Pomiar nieinwazyjny – obserwacja

Pomiar nieinwazyjny, znany także pod nazwą pomiaru niereaktywnego to taka metoda zbierania

informacji, która wykorzystuje już istniejące i powstałe bez udziału badacza dane. Oznacza to, że

dane te powstały albo nie w tych celach, które stawia sobie badacz (np. obserwacja reakcji

fizjologicznych podczas badania testem inteligencji) albo które powstały pod nieobecność

badacza i bez związku z badaniem (np. pamiętnik z dzieciństwa). Wyróżnia się dwie klasy takich

znaków fizycznych: pomiary erozji i pomiary przyrostu Pomiary erozji dotyczą znaków

zostawianych po użyciu jakiegoś obiektu, głównie zużycia. Pomiary przyrostu obejmują znaki

pozostawiane przez ludzi w trakcie ich działań, dodające coś do istniejącego stanu rzeczy.

Badanie psychomotoryki

Badanie tremoru

płytka metalowa szczelina do prowadzenia wodzika

Tremor - drgania mimowolne przy ruchach precyzyjnych

Testy aparaturowe tremometr

urządzenie do pomiaru precyzji ruchów docelowych oraz ruchów dowolnych ręki a także

koordynacji wzrokowo-ruchowej; odzwierciedla sprawność układu nerwowego poprzez

kazanie stopnia drżenia ręki.

Testy aparaturowe suport krzyżowy

służy do badania sprawności manipulacyjnej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej

służy do do badania koordynacji wzrokowo – ruchowej, szybkości reakcji psychomotorycznej na

proste bodźce świetlne emitowane w tempie narzuconym; na wykonanie ma wpływ stopień

koncentracji uwagi.

Procesy uruchamiane podczas badania –

badanie procesów poznawczych

Testy neuropsychologiczne

Badanie poznawczych, sensomotorycznych i percepcyjnych konsekwencji uszkodzeń mózgu

Wzrokowo-motoryczny Test Gestalt Lauretty Bender (1938)

• 1+8 figur na oddzielnych kartach 3’x5’(rewizja - 15), bez ograniczeń czasu, cały czas

widoczne

• liczy się czas – wynik jakościowy testu (większe znaczenie w przypadku dzieci – Bender-

Kopitz dla dzieci od 4 r.życia)

• pierwsza figura A – sprawdzamy czy pacjent zrozumiał instrukcję

• ściśle określona kolejność figur; następne figury 1-8 podlegają ocenie jakościowej i

ilościowej (punkty za niezgodność z kryterium=wzorem)

Wzrokowo-motoryczny Test Gestalt Laureytty Bender (a) wzory (b) wykonanie osoby z uszkodzeniem OUN

Inteligencja – konstrukt teoretyczny

Testy inteligencji i zdolności wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące

sprawność intelektualną na podstawie efektywności (poprawności, szybkości) wykonywania

zadań umysłowych, mających określone przez konstruktora, poprawne rozwiązania

Rodzaje testów

• werbalne - materiałem są słowa, liczby lub symbole; osoba badana udziela odpowiedzi

ustnie lub pisemnie

• wykonaniowe – często niewerbalne, ich rodzajem są testy aparaturowe, wykorzystujące

specjalne przyrządy; osoba badana musi wykonywać jakieś działania na konkretnym

materiale

• szybkości – wszystkie zadania są stosunkowo łatwe, a przy ocenie bierze się pod uwagę

czas ich wykonania lub liczbę zadań w danym czasie

• mocy - zadania są zróżnicowane pod względem trudności , a o wyniku decyduje nie

szybkość ale czy osoba badana potrafi je rozwiązać; czas nie jest ograniczony lub jest

wystarczająco długi

Myślenie

"Myślenie to mniej lub bardziej uporządkowana sekwencja operacji poznawczych, dokonywana

na przedmiotach, zdarzeniach, procesach bezpośrednio postrzeganych lub na ich reprezentacjach

wyobrażeniowo-pojęciowych. Treścią tych operacji jest ujmowanie różnego rodzaju stosunków

(związków, zależności) o charakterze strukturalnym i funkcjonalnym" [W. Szewczuk].

"Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy

informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki myśleniu

człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje

oceny i wnioski" [J. Kozielecki]. "Myślenie to złożony proces umysłowy, polegający na

tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji. Transformacja

ta obejmuje interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie,

wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość" [P. G. Zimbardo].

Myślenie dedukcyjne

Rozumowanie dedukcyjne polega na wyprowadzaniu konkluzji z układu pewnych założeń czy

przesłanek. Założenia mogą być ujęte w pewien formalno-logiczny lub matematyczny model,

prowadzący do jednoznacznego rozwiązania. W rozumowaniu dedukcyjnym wniosek zawiera

informację, która była ukryta w przesłankach ("Wszyscy studenci zdają egzaminy, zatem zdaje je

także Anna."). W rozumowaniu indukcyjnym konkluzja zawiera informację, która nie była ukryta

w przesłankach (jedna studentka zdaje egzaminy, ale takie rozumowanie może okazać się

zawodne).

