bé n«ng nghiÖptieuchuan.mard.gov.vn/documents/uploads/14tcn 129-2002.doc · web viewc.1.2. hiÖu...

14 TCN 129 - 2002

Nhãm §Tiªu chuÈn ngµnh 14 TCN 129 - 2002

§Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t cña ®Êt

trong phßng thÝ nghiÖmSoils. Laboratory methods of determination of grain size

distribution

1. Quy ®Þnh chung1.1. Tiªu chuÈn nµy quy ®Þnh ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t cña

®Êt trong phßng thÝ nghiÖm, gåm:1. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng sµng (r©y): ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh hµm

lîng cña çc cì h¹t lín h¬n 0,10mm (h¹t th«);2. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ: ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh hµm

lîng cña çc cì h¹t nhá h¬n 0,10mm (h¹t mÞn).Ghi chó: 1. §èi víi ®Êt cã nhiÒu c¶ h¹t th« vµ h¹t mÞn th× phèi hîp ph¬ng ph¸p

ph©n tÝch b»ng sµng vµ ph¬ng ph¸p tû träng kÕ ®Ó x¸c ®Þnh hµm lîng cña mäi cì h¹t vµ vÏ ®êng cong ph©n bè çc cì h¹t cña ®Êt liªn tôc tõ cì th« nhÊt ®Õn cì h¹t sÐt.

2. §èi víi ®Êt cã hµm lîng çc cì h¹t lín h¬n 0,1 mm Ýt h¬n 10% th× ®îc phÐp kh«ng ph©n tÝch chi tiÕt çc cì h¹t lín h¬n 0,1 mm b»ng sµng; víi ®Êt cã hµm lîng çc cì h¹t nhá h¬n 0,1 mm Ýt h¬n 10% th× ®îc phÐp kh«ng ph©n tÝch chi tiÕt çc cì h¹t nhá h¬n 0,1mm b»ng tû träng kÕ.

1.2. Thµnh phÇn h¹t cña ®Êt, tuú thuéc vµo nguån gèc vµ ®iÒu kiÖn thµnh t¹o ®Êt, cã thÓ bao gåm çc h¹t r¾n ®¬n lÎ tõ cì rÊt nhá (h¹t sÐt, h¹t keo) ®Õn çc hßn cuéi, t¶ng. Ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t cña ®Êt lµ x¸c ®Þnh hµm lîng cña çc cì h¹t t¹o ®Êt biÓu thÞ b»ng sè phÇn tr¨m theo khèi lîng kh«, chÝnh x¸c ®Õn 0,1%.Ghi chó : §Êt ®îc cho lµ kh« khi ®· ®îc sÊy kh« ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi ë nhiÖt ®é 105 50C ®èi víi ®Êt v« c¬, ë nhiÖt ®é 65 ®Õn 800C ®èi víi ®Êt chøa h÷u c¬, than bïn vµ ®Êt chøa cacbonat; Thêi gian sÊy kh« ®Êt theo quy ®Þnh ë tiªu chuÈn 14 TCN 125 - 2002: Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é Èm cña ®Êt trong phßng thÝ nghiÖm.

1.3. Mçi mÉu ®Êt lÊy mét mÉu ®¹i biÓu ®Ó ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t. MÉu ®Êt ®¹i biÓu dïng ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t chØ sö dông mét

58

14 TCN 129 - 2002

lÇn, nÕu ph¶i thÝ nghiÖm l¹i th× ph¶i lÊy mÉu kh¸c trong sè ®Êt cßn l¹i.

Ghi chó:1. §èi víi çc ®Êt chøa h÷u c¬ vµ ®Êt nhiÔm muèi th× ph¶i tiÕn hµnh xö lý

h÷u c¬ vµ xö lý muèi cho mÉu ®Êt tríc khi ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t.2. ViÖc lµm ph©n t¸n ®Êt côc vµ çc vãn kÕt thµnh çc h¹t ®¬n lÎ vèn cã:

ChØ ®îc l¨n, nghiÒn ®Êt b»ng chµy gç víi ®Êt r¶i trªn tÊm cao su; KhuÊy nghiÒn ®Êt trong cèi b»ng chµy ®Çu bäc cao su hoÆc b»ng ph¬ng ph¸p kh¸c thÝch hîp, ®¶m b¶o kh«ng lµm vì vôn çc h¹t ®Êt ®¬n lÎ vèn cã.

2. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng sµng2.1. Nguyªn t¾c chung

Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng sµng (r©y) lµ lµm ph©n t¸n ®Êt thµnh çc h¹t ®¬n lÎ vèn cã b»ng nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp, dïng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm theo §iÒu 2.2 ®Ó sµng ph©n lo¹i çc cì h¹t th« cña ®Êt; Sau ®ã c©n chÝnh x¸c khèi lîng kh« cña h¹t lu l¹i trªn mçi cì sµng sö dông vµ tÝnh to¸n hµm lîng cña nã so víi khèi lîng toµn mÉu.

2.2. ThiÕt bÞ, dông cô, vËt t1. Bé sµng thÝ nghiÖm, gåm:

- Sµng lç to gåm çc sµng cã ®êng kÝnh lç: 100, 80, 60, 40, 20, 10, 5 vµ 2mm;- Sµng lç nhá gåm çc sµng cã ®êng kÝnh lç: 1; 0,5; 0,25 vµ 0,1mm.Ghi chó: Còng ®îc sö dông çc sµng thÝ nghiÖm cña çc níc kh¸c (nh Anh, Mü v.v…) víi çc cì gÇn b»ng hoÆc t¬ng tù: 100; 75; 63; 40,5; 19; 9,5; 4,75; 2; 1; 0,5; 0,25 vµ 0,106 mm, hoÆc 0.009 mm. Trong trêng hîp nµy, theo biÓu ®å ph©n bè thµnh phÇn h¹t cña ®Êt mµ chØnh lý l¹i hµm lîng cña çc cì h¹t øng víi ®êng kÝnh lç sµng tiªu chuÈn quy ®Þnh nãi trªn.

2. M¸y sµng l¾c: Cã thÓ cã hoÆc kh«ng, nÕu cã th× thuËn tiÖn h¬n.3. Çc c©n kü thuËt, gåm:

- C©n bµn, søc c©n 10 kg, chÝnh x¸c ®Õn 5 g;- C©n bµn, søc c©n 1 ®Õn 5 kg, chÝnh x¸c ®Õn 1 g;- C©n ®Üa, søc c©n 200 ®Õn 1000 g, chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g;- C©n ®Üa, søc c©n díi 200 g, chÝnh x¸c ®Õn 0,01 g.

B¶ng 2.1. Khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt ®¹i biÓu lÊy ®Ó ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t b»ng sµng

Cì h¹t lín nhÊt cña vËt liÖu chiÕm nhiÒu h¬n 10% (Cì sµng thÝ

nghiÖm, mm)

Khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt lÊy ®Ó ph©n tÝch b»ng sµng (kg)

100 150

59

14 TCN 129 - 2002

80 10060 5040 1520 210 1,55 12 0,5

Nhá h¬n 2 0,24. Tñ sÊy ®iÖn: SÊy ®îc ®Õn nhiÖt ®é 110oC, cã thÓ khèng chÕ vµ duy

tr× nhiÖt ®é sÊy theo mäi møc yªu cÇu víi ®é chÝnh x¸c tíi 0,5oC. Çc dông cô kÌm theo, gåm: Hép cã n¾p ®Ëy kÝn, b»ng vËt liÖu kh«ng gØ, gåm nhiÒu cì thÝch hîp ®Ó chøa mÉu ®Êt x¸c ®Þnh ®é Èm. B×nh hót Èm cã chÊt hót Èm Silicagel khan hoÆc Canxi clorua (tèt nhÊt nªn dïng Silicagel khan).

5. Khay ®ùng ®Êt çc cì thÝch hîp, b»ng vËt liÖu kh«ng gØ.6. B×nh röa tia hoÆc qu¶ lª b»ng cao su cã thÓ hót níc vµ xÞt níc.7. Chµy gç h×nh trô trßn, tang bäc cao su. Cèi sø (hoÆc ®ång) vµ chµy

®Çu bäc cao su. TÊm cao su, kÝch thíc kho¶ng 1,5 x 1,5 m.8. Hép chia mÉu 4 ng¨n hoÆc 2 ng¨n. Thíc th¼ng vµ cøng b¶n réng

kho¶ng 710cm, dµy kho¶ng 0,5 1 cm, dµi kho¶ng 0,5 1 m.9. Çc thïng ng©m mÉu b»ng vËt liÖu kh«ng gØ cã dung tÝch kho¶ng 2;

5; 10 lÝt.10. Níc cÊt vµ níc s¹ch ®· khö kho¸ng.11. Çc bµn ch¶i mÒm dïng quÐt sµng, vµ mét vµi bµn ch¶i cøng dïng

ch¶i çc h¹t mÞn b¸m trªn bÒ mÆt çc ®¸ t¶ng, ®¸ cuéi vµ sái (s¹n) to.

12. Dung dÞch Pirophotphat natri nång ®é 4% hoÆc dung dÞch Hexametaphotphat natri nång ®é 4%.

13. Çc dông cô kh¸c, gåm: Cèc thuû tinh, xÎng vµ mu«i xóc ®Êt, dao gät, giÊy tr¾ng, phÔu thuû tinh miÖng réng h¬n ®êng kÝnh sµng cì 0,1mm v.v…

2.3. Ph©n tÝch b»ng sµng ®èi víi ®Êt kh«ng cã tÝnh dÝnh (®Êt kh«ng chøa hoÆc cã chøa kh«ng ®¸ng kÓ çc h¹t bôi vµ h¹t sÐt)

2.3.1. ChuÈn bÞ vµ lÊy mÉu thÝ nghiÖm 1. §em mÉu ®Êt ®· lÊy vÒ ph¬i kh« giã ë trong phßng, r¶i ®Êt lªn tÊm

cao su ®· lau s¹ch, dïng chµy gç bäc cao su l¨n nghiÒn lµm t¬i vôn ®Êt. Sau ®ã ®em ®Êt sÊy kh« trong tñ sÊy ë nhiÖt ®é 105 5oC ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, sau ®ã ®Ó nguéi ®Õn nhiÖt ®é trong phßng.

