143

BD MAYIS 2018

John Bowlby ve Mary Ainsworth bağlanma teorisini çocuklar ve bakım veren kişi

arasındaki kalıcı duygusal bağ olarak açıkla-mıştır. Doğduktan sonraki ilk yıllarda kurulan bu bağın niteliği çocukların ileriki hayatla-rındaki bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir.

BilinçaltıUzm. Psk. Sedem Demir

Bağlanma Kuramı

Mary Ainsworth ve John Bowlby

144

BD MAYIS 2018

bu bölümler sırasında çocuğun davranışlarını inceler ve bakım veren kişinin varlığı veya yoklu-ğunda çocuğun nasıl davrandığı gözlemler. Hangi bağlanma şekli olduğuna bu şekilde karar verilir.

Bağlanma şekillerini iki ana grupta güvenli ve güvensiz

bağlanma olarak inceleyebiliriz. Güvenli bağlanmada çocuklar

bağ kurdukları kişiye güvenir ve korktuklarında bağ figürünün onlar için orada olduğunu her zaman bilirler. Bu sebeple bağ kurulan kişi yanlarındayken etraflarında olan bitenle daha çok ilgilenip kendile-rini geliştirebilirler. Yabancı biriyle karşılaştıklarında ise çocuklar genelde onlarla iletişime geçebi-lir. Bu bağlanma şeklinde bakım veren kişinin çocuğunu tanıdığı, bu yüzden ağladığında neden ağladı-ğını bildiği ve çocuğunun ihtiyaç-larına zamanında ve tutarlı olarak cevap verdiği gözlemlenmiştir.

Çocuklar bir ayrılık yaşandı-ğında bağ figürünün gitmesine gözle görülür bir şekilde üzülürler ve bağ figürünü tekrar gördüklerine sevinirler. Güvenli bağlanma şekli psikolojik rahatsızlık ve içselleştir-me-dışsallaştırma problemleri en az görülen bağlanma şeklidir; çünkü güvensiz bağlanma adaptasyon sorunları ortaya çıkarır.

Güvensiz bağlanmaysa kaçınan, kaygılı, ve dağınık bağlanma olarak üçe ayrılır.

Kaçınan bağlanma şeklinde çocuklar bağ figürünü gördüklerine

Bağlanma şekline karar verme-nin rol yapma oyunlarından, resim-lerden hikaye çıkarma gibi farklı birçok yolu olsa da Mary Ainsworth tarafında geliştirilen “Garip Durum Prosedürü”nde çocuğun verdiği tepkilere göre bağlanma şeklini kolayca görebiliriz. Bu prosedürde çocuğun ayrılığa ve kavuşmaya verilen tepkisine göre karar verilir. Her bölüm üç dakika olmak üzere sekiz bölümden oluşur.

İlk bölümde çocuk ve bakım veren kişi oyuncaklarla dolu odaya girerler. Bir dakika sonra odaya

çocuğa yabancı olan biri girer ve bakım veren kişi ve çocukla tanışıklık kazanmaya çalışır. Daha sonrasında bakım veren kişi çocuğu yabancıyla üç dakikalığına yalnız bırakır ve üç dakikanın sonunda geri gelir. Bunun sonrasında bakım veren kişi bir üç dakika daha çocuğu odada bırakır ve tekrardan geri gelir. Bakım veren kişinin sürekli olarak girip çıkması çocuğun stres seviye-sini artıracağından odadaki yabancı

145

BD MAYIS 2018

sevinmezler. Bağ figü-rünü görmezden gelebilir veya kaçınabilirler. Bu aynı zamanda bir ayrılık sonrasında da benzer şekilde gerçekleşebi-lir. Bakım veren kişiyi güvenebileceklerini biri olarak görmezler çünkü bu bağlanma şeklinde çocuğun ihtiyacı oldu-ğunda bakım veren kişi çocuğun ihtiyaçlarını karşılamaz.

