BD N‹SAN 2014

Yazan: YAHYA AKSOY

KöyUmuda Yolculuk:

Enstitülerifiöför durdu,Enstitü Mektebi, dedi.Süleyman Edip bey müdürün ad›.Ellerinde nas›r, yüzlerinde nur,Yar›na ümitle yürüyenlereBir selam uçural›m.

Ünlü flair Orhan Veli'nin yüre¤i ve kalemi ile dizelereaktar›lan köy enstitülerine ve fliirde yer alan Arifiye KöyEnstitüsünün müdürü Süleyman Edip beyin flahs›nda, odönemde görev yapan tüm yönetici ve ö¤retmenlereselam olsun.

(Yazar›m›z›n daha önce yay›mlanan bu yaz›s›n›, Köy Enstitüleri’nin kuruluflgünü 17 Nisan nedeniyle bu ay bir kez daha yay›ml›yoruz.)

15

llerinde nas›r, yüzlerindenur, ümitle yar›nlara yürü-yen" köy çocuklar›n›n oku-lu, köy enstitüleri, ça¤dafl,

yeni bir Türkiye yaratmak düflüncesiy-le, 17 Nisan 1940 tarihinde 3803 Say›l›Kanunla kuruldu ve birtak›m siyasibask›lar ve oyunlar sonucunda, 27Ocak 1954 tarihli 6234 Say›l› Kanun-la, dönemin iktidar partisi taraf›ndankapat›ld›. Bu okullar›n pro¤ramlar›de¤ifltirildi ve ad› ilkö¤-retmen okulu olarakbelirlendi. Türkiye'yeözgü ve özgün olarakkurulan, uygulamal›e¤itim ve ö¤retimi esasalan ve dünyaya örnekbir e¤itim uygulamas›ile köy enstitüleri, Tür-kiye ve dünya e¤itimtarihinde derin izler b›-rakan e¤itim kurumlar›olarak kald›.

1936'da e¤itmenliksistemiyle bafllayan ve1937-1946 y›llar› ara-s›nda 8 bin e¤itmeninyetiflti¤i ve e¤itimde gö-rev ald›¤› süreç, 17 Ni-san 1940 'da yasayla ku-rulan Köy enstitüleri iledevam etti. On dört y›l-da18.200 ö¤retmen ye-tiflerek yurt hizmetinekofltu. Köyden gelerek

yetiflen çocuklar, ö¤retmen olarakköylere umut ve ›fl›k olarak döndüler.Köy enstitüleri, e¤itimin ça¤dafl ›fl›-¤›nda, köye, köylüye ve umuda yolcu-lu¤un ad›d›r.

fiair Ali Yücel hepimizin duyu-gular›na tercüman olarak, flöyle diyor:

Ö¤retmenlerimin ö¤retmeni‹smail Hakk› Tonguç

Ve Hasan Âli Yücel Enstitüye gitmeseydim e¤er,

E

21.10.1930 tarihinde E¤itim Kursu’nu bitiren vegöreve gitmek üzere yola koyulacak olan e¤itmenlerkendi yapt›klar› bavullar›yla

Köy enstitüleri, e¤itimin ça¤dafl ›fl›¤›nda,köye, köylüye ve umuda yolculu¤un ad›d›r.

16

Kölelik tac›m bafl›mda Gö¤sümde kulluk madalyam Demokrasi pehlivan› olurdum.

ir yanda ikinci dünya savafl› vebir yanda cehalet savafl› devamederken, bilim, ak›l ve ça¤dafll›k

yolunda ulusumuzu kalk›nd›rmak veayd›nlatmak üzere umutla, heyecanla,özveriyle, azim ve kararl›l›kla yurdu-muzun k›rsal kesiminde 21 ayr› nokta-da, yoluna devam eden Köy Enstitü-leri, e¤itim tarihine damgalar›n› vur-mufllard›r.

Tar›m derslerine ö¤renciler, ZiraatMarfl› ile bafllamaktayd›lar:

"Sürüp eker biçeriz, güvenip öte-sine / Milletin her kazanc›, milletinkesesine /Topland›k bafl çiftçinin, Ata-türk'ün sesine / Toprakla savafl için,ziraat cephesine, / Biz ulusal varl›¤›ntemeliyiz, köylüyüz."

