge indirimi tutar›nreel de¤eriyle indirimini sa¤lamak için, sonra-ki dönemlerde yeniden de¤erleme oran›ndaart›r›larak dikkate al›nmas›na,

( v i ) Kanun’la desteklenmesi öngörülen proje-lerde çal›flan Ar-Ge ve destek personelininücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primiiflveren hissesinin yar›s›n›n, befl y›l süreylehazinece karfl›lanmas›na,

( v i i ) Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Kanu-nu’nun geçici 2. maddesi uyar›nca ücreti ge-lir vergisinden istisna olan personelin; bu ça-l›flmalar› karfl›l›¤›nda elde ettikleri ücretleriüzerinden hesaplanan sigorta primi iflverenhissesinin yar›s›n›n, befl y›l süreyle hazine ta-raf›ndan karfl›lanmas›na,

( v i i i ) Kanun kapsam›ndaki Ar-Ge ve yenilikfaaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen k⤛tlardamga vergisinden müstesna tutulmas›na ve

( i x ) Koflullar› tafl›yanlara teminat al›nmaks›-z›n 100.000 (birden fazla kamu idaresindenal›nmas› halinde toplam 10.000.000) TL’yekadar tekno-giriflim sermaye deste¤i verilme-sine imkan tan›yan son derece önemli, somutve memnuiyet verici bir düzenleme olarak or-taya ç›km›flt›r.

Hukukun normatif aya¤›nda ortaya koyulanbu düzenlemelerin tek bafl›na k›sa dönemtoplum refah› ile ilgilenen statik etkinlikleribirincil öncelik olarak ele alan statüko kültü-ründe inovasyon kültürüne geçifli sa¤lamas›-n› beklemenin iki kültür aras›ndaki z›tl›klarnedeniyle gere¤inden fazla iyimser bir bak›flaç›s› oldu¤una flüphe yoktur. Bu çerçevededüzenleyici otoritelere ve en baflta Rekabet

Kurumu’na da politika tercihinin flekillenmesiyolunda son derece önemli bir misyon yükle-mek yanl›fl olmayacakt›r. Bu ba¤lamda, Re-kabet Kurulu’nun 4054 Say›l› Rekabetin Ko-runmas› Hakk›nda Kanun’un lafz› çerçevesin-de rekabeti s›n›rlay›c› olarak addedilebilece¤ianlaflmalar› dinamik etkinlik eksenli de¤er-lendirmeler çerçevesinde muafiyet kapsam›n-da tutmas› ve yo¤unlaflma (yani birleflme vedevralma) ifllemlerine yönelik olarak esasailiflkin de¤erlendirmelerinde dinamik etkinlikkavram›na flu zamana kadar verilmifl olanönemden daha fazla önem atfetmesi söz ko-nusu politika tercihinin flekillenmesi, uygula-maya dökülmesi ve meyvelerini vermesi aç›-s›ndan önemlidir.

Nitekim, dinamik etkinli¤in, iktisadi büyüme-nin arkas›ndaki en önemli faktörlerden biriolarak kabul edildi¤i günümüz dünyas›nda,son y›llarda, özellikle ABD rekabet hukukuuygulamas›n›n dinamik etkinli¤in sa¤lanma-s›yla ilgili konulara hassasiyet göstermekte-dir. Türk rekabet hukuku politikalar›n›n he-nüz oluflturulmakta oldu¤u flu y›llarda, di¤ergeliflkin rekabet politikalar›n›n tecrübeleri veyeni yeni yönelmekte olduklar› hedefler iyigözlemlenerek dinamik etkinlik hedefine dehak etti¤i önemin verilmesi gereklili¤i belir-ginleflmektedir. Dinamik etkinli¤e hak etti¤iönemi vermeyen ve inovasyon ile dinamik et-kinli¤i sa¤layan geliflmelere peflinen flüpheciyaklaflma hatas›na düflen, yenili¤e dirençgösteren ve yer yer yenili¤i bir “tehdit” olarakalg›layan bir rekabet hukuku politikas›, top-lumsal refah› art›rmakta kullan›labilecek he-deflerden en büyü¤ünü ›skalama riskiyle kar-fl› karfl›ya kalabilecektir.

