bil. 56 2hb disember, 1985 - parlimen.gov.my filekandungannya—(samb.) usul-usul: anggaran...

Jilid IIIBil. 56

Hari Isnin2hb Disember, 1985

PENYATA RASMI PARLIMENPARLIAMENTARY DEBATES

DEWAN RAKYATHOUSE OF REPRESENTATIYES

PARLIMEN KEENAMSixth Parliament

PENGGAL KETIGAThird Sesston

KANDUNGANNYA

JAWAPAN-JAWAPAN MULUT BAGI PERTANYAAN-PERTANYAAN[Ruangan 8547]

USUL MENANGGUHKAN MESYUARAT DI BAWAH PERATURANMESYUARAT 18:

Pembunuhan/Rogol oleh Pendatang Haram—

Dr Tan Seng Giaw [Ruangan 8582]

RANG UNDANG-UNDANG:

Rang Undang-undang Perbekalan, 1986:Jawatankuasa—

Jadual:Maksud B. 51 hingga B. 56 [Ruangan 8585]Maksud B. 57 hingga B. 59 [Ruangan 8620]

KANDUNGANNYA—(samb.)

USUL-USUL:Anggaran Pembangunan, 1986:

Jawatankuasa—

Maksud P. 51 hingga P. 56 [Ruangan 8585]

Maksud P. 57 hingga P. 59 [Ruangan 8620]

Usul Mengurangkan $10 di bawah Maksud P. 57—Projek Bakun HaidroElektrik/HVDC—

Tuan Sim Kwang Yang [Ruangan 8620]

DICETAK OLEH JABATAN PERCETAKAN NEGARA, KUALA LUMPURHAJI MOKHTAR SHAMSUDDIN. J.S D . S M T , S M.S . K.M N.. P.I S .

KETUA PENGARAH1980

MALAYSIA

DEWAN RAKYAT YANG KEENAMPenyata Rasmi Parlimen

PENGGAL YANG KETIGA

AHLI-AHLI DEWAN RAKYAT

Yang Berhormat Tuan Yang di-Pertua, TAN SRI DATO' MOHAMED ZAHIR BIN HAJIISMAIL, P.M.N., S.P.M.K., D.S.D.K., J .M.N.

Yang Amat Berhormat Perdana Menteri dan Menteri Pertahanan, DATO' SERI DRMAHATHIR BIN MOHAMAD, S.S.D.K., S.S.A.P., S.P.M.S., S.P.M.J.,D.P., D.U.P.N., S.P.N.S., S.P.D.K., S.P.C.M., S.S.M.T., D.U.N.M.(Kubang Pasu).Timbalan Perdana Menteri dan Menteri Dalam Negeri, DATOMUSA HlTAM, S.P.M.J., S.S.I.J., S.P.M.S., D.U.N.M., S.P.N.S.(Panti).

Yang Berhormat Menteri Kerjaraya, DATO' S. SAMY VELLU, S.P.M.J., D.P.M.S.,P.C.M., A.M.N. (Sungei Siput).

,, Menteri Luar Negeri, Y.B.M. TENGKU DATO' AHMADRlTHAUDDEEN AL-HAJ BIN TENGKU ISMAIL, S.P.M.P., S.S.A.P.,P.M.K. (Kota Bharu).Menteri Perdagangan dan Perindustrian, Y.B.M. TENGKU TANSRI RAZALEIGH HAMZAH, D.K., P.S.M., S.P.M.K., S.S.A.P.,S.P.M.S. (Ulu Kelantan).

,, Menteri Pengangkutan, TAN SRI CHONG HON NYAN, P.S.M.,D.G.S.M., J.M.N. (Batu Berendam).Menteri Perusahaan Utama, DATO' PAUL LEONG KHEE SEONG,D.P.C.M. (Taiping).

Menteri Tenaga, Telekom dan Pos, DATUK LEO MOGGIE ANAKIROK, P.N.B.S. (Kanowit).

,, Menteri Perusahaan Awam, DATIN PADUKA RAFIDAH AZIZ,D.P.M.S., A.M.N. (Kuala Kangsar).

,, Menteri Kebudayaan, Belia dan Sukan, DATUK DR SULAIMANBIN HAJI DAUD, P.N.B.S., J.B.S. (Santubong).

,, Menteri Pembangunan Negara dan Luar Bandar, DATUK SERISANUSI BIN JUNID, D.S.D.K., D.G.S.M., S.M.K. (Jerlun-Langkawi).Menteri Pelajaran, DATUK ABDULLAH BIN HAJI AHMADBADAWI, D.M.P.N., D.J.N., K.M.N. (Kepala Batas).Menteri Penerangan, DATO' RAIS YATIM, D.S.N.S. (Jelebu).

,, Menteri Buriih, DATO' MAK HON KAM, D.P.M.P., J.M.N.(Tanjong Malim).

8533 2 DISEMBER 1985 8534

Yang Berhormat Menteri Kemajuan Tanah dan Kemajuan Wilayah, DATUK SERIMOHD. ADIB BIN HAJI MOHD. ADAM, D.G.S.M. (Alor Gajah).

Menteri Sains, Teknologi dan Alam Sekitar, DATUK AMARSTEPHEN YONG KUET TZE, D.A., P.N.B.S. (Padawan).

Menteri Kesihatan, DATO CHIN HON NGIAN, D.S.I.J., S.M.J.(Rengam).

Menteri Wilayah Persekutuan, DATO SHAHRIR BIN ABDULSAMAD, D.P.M.J. , P.I.S. (Johor Bahru).

Menteri Pertanian, TUAN ANWAR BIN HAJI IBRAHIM (PermatangPauh).

Menteri Kehakiman dan Menteri di Jabatan Perdana Menteri,DATUK DR JAMES P. ONGKILI, S.P.D.K., D.I.M.P. (Tuaran).

Menteri Kebajikan Masyarakat, DATO' ABU HASSAN BIN HAJIOMAR, D.P.M.S., S.M.T., P.I.S. (Kuala Selangor).

Menteri di Jabatan Perdana Menteri, DATO MOHAMED KHALILBIN YAAKOB, D.S.A.P., J.S.M. (Maran).

Menteri Kewangan, TUAN DAIM ZAINUDDIN (Kuala Muda).

Timbalan Menteri Penerangan, DATO' CHAN SIANG SUN,D.I.M.P., J .S.M., A.M.N., P.J .K., J .P. (Bentong).

Timbalan Menteri Pertanian, DR GOH CHENG TEIK (NibongTebal).

Timbalan Menteri Kesihatan, DATO' K. PATHMANABAN,D.S.N.S., K.M.N. (Telok Kemang).

Timbalan Menteri Buruh, DATO' HAJI ZAKARIA BIN HAJI ABDULRAHMAN, D.P.M.T., K.M.N. , P.J.K. (Besut).

Timbalan Menteri Buruh, DATUK WILLIAM LYE CHEE HIEN,P.G.D.K. (Gaya).

Timbalan Menteri Pelajaran, TUAN BUJANG BIN HAJI ULIS(Simunjan).

Timbalan Menteri Pertahanan, DATO ABANG ABU BAKAR BINDATU BANDAR ABANG HAJI MUSTAPHA, D.S.A.P., J .M.N. (Paloh).

Timbalan Menteri Pertanian, TUAN LUHAT WAN (Baram).,, Timbalan Menteri Penerangan, TUAN MOHD. KASSIM BIN

AHMED (Machang).Timbalan Menteri Kebudayaan, Belia dan Sukan, DATINPADUKA CHOW POH KHENG alias ROSEMARY CHONG, D.P.M.S.(Ulu Langat).

Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri, PUANSHARIFFAH DORAH BINTI DATO' SYED MOHAMMED, S.M.J., A.M.N.,P.I.S., B.S.I. (Semerah).

8535 2 DISEMBER 1985 8536

Yang Berhormat Timbalan Menteri Perdagangan dan Perindustrian, TUANMUHYIDDIN BIN HAJI MOHD. YASSIN, S.M.J., P.I.S., B.S.I.(Pagoh).Timbalan Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan, DATOS. SUBRAMANIAM, D.S.N.S., S.M.j. (Segamat).Timbalan Menteri Kewangan, DATO DR TAN TIONG HONG,D.S.A.P. (Raub).Timbalan Menteri Pengangkutan, PUAN HAJJAH RAHMAH BINTIOTHMAN, J.S.M., S.M.S., A.M.N., P.J.K. (Selayang).Timbalan Menteri Kewangan, DATO SABBARUDDIN CHIK,D.S.A.P., S.M.S. (Temerloh).

,, Timbalan Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan, PUANNAPSIAH BINTI OMAR (Kuala Pilah).Timbalan Menteri Luar Negeri, TUAN ABDUL KADIR BIN HAJISHEIKH FADZIR, A.M.K. (Kulim-Bandar Baru).

Timbalan Menteri Dalam Negeri, TUAN RADZI BIN SHEIKHAHMAD, D.P.M.P. (Kangar).Timbalan Menteri Perdagangan dan Perindustrian, DATO' OoGlN SUN, D.S.D.K., S.D.K., A.M.K., J.P. (Alor Setar).

Timbalan Menteri Wilayah Persekutuan, TUAN AHMAD SHAHBIN DATUK HUSSEIN TAMBAKAU, B.S.K. (Keningau).

,, Timbalan Menteri Kerjaraya, DATO ZAINAL ABIDIN BIN ZIN,D.P.M.P., P.M.P. (Bagan Serai).

Timbalan Menteri Perusahaan Utama, TUAN MEGAT JUNID BINMEGAT AYOB, A.M.P., A.M.K. (Hilir Perak).

„ Timbalan Menteri Tenaga, Telekom dan Pos, TUAN HAJIABDUL RAHIM BIN ABU BAKAR, S.M.P., A.M.N. (Kuantan).

,, Timbalan Menteri Pelajaran, DATO' DR LING LIONG SIK,D.P.M.P. (Mata Kuching).

,, Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri, DATO' LEE KIMSAI, D.P.M.S., P.P.N. (Ulu Selangor).

,, Timbalan Menteri Perusahaan Awam, TUAN HAJI DAUD BINDATO' HAJI TAHA (Batu Pahat).

Timbalan Menteri Pembangunan Negara dan Luar Bandar,TUAN ABDILLAH BIN HAJI ABDUL HAMID (Silam).

,, Timbalan Yang di-Pertua, DR ABDUL HAMID BIN PAWANTEH(Arau).

,, Setiausaha Parlimen Kementerian Sains, Teknologi dan AlamSekitar, TUAN LAW HIENG DING, P.B.S. (Sarikei).

,, Setiausaha Parlimen Kementerian Kebajikan Masyarakat,TUAN JAWAN ANAK EMPALING, K.M.N. (Rajang).

8537 2 DISEMBER 1985 8538

Yang Berhormat Setiausaha Parlimen Kementerian Perusahaan Awam, TUANHUSSEIN BIN MAHMUD (Tanah Merah).

Setiausaha Parlimen Kementerian Tenaga, Telekom dan Pos,TUAN Au How CHEONG, K .M.N. , A.M.P. (Telok Anson).

,, Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Negara danLuar Bandar, TUAN MOHD. TAJOL ROSLI BIN MOHD. GHAZALI,A.M.P. (Gerik).

Setiausaha Parlimen Kementerian Kebudayaan, Belia danSukan, TUAN AWANG BIN JABAR, A.M.N., P.J.K. (Dungun).Setiausaha Parlimen Jabatan Perdana Menteri, TUANMUSTAFFA BIN MOHAMMAD, S.M.J., K . M . N . , P.I.S., B.S.I. (SriGading).Setiausaha Parlimen Kementerian Kesihatan, TUAN YEOH POHSAN (Petaling).Setiausaha Parlimen Kementerian Kemajuan Tanah danKemajuan Wilayah, TUAN HAJI DUSUKI BIN HAJI AHMAD(Tumpat).

" TUAN ABDUL GHAFAR BIN BABA (Jasin).TUAN ABDUL GHANI BIN MISBAH, P.P.N., B.S.K., A.S.D.K.(Kinabatangan).

DATO ABDUL MANAN BIN OTHMAN, D.P.M.T., P.P.T. (KualaTerengganu).

TUAN ABDUL RAHMAN BIN SULIMAN (Parit Buntar).DATUK PATINGGI HAJI ABDUL TAIB BIN MAHMUD, D.P., D.A.,S.P.M.J., P.G.D.K. (Samarahan).

DATUK HAJI ABU BAKAR BIN UMAR, D.S.K.D., S.D.K. (KotaSetar).

TUAN HAJI AFFANDY BIN TUN HAJI MOHD. FUAD STEPHENS(Marudu).TUAN AHMED HAMBAL BIN YEOP MAJLIS, P.P.T. (Parit).TAN SRI DATIN PADUKA HAJJAH AISHAH BINTI HAJI ABDULGHANI, P .M.N. D.P.M.S., J .M.N. (Kuala Langat).DATUK ALFRED JABU ANAK NUMPANG, P.N.B.S., K.M.N.(Betong).

TUAN ALIAS BIN MD. ALI, PJ.K. (Ulu Terengganu).TUAN ANDREW JANGGI MUYANG (Lubok Antu).TUAN HAJI AZHARUL ABIDIN BIN HAJI ABDUL RAHIM, A.M.P.(Batang Padang).TUAN BAHARI BIN HARON (Labis).TUAN BAHAROM BIN HAJI BAKAR (Padang Terap).TUAN BAN HON KEONG (Batu Gajah).

8539 2 DISEMBER 1985 8540

Yang Berhormat DR GEORGE CHAN HONG NAM (Lambir).TUAN CHAN KOK KIT (Sungai Besi).DR CHEN MAN HIN (Seremban).DATO MICHAEL CHEN WING SUM, D.P.M.S. (Beruas).

,, TUAN PETER CHIN GAN OON, P.M.P. (Ipoh).,, DATUK CLARENCE E. MANSUL, P.G.D.K. (Penampang).,, DATUK EDMUND LANGGU ANAK SAGA, P.N.B.S., P.B.S. (Saratok).,, DATUK EDWIN ANAK TANGKUN, P.N.B.S., P.B.S., A.B.S. (Batang

Lupar).,, TUAN FUNG KET WING (Sandakan).,. TUAN NEWMAN GABAN (Bandau).,, TUAN GOOI HOCK SENG (Bukit Bendera).

TUAN V. GOVINDARAJ, A.M.N., P.J.K. (Pelabuhan Kelang).,, DATUK HARRIS BIN MOHD. SALLEH, S.P.D.K., S.P.M.J. (Ulu

Padas).,, TUAN HASSAN BIN HAJI MOHAMED, K . M . N . , A.M.N. (Rantau

Panjang).TUAN HASSAN ALBAN BIN HAJI SANDUKONG, J.P. (Labuk Sugut).

„ DATO DR HEE TIEN LAI, D.S.I.J., A.M.N., P.I.S., B.S.I., J.P. (AyerHitam).

„ TUAN IBRAHIM AZMI BIN HASSAN (Kuala Nerus).TUAN ISMAIL BIN ARSHAD, A.M.K. (Jerai).

,, TUAN ISMAIL alias MANSOR BIN SAID, A.M.N. (Kemaman).,, DATO JAMALUDDIN BIN HAJI SUHAIMI, D.P.M.S., A.M.N. , P.J .K.

(Sabak Bernam).,, TUAN JUSTINE ANAK JlNGGUT (Ulu Rajang).

TUAN KADOH BIN AGUNDONG (Ulu Padas).,, DATO' SRI HAJI KAMARUDDIN BIN HAJI MOHD. ISA, S.P.M.P.,

K.M.N., J.P. (Larut).,, TUAN KAN YAU FA (Tawau).

TUAN KARPAL SINGH (Jelutong).,, TUAN KHADRI BIN SABRAN (Tenggaroh).„ TUAN MARK KODING (Kinabalu).

DR KOH Tsu KOON (Tanjong).„ DATO LEE BOON PENG, D.S.N.S., A.M.N., P.J.K., J.P. (Mantin).,, TUAN LEE LAM THYE (Kuala Lumpur Bandar).

8541 2 DISEMBER 1985 8542

Yang Berhormat DR LEO MICHAEL TOYAD (Mukah).,, DATUK LEONARD LINGGI ANAK JUGAH, P.N.B.S., P.B.S. (Kapit).

DATO LEW SIP HON, D.P.M.S., J.M.N. (Shah Alam).TUAN LIM KIT SIANG (Kota Melaka).TUAN LIM LIANG SENG, P.P.T. (Kinta).

TUAN LING SIE MING (Sibu).,, TUAN MAMAT GHAZALEE BIN ABDUL RAHMAN, S.M.T., PJ.K.

(Ulu Nerus).,, DATO' HAJI MOHAMED BIN HAJI ALI, D.J.M.K., K.M.N., A.M.N.,

P.B. (Nilam Puri).„ TUAN MOHAMED AMIN BIN HAJI DAUD, A.M.N. (Pekan).

„ DATO' MOHAMED BIN RAHMAT, S.P.M.J., S.S.I.J., P.N.B.S., K.M.N.(Pulai).

„ TUAN MOHAMED RAZLAN BIN HAJI ABDUL HAMID, P.P.N., P.P.T.(Matang).

„ DATO HAJI MOHAMED SUHAIMI BIN DATO HAJI KAMARUDDIN,D.P.M.S., A.M.N. (Sepang).

„ DATO' HAJI MOHAMMAD ABU BAKAR BIN RAUTIN IBRAHIM,D.S.D.K., K.M.N. (Kuala Kedah).

,, TUAN MOHAMMAD IDRIS BIN MOHAMMAD BASRI (Setapak).

„ DATO MOHAMMAD YAHYA BIN LAMPONG, A.S.D.K. (Kota Belud).,, TUAN MOHAMMED YUSSOF BIN HAJI YAKOB (Hilir Padas).

„ TUAN HAJI MOHD. ZAIN BIN ABDULLAH, S.M.K. (Bachok).,, TUAN MOKHTARAM BIN RABIDIN, A.M.N., P.P.N., P.I.S. (Pontian).

„ TAN SRI HAJI MUHAMMAD GHAZALI BIN SHAFIE, P.M.N., S.S.A.P.,S.I.M.P., S.P.D.K. (Lipis).

„ TUAN MUTANG TAGAL (Bukit Mas).

DATO DR NEO YEE PAN, S.P.M.J., B.S.I. (Muar).„ TUAN NG CHENG KUAI (Lumut).„ DATO' HAJI NGAH BIN HAJI ABDUL RAHMAN, S.P.M.J., S.S.I.J.,

P.I.S., B.S.I., A.M.N., J.P. (Ledang).

TUAN HAJI NIK ABDUL AZIZ BIN NIK MAT, K.M.N., J.P.(Pengkalan Chepa).

„ DATO' DR NIK HUSSAIN BIN ABDUL RAHMAN, D.P.M.K., K.M.N.(Kuala Krai).

,, TUAN OMAR BIN ABDULLAH (Tampin).,, TUAN OTHMAN BIN ABDUL (Ulu Muda).

8543 2 DISEMBER 1985 8544

Yang Berhormat DATUK PENGIRAN OTHMAN BIN HAJI PENGIRAN RAUF, P.G.D.K.,A.D.K. (Kimanis).TUAN PATRICK ANEK UREN (Mas Gading).TUAN QUAH WEE LIAM, P.I.S., B.S.I. (Kluang).

,, TUAN RICHARD DAMPENG ANAK LAKI (Serian).,, DATO' HAJI SAIDIN BIN HAJI MAT PIAH, D.P.M.P. , P.M.P., A . M . N . ,

P.J.K. (Padang Rengas).,, TUAN SEOW HUN KHIM (Bukit Mertajam).,, TUAN HAJI SEROJI BIN HAJI HARON, A.M.N. , P.P.N., B.K.M.

(Baling).,, TUAN SHAMSURI BIN MD. SALEH, A.M.N. , P.K.T., J.P.

(Balik Pulau).

,, TUAN SIM KWANG YANG (Bandar Kuching).,, TUAN TAN KOON SWAN, A.M.P., J.P. (Damansara).„ TUAN TAN KOK HOOI (Padang Serai).,, DR TAN SENG GIAW (Kepong).,, TUAN THOMAS SALANG SIDEN (Julau).

TUAN TING LING KIEW (Bintulu).,, WAN ABU BAKAR BIN WAN MOHAMAD (Jerantut).„ WAN IBRAHIM BIN WAN ABDULLAH (Pasir Mas).,, TUAN HAJI WAN MOHD. NAJIB BIN WAN MOHAMAD (Pasir

Puteh).WAN ZAINAB BINTI M. A. BAKAR, A.M.N. , P.J.K. (Sungai Petani).

,, TUAN YAHYA BIN HAJI ZAKARIA, P.P.T. (Bagan Datok).„ TUAN YEW FOO WENG (Menglembu).,, DATIN PADUKA HAJJAH ZALEHA BINTI ISMAIL, D.P.M.S., S.M.S.,

K.M.N. (Tanjong Karang).

8545 2 DISEMBER 1985 8546

DEWAN RAKYAT

PEGAWAI-PEGAWAI KANAN

Setiausaha Dewan Rakyat: Datuk Azizul Rahman bin Abdul Aziz.Ketua Penolong Setiausaha: Haji Mohd. Salleh bin Abu Bakar.Penolong Setiausaha: Ghazali bin Haji Abdul Hamid.Penolong Setiausaha: Abdullah bin Abdul Wahab.

BAHAGIAN PENYATA RASMI PARLIMEN

Ketua Penyunting: Yahya Manap.

Penyunting Kanan: P. B. Menon.

Penyunting Kanan: Haji Osman bin Sidik.

Penolong Penyunting: N. Ramaswamy.

Penolong Penyunting: Amran bin Ahmad.

Pemberita-pemberita:

Haji Abdul Rahman bin Haji Abu Samah.

Suhor bin Husin.

Mohd. Saleh bin Mohd. Yusof.

Juliah binti Awam.

Supiah binti Dewak.

Ismail bin Hassan.

Shamsiah binti Mohd. Yusof.

Hajjah Kalsom binti Ghazali.

Mohamed bin Osman.

Norishah binti Mohd. Thani.

Zaharah binti Naim.

BENTARA MESYUARAT

Mejar (B) Mohd. Kassim bin Hashim.

8547 2 DISEMBER 1985 8548

MALAYSIA

DEWAN RAKYAT

Isnin, 2hb Disember, 1985

Mesyuarat dimulakan pada pukul 2.30 petang

DOA

(Timbalan Yang di-Pertua mempenge-rusikan Mesyuarat)

JAWAPAN-JAWAPANMULUT BAGI

PERTANYAAN-PERTANYAAN

SYARIKAT INSURANS—BAYARAN PREMIUM

1. Wan Abu Bakar bin Wan Mohamedminta Menteri Kewangan menyata-kan adakah Kementerian sedarbahawa begitu banyak sekali jumlahpremium yang dibayar oleh syarikattempatan termasuk Kerajaan kepadasyarikat insuran asing di luar negeri,sedangkan insuran tempatan ketan-dusan pelanggan dan menghadapipertandingan dan persamgan yangsengit. Apakah langkah jangkapendek dan jangka panjang yangdiambil oleh Kementerian Kewanganbagi mengatasi masalah ini.

Timbalan Menteri Kewangan (DatoSabbaruddin Chik); Tuan Yang di-Pertua, saya kurang pasti akanmaksud soalan ini. Jika soalan ihibermaksud pengaliran premiumwalaupun insuran langsung, denganizin, "direct insurance", maka ianyaadalah tidak benar kerana di bawahAkta Insuran 1963, kesemua hartabenda alih dan harta tidak alih yangterletak di negara ini termasuk kapalterbang dan kapal laut yang didaftar di

negara ini disyaratkanmenginsurankan dengan syarikat-syarikat insuran yang berdaftar diMalaysia.

Walau bagaimanapun, sekiranyasoalan ini bermaksud pengaliranpremium melalui insuran semula,dengan izin, reinsurance, ini memangbenar dan disedari oleh Kementerian.Ini adalah kerana insuran semulaadalah menjadi satu daripada prinsipinsuran yang diamalkan oleh semuaindustri insuran di seluruh dunia bagimelindungi kerugian-kerugian besardan di luar jangka.

Jumlah premium yang diinsurankansemula ke seberang laut bagi tahun1984 adalah berjum.ah $289 jutaataupun 25% daripada jumlahpremium kasar sebanyak $1,154 juta.

Tuan Yang di-Pertua, KementerianKewangan sentiasa mengawasimasalah pengaliran keluar premiumke luar negeri di samping menentukansupaya premium-premium dapatdinikmati oleh kesemua syarikat-syarikat insuran di negara ini.Berhubung dengan ini, Kerajaan telahmengarahkan setiap syarikat insuransupaya menempatkan kesemua risikoyang mereka perolehi daripadaSyarikat Insuran Semula Malaysiayang Tunggal iaitu Malaysian NationalReinsurance Bhd (MNRB) antara10% hingga 25% dari setiap risikodan seterusnya MNRB dikehendakimenawarkan semula 5% daripadaperniagaan itu kepada syarikat-syarikat insuran tempatan.

8549 2 DISEMBER 1985 8550

Di samping itu, Kerajaan telah jugamengarahkan supaya risiko-risikobesar diagihkan terlebih dahulu dikalangan syarikat-syarikat insurantempatan sebelum diinsurankansemula ke seberang laut.

Tuan Ng Cheng Kuai: Tuan Yangdi-Pertua, soalan tambahan,Berapakah syarikat-syarikat insuranasing yang beroperasi di Malaysiaberbanding dengan bilangannya bagisyarikat-syarikat tempatan. Soalanyang kedua, apakah peratusanpemilikan pada keseluruhannya bagiwarganegara Malaysia dan bukanwarganegara Malaysia.

Dato Sabbaruddin Chik: Tuan Yangdi-Pertua, daripada 57 buah syarikat-syarikat insuran, 34 daripadanya telahpun disusun semula menjadikan 28kesemuanya. Baki sebanyak 14 yanglain telah pun mengemukakancadangan untuk disusun semula.Daripada bilangan itu, 10 telahditerima, yang dua lagi masih dalamkajian, dua daripadanya telah tidakditerima dan telah dihantar kembalikepada syarikat-syarikat berkenaanuntuk dikemukakan semula cadanganpenyusunan semula ini, ertinyaapabila penyusunan semula imdiluluskan dan diterima maka tidakada lagi syarikat-syarikat insurankepunyaan asing 100%.

Berkenaan dengan.........

Timbalan Yang di-Pertua: Saya punsudah lupa. Yang Berhormat, silautangi lagi.

Tuan Ng Cheng Kuai: Soalan keduaiaitu apakah peratusan pemilikan padakeseluruhannya bagi warganegaraMalaysia dan bukan warganegaraMalaysia. Itu sudah jawab.

Dato Sabbaruddin Chik: Kalausudah jawab sudahlah, Tuan Yang di-Pertua. (Ketawa)

Tuan Ng Cheng Kuai: Tuan Yangdi-Pertua, kalau begitu, yang

dimaksudkan soalan pertama saya tadiiaitu berapakah syarikat-syarikatinsuran asing yang beroperasi diMalaysia berbanding denganbilangannya bagi syarikat-syarikattempatan.

Dato Sabbaruddin Chik: Yangsebenarnya itu yang sudah saya jawab,Tuan Yang di-Pertua. Saya sudah beriangka-angka tadi. Ertinya yang sedangdisusun semula itu bukansyarikat........

Timbalan Yang di-Pertua:Tempatan.

Dato Sabbaruddin Chik: Tempatan.

AKTA KESELAMATAN DALAMNEGERI—YANG DITUDUH

2. Tuan Chan Kok Kit minta MenteriDalam Negeri menyatakan jumlahorang-orang yang dituduh di bawah(i) Seksyen 57 Akta KeselamatanDalam Negeri, (ii) Akta Senjatapi(Penalti Berat) setakat ini; dannyatakan jumlah orang-orang yangdituduh di bawah Seksyen 57 AktaKeselamatan Dalam Negeri ini yangtidak terlibat dalam aktiviti-aktivitisubversif atau terlibat dalamkeganasan yang terancang.