Köy Enstitülerinde uygulanan iflve meslek e¤itiminin amac›n› en do¤rubiçimde anlatan Ziraat Marfl›, yurdu-muzu insan› ve topra¤› ile kalk›nd›r-may›, geri kalm›fll›ktan kurtarmay›sa¤layacak e¤itici önderleri yetifltir-mek için çal›flmaktayd›. Köy Enstitü-leri Marfl› da çarflamba günleri ö¤leyeme¤inden sonra söylenmek ve de-vam›nda ö¤renciler çal›flma kollar›nagöre gruplara ayr›larak ifl ve meslekuygulamalar›na, atölyelerde, uygula-ma alanlar›nda, müzik, resim, el ifli,tiyatro salonlar›nda devam etmektey-diler:

Aln›m›zda bilgilerden bir çelenkNura do¤ru can atan Türk genciyiz,/Yer yüzünde yoktur olmaz Türk'e/ denk/ Korku bilmez soyumuz. / Candanaçt›k cehle karfl› bir savafl / Ey buyolda ant içen genç arkadafl / Ö¤renö¤ret hakk› halka gürle cofl / Durma

durma kofl. / fianl› yur-dum, her buca¤›n flanladolsun / Yurdum seniyüceltmeye antlar olsun. K›rsal kesimde kuru-lu 39.000 köyden 35.000'inde okul ve ö¤retmenbulunmayan ve halk›nbüyük ço¤unlu¤ununokuma -yazma bilmedi¤iülkemizi, e¤itim ç›kma-z›ndan kurtarmak üzerekurulan köy enstitüleri,ne yaz›k ki ça¤ d›fl› dü-flüncelere, siyasi entri-kalarla karanl›k oyunlarakurban edilmifltir.Yazar, Yaflar Kemal flöyledemektedir:

BD N‹SAN 2014

B

Hasan Ali Yücel uygulamal› tar›m dersinde

17

"Ben, üç fleyle övünmesini isterimTürkiye'nin: Atatürk'ün gerçeklefltir-di¤i kendine dönüfl ve ba¤›ms›zl›k po-litikas›, Hakk› Tonguç'un gerfleklefltir-di¤i demokratik e¤itim ve Nâz›m Hik-met'in getirdi¤i insanc›l, ulusal fliir."

öy Enstitüsü mezunu ün-lü flair Mehmet BaflaranTonguç Baba fliirinde

flöyle seslenmekte:Ad›n bir destan flafa¤› ifl-

te/ Umudu, sevinci büyütüyor-lar okullar / Halk babas› köy-ler babas› / Ha desen horonakalkar milyonlar / Sen Anado-lu'sun, halks›n, köylersin."

Teorik ve uygulamal› e¤i-timin yan›nda, ifl meslek ka-zanmay› da ö¤reten bir e¤itimsistemini esas alan köy ensti-tülerinden mezun olan ö¤ret-menler aras›ndan çok say›dayazar,flair, ressam, müzisyen,tar›mc›, sa¤l›kç›, siyasetçi vedevlet adam› ç›km›flt›r.

fl›k Veysel, Ruhi Su, Sa-bahattin Eyübo¤lu gibi ustalar›ndersler verdi¤i, her ö¤rencinin

y›lda en az 25 dünya klasi¤i okudu¤u,tüm ö¤rencilerin saz, akordion,keman, mandolin, flüt çalmay› bildi¤i,dersleri aras›nda ar›c›l›k, el iflleri, cilt-çilik, demircilik, marangozluk,inflaatc›l›k gibi sanatkârl›klar› ö¤ren-di¤i, ülkenin acil ihtiyac› olan konu-larda uygulamal› e¤itimin yap›ld›¤›köy enstitülerini bütün dünya e¤itim-cileri ve yöneticileri takdirle karfl›-larken ülkemizde bu okullara karfl›

bir kesimin ald›¤› tav›r hayret vericive düflündürücü olmaktad›r. Yabanc›devlet adamlar› ve e¤itimcilerin köyenstitüleri hakk›nda görüflleri bulun-maktad›r:

"...Enstitüler, kuruluflunda veyaiflleyiflinde bulunan bir sakatl›ktan

dolay› de¤il, d›flar›dan gelen amilleryüzünden çökertilmifltir." Fay Kirby"Dünyan›n hiçbir yerinde böylesineyararl› ve anlaml› e¤itim kurumlar›görmedim." G. Duhamel

"Köy Enstitülerinde k›z ve erkekö¤rencilerin oluflturdu¤u bir müziktoplulu¤u, bize verdi¤i bat› müzi¤ikonserinde, Beethoven ve Mozart'›nparçalar›n› hatas›z çald›lar." Prof.S. Kessler

Yurt içinde ve d›fl›nda büyük il-giyle karfl›lanan köy enstitüleri hakk›n-

BD N‹SAN 2014

A

K

Mandolin çalan Köy Enstitüsü ö¤rencisi

18

da, kitaplar ç›km›fl ve tezler haz›rlan-m›flt›r.

olumbia Üniversitesi'nde FayKirby, "Köy enstitüleri ve Ton-guç'un fikirleri ve e¤itimle ilgili

görüflleri" üzerinde doktora tezihaz›rlam›fl ve onun, "Türkiye'nin e¤i-tim tarihinde de¤il, dünya e¤itim ha-reketleri içinde de 盤›r aç›c›, büyükbir e¤itimci oldu¤unu" belirtmifltir.

