Rod i društvoBar, Mediteran, 2009.

Marina Blagojevic

Osnovni pojmovi

n POl je bioloska cinjenica.n ROD je drustveni I kulturni

konstrukt, tvorevina.n Rod je istorijski I kulturno

promenljiv.

Rodne nejednakosti postoje zatosto:

- Postoji drustvena inercija (kulturapredrasude, stavovi

- Zato sto su instrumentalne, korisne zaone koji imaju privilegiju po osnvu pola.

Osnovni argumenti protiv rodnenejednkosti su sledeci:

n To nije fer, nije posteno, nije pravedno.n To nije racionalno (ne koriste ljudski resursi

onako kako bi trebalo).n To nije logicno ( razlike unutar grupe su vece

nego izmedju).

Rodni režimi

Rodni režimi su relativno strukturiraniodnosi izemdju muškaraca i žena,muškosti i ženskosti, u institucijama ina nivou svakidašnjeg života.

Prakse i diskursi (govori, stavovi)

Rodni režimi uključujurazličite:

n Rodne ulogen Rodne identiteten Rodno predstavljanjen Rodne odnose

Strukturna povezanost

Rodne uloge

n Su naučeno ponašanje u nekojzajednici, koje definiše koje ativnostizadaci, odgovornosti su muški ili ženski.

Produktivne uloge:

n Se odnose na aktivnosti kojima se bavež. I m. Da bi proizvodili robu i usluge zaprodaju na tržištu.

n I na aktivnosti koje su proizvodne alinisu namenjene tržištu , npr.proizvodnja hrane

Reproduktivne uloge:

n Se odnose na akivnosti kojima seomogućuje reprodukcija društveneradne snage.

n To uključuje: radjanje, podizanje dece,neplaćeni rad, staranje... Brigu ostarima i odraslima

Rodne uloge se menjaju!!!

n One su promenjive u zavisnosti odkulture, običaja, generacije...

n One se menjaju i pod uticajem promenau okruženju, pre svega razvojnih.

Rod, siromaštvo i socijalna isključenost

Društvena isključenostn Proces u kome suodredjene grupe

sistematski isključene jer sudiskriminisane na osovu rase, etniciteta,roda...

n Diskriminacija se odvija u javniminstitucijama kao sto su sudovi,obrazovne inst. zdravstevene inst. Ali idomaćinstvo i porodica.

Socijalno isključeni

Nemaju pristup, ili nemaju jednak pristup:n Prihodiman Vlasnistvun Uslugama

Otvorena i prikrivenadiskriminacijan Kada drzavne institucije diskriminisu (Pakistan, npr.)

(In Pakistan, the evidence in court of a Muslimwoman is worth half that of a man.)

n Cesce institucije sprovode diskriminaiju neoficijelno,zapsoleni reflektuju svoje vlastite predrasude.

OTPOR PROMENI

n Neznanjen Nesigurnost, pitanje identitetan Privilegija

Slepilo za rod(Gender blindness)

Je odbijanje da se prizna da je rod važanza

Društveni položaj i za kvalitet života.

Rodna Osvešćenost

n Kada postoji razumevanje da su pološajišena i mužkaraca različiti usleddruštvenih uslova, a ne prirodnihrazlika, da su razlike naučene.

Rodne uloge se uče,internalizuju

u porodiciu školipreko medijapreko tradcije

Rodna Analiza

n Je metodologija prikupljanja,procesiranja i analize podatka vezanihza pol.

n Rodna statsitika - podaci desegregiranipo polu.

n Kvalitativna analiza

Rodni barometar u Crnoj Gori

Marina Blagojevic,Bar, Mediteran, 2009

Novi model – ženska perspektiva

n „Ne dijelim poslove na muške i ženske ili poslove na teže i lakše.Žena ne može da cijepa drva zato što nema snage, a ne zatošto je žena. Muškarac može da pegla svoju robu, da pere suđe,da čisti, isto kao što žena može da popravi automobil ako to znaili napumpa gumu. Odrasla sam u takvoj porodici koja na stvarigleda tako. Tata je sto puta meni spremio ručak, i tata i majkasu mi opeglali i mislim da je to sasvim normalno, što i jaočekujem od svog supruga. I nema da on meni lupa šakom osto i pita gdje mu je ručak kad dođe poslije posla. Naravno, i jaimam svoj život i naravno da ću da nahranim svoju porodicu,nijesam egoista ali i muž i žena jednako treba da ulažu u svojdom.”

Novi model – muška perspektiva

n „Kad god se priča o meni kao o mužu koji eto zna ida skuva, ne samo isprži jaja, nego napravi i supu,ispeče kolače, ribu, roštilj, mojoj supruzi kažu: 'blagotebi i blago onoj kući gdje si ti došao', što znači da uvećini nije tako i da je to fenomen. Podrazumijeva seda ću, ako žena ode na službeno putovanje odnekolika dana, ja morati da kuvam i spremam i to zasve dane, nemamo pomoć baba, đedova itd, tako daje to sasvim normalno.”

AKTERI U ISTRAŽIVAČKOMPROCESU (actors and agents)

n Naručilac istraživanja –Kancelarija zaravnopravnost polova

n Izvršilac istraživanja – Altera MB – ResearchCentre on Gender and Ethnicity, Budapest

n Terenski deo istraživanja – TNS MediumGallup- Galup International

n Autorka istraživanja – dr Marina Blagojevićn Asistentkinja na projektu – Mira Asovic

Čemu ovo istraživanje

n Duboka transformacija rodnih režiman Stvaranje sistematičnog,

kontekstualizovanog znanja o promenaarodnih režima

n Uvažavanje specifičnosti poluperiferijen Dizajniranje adekvatnih,

kontekstualizovanih, rodnih politika

Rodni režimi su uvek lokalni

n Nemoguć je jednostavni transfer znanjai politika.

n Muškarci i žene, muškost i ženskost supovezani i odredjeni u velikoj merikonkretnim društvenim okruženjem.

Ciljevi istraživanjan Deskriptivni – da pruži uvid u osnovne dimenzije rodnih

nejednakosti u društvenim položajima i u kvalitetu svakidašnjegživota žena i muškaraca.

n Saznajni – da doprinese dubljem razumevanju karakteristikarodnih režima uCrnoj Gori , kao i spleta uzročnih odnosa kojiformiraju ovakve karakteristike rodnih režima.

n Ciljeve vezane za rodne politike - da doprinese formulisanjukontekstualizovanih rodnih politika (Nacionalni plan akcija zažene, Milenijumski ciljevi, Strategija za smanjivanje siromaštva,kao i druge nacionalne strategije i dokumenta, CEDAW izvestaj).

n Aktivistički – da artikulacijom znanja o ovoj oblasti pomogneboljoj argumentaciji zahteva ženskih i ostalih NVO-a.

n Edukativni – da omogući distribuciju znanja i edukacijurazličitih društvenih aktera (NVO, pojedinaca, akademskihinstitucija, edukatora, administracije, donosilaca odluka i sl.) .

