basel-ii sÜrec‹nde xbrl gerekl‹l‹⁄‹archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/80malicozum/5...

BASEL-II SÜREC‹NDE XBRL BASEL-II SÜREC‹NDE XBRL GEREKL‹L‹⁄‹GEREKL‹L‹⁄‹THE NECESSITY OF XBRL IN BASEL-II PROCESSTHE NECESSITY OF XBRL IN BASEL-II PROCESS

Arfl. Gör. Levent KOfiAN*

ÖZ

Basel-II, 1988 y›l›nda uygulamaya konan birinci bankac›l›k sermaye yeter-lilik uzlafl›s›n›n, sermaye düzenlemesi, risk yönetimini ve piyasa disiplini-ni tutarl›l›¤›n› iyilefltirmek amac›yla Basel Bankac›l›k Denetim Komitesi ta-

raf›ndan düzenlenmifl bir güncellefltirmesidir. Basel-II düzenlemesinin asgarisermaye gereklili¤i, kurumun iç denetim ve sermaye yeterlili¤inin yenidengözden geçirilmesi ve etkin bilgilendirme yap›labilmesi gibi üç yap›sal blo¤ubulunmaktad›r. Bu çal›flmada Basel-II sürecinde XBRL gereklili¤i özellikleüçüncü yap›sal blok çerçevesinde ele al›nacakt›r.

Anahtar Kelimeler: XBRL, Basel-II, Üçüncü Yap›sal Blok

ABSTRACT

Basel-II is a update of the first bank capital adequacy accord introduced in1988 by the Basel Committee on Banking Supervision to improve the consis-tency of capital regulations, risk management and market discipline. Basel-II accord has three components which are minimum capital requirements,supervisory review of an institution’s internal assesment process and capitaladequacy and effective use of disclosure. In this study, the necessity of XBRLin Basel-II process discussed especially in accordance with pillar 3.

Key words: XBRL, Basel-II, Pillar 3

1. G‹R‹fi

Üye ülkelerin merkez bankalar›n›n bir araya gelerek oluflturduklar› uluslarara-s› bir kurulufl olan BIS (Bank for International Settlements) bünyesinde, ban-

85mali ÇÖZÜM‹SMMMO Yay›n Organ›

H a k e m l i Y a z › l a r R e f e r e e d P a p e r s

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0

5

* Çukurova Üniversitesi ‹.‹.B.F. ‹flletme Bölümü, Muhasebe – Finansman A.B.D.

86 mali ÇÖZÜM‹SMMMO Yay›n Organ›


k a l a r › n d ü n y a g e n e l i n d e o r t a k s t a n -dartlarla çal›flmas›n› sa¤lamak üzere1974 y›l›nda Basel komitesi oluflturul-mufl ve 1988 y›l›nda yay›nlanan Ba-sel-I standartlar› ile bankalar›n uyma-lar› gereken çal›flma kriterleri belirlen-mifltir (Yeni Basel Sermaye Uzlafl›s›,2005, 1; Anadolu Bank,1; www.abank.com.tr).Bununla ilgili olarak komite ayr›cabankalar›n krizlere karfl› dayan›kl›l›¤›-n› artt›rmak üzere, banka sermayele-rinin riskli aktiflere oran›n›n yüzde8’den az olamayaca¤›n› ifade eden ser-maye yeterlilik oran›n› gelifltirmifltir (Ka-rab›y›k ve Anbar, 2006, 40; Herring,2004, 139).

1988'de yay›nlanan “Basel-I Standart-lar›” ile belirlenen kriterlerin, zaman-la mali piyasalar›n daha da geliflmesive ifllemlerin karmafl›klaflmas› sonucuyetersiz kald›¤› görülmüfl ve problem-leri ortadan kald›racak yeni standart-lara gereksinim duyulmufltur. Bu nok-tadan sonra, bankalar›n sermaye ye-terliliklerinin ölçülmesi ve de¤erlendi-rilmesine iliflkin olarak Basel Bankac›-l›k Denetim Komitesi (Basel Commit-tee on Banking Supervision – BCBS)taraf›ndan yay›mlanan ve k›sa zamansonra bir çok ülkede yürürlü¤e gir-mesi beklenen standartlar›n bütünüolan “Yeni Basel Sermaye Uzlafl›s›”(Basel-II) standartlar› için çal›flmalarbafllat›lm›fl ve böylece Basel-II stan-dartlar› ortaya ç›km›flt›r (AnadoluBank; 2).

2. GENEL OLARAK BASEL-II

Basel I’e yöneltilen elefltirilerin artma-s› ve finansal piyasalarda yaflanan ge-liflmeler nedeniyle, Basel Komitesi,1988 y›l›ndan itibaren yürürlükte bu-lunan ve en son 1996 y›l›nda düzen-lenen Basel-I’in yerine yeni bir düzen-leme tasla¤› haz›rlam›fl ve Haziran1999’da yay›mlam›flt›r. Al›nan görüfl-ler do¤rultusunda Ocak 2001’de ikin-ci taslak ve Nisan 2003’de üçüncü taslakhaz›rlanm›fl Haziran 2004’te ise son hali-ni alm›flt›r (Karab›y›k ve Anbar, 2006, 41).