Myślenie indukcyjne

Rozumowanie indukcyjne związane jest z wyprowadzaniem wniosków ogólnych z dostępnych

danych dotyczących istniejących relacji pomiędzy obiektami. Ten typ myślenia wymaga

utworzenia hipotezy, która jest następnie testowana poprzez zastosowanie jej do dostępnych

alternatyw. Na bazie tych procesów może nastąpić wybór odpowiedniego rozwiązania.

Rozumowanie to zawiera element zgadywania, domyślania się i wykorzystywania informacji

niepełnych.

Testy „Army Alpha” i „Army Beta”

W latach 1917-18, na podstawie testów m. in. Bineta pułkownik Robert Mearns Yerkes (jako szef

40-osobowego Committee on the Psychological Examination of Recruits APA) stworzył grupowe

testy dla 1,75 milionów rekrutów Armii USA. Były to 3 grupy testów: Army Alpha pisemny test

dla osób wykształconych (212 zadań), Army Beta obrazkowy test pozwalający badać także

analfabetów lub imigrantów nie mówiących po angielsku (lub osoby, które nie zaliczyły testu

Alpha) oraz indywidualna wersja ustna (dla osób, które nie zaliczyły testu Beta). Wg Yerkesa

opracowane przez niego testy miały mierzyć wrodzony poziom inteligencji, niezależny od

kultury i wykształcenia. Potwierdzeniem miały być wcześniejsze badania wieku umysłowego w

USA, gdzie okazało się, że:

• średni wiek wynosił dla białych amerykanów 13 lat (górna granica kategorii „kretyn”; dla

Murzynów 10,4)

• imigranci z Europy Zachodniej i Północnej mieli lepsze wyniki niż imigranci z Europy

Południowej i Wschodniej (Rosjanie 11,34; Włosi 11,01 a Polacy 10,74 lat)

The Army Alpha

The Army Beta

Uzupełnij braki w obrazkach

Culture Fair Test

Typy zadań testowych

Rozumowanie indukcyjne na materiale percepcyjnym

Rozumowanie dedukcyjne na materiale percepcyjnym

Który z fragmentów stanowi uzupełnienie koła? (F)

Rozumowanie indukcyjne na materiale słownym

Zadania arytmetyczne

Badanie sprawności językowej

Przekształcanie materiału percepcyjnego

Rozumowanie na podstawie informacji społecznych

Badanie wiedzy

Badanie pamięci

Badanie myślenia dywergencyjnego

Test składa się z 14 rysunków, które pomimo wielu różnic mają szereg cech wspólnych. Zadania

polega na uporządkowaniu tych rysunków w klasy. Podstawą zakwalifikowania rysunków do

jednej klasy jest fakt występowania na każdym z nich pewnego wspólnego elementu.

Zadanie polega na tym, aby utworzyć jak najwięcej różnych klas. UWAGA:

• jeden rysunek może znaleźć się w kilku klasach

• klasę stanowią co najmniej 3 rysunki.

Problemy „życiowe” vs „testowe”

Badanie procesów poznawczych a zasada kategoryczności rozwiązania

Rozwiązywanie zadań testowych - przedmiot badania

poziom wykonania

• koncentracja na ocenie efektów działania osoby badanej

• działanie osoby badanej jest skuteczne („1”) lub nie jest skuteczne („0”)

sposób wykonywania

• odkrywanie mechanizmów psychologicznych odpowiedzialnych za uzyskany przez osobę

badaną wynik testowy

• wgląd w proces rozwiązywania zadań

Zamknięty format pozycji testowych

• zadania zawierają w sobie informacje, które są potrzebne do ich rozwiązania

• składają się z trzonu (w którym zawarty jest problem bądź pytanie), odpowiedzi

prawidłowej oraz dystraktorów

Uzupełnij serię

Dystraktory

• nieprawidłowe (niezgodne z kluczem) rozwiązania w testach z odpowiedziami do wyboru

• „odciągające” uwagę od odpowiedzi poprawnych

• dzięki podobieństwu do odpowiedzi poprawnych lub odwołaniu się do „ekonomii poznawczej”

(łatwości)

Nieprzypadkowy dobór dystraktorów

dystraktory nie powinny odbiegać znacznie pod względem treściowym i formalnym od

odpowiedzi prawidłowej

• dystraktory to odpowiedzi stwarzające pozory prawidłowości

Pozycja testowa z wieloma opcjami do wyboru (Test Matryc Ravena)