Metodologija

n Kvantitativna - anketno ispitivanjemuškaraca i žena na reprezentativnomuzorku

n Kvalitativna - 12 fokus grupa, kako bise dobio bolji uvid u specifičnosti rodnihrežima u različitim segmentimaglobalne populacije.

Teorijski pristupn Pretpostavljeno je da se rodne razlike i sličnosti

ispoljavaju pre svega u sferi svakidašnjeg života,odnosno da one strukturiraju svakodnevicu žena imuškaraca na specifičan način. Takodje, ovimistraživanjem je uobičajena perspektiva iz koje setranzicija posmatra, ona koja je vezana zaekonomske i političke promene na nivou jednogdruštva/države, zamenjena perspektivom «odozdo»,perspektivom individua, porodica, rodnosti. Ipak, utumačenju podataka i nalaza «tranzicija» je i samasmeštena u širi kontekst procesa «globalizacije» ievidentne transformacije rodnih režima, globalno ilokalno.

Tranzicija «odozdo»:svakidašnji život

n To znači da su ispitivane: ekonomska osnova na kojojse svakodnevni život odvija, način na koji se onorganizuje u okviru porodice i domaćinstva, kao iinstitucionalno okruženje koje iz perspektivesvakidašnjeg života utiče na tu organizaciju. Posebnosu ispitivane rodne dimenzije praksi i običajnosti nanivou svakidašnjeg života, kao i stavovi koji su sa timpraksama u vezi. Ipak, akcenat u ovom istraživanjunije bio na stavovima, već upravo na praksama i nastrukturama koje uslovljavaju ovakve prakse.

Anketni upitnikn Demografske karakteristike ispitanika/ cen Karakteristike domaćinstvan Rad i zaposlenostn Brak i/ili partnerstvon Roditeljstvon Zdravljen Zajednice, mreže, okruženjen Kvalitet životan Stavovi

Uzorak –veličina i specifičnosti:

n Ukupno je ispitano 1000 ispitanikan Populacija reprezentovana istraživanjem je

definisana kao opšta populacija CRGR starijaod 18 godina. Primenjen je više-etapnistratifikovani slučajni uzorak. Za potrebeistrazivanja fokus je bio na tri starosne grupeispitanika: 20-29; 30-39 i 40-50 godinastarosti.

Realizovani uzorak

n Realizovani uzorak je obuhvatio 995ispitanika, od čega je bilo 49.3% muškaraca i50.7% žena, starosti od 20-50 godina.

n Ispitanice u uzorku su imale nešto mladjustarosnu strukturu od ispitanika.Od tristarosne grupe, najzastupljenija je i medjumuškarcima i medju ženama najmladja grupa20-29 godina starosti.

GAD pristup

n U istraživanju je dosledno zastupljena idejarodnog pristupa, što se očitovalo kako uuzorkovanju, tako i u interpretaciji.Istraživanje je smešteno u kontekst tzv. GADpristupa (gender and development), tj.pristupa koji pokušava da prevazidjejednostranosti, slepe mrlje i ćorsokakeprethodnog dominatnog WID pristupa urazvojnim studijama(women in development).

Rodni režimi

n Rodni režimi su uvek specifičnadinamika odnosa medju rodovima, kaovelikim društvenim grupama, i oni su ukrajnoj instanci društveno, kulturno iistorijski uslovljeni. Iza rodnih razlikastoje dosta čvrste i stabilne strukture(ekonomske, političke, kulturne) koje ihreprodukuju, menjaju, redefinišu iliiznova konstruišu.

Razvoj i kvalitet životan Suština razvojnih politika, kao i onih politika koje vode

ravnopravnosti treba da je povećanje opšteg nivoa kvalitetaživota.

n Prava mera razvoja, kvaliteta razvoja, pa i samog smislarazvoja, jeste povećanje nivoa kvaliteta života, koje se nikakone može svesti na poboljšanje materijalnih uslova života.

n Iz rodne perspektive ovo postaje još očiglednije, jer se upravona nivou svakidašnjeg života dovode u pitanje i relativizirajurazni dobici koje su žene ostvarile u javnoj sferi, kaonedovoljnost normativnog okvira jednakosti.

n Izmedju nejednakosti u javnoj sferi i nejednakosti u privatnojsferi postoji veoma jasna povezanost.

Pet dimenzija analizeanketnog istrazivanja

n Razlike izmedju rodovan Razlike izmedju generacijan Razlike po obrazovanjun Razlike izmedju sela i gradan Razlike izmedju regiona

Osnovna hipoteza

n Višestruki rodni režimi u Crnoj Goristrukturiraju se pod uticajem:

n nasledja s jedne strane (socijalističko nasledjeegalitarizma i nasledje tradicionalnihpatrijarhalnih vrednosti),

n i tranzicijskih promena, s druge stranedemokratizacija, jačanje NVOa, naročitoženskih NVO-a, intenzivna promena medija,uvodjenje tržišta).

Dva modela

n Rodni režimi se transformišu u dvadominantna modela: 1. porodičnoorijentisan model , 2. individualističkimodel. Unutar oba ova modelasmanjuju se rodne razlike, ali sepovećavaju razlike izmedju ta dvamodela.

Tržište

n Tržište deluje dvojako: pojačavaretradicionalizaciju i repatrijarhalizacijuu modelu koji je prorodičnoorijentisan, a pojačava rodnujednakost (po modelu «muškekarijere» i visoke kompetitivnosti)unutar modela koji je individualistički.

Diferencijacija

n Diferenciranje oba modela, kao iunutar njih, odvija se po sledećimosama: starost, obrazovanje, mestostanovanja, region. Starost iobrazovanje su značajnije osediferencijacije od mesta stanovanja iregiona.

Stabilizacijan Stabilizacija jednog dominantnog rodnog režima

koji će u sebe inkorporirati viši stepen rodnejednakosti, a istovremeno zadržati visoku sklonostka porodičnom životu, uspostaviće se sastabilizacijom društvene, ekonomske i političkesituacije u Crnoj Gori i zavisiće od prihvatanja tzv.evropskih vrednosti. Stabilizacija tog modela ćezavisiti i od konkretnih državnih mera usmerenihna postizanje balansa izmedju rada i života (work-life balance), kao i rasta kvaliteta i dostupnostiusluga namenjenih porodici.

vrednosti

n Vrednosni stavovi vezani za rodnuravnopravnost odražavaju «tranziciju»vrednosti, odnosno predstavljajukombinaciju tradicionalnih i modernihvrednosti i variraju s obzirom na drugedruštvene varijable.