Timbalan Menteri Dalam Negeri(Dato' Radzi bin Sheikh Ahmad): TuanYang di-Pertua, bagi menjawabsoatan:

(i) Jumlah orang yang dituduh dibawah Seksyen 57 AktaKeselamatan Dalam Negerisemenjak ia dikuatkuasakanpada tahun 1960 ialah seramai149 orang. Seperti yang sediamaklum tidak ada siapa yangdituduh di bawah Seksyen 57Akta Keselamatan DalamNegeri yang tidak mempunyaibukti yang menunjukkan iatidak terlibat dalam aktiviti-aktiviti subversif atau terlibatdalam keganasan yang di-rancang.

8551 2 DISEMBER 1985 8552

(ii) Jumlah mereka yang dituduhsetakat ini di bawah AktaSenjatapi (Penalti Lebih Berat)1971 pula iatah seramai 493orang.

Tuan Ibrahim Azmi bin Hassan:Tuan Yang di-Pertua, soalantambahan kepada Yang BerhormatTimbalan Menteri Dalam Negeri.Undang-undang ataupun denda yangdikenakan kepada penyimpan-penyimpan senjatapi secara haram,apakah bezanya dengan senjatapi-senjatapi yang dibeli iaitu senjatapimoden dengan senjatapi-senjatapiyang dibuat sendiri.

Adakah sama denda itu ataupundikenakan mengikut KanunKeseksaan ini ataupun Akta ituberlainan, senjatapi yang moden lain,senjatapi buatan sendiri lain.

Yang kedua, apakah yangdikenakan kepada pembuat-pembuatsenjatapi iaitu mereka yangberkebolehan membuat senjatapi,adakah pihak undang-undangdikuatkuasakan boleh tangkap merekadan sekiranya boleh ditangkapmereka, apakah dikenakan seksaankepada mereka ataupun Kerajaanboleh ambil mereka, diberi latihansupaya mereka boleh membuatsenjatapi yang memberi guna kepadanegara dan Kerajaan.

Dato' Radzi bin Sheikh Ahmad:Tuan Yang di-Pertua, mengikutundang-undang yang terdapat dinegara kita, hukuman yang dikenakankepada mereka yang didapati memilikisenjatapi yang haram, bermakna yangtidak berlesen, baik senjatapi itudibuat sendiri ataupun senjatapimoden tetapi telah dipastikan olehpihak-pihak yang tertentu bolehdigunakan sebagai senjatapi,hukumannya serupa juga, tidak adabeza dengan senjatapi yang dibuatsendiri.

Untuk menjawab soalan yangkedua, memanglah ada hukuman dibawah Akta Senjatapi untukmenghukum seseorang itu yangdibuktikan telah membuat senjatapi,umpamanya membuat senjatapi dikampung dengan cara kampungnya,tetapi boleh menembak ataupun bolehmengeluarkan letupan.

Amatlah sukar bagi Kerajaanmenimbangkan cadangan Ahli YangBerhormat tadi, kerana untukmembuat senjatapi ini memerlukankepakaran yang lebih luas daripadamereka yang hanya membuatsenjatapi di peringkat kampungsahaja.

Walau bagaimanapun, jika adamereka yang mahir untukmenyumbangkan perkhidmatanmereka, bolehlah membuat cadanganyang konkrit kepada Kerajaan untukdipertimbangkan.

SISTEM HUBUNGAN TELEFON(ATUR) DI SARAWAK

3. Dr Leo Michael Toyad mintaMenteri Tenaga, Telekom dan Posmenyatakan apakah langkah untukmengemaskinikan perkhidmatanperhubungan telefon di kawasanpersisiran Sarawak dan adakahrancangan Kerajaan bercadang untukmenyediakan ATUR di tempat ini,supaya kecekapan pentadbiran dantaraf perkhidmatan awam dapatdipertinggikan lagi.

Setiausaha Parlimen KementerianTenaga, Telekom dan Pos (Tuan AuHow Cheong): Tuan Yang di-Pertua,Kementerian saya memang sentiasaberusaha untuk memperluaskan sertamempertingkatkan lagi mutu per-khidmatan telekomunikasi, bukansahaja di luar negeri Sarawak bahkanjuga di mana semua negeri-negeri laindi negara kita. Ini adalah jelas darijumlah peruntukan yang telah dan

8553 2 DISEMBER 1985 8554

akan disediakan bagi membangunrangkaian telekomunikasi di negarakita.

Dalam Rancangan Malaysia Ketiga,jumlah yang diperuntukkan sebanyak$1.9 ribu juta, manakala dalamRancangan Malaysia Keempatsebanyak $5.8 ribu juta dan seterus-nya datam Rancangan Malaysia Ke-lima Kerajaan dijangka akanmembelanjakan sebanyak $9.1 ribujuta lagi bagi melaksanakan projek-projek rangkaian telekomunikasi.

Untuk makluman Ahli YangBerhormat, perhubungantelekomunikasi di kawasan-kawasanterpencil dan persisiran negeriSarawak sekarang diberikan melaluiperkhidmatan sistem panggilan luarbandar H.F. (High Frequency RuralCall Service). Melalui sistem ini,semua panggilan kebangsaan danantarabangsa dapat dihubungi melaluibantuan telefonis. Di samping ituperkhidmatan sistem "country set"juga digunakan di dalam kawasanlingkungan 30 km dari sesebuahibusawat.

Namun begitu, Kementerian sayamelalui Jabatan Telekom adalahdalam usaha untuk memperbaiki lagimutu perkhidmatan sistem panggilanluar bandar H.F. dan di dalamperingkat akhir pemasangan yangdijangka siap pada awal tahun 1986.Sistem ini nanti akan dapatmengendalikan serentak 6 panggilantetefon di waktu sibuk, berbandingdengan satu panggilan bagi satu-satumasa yang diamalkan sekarang.

Selain daripada perkhidmatansistem-sistem panggilan luar bandarH.F. dan "country set" yangdigunakan sekarang di kawasan-kawasan terpencil dan persisiran dtmana perkhidmatan telefon cara-carabiasa tidak dapat diberikan, JabatanTelekom telah memperkenalkansistem ATUR (Automatic Telephone

Using Radio) di negeri Sarawak.Sistem ATUR ini yang bermuatan5,000 talian telah dilancarkan secaraterhad bagi kawasan bandar Kuchingpada 17hb Mei tahun ini dan secaramenyeluruh bagi negeri Sarawak pada15hb Oktober tahun ini juga.

Sebagai tambahan kepada per-khidmatan sistem-sistem telekomuni-kasi yang telah saya sebut-kan tadi, Jabatan Telekom akanmemperkenalkan satu lagi sistemperhubungan telefon di negara kitayang dikenali sebagai Multi-accessSubscriber Radio System. Sistem iniakan juga memperkenalkan di negeriSarawak, khususnya bagi kawasan-kawasan terpencil di persisiran dimana perkhidmatan telefon cara biasatidak dapat diberikan oleh keranasebab-sebab teknikal ataupuneconomic.

Melalui sistem ini, semua panggilankebangsaan dan antarabangsa dapatdihubungi secara otomatik. Sistem iniakan dipasang secara berperingkat-peringkat di kawasan-kawasantertentu di seluruh negara. Bagi negeriSarawak, pemasangan peringkatpertama dijangka siap padapertengahan tahun 1986, denganmuatan sebanyak 384 talian.

Tuan Yang di-Pertua, selaindaripada projek-projek biasa yang giatdilaksanakan sekarang untukmenambah lebih banyak lagi kabel-kabel telefon dan peralatan-peralatanibusawat di negera kita, sistem-sistembaru yang disebutkan tadi telahdiperkenalkan agar perkhidmatantelefon dapat diberi ke seluruhpelusuk negara kita dan juga sebagaisistem-sistem penyokong kepadasistem tradisional yang ada sekarang.

Tuan Ahmed Hambal bin YeopMajlis: Tuan Yang di-Pertua, sayaingin membuat soalan tambahankepada Yang Berhormat SetiausahaParlimen. Mengapakah pada masa ini

8555 2 DISEMBER 1985 8556

selalu panggilan-panggilan secaraterus ke perhubungan antarabangsa,misalnya daripada Malaysia ke negara-negara luar seperti Australia, NewZealand, Amerika dan sebagainya,selalu mengambil masa yang lama.Misalnya kalau kita membuatpanggilan melalui "internationaloperator", dengan izin, kadang-kadang mengambil masa sampaisetengah jam atau satu jam barupanggilan itu dapat kita terima.

Yang keduanya, daripadapenerangan yang telah disampaikanoleh Yang Berhormat SetiausahaParlimen sebentar tadi panggilan-panggilan mengikut sistem barumemberi peluang kepada pengguna-pengguna telefon untuk membuatpanggilan antarabangsa. Bilakahagaknya panggilan ini dapatdigunakan oleh rakyat di negara kita?

Timbalan Yang di-Pertua: Soalanitu terkeluar daripada konteks soalanasal. Sekiranya Yang Berhormathendak memberikan jawapannya,kalau Yang Berhormat ada butir-butiryang berkenaan, silakan.

Tuan Au How Cheong: Tuan Yangdi-Pertua, secara amnya perkhidmatanterus dial antarabangsa itu pun telahdiperkenalkan dan saya berharaprakyat kita dapat membuatpermohonan supaya mendapatperkhidmatan yang boleh membuatpanggilan antarabangsa secaralangsung.

Bagi kawasan-kawasan tertentu dimana perkhidmatan antarabangsaterus dial itu belum dapat diperolehi,mereka haruslah berhubung dengantelefonis-telefonis yang ditempatkandi dua buah pusat sahaja.

Oleh yang demikian masalahnyabuat sementara waktu ini, oleh keranaterdapat begitu banyak telefon dalamnegara kita, hampir-hampir 950,000sekarang bagi mereka yang tidak

mempunyai perkhidmatan terus dialitu menyambung apabila seseorangmembuat panggilan nombor "108" itumaksudnya semua panggilan itusampai ke satu atau dua pusat sahaja.

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Tuan Yang di-Pertua, sayahendak bertanya kepada YangBerhormat Setiausaha Parlimenberkenaan dengan ATUR. ATUR initelah dilancarkan tidak berapa lamadahulu. Saya ingin mendapat tahudaripada Yang Berhormat tentangsambutan terhadap ATUR ini,bagaimana sambutan dan kejayaannyaserta keberkesanannya sebagai satuperkhidmatan telefon. Berapa yunittelah dijual dan yang keduanya,adakah Yang Berhormat SetiausahaParlimen sedar bahawa kemudahansistem ATUR ini boleh memberifaedah yang sangat besar kepadapenduduk-penduduk di pendalamanyang tidak boleh mendapatperkhidmatan telefon secara lain. Danadakah perancangan dibuat supayakampung-kampung di pendalamandi seluruh negara diberikanperkhidmatan ATUR ini. Berapabelanjanya untuk mengadakan satuyunit ATUR?

Timbalan Yang di-Pertua: Sekalilagi soalan terkeluar daripada konteksoleh sebab inti soalan asat ialahmengenai perkhidmatan perhubungantelefon di kawasan persisiran Sarawak.Walau bagaimanapun sekiranya YangBerhormat mahu menjawabnya,sitakan.

Tuan Au How Cheong: Saya punlupa akan soalannya.

Timbalan Yang di-Pertua: Silaulangi Yang Berhormat.

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Terima kasih, Tuan Yang di-Pertua, kerana beri peluang. Danterima kasih kepada SetiausahaParlimen kerana sudi menjawab.

8557 2 DISEMBER 1985 8558

Soalan saya berkenaan denganATUR. Setakat manakah sambutanyang diberikan terhadap ATUR danyang keduanya berapa yunit yangtelah digunakan, dan yang ketiganya,adakah Kementerian Yang Berhormatbercadang untuk memperluaskanperkhidmatan ATUR kepadakawasan-kawasan pendalaman diseluruh negara supaya kawasan-kawasan yang tidak dapatperkhidmatan telefon cara yang lainakan dapat diberikan perkhidmatan.

Tuan Au How Cheong: Tuan Yangdi-Pertua, untuk makluman Ahli YangBerhormat yang berminat bahawaJabatan Telekom pun telah membuatanggaran bahawa kita ingin menjualatau memberi perkhidmatan sebanyak10,000 yunit bagi tahun pertama tetapisetakat ini kita hanya dapat menjualatau memberi perkhidmatan ATURini lebih kurang 7,000 orang sahajabuat sementara waktu ini.

Mengenai telefon awam bagikawasan-kawasan luar bandar ini,tidak semestinya pihak JabatanTelekom akan memberi perkhidmatanitu melalui ATUR. Sekiranyaperkhidmatan itu dapat diberi melaluicara biasa ataupun tradisional iaitutidak lebih daripada $20,000 kosnya,perkhidmatan itu akan diberi secaratradisional—biasa. Tetapi sekiranyakawasan-kawasan tertentu yang sangatjauh terpencil dan sebagainya ataupunkosnya melebihi $20,000 untukmendapat perkhidmatan, barulahJabatan Telekom memberi per-khidmatan melalui ATUR.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Dr Chen Man Hin.

(Soalan No. 4 Y. B. Dr Chen ManHin tidak hadir).

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Hassan Alban binHaji Sandukong.

(Soalan No. 5 Y. B. Tuan HassanAlban bin Haji Sandukong tidakhadir).

ROMPAKAN BERSENJATADI LAHAD DATU

6. Tuan Newman Gaban mintaMenteri Dalam Negeri menyatakanperistiwa yang berlaku baru-baru ini diLahad Datu, Sabah dalam manasebelas orang yang tidak bersalahtelah dibunuh dan beberapa orangyang lain dicederakan oleh lanun-lanun Filipina khasnya ataspertimbangan yang berikut:

(a) mengapakah sebilangan kecillanun dapat menyerang sebuahbandar besar denganmudahnya;

(b) apakah langkah segera telahdiambil untuk menangkaplanun-lanun ini dan kejayaanyang dicapai;

(c) apakah rancangan dan tindakanKerajaan akan ambil bagimenentukan bahawa LahadDatu dan seluruh Sabah tidaklagi diserang oleh lanun; dan

(d) adakah berkemungkinan bagiKerajaan Malaysia dengankerjasama Kerajaan Filipinamuncul dengan hebatnyamembersihkan lanun-lanundaripada lautan di antara keduabuah negara.

Timbalan Yang di-Pertua: Adasesiapa yang hendak menjawab bagipihak Timbalan Menteri DalamNegeri?

Yang Berhormat Tuan Mohd. Idrisbin Mohd. Basri.

(Soalan No. 7 Y.B. Tuan Mohd.Idris bin Mohd, Basri tidak hadir).

KUMPULAN WANG AMANAHKONTRAKTOR—TABUNG

PUSINGAN8. Tuan Haji Seroji bin Haji Haronminta Menteri Kerjaraya menyatakan

8559 2 DISEMBER 1985 8560

apakah kriteria-kriteria yang digunabagi mendapat Kumpulan Wangpusingan oleh pemborong Bumiputerabagi wang yang diuntukkan sebanyak5 juta oleh Kerajaan dan beberapaorang pemborong yang telahmenikmati skim tersebut.

Timbalan Menteri Kesihatan (DatoK. Pathmanaban): Tuan Yang di-Pertua, bagi pihak Yang BerhormatMenteri Kerjaraya, benarkan sayamenyatakan bahawa Kumpulan WangAmanah Kontraktor yang mempunyaitabung pusingan sebanyak $5 jutatelah dilancarkan dengan rasminyapada 9hb Mei, 1985 ini. Tujuan utamaKumpulan Wang ini ialah untukmembantu kontraktor yang meng-hadapi kesulitan untuk mendapatmodal bagi memulakan kerja yangdiperolehi dari Jabatan Kerjaraya.

Kriteria yang ditetapkan untukmelayakkan pemohon untukmendapatkan pinjaman di bawahKumpulan Wang Amanah Kontraktorini adalah seperti berikut:

(1) Mereka mestilah berdaftardengan PUSAKABUMI didalam kelas F, atau EX atau Eatau D ataupun kelas C;

(2) Diiktiraf oleh PUSAKABUMIsebagai bertaraf bumiputera;

(3) Modal dan pengurusan dimiliki100% oleh bumiputera;

(4) Terhad kepada projek-projekPersekutuan sahaja;

(5) Hendaklah membuktikanharga tawaran adalah meng-untungkan;

(6) Mempunyai rekod kerja yangmemuaskan; dan

(7) Keutamaan istimewa akandiberi kepada pemohon-pemohon yang pernahmenghadiri kursus-kursuskontrak binaan anjuran

Kementerian Kerjaraya danmendapat pencapaian yangmemuaskan.

Mengenai jumlah kontraktor yangmenikmati skim tersebut, Tuan Yangdi-Pertua, sukalah saya menyatakanbahawa setakat ini belum ada lagi.

Semenjak skim tersebut dilancarkanhingga ke hari ini hanya dua per-mohonan sahaja yang diterima olehKementerian Kerjaraya dan kedua-duanya malangnya ditolak keranatidak memenuhi kriteria-kriteria yangsaya nyatakan tadi.

Tuan Haji Seroji bin Haji Haron:(Bangun).

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat ada soalan tambahan?

Tuan Haji Seroji bin Haji Haron:Ya, Tuan Yang di-Pertua, soalantambahan. Daripada penjelasan tadinampaknya sambutan atas skim initidaklah menggalakkan oleh pihakpemborong-pemborong bumiputera.Jadi apakah usaha Kementeriansupaya mempastikan skim ini dapatberjalan dan diusahakan oleh pihakpemborong-pemborong bumiputera.Kerana angkanya begitu banyak sekali$5 juta.

Dato K. Pathmanaban: Tuan Yangdi-Pertua, sebab-sebab skim ini tidakmendapat sambutan itu tidak begitujelas tetapi nampaknya satu daripadasebabnya ialah kurangnya projek-projek Persekutuan yang dikeluarkanoleh Kementerian Kerjaraya danhanya kontraktor-kontraktor yangmendapat projek Persekutuan ber-kelayakan untuk mendapat bantuandaripada skim ini.

Selain daripada itu mungkin merekayang dapat projek-projek adaperhubungan yang baik dengan bank-bank mereka tidak menggunakanskim ini. Walau bagaimanapun

8561 2 DISEMBER 1985 8562

Kementerian Kerjaraya sedangmelalui kenyataan-kenyataan yangdibuat dan juga di dalam kursus-kursus dan forum-forum yangdianjurkan bagi kontraktor-kontraktor bumiputera, menjelaskantentang perjalanan dan kriteria skimini untuk mereka dapat mengambilkemudahan ini.

Timbalan Yang di-Pertua: Sayamenjemput Yang BerhormatTimbalan Menteri Dalam Negerimenjawab soalan ke-6.

ROMPAKAN BERSENJATADI LAHAD DATU

6. Tuan Newman Gaban mintaMenteri Dalam Negeri menyatakanperistiwa yang berlaku baru-baru ini diLahad Datu, Sabah dalam manasebelas orang yang tidak bersalahtelah dibunuh dan beberapa orangyang lain dicederakan oleh lanun-lanun Filipina khasnya ataspertimbangan yang berikut:

(a) mengapakah sebilangan kecillanun dapat menyerang se-buah handar besar denganmudahnya;

(b) apakah langkah segera telahdiambil untuk menangkaplanun-lanun ini dan kejayaanyang dicapai;

(c) apakah rancangan dan tindakanKerajaan akan ambil bagimenentukan bahawa LahadDatu dan seluruh Sabah tidaklagi diserangi oleh lanun; dan

(d) adakah berkemungkinan bagiKerajaan Malaysia dengankerjasama Kerajaan Filipinamuncul dengan hebatnyamembersihkan lanun-lanundaripada lautan di antara keduabuah negara.

Dato' Radzi bin Sheikh Ahmad:Terima kasih, Tuan Yang di-Pertua.Bagi menjawab soalan:

(a) Keadaan alam semula jadi disebahagian besar Pantai TimurSabah menyebabkan kawasantersebut agak sukar untukdikawal dengan sungguhberkesan. Sebahagian kecildaripada penduduk PantaiTimur Sabah masih terusmenjalin hubungan kebuda-yaan, kekeluargaan dan per-dagangan dengan penduduk-penduduk dari selatan Filipina.Ini telah menjadikan kawasantersebut termasuk Lahad Datuselalu dikunjungi oleh parapendatang dari selatan Pitipinayang telah berulang alik diantara Sabah dan tempat asalmereka sejak berpuluh tahunlalu;

(b) Pihak Polis telah mengejarperompak-perompak tersebutyang telah melarikan diridengan dua buah pump-boatdan dalam satu pertempuran dilaut telah berjaya menawansebuah bot serta meneng-gelamkan sebuah bot lagi.Dalam pertempuran tersebut 5orang perompak ditembak mati;

(c) Semenjak kejadian yangberlaku di Lahad Datu pada23-9-1985 pihak PasukanKeselamatan telah bertindakuntuk memperkemas danmemperkuatkan lagi kawalankesetamatan di Sabah;

Antara langkah-langkah kese-lamatan yang dititikberatkan ialah:

(i) Menetapkan anggota PasukanPolis Hutan di 37 tempat yangstratejik di pantai-pantai danpulau-pulau di Pantai TimurSabah;

8563 2 DISEMBER 1985 8564

(ii) Menambah seramai 250 oranganggota-anggota PasukanPolis Hutan dari Sarawak keSabah untuk memperkuatkaniagi keanggotaan di lokasi-lokasi yang dahulunya kosongatau berkurangan anggota;

(iii) Mengadakan rondaan-rondaan tambahan bot-botmerin mengikut zon-zon yangditetapkan denganmengadakan "inner" and"outer cordon";

(iv) Mengadakan check points di 3buah pulau untuk mengawalsemua pergerakan keluar danmasuk pendatang-pendatangterutamanya dari Filipina keSabah;

(v) Memperkemaskan lagiSemporna Security Commanduntuk menyelaras. mengurusbantuan logistik danmerancang gerakan apabilaperlu; dan

(vi) Menempatkan sebuah kapalterbang Unit Udara Polisuntuk membuat rondaan diperairan Pantai Timur Sabah.

Dengan langkah-langkah yangtersebut di atas adalah diharapkanPasukan Keselamatan dapat cepatmencegah dan bertindak dengan lebihberkesan lagi di masa-masa akandatang.

(d) Adalah menjadi tanggungjawabkita sendiri untuk memban-teraskan kegiatan-kegiatanjenayah ataupun pencerobohanyang dilakukan di sekitarkawasan perairan Malaysia.Datam hal ini saya yakin kitamempunyai keupayaan yangsecukupnya untuk mem-banteras kegiatan-kegiatan ter-sebut di Sabah.

Tuan Shamsuri bin Md. Saleh: TuanYang di-Pertua, soalan tambahan.Dalam tindakan susulan oleh pihakPasukan Keselamatan untuk bertindakterhadap penjenayah-penjenayahyang telah melakukan jenayah diLahad Datu itu timbul salah fahamantara Kerajaan Filipina denganKerajaan Malaysia. Ada pihak-pihakyang menuduh bahawa PasukanKeselamatan Malaysia telahmenyerang orang-orang yang tidakberdosa di kawasan selatan Filipina.Jadi saya ingin mendapat penjelasanbagaimanakah kedudukan perkara itusekarang dan apakah tindakan-tindakan pihak Kerajaan untukmenjelaskan keadaan yang sebenar,yang berlaku atas tindakan-tindakanyang diambil oleh PasukanKeselamatan itu supaya dapatmententeramkan hubungan antaraMalaysia dengan Filipina.

Dato' Radzi bin Sheikh Ahmad:Tuan Yang di-Pertua, perkara yangdibangkitkan oleh Ahli YangBerhormat tadi bukannya timbul diantara Kerajaan Malaysia denganKerajaan Filipina, tetapi ditimbulkanoleh akhbar-akhbar yang mungkintidak mengetahui perhubungan diantara negara kita dengan negaraFilipina. Walau bagaimanapun kitaselalu berusaha sebagai sebuah negarayang juga duduk dalam kumpulanASEAN, berhubung rapat denganKerajaan filipina dan kita percaya danberasa yakin bahawa perkara ini tidakakan melemahkan perhubungan kitadua negara.

Tuan Alias bin Md. Ali: Tuan Yangdi-Pertua, soalan tambahan. Sayaingin bertanya Yang BerhormatTimbalan Menteri Dalam Negeri samaada benar dan maklumat yang sayaterima iaitu perompak-perompak initelah berada di pekan Lahad Datu,beberapa jam sebelum kejadiantembak-menembak itu berlaku danmereka berlegar-legar di dalambandar dengan membawa senjata-senjata otomatik, tetapi tidak

8565 2 DISEMBER 1985 8566

menimbulkan apa-apa syak-wasangkadi kalangan Polis, Polismcnyangkakan mereka ini ahli-ahliPasukan Polis Hutan. Kalau beliausedar, apakah langkah-langkah yangakan diambil oleh pihak Kementerianuntuk mempertajamkan kcwaspadaanPasukan Polis kita supaya lebih syakkiranya ber laku perbuatan seperti itudi masa depan.

Soalan yang kedua, ialah sama adabcnar maklumat yang saya terimabahawa anggota-anggota Polis yangbcrada di pekan Lahad Datu ituterlampau kecil bilangannya,menyebabkan mereka tidak dapatbertindak apa-apa ketika kejadiani tu berlaku, tetupi sebaliknyamenyembunyikan diri ataumelindungkan diri di berek masing-masing oleh kerana mereka tidakberdaya melawan pasukan penjahatyang begitu ramai dan lengkap, dankalau ini benar apakah langkah-langkah yang akan diambil oleh pihakKementerian untuk melengkapkanPasukan Polis terutama di pekan-pckan sempadan yang sensitif supayamcreka boleh menghadapi semuakemungkinan, termasuk kemungkinanserangan-serangan lanun danpenjahat-penjahat lain.

Timbalan Yang di-Pertua: SebelumYang Berhormat Timbalan Menterimenjawab, soalan ini bertanya samaada maklumat itu benar atau tidak,maka saya perlu bertanya kepadaYang Berhormat adakah maklumatYang Berhormat itu diperolehidaripada surat-suratkhabar, daripadaorang-orang perseorangan bagi dirinyasendiri ataupun daripada badan-badankewangan. Sekiranya daripadasumber-sumber ini, saya tidak bolehmembenarkan soalan-soalan YangBerhormat itu.

Tuan Alias bin Md. Ali: Tuan Yangdi-Pertua, saya mendapat maklumatini daripada sumber pegawai Bank

Pertanian yang mempunyai pejabatberhampiran dengan tempat kejadianini.

Dato' Radzi bin Sheikh Ahmad:Tuan Yang di-Pertua, untukmakluman Yang Berhormat sekalian,maklumat yang telah disampaikankepada Yang Berhormat tadi, yangtelah dikemukakan kepada sayaberbentuk dua soalan adalah tidakbenar—tidak benar sekali bahawaperompak-perompak tadi telah lamaberada di Lahad Datu, sebelummereka membuat serangan kepadadua sasaran yang kita semua sediamaklum. Dan juga tidaklah benarbahawa anggota-anggota keselamatankita oleh kerana bilangan merekatidak mencukupi telah menghilangkandiri ataupun bersembunyi di tempat-tempat yang tertentu.

Sepertimana yang saya telahterangkan tadi semenjak kejadianyang berlaku di Lahad Datu pada23hb September kita telahmemperbanyakkan lagi bilangananggota Pasukan Keselamatan kita diSabah terutama sekali di kawasan-kawasan strategik ataupun di pekan-pekan kecil strategik yang terletak diseluruh kawasan Pantai Timur dinegeri Sabah dan kita berasa yakinbahawa bilangan pasukan kitamencukupi untuk mengatasi sebarangkemungkinan berlakunya satuperistiwa lagi yang serupa di LahadDatu.

AKTA/ORDINAN " YANGDILULUSKAN—MAKLUMAT

9. Tuan V. Govindaraj minta McnteriPenerangan menyatakan sama adabeliau sedar, kebanyakan akta-aktadan ordinan-ordinan diluluskan olehParlimen dan Dewan UndanganNegeri-negeri tidak diketahui olehmasyarakat orang ramai,memandangkan ini adakah pihakKementerian mempunyai apa-apa

8567 2 DISEMBER 1985 8568

rancangan untuk menerangkan isikandungan Akta-akta dan Ordinan-ordinan tersebut kepada masyarakatmelalui media-massa, terutamamelalui T.V. bagi pengetahuan rakyat.