60

14 TCN 129 - 2002

2. LÊy mÉu: §em ®Êt ®· sÊy kh« vµ ®Ó ngéi ra trén ®Òu, dïng hép chia mÉu theo ph¬ng ph¸p chia t, chia ®«i thÝch hîp ®Ó lÊy ra mÉu ®Êt ®¹i biÓu cã khèi lîng kh« phï hîp theo b¶ng 2.1, dïng c©n kü thuËt theo §iÒu 2.2 ®Ó c©n chÝnh x¸c khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt dïng thÝ nghiÖm (m0).

2.3.2. Lµm ph©n t¸n ®Êt1. R¶i mÉu ®Êt thÝ nghiÖm lªn tÊm cao su ®· lau s¹ch. Dïng bµn ch¶i

cøng quÐt bÒ mÆt çc h¹t sái (s¹n) to vµ ®¸ cuéi, ®¸ t¶ng cho ®Õn khi chóng s¹ch çc h¹t nhá b¸m vµo, råi nhÆt çc h¹t qu¸ cì ®ã cho vµo mét khay chøa riªng. NÕu kh«ng cã çc h¹t qu¸ cì th× lµm theo ®iÓm 2 §iÒu 2.3.2.

2. TiÕp tôc lµm ph©n t¸n ®Êt. Dïng chµy gç bäc cao su ®Ó l¨n, nghiÒn ®Êt trªn tÊm cao su cho ®Õn khi lµm ph©n t¸n hÕt çc côc ®Êt vµ çc kÕt thÓ thµnh çc h¹t ®¬n lÎ vèn cã. NÕu thÊy cÇn thiÕt th× khuÊy nghiÒn ®Êt thªm trong cèi sø b»ng chµy ®Çu bäc cao su.

2.3.3. Sµng ph©n lo¹i çc cì h¹t cña ®Êt1. L¾p sµng thÝ nghiÖm cì lín nhÊt thÝch hîp víi cì h¹t to nhÊt cña ®Êt

víi khay høng.2. Cho ®Êt vµo sµng, ®Ëy n¾p sµng l¹i råi l¾c sµng sao cho çc h¹t ®Êt

l¨n trªn sµng kh«ng theo quy t¾c ®Ó çc h¹t nhá h¬n lç sµng lät hÕt qua sµng xuèng khay høng, ®¶m b¶o sau khi sµng chØ cßn l¹i çc h¹t riªng biÖt n»m l¹i trªn sµng ®Òu lín h¬n lç sµng sö dông.

3. Më n¾p ®Ëy sµng, lÊy ®Êt n»m l¹i trªn sµng ra råi dïng c©n kü thuËt theo §iÒu 2.2, c©n chÝnh x¸c khèi lîng kh« cña ®Êt.Ghi chó: NÕu mÉu ®Êt cã khèi lîng lín th× sµng lµm nhiÒu mÎ ®Ó tr¸nh cho sµng qu¸ t¶i vµ dÔ sµng s¹ch ®Êt.

4. ChuyÓn ®Êt ë trong khay høng vµo khay ®ùng kh¸c ®Ó lÊy khay høng sö dông. L¾p sµng cì nhá h¬n kÕ tiÕp cì sµng tríc ®ã vµo khay høng. Cho ®Êt ë khay ®ùng vµo sµng råi ®Ëy n¾p l¹i theo ®iÓm 2, 3 §iÒu 2.3.3 ®Ó x¸c ®Þnh khèi lîng cña cì h¹t n»m l¹i trªn cì sµng nµy.

5. LÆp l¹i theo ®iÓm 2, 3, 4 §iÒu 2.3.3 víi tÊt c¶ çc cì sµng kÕ tiÕp nhá h¬n cßn l¹i cho ®Õn cì sµng nhá nhÊt (0,1mm).Ghi chó:1. NÕu cã m¸y sµng l¾c th× cã thÓ sµng ®Êt qua nhiÒu cì sµng cïng mét

lóc víi ®iÒu kiÖn sµng trªn cïng kh«ng bÞ qu¸ t¶i. Thêi gian l¾c sµng tèi thiÓu lµ 10 phót.

2. Trong qu¸ tr×nh sµng ph©n lo¹i çc cì h¹t cña ®Êt, kh«ng lµm r¬i v·i hao hôt mÊt ®Êt qu¸ 1% khèi lîng mÉu.

2.3.4. TÝnh to¸n vµ biÓu thÞ kÕt qu¶

61

14 TCN 129 - 2002

1. Céng toµn bé khèi lîng kh« cña ®Êt n»m l¹i trªn çc cì sµng thÝ nghiÖm sö dông vµ cña h¹t lät sµng 0,1mm ®îc khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt sau ph©n tÝch (m'o) theo c«ng thøc 2.1:

m'o= mi + m<0,1 (2.1)Trong ®ã: m'o - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt sau ph©n tÝch, g;

mi - tæng khèi lîng kh« cña çc cì h¹t n»m l¹i trªn çc cì sµng thÝ nghiÖm sö dông, g;

m<0,1 - khèi lîng kh« cña phÇn h¹t lät sµng 0,1 mm, g.2. TÝnh to¸n hÖ sè hao hôt cña mÉu ®Êt sau qu¸ tr×nh ph©n tÝch, K,

theo c«ng thøc 2.2:(2.2)

Trong ®ã: mo - khèi lîng kh« ban ®Çu cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, g;m'o - khèi lîng kh« hiÖn cã cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm sau

qu¸ tr×nh ph©n tÝch, g;K - hÖ sè hao hôt, % khèi lîng.

Ghi chó: NÕu K lín h¬n 1% th× ph¶i ghi chó trong phÇn b¸o ço kÕt qu¶.3. TÝnh to¸n hµm lîng cña h¹t n»m l¹i trªn tõng cì sµng thÝ nghiÖm theo

c«ng thøc 2.3:(2.3)

Trong ®ã: Pi - sè phÇn tr¨m theo khèi lîng cña h¹t n»m l¹i trªn sµng thÝ nghiÖm cì i mm;

mi - khèi lîng kh« cña h¹t n»m l¹i trªn sµng thÝ nghiÖm cì i mm, g;m'o - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm hiÖn cã, g.

4. TÝnh to¸n sè phÇn tr¨m tÝch luü theo khèi lîng cña vËt liÖu h¹t nhá h¬n (lät qua) cì sµng nµo ®ã theo c«ng thøc 2.4:% khèi lîng cña vËt liÖu lät qua cì sµng nµy = 100 - tæng sè % khèi l-îng cña h¹t n»m l¹i trªn sµng nµy vµ trªn çc cì sµng lín h¬n (2.4)

5. TÝnh to¸n sè % khèi lîng cña h¹t lät sµng 0,1 mm theo c«ng thøc 2.5:(2.5)

Trong ®ã: P<0,1 - sè % theo khèi lîng cña h¹t lät sµng thÝ nghiÖm 0,1 mm;

m<0,1 - khèi lîng kh« cña h¹t lät sµng 0,1 mm (h¹t mÞn), g;m'o - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm hiÖn cã, g.

6. BiÓu thÞ kÕt qu¶ ph©n tÝch b»ng b¶ng theo nh b¶ng A.1 phô lôc A, víi hµm lîng cña h¹t n»m l¹i trªn mçi cì sµng chÝnh x¸c ®Õn 0,1% (hµm lîng cña çc cì h¹t: > 200; 200 100; 100 80; 80 60; 60

62

14 TCN 129 - 2002

40; 4020; 2010; 10 5; 5 2; 2 1; 1 0.5; 0.5 0.25; 0.25 0.1 vµ nhá h¬n 0,1mm).- BiÓu thÞ kÕt qu¶ lªn biÓu ®å b¸n logarit víi d¹ng theo h×nh A.1 phô lôc A.- TÝnh hÖ sè kh«ng ®ång nhÊt (Cu) theo c«ng thøc 2.6:

(2.6)

- TÝnh hÖ sè ®êng cong ph©n bè thµnh phÇn h¹t (Cc) theo c«ng thøc 2.7:

(2.7)

Trong ®ã: D10, D30 vµ D60 - lµ ®êng kÝnh h¹t t¬ng øng víi hµm lîng b»ng 10%, 30% vµ 60%.

2.3.5. B¸o ço thÝ nghiÖmPh¶i ®¶m b¶o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh phï hîp víi tiªu chuÈn, bao gåm çc th«ng tin chñ yÕu sau: - Tªn c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh; ®¬n vÞ kh¶o s¸t;- Sè hiÖu hè th¨m dß; sè hiÖu mÉu ®Êt, ®é s©u lÊy mÉu, ngµy th¸ng lÊy mÉu;- Sè hiÖu mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, m« t¶ s¬ bé ®Êt;- Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm ¸p dông;- Khèi lîng mÉu ®Êt dïng thÝ nghiÖm;- Ph¬ng ph¸p ph©n t¸n ®Êt;- B¶ng kÕt qu¶ ph©n tÝch: Khèi lîng kh« vµ hµm lîng t¬ng øng cña çc cì h¹t;- BiÓu ®å ph©n bè thµnh phÇn h¹t.- TrÞ sè hÖ sè kh«ng ®ång nhÊt (Cu) vµ hÖ sè ®êng cong ph©n bè thµnh phÇn h¹t (Cc);- Çc th«ng tin kh¸c cã liªn quan.

2.4. Ph©n tÝch b»ng sµng ®èi víi ®Êt cã tÝnh dÝnh (®Êt cã chøa ®¸ng kÓ çc h¹t bôi h¹t sÐt)

2.4.1. ChuÈn bÞ vµ lÊy mÉu ®Êt thÝ nghiÖm: Theo §iÒu 2.3.1.2.4.2. Lµm ph©n t¸n ®Êt1. Lµm ph©n t¸n ®Êt b»ng nghiÒn ®Êt kh« theo §iÒu 2.3.2.2. L¾p sµng cì 10 mm vµo khay høng. Cho ®Êt ®· ®îc lµm ph©n t¸n

vµo sµng, ®Ëy n¾p sµng l¹i, råi l¾c theo ®iÓm 2 §iÒu 2.3.3 cho ®Õn khi çc h¹t nhá h¬n 10 mm lät hÕt qua sµng xuèng khay høng; Më

63

14 TCN 129 - 2002

n¾p sµng ra, lÊy ®Êt n»m l¹i trªn sµng cho vµo khay ®ùng riªng vµ dïng c©n kü thuËt thÝch hîp c©n chÝnh x¸c khèi lîng cña ®Êt.Ghi chó: NÕu mÉu ®Êt cã khèi lîng lín th× sµng ®Êt lµm nhiÒu mÎ ®Ó tr¸nh sµng qu¸ t¶i vµ dÔ sµng s¹ch ®Êt.