Najveće rodne nejednakosti

n Najveće rodne nejednakosti vezanesu za privatnu sferu i eksploatacijuženskih resursa u privatnoj sferi.Izmedju porodičnog angažmana žena injihovog položaja na tržištu radapostoji direktna negativna veza.

Tranzicija

n Tranzicija ima elemente regresa, kojise očituju u sferi jačanjatradicionalnih vrednosti, urušavanjuinstitucija koje su direktno povezanesa kvalitetom života (zdravstvo,obrazovanje), kao i u jačanjuneformalnih veza i niskog poverenja uinstitucije. Ne postoji tradicija kojanije patrijarhalna.

Starosna struktura

Starosna struktura ispitanika

40%

29%

31%

20-29

30-39

40-50

obrazovanje

Ispitanice po obrazovanju

23%

56%

20% 1%

Osnovno ili nize, ukljucujuci ibez skole

Zavrsena srednja skola(kvalif ikovan, visokokavlif ikovan ra

Visa skola i fakulte

Naucna zvanja, specijalizacije

Ispitanici po obrazovanju

18%

62%

19% 1%

Osnovno ili nize, ukljucujuci ibez skole

Zavrsena srednja skola(kvalif ikovan, visokokavlif ikovan ra

Visa skola i fakulte

Naucna zvanja, specijalizacije

Brak I decan Najviše ispitanika živi u braku sa decom, i to ženečešće od muškaraca.

n Medjutim, veoma često ispitanici žive još uvek samisa svojim roditeljima, i to muškarci češće od žena izuzorka. To se može objasniti činjenicom da je ustrukturi uzorka dosta mladih, kao i time što CrnaGora tradicionalno ima obrazac kasnijeg sklapanjabraka, koji je verovatno još više postao izražen tokom90-ih godina.

n S tim u vezi je i činjenica da preko polovine ispitanihmuškaraca nema decu.

Porodica I brak

n Vanbračna zajednica je još uvek veoma retkau Crnoj Gori, pa samo 3% žena 20-29 godinasatrosti živi u takvoj zajednici. Sa starošćuraste i verovatnoća života u braku sa decom,pa 62% ispitanica starosti 40-50 godina živi utakvoj porodici. S druge strane, 51% ženastarosti 20-29 godina živi sa roditeljima, kao i55% muškaraca te starosti.

Broj dece

Broj dece (u %)

0.0 20.0 40.0 60.0

Nema decu

Jedno

Dvoje

Troje

Četvoro i više

muškarci

žene

total

decan Čak 45% žena iz uzorka i 53% muškaraca nema dece. Izmedju

starosti i nemanja dece postoji jasna veza i u ženskoj i u muškojpopulaciji. Tako, u najmladjoj kategoriji žena 77% nema dece,u srednjoj – 34%, a u najstarijoj, koja je najverovatnije završilareporoduktivni period, čak 16% žena.

n Ovo odsustvo dece usko je povezano sa izrazito nepovoljnimuslovima koji su vladali 90-ih godina, kao i sa odlaganjemradjanja koje nosi svoje fiziološke rizike.

n S druge strane, čak 17% muškaraca iz najstarije ispitivanegrupacije nema decu. Nemanje dece je povezano i sa mestomstanovanja, pa 62% ispitivane gradske populacije muškaracanema decu, za razliku od 39% seoskih muškaraca. U najvećembroju domaćinstava u kojima žive anketirani muškarci i ženenema dece ispod 18 godina satrosti.

Različite veštine (% poz. odgovora)

0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Kompjuter

Internet

1 strani jezik

Više stran.jezika

Vozačkadozvola

muškarci

žene

total

veštinen Podaci o veštinama (znanjima) kojima ispitanici raspolažu pokazuju da

su vozačke dozvole još uvek mnogo više «muško» znanje, nego što jeto čak poznavanje rada na kompjuteru (graf.15). Dok samo oko 1/2ispitanica ima vozačku dozvolu, nju ima oko 3/4 ispitanika.

n Opšti nivo kompjuterske pismenosti je relativno visok i medju ženama imedju muškarcima i razlike po rodu su male, što se verovatno možeobjasniti i činjenicom da su žene mnogo češće od muškaraca zaposlenena administrativnim poslovima koji zahtevaju ova znanja.

n Žene iz najmladje starosne skupine u skoro 80% slučajeva znaju dakoriste kompjuter za razliku od samo 40% žena iz najstarije skupine.Obrazovanje i posedovanje veština su i kod žena i kod muškaracapovezani u očekivanom pravcu. Regionalne razlike ukazuju na to daPodgorica i Centar Crne Gore imaju populaciju koja poseduje viševeština, nego što je to slučaj sa Jugom ili Severom.

Dodatno obrazovanje (u %)

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0

Da

Ne i neinteresuje me.

Ne, ali bihvoleo/la bih.

Bez odgovora

muškarci

žene

total

dodatno obrazovanjen Zainteresovanost raste sa obrazovanjem i opada sa starošću.

Tako medju ženama koje imaju osnovno obrazovanje 58% neinteresuje dodatno obrazovanje, za razliku od samo 17% onihkoje imaju visoko obrazovanje.

n Čak 30% žena nije imalo nikakvo dodatno obrazovanje, a volelobi da ga dobije, pa čak i 30% visokoobrazovanih žena nije imaloprilike da dobije dodatno obrazovanje i savlada veštine.

n Medju ženama na selu takodje postoji veliko interesovanje zadodatno obrazovanje. Čak 36% žena koje nisu imale neki vidovakvog obrazovanja bi želelo da ga dobije za razliku od samo19% muškaraca sa sela.

nezaposlenost

n Od ukupnog broja žena u uzorku čak48.2% su nezaposlene, kao i 32.8%muškaraca. Ove visoke stope vezane suza odsustvo formalnog zaposlenja, a neisključuje sve one vrste različitihaktivnosti kojima se omogućujepreživljavanje u ekonomiji tranzicije, štoje vidljivo iz prethodnog grafikona.

o nezaposlenosti

n Podaci o nezaposlenosti su zatovidljiviji iz sledećeg grafikona. Odukupnog broja žena u uzorku čak48.2% su nezaposlene, kao i 32.8%muškaraca. Ove izuzetno visoke stopevezane su za odsustvo fomalnogzaposlenja, a ne isključuje sve one vrsterazličitih aktivnosti kojima se omogućujepreživljavanje u ekonomiji tranzicije.