Basel-II bankalarda risk yönetimini vesermaye yeterlili¤i ölçümlerini dahaetkin hale getirmek, piyasa disiplininigelifltirerek daha sa¤lam ve daha et-kin bir bankac›l›k sistemi oluflturmakve finansal istikrara katk›da bulun-mak amac›yla gelifltirilmifl standartlarbütünüdür (Yeni Basel Sermaye Uzla-fl›s›, 2005, 1).

Her ne kadar bankac›l›k sektörü içingelifltirilmifl bir düzenleme olsa da as-l›nda bankac›l›k sektörü haricinde re-el sektörü ve kamu finansman›n› etki-ledi¤i için gerek dünyada gerekse ül-kemizde çeflitli katk›lar›n›n olaca¤›nainan›lmaktad›r (Sezgin, 2006, 6-7).Bu sebeple izleyen paragraflarda ya-p›lan aç›klamalar›n sadece bankalaraç›s›ndan de¤il di¤er iflletmeler aç›-s›ndan da dikkate al›nmas› gerek-mektedir.

Basel-II’nin temel yap›s› üç yap›salbloktan oluflmaktad›r. Bunlardan bi-rincisi asgari sermaye yükümlülü¤ü-

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



nün hesaplanmas›, ikincisi sermaye yeterlili¤inin banka ve denetim otoritele-ri taraf›ndan de¤erlendirilmesi ve üçüncüsü ise bankalar›n kamuya aç›klaya-caklar› bilgiler ve piyasa disiplini olarak belirtilmektedir (Yüksel, 2005,4).

2.1. Basel-I ve Basel-II Karfl›laflt›rmas›

Basel-I birçok ülke taraf›ndan kabul edilmifl olmas›na ra¤men çeflitli konular-daki yetersizliklerinden ötürü elefltirilmektedir. Basel-I’in elefltirilere hedefolan baz› özellikleri flu flekilde s›ralanmaktad›r (Karab›y›k ve Anbar, 2006, 41;Herring, 2004, 140; Yüksel, 2005, 1);

• Basel-I’de farkl› risk a¤›rl›klar› (%0, %10, %20, %50, %100) kullan›lmaktabu yüzden risk duyarl›l›¤› düflük olmaktad›r,

• Farkl› risk a¤›rl›klar› kullan›ld›¤› için, OECD ülkeleri aç›s›ndan daha avantajl›durum teflkil etmektedir,

• Uzlafl› içerisinde tek bir yöntemi kullanmakta ve risk yönetimi sistemleri ge-lifltirilmesine yeterinde teflvik etmemektedir,

• Kredi risklerinin vade yap›lar›n›n dikkate al›nmamas›ndan ötürü teminatkullan›m› s›n›rl› olmaktad›r,

• Banka sermayesi sadece kredi risklerine odaklanm›flt›r ve operasyonel risk-leri dikkate almamaktad›r.

Önceki paragraflarda bahsedilen Basel-I’e yönelik elefltirileri ve yetersizlikleriortadan kald›rmak amac›yla oluflturulmufl Basel-II’nin Basel-I’den çeflitli konu-larda farklar› bulunmaktad›r. Bahsedilen bu farkl›l›klar Basel-I ile karfl›laflt›r›lmal› ola-rak afla¤›daki tabloda gösterilmektedir (Yeni Basel Sermaye Uzlafl›s›, 2005, 2).

Tablo 1. Basel-I ve Basel-II’nin Karfl›laflt›r›lmas›

Kaynak: Yeni Basel Sermaye Uzlafl›s›, 2005, s:2’den yararlan›larak haz›rlanm›flt›r.

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0

BASEL-I BASEL-II

1.Kredi riski aç›s›ndan sermaye

yükümlülü¤ü belirlenirken OECD ülkesi

olup olmama kriteri (kulüp kural›)

bulunmaktad›r.

2.Sadece piyasa ve kredi riskleri için

sermaye zorunlulu¤u bulunmaktad›r.

3.Sermaye yeterlili¤ine iliflkin detayl›

bilgilerin kamuya aç›klanmas› zorunlu

de¤ildir.

• Kredi riski aç›s›ndan sermaye

yükümlülü¤ü belirlenirken OECD ülkesi

olup olmama kriteri kald›r›lm›flt›r.

• Piyasa ve kredi risklerine ilaveten

operasyonel risk sermaye yükümlülü¤ü

eklenmifltir.

• Sermaye yeterlili¤ine iliflkin detayl›

bilgilerin kamuya aç›klanmas› zorunludur.