Odpowiedzi poprawne i błędne jako źródło informacji diagnostycznych

poprawne styl rozwiązywania zadań testowych identyczny ze „stylem autora” testu

poprawne i błędne styl rozwiązywania zadań testowych inny niż ten, który zaproponował autor

testu

Test Matryc Ravena - odpowiedzi

Test Matryc Ravena – błędy

Procesy uruchamiane podczas badania – badanie technikami projekcyjnymi

Narzędzia diagnostyczne, najczęściej używane przez psychologów klinicznych zrzeszonych

w APA

Pojęcie projekcji

Wg. Bernarda I. Mursteina istnieją co najmniej 4 sposoby rozumienia pojęcia projekcji jako

zjawiska psychicznego:

1) projekcja klasyczna – oznacza wypieranie; ma charakter mechanizmu obronnego

pozwalającego człowiekowi usunąć poza świadomość wszelkie niepożądane zjawiska

zachodzące w jego psychice (teorie psychoanalityczne)

2) projekcja atrybutywna – oznacza uzewnętrznianie się psychicznych cech danej osoby

(własnych motywacji, uczuć i zachowania się) przez przypisywanie ich innym ludziom

3) projekcja autystyczna – polega na modyfikowaniu wyobrażeń o spostrzeganych

przedmiotach według własnych potrzeb, motywacji, uczuć, postaw; stany psychiczne

przeżywane przez jednostkę nie są przypisywane drugiej osobie, lecz deformują

widziany przez nią świat zewnętrzny

4) projekcja racjonalna – proces projekcji jest w założeniu nieświadomy, ale osoba

podlegająca temu procesowi jest świadoma swego zachowania

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne są to procesy działające poza świadomością jednostki (z których jednostka

nie zdaje sobie sprawy), których sensem istnienia jest likwidacja konfliktów wewnętrznych

(emocjonalnych), zmniejszanie lęku, rozładowywanie napięcia emocjonalnego; rozwiązywanie

sytuacji, której uświadomienie jest dla jednostki nie do zniesienia (jednostka nie chce jej sobie

uświadomić). Jest to działanie automatyczne, wcześniej wyuczone w sposób nie do końca

uświadomiony lub całkowicie nieświadomy, polegające na zniekształcaniu, przemieszczaniu i

otamowywaniu "zabronionych" tendencji wywołujących lęk.

Hipoteza projekcyjna

• Kiedy ludzie starają się zrozumieć niejasne, mętne, wieloznaczne i nieustrukturowane bodźce,

wówczas interpretacje są zgodne z ich własnym indywidualnym wzorcem świadomych i

nieświadomych potrzeb, lęków, chęci, impulsów, konfliktów, wcześniejszych uwarunkowań czy

procesów myślenia oraz stylów spostrzegania i reagowania na świat, a także aktualnie

działających czynników sytuacyjnych.

„Rzeczy nie są dobre czy złe same w sobie. Są dla nas takimi, jakie się wydają” Hamlet

Shakespeare, II.: „Nothing is either good or bad, but thinking makes it so”

Diagnoza projekcyjna

Diagnoza projekcyjna oparta jest na rozszerzonym rozumieniu projekcji atrybutywnej, jako

przypisywaniu znaczeń zewnętrznej rzeczywistości, tzn. tworzeniu przestrzeni znaczeń i

umiejscawianiu w niej siebie i innych. Atrybucja ta jest tym bardziej zindywidualizowana i

psychologicznie znacząca (diagnostyczna), im bardziej wieloznaczna i pozbawiona

informacyjnych wskazówek jest ta rzeczywistość.

Projekcja diagnostyczna jest przejawem psychologicznego funkcjonowania jednostki,

wyznaczonego przez wzajemne zależności między cechami jej osobowości, aktywnością własną,

relacjami społecznymi. Tak rozumiana projekcja ujawnia nie tylko cechy i mechanizmy

osobowości jednostki, lecz także realizowane przez nią wzory adaptacji. Jest ona bowiem

złożonym procesem semantycznej transformacji pola bodźców, zdeterminowanym przez:

(1) indywidualne cechy jednostki;

(2) właściwości znaczeniowe materiału testowego;

(3) społeczno-kulturowe reguły semantyzacji.

Metody projekcyjne

Zespół celowo i specyficznie skonstruowanych bodźców, nie mających znaczenia arbitralnie

ustalonego przez eksperymentatora (ambiguity), których zastosowanie ma na celu uzyskanie

wglądu w osobistą, prywatną opinię osoby badanej. (wprowadził L. Frank w r. 1939 podczas

wykładu na zebraniu w Towarzystwie Psychologicznym w Nowym Jorku i rozwinął później w

artykule).