‹novasyonun özendirilmesi ve teflvik edilmesisonras›nda ortaya ç›kacak olan dinamik et-kinli¤e flüphe ile yaklafl›lmamas›na yönelikdüflünceyi pekifltirmek ad›na inovasyona ver-di¤i önem nedeniyle belki de ifl dünyas›ndason y›llarda hakk› en fazla teslim edilen, bil-gisayar ve e¤lence endüstrisinin önde gelenisimlerinden biri olan Apple Computer’›n ku-rucu orta¤› ve CEO’su olan Steve Jobs’danbir al›nt› yapmak yerindeo l a c a k t › r;“‹novasyon de¤iflimi tehdit olarak de¤il f›rsatolarak görme yetene¤idir”

Bilgi Ça¤› Hukuku

58

‹

P e r s p e k t i f

‹novasyon kültürü en basit anlam›yla yarat›-c›l›¤›n, orijinalli¤in, yenili¤in ve de¤ifliminamaçlan›p teflvik edildi¤i ve bunlar›n gerek-tirdi¤i maliyetleri ödeme iste¤inin yüksek ol-du¤u davran›fl ve yaklafl›mlar› ifade etmekte-dir. ‹novasyon kültürü ile rekabet kültürüaras›nda çift yönlü bir etkileflim söz konusu-dur. Rekabet kültürü inovasyon kültürününoluflmas›n› kolaylaflt›rd›¤› gibi, inovasyonkültürünün geliflmesi de rekabet kültürününgüçlenmesini ve rekabet sürecinin toplumsalrefaha katk›s›n›n artmas›n› sa¤lamaktad›r.Rekabet ve inovasyon aras›ndaki bu iki yönlüiliflkinin kayna¤› ise küresel sistemdeki de¤i-flimlerde aranmal›d›r.

Küreselleflmenin etkisi alt›nda giderek dahafazla bütünleflen ülkeler, bilgi, sermaye vepazar eriflimi aç›s›ndan ciddi avantajlar kaza-n›rken hem art›k s›n›rlar› gittikçe afl›nan sertbir rekabetle karfl›laflmakta hem de küreseldalgalanmalara karfl› daha k›r›lgan ve aç›khale gelmektedirler. Dünya piyasalar›nda de-¤iflen arz talep özellikleri ile yaflanan büyümeve kars›zl›k s›k›nt›lar› sonucunda art›k küre-sel ekonomide, özelikle flimdiki gibi kriz dö-nemlerinde, ülkelerin rekabet güçleri ve refahseviyelerini korumalar›n›n yolu, uluslararas›ticaret ve sermaye ak›mlar›n›n çok ötesinegeçmifltir. Ülkelerin ucuz ifl gücü, co¤rafi ko-num ya da hammadde zenginli¤i ile gelenek-sel olarak rekabet üstünlü¤ü sa¤lad›¤› hu-suslar, özellikle Çin ve Hindistan gibi yüksekbir geliflim ve büyüme performans› gösteren

yükselen ülkelerin dünya sisteminde gidereketkinliklerini art›rmalar› karfl›s›nda ikinciplanda kalmaktad›r. Bu kapsamda gerek ül-keler gerekse bölgesel oluflumlar, ezici bir üs-tünlük ile rekabet güçlerini art›ran aktörlerkarfl›s›nda, çeflitli s›n›rlamalar ile geçici çö-zümler üretmek yerine kendi rekabet güçleri-ni art›rma yoluna yönelmifllerdir. Rekabet gü-cünün topyekün art›r›lmas› ise inovasyon ko-nusu ile birebir ba¤lant›l›d›r. Yeni dünya sis-temi içerisinde, art›k ülkeler aras›ndaki reka-betin salt niceliksel unsurlara dayand›r›lama-mas› ve var olan bilgi ve yetene¤in s›n›rs›zhareketlili¤i ile çok h›zl› bir süratle geliflenteknolojik ilerlemeler karfl›s›nda, bu yar›fltaöne ç›kman›n temel unsurlar› inovasyon gü-düsüyle teknolojiye ayak uydurmak ve farkl›-l›k yaratmak olarak ortaya ç›kmaktad›r.