3. §em phÇn ®Êt lät sµng 10 mm ë trong khay høng cho vµo thïng hoÆc cèc cã søc chøa thÝch hîp. §æ níc cÊt hoÆc níc s¹ch ®· khö kho¸ng vµo ngËp ®Êt. NÕu lµ ®Êt nguån gèc phong ho¸ th× thªm Hexametaphotphat natri vµo níc víi liÒu lîng 2 g/lÝt.KhuÊy kü dung dÞch ®Êt ®ã, ®Ó Ýt nhÊt lµ 1 giê råi khuÊy l¹i. NÕu cÇn th× dïng chµy ®Çu bäc cao su khuÊy nghiÒn ®Êt thªm.

4. L¾p sµng cì 2 mm lªn khay høng. Cho tõng Ýt mét dung dÞch ®Êt vµo sµng vµ dïng b×nh röa tia víi níc cÊt hoÆc níc s¹ch ®· khö kho¸ng, tia röa cho çc h¹t nhá lät hÕt qua sµng xuèng khay høng, ®¶m b¶o sau khi röa tia chØ cßn çc h¹t lín h¬n 2mm n»m l¹i trªn sµng.

5. ChuyÓn h¹t n»m l¹i trªn sµng 2mm vµo khay chøa riªng, råi l¹i l¾p sµng vµo khay høng vµ tiÕp tôc theo ®iÓm 4 §iÒu 2.4.2 cho ®Õn khi sµng röa hÕt dung dÞch ®Êt trong thïng ng©m. §em toµn bé vËt liÖu h¹t n»m l¹i trªn sµng 2 mm ë çc mÎ sµng cho vµo mét khay chøa vµ sÊy kh« nã ë 105 5oC ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, ®Ó nguéi råi c©n khèi lîng cña nã chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.

6. ChuyÓn dung dÞch ®Êt lät sµng 2 mm ë khay høng vµo b×nh chøa kh¸c ®Ó lÊy khay høng sö dông. Dïng chµy ®Çu bäc cao su khuÊy nghiÒn ®Êt thªm.

7. L¾p sµng cì 0,1 mm vµo khay høng. Cho dung dÞch ®Êt lät sµng 2 mm ë b×nh chøa vµo sµng (dïng b×nh tia níc ®Ó dån hÕt dung dÞch ®Êt trong b×nh chøa vµo sµng). Dïng b×nh tia níc víi níc cÊt hoÆc n-íc s¹ch ®· khö kho¸ng tia röa cho çc h¹t mÞn lät hÕt qua sµng xuèng khay høng, ®Õn khi níc ch¶y xuèng thÊy trong th× kÕt thóc röa tia.

8. §em vËt liÖu n»m l¹i trªn sµng 0,1 mm cho vµo khay ®ùng vµ sÊy kh« ë 105 5oC ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, ®Ó nguéi råi c©n khèi lîng cña nã chÝnh x¸c ®Õn 0,1g.

9. §em dung dÞch ®Êt lät sµng 0,1 mm ë khay høng cho vµo cèc, ®Ó çc h¹t ®Êt l¾ng ch×m, g¹n ®æ níc trong ë bªn trªn råi sÊy kh« ë 105 5oC ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, ®Ó nguéi, råi c©n khèi lîng cña nã chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.

2.4.3. Sµng ph©n lo¹i çc cì h¹t: T¬ng tù nh §iÒu 2.3.3.1. §em phÇn vËt liÖu h¹t n»m l¹i trªn sµng 10 mm, sµng ph©n lo¹i qua cì

sµng lín nhÊt phï hîp víi cì h¹t lín nhÊt cña ®Êt, råi qua cì sµng nhá h¬n kÕ tiÕp, cø nh thÕ cho ®Õn cì sµng 20 mm. C©n chÝnh x¸c khèi lîng h¹t n»m l¹i trªn mçi cì sµng sö dông chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.

64

14 TCN 129 - 2002

2. §em phÇn vËt liÖu h¹t n»m l¹i trªn sµng 2 mm ®· ®îc sÊy kh« sµng ph©n lo¹i qua sµng 5 mm, råi c©n khèi lîng cña h¹t n»m l¹i trªn sµng chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.

3. §em phÇn vËt liÖu h¹t n»m l¹i trªn sµng 0,1 mm ®· ®îc sÊy kh« sµng ph©n lo¹i theo thø tù qua sµng 1 mm, råi ®Õn sµng 0,5 mm vµ ®Õn sµng 0,25mm. C©n khèi lîng cña h¹t n»m l¹i trªn mçi cì sµng chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.

2.4.4. TÝnh to¸n vµ biÓu thÞ kÕt qu¶: Theo §iÒu 2.3.4.Ghi chó: NÕu vËt liÖu h¹t nhá h¬n 0,1 mm (lät sµng 0,1 mm) chiÕm h¬n 10% khèi lîng mÉu th× ph¶i lÊy mÉu vµ ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ nh phÇn 3.

2.4.5. B¸o ço thÝ nghiÖm: Theo §iÒu 2.3.5.3. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ3.1. Nguyªn t¾c chung3.1.1. Ph¬ng ph¸p tû träng kÕ ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh hµm lîng cña çc

cì h¹t nhá h¬n 0,1 mm cña ®Êt, b»ng çch dïng phao tû träng kÕ ®o khèi lîng riªng cña huyÒn phï ®Êt t¹i çc thêi gian l¾ng ch×m kh¸c nhau cña h¹t ph©n t¸n.Khi trong ®Êt cã çc cì h¹t lín h¬n th× ph¶i kÕt hîp ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ víi ph¬ng ph¸p ph©n tÝch b»ng sµng (r©y) ë phÇn 2.

3.1.2. MÉu ®Êt dïng ®Ó ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t theo ph¬ng ph¸p tû träng kÕ, ®Æc biÖt lµ ®Êt lo¹i sÐt, tèt nhÊt nªn dïng ®Êt ë ®é Èm tù nhiªn.

3.2. Dông cô, thiÕt bÞ, vËt t1. Ýt nhÊt cã 1 tû träng kÕ lo¹i B, trªn çn phao kh¾c v¹ch tõ 0,995 ®Õn

1,030 (hoÆc 1,050) víi çc kho¶ng chia chÝnh x¸c ®Õn 0,001; hoÆc 1 tû träng kÕ lo¹i A trªn çn phao kh¾c v¹ch tõ 0 ®Õn 60 ®é, kho¶ng chia chÝnh x¸c ®Õn 1 ®é.

2. èng lêng (èng ®o) b»ng thuû tinh, chiÒu cao kho¶ng 45 cm, ®êng kÝnh trong kho¶ng 6 cm, dung tÝch 1200 ®Õn 1300 cm3, ®îc kh¾c v¹ch chia ®Òu 20 cm3, v¹ch kh¾c trªn cïng øng víi 1000 cm3, diÖn tÝch mÆt c¾t ngang cña èng ph¶i ®ång ®Òu trªn suèt chiÒu dµi èng, nªn cã Ýt nhÊt 25 ®Õn 30 èng.

3. èng lêng b»ng thuû tinh, dung tÝch 500 cm3, ®îc kh¾c v¹ch chia ®Òu 10cm3 mét, nªn cã Ýt nhÊt 10 èng.

4. B×nh tam gi¸c b»ng thuû tinh chÞu nhiÖt, dung tÝch 500 cm3, nªn cã Ýt nhÊt 25 ®Õn 30 b×nh.

5. Bé sµng thÝ nghiÖm nh §iÒu 2.2.6. ThiÕt bÞ ®un s«i vµ khay çt kÌm theo.65

14 TCN 129 - 2002

7. Çc c©n ph©n tÝch cã ®é chÝnh x¸c 0,1g; 0,01 g; 0,001 g.8. Que khuÊy, ®Çu ®Öm cao su h×nh trßn bá lät dÔ dµng vµo èng lêng

vµ ®îc ®ôc thñng nhiÒu lç ®êng kÝnh 3 ®Õn 5mm. §òa thuû tinh.9. §ång hå bÊm gi©y vµ ®ång hå ®Ó bµn.10. GiÊy läc.11. Níc cÊt vµ níc s¹ch ®· khö kho¸ng.12. Tñ sÊy ®¹t tíi nhiÖt ®é 110oC, cã kh¶ n¨ng khèng chÕ vµ duy tr×

nhiÖt ®é ë çc møc yªu cÇu vµ çc hép chøa mÉu x¸c ®Þnh ®é Èm.13. NhiÖt kÕ ®o ®îc trong ph¹m vi tõ 0 ®Õn 50oC, sè ®äc chÝnh x¸c

®Õn 0,5oC.14. B×nh hót Èm cã chøa Silicagen khan.15. Cèi sø hoÆc ®ång vµ chµy ®Çu bäc cao su.16. Khay ®ùng b»ng vËt liÖu kh«ng gØ, gåm nhiÒu cì thÝch hîp.17. B×nh tia níc.18. Çc ho¸ chÊt gåm: Hydroxyt Amon (NH4OH) nång ®é 25%; Acid

clohydric (HCl) nång ®é 10%; Acid nitric (HNO3) nång ®é 10%; Pirophotphat natri (Na4P2O7) nång ®é 4% hoÆc Hexametaphotphat natri (NaPO3)6 nång ®é 4%; Peroxid hydrogen nång ®é 6%, BaCl2 nång ®é 5%, AgNO3 nång ®é 5%, NaOH nång ®é 25%v.v...

19. Çc dông cô kh¸c nh cèc thuû tinh, phÔu thuû tinh, chæi quÐt sµng, mu«i xóc v.v…

3.3. ChuÈn bÞ vµ lÊy mÉu ®Êt thÝ nghiÖm 3.3.1. Trén ®Òu ®Êt, råi lÊy mÉu x¸c ®Þnh ®é Èm tù nhiªn cña ®Êt

theo 14 TCN 125 - 2002; §ùng ®Êt cßn l¹i vµo tói nhùa, buéc kÝn ®Ó gi÷ nguyªn ®é Èm.