potencijalin Većina zaposlenih obavlja poslove koji su u skladu sa

njihovim kvalifikacijama. Ipak, 19.3% muškaraca i11.9% žena ne obavlja poslove koji su u skladu sanjihovim kvalifikacijama. Kada se ovi podaci povežusa podacima o nezaposlenosti postaje vidljivo kolikosu malo iskorišćeni potencijali muškog, a naročitoženskog dela populacije. Samo 43% muškaraca i34% žena obavlja poslove koji odgovaraju njihovimkvalifikacijama. Viši nivo obrazovanja omogućuje i daposao bude bolje uskladjen sa kvalifikacijama, što jena primer slučaj sa 60% žena sa višim i visokimobrazovanjem

zaposlenost

n Na osnovu podataka koji su ispitanici dali osvom statusu vezanom za zaposlenost,zaključeno je da se u nekom oblikuzaposlenosti i/ili samozaposlenosti nalazi 64%ispitanih muškaraca i samo 44% ispitanihžena. Od svih nezaposlenih (uklj. i one kojisu: učenik/ca, domaćica, izdržavano lice,imaju sopstvene prihode (penzija, stipendija,itd), 38% su muškarci, a 62% žene.

poslodavci

n Struktura po položaju u zanimanjupokazuje da muškarci starosti 20-50godina imaju 3 puta veće šanse od ženaiste starosti da budu poslodavci

zanimanja

n Kada se izdvoje oni koji su nezaposleni, ostalisu po zanimanju najčešće radnici, odnosnoradnice, i to muškarci češće od žena (graf.19ai b).

n Žene su, medjutim dvostruko češćeslužbenice. Učešće stručnjaka medju ženamai muškarcima je isto, ali je učešćerukovodilaca u strukturi po zanimanju veomarazličito.

Opis karijere (u %)

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

Stagnacija Napredovanje Nazadovanje

total

žene

muškarci

karijeran Od onih koji su zaposleni najviše je onih koji mogu

svoju karijeru da opišu kao «napredovanje», ali to ječešći slučaj sa muškarcima nego sa ženama. Žene suviše sklone da svoju karijeru opišu kao stagnaciju odmuškaraca (graf. 24).

n Starije žene češće vide svoju karijeru kao stagnaciju inazadovanje od mladjih žena.

n Ali zato čak 40% žena sa višim ili visokimobrazovanjem vidi svoju karijeru kao napredovanje.

n To znači da je obrazovanje uslo povezano samogućnostima napredovanja, odnosno da se onovišestruko isplati.

Rukovodeći položajin Dok je svaka 20 zaposlena žena iz uzorka bila na

rukovodećem položaju, na tom položaju je bio svakiosmi zaposleni muškarac.

n Šanse žena da budu rukovoditeljke variraju i sobzirom na generaciju i s obzirom na obrazovanje.Najveću verovatnoću imaju žene stare 30-39 godina,koje su na rukovodećim položajima u 11% slučajeva.

n Žene sa srednjim obrazovanjem samo u 3%slučajeva zauzimaju rukovodeće položaje, za razlikuod žena sa višim i visokim obrazovanjem, koje su natim položajima u 26% slučajeva. To znači dazavršavanje više škole ili fakulteta povećava čak 9puta šanse da se postane rukovoditeljka.

Jedan posao

n dominantan obrazac zaradjivanja vezanje za zaposlenost, i to jedan posao.Samo mali broj žena i muškaraca (6.7%muškaraca i 2.8%) žena obavlja višeplaćenih poslova

poljoprivredan Anketirane žene i muškarci su bili polojprivrednici/e u 12,

odnosno 13% slučajeva. Ipak, proizvodnjom hrane za vlastituupotrebu bavi se daleko veći procenat i jednih i drugih. Čak27% žena iz uzorka se bavi ovom delatnošću.

n Žene sa najnižim obrazovanjem se bave proizvodnjom hrane zavlastitu upotrebu u 44% slučajeva, a žene na selu, u 56%slučajeva.

n Proizvodnja hrane predstavlja, dakle, jednu od osnovnihdelatnosti žena, i osnovnih preživljvalačkih mehanizama uuslovima niske plaćenosti radne snage, iako to često nijevidljivo iz zvaničnih podataka o zaposlenosti ili zanimanjuProzvodnja hrane za prodaju je mnogo manje zastupljena.

n Takodje, malo je zastupljeno i pružanje usluga drugima (npr.čišćenje, kuvanje, šivanje i sl.). Samo 4% žena iz uzorka jeizjavilo da se bavi ovim poslovima.

zadovoljstvo poslomZadovoljstvo poslom

0.05.0

10.015.020.025.030.035.040.045.0

Ne - radim zatošto moram

Da - ali bi mogloda bude bolje

Da, potpuno samzadovoljan/a

total

žene

muškarci

Dobijanje posla

Način zapošljavanja (u %)

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0 50.0 60.0

Preko konkursa

Preko prijatelja

Preko rođaka ili roditelja

Samozapošljavanje

Ostalo

Ne odnosi se na mene

Bez odgovora

muškarci

žene

total

Dobijanje poslan Muškarci češće od žena dobijaju posao različitim,

formalnim i neformalnim kanalima. Što su ženestarije to su češće dobijale posao preko konkursa, štoznači da neformalni mehanizmi dobijaju sve većiznačaj. Takodje, što su žene više obrazovane veća jeverovatnoća da će posao dobiti preko konkursa. Takoje 37% žena sa višim i visokim obrazovanjem dobiloposao preko konkursa naspram samo 3% žena sanajnižim obrazovanjem. Kod muškaraca postoji istapovezanost starosti i obrazovanja i dobijanja poslaformalnim kanalima, mada je ta veza nešto slabijeizražena.

Sigunost i plaćenostŠta vam je važnije sigurnost ili plaćenost

zaposlenja?

0.05.0

10.015.020.025.030.035.040.045.0

Sigurnost Plaćenost Podjednako Bez odgovora

total

žene

muškarci

Porodični budžet

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

total žene muškarci

Lično učešće u porodičnom budžetu

76- 100%

51 - 75%

26 - 50%

Do 25%

25.0%

41.7%

11.1%

22.2%

17.6%

45.6%

11.0%

25.7%

16.4%

52.2%

17.9%

13.4%

18.1%

46.5%

13.2%

22.2%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Osnovno iliniže; uklj. I bez

škole

Završenasrednja škola

(kv/vkv radnik)

Viša škola ifakultet

Total

Lično učešće u porodičnom budžetu, žene premaobrazovanju

76- 100%

51 - 75%

26 - 50%

Do 25%

stavovi o poslun Muškarci i žene imaju slične stavove o poslu

(graf.31). I jedni i drugi rade da bi bili ekonomskisamostalni, ali muškarci nešto izraženije od žena.Veoma izražena razlika prema polu je u stavu oostavljanju posla kada bi imali novca. Muškarci bi toučinili mnogo češće od žena. Veliki broj ispitanika iispitanica smatra posao izvorom zadovoljstva, asamomali izvorom nezadovoljstva. Negativne strane poslase mnogo redje identifikuju od pozitivnih.

n Seksualne ucene na poslu doživljava 1.3% žena i2.2% muškaraca.