fiirketler için inovasyon, verimlili¤i ve karl›l›¤›art›rd›¤›ndan, yeni pazarlara girilmesini vemevcut pazar›n büyütülmesini sa¤lad›¤›ndançok önemli bir rekabet arac›d›r. Verimli, karl›ve rekabet gücü yüksek firmalar›n faaliyetgösterdi¤i ekonomiler kalk›nmakta, geliflmek-te ve küresel ölçekte rekabet avantaj› kazan-maktad›r. Dolay›s›yla, ülkeler için inovasyon,istihdam art›fl›n›, sürdürülebilir büyümeyi,toplumsal refah› ve yaflam kalitesini garanti-leyen en önemli faktörü oluflturmaktad›r. 21.yüzy›lda ülkelerin geleneksel ekonomilerini‘inovasyon ekonomisi’ne dönüfltürmedeki ba-flar›lar›, sürdürülebilir ekonomik büyüme vetoplumsal geliflme performanslar›n› belirle-

Küresel dünya düzeninde yenikural: Rekabet için inovasyon

60

Tulu Gümüfltekin

Teknolojik geliflmenin inovasyon kültürünün bir parças› oldu¤undan yola ç›karak,inovasyona karfl› direnç gösterilen dolay›s›yla teknolojik düzeyde geri kalmayamahkum olan toplumlarda, bu direncin afl›labilmesi için d›flar›dan gelen rekabetbask›s› önem kazanmaktad›r. Ancak önemli olan rekabet ve inovasyon aras›ndakibu güçlü ba¤›n fark edilmesi ve bu ba¤dan faydalan›lmas›d›r. ‹novasyonun, küreselleflen dünyada rekabetçili¤e getirece¤i katk›y› en h›zl› kavrayan ve hayata geçiren oluflumlardan biri Avrupa Birli¤i olmufltur.

mektedir. ‹novasyon ekonomisi kendini, nite-likli iflgücü, bu iflgücü için yüksek getirilervadeden ifl olanaklar›, bu ifl olanaklar›n› ya-ratan h›zla büyüyen firmalar ve çok say›dayeni kurulan iflletmelerle gösterir. Dolay›s›y-la, bir ülkede veya bölgede inovasyon ekono-misinin kurulmas› için nitelikli ve giriflimciinsan gücüne, yeni fikirlerin üretilmesini veyay›lmas›n› sa¤layan bir ortama, inovasyonudestekleyen mekanizmalara ve sermayeye eri-flim olanaklar›na ihtiyaç vard›r. Burada dev-let, kolaylaflt›r›c› ve katalizör bir rol üstlenir;insan kaynaklar›na, araflt›rma, teknoloji ge-lifltirme ve inovasyona yat›r›m yapar ve butür yat›r›mlar› teflvik eder.

‹novasyon çal›flmalar› kapsam›nda üstünlüksahibi olan ülkeler tüm ekonomik alanlardahakimiyet elde ederken günümüzde inovatifve teknolojik yetkinlik art›k uluslararas› re-kabetin ve toplumsal refah›n da anahtar› ha-

line gelmifl durumdad›r. Teknolojik geliflme-nin inovasyon kültürünün bir parças› oldu-¤undan yola ç›karak, inovasyona karfl› dirençgösterilen dolay›s›yla teknolojik düzeyde gerikalmaya mahkum olan toplumlarda, bu di-rencin afl›labilmesi için d›flar›dan gelen reka-bet bask›s› önem kazanmaktad›r. Ancakönemli olan rekabet ve inovasyon aras›ndakibu güçlü ba¤›n fark edilmesi ve bu ba¤dan fay-dalan›lmas›d›r. ‹novasyonun, küreselleflendünyada rekabetçili¤e getirece¤i katk›y› en h›zl›kavrayan ve hayata geçiren oluflumlardan biriAvrupa Birli¤i olmufltur.