3.3.2. TÝnh to¸n khèi lîng mÉu ®Êt cÇn lÊy ë ®é Èm tù nhiªn ®Ó ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t theo c«ng thøc 3.1:

m = mo (1 + 0,01W) (3.1)

Trong ®ã: m - khèi lîng mÉu ®Êt cÇn lÊy ë ®é Èm tù nhiªn, g; mo - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt cÇn cã ®Ó ph©n tÝch h¹t,

tuú thuéc vµo lo¹i ®Êt, thêng lµ 100 g ®èi víi ®Êt çt pha sÐt, vµ 50g ®èi víi ®Êt sÐt vµ ®Êt bôi;

W - ®é Èm tù nhiªn cña ®Êt, % theo khèi lîng.3.3.3. C©n lÊy mÉu ®Êt ®¹i biÓu ®Ó thÝ nghiÖm cã khèi lîng ë ®é

Èm tù nhiªn (m) ®Ó cã khèi lîng kh« yªu cÇu (mo) nh §iÒu 3.3.2, c©n chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g.Ghi chó: NÕu phÇn h¹t nhá h¬n 0,1 mm cña mÉu ®Êt ®· qua ph©n tÝch b»ng sµng, th× c©n lÊy 25 ®Õn 30g ®Êt kh« ®ã ®Ó ph©n tÝch tû träng kÕ.

66

14 TCN 129 - 2002

3.3.4. Xö lý tríc ®èi víi ®Êt cã chøa h÷u c¬NÕu lµ ®Êt chøa h÷u c¬, th× ph¶i xö lý h÷u c¬ cho mÉu ®Êt thÝ nghiÖm tríc khi tiÕn hµnh ph©n tÝch h¹t, theo tr×nh tù:

1. Cho mÉu ®Êt ®· lÊy theo §iÒu 3.3.2 vµ 3.3.3 vµo b×nh tam gi¸c, chÕ vµo 150cm3 hydrogen peroxide, dïng ®òa thuû tinh khuÊy hçn hîp trong hai ®Õn ba phót, ®Ëy miÖng b×nh b»ng tÊm kÝnh råi ®Ó qua ®ªm.Ghi chó: NÕu cã çc m¶nh di tÝch ®éng-thùc vËt cha ph©n huû th× ph¶i nhÆt chóng ®Ó riªng ra råi míi cho hydrogen peroxide vµo mÉu ®Êt ®Ó lµm oxy ho¸ çc mïn h÷u c¬, råi ®em sÊy kh« x¸c ®Þnh khèi lîng cña chóng.

2. §em dung dÞch ®Êt vµ hydrogen peroxide ®un s«i nhÑ cho c¹n dÇn cho ®Õn khi cßn kho¶ng 50 cm3, kh«ng ®Ó sñi trµo bät, thêng xuyªn dïng ®òa thuû tinh khuÊy hçn hîp. NÕu ®Êt chøa nhiÒu h÷u c¬, th× cho thªm hydrogen peroxide ®Ó «xy ho¸ hÕt chÊt h÷u c¬, råi ®Ó nguéi ®Êt trong b×nh.

3. §Æt giÊy läc phñ kÝn mÆt trong cña phÔu, råi ®Ó phÔu vµo b×nh chøa. ChuyÓn hÕt dung dÞch ®Êt trong b×nh ®· ®îc lµm «xy ho¸ hÕt chÊt h÷u c¬ vµo phÔu läc, kh«ng lµm r¬i v·i hao hôt mÊt ®Êt. Dïng níc cÊt chÕ vµo ngËp ®Êt trong phÔu ®Ó röa ®Êt nhiÒu lÇn cho ®Õn khi s¹ch.

4. ChuyÓn hÕt ®Êt ë trong phÔu ®· ®îc röa s¹ch h÷u c¬ cho vµo ®Üa bèc h¬i, råi ®em sÊy kh« ®Êt ë nhiÖt ®é 10550C ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, ®Ó nguéi, c©n khèi lîng kh« cña ®Êt (m'o) chÝnh x¸c ®Õn 0,01g. TrÞ sè m'o chÝnh lµ khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt dïng ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t.

5. TÝnh to¸n khèi lîng vµ hµm lîng cña chÊt h÷u c¬ cã trong ®Êt theo c«ng thøc 3.2 vµ 3.3:

mhc = mo - m'o (3.2)(3.3)

Trong ®ã: mhc - khèi lîng cña h÷u c¬ cã trong mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, g;

Phc - hµm lîng cña h÷u c¬ cã trong ®Êt, % theo khèi lîng; mo - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt tríc khi xö lý h÷u c¬, g; m'o - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt sau khi xö lý h÷u c¬, g (ph¶i

tÝnh ®Õn khèi lîng cña çc m¶nh di tÝch ®éng-thùc vËt cha bÞ

ph©n huû, nÕu cã).6. KÕt thóc viÖc xö lý h÷u c¬ cho mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, chuyÓn sang

lµm ph©n t¸n ®Êt theo §iÒu 3.4 ®Ó ph©n tÝch h¹t.

67

14 TCN 129 - 2002

3.3.5. Xö lý tríc ®èi víi ®Êt chøa muèi hoµ tan (thêng ®èi víi ®Êt trÇm tÝch vïng ®ång b»ng ven biÓn)

1. Tr¾c nghiÖm muèiTrén ®Òu ®Êt, lÊy 3 g ®em nghiÒn nhá, cho vµo b×nh tam gi¸c råi chÕ vµo 20cm3 níc cÊt. §em dÞch thÓ ®Êt ®un s«i kho¶ng 10 phót råi ®Ó nguéi. Sau ®ã cho dÞch thÓ ®Êt nµy vµo èng nghiÖm cã dung tÝch kho¶ng 150 cm3, råi cho thªm níc cÊt ®· ®un s«i ®Ó nguéi vµo ®Õn kho¶ng 100 cm3, l¾c ®¶o dung dÞch kho¶ng 1 phót råi ®Ó yªn sau 12 ®Õn 24 giê. Sau thêi gian ®ã, nÕu thÊy cã kÕt tña b«ng xèp vµ h×nh thµnh líp níc trong suèt ë bªn trªn, th× chøng tá lµ ®Êt cã chøa muèi hoµ tan vµ ph¶i röa muèi cho mÉu ®Êt tríc khi tiÕn hµnh ph©n tÝch h¹t.

2. Röa muèi§em mÉu ®Êt ®· lÊy theo §iÒu 3.3.2 vµ 3.3.3 ®Ó ph©n tÝch h¹t cho vµo cèi sø hoÆc cèi ®ång, dïng chµy ®Çu bäc cao su nghiÒn kü lµm ph©n t¸n ®Êt, råi cho ®Êt vµo b×nh tam gi¸c dung tÝch 500 cm3, chÕ níc cÊt vµo ngËp qu¸ ®Êt. Dïng ®òa thuû tinh khuÊy dung dÞch ®Êt lµm cho muèi hoµ tan hÕt.

3. Lãt giÊy läc kÝn kh¾p mÆt trong cña phÔu, råi ®Æt phÔu vµo èng l-êng hoÆc b×nh tam gi¸c dung tÝch 1000 cm3. NhÑ nhµng cho dung dÞch ®Êt vµo phÔu, dïng b×nh tia víi níc cÊt tia dån hÕt dung dÞch ®Êt trong b×nh tam gi¸c vµo phÔu. Dïng níc cÊt röa ®Êt trong phÔu, röa nhiÒu lÇn cho ®Õn khi th¶i hÕt muèi hoµ tan cã trong ®Êt. §Ó kiÓm tra ®· röa s¹ch muèi hay cha, dïng hai èng nghiÖm, høng vµo mçi èng 2cm3 níc läc qua ë díi cuèng phÔu, råi cho thªm vµo èng nghiÖm thø nhÊt vµi giät HCl nång ®é 10% vµ BaCl2 nång ®é 5%, cho vµo èng nghiÖm thø hai vµi giät HNO3 nång ®é 10% vµ AgNO3 5%. NÕu c¶ hai èng nghiÖm kh«ng thÊy cã kÕt tña tr¾ng th× chøng tá ®Êt ®· ®îc röa s¹ch muèi.Ghi chó: Trong qu¸ tr×nh röa muèi, ®¶m b¶o giÊy läc kh«ng bÞ thñng vµ cuèng phÔu lu«n cao h¬n mùc níc th¶i ra ë trong èng ®ong.

4. §Ó èng ®ong chøa níc ®· röa muèi lªn bµn ph¼ng ngang, ®äc thÓ tÝch chÝnh x¸c ®Õn 1 cm3. KhuÊy ®¶o ®Òu níc röa muèi ë trong èng ®ong tõ trªn xuèng díi vµ tõ díi lªn trªn, råi lÊy ra hai mÉu, mçi mÉu 100 cm3 cho vµo mét b¸t riªng; §em sÊy kh« chóng ë nhiÖt ®é 105 5C, ®Ó nguéi råi c©n khèi lîng cña cÆn muèi chÝnh x¸c ®Õn 0,001 g.

5. ChuyÓn hÕt ®Êt ®· ®îc röa muèi ë trªn giÊy läc trong phÔu cho vµo b×nh tam gi¸c dung tÝch 500 cm3 ®Ó lµm ph©n t¸n ®Êt theo §iÒu 3.4.

6. TÝnh to¸n khèi lîng vµ hµm lîng cña muèi hoµ tan cã trong ®Êt theo c¸c c«ng thøc 3.4 vµ 3.5:

68

14 TCN 129 - 2002

(3.4)

vµ (3.5)Trong ®ã: mm - khèi lîng muèi hoµ tan cã trong ®Êt, g;

- khèi lîng trung b×nh cña muèi hoµ tan cã trong 100 cm3 níc röa muèi, g;Vn - thÓ tÝch mÉu níc röa muèi lÊy ®em sÊy kh«, 100 cm3;V0 - thÓ tÝch cña níc röa muèi cã trong èng ®ong, cm3;

mo - khèi lîng kh« ban ®Çu cña mÉu ®Êt dïng thÝ nghiÖm ®îc lÊy theo §iÒu 3.3.2 vµ 3.3.3;

Pm - sè phÇn tr¨m theo khèi lîng cña muèi hoµ tan cã trong ®Êt.

