beyaz eŞya Üretİm sektÖrÜnden kaynaklanan...

BEYAZ EŞYA ÜRETİM SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ

BARIŞ ÇALLI

Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

http://enve.eng.marmara.edu.tr

http://enve.eng.marmara.edu.tr/

Türkiye’de Beyaz Eşya Sektörü

• 1955 yılında Arçelik’in Sütlüce fabrikası ile faaliyete

başlamıştır.

• İlk yerli çamaşır makinesi 1959’da, ilk buzdolabı

1960’da üretilmiştir.

• Basit montaj hatlarıyla başlanan faaliyetler, ilerleyen

yıllarda özgün tasarım ve teknolojiler yaratacak ve

yurtdışına teknoloji transfer edecek düzeye gelmiştir.

• Sektör güçlü markalar yaratmış, yaptığı atılımlarla

dünyanın en büyük üreticilerden biri olmuştur.


• 50’nin üzerinde orta ölçekli imalatçı ve büyük üretici,

• 500’ün üzerinde aksam ve parça imalatçısı faaliyet

göstermektedir.

• Önde gelen beyaz eşya üreticileri 1986 yılında kurulan ‘TÜRKBESD - Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’,

• Yan sanayi ise ‘BEYSAD - Beyaz Eşya Yan Sanayiciler

Derneği’ çatısı altında toplanmıştır.

• Başlıca üretim tesisleri İstanbul, Manisa, Eskişehir,

Bolu, Ankara ve Tekirdağ’da bulunmaktadır.

TÜRKBESD üyesi dört büyük firmanın üretim tesislerinin bulunduğu iller

Beyaz Eşya Ürünleri

Ana Ürünler

• Buzdolabı, derin dondurucu, çamaşır makinesi,

kurutma makinesi, bulaşık makinesi ve fırın

Küçük Ev Aletleri

• Ocak, süpürge, tost makinası, robot, meyve presi,

blender, mikser gibi dayanıklı tüketim malları

Elektrikli Ev Aletleri

• Klima, şofben, termosifon ve su arıtma cihazı


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Buzdolabı 5 498 6 740 6 864 6 002 6 177 7 032 6 790

Çamaşır Makinesi 4 421 5 277 5 128 4 739 5 180 5 767 5 357

Bulaşık Makinesi 783 1 180 1 842 2 140 2 343 2 537 2 900

Fırın 1 660 2 201 2 363 3 039 2 736 3 060 3 504

TOPLAM 12 362 15 398 16 197 15 920 16 436 18 396 20 106

TÜRKBESD’e üye firmaların üretim rakamları (x1000)

Beyaz Eşya Üretim Aşamaları

Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi ve fırın

gibi ana beyaz eşya ürünlerinin üretim aşamaları

büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.

Beyaz Eşya Üretim Aşamaları

Beyaz Eşya Üretimi Genel Akım Şeması

Sektörden Kaynaklanan Atıklar

• Atık kodlarını belirlerken ‘Atık Yönetimi Genel

Esaslarına İlişkin Yönetmelik’ Ek 4’te yer alan atık

listesinden faydalanılmıştır.

• Buzdolabı, pişirici cihazlar, bulaşık ve çamaşır

makinesi üretiminden kaynaklanan prosese özel ve

proses dışı atıklar tesis ziyaretleri yapılarak

belirlenmiştir.

Prosese Özel Tehlikeli Atıklar Atık Kodu Atık Tanımı 07 02 14 Tehlikeli maddeler içeren katkı maddelerinin atıkları 08 01 11 Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernikler 08 01 13 Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernik çamurları 08 04 09 Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık yapışkanlar ver dolgu macunları 08 05 01 Atık izosiyanatlar 11 01 08 Fosfatlama çamurları 11 01 09 Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri 12 01 06 Halojen içeren madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) 12 01 07 Halojen içermeyen madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) 12 01 08 Halojen içeren işleme emülsiyon ve solüsyonları 12 01 09 Halojen içermeyen işleme emülsiyon ve solüsyonlar 12 01 10 Sentetik işleme yağları 12 01 16 Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları 12 01 18 Yağ içeren metalik çamurlar (öğütme, bileme ve bindirme tortuları) 12 01 20 Tehlikeli maddeler içeren öğütme parçaları ve öğütme maddeleri 13 01 13 Diğer hidrolik yağlar 15 01 10 Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle kontamine olmuş ambalajlar 15 02 02 Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri, temizleme bezleri, koruyucu giysiler 16 02 13 16 02 09’dan 16 02 12’ye kadar olanların dışındaki tehlikeli parçalar içeren ıskarta ekipmanlar 17 04 09 Tehlikeli maddelerle kontamine olmuş metal atıkları 19 08 13 Endüstriyel atık suyun diğer yöntemlerle arıtılmasından kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren çamurlar