Timbalan Menteri Penerangan(Dato' Chan Siang Sun): Tuan Yangdi-Pertua, memang tugas utamaKementerian Penerangan untukmenyalurkan maklumat-maklumatterutama sekali maklumat rasmiberkaitan dengan kegiatan-kegiatanKerajaan termasuk undang-undangyang diluluskan oleh Dewan yangmulia ini kepada orang ramai demimewujudkan rakyat yangberpengetahuan.

Penyaluran maklumat-maklumatdibuat melalui T.V. dan radio danjuga laporan-laporan khas melaluiakhbar-akhbar tempatan sewaktuDewan bersidang semacam sekarang.Lazimnya segala Akta dan Ordinanyang dibahaskan di Dewan Parlimendan Dewan Undangan Negeri terlebihdahulu diedarkan kepada akhbar-akhbar dengan embargo.

Liputan melalui T.V. dan radiodibuat menerusi rancangan khasLaporan Dewan Rakyat atau LaporanDewan Negara, siaran-siaran Berita,Rancangan-rancangan Ehwal Semasadan ceramah mengenai undang-undang yang sedang dipertimbangkantermasuklah juga pandangan-pandangan Ahli-ahli Yang Berhormatsendiri. Di samping itu, KementerianPenerangan juga dari masa ke semasamenyediakan penerbitan-penerbitankhas mengenai sesuatu undang-undang yang menarik minat orangramai seperti pindaan kepadaPerlembagaan, Undang-undangBuruh dan Akta Dadah Berbahaya.

Melalui saluran-saluran ini,Kementerian Penerangan menjangkamaklumat-maklumat akan tersibardengan meluas khususnya kepada parapenonton televisyen atau pendengar

radio, jika diambil kira bahawa tahappenonton televisyen di Semenanjungsekarang melebihi 95% jumlah orangdewasa (7.4 juta dalam tahun 1984)manakala jumlah pendengar RadioMalaysia pula melebihi 82% darijumlah orang dewasa di Semenanjung(6.5 juta dalam tahun 1984).

Di Sabah pula, penonton televisyenmelebihi 81% jumlah orang dewasa(84,100 dalam tahun 1983), pendengarradio melebihi 25%—ini rendahsedikit jumlah orang dewasa (25,500pada tahun 1983).

Di Sarawak pula, penonton TVmelebihi 78% jumlah orang dewasa(125,300 pada tahun 1983) danpendengar radio melebihi 79% jumlahorang dewasa (126,200 pada tahun1983).

Angka-angka ini menunjukkanbahawa melalui televisyen dan radioadalah meliputi sebahagian besarrakyat di dalam negara kita dan ambiltahu hal-hal melalui Televisyen atauRTM Malaysia.

Tuan Yang di-Pertua, usaha-usahaKementerian Penerangan ini bolehdipergiatkan dan diperluaskan lagidengan kerjasama Ahli-ahli YangBerhormat dalam Dewan yang muliaini serta Ahli-ahli Dewan UndanganNegeri masing-masing yang tidakkurang daripada 620 orangkesemuanya. Adalah sukar bagiKementerian Penerangan untukmenghebahkan dengan secaramendalam setiap undang-undang yangdiluluskan oleh Parlimen atau DewanUndangan Negeri terutama sekalimemandangkan bahawa undang-undang tersebut menyentuh perkara-perkara yang khusus dengankumpulan atau masalah tertentusahaja. Lebih-lebih lagi kesuntukanmasa siaran atau "air time", denganizin, sama ada di Radio atau ditelevisyen serta kekurangan ruangdalam akhbar-akhbar tempatan tidak

8569 2 DISEMBER 1985 8570

mengizinkan penjelasan diberimengenai setiap undang-undang yangdiluluskan itu,

Oleh yang demikian saya menyerusokongan serta kerjasama Ahli-ahliYang Berhormat sekalian untuk sama-sama dengan RTM menunaikankewajipan utama kita bersama-samayang murni demi mewujudkan satumasyarakat yang lebih ber-pengetahuan.

Dr Koh Tsu Koon: Tuan Yang di-Pertua, soalan tambahan. Tadi YangBerhormat Timbalan Menterimeminta kerjasama Wakil-wakilRakyat untuk menerangkan Akta-aktadan Ordinan-ordinan kepada orangramai. Saya ingin bertanya sama adaKementerian beliau bersedia atautidak untuk memperuntukkan ruangmasa untuk radio dan televisyen bagiAhli-ahli Yang Berhormat supayadapat menjalankan tugas ini denganlebih berkesan.

Dato' Chan Siang Sun: Tuan Yangdi-Pertua, sepertimana yang sayakatakan tadi dalam RTM oleh keranakesuntukan masa siaran atau "airtime", kita cuma boleh mengadakanprogram-program seperti EhwalSemasa atau ada perjumpaan-perjumpaan semacam yang kitaanjurkan sekarang dan selain daripadaitu barangkali satu forum yang cukupbaik untuk Ahli-ahli Yang Berhormatuntuk memainkan peranan dalamtugas murni ini ialah untuk menghadirikursus-kursus sivik yang selaludiadakan, yang dianjurkan olehJabatan Penerangan tetapi kadangkalajuga bila kita jemput, tidak banyakreaksi pula kepada kursus-kursus sivikkita. Jadi kita berharaplah oleh keranaseperti yang saya katakan tadi,kerjasama daripada kita semua supayakalau ada satu undang-undang yangkhusus dan penting yang telahdiluluskan oleh Dewan ini, kita dapatjuga bersama-sama untuk menyibar-kan kepada seluruh rakyat kita.

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Tuan Yang di-Pertua, sayahendak bertanya kepada YangBerhormat Timbalan Menteri iaituberkenaan dengan rancangan LaporanParlimen di RTM, masanya itu kalautidak salah saya selama 20 minitsahaja. Jadi dalam masa yang terhadyang macam itu macam mana kitaboleh beri penerangan yang berkesanyang agak melebar juga terhadapAkta-akta yang dibahaskan dalamParlimen dan pandangan-pandanganAhli-ahli Parlimen, sehinggakan sayadapati acapkali laporan yang dibuatterhadap ucapan seseorang AhliParlimen di Dewan ini cuma sebarissahaja. Bila mereka balik kekampung, rakyat bertanya: Macammana Yang Berhormat bercakapsebaris sahaja dalam Parlimen? Jadibolehkah ditambah masanya?

Timbalan Yang di-Pertua:Soalannya, bolehkah ditambah masaLaporan Parlimen?

Dato' Chan Siang Sun: Insya Allah,kita ambil perhatian. (Ketawa)

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Abdul Rahman binSuliman.

(Soalan No. 10 Y. B. Tuan AbdulRahman bin Suliman tidak hadir).

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Lee Lam Thye.

(Soalan No. 11 Y. B. Tuan Lee LamThye tidak hadir).

LATIHAN PERGURUAN DALAMMASA CUTl

12. Tuan Haji Mohd. Zain binAbdullah minta Menteri Pelajaranmenyatakan adakan KementerianPelajaran bercadang untuk memberilatihan perguruan dalam cuti kepadaguru-guru sementara yang telah

8571 2 DISEMBER 1985 8572

berkhidmat beberapa tahun tertentuatau menyerapkan mereka ke Maktab-maktab Perguruan. Kalau ada, silabutirkan.

Menteri Pelajaran (Datuk Abdullahbin Haji Ahmad Badawi): Tuan Yangdi-Pertua, Kementerian Pelajaranmemang tetah menjalankan rancanganuntuk memberi latihan perguruandalam masa cuti kepada guru-gurusandaran yang memenuhi syarat danyang mula berkhidmat sebelum28-2-1983. Tawaran kepada seramai1,228 orang guru untuk pengambilankedua telah dibuat pada pertengahanbulan November 1985. Guru-gurusandaran yang memenuhi syarat-syarat pengambilan biasa danmemohon untuk mengikuti kursusperguruan sepenuhnya di Maktab-maktab Perguruan adalah diberipertimbangan untuk mengikutikursus-kursus tersebut.

Tuan Chan Kok Kit: Soalantambahan. Bolehkah Yang BerhormatMenteri beritahu masalah kekuranganguru telah wujud dekat 20 tahundahulu. Bilakah masalah tersebutakan diselesaikan dan adakahKerajaan bercadang bahawa guru-guru sementara yang telah mengajarselama 5 tahun akan diberi kelayakanmenjadi guru tetap?

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Tuan Yang di-Pertua,berhubung dengan perkara ke-kurangan tenaga guru, KementerianPelajaran telah pun ada saturancangan untuk mengurangkanmasalah kekurangan tenaga guru itudalam jangka 5 tahun. Adalahdiharapkan pada tahun 1991 makakekurangan itu akan dapat diatasisepenuhnya. Ini adalah dibuat dengancara melipatgandakan lagi bilanganguru-guru pelatih yang sekarang inimendapat latihan di Maktab-maktabPerguruan yang ada di negara kita ini.

Ini bermakna bahawa kemudahan-kemudahan yang ada di Maktab-maktab itu terpaksa ditambah danjangka masa pun dipanjangkansehingga ke malam.

Yang keduanya berhubung denganguru-guru sementara yang begituramai yang telah berkhidmat, segalausaha juga telah dibuat olehKementerian untuk membolehkanmereka mendapat kelayakan-kelayakan yang diperlukan supayamembolehkan mereka itu memohonuntuk dipertimbangkan bagi jawatantetap.

Dr Koh Tsu Koon: Tuan Yang di-Pertua, soalan tambahan. Saya inginmeminta Yang Berhormat Menterimemberi tahu Dewan ini apakahsyarat-syarat kemasukan untuk Guru-guru Sandaran ini bagi kursus-kursussemasa cuti dan juga adakah YangBerhormat Menteri sedar bahawaterdapat calon-calon yang mempunyaikepujian dalam kedua-dua bahasaiaitu Bahasa Malaysia dan BahasaCina bagi Rancangan Latihan GuruSementara untuk Sekolah RendahJenis Kebangsaan (Cina) yang tidakdapat diterima masuk sedangkanterdapat guru-guru yang mempunyaikepujian dalam Bahasa Malaysiatetapi hanya gred lulus dalam bahasaCina diterima masuk. Adakahini merupakan satu ketidak"consistenan" dari segi syarat-syaratkemasukan.

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Tuan Yang di-Pertua,berhubung dengan kelayakankepujian dalam bahasa yangberkenaan ' iaitu Bahasa Malaysiaataupun Bahasa Cina juga di manadifikirkan perlu, itu memanglah satusyarat yang sentiasa dikenakan. Tetapimemandangkan bahawa Guru-guruSandaran yang begitu ramai yanghendak diberi peluang kursus ini dantempatnya itu adalah sangat kurang,maka Kementerian Pelajaran telah

8573 2 DISEMBER 1985 8574

menentukan bahawa hanya merekayang mula berkhidmat pada tahun1982 yang dibenarkan mengambilkursus itu dan mereka yang dilantikkemudian daripada tahun ituwalaupun berkelayakan penuhterpaksa menunggu dahulu. Ini dibuatsecara batches dan kalau pun terdapatyang penuh kelayakan tetapilantikannya kemudian daripada tarikhberkenaan, terpaksa menunggugiliran.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Mohd. Idris binMohd. Basri.

(Soalan No. 13 Y. B. Tuan Mohd.Idris bin Mohd. Basri tidak Hadir).

HOSPITAL-BAYARAN PAKAR

4. Dr Chen Man Hin minta MenteriKesihatan menyatakan sama adalangkah-langkah diambil supayadiadakan satu panduan dan"Standardisation" di atas perkarabayaran pakar dan bayaran hospitaldalam beliau menggalakkan pen-swastaan perkhidmatan kesihatansupaya membolehkan rakyat biasajuga menggunakan hospital-hospitalswasta itu kerana hospital-hospital itutidak hanya untuk orang-orang kayasahaja.

Timbalan Menteri Kesihatan (Dato'Pathmanaban); Tuan Yang di-Pertua,pada masa sekarang tidak adastandardisation bagi caj-caj yangdikenakan oleh pakar-pakar danbayaran hospital bagi pesakit-pesakityang menggunakan perkhidmatanhospital-hospital swasta. Walau bagai-manapun, Kementerian Kesihatantelah mengadakan beberapaperbincangan dengan PersatuanHospital-hospital Swasta mengenaipelbagai perkara, termasuk juga caj-caj bagi perkhidmatan yangdisediakan oleh mereka.

Dalam perbincangan tersebutadalah ditekankan supaya hospitat-hospital swasta menetapkan caj-caj ketahap serendah-rendahnya yang bolehdan munasabah, tertakluk kepadaperaturan dan syarat tersendiri atau,dengan izin, "through self regulation"supaya perkhidmatan yang disediakanoleh hospital-hospital swasta dapatdinikmati oleh sebahagian besar orangawam. Ini adalah kerana hospital-hospital-hospital swasta mempunyaitanggung-jawab sosial kepada rakyatdan oleh yang demikian, mereka tidakseharusnya mementingkankeuntungan semata-mata.

Sehubungan dengan ini, saya sukamenarik perhatian Ahli YangBerhormat bahawa terdapat beberapahospital swasta yang telah mem-peruntukkan beberapa peratusdaripada katil-katil yang terdapat dihospital-hospital itu untuk pesakit-pesakit yang berpendapatan rendahataupun tidak mampu membayar kosrawatan mereka.

Kementerian sentiasa menggalak-kan peruntukan seperti ini termasukjuga kemudahan perkhidmatankecederaan dan kecemasan. Sekiranyaperaturan-peraturan pembayaran yangdisediakan oleh hospital-hospitalswasta tidak mencapai objektif, makaperaturan-peraturan yang lainmengenai caj-caj yang dikenakan olehhospital swasta bolehlah dikaji.

Dr Chen Man Hin: Tuan Yang di-Pertua, soalan tambahan. Di dalamperbincangan pihak Kerajaan dengandoktor-doktor swasta atau pen-tadbiran Hospital-hospital Swasta,apakah halangan untuk mendapatkansatu persetujuan, oleh sebab beberapatahun dahulu Menteri Kesihatan telahberkata dia hendak mengadakansatu "guidelines" untuk membuatpembayaran, tetapi sampai sekarangtidak mendapat persetujuan.

8575 2 DISEMBER 1985 8576

Dato' K. Pathmanaban: Tuan Yangdi-Pertua, apabila kita tekan sahaja,mula perbincangan yang sebenar dansesungguh dan saya diberitahu olehPersatuan Hospital-hospital Swastabahawa masih terdapat kerumitanuntuk menentukan caj-caj bagibeberapa kepakaran atau pegawai-pegawai pakar yang memberi khidmatdi hospital-hospital swasta, kerana adapakar yang menganggap bahawamereka lebih mahal daripada pakaryang iain dan sebagainya ataumengikut pengalaman, seseorangpakar itu jika pakar itu barumasuk berkhidmat, beliau jugaberkehendakkan caj atau bayarankepakaran yang sama seperti pakaryang telah berkhidmat 20 tahun dansebagainya.

Masalah ini memang rumit danKementerian memang faham dan kitatelah memberikan segala penggalakandan perhatian untuk menentukanbahawa Persatuan Hospital-hospitalSwasta ini dapat membincangkanperkara ini dengan sungguh-sungguhuntuk dapat memutuskan perkara iniseberapa cepat yang mungkin.

Tuan Ibrahim Azmi bin Hassan:Tuan Yang di-Pertua, soalantambahan. Yang Berhormat TimbalanMenteri, saya ingin menyentuhmengenai pembayaran hospital.Adakah pihak Kerajaan bercadangapabila ekonomi pulih di satu masananti, pembayaran hospital itu tidakdikenakan. Hospital yang sayamaksudkan ini dan pembayaran-pembayaran hospital swastadikurangkan harga pembayaran ituataupun dijadikan kita itu sebuahnegara yang pembayaran tentanghospital swasa ini yang termurah sekalidi Asia.

Kedua, adakah pihak Kerajaanbercadang supaya dibuka peluangkepada doktor-doktor pakar luarnegeri untuk membuka hospital-hospital swasta di negara ini kerana

memandangkan kepada kekurangandoktor-doktor khasnya doktor-doktorpakar di tanahair kita hari in i .

Timbalan Yang dr-Pertua: Soalanitu terkeluar sedikit daripada konteks,tetapi ada kaitannya juga. SekiranyaYang Berhormat hendak menjawab,silakan.

Dato' K. Pathmanaban: Tuan Yangdi-Pertua, soalan ini tidak melibatkanhospital-hospital Kerajaan, jadi sayatidak payah jawab soalan bahagianpertama.

Mengenai doktor-doktor pakar yangmembuka k l in ik sendiri dansebagainya, memang kita tidak dapatmelarang sesiapa pun meletakkanjawatan untuk urusan sendiri ataupunberlengah-lengah di rumah jika beliausuka berbuat demikian. Kebebasandalam perkara ini masih terdapat didalam ncgara kita.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Hassan Alban binHaji Sandukong.

Tuan Ahmed Hambal bin YeopMajlis: Tuan Yang di-Pertua, denganizin, soalan No. 5.

PUSAT MUBALIGH DITONGOD

5. Tuan Ahmed Hambal bin YeopMajlis (di bawah S. ,O. 24 (2)) mintaPerdana Menteri menyatakan adakahPusat Mubaligh di Muamut (Tongod)Sabah sudah dibuka;apakah sebabnyaPusat berkenaan dibina dalam hutan-belantara dan tidak dibina di kawasan-kawasan berdekatan dengan tumpuanpenduduk.

Setiausaha Parlimen KementerianKebudayaan, Belia dan Sukan (TuanAwang bin Jabar): Tuan Yang di-Pertua, dengan izin, saya menjawabbagi pihak Timbalan Menteri diJabatan Perdana Menteri.

8577 2 DISEMBER 1985 8578

Bagi menjawab soalan (a), PusatLatihan Dakwah di Tongod, Sabah itupada masa ini belum lagi dibuka.Urusan sedang dibuat untukmengadakan kakitangan dan alatkelengkapan dengan harapan pusatlatihan itu akan dapat beroperasi padatahun hadapan.

(b) Pusat Latihan Dakwah diTongod itu sebenarnya telah dibinaoleh Kerajaan Negeri Sabah dalamtahun 1983. lanya telah diserah dandipindah-milik kepada KerajaanPersekutuan pada 1hb Jun, 1984bersama-sama dua Pusat LatihanDakwah yang tain iaitu Pusat LatihanDakwah Keningau dan Pusat LatihanDakwah Sikuati Kudat.

Tuan Ahmed Hambal bin YeopMajlis: Tuan Yang di-Pertua, soalantambahan. Memandangkan ter-dapatnya tempat Pusat Mubaligh diMuamut (Tongod), Sabah initempatnya dikatakan ada di satukawasan yang agak terpencil.

Timbalan Yang di-Pertua: Macammana kemukakan soalan asal, tempatpun tidak tahu?

Tuan Ahmed Hambal bin YeopMajlis: Menyebutnya, Tuan Yang di-Pertua, susah sedikit. Jadimemandangkan keadaan sekarang initerdapat berbagai-bagai kegiatanagama, ada yang menggunakan agamauntuk kepentmgan politik, ada pulayang menyeleweng ajaran-ajaranagama-agama Islam, jadi adakahJabatan Perdana Menteri ataupunSetiausaha Parlimen yang menjawabsoalan memikirkan pusat-pusat yangseperti ini ditubuhkan akan digunakanoleh orang-orang tertentu untukmenimbulkan berbagai-bagai masalahkepada negara khasnya akanmengancam keselamatan orang ramai.

Jadi apakah tindakan ataupun pihakKerajaan ataupun pihak Kerajaansupaya pusat-pusat yang demikian ini

tidak digunakan oleh pihak-pihaktertentu demikian sehingga bolehmenimbulkan seperti peristiwa yangberlaku di Memali, Baling baru-baruini.

Timbalan Yang di-Pertua: Soalanjelas, soalan khusus, soalan tambahanadalah tidak berkait. Saya tidakmembenarkan.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Mohd. Idris binMohd. Basri.

Tuan Haji Seroji bin Haji Haron:Tuan Yang di-Pertua, dengan izin,soalan No. 7.

BUMIPUTERA—SAHAM YANGDIMILIKI

7. Tuan Haji Seroji bin Haji Haron:(di bawah S. O. 24 (2)) mintaPerdana Menteri menyatakanmemandangkan 18.7% sahaja sahamsektor syarikat dimiliki olehbumiputera berbanding dengan 48peratus yang dimiliki oleh bukanbumiputera. Apakah langkah-langkahyang sedang dimbil oleh Kerajaansupaya bumiputera dapat memiliki 30peratus daripada saham sektorkorporat.

Setiausaha Parlimen JabatanPerdana Menteri (Tuan Mustaffa binMohammad): Tuan Yang di-Pertua,saya ingin menegaskan bahawaKerajaan akan terus berusaha untukmempastikan bahawa matlamathakmilik kaum bumiputera termasukpemilikan oleh agensi-agensi amanahyang dianggar telah mencapaisebanyak 18.7% pada tahun 1983 ituakan terus meningkat ke arahmatlamatnya.

Untuk makluman Ahli YangBerhormat, antara langkah khususyang akan digunakan bagi tujuan

8579 2 DISEMBER 1985 8580

menambah hak milik bumiputeratermasuklah pelaksanaan DasarPemindahan Ekuiti kepadabumiputera dan melalui Skim AmanahSaham Nasional, Skim PembahagianModal Saham Syarikat-syarikat Awamtersenarai dan skim merezabkanmodal saham syarikat-syarikatperkilangan kepada bumiputeramelalui Kementerian Perdagangandan Perindustrian.

Usaha-usaha juga dijalankan bagimeningkatkan lagi penyertaanbumiputera dalam sektor syarikatmelalui penyertaan dan penglibatansecara langsung agensi-agensi amanahdalam pasaran syarikat serta menerusipelaksanaan dasar penswastaan.

Di samping itu, peruntukanpenjualan sebanyak 30% kepadabumiputera daripada syarikat sahamawam (public issue) yang ditawarkanjuga telah diperkenalkan baru-baruini. Melalui Jawatankuasa PelaburanAsing Kerajaan juga telahmenetapkan garis panduan tertentumengenai perolehan, penyatuanpengambilan alih syarikat-syarikatselaras dengan matlamat DasarEkonomi Baru.

Ahli Yang Berhormat akanmengetahui butir-butir lanjutmengenai prestasi yang dijangka bagikaum bumiputera menjelang tahun1990 apabila Kerajaan mem-bentangkan dokumen RancanganMalaysia Kelima di Dewan ini padabulan Mac tahun hadapan.

Timbalan Yang di-Pertua: Masasudah cukup.

(Masa untuk Pertanyaan bagi JawabMulut telah cukup dan Jawapan bagiPertanyaan No. 10, 11 dan 13 adalahdiberi di bawah ini).

PROJEK MEWAH DANMEMBAZIR

10. Tuan Abdul Rahman bin Sulaimanminta Perdana Menteri menyatakan:

(i) apakah yang diistilahkansebagai Projek Mewah danmembazir;

(ii) apakah langkah-langkah yangtelah diambil oleh pihakKerajaan bagi mempastikanprojek mewah dan membazirini tidak lagi dirancangkan olehagensi-agensi tertentuKerajaan dan juga pihakKerajaan Negeri pada masa-masa yang akan datang; dan

(iii) contoh-contoh projek mewahdan membazir yang sudah pundilaksanakan danbagaimanakah projek-projektersebut diperbetulkan supayaianya menjadi lebih berguna.

Setiausaha Parlimen di JabatanPerdana Menteri (Tuan Mustaffa binMohammad): Soalan yangdibangkitkan oleh Ahli YangBerhormat dari Parit Buntar inimempunyai maksud yang samadengan soalan Ahli Yang Berhormatdari Ulu Nerus yang telah pun dijawabpada 6hb November, 1985. Saya tidakada apa-apa tambahan kepadajawatan tersebut.

PROTON SAGA—PASARAN

11. Tuan Lee Lam Thye mintaPerdana Menteri menyatakan:

(a) apakah langkah-langkah telahdiambil untuk mencari pasaranluar negeri bagi Proton Saga(Kereta Nasional) dan beributir-butir mengenai bilangankereta yang dipesan dan olehnegara mana;

8581 2 DISEMBER 1985 8582

(b) dengan bertambahnya penge-luaran Proton Saga adakahakan terdapat alat-alat gantikeluaran tempatan yang men-cukupi terutamanya bahagian-bahagian badan kereta baginasional; dan

(c) adakah Kerajaan membenarimport alat-alat ganti danbahagian-bahagian badankereta buatan asing, sepertidaripada Taiwan, bagi ProtonSaga sekiranya ia dapatdiadakan dengan murah bagikegunaan pengguna-penggunaMalaysia.

Tuan Mustaffa bin Mohammad:(a) Pada masa ini kajian sedang giat

dijalankan untuk mengkajikemungkinan mengeksportProton Saga. Terdapat firma-firma dari 30 buah negara yangtelah menunjukkan minat untukmengimport Proton Saga.

(b) Di antara matlamat ProjekKereta Nasional adalah untukmenggalakkan pembangunanindustri komponen/alatgantiyang bermutu dan setandingdari segi harganya dengankomponen dan alatgantiimport. Sebanyak 187 jeniskomponen/alatganti telahdikenalpasti untuk dikeluarkanoleh pengusaha-pengusahatempatan berdasarkan programyang telah disusun, Kesemuakomponen/alatganti ini meliputibahagian-bahagian badankereta Proton Saga, Sekiranyaprogram ini berjalan denganjayanya masalah untukmendapatkan alatganti ProtonSaga tidak akan menimbulkansebarang kesulitan.

(c) Oleh yang demikian kebenaranuntuk menggunakan komponen/alatganti import tidak akan

timbul. Bagaimanapun sebagailangkah sementara, syarikatpengedar Proton Saga akanmenyediakan bekalankomponen/alatganti yangbermutu dan murah harganyabagi kegunaan pemilik-pemilikProton Saga.

PELAJAR-PELAJAR KURANGBERDISIPLIN

13. Tuan Mohammad Idris binMohammad Basri minta MenteriPelajaran menyatakan adakah beliausedar bahawa sebilangan kecil murid-murid sekolah menengah danpenuntut-penuntut universiti padamasa ini terdapat tidak berdisiplin danbanyak bergaya ala barat danmempunyai potongan cara "Punk"hingga sukar bagi membezakandengan belia-belia yang sudahbekerja. Apakah tindakan yangKementerian akan ambil bagimenyekat kegiatan ini.

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Untuk makluman Ahli YangBerhormat, Kementerian Pelajaranmemang menyedari adanya sebilangankecil pelajar-pelajar yang kurangberdisiplin tetapi gejala ini dapatdikawal melalui peraturan-peraturantertentu di sekolah-sekolah dan diuniversiti-universiti serta melaluiperkhidmatan bimbingan dankaunseling.

USUL MENANGGUHKANMESYUARAT DI BAWAH

PERATURAN MESYUARAT 18

PEMBUNUHAN/ROGOL OLEHPENDATANG HARAM

Dr Tan Seng Giaw: (Bangun).Timbalan Yang di-Pertua: Yang

Berhormat, sebelum Yang Berhormatbangun, saya telah terima

8583 2 DISEMBER 1985 8584

pemberitahu Usul Yang Berhormatdan telah mendapati bahawa Usulnyaserta juga penjelasan bertulisnya yangharus disampaikan untuk maklumatsaya bersendirian adalah dicampurbersekali. Maka saya mengizinkanYang Berhormat membaca Usulceraian (1) dan (2) sahaja. SilakanYang Berhormat.

3.31 ptg.Dr Tan Seng Giaw (Kepong): Tuan

Yang di-Pertua, menurut PeraturanMesyuarat 18 (2), dengan ini sayamemberi pemberitahuan bahawa sayaingin meminta izin mencadangkanMajlis Mesyuarat ditangguhkan bagitujuan merundingkan satu perkarayang tertentu berkenaan kepentinganorang ramai yang berkehendakdisegerakan yakni bencanapembunuhan, perompakan dan rogolyang dilakukan oleh penjenayah-penjenayah pendatang haram.