7. TÝnh to¸n khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt sau khi ®· röa muèi (m'o) theo c«ng thøc 3.6:

m'o = mo - mm (3.6)Trong ®ã: mo - khèi lîng kh« ban ®Çu cña mÉu ®Êt tríc khi xö lý muèi, g;

mm - khèi lîng cña muèi hoµ tan cã trong mÉu ®Êt, g.8. KÕt thóc viÖc xö lý muèi hoµ tan cho mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, chuyÓn

sang lµm ph©n t¸n ®Êt theo §iÒu 3.4 ®Ó ph©n tÝch h¹t. 3.4. Lµm ph©n t¸n ®Êt vµ chuÈn bÞ huyÒn phï1. §em mÉu ®Êt dïng ph©n tÝch h¹t ®· lÊy theo ®iÒu 3.3.2 vµ 3.3.3

(kh«ng ph¶i xö lý hoÆc ®· ®îc xö lý h÷u c¬, xö lý muèi) cho vµo b×nh tam gi¸c dung tÝch 500cm3 hoÆc lín h¬n, chÕ vµo kho¶ng 200 cm3 níc cÊt vµ 1cm3 dung dÞch NH4OH nång ®é 25%, dïng ®òa thuû tinh khuÊy ®Òu dung dÞch ®Êt råi ®Ó ng©m kho¶ng 18 giê.

2. §Ëy b×nh b»ng mét phÔu thuû tinh hoÆc b»ng nót cã nèi víi èng ruét gµ lµm l¹nh, råi ®un s«i dung dÞch ®Êt Ýt nhÊt lµ kho¶ng 1 giê.

3. §Ó dung dÞch ®Êt nguéi ®Õn nhiÖt ®é trong phßng, råi cho tÊt c¶ vµo cèi sø hoÆc ®ång vµ dïng chµy ®Çu bäc cao su nghiÒn ph©n t¸n ®Êt. Ghi chó: Dïng b×nh tia víi níc cÊt ®· ®un s«i ®Ó nguéi ®Ó chuyÓn hÕt ®Êt trong b×nh tam gi¸c cho vµo cèi, trong qu¸ tr×nh nghiÒn ®Êt kh«ng ®îc lµm ®æ v·i hao hôt ®Êt.

4. §Æt phÔu thuû tinh lªn miÖng èng lêng dung tÝch ®¸nh dÊu 1000cm3

®· ®îc röa s¹ch, råi ®Æt sµng cì 0,1 mm vµo phÔu. Cho tõng Ýt mét dung dÞch ®Êt ®· nghiÒn ë trong cèi vµo sµng, võa l¾c nhÑ sµng võa tia níc cÊt ®· ®un s«i ®Ó nguéi ®Ó sµng röa ®Êt cho ®Õn khi

69

14 TCN 129 - 2002

®¶m b¶o chØ cßn çc h¹t th« h¬n vµ s¹ch n»m l¹i trªn sµng. §em phÇn h¹t n»m l¹i trªn sµng cho vµo khay ®ùng ®· ®îc röa s¹ch. TiÕp tôc sµng röa dung dÞch ®Êt qua sµng 0,1 mm cho ®Õn hÕt.Ghi chó: Trong qu¸ tr×nh sµng röa kh«ng ®îc lµm trµn dung dÞch ®Êt ra ngoµi sµng, dïng níc röa võa ®ñ ®Ó ®îc dung dÞch huyÒn phï trong èng lêng díi møc 1000 cm3.

5. §em phÇn h¹t n»m l¹i trªn sµng 0,1 mm sÊy kh« ë nhiÖt ®é 105 5C ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi, råi ®Æt vµo b×nh hót Èm, lµm nguéi ®Õn nhiÖt ®é trong phßng. TiÕp theo c©n khèi lîng kh« cña ®Êt (m1) chÝnh x¸c ®Õn 0,1 g, råi sµng ph©n lo¹i çc cì h¹t cña ®Êt nµy qua çc sµng tõ cì lín nhÊt thÝch hîp ®Õn çc sµng: 2; 1; 0,5 vµ 0,25 mm. C©n khèi lîng kh« cña çc h¹t n»m l¹i trªn tõng cì sµng vµ h¹t lät sµng 0,25 mm chÝnh x¸c ®Õn 0,1g.

6. TÝnh to¸n khèi lîng kh« cña phÇn h¹t lät sµng 0,1 mm (m<0.1) cã trong huyÒn phï theo c«ng thøc 3.6:

m<0,1 = m'o - m1 (3.6)Trong ®ã: m'0vµ m1 ký hiÖu ®· gi¶i thÝch ë phÇn trªn.

7. §Æt èng lêng chøa dung dÞch h¹t nhá h¬n 0,1 mm lªn bµn ph¼ng ngang, ®¶m b¶o v÷ng ch¾c. Cho vµo dung dÞch 25 cm3

pirophotphat natri (Na4P2O7) nång ®é 4% hoÆc Hexametaphotphat natri (NaPO3)6 nång ®é 4% ®Ó æn ®Þnh dung dÞch vµ cho thªm níc cÊt ®· ®un s«i ®Ó nguéi vµo èng lêng ®Õn ®óng møc 1000 cm3. Dïng que khuÊy ®Çu ®Öm cao su cã ®ôc thñng nhiÒu lç nhá khuÊy, ®¶o dung dÞch tõ trªn xuèng vµ tõ díi lªn 15 ®Õn 20 lÇn, lµm cho çc cì h¹t ph©n t¸n ph©n bè ®Òu trong dung dÞch.

8. NÕu thÊy huyÒn phï cßn cã kÕt tña t¹o thµnh vµ l¾ng xuèng ®¸y èng lêng, th× cÇn ph¶i cho thªm dung dÞch (NaPO3)6 vµo huyÒn phï võa ®ñ ®Ó ph¸ keo. §Õn ®©y kÕt thóc viÖc chuÈn bÞ huyÒn phï, chuyÓn sang lÊy sè ®o cña phao tû träng kÕ theo §iÒu 3.5.

3.5. LÊy sè ®o cña tû träng kÕ trong huyÒn phï ë trong çc thêi gian l¾ng ch×m kh¸c nhau cña h¹t ph©n t¸n

1. Dïng que khuÊy ®Çu ®Öm cao su cã ®ôc thñng nhiÒu lç, khuÊy ®¶o ®Òu huyÒn phï tõ trªn xuèng vµ tõ díi lªn Ýt nhÊt trong 2 phót víi kho¶ng 60 lÇn khuÊy. Ngõng khuÊy, lÊy que khuÊy ra cho vµo èng ®ong cã chøa níc cÊt, lËp tøc bÊm ®ång hå, ®ång thêi nhÑ nhµng th¶ phao tû träng kÕ theo híng th¼ng ®øng vµo huyÒn phï sao cho phao næi tù do æn ®Þnh ë trung t©m tiÕt diÖn èng lêng, råi ®äc sè ®o (Ro) trªn çn phao tû träng kÕ ë thêi gian: Sau 30 gi©y, 1 phót, 2 phót vµ 5 phót kÓ tõ khi ngõng khuÊy. Mçi thêi ®iÓm ®äc kh«ng qu¸ 15 gi©y vµ ®äc theo mÐp trªn cña mÆt cong huyÒn phï. §äc xong lo¹t sè ®o nµy, lÊy tû träng kÕ ra lau s¹ch råi th¶ vµo èng lêng ®ùng níc cÊt, ®ång thêi ®o vµ ghi l¹i nhiÖt ®é cña huyÒn phï.

70

14 TCN 129 - 2002

Ghi chó: Khi ®äc tû träng kÕ lo¹i B, ®Ó ®¬n gi¶n, bá hµng ®¬n vÞ vµ dÞch dÊu phÈy vÒ bªn ph¶i ba con sè. VÝ dô: V¹ch kh¾c 1,0252 ®îc ®äc vµ ghi lµ 25,2. Khi ®äc tû träng kÕ lo¹i A, ®äc chÝnh x¸c ®Õn 0,1o.

2. KhuÊy l¹i huyÒn phï lÇn thø hai theo ®iÓm 1 §iÒu 3.5, råi ngõng khuÊy vµ lËp tøc bÊm ®ång hå theo dâi thêi gian. TiÕp theo, th¶ tû träng kÕ vµo huyÒn phï vµ ®äc sè ®o (Ro) trªn çn phao ë çc thêi gian: Sau 15 phót; 30 phót; 1h; 2h; 4h; 8h vµ 24 giê kÓ tõ khi ngõng khuÊy; 2 lÇn trong ngµy tiÕp sau (nÕu cã yªu cÇu). Mçi lÇn ®äc xong sè ®o, nhÑ nhµng lÊy tû träng kÕ ra, lau s¹ch råi th¶ vµo èng lêng cã ®ùng níc cÊt, ®ång thêi ®o vµ ghi l¹i nhiÖt ®é cña huyÒn phï chÝnh x¸c ®Õn 0,5oC. Ghi chó: Khi lÊy sè ®äc tû träng kÕ lÇn sau, cÇn th¶ tû träng kÕ vµo s©u h¬n sè ®äc lÇn tríc mét Ýt ®Ó phao chãng æn ®Þnh.

3.6. TÝnh to¸n vµ biÓu thÞ kÕt qu¶3.6.1. TÝnh to¸n phÇn ph©n tÝch b»ng sµng1. TÝnh to¸n trÞ sè % theo khèi lîng cña h¹t n»m l¹i trªn tõng cì sµng thÝ

nghiÖm theo c«ng thøc 3.7:(3.7)

Trong ®ã: Pi - trÞ sè % theo khèi lîng cña h¹t n»m l¹i trªn cì sµng i; mi - khèi lîng kh« cña h¹t n»m l¹i trªn cì sµng i, g;

mo - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, g.Ghi chó: NÕu ®Êt thÝ nghiÖm ph¶i xö lý h÷u c¬ hoÆc xö lý muèi hoµ tan th× lÊy mo = m'o (khèi lîng kh« cña mÉu thÝ nghiÖm sau xö lý).

2. TÝnh to¸n trÞ sè % tÝch luü theo khèi lîng cña cì h¹t lät qua cì sµng i theo c«ng thøc 3.8: % tÝch luü qua sµng i = 100 - tæng sè % cña cì h¹t n»m l¹i trªn sµng i vµ trªn çc sµng lín h¬n sµng i (3.8)

3. TÝnh trÞ sè % tÝch luü theo khèi lîng cña cì h¹t lät sµng 0,1 mm: T¬ng tù nh trªn.

3.6.2. TÝnh to¸n phÇn ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ1. TÝnh to¸n cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt (L), kho¶ng çch tõ

v¹ch kh¾c ®ang xÐt trªn çn tû träng kÕ, ngang víi mÆt níc (còng lµ sè ®äc tû träng kÕ, R0) ®Õn trung t©m phao tû träng kÕ, theo c«ng thøc 3.9:

(3.9)Trong ®ã: L - cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt, cm;

L' - cù ly tõ mÆt níc ®Õn trung t©m bÇu tû träng kÕ, cm;L1 - cù ly tõ v¹ch kh¾c thÊp nhÊt ®Õn v¹ch kh¾c ®ang xÐt ngang víi mÆt níc (còng lµ sè ®äc tû träng kÕ, R0) trªn çn phao tû träng kÕ, cm;

71

14 TCN 129 - 2002

Lo - cù ly tõ trung t©m phao tû träng kÕ ®Õn v¹ch kh¾c thÊp nhÊt trªn

çn phao tû träng kÕ, cm;Vb - thÓ tÝch bÇu (phao) tû träng kÕ, cm3;F - diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang cña èng lêng 1000 cm3 dïng trong thÝ nghiÖm, cm2.