Preduzetničke sklonostin Žene i muškarci se dosta razilikuju u stavu o tome da li bi

započeli privatnu delatnost. Čak 62% muškaraca bi započeloprivatnu delatnost kada bi za to imali uslove naspram 54% žena(grafikon 32).

n Muškarci su češće sada preduzetnici u odnosu na žene, a i onisu češće imali pa zatovorili firmu u odnosu na žene (1.6% ženanaspram 3.8% muškaraca).

n Mladje žene, kao i žene sa višim i visokim obrazovanjempokazuju daleko veću sklonost za otpočinjanje privatnedelatnosti. Tako čak 64% žena starih 20-29 godina i 62% ženasa višim i visokim obrazovanjem ima spremnost da otvoriprivatnu firmu pod odgovarajućim uslovima (grafikon 33). .

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%70%

80%

90%

100%

Sever CrneGore

Podgorica Centar CrneGore

Jug CrneGore

Total

Spremnost za započinjanje priv. delatnosti, žene premaregionu

Imam privatnu firmu

Već otvarao/laprivatnu f irmu, pazatvorio/laNe bih, nerazmišljam o tome

Bih kada bih imao/laneke uslove

Budžet vremenaBroj sati u toku dana (prosek) u obavljanju različitih

poslova

4.8

0.9

3.8

1.7

0.9

4.1

0.5

2.9

1.2

3.6

0

1

2

3

4

5

6

Plaćeni Neform. Druženje Rekreacija Kućni pos.

Muškarci

Žene

nepokretnostin Anketirane žene redje poseduju i automobil od anketiranih

muškaraca (graf. 38-40). Medjutim, većina anketiranih je izjavilada ne poseduje nepokretnosti. Na primer, vlasništvo ilisuvlasništvo nad stanom ima samo 25% ispitanika.

n Od svih ispitanica vlasništvo ili suvlasništvo nad stanom ima22% žena, a odgovarajući broj je za muškarce -28%.

n To znači da žene starosti 20-50 godina imaju oko 20% manjušansu da poseduju stan od muškaraca iste starosti, ali čak 40%manju verovatnoću da poseduju kuću (vlasnice ili suvlasnice) odmuškaraca iste starosti.

n Niska opšta zastupljenost vlasnika medju anketiranima upućujeverovatno na činjenicu da vlasništvom nad nekretninama, kaošto su stan, kuća, ili imanje, češće poseduju starije generacije.

vlasnice

n Žene sa najnižim obrazovanjem imajunajmanje šanse da budu vlasnice stana (3%),dok se šanse žena sa višom ili visokomškolom povećavaju za više od 4 puta (13%).

n Zanimljivo je da su žene na selu najčešćevlasnice i suvlasnice kuće ili stana (u čak 38%slučajeva, zbirno), ali su one redje vlasnice ilisuvlasnice imanja (24% zbirno).

Ušteđevina i krediti (u %)

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0

Ušteđevina

Kredit

muškarci

žene

Kako ocenjuju partnerske odnose - žene premastarosti (od onih na koje se odnosi)

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

20-29 30-39 40-50 Total

Veoma loši

LošiOsrednjiDobri

Veoma dobri

nasiljen Kada je reč o nasilju u sadašnjim prodicama,

ispitanici su u 88% slučajeva izjavili da nemanasilja, i nije bilo razlika izmedju žena imuškaraca. Ipak, preko 8% ispitanika nijedalo odgovor. Od svih oblika nasiljanajraširenija je kombinacija fizičkog ipsihičkog nasilja, koja se javlja u 1,4%slučajeva (graf. 63). Takodje je zanimljivo dase u porodicama žena sa višim i visokimobrazovanjem ova kobinacija javlja najčešće– u 2% slučajeva.

Procena učešća roditelja u obavljanju različitihaktivnosti

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Obr.oblač. Zadaci Nega Igra Vaspit. Razg.

Zena/majka

Muz/otac

Zajedno

Podela radan Pitanja koja se odnose na podelu rada u partnerskom odnosu

pokazuju da se muškarci i žene relativno slažu u svojimprocenama o tome u koje aktivnosti pretežno obavljaju žene, akoje muškarci. Medjutim, u proceni stepena ima razlika. Naprimer i jedni i drugi smatraju da je muškarac više doprineorešavanju stambenog pitanja, kao i da je on veći autoritet zadecu. Muškarac, takodje, uglavom obezbedjuje prihode i donosinajvažnije odluke. Muškarci, medjutim, procenjuju da je učešćemuškaraca veće nego što to čine žene, iako se i jedni i drugislažu u redosledu i značaju aktivnosti koje dominatno obavljajumuškarci.

n S druge strane, žene se, prema proceni i žena i muškaraca,dominatno „žrtvuju za decu”, imaju ulogu „autoriteta” za decu,i preuzimaju inicijativu nakon svadje, tj. Imaju ulogu „emotivnihmenadžera”. Žene naglašavaju svoju uloge „žrtvovanja zadecu” čak i više nego što to čine muškarci.

Ženama je teže u životu

n U velikom broju odgovora stavovimuškaraca i žena su približeni.Najdrastičnija razlika vezana je za stav„gde se žene u mnogo veće brojuslučajeva opredljuju za ovaj iskaz, negošto je to slučaj sa muškarcima. Sa ovimstavom se slaže skoro 70% žena, iupola manje muškaraca.

“Glava porodice”n Preko 2/3 i žena i muškaraca prihvata stav da u

„svakoj dobroj porodici mora da se zna ko je glavaporodice”. Da „abortus treba zabraniti slaže se 25%žena i 30% muškaraca. Da svaka žena treba da jedobra domaćica slaže se 67% muškaraca i 63%žena. Da se “brak sklapa zbog dece” slaže se 31%žena i 38% muškaraca. Da je “normalno da muškarcimenjaju žene” slaže se 22% žena i 35% muškaraca.Da je za ženu “važno da se dobro uda” slaže se 34%žena i 39% muškaraca. Da je “za žene normalno damenjaju muškarce” slaže se 15% žena i 21%muškaraca.

Zakljčci

n Rodni režimi u Crnoj Gori prolaze kroz intenzivnutransformaciju zbog složenog spleta odnosa kojiobuhvataju tranziciju, demokratizaciju,uspostavljanje tržišne ekonomije, transformaciju kapostonfliktnom društvu, (posle ratova) i raspadabivše Jugoslavije, i približavanje Evropi. Svi oviprocesi ubrzavaju procese transformacije, ali onine deluju u istom pravcu. Različiti segmentidruštva su izloženi različitim uticajima i imajurazličite strategije transformacije.

promene

n Istraživanje je u celini potvrdilo početnuhipotezu da se višestruki rodni režimi u CrnojGori strukturiraju pod uticajem nasledja sjedne strane (socijalističko nasledjeegalitarizma i nasledje tradicionalnihpatrijarhalnih vrednosti), i tranzicijskihpromena, s druge strane ( demokratizacija,uvodjenje tržišta, privatizacija, jačanje NVOa,naročito ženskih NVO-a, intenzivna promenamedija, uvodjenje tržišta).