Bunlar›n haricinde Basel-II’de kredi riski krediyi alan taraflar›n derecelendirmenotlar›na göre belirlenmektedir. Bunun için ba¤›ms›z derecelendirme flirketle-ri taraf›ndan sa¤lanan veriler dikkate al›nmakta ayr›ca baz› ileri yöntemlerdebankalar›n kendi de¤erlendirmeleri ile oluflturduklar› notlar da kullan›lmakta-d›r. Basel-II kapsam›nda bankalar›n sermaye yeterliliklerini kendilerinin de¤er-lendirmesi istenmekte ve bu sürecin bankac›l›k denetim otoritesi taraf›ndandenetlenmesi ve de¤erlendirilmesi istenmektedir (Yeni Basel Sermaye Uzlafl›-s›, 2005, 2). Ayr›ca, tüm derecelendirme ve de¤erlendirmelerin, objektif vedo¤ru bilgilere göre yap›lacak olmas› Basel-II kriterlerinin sadece finansalstandart olarak de¤il, istikrarl› büyüme, kurumsallaflma ve kal›c› olma yolun-da bir f›rsat olarak görülmesi gerekti¤i aç›klanmaktad›r (Karadere,www.dun-yagazetesi.com). Basel-I’e göre çeflitli farkl›l›klar› bulunan Basel-II yap›sal ola-rak ta çeflitli farkl›l›klar göstermektedir. Bu ba¤lamda çal›flman›n bu k›sm›ndaBasel-II yap›sal olarak incelenecek ve sahip oldu¤u yap›sal bloklar aç›klanma-ya çal›fl›lacakt›r.

2.2. Basel-II’nin Yap›sal Bloklar›

Basel-II’nin kapsam›nda, sermaye yükümlülü¤ünün hesaplanmas›, maruz ka-l›nan risklerin nas›l yönetilece¤i, sermaye yeterlili¤inin nas›l de¤erlendirilece¤ive nas›l kamuya aç›klanaca¤› konular›na iliflkin hükümler bulunmaktad›r (Ye-ni Basel Sermaye Uzlafl›s›, 2005, 1). Basel-II’yi oluflturan yap›sal bloklar olarakaç›klanan bu hükümler afla¤›daki flekilde gösterilmektedir (Joshi, 2005, 2).

fiekil 1. Basel-II’nin Temel Yap›s›

Kaynak: Joshi, M.S. “Basel-II Three Steps Of Governance”, 2005, s:2’den yararlan›larak haz›r-

lanm›flt›r.

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0

1. YAPISAL BLOK

Asgari SermayeYükümlülü ¤ ü

2. YAPISAL BLOK

Denetim Otoritesinin‹ncelemesi

3. YAPISAL BLOK

Piyasa Disiplini

BASEL-II

UYGULAMANIN KAPSAMI



Sermaye yeterlili¤i hesaplamalar›ndaBasel-I’e oranla köklü de¤ifliklikler ge-tiren Basel-II’nin temel yap›s› yukar›-daki flekilde gösterilmektedir. Bunlar-dan birincisi asgari sermaye yükümlü-lü¤ünün hesaplanmas›, ikincisi ser-maye yeterlili¤inin banka ve denetimotoritesi taraf›ndan de¤erlendirilme-si, üçüncüsü ise kamuya aç›klanacakbilgiler ve piyasa disiplini ile ilgili hü-kümler olarak aç›klanmaktad›r (Yük-sel, 2005, 4). Çal›flman›n konusu ge-re¤i bahsedilen bu yap›sal bloklardanüçüncü yap›sal blok üzerinde di¤erle-rine oranla daha fazla durulacakt›r.Bu çerçevede birinci ve ikinci yap›salblokla ilgili k›sa bilgiler verilecek dahasonra üçüncü yap›sal blok detayl› ola-rak incelenecek ve Basel-II sürecinde-ki gereklilikleri tart›fl›lacakt›r.

2.2.1. Birinci Yap›sal Blok

Basel-II’nin birinci yap›sal blo¤ununasgari sermaye yükümlülüklerinin he-saplamas› ile ilgili oldu¤u aç›klanmak-ta ve gerek ölçüm yöntemleri gerek-se ilave edilen riskler sebebiyle ilk ser-maye uzlafl›s›na göre önemli farkl›l›k-lar›n›n bulundu¤u belirtilmektedir.Çünkü Basel-II piyasa riskleri ile getiri-len düzenlemelerde herhangi bir de-¤ifliklik yapmazken özellikle kredi ris-ki için sermaye hesaplamalar›ndaönemli de¤ifliklikler getirmekte ve çe-flitli yaklafl›m ve yöntemlerle belirledi-¤i operasyonel riskleri sermaye yü-kümlülü¤üne dahil etmektedir (Maz›-bafl, 2005, 2).

2.2.2. ‹kinci Yap›sal Blok

Basel-II uzlafl›s›n›n ikinci yap›sal blo-¤unu denetim otoritesinin bankahakk›nda detayl› bir inceleme ve de-¤erlendirmede bulunmas›n› kapsa-maktad›r. Maz›bafl’a (2005, 11) göreikinci yap›sal blok dört temel prensipüzerine kurulmaktad›r. Bunlar;

• Bankan›n içsel sermaye yeterlili¤i-nin de¤erlendirilmesi ve sermaye se-viyesini korumak amac›yla sermayestratejisinin belirlenmesi,

• Denetim otoritesinin bankan›n ha-z›rlam›fl oldu¤u sermaye yeterlili¤ide¤erlendirmesini incelemesi ve so-nuca göre yasal sermaye yeterlili¤ininde¤erlemesi,

• Bankan›n asgari yasal sermayeninüzerinde bir sermaye ile faaliyetlerinisürdürmesi,

• Denetim sermayesi taraf›ndan ban-ka sermayesindeki afl›nman›n önce-den belirlenerek erken müdahaledebulunulmas›.