(Xem h×nh C.1 vµ C.2 phô lôc C)Ghi chó: §Ó thuËn tiÖn trong tÝnh to¸n, cÇn lËp b¶ng hiÖu chÝnh tríc çc cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt (L) ®èi víi mçi tû träng kÕ vµ tõng èng lêng 1000 cm3 sö dông thÝ nghiÖm, theo nh vÝ dô ë b¶ng C.3 vµ C.4 phô lôc C.

2. TÝnh to¸n ®êng kÝnh t¬ng ®¬ng cña h¹t ®Êt øng víi thêi gian l¾ng ch×m theo c«ng thøc 3.10:

(3.10)

Trong ®ã: d - ®êng kÝnh t¬ng ®¬ng cña h¹t ®Êt, mm; - hÖ sè nhít ®éng cña níc ë nhiÖt ®é thÝ nghiÖm, Poaz¬, tra

b¶ng A.4 phô lôc A;g - gia tèc träng trêng, b»ng 981cm/s2;s - khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt nhá h¬n 2 mm, g/cm3;n - khèi lîng riªng cña níc, lÊy b»ng 1 g/cm3;t - thêi gian l¾ng ch×m cña h¹t ®Êt kÓ tõ khi ngõng khuÊy huyÒn phï ®Õn khi lÊy sè ®äc tû träng kÕ (R0), s;L - cù ly l¾ng ch×m hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt t¬ng øng víi thêi gian l¾ng ch×m (t) khi lÊy sè ®äc tû träng kÕ, cm;

Ghi chó:1. §Ó thuËn tiÖn trong tÝnh to¸n, c«ng thøc 3.10 ®îc viÕt gän d¹ng 3.11:

(3.11) , víi

K tra b¶ng A.3 phô lôc A.2. Thùc tÕ, ®Ó nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, thêng sö dông to¸n ®å Stoke ®Ó x¸c ®Þnh ®êng kÝnh d cña h¹t theo h×nh B.1 phô lôc B.

3. TÝnh to¸n trÞ sè x, % theo khèi lîng cña cì h¹t nhá h¬n ®êng kÝnh d nµo ®ã øng víi çc sè ®äc tû träng kÕ: a/ Khi sö dông tû träng kÕ lo¹i A: TÝnh theo c«ng thøc 3.12:

(3.12)

Trong ®ã: x - trÞ sè % theo khèi lîng kh« cña cì h¹t nhá h¬n ®êng kÝnh t-¬ng ®¬ng d nµo ®ã ®· x¸c ®Þnh theo ®iÓm 2 §iÒu 3.6.2;

s - khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt, g/cm3;

72

14 TCN 129 - 2002

o - khèi lîng riªng gi¶ ®Þnh dïng ®Ó kh¾c ®é trªn tû träng kÕ, b»ng 2,65 g/cm3;

mo - khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm, g; a - trÞ sè % theo khèi lîng kh« cña cì h¹t lät sµng 0,1 mm; RA - sè ®äc tû träng kÕ lo¹i A ®· ®îc hiÖu chØnh, tÝnh theo

c«ng thøc: RA = RoA + mA + nA - CA

Trong ®ã: RoA - sè ®äc tû träng kÕ lo¹i A;mA - sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é cña níc khi thÝ nghiÖm sö dông tû träng kÕ lo¹i A (tra b¶ng C.5 phô lôc C);

nA - sè hiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ trªn ®é kh¾c cña tû träng kÕ lo¹i A (phô lôc C);

CA - sè hiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n øng víi thÝ nghiÖm sö dông tû träng kÕ lo¹i A (phô lôc C).

Ghi chó: §Ó thuËn tiÖn trong tÝnh to¸n, c«ng thøc 3.12 ®îc viÕt gän d¹ng 3.13:

(3.13)

víi , lµ hÖ sè hiÖu chØnh khèi lîng riªng cña ®Êt, ®îc lËp thµnh

b¶ng tra s½n nh ë b¶ng C.6 phô lôc C.b/ Khi sö dông tû träng kÕ lo¹i B: TÝnh theo c«ng thøc 3.14:

(3.14)

Trong ®ã: x - TrÞ sè % theo khèi lîng kh« cña cì h¹t nhá h¬n ®êng kÝnh t¬ng ®¬ng d nµo ®ã ®· x¸c ®Þnh theo ®iÓm 2 §iÒu 3.6.2;

R'B - Sè ®äc tû träng kÕ lo¹i B ®· ®îc hiÖu chØnh, tÝnh theo c«ng thøc: R'B = ROB + mB + nB - CB

Trong ®ã: ROB - sè ®äc tû träng kÕ lo¹i B;mB - sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é cña níc øng víi thÝ

nghiÖm sö dông tû träng kÕ lo¹i B (tra b¶ng C.5 phô lôc C);

nB - sè hiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ theo ®é kh¾c cña tû träng kÕ lo¹i B (phô lôc C);

CB - sè hiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n øng víi thÝ nghiÖm sö dông tû träng kÕ lo¹i B (phô lôc C);

- C¸c ký hiÖu kh¸c nh ®· gi¶i thÝch ë phÇn trªn.Ghi chó: §Ó thuËn tiÖn trong tÝnh to¸n, c«ng thøc 3.14 ®îc viÕt gän d¹ng

3.15:

73

14 TCN 129 - 2002

(3.15)

víi , lµ hÖ sè hiÖu chØnh khèi lîng riªng cña ®Êt, ®îc lËp thµnh

b¶ng tra s½n nh nªu ë b¶ng C.6 phô lôc C.3.6.3. BiÓu thÞ kÕt qu¶

BiÓu thÞ kÕt qu¶ ph©n tÝch b»ng b¶ng tÊt çc trÞ sè hµm lîng cña çc cì h¹t th« ®îc ph©n tÝch b»ng sµng vµ cña çc cì h¹t mÞn ®îc ph©n tÝch b»ng tû träng kÕ, ®ång thêi biÓu thÞ lªn biÓu ®å ph©n bè thµnh phÇn cì h¹t cña ®Êt díi d¹ng ®êng cong tr¬n nh b¶ng A.1; A.2 vµ h×nh A.1 phô lôc A.

3.7. B¸o ço thÝ nghiÖm Ph¶i ®¶m b¶o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh phï hîp víi tiªu

chuÈn 14 TCN 129 - 2002, bao gåm çc th«ng tin chñ yÕu sau:- Tªn c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, ®¬n vÞ kh¶o s¸t;- Sè hiÖu hè th¨m dß;- Sè hiÖu mÉu ®Êt, ®é s©u lÊy mÉu;- Sè hiÖu mÉu thÝ nghiÖm trong phßng;- Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm sö dông;- Khèi lîng mÉu ®Êt dïng thÝ nghiÖm;- Ph¬ng ph¸p ph©n t¸n ®Êt;- KÕt qu¶ ph©n tÝch: Hµm lîng cña çc cì h¹t, BiÓu ®å ph©n bè

thµnh phÇn h¹t;- Çc th«ng tin kh¸c cã liªn quan nh: xö lý h÷u c¬, xö lý muèi (nÕu cã)

v.v...

KT. Bé trëng Bé N«ng nghiÖp vµ PTNTThø trëng

§· ký: Bïi B¸ Bæng

Phô lôc Açc mÉu b¶ng ghi chÐp ph©n tÝch thµnh phÇn h¹t ®Êt

B¶ng A.1. MÉu ghi chÐp khi ph©n tÝch b»ng sµng- Tªn c«ng tr×nh: …- H¹ng môc c«ng tr×nh: …- §¬n vÞ kh¶o s¸t ®Þa chÊt: …- Sè hiÖu hè th¨m dß: …

74

14 TCN 129 - 2002

- Sè hiÖu mÉu ®Êt: … §é s©u lÊy mÉu: … Ngµy th¸ng lÊy mÉu: …- Sè hiÖu mÉu thÝ nghiÖm: … M« t¶ ®Êt s¬ bé: …- Khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt lÊy thÝ nghiÖm: … g

C¸c cì sµng sö

dông (mm)

VËt liÖu h¹t n»m l¹i trªn sµng

PhÇn tr¨m tÝch luü cña vËt liÖu lät

sµngGhi chó

Khèi lîng (g) Hµm lîng (%)2001008060402010521

0,500,250,10

Ngµy …... th¸ng …… n¨m …… ph©n tÝchNgêi thùc

hiÖnNgêi kiÓm

traNgêi

duyÖt

B¶ng A.2. MÉu ghi chÐp thÝ nghiÖm ph©n tÝch h¹t b»ng ph¬ng ph¸p tû träng kÕ

- Tªn c«ng tr×nh: … - Ngµy thÝ nghiÖm: …- H¹ng môc c«ng tr×nh: … - Ngêi thÝ nghiÖm: …

75

14 TCN 129 - 2002

- Sè hiÖu mÉu ®Êt: … - Ngêi tÝnh to¸n: …- Sè hiÖu mÉu thÝ nghiÖm: … - Ngêi kiÓm tra: …- Tæng khèi lîng mÉu ®Êt kh« giã: …- Tæng khèi lîng mÉu ®Êt kh«: …

- Khèi lîng kh« cña h¹t <0,1 mm - Tû träng kÕ lo¹i: A (hoÆc B); sè: ...