Porodica I individua

n Pri tome, dva procesa dominiraju: procesjačanja porodičnih odnosa i primarnih grupa,s jedne strane, i s druge strane, procesindividualizacije. Prvi proces je povezan saonim segementima društva koji većfunkcionišu dominatno kroz porodicu, a to supre svega žene i muškarci srednje i starijegeneracije. Individualizacija, medjutim, sveviše zahvata mladje ljude.

izvor podrške i preživljavanjan Porodica jača ne samo zato što jačaju patrijarhalne

vrednosti, več zato što obezbedjuje ključne resurseza preživljavanje. Kod svih «gubitnika» i «gubitnica»porodica je osnovni izvor podrške i preživljavanja.

n Gubitništvo kod muškaraca je pre svega povezano sapoložajem na tržištu rada, a kod žena sa negativnomkombinacijom izmedju odnosa u porodici (npr.samohrane majke) i položajem na tržištu. Žene suvulnerabilnije upravo zbog veće vezanost za porodicu, i naročito za decu.

Dva modelan Rodni režimi se, dakle, transformišu u dva

dominantna modela: 1. porodično orijentisan model,2. individualistički model. Unutar oba ova modelasmanjuju se rodne razlike, ali se povećavaju razlikeizmedju ta dva modela. Porodični model pojačavamedjuzavisnost žena i muškaraca i omogućuje da seuspostavi bolja ravnoteža medju rodovima, upravozbog te zavisnosti. Istovremeno, i u ovom modelu jevidljiva promena stavova, pa i ponašanja u priloguspostavljanja veće ravnopravnosti.

n Individualistički model je karakterističan za mladjupopulaciju, naročito žena. On podrazumevanespremnost da se ulazi u brak i stvara porodicakojane omogućuje jednakost i relatvno visok kvalitetodnosa.

n Mladi muškarci su, medjutim, još uvek više sklonipatrijahalnim porodicama, i podrazumevaju svojufinansijsku dominaciju i odgovornost. Ipak, može sepretpostaviti da će doći do neke vrste novog «rodnogugovora” koji će ići u pravcu egalitarizma, utoliko prešto mlade žene podrazumevaju svoju finansijskunezavisnost.

Tržište

n Tržište, dakle, deluje dvojako: pojačavaretradicionalizaciju i repatrijarhalizacijuu modelu koji je porodično orijentisan, apojačava rodnu jednakost (po modelu«muške karijere» i visokekompetitivnosti) unutar modela koji jeindividualistički.

Diferenciranje oba modela

n Diferenciranje oba modela, kao i unutar njih,odvija se po sledećim osama: starost,obrazovanje, mesto stanovanja, region.Starost i obrazovanje su značajnije osediferencijacije od mesta stanovanja i regiona.Obrazovanje se pokazuje kao ključna osadiferencijacije medju ženama. Veoma čestosu razlike izmedju žena i muškaraca manje odrazlika izmedju obrazovnih kategorija.

Stabilizacija jednogdominantnog rodnog režiman Stabilizacija jednog dominantnog rodnog režima kojiće u sebe inkorporirati viši stepen rodne jednakosti, aistovremeno zadržati visoku sklonost ka porodičnomživotu, uspostaviće se sa stabilizacijom društvene,ekonomske i političke situacije u Crnoj Gori i zavisićeod prihvatanja tzv. evropskih vrednosti. Stabilizacijatog modela će zavisiti i od konkretnih državnih merausmerenih na postizanje balansa izmedju rada iživota (work-life balance), kao i rasta kvaliteta idostupnosti usluga namenjenih porodici.

faktičke rodne nejednakostin Najveće faktičke rodne nejednakosti u

privatnoj sferi su povezane sanejednakostima u obavljanju domaćeg rada,odn. eksploataciji ženskih resursa u privatnojsferi. Izmedju porodičnog angažmana žena injihovog položaja na tržištu rada postojidirektna negativna veza i roditeljstvo se upogledu rada veoma sporo transformiše.Muškarci i žene više dele one aktivnosti uroditeljstvu koje zapravo i nisu rad, a kojeobuhvataju igru, komunikaciju i sl.

Vrednosni stavovi

n Vrednosni stavovi vezani za rodnuravnopravnost odražavaju «tranziciju»vrednosti, odnosno predstavljaju kombinacijutradicionalnih i modernih vrednosti i variraju sobzirom na druge društvene varijable.Najviše izražene razlike u stavovima su onekoje se odnose na ocene položaja žena imuškaraca, a mnogo manje one koje seodnose na bilo koji aspekt realnih razlika istavova o drugim pitanjima.

Gubitnici i gubtnice

n I žene i muškarci su gubitnici, ali narazličite načine. Tranzicija dubokodestabilizuje rodni identitet muškaraca,a istovremeno povećava trošenježenskih resursa. Medjutim, u mladjimgeneracijama može se očekivatismanjivanje rodnih razlika, jer ženepokazuju i veću samosvest i više izraženkritički stav.

Hvala napažnji

!!!

marina.blag@beotel.net

Globalisation of Care

n Neoliberalism, Globalization, and theInternational Division of Care

Joya Misra and Sabine N. MerzUniversity of Massachusetts-Amherst

n At your service Madame! Domestic Servants,Past and Present. Gender, Class, Ethnicityand Profession

Helma Lutzn

Staranje se globalizuje

n Migranti imigracije od nerazvienih karazvijenima

Globalni lanci staranja

n Transnacionalni identitetin Kucne pomocnice, dadilje, oni koji se

staraju o bolesnima, ucitenji, profesori...

n global chains of care (Ehrenreich andHochschild 2003).

Siri ekonomski sistem

n Neoliberalna praksa i ideologijan Dryavne poltike oblikuju yahtve i

ocekivanja obe strane

Staranje

n Je neyamenljvo u odrzavanju zivota, iono podrazumeva staranje o dec, ostarima, o bolesnima, kao i obavljanjedomacih poslova

Pojacavaju se rodnenejednakosti

n Pojacava se deja o predodredjenostizena da se bave ovim poslovima

Posledice staranja

n I placeni i neplaceni rad yena supodcenjeni i potplaceni. (Folbre 2001).

Lanac staranja

n Lancano zaposljavanje...

Etnicko i rasno raslojavanje

n Libijan Poslodavci imaju raylicite preferencijen zaposleni takodje imaju raylicite preferencije).