‹kinci yap›sal blok baflka bir kayna¤agöre k›saca iç kontrol ve denetim fa-aliyetleri olarak aç›klanmaktad›r (Ber-ker, 2006, 11). Basel-II’nin ikinci yap›-sal blo¤u denetleyici kurum taraf›n-dan ilgili bankan›n risk yönetim yakla-fl›m›n›n incelenmesi olarak ta tan›m-lanmaktad›r (Karab›y›k ve Anbar,2006, 42). Bu sebeple gerek bankagerekse denetleyici kurumlara özelgörevler düflmektedir. Çünkü, birinciyap›sal blo¤a uygun olarak gerekli öl-

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



çüm ve denetimleri yapacak olanbanka ve denetleyiciler belirlenenözel görevleri uygun olarak yerinegetirdiklerinde yeni uzlafl› da amac›-na ulaflabilecektir (Gordy ve Howells,2006, 396). Ayr›ca ba¤›ms›z iç dene-timin bir yük olarak de¤il çok büyükfayda sa¤layan, zaman›nda ve gerek-ti¤inde kullan›labilecek araçlar olarakdüflünülmesi gerekti¤i belirtilmekte-dir (Sezgin, 2006, 10). Dolay›s›ylaikinci yap›sal blok yani iç kontrol vedenetim faaliyetleri birinci yap›salblok için önemli yöntemler olarak de-¤erlendirilebilmektedir.

2.2.3. Üçüncü Yap›sal Blok

Daha önceki bölümlerde de belirtildi-¤i üzere, çal›flman›n konusunu olufl-turan Basel-II düzenlemelerinin üçün-cü yap›sal blo¤unu piyasa disiplinioluflturmaktad›r. Piyasa disiplini k›sa-ca uygun, do¤ru ve gerekli bilgilerinzaman›nda ulafl›labilmesi için sunul-mas› gereklili¤i olarak tan›mlanmak-tad›r (Gup, 2003, 6).

Genel olarak üçüncü yap›sal blok içe-risinde, bankalar›n finansal durumla-r›, risklilik seviyelerine ve sermaye ye-terliliklerine iliflkin nitel ve nicel verile-rin kamuoyuna aç›klanmas›na yöne-lik flekil, kapsam ve süre konusundadüzenlemeler yer almaktad›r. Bu sa-yede bankalarla ilgili verilerin kamutaraf›ndan de¤erlendirilmesini sa¤la-yacak aç›klama ve bilgilendirme sis-

temlerinin gelifltirilmesi ve piyasa di-siplininin teflvik edilmesi amaçlan-maktad›r. Bu yüzden fleffaf ve ifllerli-¤i olan aç›klama ve bilgilendirme sis-temleri de¤erlendirmeye olanak tan›-yacak flekilde gelifltirilmesi gerekmek-tedir (Candan ve Özün, 2006, 337).

Bir baflka kaynakta üçüncü yap›salblokla ilgili olarak, bankalar›n yapma-s› gereken uygun ve etkin raporlama-n›n oluflturulmas› ve bu amaçla sis-temlerini buna uygun olarak gelifltir-mesi gere¤i aç›klanmaktad›r. Ayr›caüçüncü yap›sal blok amac›n›n, piyasadisiplinini artt›rmak ve yat›r›mc›lara,ortaklara ve di¤er ilgililere risk yap›s›ve uygun sermaye yap›lar› ile ilgili bil-gilerin sunulmas› olarak belirtilmekte-dir (Joshi, 2005, 4) Üçüncü yap›salblok ile bankalar›n daha fleffaf veaç›k faaliyette bulunmas› sa¤lanaca-¤›ndan piyasan›n, bankan›n finansalyap›s› ve tafl›d›¤› riskler hakk›nda de-tayl› bilgiler edinece¤i ve tepkileri so-nucu bankay› ödüllendirece¤i veyacezaland›raca¤› belirtilmektedir (Ma-z›bafl, 2005, 15). Bu sayede bankala-r› karfl›laflt›rabilecek piyasa oyuncula-r› kararlar›n› buna göre verebilecek-lerdir (Yayla ve Kaya, 2005, 12).

Bir baflka kayna¤a göre, ticari s›rlard›fl›nda flirketle ilgili niteliksel ve fi-nansal bilgilerin zaman›nda, do¤ru,eksiksiz ve tutarl› bir flekilde kamu-oyuna ve ilgililere duyurulmas› gerek-ti¤i belirtilmekte ve ayr›ca, uluslarara-

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



s› standartlarda kabul görmüfl finansal tablolar›n haz›rlanmas› ve sunulmas›,raporlama ve veri taban› konular›nda gerekli yat›r›mlar›n tamamlanmas› öne-rilmektedir (Akbafl ve ötekiler, 2004, 29-30).