Proses Dışı Tehlikeli Atıklar

Atık Kodu Atık Tanımı 08 03 17 Tehlikeli maddeler içeren atık baskı tonerleri 13 07 01 Fuel-oil ve mazot 16 02 15 Iskarta ekipmanlardan çıkartılmış tehlikeli parçalar 16 06 01 Kurşun piller 16 06 02 Nikel kadmiyum piller

16 06 03 Cıva içeren piller 17 04 10 Yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeler içeren kablolar 17 06 05 Asbest içeren inşaat malzemeleri

18 01 03 Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olan atıklar

19 08 06 Doymuş ya da kullanılmış iyon değiştirici reçineler

20 01 21 Flüoresan tüpler (lambalar) ve diğer cıva içeren atıklar 20 01 27 Tehlikeli maddeler içeren boya, mürekkepler, yapıştırıcılar ve reçineler 20 01 33 16 06 01, 16 06 02 veya 16 06 03’un altında geçen pil ve akümülatörler ve bu pilleri içeren

sınıflandırılmamış karışık pil ve akümülatörler

20 01 35 20 01 21 ve 20 01 23 ’de bahsedilenlerin dışındaki tehlikeli maddeler içeren ıskartaya çıkmış elektrikli ve elektronik ekipmanlar

Tehlikeli Atık Üretim Noktaları

Sacın Şekillendirilmesi

ve Kaynak

•Atık boryağ - 12 01 06 / 12 01 07 / 12 01 08 / 12 01 09 / 12 01 10

•Yağ içeren metalik çamurlar - 12 01 18

•Metal talaşı - 12 01 20

•Atık yağ - 13 01 13

•Kontamine ambalaj - 15 01 10

•Kontamine bez - 15 02 02

Metal Yüzey Hazırlama ve

Boyama

•Atık boya ve tiner - 08 01 11

•Atık boya ve tiner çamurları - 08 01 13

•Fosfatlama çamurları - 11 01 08

•Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri - 11 01 09

•Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları - 12 01 16



Plastiğin Şekillendirilmesi

•Atık yapışkanlar ve dolgu macunları - 08 04 09 •Halojen içermeyen işleme solüsyonları ve emülsiyonları - 12 01 09



Tehlikeli Atık Üretim Noktaları

Yalıtım

•Poliol - 07 02 14

•Atık İzosiyanatlar - 08 05 01



Montaj

•Atık yapışkanlar ve dolgu macunları - 08 04 09



•Elektronik kart - 16 02 13 / 16 02 15

•Nikel/Kadmiyum piller - 16 06 02

•Hurda kompresörler - 17 04 09

•Tehlikeli maddeler içeren deterjanlar - 20 01 29

Diğer

•Elektronik kart - 16 02 15 •Kurşunlu piller - 16 06 01 •Nikel/Kadmiyum piller - 16 06 02 •Fluoresan lamba - 20 01 21 •Atık pil ve akü - 20 01 33 •Elektrikli ve elektronik ekipman - 20 01 35

Tehlikeli Atık Üretim Faktörleri

Ürün TAÜF1 aralığı2

(kg /ürün)

Buzdolabı/dondurucu 0.036 – 0.062

Çamaşır makinesi 0.029 – 0.16

Bulaşık makinesi 0.078 – 0.13

Pişirici cihazlar 0.038 – 0.09

1 TAÜF = tehlikeli atık miktarı / üretim adedi 2 2009 yılı TABS verilerine göre hesaplanmıştır

Tehlikeli Atıklar

• Oluşan tehlikeli atıklar arasında en fazla paya sahip olanlar:

– Fosfatlama çamuru (11 01 08)

– Endüstriyel arıtma çamuru (110109 veya 190813)

– Kontamine ambalaj (15 01 10)

– Kontamine bez (15 02 02)

– Hidrolik yağlar (13 01 13)

Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi

ATIK :

08 01 11 – Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren

Atık Boya ve Vernikler

Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:

Su bazlı boyaların kullanılması

Toz boya kullanılması

Alternatif boyama sistemleri

Boyanın elektrostatik olarak atomize edildiği sistemler

Boyanın yüksek devir ile mekanik olarak atomize edildiği sistemler

Boyanın hava ya da hidrostatik basınç kullanılarak atomize edildiği

sistemler

ATIK :

08 01 13 – Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren

Boya ve Vernik Çamurları



Toz boya kullanılması

Membran teknikleri ile boya geri kazanımı

Ultrafiltrasyon

Nanofiltrasyon

Terz ozmoz

ATIK :

11 01 08 – Fosfatlama Çamurları



Alternatif yüzey hazırlama işlemleri

Nanoteknolojik yüzey hazırlama

Plaforizasyon (Tek banyoda fosfatlama)

ATIK :

11 01 09 – Tehlikeli Maddeler içeren Çamurlar ve Filtre Kekleri



Toksik ve kanserojen kadmiyum kaplamadan vazgeçilmesi

Siyanür içermeyen sistemlerin kullanılması

Cr+6 yerine Cr+3’ün kullanımı

ATIK :

11 01 13 – Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları



Mevcut yağ alma işleminin iyileştirilmesi

Tesise giren yağ miktarının azaltılması

Yağ alma işleminin optimize edilmesi

Tankların üstünün örtülmesi

ATIK :

11 01 13 – Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları



Alternatif yağ alma işlemlerinin uygulanması

Su bazlı temizleyicilerin kullanılması

Ultrasonik temizleme

Elektrolitik temizleme

Biyolojik yağsızlaştırma

Klorlu çözücülerin kullanıldığı daldırma tankını takip eden buharlı yağ alma işlemi uygulandığı takdirde

ATIK :

12 01 06 / 12 01 07 / 12 01 08 / 12 01 09 / 12 01 10 – Metal İşleme Sıvıları



Etkin metal işleme sıvısı yönetimi

Metal işleme sıvısının ömrünün uzatılması

Metal işleme sıvısının geri kazanımı

Kuru talaşlı imalat (dry machining) ve minimum sıvı kullanımı

Sonuçlar

• Sektörü için TAÜF aralığı 0.03 - 0.16 kg TA/üründür.

• Oluşan başlıca tehlikeli atıklar fosfatlama çamuru,

endüstriyel arıtma çamuru, kontamine ambalaj,

kontamine bez ve hidrolik yağlardır.

• Buzdolabı üretiminden kaynaklanan izosiyanat ve

poliol atıkları ile pişirici cihaz üretiminden kaynaklanan

silikon atıkları diğer önemli tehlikeli atıklardır.

• Türkiye’de beyaz eşya sektöründen kaynaklanan TA

miktarı 1000-2500 ton/yıl olarak tahmin edilmektedir.

Teşekkür

• TÜBİTAK 107G126 “Türkiye’de Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı İle Uyumlu Tehlikeli Atık Yönetimi” Projesi http://www.utay.info

• Proje Ekibi:

Marmara Üniversitesi Çevre Müh. Bölümü

– Doç Dr Zehra Semra Can

– Prof Dr Barış Çallı

– Doç Dr Bülent Mertoğlu

– Yrd Doç Dr Orhan Gökyay

– Arş Gör Dr Deniz Akgül

– Burcu Yazıcı

http://www.utay.info/




BEYAZ EŞYA ÜRETİM SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ

BARIŞ ÇALLI

Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

http://enve.eng.marmara.edu.tr

http://enve.eng.marmara.edu.tr/

beyaz eŞya Üretİm sektÖrÜnden kaynaklanan...

Documents