Pembunuhan dan perompakan yangterakhir ini berlaku pada kira-kira jam4.00 pagi sebetum waktu subuh pada29hb November, 1985 di 45 Jalan 3,Taman Murni, Batu 9 1/2, Jalan Cheras,Kajang di mana mendiang Gee SeeKao seorang pegawai kanan sebuahsyarikat video yang berumur 25 tahuntelah ditikam mati oleh pendatang-pendatang haram secara kejam. Usulsaya adalah berbunyi:

Bahawa dengan ini Dewan inimengizinkan di bawah PeraturanMesyuarat 18 (1) Yang BerhormatDr Tan Seng Giaw untukmencadangkan supaya di-tangguhkan Majlis Mesyuarat inibagi tujuan membincangkanbencana tersebut yang berlaku dialamat dan tarikh yang tersebut.Mendiang Gee See Kao telahmeninggalkan seorang isteri yangberumur 26 tahun dan seorang anaklelaki berusia dua tahun. MendiangGee adalah anak lelaki yang keduakepada Encik Gee Choon Sim yang

berumur 69 tahun dan Puan YoongChee Fah, bapa mendiang Gee sertaabang dan adik juga mengalamikecederaan akibat seranganpendatang-pendatang haram.

Tuan Lee Lam Thye: Tuan Yang di-Pertua, saya mohon menyokong.

Timbalan Yang di-Pertua: Ahli-ahli Yang Berhormat, sepertimanasaya telah maklumkan, saya telahmenerima satu pemberitahuan Usul dibawah Peraturan Mesyuarat 18daripada Yang Berhormat Dr TanSeng Giaw, Ahli bagi KawasanKepong pagi ini. Teks Usul ialahseperti yang dibacakan oleh AhliYang Berhormat sebentar tadi.Sebagaimana Ahli-ahli YangBerhormat ketahui sebelum sayasebagai Yang di-Pertua dapatmenerima Usul ini untuk di-bincangkan, saya mesti berpuas hatibahawa Usul yang berkenaan itu mestimenepati tiga syarat:

(1) Perkara yang dibangkitkan ituadalah perkara tertentu;

(2) Perkara itu juga berkaitandengan kepentingan orangramai; dan

(3) lanya berkehendakkan di-segerakan.

Setelah meneliti perkara ini sayaberpendapat bahawa untukmengatakan perkara ini tertentudilakukan oleh penjenayah-penjenayah pendatang haram tidakbegitu tepat kerana ini adalahberasaskan kemungkinan sahaja.

Dan Walaupun perkara ini bolehditerima sebagai mempunyaikepentingan orang ramai, namum iatidak perlu disegerakan sehinggamenangguhkan Persidangan hari ini.Oleh sebab perkara ini adalah perkarajenayah dan pihak yang ber-tanggungjawab sedang mengambiltindakan yang perlu.

8585 2 DISEMBER 1985 8586

Berasaskan huraian yang sayaberikan itu, saya menolak Usul AhliYang Berhormat itu.

RANG UNDANG-UNDANGPERBEKALAN, 1986

DAN

USULANGGARAN PEMBANGUNAN,

1986Jawatankuasa

Aturan Urusan Mesyuaratdibacakan bagi menyambung semulapertimbangan atas Rang Undang-undang Perbekalan, 1986 danAnggaran Pembangunan, 1986 dalamJawatankuasa sebuah-buah Majlis.(Hari Ketiga belas).

Majlis bersidang dalam Jawatan-kuasa.

(Timbalan Yang di-Pertua mem-pengerusikan Jawatankuasa)

Maksud B. 51, B. 52, B. 53,B. 54, B. 55 dan B. 56 (Jadual)—

MaksudP. 51, P. 52, P. 53, P, 54,P. 55 dan P. 56 (AnggaranPembangunan, 1986)—

Tuan Pengerusi: Kepala BekalanB. 1 hingga B. 56 dan KepalaPembangunan P. 51 hingga P. 56 dibawah Kementerian Pengangkutanmasih terbuka untuk dibahas. YangBerhormat dari Kuala LumpurBandar.

3.42 ptg.Tuan Lee Lam Thye (Kuala Lumpur

Bandar): Tuan Pengerusi, yangpertama saya suka menarik perhatianTuan Pengerusi kepada muka surat257, Maksud Bekalan B. 56—JabatanPengangkutan Jalan. Saya inginmenyentuh tentang Butiran No. 2—

Pendaftaran dan Pelesenan Kereta-kereta Motor dan juga ButiranNo. 4—Pengujian dan PelesenanPemandu-pemandu.

Tuan Pengerusi, berhubung denganperkara yang saya ada sentuh tadi,saya suka membangkitkan satuperkara berkenaan dengan had umurminima untuk pemegang lesenmemandu bagi penunggang motosikaldan juga pemandu kereta.

Dalam bulan Oktober tahun ini,Yang Berhormat Menteri Peng-angkutan telah mengumumkanbahawa Kerajaan boleh memindaumur minima untuk pemegang-pemegang lesen memandu bagipemandu-pemandu serta jugapenunggang motosikal termasuk jugapemandu lori.

Yang Berhormat Menteri men-cadangkan bahawa cadang hadumur baru ialah 17 tahun untukpenunggang motosikal, bukan lagi 16tahun seperti yang terdapat sekarang,18 tahun untuk pemandu kereta danbukan lagi 17 tahun dan umur 25 tahununtuk pemandu lori dan bukan umur21 tahun yang ada sekarang.

Beliau berkata bahawa Kemen-terian berkenaan sedang mengkajisatu cadangan yang bertujuan untukmengujudkan atau melahirkanpemandu-pemandu yang lebihmatang, terlatih dan berdisiplin.

Saya menggesa pihak Kementerianyang berkenaan supaya janganmelaksanakan cadangan kehendakhad umur minima yang baru sehinggasatu kajian yang lanjut atau terperincitelah disediakan.

Pada masa ini tidak dapat buktidaripada perangkaan yang ada bahawapenunggang motosikal berumur 16tahun dan pemandu kereta berumur17 tahun kurang matang, tidak terlatihdan tidak berdisiplin. Tidak ada juga

8587 2 DISEMBER 1985 8588

bukti jelas menunjukkan bahawamereka merupakan punca utamapenimbul masalah lalulintas dankeselamatan jalan raya. Barangkaliterdapat beberapa kambing hitamyang merosakkan undang-undangtetapi mestilah diingat bahawaperbezaan setahun tidak bermaknaakan meningkatkan paras kematanganpemandu-pemandu atau menjadikanmereka lebih matang.

Sebelum Kerajaan memutuskanuntuk membuat apa-apa keputusanberhubung dengan perkara berkaitandengan had ukur minima untukpemandu-pemandu dan penunggangmotosikal maka jabatan berkenaandan Majlis Keselamatan Jalan RayaKebangsaan hendaklah menjalankansatu kajian terperinci untukmenentukan sama ada umur ialah satufaktor yang menimbulkan kemalanganjalan raya.

Pada pandangan saya, Kerajaanhendaklah jangan membuat keputusanyang tergesa-gesa tetapi hendaklahmembuat kajian yang lanjut sebelummembuat apa-apa tindakan yang akanmeninggalkan akibat yang serius.

Mengenai masalah kemalanganjalan raya, saya suka membuatcadangan bahawa apa yangKementerian atau jabatan berkenaanpatut berbuat ialah melaksanakanperkara-perkara yang berikut:

(1) Pelajaran ataupun pendidikanmengenai keselamatan dansopan santun di jalan raya.Keselamatan dan sopan santundi jalan raya masih berkurangandi jalan raya. Banyakpengangkutan awam seperti basmini tidak memberi perhatianyang banyak kepadakeselamatan jalan raya dansopan santun. Pelajaranataupun pendidikan hendaklahditingkatkan di pelbagaiperingkat bagi memberi

penekanan kepada setiappengguna jalan raya dan adalahmustahak bagi saya menyatakandi sini bahawa aspek pendidikanataupun pelajaran hendaklahditingkatkan lagi.

(2) Masalah tentang penguat-kuasaan oleh pihak berkuasayang berkaitan. Lebih ramaikakitangan penguatkuasahendaklah dipergunakan bagimempastikan ketegasanpenguatkuasaan ke atas merekayang sering melanggarperaturan lalulintas yang akanmembahayakan orang ramai.

(3) Kejuruteraan yang berkaitandengan pembaikan jalan rayatermasuk meletakkan ataumemasang tanda amaran yangcukup dan menimbus lubang-lubang dan parit seberapa cepatselepas kerja-kerja membaikijalan disiapkan dengan tujuanuntuk mengurangi kemalanganjalan raya. Adalah perluditekankan di sini bahawaadalah didapati menerusiperangkaan bahawa banyakkemalangan jalan rayaberpunca dari kurang perhatiandiberikan kepada kejuruteraanjalan raya daripada aspek jalan-jalan yang rosak, tidak cukuptanda amaran dan adanyalubang-lubang ataupun lopak-lopak. Kejuruteraan berhubungdengan keselamatan jalan rayahendaklah ditingkatkan.

Tuan Pengerusi, menyentuh tentangJabatan Pengangkutan Jalan danpenguatkuasaan, izinkan saya jugamembangkitkan rayuan-rayuan olehpemandu-pemandu teksi dalamBandaraya Kuala Lumpur bagimengecualikan mereka daripadamenggunakan talipinggangkeselamatan berasaskan ke atas buktiyang diberikan oleh pemandu-pemandu teksi bahawa talipinggang

8589 2 DISEMBER 1985 8590

keselamatan digunakan sebagaipengikat mereka semasa kejadiansamun atau rompakan ke atas teksiberlaku. Terdapat banyak kesrompakan berlaku dalam teksi dalamBandaraya dan setiap kali rompakanberlaku, perompak-perompak akanmenggunakan talipinggangkeselamatan untuk menjerat ataumengikat leher pemandu-pemandusebelum beliau dirompak. Saya yakinbahawa Kementerian telah menerimamemorandam daripada pemandu-pemandu teksi mengenai perkara inidan saya harap ianya dapatdipertimbangkan supaya pengecualianboleh diberi untuk kes ini yangmelibatkan pemandu-pemandu teksidalam Bandaraya.

Saya juga suka merujuk ke atasperbahasan saya atas tajuk yang samaberkenaan dengan Ordinan Lalulintas1958 yang sekarang sudah ketinggalanmasa. Inilah masanya bagi OrdinanLalulintas 1958 disemak semula dandipinda supaya menghadapiperubahan masa. Saya menggesaMenteri ataupun Timbalan Menteriberkenaan supaya memberitahu kamiapakah langkah yang telah diambiloleh Kementerian untuk menyemaksemula Ordinan Lalulintas 1958 yangada sekarang dan dikemas-kinikansupaya memenuhi keperluan padamasa kini.

Tuan Pengerusi, sekarang saya inginberalih kepada muka surat 241mengenai Maksud Pembangunan 51,Kementerian Pengangkutan, iaituberkenaan dengan Keretapi TanahMelayu. Saya suka berucap mengenaiButiran 8 tentang PembaharuanLandasan sebagai salah satu langkahuntuk mencegah kemalangan atau keskegelinciran yang berlaku pada masayang lalu.

Pengangkutan rel ialah satu bentukpengangkutan awam yang pentingdalam negara kita dan adalah menjaditanggungjawab Kerajaan untuk

mempastikan bahawa bentukpengangkutan yang popular inidigunakan oleh rakyat jelata dapatdiurus dan disenggara dengan cekap.Satu daripada masalah yang dihadapioleh KTM ialah kegelinciran landasan.Walaupun seperti menurut Menteriberkenaan bilangan kegelinciran telahberkurangan sejak kebelakangan ini,adalah menjadi tanggungjawab pihakberkenaan supaya berusaha sedayaupaya untuk mencegah kegelinciranini dari berlaku. Setiap kalikegelinciran terjadi, ia mengakibatkankerugian yang teruk kepada KTM.

Salah satu sebab kegelinciran ialahdisebabkan alat-alat yang lama.Menurut Pengurus Besar KTM,sekurang-kurangnya 75% koc KTMdan gerabak telah melebihi jangkamasa yang sepatutnya digunakan dansekarang masih lagi digunakan untukmenampung permintaan lalulintas.Apa yang perlu dilakukan sekarangialah menggantikan "rolling stock",dengan izin, yang ada sekarang yangtelah mencapai jangka masapenggunaannya. Kebanyakan koc dangerabak yang ada sekarang ialahantara 60 ke 70 tahun, malah beberapabuah gerabak yang melebihi 80 tahun.Untuk membeli lokomotif yang baru,koc dan gerabak baru di sampingmelaksanakan projek berjuta ringgituntuk mengganti semula landasanlama, semua ini memerlukan sejumlahwang yang besar, tetapi wang tersebutterpaksa dibelanjakan jika KTMberharap untuk menyediakanperkhidmatan yang cekap danselamat. Rolling stock dan landasanyang sudah berakhir tempohpenggunaannya adalah menjadi puncautama kegelinciran dan ialah perlulahdiganti baru.

Memandangkan di atas, saya sukamenggesa Kerajaan supaya memberikeutamaan kepada peningkatanperkhidmatan rel ini denganmenyediakan sejumlah wang besardan bermakna di bawah Rancangan

8591 2 DISEMBER 1985 8592

Malaysia Kelima bagi menggantirolling stock yang sudah ketinggalanzaman. KTM menganggarkan bahawaianya akan memakan belanjasebanyak lebih kurang $350 juta untukmenyediakan rolling stock baru dibawah Rancangan Malaysia Kelima.Saya menggesa Kerajaan supayamemberi pertimbangan yang khususke atas permintaan KTM inimemandangkan betapa pentingnyapeningkatan perkhidmatan rel dinegara ini,

Tuan Pengerusi. sekarang saya inginberalih kepada Maksud Bekalan 56,berbalik kepada Jabatan Peng-angkutan Jalan juga dan ini ialahmengenai Pengujian dan PelesenanPemandu-pemandu. Saya inginmembangkitkan di sini untukperhatian Kerajaan tentang kawasanujian memandu kenderaan. Saya sukamenarik perhatian Malaysia bahawabuat masa ini sekolah-sekolah belajarmemandu menghadapi masalahkekurangan tapak untuk menjalankanujian memandu, khususnya di NegeriSelangor dan juga di WilayahPersekutuan. Saya inginmencadangkan kepada pihakKementerian supaya melaksanakansegera satu konsep yang dinamakan"Kawasan Ujian Memandu Setempat"seperti yang dicadangkan di dalamkawasan Bandar Baru Wangsa Maju.Sungguhpun perkara ini telahdibangkitkan pada masa yang lalu,tetapi berlaku kelewatan dalammelaksanakan projek ini. Saya harappihak berkuasa boleh berbuat sesuatuuntuk menyegerakan pelaksanaanujian memandu setempat ini. Kalausekiranya cadangan ini tidak dapatdilaksanakan atas masalah kewangan,maka pihak Kerajaan hendaklahmenimbangkan supaya projek inidapat diswastakan.

Saya ingin membangkitkan juga disini soal latihan bagi Pegawai Penguji-penguji Pemandu yang mana padamasa ini setiap negeri mempunyai

sistem ujian yang berlainan. Latihan-latihan yang terdapat di JabatanPengangkutan Jalan di tiap-tiap negeriadalah berlainan seperti di NegeriSembilan, di Negeri Selangor,Wilayah Persekutuan, Kedah, PulauPinang ataupun Negeri Perak. Makasaya ingin mengesyorkan di sinibahawa adalah perlu supaya latihanbagi Pegawal Penguji-penguji inidapat diseragam dan dipakai keseluruh negara.

Tuan Pengerusi, ini ialah perkara-perkara yang saya ingin bangkitkandalam perbahasan ini. Sekian.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Sibu.

5.56 ptg.

Tuan Ling Sie Ming (Sibu): TuanPengerusi, saya bangun untukmembangkitkan dua perkara di sini.Di bawah Jabatan PenerbanganAwam—Sarawak dan Sabah, Butiran4 Perkhidmatan Kecemasan PadangTerbang dan Butiran (Projek) 4Pembangunan Lapangan TerbangSibu. Satu lagi di bawah MaksudBekalan 56, Butiran 2 Pendaftarandan Pelesenan Kereta-kereta Motor.

Tuan Pengerusi, saya merujukkepada Maksud Pembangunan 55,Jabatan Penerbangan Awam—Sarawak dan Sabah, Butiran 4Pembangunan Lapangan TerbangSibu. Dukacita saya mendapat tahutidak ada satu sen pun telahdiperuntukkan bagi tujuanmembangun dan membina sebuahlapangan terbang baru di Bandar Sibuwalaupun projek itu telah diundikanpada 10 tahun lalu. Saya inginmendapat penjelasan daripada YangBerhormat Timbalan Menterimengenai Projek Lapangan TerbangSibu.

8593 2 DISEMBER 1985 8594

Tuan Pengerusi, baru-baru iniMenteri Infrastruktur danPembangunan Negeri Sarawak, DatukDr Wong Soon Kai memberitahuDewan Undangan Negeri Sarawakpada 14hb November, 1985 bahawaprojek membina lapangan terbangbaru Sibu akan dilaksanakan awattahun depan. Menurut beliau, projekini akan siap dibina dalam tempoh 3tahun.......

Tuan Hussein bin Mahmud:(Bangun).

Tuan Pengerusi: Ya, YangBerhormat?

Tuan Hussein bin Mahmud: Sayaingin.......

Tuan Pengerusi: PeraturanMesyuarat atau minta jalan?

Tuan Hussein bin Mahmud:Peraturan Mesyuarat 36 (1). Sayaingin penjelasan daripada TuanPengerusi, bukan daripada Ahli YangBerhormat dari Sibu. Apakahdibolehkan perbincangan di bawahmana-mana peruntukan, terutamasekali peruntukan "Pembangunan"yang saya maksudkan, sepertiPembangunan 55, Butiran 4 di manatidak ada satu sen pun dimintadaripada Dewan ini. Apakah ia bolehdiperbincangkan di sini?

Tuan Pengerusi: Terima kasih YangBerhormat kerana minta penjelasan,tidak minta keputusan atau ruling.Penjelasan saya, Yang Berhormat,saya membolehkan kerana Ahli YangBerhormat berkenaan berhakbertanya sekiranya tidak ada,mengapa tidak diperuntukkan. Itusahaja, Yang Berhormat, penjelasansaya, bukan saya memutuskan.Terima kasih, silakan.

Tuan Ling Sie Ming: Terima kasth,Tuan Pengerusi. Menurut beliauprojek ini akan siap dibina dalam

tempoh tiga tahun, kemudiannya 4buah kapal terbang jenis Boeing 737boleh mendarat dalam masa yangsama.

Saya rasa terperanjat ke ataspengumuman tersebut jikalau pihakKerajaan tidak akan mem-pemntukkan wang bagi maksudmembina lapangan terbang di Sibu.Bagaimanakah pihak Kerajaan NegeriSarawak melaksanakan projek ini,maka mengapakah pengumumanterhadap projek itu dikeluarkandahulu di dalam Dewan UndanganNegeri Sarawak, walaupunpelaksanaan projek adalah di bawahbidang kuasa pihak KerajaanPersekutuan yang belummengumumkan pelaksanaan projekini. Saya harap Yang BerhormatTimbalan Menteri Pengangkutan akanmemberi penjelasan secara terus-terang mengenai keraguan saya dalammasa jawapannya.

Tuan Pengerusi, hasrat rakyat diBahagian Ketiga, Keenam danKetujuh ialah supaya lapanganterbang baru di Sibu dibina dengansecepat mungkin. Kemudahan yangberada di Lapangan Terbang Sibuadalah tidak memuaskan untukmemenuhi kehendak rakyat.

Lebuhraya di negeri Sarawak belumdibangunkan, maka rakyat Sarawakkhususnya di ketiga-tiga bahagianyang saya sebutkan tadi bergantungkepada perjalanan udara. LapanganTerbang baru di Sibu adalahkemudahan infrastruktur yang wajarsebagai suatu faktor asas untukmembangunkan ekonomi disebahagian tempat Sarawak yangbesar.

Tuan Pengerusi, pihak KerajaanPersekutuan mengambilalih JabatanPengangkutan Darat Negeri Sarawak.

Ingin saya mengambil kesempatanini untuk membangkitkan masalah

8595 2 DISEMBER 1985 8596

ujian pemandu kereta. Ujianpemandu kereta di negeri Sarawakadalah dibahagikan kepada 3 seksyeniaitu ujian mutut terhadap peraturantrafik, ujian perletakan kereta danujian memandu kereta atas jalan raya.Jikalau seseorang lulus ujian pertamadan ujian ketiga dan jikalau beliaugagal dalam ujian ketiga, pemohonlesen memandu itu harus mengulangiujian memandu sekali lagi denganmengambil semua ketiga-tiga seksyenkesemuanya.

Tuan Pengerusi, peraturan tersebutadatah tidak adil kepada pemohonlesen pemandu dan tidak berkesandari segi penglibatan pentadbiran.Saya bercadang supaya seseorangpemohon tidak harus mengambilsemua semula apa seksyen ujianseperti ujian mulut di lain kali, ujiankedua, sekiranya beliau telah lulusseksyen ujian yang sama pada kaliyang pertama. Sekian, terima kasih.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Ipoh.

4.05 ptg.

Tuan Peter Chin Gan Oon (Ipoh):Tuan Pengerusi, saya merujuk kepadaMaksud Bekalan 54, muka surat 252untuk Jabatan Penerbangan Awam.Saya dapati tidak ada apa-apa untukperkhidmatan dan bekalan di bawahjenis belanjawan kecuali $10 untukperkhidmatan Penerbangan Awam.Saya ingin tahu apakah sumbanganuntuk penyenggaraan khasnya untukkemudahan-kemudahan permalimandi Lapangan Terbang AntarabangsaSubang.

Tuan Pengerusi, baru-baru ini telahterjadi dua kejadian di LapanganTerbang Antarabangsa Subang dimana keselamatan pesawat-pesawatyang menggunakan lapangan terbangitu telah terjejas. Saya merujukkepada kekurangan langkah-langkah

keselamatan dan penyenggaraanlampu-lampu di landasan untukmemandu pesawat mendarat denganselamat di lapangan terbang tersebut.

Lampu-lampu pandu itu telahdirosakkan oleh orang-orang perosakkerana ketiadaan langkahkeselamatan. Daripada 8hb Oktober,1985 semua kemudahan permalimandi Lapangan Terbang Subang gagaldisebabkan oleh kerosakan elektrik.Memang ada janakuasa bantu yangsepatutnya hidup dengan sendirinyatetapi oleh kerana mutupenyenggaraan yang rendahjanakuasa-janakuasa itu juga gagalberjalan menyebabkan radar untukpesawat yang mendarat dan menarakawalan di antara alat-alatpermaliman di situ yang tidak dapatdipakai selama sejam yang kebetulanmerupakan waktu puncak diLapangan Terbang Subang.

Tuan Pengerusi, yang jelas tanpaalat-aiat permaliman telah terjadi satukeadaan di mana keselamatan pesawatdan para penumpang telah terdedahkepada bahaya. Keselamatan adalahperhitungan yang paling mustahak danianya tidak boleh diabaikan.

Tuan Pengerusi, yang tidak jelasialah perbelanjaan tambahan yangkena dikeluarkan disebabkan olehlebih bahan api yang diperlukan olehpesawat yang tidak dapat mendarat, disamping itu pesawat-pesawat yangtidak dapat berlepas juga memakanlebih banyak perbelanjaan keranasyarikat penerbangan mereka kenamenampung keperluan penumpang-penumpang yang terkandas.

Tuan Pengerusi, saya harap Jabatanberkenaan boleh lebih berhati-hatidalam menyenggara peralatan itu disamping menyediakan langkah-langkah keselamatan dengansecukupnya supaya keadaan peralatanpermaliman di dalam mahupun di luarkawasan lapangan terbang sentiasa

8597 2 DISEMBER 1985 8598

berada dalam keadaan baik demikepentlngan keselamatan parapenumpang di samping mengurangkanperbelanjaan boros. Sekian.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Hilir Padas.

4.08 ptg.

Tuan Mohammed Yusof bin HajiYakob (Hilir Padas): Tuan Pengerusi,saya ingin mengambil bahagian didalam perbahasan mengenai denganBelanjawan yang diuntukkan kepadaKementerian Pengangkutan, MaksudBekalan 51.

Pertama-tamanya saya inginmenyentuh Maksud Bekalan 56 iaituJabatan Pengangkutan Jalan, Butiran2 dan Butiran 6 dengan Pendaftarandan Perlesenan Kereta-kereta Motordan Penguatkuasaan.

Tuan Pengerusi, di dalam zamanyang serba moden ini kereta bukanlahlagi menjadi satu luxury, dengan izin,tetapi ia menjadi satu keperluan(necessity). Kenderaan digunakanbukan semata-mata untuk persen-dirian tetapi kebanyakan kenderaanhari ini adalah digunakan sebagai satuagen atau pembantu kepada kegiatanmanusia terutamanya di segiperniagaan.

Di dalam hubungan ini saya inginmemaklumkan di Dewan yang muliaini bahawa memandangkan jalan-jalanraya di Sabah terutamanya dikawasan-kawasan luar bandar adalahkurang baik dan tidak beraspal.Kebanyakan dari kenderaan yangdigunakan ialah jenis "four-wheeldrive", dengan izin, seperti LandRover, Land Cruiser dan jeep di manac.c. atau kuasa kudanya adalah lebihtinggi dari kereta biasa. Ini bermaknasebuah kenderaan umpamanya sebuahland cruiser yang menggunakan kuasadisel terpaksa membayar cukai jalan

ataupun road tax, dengan izin, yangbegitu tinggi jika dibandingkandengan cukai jalan yang dikenakan keatas kereta biasa.

Satu perkara yang harus disedariialah purata c.c. atau kuasa kudakenderaan four-wheel drive ini,dengan izin, ialah di dalam tingkungan2000 c.c. dan umpamanya sebuah landcruiser long base, dengan izin,mempunyai kuasa 4,700 c.c. dan kalaukenderaan ini digunakan oleh orangperseorangan, ianya terpaksamembayar cukai jalan sebanyak lebihkurang $9,000 setahun kalaudibandingkan dengan harga ken-deraan ini iaitu sebuah land cruiserlong base tadi lebih kurang $50,000harganya. Ini bermakna cukai jalanraya ke atas land cruiser yang sayasebutkan tadi dibayar di tiap-tiaptahun selama 5 tahun, jumlah cukaijalan yang dibayar hampir-hampirboleh membeli sebuah kenderaanberkenaan.

Saya mengutarakan faktor-faktorini, Tuan Pengerusi, ialah untukmembuktikan bahawa kadar cukaijalan raya yang dikenakan ke ataskenderaan four-wheel drive ini adalahtidak munasabah. Mungkin adaorang yang mengatakan bahawamengapakah harus seseorang itumembeli atau menggunakan ken-deraan four-wheel drive ini danmengapakah tidak sahaja ia membeliatau menggunakan kereta biasa yangmempunyai c.c. atau kuasa kuda yangsederhana di mana pembayaran cukaijalan ke atasnya tidaklah begitu tinggidan adalah munasabah. Mungkinbanyak orang yang tidak sedar dan disini saya ingin memberitahu danmenyedarkan mereka yang belumscdar bahawa kebanyakan jalan-jalanraya di Sabah terutamanya yangmenghubungi dari pekan ke pekan diluar bandar adalah di dalam keadaanburuk di mana ianya tidak bolehdilalui oleh kenderaan biasamelainkan dengan menggunakan

8599 2 DISEMBER 1985 8600

kenderaan jenis four-wheel drivesahaja. Pengguna-pengguna jalan-jalan raya tersebut tidak mempunyaipilihan lain kecuali menggunakan jeniskenderaan yang saya maksudkan tadi.