Nacionalnost i gradjanski statussu esencijalni za placanjen Nationality and citizenship-status are central axes of inequality.

For example, employers may rationalize paying immigrantworkers less than native-born workers by arguing thatimmigrant workers would live in much greater poverty in theirhome countries (Anderson 1997, 2000; Hondagneu-Sotelo2001; Parreñas 2001a). Wages may even be based on wagepotential in the worker’s country of origin, rather than fairwages within the host country (Heyzer and Wee 1994).

n Even workers with legal status in the host countries may begiven tourist visas, or work permits that tie them to thatparticular employer. Private employers often disregardemployment laws for pay, taxes, working conditions, andbenefits, in part due to the lack of enforcement of these laws(Romero 1992, 1999; Chang 2000; Hondagneu-Sotelo 2001)

n the exploitation of immigrant domesticworkers must be situated in anoppressive political and economicsystem that squeezes middle classfamilies, pounds lower class families,and does not protect or recognizeimmigrant workers in “unskilled” anddevalued jobs such as carework

n Immigration policies also contribute to theexploitation of immigrant workers. Forexample, countries often do not issue workvisas for carework jobs even when they arefully aware that many immigrants illegallytake such positions (Hess 2002). Thispractice pushes many documentedimmigrants into undocumented, unprotectedand poorly paid jobs (Mattingly 1999; Smet2002). As Sassen (2003, p. 52) notes, harshimmigration policy and the enforcement ofsuch policy may have serious effects onwomen workers:

n While immigrant women workers areneeded by host countries to providecare, these countries are unwilling toreciprocate with decent wages, workingconditions, and social benefits.

n Political and economic policies must firstemphasize the importance of economicsurvival of all families, rather thanfocusing on stimulating “economicgrowth” in decontextualized ways.

Muskarci i razvoj

Rodna privilegijan Men, like women, are affected by gender power structures that

aren interwoven with other hierarchical structures such as those

based on race and class. Yet men,n regardless of their positioning in other hierarchical structures,

generally have a strategic commonn interest in defending and not challenging their gender privilege.

As Connell states:n A gender order where men dominate women cannot avoid

constituting men as ann interest group concerned with defense, and women as an

interest group concernedn with change (Connell 1995).

n “In the gender and development literaturen men appear very little, often as hazy background

figures” (White 1997). There is a growingn recognition, however, of the need to define more

precisely the relationship between men andn ‘engendered’ development policy and practice, and

examine questions of men’s responsibilityn for women’s disadvantage, as well as men’s role in

redressing gender inequalities.

Kriza maskulinitetan New prophets appeared on the scene offering various socio-

biological argumentsn in support of the claim that men are inherently superior. One

such was Tosevski,n who proclaims Serbian masculinity to be superior to the western

variety and advocatesn open promiscuity for males....The popularity which he enjoys,

the pervasivenessn of his ideas in public discourse, and the image of a “popular

male mythologyn of Serbian masculinity” in his texts, together reveal how

dramatic the problem ofn an emptied male identity in Serbian culture actually is.

n One of the significant achievements of feministscholarship has been to name the connections

n between men, gender and power and give themvisible expression in the term

n ‘patriarchy’. In both the public and domestic spheres,patriarchy refers to the institutionalization

n of men’s power over women within the economy, thepolity, the household and heterosexual

n relations.

n Men gain a dividend from patriarchy interms of honour, prestige and the rightto command. They also gain a materialdividend (Connell 1995: 82).

The need to renegotiate anequitable division of labour (and itsrewards) across both productive and

social reproductive spheresrequires structural and not merelyindividual change.

n Overcoming male bias is not simply a matterof persuasion, argument, and change inviewpoint in everyday attitudes, in theoreticalreasoning and in policy process.

n It also requires changes in the deepstructures of economic and social life, andcollective action, not simply individual, action.

Gender inequality is responsible for, and expressed in,the different articulations of the global ‘feminizationof poverty1’. Women represent approximately 70%of the 1.3 billion poor people in the world (Beneriaand Bisnath 1996: 6). Compared with men, girls and

women are most likely to be undernourished, and girlsand women are most likely receiving less health care— out of approximately 900 million illiterate adults inthe world —2/3 are female (Cagatay 1998).

governance

Women’s empowerment challengestraditional ideas of male authority andsupremacy.

Violence and Conflict

n Men’s violence is a key determinant of theinequities and inequalities of gender relations,both disempowering and impoverishingwomen. Violence is a fundamental dimensionof human poverty. Yet, men’s ‘naturalaggression’ is often invoked as a definingcharacteristic of an essential genderdifference and as an explanation for thegendered hierarchical arrangements in thepolitical and economic lives of richer andpoorer countries alike.

n Placing men’s violence in a historicaland cultural context helps overcome thenaturalizing of men’s violence, or whatmight be called the ‘masculinizing ofviolence’. Indeed, it points out the rolethat discourses of masculinity play inexploiting what is claimed to be men’s‘natural’ aggression and militarism forspecific political purposes.

Health

n A man who does gender correctly wouldbe relatively unconcerned about hishealth and well-being in general. Hewould see himself as stronger, bothphysically and emotionally than mostwomen.

The Workplace and Organizations

Changes in mainstream policies and resourceallocations must reflect the interests andviews of women as well as men. Thismainstreaming strategy emphasizessystematic attention to gender equality issuesand the experience of women inorganizational practices, policies andprogrammes (UNDP 1998: ii). (genderauditing)

n Gender biases at the institutional level aredeeply embedded in organizational cultures

Rod i razvojBar, Mediteran, 2009.

Marina Blagojevic

poluperiferija

n Region izmedju centra i periferijen Regresn Bivsa industrijska drustvan Specificni rodni rezimi...

Sličnost rodnih režima utranzicijin - porast nasilja nad ženama,n - porast straha, nesigurnosti i neizvesnostin - naglo snižavanje ekonomske moć i ženan - isključnost iz institucionalne politike ("demokratija" bez

žena) ,n - aktiviranje žena u nevladinim organizacijaman - postojanje "samo-žrtvujuć eg mikro matrijarhata"n - retradicionalizacija i repatrijarhalizacija vrednosti,n jačanje etničkih identiteta i instrumentalizacija žena,n - postojanje izraženih međugeneracijskih razlika,n - protivrečnost između materijalne realnosti i medijske

realnosti.

Zašto je potrebnourodnjavanje razvoja?

n bolje korišćenje ljudskih resursan diskriminacija žena povećava siromastvo,

usporava ekonomski razvoj i slabi vladavinuprava.

n promovisanje rodne ravnopravnosti jepromovisanje ljudskih prava.

n Doprinosi kvalitetu razvoja

Integrisanje RODA U RAZVOJ

- Doprinosi ostvarivanju strateskih ciljevarazvoja.

