begincolloquium carlo laatst

Museum voor Moderne KunstBegin co l loqu ium

ing. C.A. Laatst

AfstudeeratelierMusuem voor Maoderne KunstenTechnische Universiteit Eindhoven

2

Student: ing. C.A. (Carlo) Laatst ID: -

Telefoon: - E-mail: -Datum: 18 juni, 2015

Opleiding: M. Architecture Building and Planning Naam: TU Eindhoven Faculteit: Built Environment Adres: Den Dolech 2 5612 AZ Eindhoven Telefoon: 040 - 247 2288Website: www.tue.nl

Tutors: Martien Jansen Marco Notten Christian Rapp

3

BEgIN COLLOqUIUM | INDEx

Onderzoeksvraag

introductie Motivatie Fascinatie Link M3

Ontwerpopgave Relevantie Omschrijving Ontwerpuitgangspunten

Proces Methodiek Doelstelling Resultaten

LiteratuurPlanning

4

555

777

9910

1112

4

ONDERZOEKSvRAAg

Hoe kan een nieuw Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) dienen als ‘landmark’ binnen de ‘city-branding’ van de stad Antwerpen en als architectonisch antwoord op de veranderingen in het museumlandschap?

Deelvragen:1. Hoe beïnvloed de historische

ontwikkeling en huidige stadsontwikkeling van ‘t Zuid in Antwerpen het ontwerp voor het M HKA en hoe kan het ontwerp hierop inspelen?

2. Welke aanvullende functies dienen aan het programma van eisen te worden toegevoegd om het M HKA te laten functioneren als een ‘landmark’?

3. Hoe kun je het interieur zodanig vormgeven dat het de museumbezoeker op een manier prikkelt, waardoor de museumbezoeker het nieuwe MHKA als ‘landmark’ beleeft?

4. Hoe kan het M HKA inspelen op de veranderingen in het museumlandschap?

5

INTRODUCTIE

MotivatieHet Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) is een van de musea die als ‘Instelling van de vlaamse gemeenschap’ zijn aangeduid. Het M HKA is gehuisvest in een verbouwde en uitgebreide graansilo aan de Leuvenstraat in de Antwerpse Zuidwijk. In het culturele veld en bij de vlaamse overheid leeft al langer het besef dat het M HKA kampt met een aantal (infrastructurele en andere) noden. Uit verschillende overheidsrapporten en nota’s komt voort dat het huidige M.HKA een sterk internationaal profiel en een voortrekkersrol in eigen land dient uit te bouwen. De eisen die hieruit worden opgesteld zorgt ervoor dat de huidige huisvesting (de graansilo) van het M HKA niet meer voldoet. In het rapport van Labo A zijn zowel maatschappelijke knelpunten als architectonische knelpunten benoemd. Ook is beschreven wat de visie is voor het M.HKA in de toekomst. Er is behoefte aan een gebouw wat Antwerpen en de wijk Zuid, zowel lokaal als internationaal, op de kaart zet in het museumlandschap.

FascinatieIconische gebouwen met een spraakmakende architectuur zijn niet bang voor het grote gebaar. Deze benadering houdt in dat het gebouw het publiek op allerlei manieren

probeert te prikkelen, waardoor het publiek de gebouwen als kunst doet ervaren. Het museum als een iconisch kunstwerk. Deze ‘wow-factor’ is nog steeds actueel, aangezien de categorie iconische gebouwen het grootst was bij de prijsvraag voor Beste gebouw van het Jaar 2015 van de BNA (waar unaniem gekozen werd voor Station Rotterdam Centraal). Bij het bezoeken aan diverse musea zowel binnen als buitenland kwamen wij ook dit soort gebouwen ook tegen. gebouwen die niet alleen hun functie vervullen maar ook echt iets doet met mensen dat is voor mij architectuur.

Link met M3In het typologische onderzoek is er onder andere het museum als katalysator onderzocht. Hieruit kwam voort dat steden steeds meer op zoek zijn om een identiteit aan te nemen en zich daarmee te onderscheiden van andere steden (city branding). Wanneer het doel is om de stad of regio een impuls te geven met het museum, zal het museum meer een statement moeten maken dan wanneer het wordt neergezet om zuiver de kunst te laten zien. Hierdoor kan gebeuren dat de tentoongestelde kunst, “de tweede viool speelt” en het gebouw alle aandacht naar zich toe trekt. Het gebouw is als het ware zelf een kunstwerk! De discussie of een dergelijk museum als

6

INTRODUCTIE

een architectonisch statement moet fungeren of zich juist terughoudend moet opstellen ten opzichte van de tentoongestelde kunst vind ik een boeiend aspect om verder te onderzoeken en de tools die bij een gebouw gebruikt om het te laten dienen als ‘landmark’ eigen te maken.