Sytuacja, w której swoboda nadawania materiałowi bodźcowemu indywidualnych znaczeń

pozwala na określenie właściwości jednostki i sposobów jej psychicznego funkcjonowania,

szczególnie w stosunku do osób, które albo nie chcą albo nie potrafią wyrazić tego wprost.

Narzędzia o wystandaryzowanym sposobie badania oraz sformalizowanych zasadach

interpretacji; zespół zadań, w których instrukcja testowa nadaje materiałowi bodźcowemu

otwarty znaczeniowo i interpretacyjnie charakter.

Wieloznaczność bodźców

Wieloznaczność (ambiguity, dwuznaczność, niejasność, niejednoznaczność) bodźców testowych

czyli tę ich cechę, dzięki której możliwe jest uzyskanie różnych wyników percepcji dla jednej

osoby i/lub różnych zbiorów wyników dla różnych osób, rozumie się w dwojaki sposób.

Przyjmuje się, że wieloznaczny to tyle, co umożliwiający danie więcej niż jednej wypowiedzi

przypisującej plamie znaczenie. W innym rozumieniu wieloznaczność określa się jako

właściwość bodźca powodującą, że nie daje on kryteriów do oceny adekwatności

(poprawności) wypowiedzi. Innymi słowy: termin „wieloznaczny” w tym sensie zbliżony byłby

bardzo do pojęcia „przypadkowo wiązany z plamą”.

Bodźcami ustrukturowanymi nazywa się często bodźce jednoznaczne, jasne, które mają to

samo znaczenie dla wszystkich osób badanych oraz dla tej samej osoby badanej niezależnie od

okoliczności. Choć podejmowano wysiłki, aby określić fizykalne właściwości wieloznacznych

bodźców testowych, na ogół dwuznaczność bodźców określa się na podstawie analizy

struktury odpowiedzi w danej populacji osób badanych.

Ponieważ plamy atramentowe w teście Rorschacha uchodzą za "dwuznaczne", oczekujemy iż

bodźcom tym, a tym samym i pojedynczemu bodźcowi zostanie przypisana większa

różnorodność "znaczeń", niż sformułowanemu słownie twierdzeniu typu "prawda-fałsz" jakiegoś

kwestionariusza. Tabela ilustruje pułapkę zawartą w takim sposobie rozumowania. Gdybyśmy

przyjęli definicję struktury, czy też wieloznaczności opartą na właściwościach odpowiedzi,

konkluzją byłoby, że MMPI jest testem mniej ustrukturowanym, bardziej dwuznacznym od testu

Rorschacha.

Interpretacja sytuacji testowej przez osobę badaną nie może być określona wyłącznie na

podstawie znajomości materiału bodźcowego.

Kiedy badany proszony jest o odgadnięcie, co badający ma na myśli, nazywamy to testem

obiektywnym; kiedy badający usiłuje odgadnąć, co badany ma na myśli, nazywamy to

narzędziem projekcyjnym.

Rodzaje metod projekcyjnych

• techniki oparte na swobodnej słownej lub pisemnej asocjacji np. technika Roschacha, test

skojarzeń (słownych, rysunkowych)

• techniki konstrukcyjne, wymagające od osoby badanej ułożenia (opowiedzenia i/lub

uporządkowania) pewnej historyjki lub opowiadania (najczęściej obrazkowe; TAT)

• techniki wymagające od osoby badanej uzupełnienia treści obrazka (test bąbelkowy) czy

opowiadania, różne wersje niedokończonych zdań, bajek, zdarzeń, opowiadań (też w

trzeciej osobie)

• techniki ekspresyjne, efekt swobodnej twórczości artystycznej (psychodrama,

odgrywanie ról) i/lub swobodnej zabawy (rysunek postaci ludzkiej, lalki, test świata,

kolorowanie, collages)

• personifikacja (np. chiński portret, Brand party, Family game)

Diagnoza projekcyjna – TAT

Stanowisko, które reprezentuje twórca Testu Apercepcji Tematycznej Henry Alexander Murray

(1893 - 1988), wiąże się z założeniem istnienia takich procesów psychicznych, z których na

bieżąco nie zdajemy sobie sprawy. Do takich nieświadomych procesów psychicznych należą

„dwie tendencje psychiczne: tendencja, by tłumaczyć sobie wieloznaczną sytuację, w której

uczestniczy człowiek, zgodnie z własnymi przeszłymi doświadczeniami i obecnymi

pragnieniami, oraz podobna tendencja u pisarzy, by opierać się na zasobach swych

doświadczeń oraz wyrażać swe postawy i potrzeby, świadome lub nieświadome”. Wymienione

przez Murraya procesy nazywa się obecnie „projekcją”, a więc mimowolnym „rzutowaniem”

czegoś, co jest wewnątrz człowieka, na jakiś zewnętrzny „ekran” czy „nośnik” (w TAT ma on

postać opowiadania), można też mówić o nieświadomym uzewnętrznianiu treści przeżyć.