Apa yang menyedihkan ialah disamping membayar atau membelikenderaan tersebut dengan harga yangtinggi jika dibandingkan dengan hargakereta biasa, mereka juga terpaksamembayar cukai jalan atau road tax,dengan izin, yang lebih tinggi dancukai jalan yang dikenakan ke atassebuah kereta biasa. Masalah yangdihadapi oleh mereka yang berkenaanialah mereka tidak bolehmenggunakan kereta biasa di jalan-jalan raya yang saya maksudkan dankalau pun ada kereta-kereta tersebutpasti akan mengalami kerosakan. Danuntuk mengelakkan ini, merekaterpaksa menggunakan kenderaanjenis four-wheel drive yang mana lebihsesuai untuk keadaan jalan-jalan rayayang berkenaan. Demi tidakmembebankan rakyat terutamanyayang ada di kawasan luar bandar, sayasesungguhnya merayu kepadaKerajaan untuk menurunkan ' kadarcukai jalan atau road tax ini, denganizin, ke atas semua kenderaan four-wheel drive yang digunakan di Sabahsahaja.

Seperkara lagi, saya inginmenyentuh, Tuan Pengerusi, ialahmengenai kenderaan teksi ter-utamanya yang digunakan di sekitarKuala Lumpur ini. Saya telah dapatiada di antara teksi-teksi ini yangberada di dalam keadaan yang burukdan kurang memuaskan dan ada diantaranya yang mana pintu-pintunyayang tidak boleh dibuka dari dalam.Ada yang kusyen belakang tempatduduk rabak dan koyak, ada pula yangmempunyai cermin yang tidak bolehditurun atau dinaikkan dan ada yangtidak mempunyai hawa dingin atauair-cond. dengan izin. Sudah punkeadaan teksi-teksi tersebutberkenaan tidak selesa, ada pula

terdapat pemandu-pemandu yangkurang ajar yang kasar bahasa.Memang bukan semua, tetapi ada.Dan memang pasti supaya parapenumpang-penumpang teksi ber-kenaan sentiasa berada dalam kedaanselesa dan tenteram.

Saya merayu kepada pihakKerajaan terutamanya KementerianPengangkutan supaya memeriksa darimasa ke semasa ke atas semua teksi diKuala Lumpur ini khasnya danmengambil tindakan yang sewajarnyake atas mereka yang mempunyai teksiyang tidak sesuai lagi. Memandangkanbahawa negara kita ini mempunyaicuaca yang panas dan selalumengalami hujan, saya mencadangkansupaya Kementerian Pengangkutanmenguatkuasakan satu peraturan dimana semua teksi yang ada di seluruhnegara ini mestilah dilengkapkandengan hawa dingin demi memberikeselesaan kepada semua parapenumpang.

Saya juga mencadangkan kepadaKementerian berkenaan supayamenambahkan bilangan teksi berhawadingin yang mempunyai c.c. yangbesar. Saya mencadangkansedemikian adalah memandangkanbahawa ramai para pelancongterutamanya dari luar negeri selalumenggunakan teksi dan denganadanya keadaan teksi yang besar danlebih selesa ini, ianya akan memberigambaran yang baik terhadap imagenegara kita.

Seperkara lagi, Tuan Pengerusi,saya ingin menyentuh MaksudPembangunan 55, Jabatan Pener-bangan Awam Sabah dan Sarawak,Butiran 31, muka surat 255 mengenaimemperbaiki Padang Terbang LuarBandar.

Seperti yang dimaklumi, Sabahadalah sebuah negeri yang mempunyaihutan belantara yang tebal, gunung-ganang yang tinggi dan buminya

8601 2 DISEMBER 1985 8602

dipecah dan dibelah bagi di sana-sinioleh ratusan sungai. Ini semuamenjadikan negeri itu menghadapimasalah perhubungan danpengangkutan terutama melalui darat.Satu daripada perhubungan pentingyang digunakan di Sabah ialah melaluiudara. Dalam hubungan ini, saya inginmenyentuh mengenai lapanganterbang terutamanya di kawasan luarbandar.

Untuk makluman Dewan yangmulia ini, ada beberapa pekan kecilatau kampung di Sabah yang tidakboleh didatangi melalui jalan raya.Umpamanya satu pekan kecil iaituLong Pasia di daerah Sipitang bolehdidatangi melalui pekan kecilMelamam melalui jalan kaki selamalebih kurang 4 hari. Manakala melaluikapal terbang kecil dari Labuan, ianyaakan mengambil masa lebih kurang 40minit sahaja. Kalau tidak silap saya,penerbangan ini diadakan di dalamsekali seminggu sahaja.Memandangkan bahawa kawasanLong Pasia adalah satu kawasan yangmembangun dan menarik, sayamerayu pihak Kementerian supayamenambah penerbangan ke tempattersebut demi membolehkan banyaklagi para pelancong berkunjung ketempat tersebut. Saya jugamencadangkan supaya lapanganterbang tersebut diperbesarkan dan initermasuk juga lapangan terbang diPekan Kudat.

Akhirnya, saya ingin menyentuhMaksud Pembangunan 52 iaituJabatan Laut, Butiran 12 mengenaisistem perhubungan laut di muka surat248. Seperti yang dimaklumiperhubungan antara Semenanjungdengan Sabah dan Sarawak adalahmelalui udara dan laut sahaja. Kitamenyedari bahawa pengangkutanudara adalah penting. tetapi masalahyang dihadapi oleh para pendudukSabah yang ingin melawat keSemenanjung ialah tambang pergi danbalik adalah terlalu mahal

terutamanya bagi orang yangberpendapatan rendah. Dan oiehkerana itu, banyak di antara merekayang tidak dapat berkunjung keSemenanjung walaupun merekamempunyai hasrat untuk berbuatdemikian. Oleh yang demikian, sayamencadangkan supaya pihakKementerian dapat menurunkanharga tambang pergi balik keSemenanjung dari Sabah dan Sarawakpada mereka yang buat pertamakalinya sahaja ke Semenanjung.Dengan yang demikian, ianya akanmembolehkan banyak dari merekayang berkunjung ke mari keSemenanjung dan ianya jua akanmembantu Kerajaan ke arah mencapaiintegrasi nasional yang tulin, keranasaya percaya hanya melalui interaksidan lawatan-lawatan antara negeri-negeri sahajalah yang akanmerapatkan silatulrahim di antarapada penduduk Semenanjung, Sabahdan Sarawak.

Tuan Pengerusi, saya mengalu-alukan tindakan Kerajaan yangmengadakan pengangkutan feri diantara Semenanjung, Sabah danSarawak. Saya berharap supayaprojek ini dapat disiapkan dengancepat dan seterusnya beroperasidengan baik dan berkesan. Demimempastikan bahawa projek ini akanmempunyai sambutan yang baik darirakyat, Kerajaan haruslah mengambilkira untuk mengadakan kemudahan-kemudahan yang selesa di dalam feritersebut. Saya juga mencadangkankepada Kerajaan supayamembekalkan jentera atau enjin yangbesar dan kuat demi membolehkanferi tersebut bergerak dengancepatnya dan tidak terlalu lama beradadi dalam perjalanan. Walaubagaimanapun yang penting ialahtambang pengangkutan tersebutharuslah munasabah.

Dengan ini, Tuan Pengerusi, sayamenyokong Belanjawan yang

8603 2 DISEMBER 1985 8604

diperuntukkan kepada KementerianPengangkutan bagi tahun 1986.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,oleh kerana pada satu ketika sayamemutuskan bahawa perkataan-perkataan yang bermaksud kurangsopan yang Yang Berhormat gunakantadi adalah menyalahi PeraturanMesyuarat, adakah Yang Berhormathendak memohon maaf dan menarikbalik.

Tuan Mohamed Yusof bin HajiYaakob: Saya tarik balik.

Tuan Pengerusi: Terima kasih. Sayamenjemput Yang BerhormatTimbalan Menteri Pengangkutanmenjawab dan menggulungperbahasan dalam masalah B. 51sehingga B. 56 dan P. 51 sehinggaP. 56.

4.20 ptg.

Timbalan Menteri Pengangkutan(Puan Hajjah Rahmah binti Othman)Yang Berhormat Tuan Pengerusi,terlebih dahulu saya sukamengucapkan terima kasih kepadaAhli-ahli Yang Berhormat yang telahmengambil bahagian dalamperbahasan Rang Undang-undangPerbekalan dan AnggaranPembangunan, 1986 bagi KementerianPengangkutan dan jabatan-jabatan dibawahnya, pada hari ini dan juga hariJumaat yang lalu dan telahmemberikan pandangan dan cadanganuntuk mempertingkatkan lagiperkhidamtan KementerianPengangkutan.

Di sepanjang perbahasan, sayadapati Yang Berhormat TuanPengerusi, ramai di kalangan Ahli-ahliYang Berhormat telahmembangkitkan berbagai teguran,mengemukakan berbagai pandangandan syor-syor terhadap jabatari-jabatan di bawah Kementerian ini

yang membekalkan perkhidmatansecara langsung atau, dengan izin,direct kepada orang ramai sepertiJabatan Penerbangan Awam, JabatanPengangkutan Jalan, Keretapi TanahMelayu dan Sistem PenerbanganMalaysia (MAS).

Saya telah mengambil perhatiantentang syor-syor yang dikemukakanoleh Ahli-ahli Yang Berhormat dansekiranya didapati sesuai insya Allah,akan dilaksanakan atau dijadikanpanduan untuk meningkatkan lagimutu perkhidmatan bagi jabatan-jabatan tersebut.

Yang Berhormat Tuan Pengerusi,menjelang tahun 1986, Kementeriansaya akan terus meningkatkan usahauntuk memajukan sistem pengang-kutan darat, laut dan udara sertainfrastruktur berkaitan yang cekap,seimbang dan bersepadu.

Yang Berhormat Tuan Pengerusi,izinkan saya menyentuh terlebihdahulu perkara-perkara yangdibangkitkan oleh Ahli-ahli YangBerhormat pada hari Jumaat yang laludan dengan itu saya mohon izin untukmenyentuh perkara Keretapi TanahMelayu.

Ahli Yang Berhormat dari BatangPadang......

Tuan Pengerusi: Asalkan tidakmenyentuh secara fizikal.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Tidak, Tuan Pengerusi. Ahli YangBerhormat dari Batang Padang danjuga sebentar tadi Ahli YangBerhormat dari Kuala Lumpur Bandarada juga menyentuh berkaitan denganperkara yang sama berkenaan denganKTM, telah membangkitkanmengenai landasan keretapi yangselalu mengalami kerosakan danmengakibatkan kegelinciran sertamelewatkan tren-tren.

8605 2 DISEMBER 1985 8606

Memanglah tidak dinafikan bahawalandasan keretapi kadangkalamengalami kerosakan. Ini adalahdisebabkan keadaannya yang telahbegitu usang sekali. Walaubagaimanapun, kejadian kegelincirankeretapi tidaklah semata-matadisebabkan oleh kerosakan landasan.

Kegelinciran juga boleh berlakudisebabkan oleh keadaan koc-kocsepertimana yang disebutkan olehAhli Yang Berhormat dari KualaLumpur Bandar dan gerabak-gerabakyang tidak memuaskan keranamaklumlah sudah usang dan sudahlama usianya.

"Kita sedar bahawa kejadiankegelinciran antara lain adalah jugadisebabkan oleh kecacatan landasan.Pentadbiran Keretapi Tanah Melayutelah berusaha dengan sedayaupayanya untuk mengambil langkah-langkah tertentu untuk mengelakkankejadian kegelinciran denganmengadakan berbagai usaha sepertimemperbaharui landasan yang lamakepada rel yang baru.

Di samping itu memperkukuhkansemula struktur landasan yang ada,pengalas-pengalas landasan ataupun"slippers", dengan izin, batu balasataupun "ballast" dan peralatan-peralatan landasan juga telah ditukar.Setakat ini untuk makluman Ahli-ahliYang Berhormat sekalian, KTM telahpun menggunakan sejumlah 200,000unit pengalas-pengalas konkritataupun, dengan izin, concreteslippers di dalam usaha meningkatkankualiti pengalas landasan.

Landasan sepanjang 126 km di jalanibu dan sepanjang 281 km di cawanganPantai Timur dan Kedah telahpun diperkukuhkan. Projek mem-perbaharui landasan keretapi iniakan diteruskan lagi di dalamRancangan Malaysia Kelima untukmenukar ataupun, dengan izin,relaying landasan bagi seksyen dari

Sungai Yu ke Tumpat sepanjang 246km dan dari Gemas ke Palohsepanjang 84 km.

Di dalam cadangan projek-projekuntuk Rancangan Malaysia Kelima,pihak KTM telah meletakkan projekpembaharuan landasan ataupunrelaying ini bagi bahagian-bahagianyang belum diperkukuhkan lagisebagai satu projek keutamaan(priority).

Berhubung dengan teguran AhliYang Berhormat dari Batang Padangberkenaan dengan rumah-rumahpekerja keretapi yang kecil, yangsudah lama, yang retak, yang tidakselesa, kata Ahli Yang Berhormat itu,saya ingin menjelaskan di sini bahawatindakan Keretapi Tanah Melayudalam perkara ini adalah terhad olehkerana dasar untuk menggalakkankakitangannya memperolehi rumahmereka sendiri.

Walau bagaimanapun, KTM tidaksama sekali mengenepikan ataumengabaikan kepentingankakitangannya dari segi perumahandan setakat mana yang ianya mamputelah berusaha untuk memperbaikirumah-rumah yang tersebut. Kamitidak sekali-kali menafikan ke-banyakan rumah-rumah Keretapiataupun kakitangan Keretapi TanahMelayu itu tidak memuaskan, olehkerana ianya telah dibina di zamanpenjajahan dahulu, lebih kurang 70tahun yang silam.

KTM menyediakan peruntukanyang besar untuk membuat pembaikanamnya seperti menukar bumbung,membaiki pintu, tingkap, tangga,tandas, cat-mengecat dan lain-lainpembaikan yang diperlukan. Lebihkurang $0.5 juta diperlukan bagikerja-kerja ini pada setiap tahun.

Selain dari itu mengikut keadaanyang sesuai dan kelulusan Kerajaan,KTM telah mengadakan perumahanbaru. Ini untuk makluman Ahli Yang

8607 2 DISEMBER 1985 8608

Berhormat, KTM telah punmengadakan perumahan baru danmoden untuk kakitangannya sepertiprojek bersama dengan UDA dikawasan Lot 81 Bungsar.

Dalam Rancangan MalaysiaKelima, KTM telah merancang untukmembina sebanyak 1,800 unit rumahbaru untuk menggantikan rumah-rumah lama yang didapati tidakberekonomik untuk dibaiki.

Jadi kita tak mahu membuangkanwang yang sebegitu banyak, kitabekerjasama dengan UDA untukmendirikan rumah-rumah itu di Lot 81Bungsar.

Mengenai cadangan Ahli YangBerhormat dari Batang Padang untukmeninjau kemungkinan melibatkanJawatankuasa Keselamatan danKemajuan Kampung dalam usahaKTM bagi membasmi kejadianmelontar batu kepada tren, sukalahsaya memaklumkan cadangansedemikian boleh dipertimbangkandan KTM akan meninjau perkara inidengan mendalamnya.

Di samping itu Ahli YangBerhormat dari Batang Padang jugatelah menegur keadaan tandas-tandasdi dalam keretapi yang katanya keringselalu tidak ada air. Agaknya YangBerhormat ini sentiasa memeriksaterutama sekali tandas-tandas didalam tren-tren yang ada dan ataspandangan itu, kami ucapkan terimakasih.

Saya rasa adalah tidak tepat YangBerhormat, untuk menyatakantandas-tandas di dalam keretapi itusering tidak berair. Kalau YangBerhormat sentiasa memeriksanyasistem yang digunakan di atas tren itubukan bangsa paip yang berpulas itu,ini paip bangsa tekan. Jadi dia tidakboleh membazir dan air tidak bolehkering.

Walau bagaimanapun tidaklahdinafikan........

Tuan Pengerusi: Mungkin YangBerhormat takut air naik ke mukapula.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Mungkin demikian Yang Berhormat.Walau bagaimanapun tidaklahdinafikan kadangkala ianya didapatikering kerana sudah terlampaubanyak orang di dalam keretapi itu, airdigunakan sepanjang waktu. Sayaingin meyakinkan Yang Berhormatbahawa tangki-tangki simpanan airbagi tandas-tandas keretapi adalahdireka bentuk dengan sebegitu rupasupaya bekalan airnya mencukupi.

Dalam pada itu juga pihak KTMmemang menentukan bahawa ianyadiisi selalu. Setiap kali keretapi ituberhenti di stesen-stesen yang ter-tentu seperti Kuala Lumpur, Ipoh,Butterworth, Gemas dan Kuala Lipis,tangki air itu diisi supaya ianya jangankering.

Tuan Pengerusi: Di stesen Arau?

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Di Arau pun Yang Berhormat TuanPengerusi, saya tahu itu kawasan YangBerhormat Tuan Pengerusi sendiri.

Tuan Pengerusi: Ya, Yang Ber-hormat.

Tuan Haji Azharul Abidin bin HajiAbdul Rahim: Sekiranya saya naikkeretapi lagi pada masa akan datang,didapati perkara ini berlaku, kepadasiapa saya hendak bertanya ataupunhendak beritahu, kalau tidak ada air ditandas atau di tempat membasuhtangan.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Yang Berhormat Tuan Pengerusi,pada masa lain Yang Berhormat dariBatang Padang boleh menghubungisaya, kadang-kadang waktu Subuh

8609 2 DISEMBER 1985 8610

pun ada yang telefon. Saya harap diapun boleh beritahu dengan serta mertasupaya tindakan dapat kita ambil.

Berhubung dengan masalahpenumpang yang tidak mendapattempat duduk walaupun mereka telahmembeli tiket, saya ingin menjelaskanbahawa soal sedemikian kadang-kadang tidak timbul di dalamperkhidmatan tren ekspres.

Walau bagaimanapun bagiperkhidmatan tren-tren mel biasamemang terdapat masalah penumpangyang tidak mendapat tempat dudukterutama sekali di musim-musimperayaan kerana penjualan tiketadalah melebihi daripada tempatduduk yang dapat dibekalkan. Iniperkhidmatan tren ekspres.

Pihak KTM terpaksa menjual tiket-tiket yang lebih sebagai perkhidmatanuntuk orang ramai menaiki tren.Masalah tidak dapat tempat dudukmungkin dapat diatasi jikalau danapabila pihak KTM mampumemperolehi lebih banyak lagi koc-koc tambahan. Ini masalahnya YangBerhormat. Buat sementara sehinggakoc-koc tambahan itu dapat diperolehimaka masalah penumpang tidakmendapat tempat duduk akan teruswujud. Bagi mengurangkan masalahini penumpang-penumpang adalahdigalakkan menaiki tren ekspres dimana tempat-tempat duduk adalahterjamin.

Tuan Pengerusi, sekarang sayamenyentuh masalah JabatanPenerbangan Awam.

Ahli Yang Berhormat dari BatangPadang juga telah membangkitkansoal kawalan keselamatan di manakakitangan keselamatan tidak dilihatoleh beliau semasa beliau berada direstaurant di Lapangan TerbangAntarabangsa Subang selama empatjam.

Saya ingin menjelaskan kepadaYang Berhormat bahawa kawalankeselamatan yang dijalankan olehJabatan Penerbangan Awam ialahkeselamatan penerbangan atau,dengan izin, "aviation security".Tujuan kawalan ini ialah untukmencegah perampasan kapal terbangdan sabotaj di dalam pesawat-pesawatdan kawasan larangan atau, denganizin, "air side" iaitu padang kapalterbang.

Sungguhpun demikian pihakJabatan Penerbangan Awam bersamapihak Polis memang mengadakankawalan am di kawasan-kawasanterbuka seperti di restauran dandataran am. Tetapi mungkin kawalanini tidak ketara kepada orang ramaikhususnya kepada Yang Berhormatyang telah berada di lapangan terbangselama empat jam kerana selaindaripada pengawal-pengawalkeselamatan yang berpakaian seragamterdapat juga pengawal-pengawalkeselamatan yang menggunakanpakaian biasa yang tidak kita tahu.Mungkin dia duduk sebelah YangBerhormat agaknya pada hari itu.

Berhubung dengan teguran AhliYang Berhormat dari Batang Padangmengenai kad keselamatan yang bolehdiperolehi dengan mudah, sukalahsaya menjelaskan di sini bahawaadalah tidak benar keadaan iniberlaku. Kad-kad yang diberikankepada orang-orang yang berkenaanitu adalah berbeza. la mengikutwarna, mengikut tujuan dankawasan.......

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,jangan terlalu banyak dialog, sayacemburu. (Ketawa)

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Minta maaf, Tuan Pengerusi. Dalamkad kebenaran itu diadakan warna danjuga nombor kod di mana ianyaditentukan tempat-tempat di kawasan

8611 2 DISEMBER 1985 8612

lapangan terbang yang pelawattersebut dibenarkan pergi.

Bagi mereka yang mempunyai tugasrasmi kad-kad tersebut adalah untuktempat-tempat larangan tertentu danbagi orang biasa atau pelawat,kawasan yang dibenarkan masukmelalui kad-kad adalah terhad. Dansetiap orang yang dikeluarkan kad ituadalah diawasi oleh BahagianKeselamatan, Jabatan PenerbanganAwam.

Di samping itu, Ahli YangBerhormat dari Batang Padang inijuga menegur keadaan tandas direstauran Lapangan TerbangAntarabangsa Subang yang kotor dantidak mempunyai air yang cukup.

Sukalah saya menjelaskan di sinibahawa tindakan telah pun diambil keatas pihak restauran yang berkenaaniaitu yang bertanggungjawabmengelolakan kebersihan tandas-tandas berdekatan dengan restauranitu. Sekiranya keadaan tidak berubah,tindakan tegas akan diambil ke atastuan punya restauran tersebut.Tindakan juga sedang diambil untukmenentukan bahawa masalah bekalanair ke atas tandas-tandas tersebutdiatasi. Pada masa ini memanglah kitaakui, gangguan bekalan air kerapdialami disebabkan kekuranganbekalan air dan tekanan air yangrendah di kawasan yang terletak ditingkat atas Bangunan Terminal ILapangan Terbang Subang.

(Tuan Yang di-Pertua mem-pengerusikan Jawatankuasa)

Tuan Pengerusi, Ahli YangBerhormat dari Tanjong telahmengesyorkan supaya "Balai Tiba"dan "Balai Berlepas Antarabangsa" diasingkan dari balai tiba dan balaiberlepas dalam negeri denganmengadakan sekatan fizikal untuk

mengelakkan daripada berlakunyamasuk dan keluar dari negara inisecara haram.

Sukalah saya menjelaskan di sinibahawa Bangunan Terminal I diLapangan Terbang AntarabangsaSubang sememangnya mempunyai"Balai Tiba" dan "Balai BerlepasDalam Negeri" yang berasingandengan "Balai Tiba" dan "BalaiBerlepas Antarabangsa".

Walau bagaimanapun perkara yangdibangkitkan oleh Ahli YangBerhormat iaitu tiadanya sekatanfizikal yang menyekat pergerakanbebas penumpang-penumpang sebaiksahaja mereka berada di BalaiBerlepas Antarabangsa mahupunbalai berlepas dalam negeri.

Pada masa ini tidak dapat diadakansekatan fizikal untuk mengasingkanpenerbangan-penerbangan dalamnegeri dengan penerbangan-penerbangan antarabangsa keranaterdapat beberapa penerbangan MASyang sungguhpun diiktiraf sebagaipenerbangan antarabangsa jugamembawa penumpang-penumpangyang membuat perjalanan ke dalamnegeri sahaja kerana ia di dalam satublok.

Kementerian ini sedar akan masalahyang ditimbulkan dari keadaan ini.Oleh yang demikian, kawalan-kawalan keselamatan sertapemerhatian telah diambil untukmenentukan bahawa penumpang-penumpang yang tiba denganpenerbangan antarabangsa walaupunmereka membuat perjalanan dalamnegeri dikehendaki menggunakanBalai Tiba atau Balai BerlepasAntarabangsa, sementarapenumpang-penumpang yang menaikipenerbangan-penerbangan yangdikategorikan sebagai dalam negerisahaja menggunakan Balai Tiba danBerlepas dalam negeri.

8613 2 DISEMBER 1985 8614

Selain daripada itu pegawai-pegawaikeselamatan tambahan juga di-tempatkan di pintu masuk ke BalaiTiba dalam negeri bagi tujuanmencegah penumpang antarabangsadari menyalahgunakan Balaiberkenaan.

Ahli Yang Berhormat dari Tanjongjuga mengesyorkan supayaperkhidmatan klinik di LapanganTerbang Antarabangsa Subangdiberikan masa 24 jam.

Sukalah saya menjelaskan bahawaperkhidmatan yang dicadangkan itumemang diadakan, tetapi doktor yangbertugas dihadkan dari pukul 8.00 pagihingga 8.00 malam. Selepas daripadawaktu ini, doktor itu boleh dipanggiljikalau berlaku sesuatu kecemasan,maknanya, dengan izin, on call,selepas waktu itu, juga jururawatbertugas tetap ada untuk menghadapisebarang kecemasan ataupun memberifirst aid, dengan izin, dan ambulantetap sedia ada untuk membawa keskecemasan ke hospital.

Kes-kes kecemasan sebenarnyajarang benar berlaku di lapanganterbang selepas waktu tersebut, dansoal untuk mengadakan perkhidmatandoktor 24 jam terpaksalahditimbangkan dengan teliti.Bagaimanapun KementerianPengangkutan dengan KementerianKesihatan sedang mengkaji atasperkara ini.

Yang Berhormat dari kawasanTanjong.....

Dr Koh Tsu Koon: (Bangun)

Tuan Pengerusi: Ya.

Dr Koh Tsu Koon: Tuan Pengerusi,saya hendak minta jalan sedikit, mintapenjelasan, iaitu adakah sebuahambutan sekarang ditempatkan dilapangan terbang untuk membawa

pesakit-pesakit dalam kes-keskecemasan ke hospital.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Tuan Pengerusi, saya telah punmenyebutkan tadi selain daripada ituambulan tetap disediakan untukmembawa kes-kes kecemasan kehospital.

Ahli Yang Berhormat dari kawasanTanjong juga telah membangkitkanberkenaan dengan kemusykilanmengenai peruntukan $10 sahaja bagiAnggaran Belanja Mengurus 1986mengenai Jabatan PenerbanganAwam,

Untuk makluman Ahli YangBerhormat dari Tanjong dan juga AhliYang Berhormat dari Ipoh tadi adamembangkitkan Anggaran BelanjaMengurus, Jabatan PenerbanganAwam adalah diperuntukkan daripadaKumpulanwang Amanah Pener-bangan Awam yang telah ditubuh-kan melalui Akta PenerbanganAwam (Pindaan) 1975 AnggaranBelanja Mengurus Jabatan ter-sebut bagi tahun 1986 sebanyak$141,301,000 adalah terkandungdalam kertas statut 95/85 yangdibentangkan di Parlimen waktusekarang.

Tuan Pengerusi, berkenaan denganperkara yang dibangkitkan oleh YangBerhormat dari Batang Padangmengenai masalah makanan yangdijual di restoran adalah mahal, diamengatakan Jabatan PenerbanganAwam perlu mengkaji semula urusantender yang diamalkan.

Saya suka menegaskan di sinibahawa pihak KementerianPengangkutan Jabatan PenerbanganAwam dan Kementerian Kewanganmemang menyedari mengenai perkaraini. Oleh itu usaha-usaha serta kajian-kajian sedang dijalankan oleh kedua-dua Kementerian tersebut bagimencari satu tatacara tender yang

8615 2 DISEMBER 1985 8616

sesuai. Ini adalah bertujuan bagimenentukan agar penender yangberjaya tidak akan mengalamikerugian dan juga bagi menentukanharga makanan serta perkhidmatanyang diberikan adalah memuaskan.

Tuan Pengerusi, saya inginmenyentuh beberapa perkara yangdibangkitkan oleh Yang Berhormatdari Kuala Lumpur Bandar sebentartadi juga daripada Hilir Padas danjuga Ipoh berkenaan dengan perkara-perkara:

(i) Yang Berhormat daripada KualaLumpur Bandar membangkit-kan berkenaan dengan had umurminima.

Mengenai cadangan KementerianPengangkutan untuk meningkatkanhad umur bagi pemegang-pemeganglesen memandu, perkara tersebutsebenarnya sedang dikaji dan kitaperlu kaji dengan lebih mendalamlagi.