Fig. 1 guggenheim Bilbao. voorbeeld van museum als landmark.

7

ONTWERPOPgAvE

RelevantieEen concrete aanleiding voor de studieopdracht vormde enerzijds het verlangen van de overheid om vlaanderen in 2020 bij de top 5 van Europese regio’s te laten horen. Cultuur dient hierin een belangrijke rol te spelen. Om aan dit verlangen te voldoen wil de overheid dat het M HKA een boegbeeld voor de cultuur van vlaanderen wordt. Anderzijds is er vanuit het M HKA een sterke behoefte naar een verbetering van de architectuur en infrastructuur van het museum. Deze vraag wordt door het museum gekoppeld aan de ruimere vraag naar de mogelijke toekomst van het museum.

OmschrijvingOntwerp een nieuwe huisvesting voor het M HKA in Antwerpen. Hierbij dient nagedacht te worden over een grondige verbouwing, sloop gevolgd door nieuwbouw op dezelfde locatie of nieuwbouw op een andere locatie. De minimale kwalitatieve en kwantitatieve eisen worden uit het voorop gestelde PvE gehaald (M3) en de eisen uit het rapport van Labo A. De architectonische en maatschappelijke knelpunten uit dit rapport dienen te worden aangepakt. Het ontwerp dient Antwerpen en de wijk Zuid, zowel lokaal als internationaal, op de kaart te zetten in het museumlandschap. Echter mag de architectuur van het museum niet teveel

afleiden van de kunst, het dient zich bescheiden hiervan op te stellen, zoals genoemd in het gezamenlijk statement. De uitdaging is om een museum te ontwerpen wat een architectonisch statement kan maken maar ook de collectie van het M HKA centraal stelt.

Ontwerpuitgangspunten• De architectuur gaat een duidelijke

relatie aan met de stedelijke omgeving;

• het museum speelt in op de sociale en maatschappelijke veranderingen van het museumlandschap;

• de architectuur van het museum manifesteert zich als boegbeeld voor de cultuur van vlaanderen (‘landmark’) en dient het publiek op een bepaalde manier prikkelen;

• naast tentoonstellingsruimtes voor de hedendaagse kunst dient er ook een bibliotheek en het Cinema Zuid (filmhuis) gehuisvest te worden;

• de circulatie bestaat uit een dynamische route waaronder het gebruik van hellingbanen, trappen, ruimtes en vrij gevormde expositieruimtes;

• de tentoonstellingsruimtes hebben een eigen karakter passend bij de identiteit van het museum, bieden ruimte aan een grote verscheidenheid aan kunst.

8

ONTWERPOPgAvE

• de constructieve opzet dient flexibel te zijn t.b.v. de tentoonstellingsruimtes;

• de kunst dient optimaal te worden bewaard en gepresenteerd.

• opnemen van innovatie in materialisering en detaillering.

Fig. 2 Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA).

9

PROCES

MethodiekOp welke manier beïnvloed de historische ontwikkeling en huidige stadsontwikkeling van ‘t Zuid in Antwerpen het ontwerp voor het M HKA en hoe kan het ontwerp hierop inspelen?

Stedelijke analyse en historisch graafwerk van ’t Zuid in Antwerpen. Studie naar maatschappelijke en sociale veranderingen van Antwerpen. Bevindingen gebruiken als argumentatie voor het ontwerp van nieuwe het M HKA.

Hoe kan het M HKA inspelen op de veranderingen in het museumlandschap?

Bevindingen en conclusies uit M3 koppelen aan onderzoek, literatuurstudie doen naar de veranderingen in het museumlandschap, bevindingen uit onderzoek gebruiken om ontwerptools te ontwikkelen voor architectonisch antwoord op de veranderingen in het museumlandschap.

Welke aanvullende functies dienen aan het programma van eisen te worden toegevoegd om het M HKA te laten functioneren als een ‘landmark’?

Literatuurstudie naar het M HKA (rapport Labo A), studie naar stedelijke

ontwikkeling ’t Zuid met sterkte en zwakte analyse, interpretatie locatie- en terreingegevens van ’t Zuid, visie ontwikkelen, herijken/uitwerken Programma van eisen.

Hoe kun je het interieur zodanig vormgeven dat het de museumbezoeker op een manier prikkelt, waardoor de museumbezoeker het nieuwe M HKA als ‘landmark’ beleeft?

Bevindingen en conclusies uit M3 koppelen aan onderzoek, gebruik maken van referentieprojecten, uit het onderzoek, architectonische uitgangspunten creëren voor het ontwerp.