Avrupa Birli¤i, 2000 y›l›nda benimsedi¤i ve2010 y›l›nda yeniden gözden geçirmeyi planlad›-¤› Lizbon Stratejisi kapsam›nda, 2010 y›l›ndaJaponya ve ABD'yi de geride b›rakarak, dünya-n›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dina-mik bilgi-temelli ekonomisi olmay› hedefini or-taya koymufltur. Lizbon Stratejisi, ekonomikbüyümenin temel unsurunu inovasyon olaraktan›mlam›flt›r. Söz konusu hedef, bilgi toplumu,

e¤itim, inovasyon, çevre gibi birçok boyutu için-de bar›nd›ran bir toplum mühendisli¤ini içer-mektedir. Ekonomik ba¤lamda rekabetçi ve da-ha çok istihdam sa¤layan bilgi-temelli ekonomihedefi; sosyal temelde de bilgi ekonomisini des-tekleyecek insan kaynaklar›na yat›r›m› öngör-mektedir. Avrupa Birli¤i’nin inovasyon hedefle-rine öncelik vermesinin temel sebebi, 2007 y›-l›nda döneminde Avrupa Komisyonu’nun ‹fllet-meler ve Sanayi’den sorumlu üyesi Gunter Ver-heugen’in de belirtti¤i gibi, AB’nin hammaddeüreticisi olmay›fl› ve dar iflgücü kapasitesindenkaynaklanan rekabetsel dezavantaj›n›, inovas-yon yöntemleri ile kapatarak bilgi ekonomisiiçinde sa¤lam bir konuma sahip olma iste¤idir.

Avrupa Birli¤i, Lizbon hedeflerini, tüm dünyay›etkisi alt›na alan küresel mali ve ekonomik krizve benzeri floklar ile mücadele yöntemi olarakda benimseme e¤ilimindedir. Bu çerçevede, krizsonras›nda baflta Avrupa Komisyonu olmak

üzere di¤er AB kurum ve ajanslar› taraf›ndanyap›lan inovasyon ve Ar-Ge harcamalar›n› vepolitikalar›n› devam ettirme ça¤r›s› tesadüfi de-¤ildir. Son yay›nlanan AB Sanayi Ar-Ge araflt›r-mas› da, AB’nin ça¤r›s›n›n yerine getirildi¤inive inovasyonun rekabete ve geliflime katk›s›konusunda Birlik düzeyinde var olan fikir birli-¤ini kan›tlar niteliktedir. Araflt›rma kapsam›n-da, Avrupa’daki flirketlerin kriz dönemi koflul-lar›na ra¤men, Ar-Ge yat›r›mlar›n› ABD ve Ja-ponya’daki rakiplerinden daha fazla art›rm›floldu¤u görülmektedir.(1) 2008 y›l›nda dünyadakurumsal Ar-Ge harcamas› yüzde 6.9 oran›ndaartarken, merkezleri AB ülkelerinde zzzzolanflirketlerin Ar-Ge yat›r›m büyümeleri yüzde 8.1artm›fl, bu oran ABD’de yüzde 5.7, Japonya’daise yüzde 4.4 ile s›n›rl› kalm›flt›r.

Rekabet ve inovasyon aras›ndaki sinerji, AvrupaBirli¤i’nin Topluluk Programlar› ve stratejileri ilede somut olarak desteklenmektedir. Bu kap-samda Avrupa’daki iflletmelerin özellikle KO-B‹’lerin rekabetçili¤ini ve giriflimcili¤ini art›rma-

61

Avrupa Birli¤i, 2000 y›l›nda benimsedi¤i ve 2010 y›l›nda yeniden gözden geçirmeyiplanlad›¤› Lizbon Stratejisi kapsam›nda, 2010 y›l›nda Japonya ve ABD'yi de gerideb›rakarak, dünyan›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dinamik bilgi-temelliekonomisi olmay› hedefini ortaya koymufltur. Lizbon Stratejisi, ekonomik büyümenintemel unsurunu inovasyon olarak tan›mlam›flt›r. Söz konusu hedef, bilgi toplumu,e¤itim, inovasyon, çevre gibi birçok boyutu içinde bar›nd›ran bir toplummühendisli¤ini içermektedir.