Saya bersetuju dengan cadanganYang Berhormat supaya perkara inisebelum dilaksanakan hendaklahdikaji. Memanglah hasrat kita perkaraini sebagai satu syor dikemukakan dankita hendak mengkajinya dengan lebihmendalam khususnya implikasi-implikasi yang akan timbul akibatcadangan tersebut. Jika didapati perludan sangat munasabah, makaKementerian Pengangkutan akanmelaksanakan cadangan tersebutterutamanya jika dengan berbuatdemikian kita dapat mengurangkankadar kemalangan jalan raya di negarakita. Yang Berhormat sendiri punrnaklum perkara ini telahdibangkitkan di dalam MesyuaratMajlis-majlis Keselamatan Jalan RayaNegeri dan Pusat.

Berhubung dengan Ordinan Lalu-lintas, usaha-usaha mengemaskinikanundang-undang di bawah Ordinan

Lalulintas Jalan 1958, pihakKementerian Pengangkutan dengankerjasama Jabatan Peguam Negarasedang menyiapkan penggubalan satuundang-undang baru yangdicadangkan untuk menggantikanOrdinan Lalulintas 1958 itu.Penggubalan undang-undang baruyang dicadangkan itu adalahmengambil kira juga cadangan untukmengadakan dua set undang-undangbaru yang berlainan.

Pertama, untuk hal-hal mengenaipengangkutan jalan dan satu lagimengenal pelesenan kenderaanperdagangan yang sekarang inidijalankan oleh Lembaga PelesenanPengangkutan Jalan di bawah bidangtanggungjawab KementerianPerusahaan Awam. Penggubalanundang-undang tersebut adalah dalamperingkat akhir dan dijangka dapatdisiapkan tidak berapa lama lagi.Aspek-aspek utama yang dijangkaakan dimasukkan dalam undang-undang baru mengenai pengangkutanjalan yang dicadangkan itu ialah padasegi kesalahan-kesalahan mengenailalulintas jalan serta hukuman-hukuman yang dikenakan dengantujuan untuk mendidik pengguna-pengguna jalan raya supaya mematuhiundang-undang berkenaan demi untukkeselamatan di jalan raya dan justeruitu mengurangkan kadar kemalanganjalan raya ke tahap yang palingminima sekali.

Saya ingin menyentuh perkara yangdibangkitkan oleh Ahli YangBerhormat dari Bandar Sibu mengenaipembinaan Lapangan Terbang Sibu.Sebenarnya kajian rekabentukterperinci telah pun selesai. Projek iniakan diberikan keutamaan di bawahRancangan Malaysia Kelima danseboleh-bolehnya kita harap mengikutjadual yang diharapkan seperti yangdisebut oleh Yang Berhormat tadi,Yang Berhormat MenteriInfrastruktur dan Kerjaraya Sarawaktadi, itulah hasrat kami di

8617 2 DISEMBER 1985 8618

Kementerian ini, insya Altah. Sayaharap Yang Berhormat akan bersabarmenunggunya.

Ahli Yang Berhormat dari........

Tuan Sim Kwang Yang: (Bangun)

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatitu minta penjelasan.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Ya.

Tuan Sim Kwang Yang: TuanPengerusi, pada hemat saya YangBerhormat Timbalan Menteri belummenjawab soalan Ahli dari BandarSibu, kerana jikalau tidak ada apa-apasen pun telah diperuntukkan di bawahjadual perbelanjaan ini, dari manakahboleh pihak Kerajaan Negerimendapat kewangan untukmelaksanakan projek ini awal tahunhadapan seperti yang telahdiumumkan oleh Yang BerhormatMenteri Infrastruktur Negeri. Sayabawa soalan pokok.

Puan Hajjah Rahmah binti Othman:Sebenarnya Yang Berhormat taditidak bertanyakan soalan sedemikian.Itu soalan Yang Berhormat yang barusahaja dibangkitkan tadi. Walaubagaimanapun, sukalah sayamenyatakan di sini bahawa jawapanini telah pun diberi oleh YangBerhormat Menteri Pengangkutan didalam Dewan ini mengumumkanbahawa perundingan dibuat olehKementerian dengan Kerajaan Negeriuntuk mendapatkan bantuankewangan daripada sumber-sumberyang tertentu.

Berkenaan dengan bayaran tinggilesen kenderaan bermotor untukkenderaan, dengan izin, 4 wheel-drive, daripada Yang Berhormat dariHilir Padas, pembayaran kereta iniadalah hampir sama dengan keretabiasa bagi golongan c.c. di antara 1500c.c. hingga 2500 c.c. Kadar yang tinggi

ialah hanya bagi kenderaan yangc.c.nya adalah lebih tinggi dandianggap digunakan oleh golonganatasan dan mampu membayar kadaryang lebih tinggi itu. Walaubagaimanapun, memandangkansuasana berlainan di negeri Sabah danSarawak, permintaan Ahli YangBerhormat akan kita kaji semula.

Yang Berhormat dari Hilir Padasjuga ada menyebutkan berhubungdengan perhubungan laut antaraSemenanjung Malaysia dengan Sabahdan Sarawak, kadar tambang yangterlalu tinggi, Dia menyentuhberkenaan dengan Perkhidmatan Feriyang akan diadakan. Kementerian inisedang mengambil ingatan berkenaandengan tambang yang dibangkitkan.

Berhubung dengan PerkhidmatanFeri yang disebutkan oleh YangBerhormat, sebenarnya perkhidmatanini adalah usahasama di antara PNSLyang mana ianya terletak di bawahJabatan Perdana Menteri. CadanganYang Berhormat yang mengesyorkansupaya tambang Perkhidmatan Feri inidikurangkan bagi mempastikanmasyarakat di Sabah dan Sarawaksupaya ramai datang ke Semenanjungakan kita kemukakan kepadaKementerian yang berkenaan.

Yang Berhormat dari Hilir Padasjuga ada menyebutkan tadi berkenaandengan teksi-teksi di bandar KualaLumpur dan Petaling Jaya buruk dantidak berhawa dingin kerana cuaca.Beliau mencadangkan supaya JPJmeningkatkan pemeriksaan teksi-teksiini dan juga mewajibkan kesemuateksi dilengkapkan dengan hawadingin.

Tuan Pengerusi, JPJ pada masa inimenjalankan pemeriksaan sekalisetiap 6 bulan. Ini kita semua maklum,semua teksi-teksi perlu mengadakanpemeriksaan ini setiap 6 bulan sekalisupaya mempastikan keadaan teksi-teksi ini sentiasa berkeadaan baik dan"road-worthy".

8619 2 DISEMBER 1985 8620

Cadangan untuk mengkaji semuateksi dilengkapkan dengan hawadingin, pihak JPJ akan mengkajiperkara ini dengan mendalammelihatkan implikasi dan kemampuantuanpunya teksi yang besar ataupunyang kecilnya.

Berhubung dengan ketidakpuasanhati Yang Berhormat berkenaandengan pintunya yang rosak dantempat duduknya rosak terutamateksi-teksi di dalam WilayahPersekutuan dan Petaling Jaya, inijuga Yang Berhormat sedia maklumpengumuman yang dibuat oleh YangBerhormat Menteri PerusahaanAwam menjelang Persidangan PATA,semua teksi-teksi di bandar KualaLumpur ini adalah diminta supayadatam keadaan baik dan sesuai dengankehendak orang ramai.

Akhirnya, Tuan Pengerusi, sayamengucapkan terima kasih sekaii lagikepada Ahli-ahli Yang Berhormatyang telah mengambil bahagian danmemberikan pandangan, teguran dansyor-syor. Jika ada di antara perkara-perkara yang dibangkitkan yang tidaksaya jawab pada hari ini, insya Allah,saya akan cuba menjawabnya melaluipengurusan.

Tuan Pengerusi: Ahli-ahli YangBerhormat, masalahnya ialah bahawawang sejumlah $13,919,800 untukMaksud B. 51; $13,793,800 untukMaksud B. 52; $16,134,000 untukMaksud B. 53; $10 untuk MaksudB. 54; $41,992,600 untuk MaksudB. 55 dan $50,217,300 untuk MaksudB. 56 di bawah KementerianPengangkutan jadi sebahagiandaripada Jadual hendaklahdisetujukan.

Masalah dikemuka bagi diputuskan,dan disetujukan.

Wang sebanyak $13,919,800 untukMaksud B. 51; $13,793,800 untukMaksud B. 52; $16,134,000 untuk

Maksud B. 53; $10 untuk MaksudB. 54; $41,992,600 untuk MaksudB. 55 dan $50,217,300 untuk MaksudB. 56 diperintahkan jadi sebahagiandaripada Jadual.

Tuan Pengerusi: Masalahnya ialahbahawa perbelanjaan sebanyak$303,162,000 yang disebutkan dalamMaksud P. 51; $1,000,010 untukMaksud P. 52; $4,500,000 untukMaksud P. 53; $29,200,000 untukMaksud P. 54; $30,420,000 untukMaksud P. 55 dan $5,783,000 untukMaksud P. 56 dalam AnggaranPembangunan, 1986 hendaklahdiluluskan.

Masalah dikemuka bagi diputuskan,dan disetujukan.

Wang sebanyak $303,162,000 yangdisebutkan dalam Maksud P. 51;$1,000,010 untuk Maksud P. 52;$4,500,000 untuk Maksud P. 53;$29,200,000 untuk Maksud P. 54;$30,420,000 untuk Maksud P. 55 dan$5,783,000 untuk Maksud P. 56diluluskan jadi sebahagian daripadaAnggaran Pembangunan, 1986.

Maksud B. 57, B. 58 dan B. 59(Jadual)—

Maksud P. 57, P. 58 dan P. 59(Anggaran Pembangunan, 1986)—

Tuan Pengerusi: Kepala BekalanB. 57, B. 58 dan B. 59 dan KepalaPembangunan P. 57, P. 58 dan P. 59di bawah Kementerian Tenaga,Telekom dan Pos terbuka untukdibahas.

USUL MENGURANGKAN $10 DIBAWAH MAKSUD P. 57—PROJEKBAKUN HAIDRO ELEKTRIK/HYDC4.58 ptg.

Tuan Sim Kwang Yang (BandarKuching): Saya bangun di bawahPeraturan Mesyuarat 66 (9) untuk

8621 2 DISEMBER 1985 8622

mencadangkan satu pindaan kepadaJadual yang berbunyi seperti berikut:

Bahawa perbelanjaan yangdisebutkan dalam Maksud P. 57dalam Anggaran Pembangunan bagitahun berkenaan hendaklahdiluluskan, dengan syaratdikurangkan sebanyak $10 daripadaperbelanjaan yang diuntukkan bagiButiran 25, Tajuk (iv) Projek BakunHaidro Elektrik/HVDC di bawahMaksud P. 57 iaitu KementerianTenaga, Telekom dan Pos.

Tuan Pengerusi, usul saya menjadilebih relevant memandangkan bahawaYang Amat Berhormat PerdanaMenteri baru-baru ini mengumumkandi Kuching apabila merasmikanpembukaan Ibupejabat SESCO diKuching bahawa pihak Kerajaan telahpada prinsipnya memutuskanpelaksanaan projek haidro-elektrik diBakun, Bahagian Ketujuh di Sarawak.Dan saya meminta mengemukakanusul ini untuk mencatat bantahan partiDAP ke atas keputusan itu tetapiterlebih dahulu saya ingin jugamendapat tahu daripada YangBerhormat Menteri Tenaga, Telekomdan Pos, apakah ertinya istilahmemutuskan pada prinsipnya. Jikalaukeputusan telah dibuat padaprinsipnya, apabila projek ini akandiluluskan untuk dilaksanakan padapraktiknya, itu yang pertama.

Yang kedua, jikalau keputusantelah dibuat, bolehkah YangBerhormat Menteri memberitahukepada Dewan yang mulia ini, bilakahpelaksanaan projek ini akandimulakan.

Tuan Pengerusi, saya ingin jugamemberi satu latar belakang yangpendek ke atas projek ini oleh keranamakiumat-maklumat terhadap projekBakun tidak begitu terdapat di dalamnegara ini.

Pada akhir tahun 1983, satu"feasibility study" telah siapdisediakan untuk menentukankemungkinan pelaksanaan projekhaidro elektrik di Bakun. FeasibilityStudy ini dijalankan oleh sebuahsyarikat usahasama, namanya"SAMA Consortium" bagi pihakGerman Agency for TechnicalCooperation (GTE). SAMAConsortium itu adalah terdiri daripada4 buah syarikat jurutera negara asingseperti berikut:

(1) Lahmeyer International dariFrankfurt, German Barat;

(2) Fichtner dari stuttgart, GermanBarat;

(3) Donsch Consult dari Munich,German Barat; dan

(4) Motor Columbus dari Baden,Switzerland.

Tuan Pengerusi, wang sebanyak $37juta telah diperuntukkan untukfeasibility study itu dengan pihakGerman Barat membayar $10 juta;pihak Kerajaan Persekutuanmembayar $20 juta dan SESCOmembayar $7 juta. Apabila ProjekBakun itu siap dibina, ia akan menjadisatu projek yang memakanperuntukan terbesar di dalam sejarahMalaysia. Kos modal pelaksanaanProjek Haidro Elektrik Bakun yangtelah dianggarkan pada bulanFebruari, 1982 adalah seperti berikut:

Bakun dam .. .. .. $3,950 juta

Access road . . . . $ 270 juta

Resettlemem . . $ 65 juta

HVAC (High Voltage $ 910 jutaAlternate Current GridSarawak)

HAVC Inter-connection $ 940 jutawith Sabah

HVDC (High Voltage $2,050 jutaDirect Current Transmissionkepada Semenanjung Malaysia)

JUMLAH .. $8,185 juta

8623 2 DISEMBER 1985 8624

Tuan Pengerusi, projek Bakun telahdicadangkan menurut pihak Kerajaandengan matlamat membekalkantenaga murah ke industri-industriseluruh negara kita secara satunational grid. Hasrat Kerajaan ialahsupaya negara kita tidak akanbergantung kepada fossil fuel, denganizin, dalam sektor tenaga. Walaubagaimanapun, ingin sayamerakamkan keraguan parti DAP danpendirian kami bahawa pihakKerajaan perlulah mengkaji semulaprojek Bakun itu khususnyamemandangkan 7 soalan "pertinent"yang belum dijawab oleh pihakKerajaan Persekutuan. Pada mulanyapihak Kerajaan haruslahmengeluarkan tiga dokumen-dokumen kepada orang ramai iaitu:

(1) Feasibility Study ProjectBakun;

(2) National Energy Study; dan(3) National Industralisation

Master Plan, dengan izin.

Ketiga-tiga kajian itu adalahdibiayai dengan wang awam danmenjadi dokumen-dokumen awamkini apabila mereka telah siapdisediakan. Kajian-kajian tersebutadalah amat relevant kepada soal-soalpokok dalam proses pembinaannegara kita dan menjadi asas bagiperubahan struktur ekonomi Malaysiapada masa depan. Oleh yangdemikian, pihak rakyat padakeseluruhannya berhak untukmendapat ketiga-tiga kajian itumengkaji kajian-kajian itu danmemberi maklum balas kepada pihakberkuasa. Alasan pihak Kerajaanbahawa kajian feasibility Bakun tidakperlu dikemukakan kepada orangramai kerana pihak Kerajaan belummembuat keputusan untukmelaksanakan projek itu tidaklahdapat diterima sama sekali. Langkahuntuk berunding dengan rakyat adalahamat mendesak sebelum keputusandibuat oleh pihak Kerajaan untuk

projek yang begitu besar sekiranyapihak Kerajaan bersungguh-sungguhmenghormati prinsip demokrasi untukmelibatkan penyertaan awam dalampelaksanaan apa-apa projek besarkita.

Sebelum pengeluaran kajian-kajiantersebut di atas dan tanpa maklumatrelevant, pakar-pakar ekonomi,pakar-pakar alam sekitar, jurutera,ahli politik dan rakyat pada amnyatidak dapat menyumbang kepadapembuatan keputusan ataupun"decision making", dengan izin, padahal im penting.

Setakat ini ramai pertubuhan-pertubuhan masyarakat di NegeriSarawak telah menyuarakan kepadaKerajaan agar kajian-kajian tersebutkhususnya kajian kesesuaian projekBakun dikeluarkan. Pertubuhan-pertubuhan itu termasuklah Sarawak/Canadian Graduates Association; TheConsummers Association of Sarawak;First and Second Division TaiwanGraduates Association; Alumini ofNanyang Graduates Association; danKuching Consummers Association.

Sekiranya pihak Kerajaan terusmenafikan hak rakyat untukmakluman, pihak Kerajaan tidaklayak untuk menyalahkan rakyat bilarakyat kita menentang pelaksanaanprojek Bakun itu.

Keduanya ialah masalah mengenaikewangan bagi projek Bakun yangdianggarkan kosnya sebanyak $8.2billion. Anggaran kos ini telah dibuatpada bulan Februari, 1982 dan sayayakin kos sedang bertambah buatmasa sekarang dan masa permulaanpelaksanaan projek kelak. Kita dapatpastikan sekurang-kurangnya bayaranbagi memindah semula penduduk-penduduk tempatan sebanyak $65 jutatidak akan mencukupi.

8625 2 DISEMBER 1985 8626

Yang Amat Berhormat KetuaMenteri Sarawak baru-baru ini telahmenyebutkan angka $90 juta untukmemindah semula penduduk-penduduk tempatan ini dan saya yakindan pasti bahawa anggaran kos iniakan bertambah lagi. Buat masa kinipenduduk-penduduk di Bakun sedangmenanam lebih koko, kelapa sawitdan memperbesarkan serta memper-baiki rumah-rumah mereka keranamereka berharap boleh mendapatwang gantirugi yang lebih besar.

Pengalaman di rancangan pe-nerokaan di negara lain di dalamprojek haidro elektrik menunjukkanbahawa kos untuk memindah semulapenduduk-penduduk tempatan ber-tambah beberapa kali ganda darikos yang asal dianggarkan. Soalanyang ingin saya bangkitkan ialah samaada negara kita mempunyaikemampuan dan keupayaan dari segikewangan untuk membiayai projekraksasa itu khususnya memandangkannegara kita masih menghadapi krisisperhutangan negara yang besarsebanyak sampai $70 billion. Hanyaperkhidmatan perhutangan atau "debtservicing'', dengan izin, negara sahajaakan memakan 27% daripadaanggaran perbelanjaan mengurusKerajaan Persekutuan tahun depan.

Janganlah kita melupakan bahawapinjaman negara khususnya pinjamanluar ataupun "external loan" akanmelemahkan resilient ekonomi kita,menghilangkan pertukaran wang asingdan menimbulkan suasana ekonomiyang menambahkan penderitaanrakyat, khususnya mereka yangberpendapatan rendah. Janganlah kitalupa juga bahawa bayaran kepadakontraktor-kontraktor asing untukmembina ampangan Bakun ini akanjuga menimbulkan kehilanganpertukaran wang asing oleh keranakontraktor-kontraktor asing itu akanrepratriatekan keuntungan merekabalik ke negara-negara asal.

Ketiganya soalan yang berkait ialahsama ada industri-industri negara kitamemerlukan tenaga yang dikeluarkanoleh Projek Haidro Elektrik Bakunyang dicadangkan.

Menurut kajian Kerajaan keperluantenaga elektrik di SemenanjungMalaysia dijangka dipertingkatkandari tahap 1,430 megawat pada tahun1980 kepada 2,700 megawat padatahun 1990 ke tahap 6,750 megawatpada tahun 2000 dan akhirnya kepada15,000 megawat pada tahun 2100untuk memberi satu gambaran supayaangka-angka ini boleh dibandingkanpenggunaan elektrik sekarang ialahkurang lebih sedikit daripada 1,000megawat sahaja di seluruh negara kita.

Kadar pertumbuhan keperluan yangdijangkakan ialah sebanyak 7.4%kepada 8.8% setahun. Projek haidroelektrik menurut Kerajaan akanmembekalkan 2,400 megawat dan darijumlah ini 1,500 megawatt akandihantar secara HVDC (High VoltageDirect Current Transmission System),dengan izin, dan cable di bawah lautke Kuala Lumpur melalui TanjongSedili dan Yong Peng di Johor. Makamenurut Kerajaan, Bakun akanmenyumbang kepada memenuhikeperluan tenaga SemenanjungMalaysia sebanyak 28% pada tahun2000.

Saya tidak boleh diyakinkan olehjangkaan tersebut di atas. Projectionkeperluan elektrik negara di atas telahdilakukan dengan mengandaikanbahawa industri-industri berat yangenergy dan capital intensive akandilaksanakan di bawah pelan indukperindustrian nasional yang belumdiumumkan. Soalan yang harusdibangkitkan sama ada industri-industri berat adalah sesuai dandiingini oleh sebuah negaramembangun seperti Malaysia.Industri-industri berat adalah anti-labour, dengan izin, pada amnya amatmencemarkan alam sekitar negara kita

8627 2 DISEMBER 1985 8628

dan memerlukan import bahan-bahanmentah dari negara-negara asing.Kilang aluminium smelting plantsdicadangkan dibina di Bintulu,Sarawak adalah salah satu contoh yangsempurna.

Apa yang lebih penting ialah untukkita mengkaji semula prasangkabahawa rancangan perindustrianmerupakan hanya pelaksanaanprojek-projek industri berat sahaja.Kita boleh menyokong satu rancanganperindustrian yang menggalakkanindustri medium size, dengan izin,ataupun ringan yang labour intensivememberi peiuang pekerjaan danmenggunakan bahan-bahan mentahyang boleh didapati di Malaysia.Industri-industri ringan itu tidakmemerlukan tenaga sebegitu besarseperti yang dikeluarkan dari Bakun.Tenaga gas asli dari Terengganu bolehmemberi tenaga yang mencukupi bagiindustri-industri medium size ataupunringan tersebut dengan memasang satupaip dari Negeri Terengganu ke JohorBahru sepanjang, kalau saya tidaksilap 550 kilometer sahaja atas kadarkos pembesaran sebanyak setengahjuta ringgit bagi setiap kilometersahaja. Kos itu untuk membekalkantenaga gas asli adalah amat rendahjika dibandingkan dengan kosmelaksanakan projek Bakun sebanyak$10 billion.

Janganlah kita salah faham makamenganggap pertumbuhan keperluantenaga sebagai wajar denganpertumbuhan ekonomi yang diingini.Negara Jepun telah mencapaipertumbuhan ekonomi yang palingcemerlang setahun demi setahuntetapi pertumbuhan penggunaantenaga benar-benar turun di dalamnegeri Jepun dalam tempoh limatahun lepas. Oleh kerana merekamelaksanakan suatu dasar energyconservation, dengan izin, di negaraitu.

Keempatnya ialah mengenai soalpencemaran alam sekitar.

Tuan Pengerusi, Ampangan raksasaBakun adalah setinggi kira-kira 750kaki dan membanjiri satu kawasanseluas 650 kilometer persegi sebagaicatchment, dengan izin, dan reservoirseluas 70,000 square kilometres. Satukawasan yang serupa besarnya denganPulau Singapura. Kawasan Bakun diBahagian Keempat merupakan salahsatu kawasan tropical rain forest,dengan izin, yang terakhir di duniadan merupakan satu asset dan warisanaiam semula jadi yang kita patutlahmemeliharanya.

Adakah Ampangan Bakun menjadisuatu ancaman yang akanmembasmikan imbangan dalamecosystem di hutan ini sehinggabeberapa jenis flora dan faunamenjadi extinct, dengan izin. Adakahprojek Bakun melahirkan jenis-jenispertumbuhan yang tidak diinginiseperti water lettuce yang akanmencemar Sungai Rajang yang indah.

Adakah pelaksanaan projek Bakunmenimbulkan penyakit-penyakit yangamat merbahaya sepertischistosomiasis, opisthorchiasis,malaria dan filariasis, tanpapengumuman keputusan enviromentalimpact assessment study, oleh pihakKerajaan terhadap aspek-aspek kesan-kesan buruk yang mungkin akantimbul ke atas semu!a jadi. Rakyatkhususnya rakyat Sarawak tidak bolehdiyakinkan bahawa pelaksanaanProjek Bakun tidak akan mengancamnyawa manusia dan ecosystemsepanjang Sungai Rajang itu.

Satu aspek yang lebih serius lagiialah risiko-risiko supaya Ampangan-ampangan yang besar yang raksasa inijatuh. Izinkan saya, Tuan Pengerusi,untuk membaca daripada suatumajallah namanya Pengguna. isuSeptember tahun ini, di mana penulismembuat komen ke atas projek ini

8629 2 DISEMBER 1985 8630

dengan kenyataan seperti berikut,dengan izin, tidak panjang:

Increasing evidence from dams allover the world indicates impoundingof reservoir behind large dams caninduce very destructive earth-quakes, the reservoir basin can sagdue to water logging that exertspressure on the earth surface withthe consequent re-adjustment of theunderlaying rocks strata. During theimpounding of water, the strengthof rocks decreases due to theinduced increase of pore fluidpressure in the rocks. The waterload can also re-activate pre-existingfaults in dam areas.

Dengan akibat menyebabkangempa bumi, Tuan Pengerusi, gempabumi yang keenam dicatatkan atasRichter Scale telah berlaku diAmpangan Hydro Electric Koyna diNegeri India, serta di dalamAmpangan Hydro Electric di Mongladi Negeri Pakistan, Ampangan Koynadi India adalah setinggi 103 metersahaja dan reservoir, 2,780 juta cubicmetre sahaja. Ampangan itu siapdibina pada tahun 1962 tetapi padatahun 1967, lima tahun selepas ianyasiap dibina oleh kerana gempa bumiyang disebabkan oleh pembinaanampangan itu, Ampangan Koyna gagaldan jatuh dengan membunuh 177orang dan 2,300 orang menjadi cederadi dalam banjir yang berlanjutan. Satutragedi lagi berlaku di Vaiont dam diNegeri Italy di mana gempa bumidisebabkan oleh keberatan air direservoir yang menjatuhkanampangan setinggi 261 meter itu padatahun 1963. 2,000 orang kehilanganjiwa mereka dalam banjir yangberlanjutan. Ampangan Bakun adalahamat tinggi dengan size catchmentnyadan reservoirnya yang amat besar.

Soalnya ialah adakah penduduk-penduduk sepanjang Sungai Balui danSungai Rajang dibahayai olehkemungkinan kejatuhan ampangan

ini. Adakah mereka telah diberitahurisiko kegagalan dan kejatuhanampangan itu yakni mungkin merekaakan menjadi makanan kepada ikan-ikan di sungai, di Laut China Selatan.Dan jikalau tragedi ini berlaku orang-orang di dalam bandar besar sepertiSibu, Binatang, Sariket, Pelaga,semuanya pun habis juga, TuanPengerusi.

Yang kelimanya ialah masalah re-settlement penduduk-penduduktempatan. Ampangan Bakun akanmembanjiri 15 buah rumah panjangterdiri daripada 632 buah rumah dan4,093 orang-orang menurut angka-angka 1980. Saya tidak sedar sama adaorang-orang selepas hari ini semuamemasuki kawasan Bakun denganharapan untuk mendapat ganti rugijuga. Akan dibanjiri juga ialah 34buah kedai kampung, 7 buah sekolahrendah, dispensari, projek pertaniankecil, burial ground yang bertradisidan fishing and hunting grounds,dengan izin.