TAT jako rentgen psychiki

Osoba badana przy użyciu TAT może niechcący ujawniać swe sekrety: zauważa to dopiero

poniewczasie. O owym automatyzmie nieświadomego ujawniania się wewnętrznego świata

człowieka w opowiadaniach TAT tak oto wyraził się Murray: „[badany] zanim jeszcze zda

sobie z tego sprawę, już mówi o wymyślonej postaci to, co odnosi się do niego samego, a co niechętnie by wyznał, gdyby zadać mu pytanie o to wprost”. Ujawnienie świata

wewnętrznego w TAT może w ogóle pozostać niezauważone przez narratora. Murray uważał

nawet taki stan rzeczy za sytuację typową. Napisał o tym tak: „z reguły po badaniu człowiek na

szczęście nie zdaje sobie sprawy, że ukazał się psychologowi w sposób, który można porównać

do zdjęcia rentgenowskiego jego psychiki”. Podobnie ujęli sprawę Józef i Natalia Reuttowie,

autorzy pierwszej w Polsce książki na temat TAT, opublikowanej prawie 40 lat temu,: „Test

Apercepcji Tematycznej, podobnie zresztą jak inne testy projekcyjne, można by nazwać

podstępnym. Na jego podstawie bowiem interpretator dowiaduje się o osobie badanej tego, czego

osoba ta nie zamierzała mu powiedzieć lub po prostu z czego w stosunku do siebie samej nie zdawała sobie sprawy”.

TAT

TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ (TAT) to projekcyjny test do badania osobowości osób

powyżej 4 rż. Materiał testowy stanowi 31 plansz: 30 obrazków czarno-białych i jedna biała

karta. Niektóre z obrazków przeznaczone są wyłącznie dla jednej płci i oznaczone numerem i

odpowiednio literą M [B], F[G] lub bez litery( 11 MF, 7 BM, 7 GF, 1 M, 1 F, 1 BG, 1B i 1 G).

Całkowita liczba obrazków prezentowanych jednej osobie może wynosić 20 lub mniej. Jeżeli

psycholog dąży do zdiagnozowania specyficznej grupy potrzeb może pokazać np. tylko 4

obrazki. W czasie jednego badania psycholog prezentuje 8 - 12 obrazków; jeżeli zamierza badać

za pomocą całego testu, badanie odbywa się w dwóch sesjach. Czas jednej sesji wynosi około 1

godziny. Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowadza wywiad lub rozmowę

psychologiczną. Psycholog zapisuje wszystkie odpowiedzi osoby badanej. Czasami używa się

magnetofonu do nagrania opowiadań (ma to na celu jedynie usprawnienie zapisu).

9 klasycznych zasad interpretacji TAT według G. Lindzeya (1952)

1. Tworząc opowiadanie osoba zwykle identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –

życzenia, dążenia i problemy tego bohatera mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i

problemy osoby badanej.

2. Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby badanej czasem odzwierciedlają się w

opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub symbolicznie.

3. Nie wszystkie opowiadania są jednakowo diagnostyczne – pewne kluczowe

opowiadania mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej wartości diagnostycznej,

podczas gdy inne niewielu.

4. Tematy opowiadań wynikające bezpośrednio z treści samego obrazka są

prawdopodobnie mniej znaczące niż te, które poza tę treść wykraczają.

5. Tematy powracające w kolejnych opowiadaniach szczególnie trafnie odzwierciedlają

impulsy i konflikty osoby badanej.

6. Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko trwałe dyspozycje i konflikty osoby

badanej, ale też chwilowe stany, powstające pod wpływem aktualnie oddziałujących

czynników (w tym czynników związanych z sytuacją badania).

7. Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia z przeszłości, których osoba badana nie

doświadczyła osobiście, a jedynie była ich świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na

ulicy, treści obejrzanych filmów i przeczytanych książek). Choć osoba opowiada o

tych zdarzeniach jako obserwator, to jednak fakt, ze wybrała właśnie te, a nie inne

zdarzenia, pośrednio wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.

8. Opowiadania mogą dodatkowo odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,

charakterystyczne dla grupy społecznej lub kultury, do której należy osoba badana.

9. Dyspozycje i konflikty, o których można wnioskować na podstawie opowiadań, nie

zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w jawnych zachowaniach osoby badanej i w

jej świadomości.

Thematic Apperception Test

Co widzisz na obrazku?

Kim są osoby na obrazku? Opowiedz, co się tam dzieje.

Jak do tego doszło?

Jaki jest początek tej historii?

Co myślą postacie z obrazka?

Czego chcą i kto tego chce?

Jak ona się zakończy?

Co się stanie?