Kaygılı bağlanma şeklinde bağ figürü tutarsız bir şekilde çocuğun ihtiyaçlarına cevap vermesi nedeniyle çocuğun da bu durumda dengesi bozulur. Bakım veren kişiyle ayrılık yaşandığında çocuk genelde yüksek seviye-lerde stres deneyimler. Bakım veren kişi döndüğünde ise çocuğun davranışları çelişkili olabilir. Kaygılı bağlanan çocuk-lar, tanıdık olmayan ortamlarda da korku davranışları sergileyebilirler. Kaygılı bağlanan çocuklar daha çok içselleştirme davranışları gösterir-ken (endişe ve depresif davranışlar gibi), kaçınan bağlanma şeklinde daha çok dışsallaştırma davranışları (öfke ve şiddet gibi) gösterebilirler.

Dağınık bağlanma şekildeyse çocuk kaygılı ve kaçınan bağlanma şeklinin karışımını gösterip bakım veren kişiden korktuklarını göste-ren davranışlar sergilerler. Ayrılık

sonrası buluşmadaysa nasıl davra-nacaklarını şaşırmış bir şekilde bakım veren kişiden kaçınabilirler. Üç yaşından sonra bağ figürüyle aralarındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğini rol yapma oyunlarıyla gösterebilirler.

Örneğin, bebekleriyle oynayan bir çocuğun bebeğini “Bunu

yapmadığın için odana gitmelisin” şeklinde konuşturmasıyla aslında burada odaya gitme cezası bağ figü-rüne yöneltilmiş olduğunu söyle-yebiliriz. Bu bağlanma şeklindeyse klinik belirtiler göstermesi daha

Kaygılı bağlanan çocuklar, tanıdık olmayan ortamlarda da korku davranışları sergileyebilirler.

146

BD MAYIS 2018

model oluştura-bilir. Eğer çocuk küçüklüğünde güven veren ve saygı duyulan bir ortamda yetiş-tiyse ilerideki ilişkilerinden de bunu bekleye-cektir.

Çocuklar doğdukları andan itibaren bilişsel, sosyal ve duygusal olarak gelişmeye başlarlar. Anne karnında başlayan gelişim doğduk-tan sonra da son hızıyla devam eder. Çocukların

doğduktan itibaren deneyimledikleri her şey daha sonraki sosyal, duygu-sal ve bilişsel gelişimlerini etkile-yeceğinden bu deneyimler onların sonraki yaşamlarının kalitesini etki-leyebilir. Bu yüzden çocuklarımıza güvenli, saygılı, sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılandığı bir ortam sunmak ebeveynlere düşüyor. •

sedemdemirbd@gmail.com

olağandır. Çocuğun yaşı ilerle-dikçe çocuğun dünyaya bakış açısı da değiştiğinden, benlik duygusu kazandığından bağlanmada olağan değişiklikler olabilir.

Ani bir ayrılık üç ve dört yaşın-dakiler için stresli bir olay

olsa da yedi ve sekiz yaşındakiler bağ figürleriyle aralarında devamlı bir ilişki olduğunu anlayıp ani ayrılıklara anlayışla yaklaşabilir. Dört yaşındakiler ayrılığın sebebi açıklandığında anlayışla karşıla-yabilir. On yaşına gelindiğindeyse bağ figürünün ebeveynlerden büyükanne, büyükbabalara veya arkadaşlara dönüşmesi gibi bir deği-şiklik yaşanabilir. Bağlanma şekli çocuğun gelecekteki ilişkileri için

Eğer çocuk küçüklüğünde güven veren ve saygı duyulan bir ortamda yetiştiyse ilerideki ilişkilerinden de bunu bekleyecektir.

Kaynaklar• Adolph, K. E., & Robinson, S. R. Handbook of Child Psychology and Developmental • Science.• Bretherton, I., & Ainsworth, M. D. S. (1974). "One-year-olds in the Strange Situation." In M. • Lewis & L. Rosenblum (Eds.), The Origins of Fear (pp. 134- 164), New York: Wiley.• Brumariu, L. E., & Kerns, K. A. (2011). • Parent – Child Attachment in Early and Middle Childhood. The Wiley-Blackwell Handbook of Chil-dhood Social Development, Second Edition, 319-336.