Pek çok ülkede, Basel-II ve bununla ilgili olarak üçüncü yap›sal blok sonucugetirilen yükümlülüklerin uygulanmas›n›n bahsedilen amaçlar› karfl›layacakkamuyu bilgilendirme çerçevesinde de¤iflikliklere sebep olaca¤› belirtilmekte-dir (Balc›, 2004, 10). Çünkü bu sayede finansal bilgilerin zaman›nda ve güve-nilir bir flekilde kamuya sunulmas› piyasa disiplinini gelifltirecek bu ise finan-sal istikrar›n sa¤lanmas›na yard›mc› olacakt›r.

Afla¤›daki flekilde Basel-II’nin çal›flma ortam› ve piyasada meydana gelen de-¤ifl tokufllar görülmektedir. bu sayede piyasan›n yap›s›n ve bilgi ak›fl›n›n do¤-ru bir flekilde yap›lmas›n›n öneminin daha iyi anlafl›laca¤› düflünülmektedir.

fiekil 2. Basel-II Çal›flma Ortam›

Kaynak: Yayla ve Kaya, Basel-II, Ekonomik Yans›malar› ve Geçifl Süreci, 2005, s.13’den akta-

r›lm›flt›r.

Yukar›daki flekilde Basel-II çal›flma ortam›nda bulunan banka, müflteri, dere-celendirme kuruluflu, sermaye piyasas› ve otorite gibi elemanlar›n birbirleriy-le olan iliflkileri görülmektedir. çal›flma ortam›nda meydana gelen de¤ifl to-kufllar da en önemli arac›n bilgi oldu¤u, elemanlar›n birbirlerine sunduklar›

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



b i l g i l e r s o n r a s › n d a o n a y , d e r e c e , k r e -d i g i b i g e r i d ö n ü fl ü m l e r y a p t › ¤ › g ö r ü l -m e k t e d i r . D o l a y › s › y l a s u n u l a n b i l g i l e -r i n d o ¤ r u v e g ü v e n i l i r l i ¤ i d o ¤ r u l t u -s u n d a B a s e l - I I ’ n i n ü ç ü n c ü y a p › s a l b l o -¤unu oluflturan piyasa disiplinininönemi daha iyi anlafl›lmaktad›r.

3. ÜÇÜNCÜ YAPISAL BLOK GEREKL‹L‹KLER‹ VE XBRL

Çeflitli özellikleri itibariyle yukar›dakiparagraflarda aç›klanan üçüncü yap›-sal blok çerçevesinde gerek bankala-r›n ve gerekse iflletmelerin piyasa di-siplini hükümlerinin bilgilendirme veaç›klama politikas› ›fl›¤›nda çeflitli ge-reklilikleri sa¤lamalar› kullanm›fl ol-duklar› sistemleri yeterli hale getirme-leri bu ba¤lamda gelifltirmeleri ve de-¤ifltirmeleri gerekli olabilecektir (Can-dan ve Özün, 2006, 343). Bu konuy-la ilgili olarak baz› kaynaklarda Basel-II düzenlemeleri sonras›nda iflletme-lerin uluslararas› flekil standartlar›ndadüzenlenmifl mali tablolara ve ulusla-raras› kabul edilebilir fleffafl›k düzey-lerine geçmesi gerekece¤i belirtilmek-tedir (www.abank.com.tr; www.ak-sam.com.tr). Bu ba¤lamda çal›flma-n›n bu k›sm›nda bu gerekliliklerin ne-ler oldu¤u k›saca özetlenmeye çal›fl›-lacak ayr›ca finansal raporlar›n do¤-ruluk, zamansall›k, geçerlilik ve flef-fafl›k ilkeleri ›fl›¤›nda gerekli oldu¤udüflünülen ve gelece¤in finansal ra-porlama dili olarak tan›mlanan XBRL

(Extensible Business Reporting Lan-guage – Geniflleyebilir ‹flletme Rapor-lama Dili) ile iliflkisi aç›klanmaya çal›fl›-lacakt›r.

Görüldü¤ü gibi üçüncü yap›sal blok,Basel-II kapsam›nda sermaye yeterlili-¤ine iliflkin olarak Basel-II’ye özgü de-tayl› bilgilerin kamuya aç›klanmas›zorunlulu¤u getirilmektedir. Çünküsa¤l›kl› bir derecelendirme yap›labil-mesi için finansal tablolar›n do¤ru vefleffaf olmas› gerekmektedir (Pop,2006, 2). Do¤ru ve uygun olarak ha-z›rlanmam›fl olan bir mali tablo ger-çekleri yans›tmayaca¤›ndan bankala-r›n kredi risklerini gerekti¤i gibi ölçe-memeleri sonucunu do¤urmakta veiflletmeye daha yüksek faiz oranl› ya-ni daha yüksek fiyatlar teklif etmesi-ne sebep olmaktad›r (www.abank.com.tr).Bu sebeple, iflletmeler teknolojinin degeliflmesini f›rsat bilerek bu amaçlabilgi sistemleri ve interneti kullan-makta, finansal raporlar›n› çeflitli for-matlarda ilgililere sunmaktad›rlar(Williams, Scifleet ve Hardy, 2006, 91).