P e r s p e k t i f

ya yönelik “Rekabetçilik ve ‹novasyon ÇerçeveProgram›” ndan bahsetmekte fayda görmekteyimzira Türkiye’de fiubat 2008 tarihinde imzalananmutabakat zapt› ile bu programa dahil olmufl-tur. Bu ba¤lamda 7. Çerçeve Program›’ndan dafaydalanmakta olan Türkiye’nin inovasyon ala-n›nda AB ile iflbirli¤i imkanlar› artm›flt›r.

Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Çerçeve Progra-m›, inovasyon etkinliklerini teflvik etmeyi, bukonuda mali kaynaklara eriflim sa¤lanmas›n›kolaylaflt›rmay›, yenilikçi bir bilgi toplumunungeliflimine h›z kazand›rmay› ve tüm sektörlerdeyenilenebilir enerji kaynaklar› kullan›m›n› sa¤-lamay› amaçlamaktad›r. AB’nin 2007–2013bütçe döneminde 3,6 milyar Euro kaynak ay›r-d›¤› Program, Giriflimcilik ve ‹novasyon Progra-m›, Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri Politikalar›Destek Program› ve Avrupa Ak›ll› Enerji Prog-ram› olmak üzere üç ana bileflenden oluflmak-tad›r. Giriflimcilik ve ‹novasyon Program›, KO-B‹’lere giriflim sermayesi ve borç garanti araç-lar›yla mali imkanlara daha iyi eriflim, ifl veinovasyon destek hizmetleri ve giriflimciler veinovasyona yönelik politikalara destek sa¤la-maktad›r. Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri Politika-lar› Destek Program›, tek bir Avrupa bilgi alan›gelifltirmeyi, bilgi teknolojileri ve ürünlerineiliflkin iç pazar›n güçlendirilmesini ve bu alanadaha yo¤un kaynak aktar›m›n› içermektedir.Son olarak, Avrupa Ak›ll› Enerji Program› iseenerji verimlili¤i ve enerji kaynaklar›n›n etkinkullan›m›n›, yeni ve yenilenebilir enerji kay-naklar› kullan›m›yla enerji çeflitlendirilmesinisa¤lamay› kapsamaktad›r.

Küresel dünyada rekabetçili¤ini korumay› he-defleyen ve Avrupa Birli¤i’ne üyelik yolundailerleyen Türkiye’nin de yeni geliflen koflullaraayak uydurmas› ve yeni parametrelere dayanansistem içerisinde yerini almas› kaç›n›lmazd›r.Bu kapsamda Türkiye’nin rekabet ve inovasyonkonular›n›, ülkenin öncelik arz eden gündem

maddelerinden biri haline getirmesi elzemdir.Zira ülke milli gelirinin art›fl›, ekonomik büyü-me ve yeni istihdam alanlar›n›n yarat›lmas›n›nyan› s›ra ülkenin sosyal kalk›nma düzeyi de,Türkiye’nin uluslararas› inovasyon ekonomisi-ne dahil olma oran› ile belirlenecektir. Bu ko-nuda Türkiye’de at›labilecek ad›mlar aras›nda,inovasyon kültürünün gelifltirilmesi ve teflvikedilmesi, pazar dinamizminin desteklenmesi veyeni pazarlar yarat›lmas›, kamu sektöründeinovasyonun güçlendirilmesi ve inovasyon ko-nusunda farkl› sektörler, üniversiteler ve bölge-sel ve uluslararas› aktörlerle iflbirli¤i ve etkile-flim oluflturulmas› say›labilinir.