- PhÇn tr¨m theo khèi lîng cña h¹t <0,1 mm: …

- èng lêng 1000 cm3; sè: …

- Khèi lîng kh« cña mÉu ®Êt thÝ nghiÖm h¹t <0,1 mm: …- Khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt <2 mm: …- Xö lý h÷u c¬ (cã hay kh«ng): …- Xö lý muèi (cã hay kh«ng): …

Thêi gian l¾ng ch×m

(t)

NhiÖt ®é dun

g dÞch(ToC)

Sè ®äc tû träng kÕCù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt

L (cm)

§êng kÝnh h¹td

(mm)

PhÇn tr¨m khèi lîng cña h¹t nhá h¬n ®êng kÝnh d

nµo ®ã(%)

Sè ®äc tû

träng kÕ(Ro)

TrÞ sè hiÖu

chØnh mÆt cong dÞch thÓ(n)

TrÞ sè

hiÖu chØn

h nhiÖt ®é(m)

TrÞ sè hiÖu chØnh chÊt ph©n

t¸n(CD)

Sè ®äc tû

träng kÕ ®· hiÖu

chÝnhR'=Ro+n+m-

CD30''1'2'5'15'30'1h2h4h8h

24h……

76

14 TCN 129 - 2002

77

14 TCN 129 - 2002

B¶ng A.3. B¶ng trÞ sè hÖ sè K dïng ®Ó tÝnh to¸n ®êng kÝnh h¹t (d)

NhiÖt ®é (oC)

HÖ sè KKhèi lîng riªng cña ®Êt

2,45 2,50 2,55 2,60 2,65 2,70 2,75 2,80 2,855 0,1335 0,1360 0,1339 0,1318 0,1293 0,1270 0,1261 0,1243 0,12266 0,1365 0,1312 0,1320 0,1299 0,1280 0,1261 0,1243 0,1225 0,12087 0,1344 0,1321 0,1300 0,1280 0,1260 0,1241 0,1224 0,1206 0,11798 0,1324 0,1302 0,1281 0,1260 0,1241 0,1223 0,1205 0,1188 0,11829 0,1305 0,1283 0,1262 0,1242 0,1221 0,1205 0,1187 0,1171 0,116410 0,1288 0,1267 0,1247 0,1227 0,1208 0,1189 0,1173 0,1156 0,114111 0,1270 0,1249 0,1229 0,1209 0,1190 0,1173 0,1156 0,1140 0,112412 0,1253 0,1232 0,1212 0,1193 0,1175 0,1157 0,1140 0,1124 0,110913 0,1235 0,1214 0,1195 0,1175 0,1158 0,1141 0,1124 0,1109 0,109814 0,1221 0,1200 0,1180 0,1162 0,1149 0,1127 0,1111 0,1095 0,107915 0,1205 0,1184 0,1165 0,1148 0,1130 0,1113 0,1096 0,1081 0,106716 0,1189 0,1169 0,1150 0,1132 0,1115 0,1098 0,1083 0,1067 0,105317 0,1175 0,1154 0,1135 0,1118 0,1100 0,1085 0,1069 0,1047 0,103918 0,1159 0,1140 0,1121 0,1103 0,1086 0,1071 0,1055 0,1040 0,102619 0,1145 0,1135 0,1117 0,1090 0,1073 0,1058 0,1031 0,1038 0,101420 0,1130 0,1111 0,1108 0,1075 0,1059 0,1043 0,1029 0,1014 0,100021 0,1118 0,1099 0,1080 0,1064 0,1043 0,1033 0,1018 0,1003 0,099022 0,1103 0,1085 0,1067 0,1050 0,1034 0,1019 0,1004 0,0990 0,097723 0,1091 0,1072 0,1055 0,1033 0,1023 0,1007 0,0993 0,0979 0,0965

924 0,1073 0,1061 0,1042 0,1028 0,1012 0,0997 0,0982 0,09600 0,0957

025 0,1065 0,1047 0,1031 0,1011 0,0999 0,0984 0,0970

10,09566 0,0943

426 0,1054 0,1035 0,1019 0,1003 0,0988 0,09731 0,0959

20,09455 0,0932

727 0,1041 0,1024 0,1007 0,0992 0,0976

70,09623 0,0948

20,09349 0,0922

528 0,1032 0,1014 0,0998 0,0981

80,0967

00,09529 0,0939

10,09257 0,0913

2

78

14 TCN 129 - 2002

29 0,1015 0,1002 0,09895

0,09706

0,09555

0,09413 0,09279

0,09144 0,09028

30 0,1006 0,09910

0,09567

0,09567

0,09450

0,09311 0,09176

0,09050 0,08927

79

14 TCN 129 - 2002

B¶ng A.4. B¶ng tra hÖ sè nhít cña níc

NhiÖt ®é (oC)

HÖ sè nhít (Poaz¬)

NhiÖt ®é (oC)

HÖ sè nhít (Poaz¬)

10 0,01308 26 0,0087411 0,01272 27 0,0085412 0,01236 28 0,0083613 0,01208 29 0,0081814 0,01171 30 0,0080115 0,01140 31 0,0078416 0,01111 32 0,0076817 0,01086 33 0,0075218 0,01056 34 0,0073719 0,01050 35 0,0072220 0,01005 36 0,0071821 0,00981 37 0,0069522 0,00958 38 0,0068123 0,00936 39 0,0066824 0,00914 40 0,0065625 0,00894

80

14 TCN 129 - 2002

Phô lôc BTo¸n ®å stoke dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®êng kÝnh h¹tKhi ph©n tÝch ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p tû träng kÕ

Tr×nh tù: - ¸p thíc kÎ vµo thang N1vµ N2 t¹i çc ®iÓm t¬ng øng víi khèi lîng riªng cña ®Êt (S) vµ nhiÖt ®é cña huyÒn phï (ToC) khi ®o, ghi l¹i giao ®iÓm ë thang N3, (Ax103). - ¸p thíc kÎ vµo çc thang N4 vµ thang N5 t¹i çc ®iÓm t¬ng øng víi sè ®o cña tû träng kÕ (R) vµ thêi gian cña lÇn ®o ®ang xÐt (t), t¹i giao ®iÓm víi thang N6, ta ®îc tèc ®é r¬i (v) cña çc h¹t ë lÇn ®o ®ã. - Nèi çc giao ®iÓm nhËn ®îc trªn çc thang N3 vµ N6 l¹i, trªn giao ®iÓm cña ®êng nµy víi thang N7 ta ®äc ®îc ®êng kÝnh cña h¹t (d) cÇn t×m t¬ng øng víi lÇn ®o ®ang xÐt.

H×nh B.1. S¬ häa to¸n ®å Stoke dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®êng kÝnh h¹t (d) khi ph©n tÝch ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p tû träng kÕ

81

S

Ax103

Ax103

7

L R

L R

14 TCN 129 - 2002

Ghi chó: To¸n ®å Stoke chuÈn cã thÓ mua ë thÞ trêng, chØ cÇn ®em çc sè ®äc tû träng kÕ ®· hiÖu chÝnh mÆt cong (R) t¬ng øng víi çc trÞ sè L (ë bªn tr¸i thang sè 4) ¸p vµo bªn ph¶i thang sè 4 ®Ó sö dông.

Phô lôc CHiÖu chØnh tû träng kÕ

C.1. Néi dung hiÖu chØnh tû träng kÕ C.1.1. HiÖu chØnh cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt: Sè ®äc tû

träng kÕ biÓu thÞ khèi lîng riªng cña dÞch thÓ l¬ löng; Cù ly tõ mÆt dÞch thÓ ®Õn trung t©m thÓ tÝch cña bÇu tû träng kÕ biÓu thÞ ®é s©u ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt. Khi thÝ nghiÖm, sau khi th¶ tû träng kÕ vµo dÞch thÓ ®Ó ®äc sè ®o, mÆt dÞch thÓ v× thÕ mµ d©ng lªn lµm cho cù ly ch×m l¾ng cña h¹t lín h¬n so víi thùc tÕ, do ®ã cÇn ph¶i tiÕn hµnh hiÖu chØnh ®Ó dïng x¸c ®Þnh ®êng kÝnh h¹t ®Êt theo c«ng thøc 3.10, hoÆc theo ph¬ng ph¸p to¸n ®å stoke.

C.1.2. HiÖu chØnh mÆt cong cña dÞch thÓ: Khi thÝ nghiÖm, sè ®äc trªn çn phao tû träng kÕ ®Òu lÊy ®Ønh cña mÆt cong dÞch thÓ lµm chuÈn, nhng khi kh¾c ®é th× lÊy ®¸y mÆt cong cña níc lµm chuÈn, do ®ã cÇn ph¶i hiÖu chØnh.

C.1.3. HiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n: Khi kh¾c ®é trªn çn phao tû träng kÕ lÊy níc s¹ch lµm chuÈn; Khi thÝ nghiÖm, trong dÞch thÓ cho vµo ®Êt ph©n t¸n th× khèi lîng riªng t¨ng lªn, do ®ã cÇn ph¶i hiÖu chØnh.

C.1.4. HiÖu chØnh nhiÖt ®é: §é kh¾c trªn tû träng kÕ lµ kh¾c ë nhiÖt ®é 20oC; Khi thÝ nghiÖm, nhiÖt ®é cña dÞch thÓ kh¸c víi 20oC, sù thay ®æi khèi lîng riªng cña níc vµ sù co d·n thÓ tÝch cña phao tû träng kÕ sÏ ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c cña tû träng kÕ, do ®ã cÇn hiÖu chØnh.

C.1.5. HiÖu chØnh khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt: Khi kh¾c ®é trªn çn phao tû träng kÕ ®Òu gi¶ ®Þnh khèi lîng riªng cña ®Êt trong dÞch thÓ lµ 2,65; Khi thÝ nghiÖm, khèi lîng riªng cña ®Êt kh¸c víi 2,65 th× cÇn hiÖu chØnh.

C.2. ThiÕt bÞ, dông cô, vËt t1. Tû träng kÕ: Lo¹i A, ®¬n vÞ chia v¹ch nhá nhÊt lµ 1,0; Lo¹i B, (20oC/20oC), ®¬n vÞ chia v¹ch nhá nhÊt lµ 0,001.2. èng ®o: §êng kÝnh 6cm (1mm), cã 2 lo¹i: Lo¹i dung tÝch 1000 cm3 chia v¹ch chÝnh x¸c ®Õn 20ml, lo¹i dung tÝch 250 cm3 chia v¹ch chÝnh x¸c ®Õn 1cm3. 3. Que khuÊy, ®Çu ®Öm cao su cã ®ôc lç. §òa thuû tinh.4. BÓ níc: Khèng chÕ nhiÖt ®é ë 20oC, ®é chÝnh x¸c 1oC.5. B×nh tû träng: Dung tÝch100cm3.6. NhiÖt kÕ: Kh¾c ®é tõ 0 ®Õn 50oC, chÝnh x¸c ®Õn 0,5oC.