BDDK Strateji Gelifltirme Dairesi ya-y›nlam›fl oldu¤u Basel-II Geliflme Ra-porlar› De¤erlendirmesinde (2006, 3)haz›rl›k sürecinde yaflanan sorunlar-dan baz›lar›n›n, gerekli risk verilerininistenilen say›da ve nitelikte olmad›¤›olarak aç›klanmaktad›r. Ayr›ca ban-kalar›n mevcut sistemlerinin Basel-IIgereklerinden farkl› olmas› ve reel

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



sektör kurulufllar›n›n yeterince dokü-mantasyon, muhasebe ve kay›t sis-temlerine sahip olmamalar› sonucun-da verilerin tek bir kaynaktan otoma-tik olarak temin edilememesi gibi so-runlar›n meydana geldi¤inden debahsedilmektedir. (Basel-II GeliflmeRaporu, 2006, 3). Bu nedenle dahaöncede belirtildi¤i gibi yöneticilerinve tüm ilgililerin Basel-II sürecine ilifl-kin bilgilendirilmesi, iflletmelerin tek-nik seviyesi yüksek insan kayna¤› vebilgi sistemleri gibi unsurlara önemlidüzeyde yat›r›m yapmas› gerekmek-tedir. Dolay›s›yla finansal bilgilerin su-numu ve kullan›lmas› aç›s›ndan bilgi-sayarlar›n anlayabilece¤i dilde stan-dart olarak oluflturulmufl bir raporla-ma diline ihtiyaç duyulmaktad›r (Her-tig, 2005, 6; Williams, Scifleet veHardy, 2006, 92). Bu çerçevede gele-ce¤in finansal raporlama dili olarakbelirtilen XBRL’nin bu gerekleri yeri-ne getirece¤i ve problemleri önleye-ce¤i aç›klanmaktad›r (Willis, 2003, 56).

3.1. XBRL Önemi

XBRL (Extenbible Business ReportingLanguage – Geniflleyebilir ‹flletme Ra-porlama Dili) iflletmelere ait bilgilerinve finansal verilerin elektronik ortam-da daha az maliyetle daha h›zl›, dahaverimli ve daha do¤ru bir flekilde ile-tiflimi ve de¤iflimini sa¤layan standartbir dijital raporlama dili olarak tan›m-lanmaktad›r (Meal, 2004, 62; Khan,2002, 74; IOMA, 2004, 11; Smith ve

O’Kelly, 2005, 68; Sinnett, 2006,40). Bu sayede kullan›c›lara çeflitlifaydalar sa¤layaca¤› belirtilen XBRLgeleneksel olarak internet arac›l›¤›ylasunulan raporlama sistemlerine göreçeflitli üstünlükleri bünyesinde bar›n-d›rmaktad›r.

XBRL’nin en önemli özelli¤i gelenek-sel yöntemlerin aksine belgelerdenziyade bilgilerin paylafl›lmas› olarakgöze çarpmaktad›r (Willis, 2003, 56).Önceden belirlenmifl bir format vestandartta haz›rlanm›fl olan bilgilersunulduktan sonra tekrar ilgili sistem-lere girilmesi gerekmeden bilgisayar-lar›n anlayaca¤› türde verilere dönü-flebilmekte oluflabilecek hatalar asga-riye indirilmektedir (Meal, 2004, 62).Bu sebeple XBRL finansal raporlamaaç›s›ndan faydalar› olan bir geliflmeolarak düflünülebilir. ‹zleyen parag-raflarda XBRL’nin faydalar› genel ola-rak incelenecektir.

3.2. XBRL’nin Sa¤layaca¤› Fayda-lar

XBRL’nin çeflitli ilgililere sa¤layaca¤›faydalar flu flekilde s›ralanabilmekte-dir (www.bilisim.milliyet.com; Willis,2003, 57; Khan, 2002, 74; Cunning-ham, 2005, 70; Stimpson, 2004, 40);

• XBRL, insan müdahalesi olmad›¤›ve elle veri giriflini asgariye indirdi¤iiçin güvenilir,

• XBRL ile raporlar daha az maliyetlehaz›rlanmaktad›r,

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



• V e r i l e r e u l a fl m a k d a h a h › z l › v e t u -tarl›,

• Finansal verilerin sunumu ve da¤›t›-m› daha kolay,

• Çeflitli yaz›l›m ortamlar›na enteg-rasyonu kolay ve maliyetleri düflük,

• Finansal verilerin daha kolay analizedilmesini sa¤lamakta.

Yukar›da say›lan faydalardan ötürüXBRL Dünya genelindeki uygulama-larda kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Bunoktada bu uygulamalardan biri ola-rak de¤erlendirilebilecek Basel-II sü-recindeki gereklili¤i ve XBRL, Basel-IIiliflkisi üzerinde durulacakt›r.