De¤iflen ekonomik ve sosyal flartlar karfl›s›nda,inovasyon kültürünün egemen oldu¤u bir top-lum düzeninin yarat›lmas›, giderek çetinleflenküresel koflullara karfl› durabilmenin en önem-li flart› olarak ortaya ç›km›fl durumdad›r. ‹no-vasyon kültürünün egemen oldu¤u bir yap›yadönüflümün yaratt›¤› do¤al direncin k›r›lmas›n-da rekabet sürecinin getirdi¤i bask›lar önemlirol al›rken, inovasyon sürecinde gösterilecekbaflar› da rekabet gücünün artmas›na etki ede-cektir. Küresel rekabet içinde kendisine sürdü-rülebilir rekabet avantajlar› sa¤lamak zorundaolan Türkiye’nin inovasyon stratejilerini olufltu-rurken inovasyonu sadece mevcut fikirlerin ya-rat›c› bir flekilde uyarlanmas› olarak de¤il,araflt›rma ile bafllay›p araflt›rma sonucu ortayaç›kan bulufllar›n pazarlanabilir ürün ve hiz-metlere dönüflümü olarak biten bir süreç ola-rak görmesi flartt›r. Kal›c› rekabet avantaj› vesürdürülebilir büyüme, araflt›rma ile bafllay›pbuluflun toplum yarar›na uygulanmas› ile biteninovasyon sürecinin tamam›na gerekli öneminverilmesi ile mümkündür. Baflka bir deyifllemevcut fikirlerin katma de¤er yaratacak dönü-flümüne verilecek önem kadar, katma de¤eryaratacak bilgi ve teknolojilerin gelifltirilmesinede ayn› önemin verilmesi ve uzun dönemli kay-naklar›n aktar›lmas› gerekmektedir.

62

Küresel dünyada rekabetçili¤ini korumay› hedefleyen ve Avrupa Birli¤i’ne üyelik yolunda ilerleyen Türkiye’nin de yeni geliflen koflullara ayak uydurmas› ve yeniparametrelere dayanan sistem içerisinde yerini almas› kaç›n›lmazd›r. Bu kapsamdaTürkiye’nin rekabet ve inovasyon konular›n›, ülkenin öncelik arz eden gündem maddelerinden biri haline getirmesi elzemdir. Zira ülke milli gelirinin art›fl›,ekonomik büyüme ve yeni istihdam alanlar›n›n yarat›lmas›n›n yan› s›ra ülkeninsosyal kalk›nma düzeyi de, Türkiye’nin uluslararas› inovasyon ekonomisine dahilolma oran› ile belirlenecektir.

K a y n a k ç a1- http://iri.jrc.ec.europa.eu/research/scoreboard_2009.htm

Ab F›rsatlar - TAGES Projeler Dan›flman› Gurbet Deniz Yavuz

‹novasyonla rekabet edenleriçin: Çevreye Duyarl›Projelere AB Hibesi

63

EEko-‹novasyon Program›, Av-rupa Komisyonu’nun Rekabet-çilik ve Yenilik Program› alt›n-daki Giriflimcilik ve YenilikProgram› kapsam›nda olufltu-rulan bir destek program›.Eko-‹novasyon Program› iledo¤al kaynaklar›n daha uygunkullan›m›na yönelik yenilikçiürün, üretim süreçleri, hizmetve teknolojiler, yönetim ve ifl-letme metodlar› yani “yeflil çö-züm”ler destekleniyor. Progra-m›n as›l amac›, Avrupa’dakikurumlar›n projelerine destekolarak AB taraf›ndan belirle-nen Çevre Teknolojileri EylemPlan›’n›n uygulanmas›na kat-k›da bulunmak. Bu amaçlaçevreyi korumak üzere tekno-lojik inovasyon ve ekonomikgeliflmenin birlefltirilmesi he-defleniyor.

Avrupa Komisyonu 2008-2013y›llar› aras›nda Eko-‹novasyonprojelerine 200 milyon Eurofon ay›rd›. 2009 y›l›nda aç›lanproje teklif ça¤r›s›na 10 Eylül2009 itibar› ile özellikle KO-B‹’ler olmak üzere farkl› ku-rumlar taraf›ndan projeler su-nuldu. Materyal Geri Dönüflü-mü, ‹nflaat Sektörü, G›da Sek-törü ve Çevreye Duyarl› ‹fllet-meler ve Ak›ll› Sat›n Alma gibi4 farkl› sektörde çevresel etki-

leri azalt›c› veya ortadan kal-d›r›c› ve do¤al kaynaklar›n uy-gun kullan›m›n› art›racakyaklafl›k 200 proje sunuldu.ProjelerAvrupaKomis-yonu ta-raf›ndanatananba¤›ms›zde¤er-lendirici-ler tara-f›ndande¤er-lendirili-yor ve de¤erlendirme süreci-nin 2010 Ocak sonunda ta-mamlanmas› planlan›yor.