Thematic Apperception Test pochodzenie tablic

pochodzenie tablicy 13-B

Rysunek opisany jest w podręczniku nietrafnie. Powstał na podstawie zdjęcia Marion Post (po

mężu Wolcott), z serii 164 000, sporządzanych w sierpniu 1940 na zlecenie rządu

amerykańskiego dla Farm Security Administration-Office of War Information Collection.

Oryginalny jej tytuł to "Old mountain cabin made of hand hewn logs near Jackson, Breathitt

County, Kentucky."

TAT – wybrane inne wersje testu Leopold Bellak, Sonya Sorel Bellak

TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ DLA DZIECI WERSJA Z POSTACIAMI

ZWIERZĄT (CAT-A)

Wiek: dzieci od 3 do 10 lat.

Procedura: badanie indywidualne; bez ograniczenia czasu.

Materiał testowy stanowi 10 obrazków czarno-białych przedstawiających zwierzęta w różnych

sytuacjach. Zadaniem osoby badanej jest ułożenie historyjki do każdego obrazka.

TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ DLA DZIECI WERSJA Z POSTACIAMI LUDZI

(CAT-H)

Materiał testowy stanowi 10 obrazków czarno-białych przedstawiających ludzi w różnych

sytuacjach - analogicznych do sytuacji w wersji CAT-A (ze zwierzętami). Zadaniem osoby

badanej jest ułożenie historyjki do każdego obrazka.

Self Administered Global Apperception Scales™ (the SAGAS™)

Psychological Testing Services International opracowało test projekcyjny, który jest

prezentowany osobom badanym za pośrednictwem Internetu i które wpisują odpowiedzi online, a

następnie jego wyniki są opracowywane za pomocą programu komputerowego.

Self Administered Global

Apperception Scales™

Multi-Motive-Grid (MMG)

MMG zawiera 18 obrazków, obrazujących (w intencji) społeczne sytuacje kontroli

(obecność/brak), akceptacji (akceptacja/odrzucenie) i realizacji wyzwań społecznych

(sukces/porażka). Osoba badana ma odpowiedzieć na wszystkie widoczne pytania.

Adaptacje kulturowe TAT

Bodźce Testu Apercepcji Tematycznej (TAT) były adaptowane do różnych populacji. Ma on

swoją wersję afrykańską z 1953 roku (Thematic Apperception Test for African Subjects), w której

zmieniono treść kart, wykorzystując rysunki pacjentów z plemienia Bantu oraz tzw. Wersję

Thompsona z 1949 roku (TAT: Thompson Modification), w której przerysowano rysunki na

kartach tak, by tło było jasne, a postacie miały ciemny kolor skóry i negroidalne rysy twarzy. W

tej ostatniej wersji, tzw. czystą kartę (biała plansza, bez rysunku) zastąpiono kartą szarą. Nowym

testem, opartym na klasycznym TAT, jest TEMAS (Tell-Me-A-Story), przeznaczony do badania

dzieci i młodzieży z miast USA. Na kartach bodźcowych przedstawiono w miejskiej scenerii

postacie hiszpańskiego i afroamerykańskiego pochodzenia (w wersji dla mniejszości) oraz osoby

białe (WASP), w analogicznych sytuacjach . Parafraza klasycznego TAT była konieczna, gdyż

młodzież pochodząca z tych rodzin uzyskiwała wyniki, prowadzące do fałszywych interpretacji.

Technika Rorschacha – wprowadzenie

TECHNIKA RORSCHACHA (R°) to projekcyjny test do badania osobowości osób powyżej 14

rż. Materiał testowy stanowi 10 symetrycznych tablic (plansz), na których znajdują się czarno-

białe (5), czarno-biało-czerwone (2) i wielobarwne kleksy (3). Osoba badana proszona jest o

opowiedzenie, co na każdej z tych tablic widzi. Psycholog w czasie badania nie dyskutuje z daną

osobą i dosłownie zapisuje jej odpowiedzi. Czasami używa się magnetofonu do nagrania

wypowiedzi. Kiedy osoba badana skończy spontaniczne opisy tablic, psycholog prosi o dokładne

wskazanie, jakiej części tablicy dotyczyły wcześniejsze opisy. Celem uniknięcie niedokładnego

zrozumienia przez psychologa tego, co osoba badana opisywał. Niekiedy występuje trzecia faza

badania, w której psycholog pyta wprost osobę badaną, czy widzi w tablicy coś, co widzą tam

inni (“Testing the limits”). Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowadza

wywiad lub rozmowę psychologiczną.

Technika Rorschacha – historia

Herman Rorschach nie był pierwszą osobą, która jako materiał bodźcowy zastosowała kleksy.