- Omogucuje da je cela populacija ukljucena- Smanjuje nejednaksoti, povecava socijalnu

inkluziju, ukljucivanje.- Omogucuje da ciljevi razvoja budu dostignuti

na nivou svakidasnjeg zivota.

Šta je orodnjavanje ?

n Strategija i proces kojim se omogućavada se ženski interesi i potrebe uključe urazvojne strategije, kao i u sve aspektedruštvenog života i da žene imajupodjednaku korist kao i muškarci.

Globalne rodne nejednakosti

n Žene rade 2/3 radnih satin Žene zaradjuju 1/10 prihodan Žene poseduju 1% bogatstva

Gender MainstreamingOrodnjavanje razvoja

Orodnjavnje je proces kojim se osigurava da muškarci ižene imaju

jednak pristup resursimajednaku kontrolu na resursimajednake koristi od razvojaDa su podjdnako uključeni u odlučivanje o

razvoju.

Globalne rodne nejednakosti

n Žene rade 2/3 radnih satin Žene zaradjuju 1/10 prihodan Žene poseduju 1% bogatstva

Gender MainstreamingUrodnjavanje

Urodnjavnje je proces kojim se osigurava da muškarci ižene imaju

jednak pristup resursimajednaku kontrolu na resursimajednake koristi od razvojaDa su podjdnako uključeni u odlučivanje o

razvoju.

Polazne pretpostavke

n Nepolaganje računa može biti važniji činilacneostvarivanja cljeva nego nedostataksredstava.

n Primeri kako zahtevi za polaganje računamogu da proizvedu rezultate

n Polaganje računa podrazumeva da ženemogu da zahtevaju i dobiju objašnjenje u vezisa svim što se na njih odnosi i mogu dapokrenu odgovarajuće postupke kada oni kojisu odgovorni ne promovišu njihova prava.

Zašto odgovornost?

UČENJE U HODU – odakle dolazi blokada?(problemi implementacije)n Održavanje visokog nivoa nejednakosti (diskriminacija, nasilje,

siromaštvo, isključenost), čak i porastn Sporost promena, inercija održavanja “muških privilegija”n Nevidljivost i neuhvatljivost odgovornostin Nedovoljnost sredstavan Nedovoljno efikasni postojeći mehanizmin Nedovoljno snažna opredeljenost za rodnu jednakostn Niska svest i neznanje o problemima

Nemogućnost da se realizuju Milenijumski ciljevi.

kredibilitet

n Ako nema “prevodjenja” opredeljenja uaktivnosti i nema polaganja računa zaaktivnosti onda opredeljenja gubekredibilitet.

Pet ključnih oblasti

n Politika i upravljanjen Dostupnost javnim uslugaman Ekonomske mogućnostin Pravda i pravosudjen Raspodela medjunarodne pomoći

usmerene na razvoj i bezbednost

Nedostatak termina?

n Ko odgovara ženama?n Ko podnosi račune ženama?n Ko polaže račune ženama?

Milenijumski ciljevi

n Rodna jednakost je ključni faktor zaotvarivanje svakog Milenijumskog cilja

n Plus postoji treći Milenijumski cilj koji jedirektno povezan

n Ipak, u ovoj oblasti je najsporijenapredovanje u ostvarivanjuMilenijumskih ciljeva.

Pritisak i odgovori

n “Potražnja” i “ponuda” odgovornostin Gradjanske inicijativen Promena institucionalnih praksi

n Posledica - Podizanje poverenja uinstitucije

Postavljanje zahtevapodrazumeva:

n Autorizaciju (jasne mandateizabranim predstavnicima)

n Prenošenje odgovornosti nainstitucije

n Ocenjivanje rezultata i sankcijen Popravljanje

(authorisation, assessment and correctioncycle)

Paradoks

n Oni koji su manje moćni postavljajuzahteve moćnima

n Medjutim, ovo je ključno zademokratsku odgovornost.

Zatvoreni krug?n Žene nemaju resurse, uticaj, pristup, ne “čuju” se,

ne utiču na politike, i ne mogu insistirati naodgovornsoti.

n S druge strane, ako se ne “čuju” ne mogu dainsistiraju na odgovornosti.

n Ako ne insistiraju na odgovornosti, ništa se ne menja,i oni koji odlučuju ništa ne preduyimaju.

n Oni koji odlučuju ostaju neinformisani i ne razumejuprobleme.

n Uloga lokalnog pokreta i multilateralnih organizcija.

Najviše su pogodjenenajslabije

n Romknje, multipla diskriminacija.n Diskriminacija od strane okruženja i

unutar mikro patrijarhata.n Pogoršanje položaja, otežan pristup

obrazovanju i zapošljavanju.n Lojalnost zajednici – zabranjena kritika

da se ne bi produbile predrasude premaRomima.

Rodno budžetiranje

n Jedan od metoda za uspostavljanjeodgovornosti donosilaca odluka.

n Kroz rodno budžetiranje omogućuje se uvid ujavnu potrošnju uopšte, ali i njenu rodnudimenziju.

n To pomaže da jačaju demokratski procesi,kao i da se potrošnja poveže sa stvarnimrazvojnim ciljevima.

n Uvid u planiranje, budžetiranje i monitoring,kako bi se osigurao razvoj

Korupcija

n Svuda u svetu žene više opažajukorupciju u javnom sektoru, i vrlo jeverovatno da su joj više izložene.

n Slabiji su više izloženi pritiscima.

Reforma institucija

Na tri nivoa:n Normativnomn Proceduralnomn Kulturalnom

Promena konceptaodgovornosti

n Podrazumeva stvarne institucionalne,proceduralne i kulturalne promene, a nesamo formalno povećanje učešća ženau odlučivanju.

n Radi se o promeni razumevanja javnoginteresa, i da se rodna ravnopravnostvidi kao esencijalni deo tog javnoginteresa.

n Rukovodioci i donosioci odluka MORAJUda odgovaraju ženama.

Koalicije

n Pozivanje na odgovornost podrazumevaizgradjivanje širokih koalicija.

n Nevladin sektor, političke stranke,stručna i naučna javnost, mediji.

n Palić

Tržište rada

n Privatni sektor i rodna ravnopravnost(nezaposlenost, eksploatacija, seksualoucenjivanje, starosna diskriminacija...)

n Odliv mozgovan Slabost sindikatan Ograničenja unutar globalizacijskih

procesa (informalizacija,fleksibilizacija)n Repatrijarhalizacija

Medjunarodna pomoć ibezbednost

n Multilteralne organizacije (UN, WB) jošuvek ne mogu da izveštavaju ostvarnom trošku za RR.

n Zadržavanje stereotipa (izdržavalac,“head of the household”)

n Slepilo za siromaštvo ženan Uloga nacionalnih pregovarača

Hvala napažnji

!!!