Proje baflvurular› Nisan2010’da bafll›yor

2010 y›l›nda desteklenecekprojeler için Nisan 2010’daproje teklif ça¤r›s› yay›nlana-cak. Bu ça¤r›da, Avrupa’dade¤er yaratacak çevreselürün, hizmet, yönetim prati¤iveya süreci gelifltiren; ancakbaz› riskler nedeni ile bunlar›pazara sunamam›fl kurumlardesteklenecek. Kurumlar tekbafl›na proje sunulabilece¤i gi-bi, çok ortakl› projeler de su-nulabiliyor. Programda ino-

vasyon yaparak rekabet gücü-nü art›rmak isteyen KOB‹’le-rin baflvuruda bulunmalar›özellikle teflvik ediliyor.

2010 y›l›n-da projeleretoplamdayaklafl›k 30milyon Av-ro sa¤lana-cak. Eko-‹novasyonprojelerindeAB taraf›n-dan sa¤la-nacak hibe

oran› ise en fazla yüzde 50olacak.

Gelecek ça¤r›da Eko-‹novas-yon yapan yani çevreye gelenrisklerin azalt›lmas› ya da kal-d›r›lmas› ve çevrenin korun-mas› ile sonuçlanacak ya datamamen bu amaca yönelikolarak yap›lacak her türlü ye-nilikçi faaliyet desteklenecek.Ça¤r›da desteklenecek konu-lar ve detaylar› Avrupa Komis-yonu taraf›ndan duyurulacak.

Programla ilgili daha fazla bil-giye: http://ec.europa.eu/en-vironment/eco-innovation/in-dex_en.htm adresinden ulafla-bilirsiniz.

Avrupa Komisyonu 2008-2013 y›llar› aras›nda Eko-‹novasyon projelerine 200 milyonEuro fon ay›rd›. 2009 y›l›nda aç›lan proje teklif ça¤r›s›na 10 Eylül 2009 itibar› ile özellikle KOB‹’ler olmak üzere farkl› kurumlar taraf›ndan projeler sunuldu. MateryalGeri Dönüflümü, ‹nflaat Sektörü, G›da Sektörü ve Çevreye Duyarl› ‹flletmeler ve Ak›ll›Sat›n Alma gibi 4 farkl› sektörde çevresel etkileri azalt›c› veya ortadan kald›r›c› ve do¤al kaynaklar›n uygun kullan›m›n› art›racak yaklafl›k 200 proje sunuldu.

64

Norveç’ten bir KOB‹, su borular›ndakalan duvar kal›nl›¤›n› ölçme tekno-lojisi sunuyor. Belirli bir alana enteg-re edilen ve akustik darbe (pulse) ileçevrelenen robotik teknoloji ile ilgile-nilen frekansta tekrar da¤›lan enerjiölçülüyor. Al›nan sonuç sonik alandaortalama kal›nl›¤› verecek flekildeçevriliyor. Firma ticari antlaflma/ asis-tanl›k/ lisans antlaflmalar› ile ilgileni-yor. Ref: 09 NO 79EM 3FK0

‹ n g i l t e-re’den birü n i v e r s i t e ,m e v c u ti m p l a n t l a r › nl i m i t l e r i n ib i l g i s a y a r l ›t o m o g r a f ii n c e l e m e l e-rine daya-narak gelifl-tirerek, anatomik bir dizayn gelifltir-di. Bu dizayn iliopsoas tendonununçarpmas›n› engelleyerek daha iyi birhareket aral›¤› sa¤lamakta, uyumuve dayan›kl›l›¤›n› artt›rmaktad›r. Pa-tent baflvurusu yap›lm›fl ve endüstri-yel lisans alarak ticari gelifltirmeleriçin ortakl›klar ar›yor. Ref: 09 GB 44O7 3FPP