Tanah seluas 36,280 ekar tanahpertanian khususnya penanam padijuga akan dibanjiri. Maka menjadiperlu bagi pihak KerajaanPersekutuan memindahkan semulapenduduk-penduduk tempatan yangterdiri daripada golongan-golonganseperti berikut:

Kajang .. .. .. .. 6%Kayan . . .. . . . . 38%Kenyah dan Kenyah Badang 52%Penan .. .. .. .. 1%Ukit .. .. .. . . . . 3%

Mereka yang masih hidup di dalamsyarat-syarat subsistence farming yangbelum masuk cash economy

Langkah untuk memindah semulaberibu-ribu orang ini dari satu tempatyang mereka telah menduduki selamamasa yang mereka pun tidak dapat

8631 2 DISEMBER 1985 8632

ingat lagi adalah satu langkah yangdrastic yang akan memecahbelahkancohesion masyarakat mereka.Malangnya satu social economyimpact assessment Belum diumumkankepada orang ramai oleh pihakKerajaan juga. Laporan daripadalangkah memindah semula penduduk-penduduk tempatan ketika membinaAmpangan Hydro Electric di negara-negara lain di dunia ini tidakmenggalakkan. Kajian denganmendalam dan teliti telah dijalankandan dilaporkan dalam satu bukubertajuk, dengan izin, The SocialEnvironmental Effects of Large Damsoleh dua orang pakar iaitu Goldsmithdan Heldyard. Sebuah syarikatperunding dari Netherlands,NEDECO dalam laporan feasibilitypada tahun 1979 kepada pihakKerajaan Sri Lanka Mahaweli Damyang dicadangkan dilaporkan sepertiberikut:

"It is hard to find exampleselsewhere in the world of successfulresettlement of such a large numberof people in such a short time".

Langkah memindah semulapenduduk-penduduk sebanyak 78,000orang di Ghana's Upper Volta Damtelah disifatkan sebagai satu disasteroleh dua orang Warren Linney danSusan Harrison daripada pertubuhanEnvironmental Liaison Centre ofNairobi.

Di dalam pembinaan Asuan HighDam, Tuan Pengerusi, di Mesirpenduduk-penduduk tempatan di-pindahkan ke satu kawasan bernamaNubians tetapi oleh kerana tanah itubelum disediakan sebagai tanahtanaman mereka terpaksa bergantungkepada pihak Kerajaan untukmendapat makanan asas bagi merekabagi satu tempoh selama satu tahun,Masalah yang sering timbul di dalampemindahan semula penduduk-penduduk tempatan kerana membina

ampangan adalah masalah twinproblems, culture distruction dansocial alienation.

Satu projek haidro elektrik pulatelah dilaksanakan di kawasan BatangAi Bahagian Kedua negeri Sarawak.Projek Itu memakan peruntukansebanyak $573 juta dan lebih daripada2,000 orang tempatan telahdipindahkan. Masalah sosio-ekonomimasih berada di Batang Ai itu di manatuduhan telah dibuat di luar ataupundalam Dewan Undangan NegeriSarawak bahawa pihak Kerajaanbelum menunaikan jaminannya untukmembayar wang gantirugi yang sesuai.

Saya cadangkan, Tuan Pengerusi,sebelum Projek Bakun dilaksanakansatu kajian sosioekonomi di antarakalangan peneroka-peneroka BatangAi patutlah dilakukan untukmenentukan kesan-kesan buruk yangtimbuk di dalam proses pemindahansemula orang-orang itu agar kesilapandan kesalahan yang telah dikenakan diBatang Ai tidak akan diulangi diBakun. Yang lebih penting sekali ialahprinsip bahawa sebanyak 4,100 orangdi Bakun yang akan dipindahkandirundingkan dahulu untuk mendapatsambutan dan dilayani. Bank Duniajuga telah menegaskan pendiriannyadan telah menyatakan seperti berikut,dengan izin:

"The World Bank will assistprojects within areas occupied bytribal people, only if it is satisfiedthat the best efforts have been madeto obtain the full voluntarily andconscienable agreement of tribalpeople"."Tribal people" maknanya pen-

duduk-penduduk tempatan.

Soalan yang berkait ialah jikamereka perlu dipindahkan ke tempatmanakah akan mereka dipindahkan diBakun. Adakah tempat baharu itusesuai untuk aktiviti-aktiviti pertaniantradisi? Dan bolehkah golongan

8633 2 DISEMBER 1985 8634

rakyat Bakun mengubahsuaikan sikapdan cara hidup mereka sendiri kepadasyarat-syarat kehidupan yang baharudi tempat baharu itu. Janganlah kitalupakan bahawa mereka tidak begituterlibat di dalam cash economy dandengan memberikan wang sebegitubesar sebanyak $40,000 ataupun$100,000 kepada mereka sebagai wanggantirugi pihak Kerajaan bukanlahdoing them a favour, dengan izin, olehkerana mereka mungkin tidak pandaimelaburkan wang itu seperti yangberlaku di Batang Ai, merekamenggunakan wang itu denganmembeli Mercedes Benz ataupuntraktor ataupun TV tetapi merekahabiskan belanja semua wang dalamtempoh satu tahun. Ini menimbulkanmasalah sosial juga oleh keranamereka harus mencari wang untukmembayar elektrik ataupunperumahan di bawah syarat-syaratbaharu,

Tuan Pengerusi, adalah menjadijelas bahawa tidak ada apa-apa buktipun telah didapati untukmenunjukkan bahawa orang-orangBakun telah bersetuju denganpelaksanaan Projek Bakun walaupunmesyuarat-mesyuarat sivik telahdiadakan di situ, tidak ada sesiapa puntermasuk Ahli Yang Berhormat dariUlu Rajang boleh mendakwa orang-orang dari Bakun telah menunjukkansokongan tulin dengan sepenuhnyakepada projek itu.

Tuan Justine Anak Jinggut:(Bangun).

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,Ahli Yang Berhormat dari Ulu Rajangbangun hendak minta penjelasan.

Tuan Sim Kwang Yang: Boleh.

Tuan Justine Anak Jinggut: Terimakasih. Saya hendak bertanya kepadaYang Berhormat dari Bandar Kuchingyang telah mengatakan bahawa sayaadalah seorang yang patut memberi

suara rakyat. Tetapi, Tuan Pengerusi,adakah Yang Berhormat dari BandarKuching sedar bahawa selama sayamenjadi Ahli Parlimen UIu Rajangyang merangkumi Bakun, saya telahpun pergi ke kawasan itu dan telahpun memberi advantage dandisadvantage jika Bakun itu dibinadan menerima pandangan orangramai. Dari segi pandangan orangramai kebanyakan.........

Tuan Pengerusi: Yang Berhormathendak beri penjelasan apa kepadaAhli Yang Berhormat itu?

Tuan Justine Anak Jinggut: Adakahdia sedar bahawa saya sudah punmeneliti keadaan sebenarnya.

Tuan Pengerusi: Yang Serhormatboleh simpankan benda itu jikalausekiranya Yang Berhormat hendakberucap sekejap lagi.

Tuan Justine Anak Jinggut: Ya.Yang sebenarnya Yang Berhormatdari Bandar Kuching tidak sedarbahawa dia belum pernah pergi kekawasan Belaga atau kawasan Bakundan dia patutlah pergi ke sana dahulumengetahui apa yang sebenarnya.

Tuan Sim Kwang Yang: Ini satuhujah yang tidak begitu lojik olehkerana walaupun saya bukan seorangwanita, saya boleh ucap atas masalahwanita juga. Inilah jawapan yangsesuai baginya.

Untuk menyambung ucapan saya,Tuan Pengerusi, adalah menjadi jelastidak ada sesiapa pun termasuk AhliYang Berhormat dari Ulu Rajangboteh mendakwa orang-orang Bakuntelah menunjukkan sokongan dengansepenuhnya kepada projek itu keranadi dalam mesyuarat-mesyuarat sivikitu pihak Kerajaan hanya adainformation campaign tanpa memberimereka maklumat terhadap risikoyang saya sebutkan tadi.

8635 2 DISEMBER 1985 8636

Keenamnya, adalah soal kese-lamatan. Jikalau industri-industriseluruh negara kita dibekalkan tenagaelektrik daripada Bakun sahaja secarasuatu national grid dan sistemtransmisi yang sepanjang beribu-ribukilometer, maka menjadi amat sukaruntuk keselamatan sistem itu dijagadan ditahan oleh pihak Kerajaanjikalau keadaan ketidaktenteramantimbul. Tindakan untuk men-sabotajkan sistem tenaga bekalannasional kepada apa-apa tempat punakan melumpuhkan kesemua industri-industri di Sabah, Sarawak danMalaysia buat masa yang sama. Olehyang demikian, adalah menjadi tidakbegitu rasional untuk membekalkantenaga kepada semua industri-industridari satu kawasan sahaja.

Projek Bakun adalah dicadangkan,Tuan Pengerusi, yang terutamanyauntuk membekalkan tenaga bagiindustri-industri besar sahaja denganmemperuntukkan $10 billion bagimaksud itu. Projek Bakun bukanlahuntuk menghancurkan pembangunansosio-ekonomi di dalam NegeriSarawak, untuk meninggikan tarafkehidupan rakyat Sarawaksecara keseluruhannya, khususnyarakyat luar bandar, walaupun projekini akan mengeksploitasikan sumbersemula jadi di Negeri Sarawak sendiri.Dalam Dewan yang mulia ini sayatelah utarakan berpuluh-puluh kalimengenai kemunduran sosio-ekonomidi kalangan rakyat Sarawak. RakyatSarawak mempunyai sumber-sumberasli yang kaya, maka peng-eksploitasian sumber-sumber asliharuslah pada prinsipnya, padautamanya menguntungkan rakyatSarawak sendiri sebagai asas berdikaridari segi pembangunan sosio-ekonomidi dalam negeri itu oleh keranakemunduran sosio-ekonomi diSarawak. Prinsip itu adalah amatpenting untuk mengurangkan jurangdari segi proses integrasi di antaraSarawak dan Semenanjung Malaysia

dari segi pertimbangan politik dan darisegi kemajuan sosio-ekonomi diSarawak yang lebih cepat.

Pembinaan Empangan HaidroElektrik Bakun telah mencabul prinsipyang saya sebutkan tadi keranasumber haidro elektrik akanmenguntungkan industri-industribesar di Semenanjung Malaysiaterutamanya sekali, bukanlah untukmenguntungkan rakyat luar bandar diSarawak. Yang lebih penting itu pihakKerajaan Persekutuan akan meng-ambil alih SESCO, maka semuapendapatan daripada pengeluarantenaga haidro elektrik dari Bakunakan kembali kepada pihak KerajaanPersekutuan sahaja dan rakyatSarawak pun tidak akan menikmati5% royalty seperti yang diadakandengan pengeluaran minyak mentahataupun gas asli di Negeri Sarawak.

Sebelum saya menggulung, sayaingin bangkitkan satu ataupun duapoint yang disebutkan oleh Ahli YangBerhormat dari Ulu Rajang, BatangLupar, Mukah dalam persidanganDewan Rakyat ini. Ahli dari UluRajang telah mengeluarkansokongannya untuk projek ini olehkerana mereka berhasrat melihatprojek pembangunan untuk rakyatluar bandar. Saya ingin mengingatkanAhli itu untuk bersetuju dengan sayabahawa projek Bakun bukanlah satuprojek pembangunan sosio-ekonomiuntuk rakyat Sarawak. Projek iniadalah satu projek di dalam sektortenaga dan jikalau wang sebanyakberibu-ribu juta ringgit adalah dibayarkepada peneroka-peneroka yang akandipindahkan, wang ini dibayar sebagai"spin off effects".

Sebelum mereka menolak hujahsaya, mereka harus menjawabbeberapa soalan yang saya telahsebutkan tadi. Pada hemat saya,jikalau kita ingin berjuang untuk

8637 2 DISEMBER 1985 8638

mendatangkan pembangunan sosio-ekonomi kepada Negeri Sarawak,marilah kita memohon, meminta,menekan kepada pihak KerajaanPersekutuan untuk memperuntukkanwang sebanyak $10 billion bagirancangan pembukaan pembangunantanah, membina jalan raya,memperbaiki kemudahan asas daninfrastruktur. Bukanlah berjuanguntuk menikmati gantirugi sebagaisatu "spin off effects", khususnya AhliYang Berhormat dari Ulu Rajangsebagai seorang Ahli Yang Berhormatdari PBDS (Parti Bangsa DayakSarawak) yang telah menjamin kepadarakyat Sarawak, beliau akan berjuanguntuk kepentingan rakyat Sarawak,khususnya rakyat Iban. Beliau harusmengubahsuaikan sikapnya sendiridan mereka sebagai "first classcitizen", bukan "second class citizen",yang boleh menikmati "crumb fromthe table of Kuala Lumpur" sahaja,dengan izin. Mereka harus berjuanguntuk mendapatkan peruntukan itusebagai hak.......

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatada yang bangun.

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:35 (1), Tuan Pengerusi. NampaknyaAhli dari Bandar Kuching bercakapmengadap kepada Ahli dari UluRajang sahaja.

Tuan Pengerusi: Ya, mintamengadap kepada saya. Sila teruskan.

Tuan Sim Kwang Yang: Kacausahaja.

Tuan Pengerusi: Minta YangBerhormat jangan bercakap panjangsangat.

Tuan Sim Kwang Yang: Tidak.Jikalau mereka boleh berbuatdemikian.......

Tuan Pengerusi: Minta berhadapkepada saya. (Ketawa)

Tuan Sim Kwang Yang: .......untukmendapatkan peruntukan sebegitubesar untuk keuntungan rakyatSarawak, khususnya orang Iban,Bidayuh dan orang Melayu, sayasokong dengan sepenuhnya. Jikalautidak, mereka hanya menyokongprojek ini untuk mendapat "spin offeffects" sahaja, saya tidak bolehmenyokong kepada mereka.

Yang kedua, Ahli-ahli YangBerhormat itu telah berulang-ulangoleh satu hujah yang hampirmenyerang peribadi kepada saya.Mereka cakap oleh kerana saya darikawasan bandar, saya tidak boleh,saya tidak tahu, saya tidak sedardengan keadaan yang tulen di kawasanluar bandar. Oleh kerana itu, menurutmereka, saya tidak mahu menyaksipembangunan di luar bandar.

Tuan Pengerusi, saya inginmenjelaskan dengan terus-terang disini bahawa kita sebagai Ahli-ahliYang Berhormat Parlimen, AhliDewan Rakyat, tanggungjawab kitaadalah untuk mempertahankanPerlembagaan dan Negara kita.Kepentingan negara adalah lebihpenting daripada kepentingan satukawasan ataupun satu golongan rakyatsahaja dan saya mengucapkan.......

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,Ahli dari Mudah bangun.

Dr Leo Michael Toyad: Saya inginminta penjelasan. Adakah maksudYang Berhormat dari BandarKuching, Projek Haidro Bakun iniatau projek-projek haidro lain adalahsatu projek yang menentangPerlembagaan?

Tuan Sim Kwang Yang: Tak bolehdifaham hujah ini. Biarkan saya ulangisekali lagi. Kita bertanggungjawabkepada Perlembagaan dan Negara dankita berkhidmat kepada rakyatMaiaysia, bukan menghadkan tugaskita sendiri kepada kawasan kita

8639 2 DISEMBER 1985 8640

sendiri sahaja. Oleh kerana itu, sayasedar dan saya pun mengambilperhatian berat ke atas Projek Bakunserta nasib untung rakyat di Bakun itudan.......

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:(Bangun)

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatbangun atas apa?

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:Penjelasan.

Tuan Pengerusi: Ya penjelasan.

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:Tadi Yang Berhormat dari BandarKuching menyatakan bahawa ProjekBakun tidak menguntungkan NegeriSarawak. Sekarang dia kata kita mestimementihgkan pula dari segikeseluruhan sebagai seorang rakyatMalaysia. Jadi, bagaimana per-tentangan ini boleh berlaku?

Tuan Sim Kwang Yang: TuanPengerusi, Ahli Yang Berhormat dariParit Buntar tadi tidur apabila sayaberucap, oleh kerana saya telahsebutkan 7 sebab-sebab yang kitamenentang Projek Bakun, oleh keranamasalah hutan negarakah ataupunmasalah keselamatankah yang akanmembahayakan negara pada amnya.

Tuan Lim Kit Siang: (Bangun)

Tuan Sim Kwang Yang: Oh, adapertanyaan. Okay!

Tuan Lim Kit Siang: Mintapenjelasan.

Tuan Pengerusi: Ya.

Tuan Lim Kit Siang: BukankahYang Berhormat dari Bandar Kuchingbersetuju bahawa mereka yang tidurbiarlah mereka tidur.

Tuan Pengerusi: Saya tak benarkanpenjetasan itu. (Ketawa) Sila teruskan.Saya minta Yang Berhormat dariBandar Kuching bercakap pendekkan

sedikit kerana telah pun memakanmasa yang panjang.

Tuan Sim Kwang Yang: Okay, 2minit sahaja.

Satu soalan yang terakhir yang inginsaya serahkan kepada YangBerhormat Menteri ialah adakahpihak Kerajaan Persekutuanmempunyai bidang kuasa untukmembuat satu keputusan ke atasBakun yang di bawah bidang kuasaSESCO oleh kerana pihak Kerajaanbelum mengambilalih SESCO itu danbilakah pihak Kerajaan Persekutuanhendak memproseskan pengambilan-alih itu dengan membayar wanggantirugi sebanyak $510 juta, kalausaya tak silap, yang dikehendaki olehpihak Negeri Sarawak.

Sebagai menggulung, TuanPengerusi, saya ingin ulangi sekali lagikita mencatatkan bantahan DAPuntuk menentang Projek Bakun itu.Terima kasih.

Dr Tan Seng Giaw: (Bangun)

Tuan Pengerusi: Nanti sekejap, sayakemukakan dahulu. Ahli-ahli YangBerhormat, masalah bahawa wangyang diperuntukkan bagi Kepala P. 57dikurangkan sebanyak $10 bagiButiran 25 kepala kecil (iv), mukasurat 262 dalam AnggaranPembangunan sekarang ini terbukauntuk dibahas. Ahli dari Kepong.

5.40 ptg.

Dr Tan Seng Giaw (Kepong): TuanPengerusi, saya bangun untukmenyokong usul rakan saya dariBandar Kuching yang membuatucapan panjang lebar dengan butir-butir teknik, hasil daripada kajianyang diadakan beberapa bulan iniyang meliputi pengetahuan mengenaiampangan-ampangan dan pindahpenduduk-penduduk di kawasanampangan.

8641 2 DISEMBER 1985 8642

Saya berharap Yang BerhormatMenteri dapat meneliti apa yangdibangkitkan oleh Yang Berhormatdari Bandar Kuching kerana inicadangan-cadangan bernas. Sayaberharap jawapan daripada YangBerhormat Menteri ataupun daripadaahli-ahli kawasan berhampiran denganBakun tidak akan merupakan jawapanyang tidak bernas, yang tidak wajar,yang tidak waras.

Tuan Pengerusi, saya pernah......

Tuan Pengerusi: Saya harapperkataan tidak waras itu pada fikiransaya tidak elok digunakan kepadaAhli-ahli Dewan ini. Saya mintaditarik balik.

Dr Tan Seng Giaw: Saya tarik balik.Saya berharap mereka semua dapatmempertimbangkan dengan betul danmenurut hati nurani yang tulin.

Tuan Pengerusi, saya pernah pergike Sungai Rajang dan juga ke pekanseperti Palagus bersama-sama denganrakan saya Yang Berhormat dari Sibudan sebagai Ahli Parlimen juga sayatentu mengambil perhatian apa yangberlaku di kawasan Bakunterutamanya di kawasan SungaiRajang yang merupakan sungai yangterpenting di Sarawak.

Tuan Jawan Anak Empaling:(Bangun)

Tuan Pengerusi: Ya, hendak mintaapa. Minta penjelasan?

Tuan Jawan Anak Empaling:Penerangan.

Tuan Pengerusi: Penjelasan?

Tuan Jawan Anak Empaling: Ya,penjelasan. Saya tak tahu di manapekan Palagus itu, Tuan Pengerusi.Adakah di Kepong?

Tuan Pengerusi: Bermakna YangBerhormat kata tidak ada pekanPelagus?

Tuan Jawan Anak Empaling: Takada.

Tuan Pengerusi: Tidak ada.

Tuan Jawan Anak Empaling: Setahusayalah.

Tuan Pengerusi: Sila jawab. Adapekan Pelagus di Sungai Rajang.

Dr Tan Seng Giaw: Di Pelagus. DiSemenanjung kita panggil pekan, disana dipanggil Daerah Pelagus. Jadi,bagaimanapun ini satu pertanyaanataupun kenyataan yang sangatremeh-temeh sahaja. Jadi, soal yangbesar itu Projek Bakun.

Tuan Jawan Anak Empaling:(Bangun)

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,ada Yang Berhormat yang bangunpula.

Tuan Jawan Anak Empaling:Daerah Pelagus pun tidak ada.

Tuan Pengerusi: Daerah Pelaguspun tidak ada.

Tuan Jawan Anak Empaling: Takada. Yang setahu sayalah.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,jadi tak bersangkut dengan ucapanYang Berhormat dari BandarKuching.

Tuan Sim Kwang Yang: Saya inginmembuat penjelasan bahawa........

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Bandar Kuching, saya tidakbenarkan bercakap. Minta YangBerhormat dari Kepong meneruskanucapan.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,saya pernah pergi ke Sungai Rajangbeberapa hari dan juga kawasanKapit, di salah satu tempat kitasinggah di situ dan mendapat tahu apayang berlaku di situ, walaupunbeberapa hari sahaja, tetapi itulah

8643 2 DISEMBER 1985 8644

sebagai Ahli Parlimen, kami semuahendaklah mengambil perhatian apayang terjadi di kawasan Sarawak,janganlah pula mengatakan kami tidakpernah pergi.

Tuan Pengerusi, yang penting sekalisaya bertanya sama ada pihak Ahli-ahli Yang Berhormat yang menyokongProjek Bakun ini benar-benar berfikirkepentingan orang ramai terutamanyapenduduk-penduduk di kawasanBakun dan sekitarnya, sama adaprojek yang akan meneian betanjalebih daripada $8,000 juta ini akanmembawa faedah kepada penduduk-penduduk di kawasan Bakun dan dinegeri Sarawak dalam erti kata yangsebenar. Itu soal penting.

Soalan yang kedua, adakahpenyokong-penyokong projek inimempunyai kepentingan diri sendiri didalam projeknya.......

Datuk Leo Moggie Anak Irok:Tuan Pengerusi, Standing Order36 (6) mengatakan, seseorang Ahlitidak boleh menyentuh "impropermotives" dari Ahli-ahli yang lain.

Tuan Pengerusi: Ya, saya bersetuju,saya pun hendak mengeluarkanteguran itu; tidak mempunyaiprasangka kepada lain-lain Ahli.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,saya bangkitkan hal ini kerana sayaberharap pihak Kerajaan dapatmenyiasat dengan teliti dari aspekkepentingan semua pihak tanpamenimbulkan sangkaan jahat kepadasesiapa pun.

Saya berharap pihak Kerajaandapat menyiasat semua penduduk disitu dan sama ada usaha untukmisalnya, menanam pokok di situsupaya apabila projek ini dilaksanakankelak, pihak yang berkenaan dapatuntung banyak. Ini penting, TuanPengerusi.

Satu lagi, bolehkah pihak Kerajaanmengadakan satu pungutan suarakerana ini projek yang terbesar dinegara ini. Satu pungutan suaradaripada penduduk-penduduk di situsama ada peratusan yang menyokongprojek ini sampai 90% ataupun lebih.Ini penting, perlu ditegaskan di sini,semua aspek hendaklah diterangkankepada mereka semua.

Dari segi perikanan misalnya, TuanPengerusi, kerana di kawasan ituperikanan merupakan satu faktor yangpenting, kalau tak silap saya selepaspadi dan getah, yang terpentingnyaialah perikanan dan Projek Bakun inidengan tasik yang sebesar PulauSingapura boleh menjejaskanperikanan.

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: (Bangun)

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Ulu Nerus hendak minta apa?

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Minta penjelasan.

Tuan Pengerusi: Ya.

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Yang Berhormat, TuanPengerusi, macam mana Ahli YangBerhormat dari Kepong ini hujahnyakalau tasik yang akan terjadi daripadaampangan ini akan menjejaskansumber perikanan. Yang saya tahu dinegeri saya Terengganu ada satuempangan Kenyir sama juga projekhidro electricity terjadi sebuah tasikdan tasik ini menjadi tempatpembiakan ikan yang paling baiksekali sehinggakan rakyat mendapatfaedah yang lumayan daripada hasiltangkapan ikan. Saya tidak fahamhujahnya ini, tidak betul rasanya,Tuan Pengerusi.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,memang Yang Berhormat tadi itu adasalah anggap sedikit dan salah fikir

8645 2 DISEMBER 1985 8646

sedikit. Apabila diadakan satu tasikdan menjejaskan sungai semula jadi.Air itu menjadi keruh.......

Tuan Pengerusi: Saya rasa tidakpayah, tidak boleh berbahas-bahas diantara satu dengan lain. Sila teruskanAhli Yang Berhormat dari Kepong,saya tidak benarkan penjelasan. Silateruskan Ahli Yang Berhormat.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,ini berasaskan beberapa kajian. Adadi sini........

Tuan Pengerusi: Yang itu, saya rasatadi Yang Berhormat dari BandarKuching telah membaca denganpanjang lebar.

Dr Tan Seng Giaw: Ya, saya tahu.

Tuan Pengerusi: Jangan baca balik.

Dr Tan Seng Giaw: Tidak, TuanPengerusi. Ini kerana gangguan tadi,itu sahaja. Kalau Yang Berhormathendak mengetahui, saya bolehtahpinjamkan buku ini daripada Ahli dariBandar Kuching kepadanya.

Tuan Pengerusi, dari segi perikananini merupakan satu sektor yangpenting bagi penduduk-penduduk dikawasan itu sama ada Kerajaan sudahbuat penyiasatan yang teliti. Apa yangakan terjadi dengan sektor perikananselepas pelaksanaan projek ini. Inipenting dan yang keduanya mengenaipenyakit yang dibawa oleh air. Inipenting juga kerana saya tidak akanbaca, Tuan Pengerusi, cuma sebagaisatu doktor, saya lebih layak untukmembincangkan hal ini.

Misalnya mengenai "schisto-somiasis", satu penyakit yang di-bawa oleh siput. Siput itu membiakdi kawasan tasik-tasik dan sungai-sungai. Dan dengan perubahan ke atassungai Rajang ini, dan sungai Baluisebagai satu anak sungai, pembiakansiput mungkin akan bertambah dan

siputlah salah satu pembawa penyakitseperti schistosomiasis dan jenisnyamuk-nyamuk akan berubahterutamanya dengan anopheleis yangmenyebabkan penyakit "malaria". Inibukan satu perkara yang bolehdianggap sepi, sebab akanmenyebabkan penduduk-penduduk dikawasan itu mengidap penyakit seperti"typhoid", dysenteria dan sebagainya.

Tuan Pengerusi, satu perkara lagiyang hendak dipertimbangkan danini penting. Yang Berhormat dariBandar Kuching telah membericontoh daripada negara India, negaraPakistan, negara Italy, negaraMesir........

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:(Bangun)

Tuan Pengerusi: Ya, YangBerhormat dari Parit Buntar?

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:Minta penjelasan.

Tuan Pengerusi: Ya.

Tuan Abdul Rahman bin Suliman:Tadi Ahli Yang Berhormat dariKepong menyatakan siput-siputbanyak mati di Sungai Rajang. Sayaduduk di sana 2 tahun 6 bulan, tidakada siput di Sungai Rajang—ikan ada.

Tuan Pengerusi: Sila teruskan.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,siput tidak mati, membiak denganlebih banyak lagi kerana perubahanalam sekitar, siputlah yang mem-bawa penyakit-penyakit seperti"schistosomiasis". Schistosomiasissebagai penyakit ini beransur-ansurmenyerang seseorang manusia.

Tuan Pengerusi, satu lagi contohyang diberi oleh Ahli Yang Berhormatdari Bandar Kuching iaitu mengenaibatu asas, asas bagi ampangan itu yangtidak kukuh dengan ampangan yang

8647 2 DISEMBER 1985 8648

panjangnya 160 meter dan tingginya204 meter yang mempunyai tasikseluas kira-kira 700 kilometer persegi.lanya mempunyai asas batu dan bukit-bukau yang akan ditenggelamkan dikawasan tersebut yang tidak kukuh,yang tidak stabil. Di sinilah yang sayatidak tahu sampai manakah kajianyang dibuat untuk mempastikan samaada batu asas ini ataupun foundationdapat menampung tasik yang begitubesar, kerana jika berlakunyakeruntuhan dan sebagainya, bencanayang akan timpa adalah lebih besardaripada yang dilihat di Italy ataupundi India dan sebagainya. Ini satu soallagi yang saya berharap dapatditimbangkan oleh Ahli-ahli YangBerhormat...........