Krótka historia wygląda tak:

1857 - Justinus Kerner obserwuje, że w odpowiedzi na kleksy ludzie często nadają im

znaczenia w sposób indywidualny, osobliwy, szczególny i specyficzny (Klecksographie,

1857)

1896 - Alfred Binet proponuje by wykorzystać atramentowe plamy do badania osobowości

1910 - G. M.Whipple publikuje pierwszy zestaw standardowych kleksów

1911 - H. Rorschach rozpoczyna prace nad kleksami

1921 - H. Rorschach publikuje Psychodiagnostik

1922 - 2 kwietnia H. Rorschach umiera

Technika Rorschacha - polski wątek

Polski psychiatra Szymon Hens (1891) w 1917 w Warszawie opublikował roku pracę doktorską

pod tytułem „Phantasieprüfung mit formlosen Klecksen bei Schulkindern, normalen

Erwachsenen und Geisteskranken: Aus der psychiatrische Klinik Zürich”, znaną Rorschachowi.

[Badanie {treści} fantazji za pomocą bezkształtnych kleksów u dzieci szkolnych {1000}, dorosłych

normalnych {100} i chorych psychicznie {100}]

Koncepcyjne korzenie

Zasadnicza idea szwajcarskiego psychiatry Hermana Rorschacha to traktowanie zjawiska

selektywności percepcji jako narzędzia zrozumienia psychiki człowieka. Rorschacha

zafascynował fakt wybiórczego charakteru spostrzegania, na który tak duży nacisk kładł Freud.

Metoda, skonstruowana w roku 1921 w oczach swego twórcy nie była niczym więcej niż

dogodnym eksperymentalnym sposobem diagnozowania osobowości dla potrzeb klinicznych:

„Trzeba od razu wyraźnie podkreślić, że są to przede wszystkim rezultaty empiryczne [...]

Dlatego też wnioski z nich wyprowadzone są traktowane bardziej jako obserwacje niż jako

dedukcje teoretyczne. Podstawy teoretyczne tego eksperymentu są w znacznej mierze ciągle

jeszcze niekompletne”.

Technika Rorschacha

Co to może być? Do czego to jest podobne?

Dlaczego?

Percepcja plam

Badani dokonują jednocześnie dwóch czynności - wybierają spośród potencjalnie

równoważnych, alternatywnych elementów plamy jeden z nich oraz wybierają spośród znanych

im znaczeń odpowiadających temu elementowi także tylko jeden. Po dokonaniu wyborów badani

muszą podjąć jeszcze jedną decyzję — czy i w jaki sposób zwerbalizować wynik decyzji

poprzednich. Produkt percepcji bowiem nie jest równoznaczny z werbalizacją, czyli

wypowiedzią w wąskim sensie.

Wypowiedź

Gertruda Meili-Dworetzki analizując różnice między wieloznacznymi figurami a plamami

atramentowymi pisała: „[...] W technice Rorschacha osoba może dobrze spostrzegać kształt nie

będąc zdolną do przypisania mu sensownego znaczenia. Do arkusza wypowiedzi wpisujemy

tylko te spostrzeżenia osoby badanej, które pociągają za sobą znaczenia, podczas gdy [...]

spostrzeżenia bez przypisanych im znaczeń nie znajdują się w protokóle”.

Inaczej mówiąc, analiza wypowiedzi nie jest badaniem „czystych” procesów poznawczych, ale

tylko takich, w których efektom tych procesów osoby badane potrafią nadać znaczenia (przypisać

treści). Przypuszczalny ciąg przyczynowo-skutkowy jest następujący: analiza plamy

przypisywanie sensu. Proces odwrotny, a więc poszukiwanie w plamie takiego elementu, który

powiązać można z apriorycznie przyjętą treścią jest, jak się wydaje, charakterystyczny raczej dla

patologii.

Aspekty wypowiedzi

Wyróżnić można dwa aspekty wypowiedzi osoby badanej techniką Rorschacha:

• treściowy, ściśle związany z werbalizacją

• formalny, dotyczący cech bodźca wzrokowego.

Jako treść określić można nazwanie:

1. spostrzeganego obiektu

2. relacji między jedną cechą plamy lub jej fragmentu a inną cechą

3. nazwanie relacji między kilkoma (dwoma lub więcej) obiektami spostrzeganymi

4. nazwanie relacji między spostrzegającym podmiotem a przedmiotem

spostrzegania.

Przez formę natomiast rozumieć można tę właściwość bodźca wzrokowego, która powoduje, że

jest on wyodrębniony jako podstawa do nadania mu takiej, a nie innej treści. Wśród tych

właściwości wyróżnić można dwie:

1. kształt nadawany plamie czy jej fragmentowi bądź to przez kontur (sylwetkę), bądź to

przez różnicę jakości i/lub jasności barw chromatycznych i achromatycznych

2. barwę chromatyczną i archomatyczną (światłocień) jako właściwość aktywizującą i

ukierunkowującą proces percepcji.