‹sveç’ten bir firma, yenilikçi ve pa-tentli yap›larda kullan›lan ara bileflikmalzemesi üretmifltir. Ürün yüzde100 su geçirmezlik özelli¤i ile suluuygulamalarda kullan›labilecek. Ayn›zamanda ürün vida ve çivi kullan›m›-na da olanak tan›yarak bu uygula-man›n çatlama yapmadan gerçeklefl-mesini sa¤-l›y›r. Bu daürünün de-¤iflik yap›projelerindeve uygula-malar›nda kullan›labilece¤i sonucunuveriyor. Firma yap›, otomotiv, yap›malzemeleri, inflaat ve benzeri alan-larda faaliyette bulunan ortaklar ileyeni uygulamalar ar›yor. Ref: 09 SE 67CB 3FKX

Su borular›n›n incelenmesi Kalça implant› teknolojisi

F›rsatlar hakk›nda daha genifl bilgi için afla-¤›daki adreslere baflvurabilirsiniz.

Ege ÜniversitesiEge Bilgi ve Yenilik MerkeziEBIC-EGE Elif KAYRAN

Adres: Ege Üniversitesi Kam.EBILTEM Binas› Bornova ‹zmir TR-35100 ‹zmir

Telefon: 0 232 343 4400 -150Email: elif@ebiltem.ege.edu.tr

Su/Nem etkisi

‹zlanda’dan bir KOB‹ çevre dostunakliye paletleri teknolojisi gelifltirdi.Makinede yüzde 100 olarak geridönüfltürülmüfl ka¤›t kullan›l›yor ve500 kg a¤›rl›¤a kadar kald›rabiliyor.Firma teknik asistanl›k ile beraberticari antlaflma ve ortak giriflimantlaflmalar› ar›yor. Ref: 09 IS 81ET 3FGC

‹spanyol bir biliflim firmas›, SAP tek-nolojileri konusunda uzman ve hemkendini temsilci olarak sunuy›r hem

de temsilci-ler ar›yor.Firma ayn›z a m a n d aortak giri-flim ve fir-ma evlili¤i

antlaflmalar›n› da de¤erlendirecek.Ref: 20091124016

Roman-ya’dan birfirma, yaz›-l›m gerçek-lefltirme ko-nusunda

uzun vadeli gelifltirme çal›flmalar› ya-pabilece¤i bir ortakl›k kurmak isti-yor. Firma ayn› çal›flma alan›ndan or-taklar›n Romen firmas›ndan gelecekürünleri satma isteklerini de de¤er-lendirecektir. Ref: 20091201012

Çevre dostu paletlerBiliflim dan›flmanl›¤› teklifiYaz›l›m gelifltirme

Tar›m ve üzüm asmas›yetifltirme konular›ndauzman bir Bulgar fir-ma flarap mahzenioluflturmak için ortak giriflim yapabile-ce¤i ortaklar ar›yor. Ref: 20091123026

Macaristan’da turist-lere hizmet sa¤la-yan bir gezi ofisiAvrupa’daki turizmfirmalar› ve acenteleri ile kurulacak ti-cari ortakl›k ar›yor. Ref: 20091130006

Tar›m ve asma yetifltirmeTurizm servisi teklifi

Küçük bir flaman firma, üzüm çekir-de¤inin posas›ndan ayr›lmas› ve kuru-tulmas› için makine gelifltirdi. Sistemy›lda 50 ton kuru çekirdek verebiliyor.Firma know-how veya sistem enteg-rasyonu için ortak giriflim ile ilgilenenortaklar ar›yor. Ref:09 BE 0427 3FGH

H›rvatistan’dan kümeshayvanc›l›¤› ve bal›kç›-l›k konular›nda uzmanbir firma ortak giriflim

ve firmadan pay alma ile ilgilenenstratejik ortak / yat›r›mc› ar›yor. Ref:2 0 0 9 0 7 2 0 0 0 7

Üzüm çekirde¤iKümes hayvanc›l›¤› ve bal›k

F › r s a t l a r