Doelstelling• Het ontwerpen van een nieuwe

huisvesting voor het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen;

• bijdrage aan het debat rondom landmarkarchitectuur;

• model voor eenentwintigste-eeuwse musea voor hedendaagse kunst;

• persoonlijke ontwikkeling als architect (in opleiding) op het gebied van museumarchitectuur en publieke gebouwen.

10

PROCES

Structuurontwerp• hoofdvormen• hoofdindeling• architectonisch plan• conceptschetsen• onderzoeksrapport

Voorlopig ontwerpbouwkundige tekeningen:• situatie 1:500 / 1:1000• plattegronden 1:200• doorsneden 1:200• aanzichten 1:200• principedetails 1:10ondersteunend tekenwerk:• isometrie• 3D visualisaties/perspectieven• omgevingsmaquette 1:500 /

1:1000• presentatieposters

Definitief ontwerp• bouwkundige tekeningen• situatie 1:500• plattegronden 1:200• doorsneden 1:200• aanzichten 1:200• details 1:5• gebouwmaquette 1:200 / 1:100

Beoordelingproduct• architectonische invulling• programmatische invulling • onderzoeksrapport• onderbouwing • technische uitwerking • volledigheidproces• beheersing ontwerpproces • persoonlijke ontwikkelingpresentatie• posterpresentatie• mondelinge presentatie• presentatie met gebruik van media

(3d visualisaties)• maquette

11

LITERATUUR

• Newhouse, v. (1998). Towards a new museum.• Tschumi, B. (1996). Architecture and disjunction. MIT press.• Sklair, L. (2006). Iconic architecture and capitalist globalization. City, 10(01),

21-47.• Hulsman, B. (2013) Double Dutch – Nederlandse architectuur na 1985,

Rotterdam: Eelco van Welle, nai010 uitgevers• Zaugg, R. (2013). Sachs, H. Schmidt, E. (Eds.), The Art Museum of My

Dreams: or A Place for the Work and the Human Being. Berlin : Sternberg Press.

• Pottmann, H. (2010). Architekturgeometrie. Springer.• giebelhausen, M. (2006). The architecture is the museum. New museum

theory and practice: an introduction, 37-63.• Engineer, A. (2015). Museum architecture: a new biography. Journal of Tourism

and Cultural Change, 13(2), 188-190.• vander Stichele, A. (2011). vlamingen en het verleden. Een

bevolkingsonderzoek naar erfgoedbeleving in vlaanderen. Prisma, 17-35.• WOHA (Firm), Busenkell, M., & Schmal, P. C. (2011). WOHA: Architektur atmet.

DAM, Deutsches Architekturmuseum.• Bekkering, P. (2012). Duurzaamheid bij het van gogh Museum. Facility

Management Magazine, 25(202), 54.

12

PLANNINg

PlanningMijlpalen Begincolloqium, 19 juni M3 boek drukklaar, 10 juli onderzoek drukklaarTussencolloqium Groen licht Herkansing groen licht DO drukklaar Eindcolloqium Herkansing Eindcolloqium

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 1 2 3 4 5 6 7 815-jun 22-jun 29-jun 6-jul 13-jul 20-jul 27-jul 3-aug 10-aug 17-aug 24-aug 31-aug 7-sep 14-sep 21-sep 28-sep 5-okt 12-okt 19-okt 26-okt 2-nov 9-nov 16-nov 23-nov 30-nov 7-dec 14-dec 21-dec 28-dec 4-jan 11-jan 18-jan 25-jan 1-feb 8-feb 15-feb 22-feb19-jun 26-jun 3-jul 10-jul 17-jul 24-jul 31-jul 7-aug 14-aug 21-aug 28-aug 4-sep 11-sep 18-sep 25-sep 2-okt 9-okt 16-okt 23-okt 30-okt 6-nov 13-nov 20-nov 27-nov 4-dec 11-dec 18-dec 25-dec 1-jan 8-jan 15-jan 22-jan 29-jan 5-feb 12-feb 19-feb 26-feb

M3 Afronding boekM4 Onderzoek

Excursie (n.t.b.)

Begincolloquium - 19 juni BCHerkansing begincolloquium (n.v.t.) (her)BCStructuurontwerp (14 weken)Tussencolloquium TCVoorlopig ontwerp (12 weken)Groenlicht GLHerkansing groenlicht (her)GLDefinitief ontwerp (6 weken)Eindcolloquium EC




Excursie (n.t.b.)


13




Excursie (n.t.b.)





Excursie (n.t.b.)


begincolloquium carlo laatst

Design