3.3. XBRL ve Basel-II ‹liflkisi

Finansal hizmet veren iflletmeler aç›-s›ndan, Uluslararas› Finansal Raporla-ma Standartlar› (UFRS) ve Basel-IIstandartlar›n›n ayn› amaçlar› paylaflt›-¤› düflünülmektedir (M›s›rl›o¤lu,2006, 22). Çünkü her iki düzenlemeile amaçlanan iflletme faaliyetlerininfleffaf bir duruma getirilerek ilgili kifli-ler taraf›ndan daha do¤ru kararlaral›nabilmesini sa¤lamakt›r. Öncekibölümlerde veri paylafl›m› kolaylaflt›-ran standart bir finansal raporlamadili olarak aç›klanan XBRL’nin de bah-sedilen bu amaçlarla yak›nl›k göster-di¤i görülmektedir. bu sebeple XBRL,Basel-II düzenlemeleri çerçevesindegerekli olan piyasa disiplinini sa¤laya-bilecek ihtiyaç duyulan fleffafl›k, kul-lan›m kolayl›¤›, do¤ruluk, uygunluk

gibi amaçlar› yerine getirebilecek veripaylafl›m ve da¤›t›m›n› kolaylaflt›ranbir standartlar bütünü olarak düflü-nülmektedir (Erim, www.kobifinans.com.tr;www.referansgazetesi.com; Ubmat-rix, 2004, 2).

Önceki k›s›mda belirtilen XBRL fayda-lar› çerçevesinde hatalar› ve riski azal-tacak olan XBRL, finansal raporlar›ndo¤ru, uygun ve verimli bir flekildesunulmas›n› sa¤layarak iflletmelerinperformans›n› artt›r›c› nitelikte rol oy-nayabilmektedir (Ubmatrix, 2004, 4-5). Ayr›ca BIS’in internet sitesindenelde edilen bilgi çerçevesinde Basel-II’nin gelifltirilirken üçüncü blokla ilgi-li olarak, sunulacak verilerin analizedilebilir ve anlafl›l›r olmas› bu sebep-le uygun teknolojilerin gelifltirilmesigerekti¤i vurgulanmaktad›r (www.bis.org).XBRL bu noktada da bu amaca uy-gun özellikler göstermektedir.

Görülüyor ki XBRL format›nda, insanmüdahalesi olmadan kolayca de¤ifltokufl edilebilen, ulafl›labilen, karfl›lafl-t›r›labilen ve analiz edilebilen bilgilerdaha fleffaf, daha do¤ru, daha h›zl›,ve az maliyetli finansal raporlamaarac› olarak kullan›labilmektedir. Busebeple Basel-II’nin üçüncü yap›salblo¤u çerçevesinde, gerekli fleffafl›¤›ve verimlili¤i sa¤layarak piyasa disipli-ninin devam›n› sürdürecek bir araç ol-du¤u düflünülmektedir.

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



4. SONUÇ

Basel-II yükümlülükleri sebebiyle flirketlerin ve bankalar›n de¤iflen trendleri ya-kalayarak her konuda oldu¤u gibi finansal raporlamayla ilgili de gelece¤e yö-nelik haz›rlanma faaliyetlerini yerine getirmeleri gerekti¤i düflünülmektedir.Bu çerçevede Basel-II’nin üçüncü yap›sal blo¤u kapsam›nda gerekli görülenzaman›nda, do¤ru, eksiksiz ve tutarl› bilgilerin sunulmas› gere¤ine hizmetedecek sistemlere ihtiyaç duyulmaktad›r. Bu ba¤lamda bu tür amaçlara yar-d›mc› olaca¤› belirtilen ve gelece¤in finansal raporlama dili olarak adland›r›-lan XBRL’nin daha da önem kazand›¤› ve 2008 y›l›nda yürürlü¤e girmesi bek-lenen Basel-II’ye fayda sa¤layaca¤› düflünülmektedir.

KAYNAKÇA

• Akbafl, U. Ve Ötekiler (2004) “Risk Yönetimi Ve Basel I›’nin Kobi’lere Etkileri”

Türkiye Bankalar Birli¤i, Eylül 2004 Yay›n No: 228

• Anadolu Bank (2006) “Basel II ve KOB‹’ler” Anadolu Bank Sunumlar›

• Berker, Botan (2006) “Basel-II Risk Yönetimi ve ‹ç Kontrol” ‹ç Denetim Dergisi,(2006) say›:15:10-12

• Candan, Hasan ve Özün, Alper (2006) Bankalarda Risk Yönetimi Ve Basel II. ‹stanbul:Türkiye ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›

• Cunningham, Colleen Sayther (2005). “XBRL: A Multitalented Tool”, Journal ofAccountancy, 199, 4 (2005):70-71

• Gordy, Michael B ve Howells, Bradley (2006) “Procyclicality in Basel II: Can we tre-

at the disease without killing the patient?” Journal of Financial Intermediation 15(2006):395–417

• Hertig, Gerard (2005) “Using Basel II to Facilitate Access to Finance: The Disclosu-

re of Internal Credit Ratings” ECGI Working Paper Series in Law, Working PaperN° 31/2005

• Herring, R. J. (2004) “The subordinated debt alternative to Basel II”, Journal ofFinancial Stability, 1 (2004):137–155

• IOMA, “IOMA’s Report on Financial Analysis, Planning&Reporting” (2004) 04,11

(2004):10-11

• Joshi, Mayur Sharad (2005) “BASEL-II Three steps of Governance” Risk Manage-ment Group –white paper-

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



• Karab›y›k ve Anbar (2006) “Basel II’nin Geliflmekte Olan Ülkelere Olas› Etkisi”

Muhasebe ve Finansman Dergisi.32 (2006):39-49

• Khan, Tehmina (2002) “Internet Financial Reporting: Ahead of Its Time?” AustralianCPA, Oct 72,9 (2002):74-75.