Pazarören Köy Enstitüsü mezunu Hamdi Ünal ö¤retmenim, Bo¤azl›yanO¤ulcuk köyüne gelerek çok say›dabaflar›l› ö¤renci yetifltirmifl ve UNES-CO taraf›ndan dünyaya örnek olarakgösterilmifl olan bir uygulama bahçesikurmufltur.

Y›llar önce, hasta yata¤›nda eskiö¤rencileri ile bafl ö¤retmenimiz Ham-di Ünal'› ziyarete gitti¤imizde, bir köyenstitüsü mezunu ö¤retmen olarak,O¤ulcuk ‹lkokulunda yetifltirdi¤i ö¤-rencilerden iki bakanlar kurulu ç›kabi-lece¤ini gösteren listeyi gururla, k›-vançla, hasta vücudu dimdik ayaktagöstermifltir.

Bütün köy enstitüsü mezunu ö¤-retmenleri onun flahs›nda selamlaya- rak sayg› ile an›yorum. Köfle yaz›lar›-na, kitaplara, belgesellere s›¤mayacakköy enstitüleri için Türkiye Cumhuri-yeti'nin bir vefa borcu olarak yapaca¤›en önde gelen ifllerden birisi de, 1941y›l›nda 600 dönüm arazi üzerinde ku-rulan, 120 binas› ve 3000 a¤ac› ileBaflkent yak›n›nda bulunan, Hasan-o¤lan Köy Enstitüsü eski yerleflkesininDünyaya örnek bir e¤itim uygula-

mas›-Köy Enstitüleri-Örnek Müzesi

olarak düzenlenmesi ve aç›lmas›d›r.

Bir örnek olarak korunmas›, tan›-t›lmas› ve tarihe kay›t düflülmesi bak›-m›ndan düzenlenecek müzenin, köyenstitülerinin kuruluflunun 75. y›l›olan 2015'de aç›lmas› çok büyük an-lam tafl›yacak ve yank›lar yaratacakt›r.

ABD ‹ndiana bölgesinden y›llarönce sürülen k›z›lderililere ait tümyerleflkelerin korunarak bir aç›k havamüzesi olarak korunmakta oldu¤unatan›k oldum. Bir köfle yaz›s›na, kitap-lara, belgesellere s›¤mayacak kadarderinli¤i ve görkemi olan köy enstitü-leri için, e¤itim fakültelerimizde arafl-t›rma enstitüleri kurulmal›d›r.

UNESCO taraf›ndan 2015 y›l›n›n"Dünyaya Örnek E¤itim Kurumu-

Köy Enstitüleri" olarak karar olufltu-rulmas› ve dünyaya duyurulmas› içingerekli çal›flmalar, ilgililer taraf›ndanacilen bafllat›lmald›r. Kendi tarihimizeve de¤erlerimize sahip ç›kmas›n› bil-meliyiz. Köy Enstitülerine sahip ç›kt›-¤›m›z› bir "Örnek E¤itim Kurumu

Köy Enstitüleri Müzesi" ile uygula-maya koymak, bunun en güzel örne¤i-ni oluflturacakt›r. •

Kaynaklar:•Köy Enstitüleri, TÜSEV Yay›nlar›, 2000/2•Türkiye'nin E¤itim Ç›kmaz›, Prof. Dr. ‹lhanBaflgöz, KB Yay›nlar›,1995•Köy Enstitüleri, Prof.Dr. An›l Çeçen•Köy Enstitüleri Albümü, KB Güzel SanatlarGen. Müdürlü¤ü yay›n›•Köy Enstitüleri Vakf› Yay›nlar›•Köy Entitüleri Vakf› yay›nlar›•UNESCO dosyalar›•KTB Köy Enstitüleri Albümü•Can DündarKöy Enstitüleri Belgeseli•Ahmet Gürel- Köy Enstitüleri Belgeseli•E⁄‹TDER Yay›nlar›•Köy Enstitüleri- MMustafa Gazalc›

BD N‹SAN 2014

C