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: (Bangun)

Tuan Pengerusi: Minta apa lagi?

Tuan Mamat Ghazalee bin AbdulRahman: Minta penjelasan. Sayamendengar ucapan Ahli YangBerhormat itu merasakan gerun jugakerana presumptuous sangat. Kalaubeliau itu tidak ada keyakinanterhadap kemampuan Kerajaan untukmenjaga keselamatan dari segi designdan construction, dengan izin, projekini, beliau itu tidak pergi keTerengganu pergi tengok ProjekHydro Kenyir di sana macam manaprojek ini telah dibuat dan tengokbetul-betul dan kaji betul-betul samaada projek ini akan mendatangkanfaedah kepada rakyat ataupun tidak,sama ada projek ini akanmendatangkan bahaya kepada rakyatataupun tidak, sama ada projek inimenjadi punca penyakit kepada rakyatataupun tidak, sama ada projek inimenyebabkan kematian ikan ataupuntidak, sama ada projek ini dapatmengurangkan banjir ataupun tidak.Buat apa bercakap secarapresumptuous menimbulkan keraguankepada rakyat. Adakah Yang

Berhormat itu hendak pergi keKenyir, tengok buat kajian secaramendalam supaya dia yakin?

Tuan Pengerusi: Sila. Saya mintaYang Berhormat janganlah panjangsangat.

Dr Tan Seng Giaw: Tidak panjang,Tuan Pengerusi. Yang Berhormat dariUlu Nerus itu bercakap mengenaiKenyir. Sebenarnya saya pernahberucap di sini menyokong projekseperti ini kerana itu sesuai untukkawasan itu. Dan juga sedikitsebanyak dapat mengurangkankeburukan banjir di kawasan itu. Ituperkara lain, kerana Kenyir itu dikawasan Terengganu, bukan dikawasan Sarawak. Alam sekitar itulebih berbeza daripada Terengganutambahan pula tidak ada banjir atau-pun air bah seperti di Terengganu.

Tuan Pengerusi, yang kami hendakmeminta Kerajaan ialah untukmengumumkan kajian yang dibuat keatas aspek-aspek yang telah sayasentuh tadi untuk pengetahuan orangramai supaya tidak ada sangkaanseperti yang saya sebut tadi. Kita tidaktahu sama ada batu asas itu kukuhataupun tidak. Cuma kita bimbangapabila Projek Bakun itu dilaksanakankelak.

Tuan Pengerusi, ada satu lagi iaitusebelum Kerajaan melaksanakanprojek raksasa seperti ini, perluditegaskan di sini bahawa Kerajaantidak boleh menganggap rakyat ituterima dengan 100% dan pihak pe-mimpin berhak dan pihak pemimpinitu tahu semua kepentingan orangramai.

Ini tak boleh dan tak adil, walaupunseseorang itu dipilih sebagai AhliYang Berhormat, cuma untuk limatahun sahaja. Pun bukan untukselama-lamahya. Bagaimana pe-mimpin seperti ini dapat membuat

8649 2 DISEMBER 1985 8650

keputusan bagi rakyat untuk selama-lamanya dengan projek yang begitubesar. Ini penting.

Dengan itu saya berharap pihakKerajaan dapat mempertimbangkansemua aspek yang disentuh oleh pihakkami dan juga mengumumkan kajian-kajian yang berkenaan dengan projektersebut supaya orang ramai dapatmengetahui.

Yang akhir sekali patutlah diadakansatu bentuk pungutan suara untukmempastikan peratusan pendudukyang menyokong projek raksasa ini.Sekian, terima kasih.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormatdari Ulu Rajang, selepas ini saya akanundi.

6.02 ptg.

Tuan Justine Anak Jinggut (UluRajang): Tuan Pengerusi, saya bangununtuk menentang satu usul yang telahdikemukakan oleh Ahli YangBerhormat dari Bandar Kuching tadi.

Kita telah mendengar dua orang ahli"expert" menjual ubat. TuanPengerusi, rakyat segenap lapisanhtdup telah pun memberikan pendapatmasing-masing. Ada mereka yangterdiri daripada ahli politik,environmentalist, ketua-ketua kaumdan yang lain-lain.

Bakun adalah menjadi satu topikyang sudah menjadi headlinessekarang, walaupun waktu 10 tahundahulu kebanyakan rakyat Malaysiatidak tahu di mana ianya terletak dankebanyakan kakitangan Kerajaantidak begitu minat untuk berkhidmatdi Daerah Belaga iaitu di mana Bakunterletak. Maka akhirnya Belagamenjadi, dengan izin, a place of exile,oleh kerana dari segi lokasinya yangsangat terpencil. Tuan Pengerusi, kitatidak dapat menafikan bahawa tidak

ada rakyat di negara kita ini yang tidakmahu pembangunan. Ini adalahmerangkumi Ahli Yang Berhormatdari Bandar Kuching.

Barisan Nasional sebagai Kerajaanselama ini menerima kritik-kritik darisemua lapisan rakyat mengenaiprojek-projek tertentu, akan tetapikritik-kritik itu mestilah kritik yangkonstruktif dan bukanlah satu yangdestruktif untuk kepentingan sendiri.

Jika kita membaca akhbar, kitaakan dapat membaca kritik-kritikyang ditulis oleh pengkritik ter-tentu mengenai dengan Bakun.Kebanyakannya adalah konstruktifyang dapat mengkritik segelintirjumlahnya tanpa pengetahuanmengkritik dengan caranya, orang luarbandar menganggap sebagaidestruktif.

Tuan Pengerusi, seperti apa yangtelah dikatakan oleh Yang AmatBerhormat Perdana Menteri kita, jika

. kita hendak membelanjakan wanguntuk pembangunan sebanyak $10billion, ianya mestilah memberikankemudahan dana keuntungan kepadasemua rakyat di seluruh negara danbukanlah hanya kepada satu-satutempat atau negeri sahaja.

Projek haidro Bakun, selaindaripada membekalkan sumber tenagaletrik yang tetap ke seluruh negara,juga akan memberi faedah bagipembangunan di kawasan luar bandardi Sarawak, yang merupakansebahagian daripada hinterland,dengan izin, kepada Bintulu dan ianyajika dirancang akan menandakankejayaan Dasar Ekonomi Baru iaitumenyusun semula masyarakat luarbandar ke arah membasmikemiskinan.

Sebagai rakyat Malaysia, TuanPengerusi, soal yang penting yangpatut kita ambil kira ialah masa depannegara kita dari segi tenaga, dengan

8651 2 DISEMBER 1985 8652

izin, future power demands. Jikasesebuah negara hendak membangun,jika kita mahu ekonomi kita naik danjika kita mahu banyak lagi industri-industri, kita memerlukan tenaga danini adalah soal yang penting kepadasemua lapisan masyarakat di Malaysia.Jika Bakun tidak dibina, kita jugamasih menggunakan tenaga untukmencari alternatif yang lain, thermalpower atau nuclear power, denganizin, adalah dua alternatif. Jika Bakundibina, ianya akan menelan belanjasebanyak $10 billion dan dapatmembekalkan kuasa elektrik sebanyaklebih kurang 2,830 megawat.

Survey mengenai alternative powercost telah pun diadakan. Jika negarakita mahu menggunakan thermalpower dan hendak mendapatkankuasa elektrik yang sama dengan apayang Bakun dapat memberikan ianyaakan menelan belanja lebih kurang70% daripada kos pembinaan Bakun.Ini bermakna jika kos pembinaanBakun berharga $10 billion, kos untukmembina thermal power yang dapatmemberi kuasa yang sama akanmenelan belanja sebanyak $7 billion.Ini adalah kos pembinaan, akan tetapiselain daripada kita membina thermalpower ini, kita akan menggunakanminyak atau gas untuk men-jalankannya dan barang ini tidak akandidapati selama-lamanya.

Begitu juga dengan harga akan naikjika demand kepada gas atau batuarang ini naik dan jika dibandingkandalam jangka masa panjang, denganizin, long term, Bakun adalah lebihmurah kalau dibandingkan dengansumber-sumber tenaga yang lain.

Tuan Pengerusi, jika Bakun dibinaianya akan dapat menyelamatkanminyak yang berhaga $1 billionsetahun iaitu hanya akanmcnggantikan 85,000 barrels seharidan jika harga satu barrel US$25.00,kiralah Ahli Yang Berhormat dariBandar Kuching, berapa banyak duityang kita dapat selamatkan.

Mini haidro seperti apa yang telahdicadangkan oleh Ahli YangBerhormat dari Kuching bukanlahjawapan bagi kita hendak mengatasipower demand kita. Ini adalah olehkerana kos.........

Tuan Pengerusi: Ahli YangBerhormat, Ahli dari Bandar Kuchingbangun.

Tuan Justine Anak Jinggut: TuanPengerusi, saya tidak ada masa lagi,kalau saya sudah habis, barulah bolehdia bercakap.

Tuan Pengerusi: Jikalau sudah habisdia tak boleh bangun lagi.

Tuan Justine Anak Jinggut: Dekathabis.

Tuan Pengerusi: Sila teruskan.

Tuan Justine Anak Jinggut: Diamengganggu sahaja, tidak adaconcentration. Ini adalah oteh keranakos per kilowat mini haidro adalah$10,000 jika dibandingkan dengan kosper kilowat Bakun yang sebanyak$1,700. Ini adalah oleh keranaeconomy of scale, Tuan Pengerusi.

Ahli Yang Berhormat dari BandarKuching telah pun beberapa kalimengatakan kononnya rakyat yangterlibat menentang rancangantersebut. Juga beliau pun mengatakanbahawa projek ini jika dilaksanakanianya akan menguntungkan hanyaorang di Semenanjung Malaysia.

Tuan Pengerusi, ini adalah satuaccusation yang begitu sensitif. Kitasebagai Ahli Parlimen tidaksepatutnya menggunakan privilegekita untuk memecahbelahkan rakyatdengan khabar yang tidak berpatutandemi untuk mencari popularity dankepentingan politik diri sendiri.

Kita mesti ingat bahawa ahli politikdatang dan pergi tetapi rakyat kitayang berbilang kaum masih tinggal.Apa yang Ahli Yang Berhormatdari Bandar Kuching patut buat ialah

8653 2 DISEMBER 1985 8654

membuat survey mengenai kehidupanrakyat luar bandar. Jika pelaksanaanBakun dapat menguntungkan kepadakeseluruhan rakyat luar bandar dinegeri Sarawak khasnya dan di seluruhMalaysia amnya, mengapakah beliaumenentang projek tersebut.

Seperti apa yang saya sebutkan tadipelaksanaan Bakun akan menandakankejayaan Dasar Ekonomi Baru iaitumenyusun semula masyarakat luarbandar ke arah membasmi ke-miskinan.

Bakun jika dibina akan membukakawasan seperti Ulu Balih, UluBalaga, Ulu Mukah dan Ulu Baram dimana kesemuanya tempat ini adalahmundur dan jaun di pendalaman tanpainfrastruktur untuk melaksanakanpembangunan. Jika Bakun ini tidakdilaksanakan kawasan yang seperti iniakan terus menjadi mundur danketinggalan selama-lamanya. Daninilah apa yang diingini oleh AhliYang Berhormat dari BandarKuching. Mereka tidak mahu melihatrakyat bumiputera luar bandar majuseperti rakyat di bandar.

Tuan Sim Kwang Yang: (Bangun)

Tuan Justine Anak Jinggut: Sila.

Tuan Pengerusi: Ya, sepatutnyatidak boleh berkata macam itu.

Tuan Justine Anak Jinggut: Kitatidaklah patut hanya ingin melihatpenduduk luar bandar hanya menjadimuseum piece, dengan izin, TuanPengerusi, tinggal dalam alam semulajadi (natural environment) dengankehidupan yang primitive walhal kitayang tinggal di bandar tahun demitahun meningkat maju.

Haidro Bakun jika dibina akanmenenggelami kawasan kurang lebih600 km persegi atau 172 ekar.Daripada ini 1,200 ekar adalahditanam dengan cash crop, dengan

izin, dan buah-buahan dan yang lainadalah di bawah shifting cultivationatau pertanian pindah di manaterdapat tidak mengambil keuntunganyang sepatutnya.

Lima belas buah rumah panjangyang mengandungi penduduk seramai4,100 orang adalah di bawah, denganizin, immediately affected area. Tetapidalam tahun 1980, censusmenunjukkan hanya 2,800 orang yangbenar-benar duduk menetap. Iniadalah oleh kerana kebanyakandaripada mereka telah pun berhijrahke bandar untuk mencari kerja. Olehkerana ini, penempatan semula bagirakyat yang terlibat tidaklah menjadimasalah yang begitu besar.

Tuan Pengerusi, ada juga segelintirorang yang begitu berminat untukmemelihara alam semula jadi tanpamengira betapa deritanya penduduk-penduduk yang tinggal di situ. Merekaini ingin melihat penduduk-pendudukdi luar bandar tinggal di rumah-rumahpanjang di alam semula jadi denganmonyet-monyet, ular-ular danbinatang-binatang yang liar.

Alam semula jadi adalah begitumustahak tetapi tidaklah kepadapenduduk-penduduk luar bandar.Adakah mereka sedar bahawa jikaKerajaan menggunakan, dengan izin,coal-fired power plant, jika dibinayang mempunyai kuasa yang samadapat mengeluarkan 10,000 hingga30,000 ton sulphur dioxide atau SO2setahun dan ini adalah kadar yangminima dengan pengawalan ataudengan izin, with prevention, Jikalangsung tidak ada pengawalan ianyaakan mengeluarkan 50,00 hingga160,000 ton setahun sulphur dioxide.

Tuan Pengerusi, masyarakat luarbandar Sarawak sedia menunggu daningin pembangunan yang serupa ini.Kerajaan Persekutuan patutlahmembantu secara positif masyarakatluar bandar Sarawak dan demimeninggikan taraf hidup mereka dan

8655 2 DISEMBER 1985 8656

menyediakan faedah hasil daripembangunan ekonomi yang tersusundan Bakun ialah jawapannya. In anydevelopment there must be sacrifice,dengan izin, Tuan Pengerusi. Jika satupembangunan dapat memberi kitakemajuan, kemudahan dan dapatmenaikkan taraf hidup kita, apasalahnya kita menyokong.

Tuan Pengerusi, SarawakNutritional Survey yang dilakukanoleh Dr Anderson dan JabatanPerubatan Sarawak pada tahun 1977telah menyatakan, dengan izin:

"In Sungai Suk, Sungai Muyong,Lemanak, Mukah and Balingan, thenumber of maenourished childrenare so high that they are far abovethe average in the poorestdeveloped countries. This, however,applies not only to the Iban childrenbut to Malanau, Malays, Bedayuh,Kayan and Kenyah. He warned thatif the current trends are not radicallyaltered, there will be furtherdeterioration and could bedamaging to children, in that notonly physicai growth failure butmental retardation may occur to awide extent".

Inilah keadaan sebenarnya yangberlaku di kawasan yang berdekatandengan Bakun, dan jika ianya dibinatni akan dapat membangunkan danmembuka kawasan seperti kawasanyang saya sebutkan tadi. Di sampingitu juga memberi tenaga elektrikkeseluruh negara.

Maka sudah tentu jika projekseperti Bakun tidak dilaksanakanmaka kawasan-kawasan yang mundurini akan ketinggalan dari segipembangunan. Inilah pada waktusekarang jika tidak ada sebab-sebabyang viable maka tidak ekonomik bagiKerajaan untuk membina jalan rayayang dapat membuka kawasan yangmundur seperti ini. Dan jika ahli DAPdan yang lain yang menentang

pelaksanaan haidro Bakun terdiri dariorang-orang yang sincere, dengan izin,maka tidak ada sebab merekamenentang pelaksanaan projektersebut. Saya percaya negara yangmaju seperti Amerika Syarikat telahpun membina beberapa buah projekhaidro dan nampaknya negara ini kianmaju.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,bolehkah pendekkan sedikit, dengankerana sekarang ini kita bincang diatas Usul sahaja, belum habis lagi.

Tuan Justine Anak Jinggut: Duaminit lagi.

Tuan Pengerusi: Dua minit ya.

Tuan Justine Anak Jinggut: TuanPengerusi, research di Sarawak yangdibuat oleh Dr Anderson dan Burmadalam tahun 1966, dengan izin, pointout that,

While literacy may not alwayscure poverty and affluence alwayseradicate illiteracy, if affluentincome and economic developmenteradicate illiteracy and a highliteracy rate is a prequisite toeconomic development, then therural dwellers of the State is in seriusbind. They do not have the requiredincome cash and therefore willcontinue to have a low literacy rateand because they have a low literacyrate, their economic developmentwill always be slow to materialize".Jika Bakun dibina, saya percaya

dengan infrastruktur yang diadakandapatlah Kerajaan melaksanakansystematic and control developmentyang ditunggu-tunggu oleh rakyat diSarawak. Dan sekali lagi, sayamenentang Usul itu.

6.27ptg.

Menteri Tenaga, Telekom dan Pos(Datuk Leo Moggie Anak Irok): TuanPengerusi, sukalah saya mengambil

8657 2 DISEMBER 1985 8658

kesempatan sedikit untuk menerang-kan sedikit sebanyak perkara-perkarayang telah ditimbuikan oieh beberapaAhli-ahli Yang Berhormat yang telahberucap sebentar tadi.

Pada permulaannya saya sukamengambil kesempatan untukmengucapkan terima kasih kepadaAhli Yang Berhormat dari Ulu Rajangyang telah mengambil peluang untukmenentang Usul yang dikemukakanoleh Ahli Yang Berhormat dariBandar Kuching tadi dan membantuKerajaan menerangkan se-dikit sebanyak apa yang sebenarnyaharapan-harapan rakyat danpenduduk-penduduk tempatan dipersekitaran Bakun.

Tuan Pengerusi, saya sukamengambil kesempatan untukmenerangkan sedikit sebanyakperkara-perkara yang dibangkitkanoleh Ahli Yang Berhormat dariKepong.

Ahli Yang Berhormat dari BandarKuching telah menyentuh bahawabaru-baru ini Kerajaan melalui YangAmat Berhormat Timbalan PerdanaMenteri telah membuat pengumumanbahawa projek Bakun akan diteruskansecara prinsipnya. Perkara ini memangsudah lama kita ketahui. Di waktukajian bermula dahulu, kita juga telahmendapati bahawa sudah adafeasibility study dibuat. Feasibilitystudy itu, dengan izin, TuanPengerusi, menggambarkan bahawaprojek ini dari segi power project veryviable dan sebagainya. Berterusandengan itu Kerajaan berpendapatperlulan kita meneruskan kajian danmeneruskan tindakan kita untukberhasrat melaksanakan projek ini. Inibererti pelaksanaan dan penerimaandari segi prinsipnya. Ini jugamenentukan bahawa kita terus danmeneruskan membuat kajian-kajianyang lain yang difikirkan olehKerajaan masih dilaksanakansekarang.

Dari segi untuk membuatpengumuman atau melaporkankepada orang awam bentuk-bentukdan report-report yang telahdilaksanakan pada masa sekarang,Kerajaan tidaklah bercadang untukmelaporkan kepada umum semuabentuk-bentuk laporan-laporan danreport-report yang ada kaitan denganProjek Bakun khususnya, dengan izin:

(1) National Energy PlanningStudy;

(2) Feasbility Study bersabitdengan Bakun sendiri;

(3) Power Investment Setor Study;dan

(4) Master Plan Study berkaitandengan industrial developmentdi negara kita ini.

Kerajaan berpendapat perkara inimemang terpulanglah kepadaKerajaan untuk menentukan dansebagai satu Kerajaan yangbertanggungjawab yang diberi amanaholeh rakyat untuk menjalankankewajipannya, kita sentiasa mengkajisemua laporan-laporan itu dengantujuan untuk menguntungkan keadaandi negara kita ini dalam masa-masayang akan datang. Jadi tidaklah sayasuka mengambil masa yang panjanglebar di Dewan ini untuk bersoaljawab, dari segi patut atau tidak patutlaporan-laporan itu dikemukakankepada umum. Walau bagaimanapunsedikit sebanyak rakyat umum dinegara kita ini sudah mendengar dansudah mempunyi maklumat-maklumatbersabit dengan Bakun Projek.

Sebentar tadi Ahli-ahli YangBerhormat yang telah bercakap jugatelah menyebut sedikit sebanyakmaklumat-maklumat yang ada kaitandengan Projek Bakun. Jadi darimaklumat-maklumat itu, saya merasamemang cukup asas bagi kita memberijawapan dan penerangan dalamDewan ini.

8659 2 DISEMBER 1985 8660

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,saya minta jalan.

Tuan Pengerusi: Ya, minta jalan.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,satu soalan sahaja yang saya minta disini, sama ada batu asas ataupun,dengan izin, foundation untuk tasikyang sebegitu besar hampir 700kilometer persegi cukup menampungair yang akan diadakan di situ.Adakah ini selamat dan mungkinkahakan retak ataupun akan runtuh padamasa hadapan, misalnya 30 tahun atau40 tahun akan datang semasa kitasemua mungkin tidak ada di sini lagi.

Datuk Leo Moggie Anak Irok: TuanPengerusi, biarlah sayamemanjangkan jawapan danketerangan, mungkin dari segijawapan itu nanti kita dapat gambaranyang lebih jelas berkaitan dengansoalan-soalan yang telah dikemukakanoleh Ahli Yang Berhormat dariKepong itu tadi.

Tuan Pengerusi, kita sebagai satuKerajaan yang bertanggungjawab,sebelum kita mengambil tindakanuntuk melaksanakan apa-apa projekpun sudah tentu memerlukan kajianyang teliti dan dari segi itu Kerajaanpada beberapa tahun yang lepasmeninjau kemungkinan kita tidakboleh bergantung sangat kepada satupunca tenaga, iaitu pada masa yangdahulu kita bergantung sangat kepadasatu punca tenaga sahaja iaitu tenagaminyak. Selaras dengan keputusanKerajaan dan polisi Kerajaan untuktidak lagi bergantung kepada satupunca tenaga.

Satu kajian menyeluruh telah dibuatdi negara kita ini, yang mengambilkira punca-punca tenaga yang tertentuyang boleh dibangunkan, yang bolehmencapai keperluan tenaga di dalamnegara kita ini dalam tahun-tahunyang akan datang, dengan tujuanuntuk memberi tumpuan untuk

membangunkan punca yang sedia adadi negara kita sendiri bagi tujuanuntuk menjamin kita supaya tidakbergantung lagi kepada negara-negara yang luar dan juga untukmembangunkan punca-punca yangada, yang boleh, dengan izin,reviewable sources of energy. Selarasdengan konsep itu dan selaras dengantujuan itu didapati di negeri Sarawakbanyak sungai-sungai yang bolehmenghasilkan tenaga kuasa. Satu darisungai itu ialah Sungai Rajang, danlanjutan dari kajian itu didapatibahawa satu tempat yang dinamakanBakun boleh mendapatkan potensimengeluarkan tenaga elektrik yangmempunyai keupayaan lebih kurang2,400 megawat. Dan selaras denganitu kajian mendalam dari segifeasibility terus dijalankan denganbantuan technical aid dari KerajaanGerman, dan hasil dari kajianfeasibility itu kita dapati projek itumempunyai daya maju yang baik,yang patut dimajukan dan patutdibangunkan.

Saya berharap dan saya tahu Ahli-ahli Yang Berhormat juga bersetujubahawa di waku menjalankanfeasibility study seperti ini kitamemilih satu consortium yangmempunyai pengalaman yang luas,yang mempunyai pendirtan yangbetul, yang dipilih dengan sepatutnya.Mereka sudah tentu mengambil kirasemua aspek yang telah dibangkitkanoleh Ahli-ahli Yang Berhormat yangtelah bercakap tadi.

Satu dari aspek yang disoalkan:

(i) Apakah kedudukanampangan ini nanti yang akanmenenggelamkan beberapatempat di beberapa kawasandan luasan tempat di sekitaranBakun?

(ii) Apakah projek inimempunyai hasil ekonomiyang cukup?

8661 2 DISEMBER 1985 8662

(iii) Apakah kesannya ke atasp e n d u d u k - p e n d u d u ktempatan?; dan

(iv) Apakah kesannya ke atastempat-tempat, kampung-kampung, hutan-hutanbelantara, sungai-sungai, ikandan sebagainya.

Saya tidaklah suka mengambilkesempatan di Dewan ini untukmenghuraikan dengan terperincisangat. Apa yang saya suka jelaskanbahawa semua aspek-aspek yang adadisebutkan oleh Ahli Yang Berhormatyang telah bercakap tadi memangdiambil kira dan diambil penelitianoleh consultant-consultant ini.

Dr Tan Seng Giaw: Tuan Pengerusi,saya minta jalan.

Tuan Pengerusi: Minta jalan.

Dr Tan Seng Giaw: Yang BerhormatMenteri tadi mengatakan denganpakar-pakar daripada consortium inidapat membuat keputusan yang tepatdan selamat.

Saya hendak bangkitkan satuperkara iaitu tidak berapa tahundahulu......

Tuan Pengerusi: Saya tidakbenarkan. Saya minta YangBerhormat buat penjelasan.

Dr Tan Seng Giaw: Penjelasansahaja.

Tuan Pengerusi: Jangan berisyarahan pula.

Dr Tan Seng Giaw: Tidak. DiPelabuhan Kuantan ada beberapapakar yang menetapkan bahawa wharfdi pelabuhan itu sesuai dan tidak lamadaripada itu semua retak dan turun kebawah laut. Inilah yang dimaksudkanoleh pakar-pakar ini, pakar itu bukan

Tuhan boleh melakukan kesalahanjuga.

Tuan Pengerusi: Sudah cukuplahitu. Silakan.

Datuk Leo Moggie Anak Irok: TuanPengerusi, nampaknya Ahli YangBerhormat dari Pembangkang inimengambil example yang ada terdapatdi mana projek-projek yang berlaku,yang dikatakan oleh mereka itu, tetapiapa yang anihnya mereka tidakmengambil example yang jugaterdapat di tempat-tempat yang lain,yang mana projek ini dilaksanakandengan selamatnya. (Tepuk)

Tuan Pengerusi, kalaulah kitahendak mengambil gambaran yangsetepat-tepatnya sepatutnya kita jugamemberi gambaran yang betul,memang ada apa-apa pembangunanyang kita buat pun memang adarisikonya. Kerajaan tidak menafikanpembangunan Projek Bakun ini tidakada risikonya sendiri. Kita mengakutetapi setelah kita menimbang risikoitu dan kita meninjau dari keadaankeuntungan pada keseluruhannya,kita mendapati pada prinsip, kitaboleh menerima projek ini. Walaubagaimanapun, seperti yang sayajelaskan dalam Dewan ini jugabeberapa minggu yang lepas, kitamasih lagi memerlukan kajian-kajianyang lanjut.

Yang pertama, dari segienvironmental impact study,walaupun kita sudah mengadakanbeberapa kajian bersabit denganenvironment yang kita telah adakandahulu, dengan izin, study ofpopulation residing in the Bakun area;the effect of Bakun Project on thecommunity and agricultural land andinfrastructure, characteristic of theenvironment; fisheries and aquaticecology, wild life, dimination of waterdiseases and water-borne diseases dansebagainya. Perkara ini semua yangdisebutkan oleh Ahli-ahli Yang

8663 2 DISEMBER 1985 8664

Berhormat yang bercakap tadimemang juga sudah dimasuk dalamkajian-kajian pakar-pakar perundingyang dahulu.

Tuan Pengerusi: Yang Berhormat,masa sudah cukup.

Datuk Leo Moggie Anak Irok:Mungkin saya boleh sambung esok.

Tuan Pengerusi: Boleh sambungesok.

Majlis Mesyuarat bersidang semula

Tuan Yang di-Pertua: Ahli-ahliYang Berhormat, mesyuaratditangguhkan hingga pukul 2.30petang besok.

Dewan ditangguhkan pada pukul6.30 petang.

L—12026.

bil. 56 2hb disember, 1985 - parlimen.gov.my filekandungannya—(samb.) usul-usul: anggaran...

Documents