• Maz›bafl, Murat (2005) “Operasyonel Riske Basel Yaklafl›m›: Üç Yap›sal Blok Çer-

çevesinde Bir De¤erlendirme” Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme KurumuAraflt›rma Raporlar› 2005 / 1

• Meall, Lesley (2004) “Technology: XBRL – Let’s Talk About”, Accountancy, London,Aug, Iss 1332 (2004):62.

• M›s›rl›o¤lu, ‹smail, Ufuk (2006) “Ufrs Ve Basel II’nin ‹flletme Faaliyetleri Üzerindeki

Etkileri” Mali Çözüm.76 (2006):21-32.

• Pop, Adrian (2006) “Market discipline in international banking regulation: Keeping

the playing field level” Journal of Financial Stability, July 2006

• Sezgin, Cüneyt (2006) “Basel-II Risk Yönetimi ve ‹ç Kontrol” ‹ç Denetim Dergisi(2006) say›:15:6-10

• Sinnett, William M. (2006) “XBRL: A Revolution In Corporate Reporting?” FinancialExecutive Jan/Feb 22,1 (2006):40-42.

• Smith, Barry ve O’Kelly, Conor (2005). “From Theory to Reality XBRL Finds Its Fe-

et”, Accountancy Ireland, Feb 37,1 (2005):68-69.

• Stimpson, Jeff (2004) “XBRL A Work In Progress” The Practical Accountant Jun37,6 (2004):39-42.

• Williams Susan P., Scifleet, Paul A. ve Hardy, Catherine A. (2006) “Online business

reporting: An information management perspective” International Journal of Information Management, 26 (2006): 91–101

• Willis, Mike (2003). “Corporate Reporting Enters the Information Age”, Regulation,Fall, 26, 3 (2003):56-58.

• Yayla, Münür ve Kaya, Yasemin T. (2005) “Basel-II, Ekonomik Yans›malar› ve Ge-

çifl Süreci” Bankac›l›k Düzenleme Ve Denetleme Kurumu, Ard Çal›flma Raporlar›:2005/3

• Yüksel, Ayhan (2005) “Basel-II’nin Kobi Kredilerine Muhtemel Etkileri” Bankac›l›kDüzenleme ve Denetleme Kurumu Araflt›rma Raporlar› 2005 / 4

M a r t - N i s a n Y › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0



‹NTERNET KAYNAKÇASI

• www.abank.com.tr; http://www.abank.com.tr/pages.aspx?pgID=81,z.t. (15.02.2007)

• www.aksam.com.tr;http://www.aksam.com.tr/yazar.asp?a=13372,,12,z.t. (15.02.2007)

•www.dunyagazetesi.com.tr;http://www.dunyagazetesi.com.tr/news_disp-

lay.asp?upsale_id=244317&dept_id=30, z.t. (18.02.2007)

• Yeni Basel Sermaye Uzlafl›s›, http://www.bddk.org.tr/turkce/basel/basel/10_So-

ruda_Basel-II.pdf z.t. (15.03.2007)

• Gup, Benton, E. (2003) “Market D›sc›pl›ne: Is It Fact Or F›ct›on?” http://pa-

pers.ssrn.com/ sol3/papers.cfm?abstract_id=449841 z.t (15.03.2007)

• Balc›, Asl› (2004) “Basel II’nin Uygulanmas›na ‹liflkin Göz Önünde Tutulmas› Gere-

ken Hususlar” Türkçe Çevirisi, http://www.bddk.org.tr/turkce/basel/basel_uygula-

ma.pdf z.t. (15.03.2007)

• Basel-II Geliflme Raporu; www.bddk.org.tr/turkce/basel/basel/ ilerleme_raporu_

degerlendirmesi_ 19062006.pdf z.t. (15.03.2007)

• Ubmatrix;http://www.ubmatrix.com/Documents/XBRL_Solutions_Enables_Ba-

sel%20II_Compliance_9-24-04.pdf z.t. (15.03.2007)

• www.bilisim.milliyet.com; http://bilisim.milliyet.com.tr/detay.asp?id=1598 z.t

(15.03.2007)

• www.referans gazetesi.com/print.aspx?HBR_KOD=30803 z.t. (15.03.2007)

• www.kobifinans.com.tr;http://www.kobifinans.com.tr/sektor/010202/7288/2

z.t. (15.03.2007)

• www.bis.org; Bank For International Settlements z.t. (15.03.2007)

M a r t - N i s a nY › l : 2 0 0 7 S a y › : 8 0

YAZI

LAR

OPI

NIO

N P

APE

RS

HAKE

MS‹

ZHAKEMS‹Z YAZILAR

OPINION PAPERS

.