Analiza wyników

Analizę wyników badania techniką Rorschacha traktować można jako próbę udzielenia

odpowiedzi na pytania: co i gdzie (wśród czego) w plamie oraz jaka "tego" właściwość

spowodowały, że tak "to" zostało nazwane (sygnowanie). Interpretacja określa, jakie to

pociąga konsekwencje dla innych pozatestowych zachowań badanej osoby

Rorschach a badanie percepcji

Technika Rorschacha jest metodą badania cech procesu percepcji, w której szczególny nacisk

kładzie się na określanie właściwości formalnych charakterystycznego dla danej osoby sposobu

wyodrębniania i organizowania informacji w sytuacji ograniczającej aktywność jednostki do

aktywności świadomości, przy założeniu, że owe cechy percepcji charakteryzują jednostkę i w

sytuacji pozatestowej, w której modyfikowane są przez zmienne społeczne, sytuacyjne i

motywacyjne.

...w sztuce ...

Rorschach cyber-blots

Zulliger Test (Tafeln-Z-Test)

Hans Zulliger (1893-1965) współpracownik Rorschacha opublikował (w 1948) krótką, 3-

tablicową wersję testu przewidzianą do badań grupowych. Pierwotnie w postaci diapozytywów

dopiero w roku opublikowana została w postaci drukowanych tablic.

Skojarzenia słowne

Możliwe formy:

• Swobodne skojarzenia na zadany temat (Jaka pierwsza myśl przychodzi ci do głowy, kiedy

słyszysz/widzisz X?)

• Pojedyncze skojarzenia z bodźcową listą słów, mieszaniną istotnych i neutralnych (Z

czym kojarzy ci się X?)

Chiński portret

Respondenci mają za zadanie wyobrazić sobie dany produkt/markę jako osobę (personalizacja

przedmiotów), a następnie opisać ją bardziej szczegółowo poprzez przypisanie jej pewnych

atrybutów (np. cechy charakteru, temperament, sposób spędzania wolnego czasu, wygląd, styl

życia, samochód, którym jeździ, dom w jakim mieszka, ulubiony kolor, rodzaj muzyki lub

zwierzę).

Test bąbelkowy (rysunkowy)

Technika trzeciej osoby

Pytamy nie o osobę badaną ale o „uogólnionego innego”; np..: Wszyscy, którzy akceptują

eutanazję to ... Osoby, które kupują X, to ... Osoby, które używają X, to ludzie, którzy ... ? Co

można powiedzieć o osobie, która ... ? Dlaczego tak wiele rodzin źle się odżywia?

Badania Masona Haire

W badaniach na zlecenie Nescafe poszukiwano powodów, dlaczego ich kawa rozpuszczalna

sprzedaje się gorzej niż mielona kawa Maxwell House (klasyczna poranna kawa w USA).

Konsumenci pytani bezpośrednio jako powód niechęci podawali smak kawy rozpuszczalnej.

Mason Haire z Uniwersytetu Kalifornii zaproponował badania pośrednie (projekcyjne). Stworzył

on dwie listy produktów i pytał konsumentów o cechy osoby, która kupiła te produkty.

• 1/2 funta hamburgerów

• 2 bochenki chleba WonderBread

• 1 pęczek marchewki

• 1 proszek do pieczeniaRumford

• kawę Nescafe Instant

• 2 puszki brzoskwiń DelMonte

• 5 funtów ziemniaków

• 1/2 funta hamburgerów

• 2 bochenki chleba WonderBread

• 1 pęczek marchewki

• 1 proszek do pieczeniaRumford

• kawę Maxwell House

• 2 puszki brzoskwiń DelMonte

• 5 funtów ziemniaków

Osoba kupujaca Nescafe Instant • leniwa 48%

• nie umiejąca planować zakupów48%

• oszczędna 4%

• rozrzutnik, marnotrawca 12%

• zła żona 16%

• dobra żona 4%

Osoba kupujaca Maxwell House • leniwa 4%

• nie umiejąca planować zakupów12%

• oszczędna 16%

• rozrzutnik, marnotrawca 0%

• zła żona 0%

• dobra żona 16%

Próba zdań niedokończonych

• Lubię _________________________________________________________________

• Najszczęśliwszy czas _____________________________________________________

• Chciałbym wiedzieć ______________________________________________________

• W moim domu __________________________________________________________

• Ideałem kobiety jest ______________________________________________________

• Czasami myślę __________________________________________________________

• Przykro mi z powodu ____________________________________________________

• Najlepsze ______________________________________________________________

• Ludzie _______________________________________________________________

• Martwię się ____________________________________________________________

• Moja matka ____________________________________________________________

• Ludzie pijący piwo _____________________________________________________

• Kto pije Lecha _________________________________________________________

• Telefon komórkowy jest wygodny, ale ______________________________________