82

14 TCN 129 - 2002

7. C©n kü thuËt: Cã 2 lo¹i c©n: Lo¹i cã søc c©n 100g, ®é chÝnh x¸c ®Õn 0,001g; lo¹i cã søc c©n 200g, ®é chÝnh x¸c ®Õn 0,01g.8. Dung dÞch Hexametaphotphat natri hoÆc Pirophotphat natri nång ®é 4%.9. Ngoµi ra: Cèc ®ùng, níc cÊt, giÊy kÎ ly, thíc ®o v.v...

C.3. TiÕn hµnh hiÖu chØnhC.3.1. HiÖu chØnh cù ly l¾ng ch×m hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt: HiÖu chØnh

cho mçi tû träng kÕ víi tõng èng lêng 1000 cm3 ®îc dïng ®Ó ph©n tÝch, theo çc bíc sau ®©y:

1. X¸c ®Þnh thÓ tÝch cña phao tû träng kÕ, V0: §Æt èng lêng lªn mÆt bµn ph¼ng ngang, ®æ vµo kho¶ng 800 ®Õn 900 cm3 níc cÊt gi÷ ë 200C, råi ®äc sè ®o cña mÆt níc trong èng, V1 (theo biªn díi mÆt cong cña níc) chÝnh x¸c ®Õn 1 cm3. Th¶ tû träng kÕ vµo thËt th¼ng ®øng, ®Õn møc mÆt níc trong èng ngang víi v¹ch kh¾c thÊp nhÊt trªn çn phao, v¹ch kh¾c 1.030 (theo mÐp trªn cña mÆt khum ë çn phao), råi ®äc sè ®o cña mÆt níc trong èng, V2 (theo biªn díi mÆt cong cña níc), chÝnh x¸c ®Õn 1 cm3. HiÖu sè cña hai sè ®äc ®ã lµ thÓ tÝch cña phao tû träng kÕ, V0, cm3;

2. X¸c ®Þnh trÞ sè cña L0: Sau khi x¸c ®Þnh ®îc thÓ tÝch cña phao tû träng kÕ, tÝnh ®îc mét nöa thÓ tÝch cña nã lµ V0/2; cm3, vµ l¹i th¶ tû träng kÕ vµo èng, nhng kh«ng cho ch×m ®Õn v¹ch kh¾c thÊp nhÊt, mµ ®Õn khi níc trong èng d©ng lªn mét ®o¹n phï hîp víi lîng t¨ng thÓ tÝch níc lªn mét nöa thÓ tÝch cña bÇu (V0/2), tøc lµ khi d×m nã ®Õn t©m b©u. Gi÷ nguyªn tû träng kÕ, dïng thíc kÎ li ®Ó ®o kho¶ng çch tõ mÆt níc (theo biªn díi mÆt cong cña níc) ®Õn v¹ch kh¾c thÊp nhÊt ë çn tû träng kÕ, nghÜa lµ ®Õn v¹ch kh¾c 1.030. Nh vËy ta ®-îc trÞ sè L0, cm;

3. §o ®êng kÝnh trong cña èng lêng 1000 cm3, chÝnh x¸c ®Õn 1mm, vµ tÝnh to¸n diÖn tÝch tiÕt diÖn cña èng lêng (F), cm2;

4. §o cù ly tõ v¹ch kh¾c thÊp nhÊt ®Õn çc v¹ch kh¾c kh¸c trªn çn tû träng kÕ: Cø çch 5 v¹ch ®o cù ly 1 lÇn, chÝnh x¸c ®Õn 1mm, ®îc çc trÞ sè L1 t¬ng øng.

5. TÝnh to¸n cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt t¬ng øng víi çc trÞ sè L1 x¸c ®Þnh: Theo c«ng C.1:

(C.1)

Trong ®ã: L- cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt, cm;L1- cù ly tõ v¹ch kh¾c thÊp nhÊt ®Õn v¹ch kh¾c kh¸c ®ang xÐt trªn çn tû träng kÕ, (xem h×nh C.2) cm; L0- cù ly tõ trung t©m phao tû träng ®Õn v¹ch kh¾c thÊp nhÊt trªn çn phao, cm;Vb- thÓ tÝch cña phao tû träng kÕ, cm3;

83

14 TCN 129 - 2002

F- DiÖn tÝch tiÕt diÖn ngang cña èng lêng 1000 cm3, cm2.

H×nh C.1. S¬ ho¹ hiÖu chØnh cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt

6. §em çc trÞ sè L1 ®· ®o ®îc thay vµo c«ng thøc C.1, tÝnh to¸n ®îc çc trÞ sè L t¬ng øng, råi lËp thµnh b¶ng tra nh vÝ dô ë b¶ng C.3 vµ C.4 phô lôc C, vµ vÏ ®êng quan hÖ gi÷a sè ®äc cña tû träng kÕ(*) vµ cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt nh ë b¶ng C.2, C.3 ®Ó tra cøu sö dông; hoÆc ®em çc sè ®äc cña tû träng kÕ(*) ¸p vµo bªn ph¶i cña thang sè 4, t¬ng øng víi çc trÞ sè L ë bªn tr¸i thang sè 4 cña to¸n ®å Stoke ®Ó dïng x¸c ®Þnh ®êng kÝnh t¬ng ®¬ng cña h¹t ®Êt, d, theo ph¬ng ph¸p to¸n ®å Stoke.Ghi chó: (*) Sè ®äc trªn tû träng kÕ ®· ®îc hiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ.

84

14 TCN 129 - 2002

B¶ng C.3. MÉu vÝ dô tÝnh to¸n hiÖu chØnh cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt khi sö dông tû träng kÕ lo¹i A

Ngêi hiÖu chØnh: … Ngêi kiÓm tra: …Ngêi tÝnh to¸n: … Ngµy th¸ng hiÖu chØnh: …Ký hiÖu tû träng kÕ: Lo¹i A, sè: 2 Ký hiÖu èng lêng 1000 cm3: Sè 5ThÓ tÝch cña phao tû träng kÕ, Vb = §êng kÝnh trong cña èng ®o, D

85

H×nh C.2. S¬ ho¹ tû träng kÕ lo¹i B vµ c¸c th«ng sè ®o khi hiÖu chØnh

14 TCN 129 - 2002

86 cm3 =6,79cmCù ly tõ trung t©m phao tû träng kÕ ®Õn ®é kh¾c thÊp nhÊt, Lo = 8,5cm;

DiÖn tÝch tiÕt diÖn èng ®o, F = 36,19 cm2

TÝnh to¸n: TrÞ sè hiÖu chØnh mÆt cong: n = -1,2

§êng quan hÖ gi÷a sè ®äc tû träng kÕ víi cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña

h¹t ®ÊtRA

§é kh¾c trªn tû

träng kÕ

Cù ly tõ ®é kh¾c thÊp nhÊt ®Õn c¸c ®é kh¾c, L1

(cm)

Cù ly ch×m l¾ng h÷u hiÖu cña h¹t

®Êt L (cm)

Sè ®äc trªn tû träng kÕ ®· hiÖu chØnh mÆt cong

0 10,58 17,99 -1,210 8,72 16,13 8,820 7,02 14,43 18,830 5,21 12,62 28,840 3,43 10,84 38,850 1,63 9,04 48,860 0

B¶ng C.4. MÉu vÝ dô tÝnh to¸n hiÖu chØnh cù ly ch×m l¾ng hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt khi sö dông tû träng kÕ lo¹i B

Ngêi hiÖu chØnh: … Ngêi kiÓm tra: …Ngêi tÝnh to¸n: … Ngµy th¸ng hiÖu chØnh: …

86

§é kh¾c trªn tû

träng kÕ

Cù ly tõ ®é kh¾c thÊp nhÊt ®Õn

çc ®é kh¾c, L1

(cm)

Cù ly ch×m

l¾ng h÷u hiÖu cña h¹t ®Êt, L

(cm)

Sè ®äc trªn tû

träng kÕ ®· hiÖu chØnh mÆt cong

0,995 14,330 24,361 0,99461,000 12,968 22,999 0,99961,005 11,612 21,643 1,00461,010 10,268 20,299 1,00961,015 8,924 18,955 1,01461,020 7,586 17,617 1,01961,025 6,268 16,299 1,02461,030 4,986 15,017 1,02961,035 3,712 13,743 1,03461,040 2,436 12,467 1,03961,045 1,244 11,275 1,0446

14 TCN 129 - 2002

Ký hiÖu tû träng kÕ: Lo¹i B, sè … èng ®o sè: …ThÓ tÝch phao tû träng kÕ, Vb =

60 cm3§êng kÝnh trong cña èng ®o, D=6,63cm

Cù ly tõ trung t©m phao tû träng kÕ ®Õn ®é kh¾c thÊp nhÊt, Lo = 10,9 cm;

DiÖn tÝch èng ®o, A= 34,52cm2

TrÞ sè hiÖu chØnh mÆt cong cña dÞch thÓ:

n = - 0,0004

§êng quan hÖ gi÷a sè ®äc tû träng kÕ víi cù ly ch×m l¾ng

hiÖu qu¶ cña h¹t ®Êt

C.3.2. HiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ: Th¶ tû träng kÕ vµo èng lêng 1000cm3 cã chøa níc cÊt ë nhiÖt ®é 20oC, ®äc çc sè ®o trªn çn phao theo biªn díi vµ biªn trªn cña mÆt cong dÞch thÓ; HiÖu sè çc sè ®äc lµ trÞ sè hiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ (h×nh C.3).

87

Sè ®äc tû träng kÕ RB (®· hiÖu chØnh mÆt cong)

14 TCN 129 - 2002

H×nh C.3. S¬ ®å hiÖu chØnh mÆt cong dÞch thÓ

C.3.3. HiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n1. §æ 950 cm3 níc cÊt vµo èng lêng 1000 cm3, khèng chÕ ë nhiÖt ®é

20oC, th¶ tû träng kÕ vµo vµ ®äc sè ®o theo mÐp trªn cña mÆt cong, råi lÊy tû träng kÕ ra cho vµo èng lêng cã chøa níc cÊt.

2. Cho thªm chÊt ph©n t¸n vµo (lo¹i vµ lîng dïng gièng nh khi sö dông thÝ nghiÖm: 25 cm3 dung dÞch hexametaphotphat natri nång ®é 4%). Sau ®ã dïng que khuÊy ®Çu ®Öm cao su khuÊy ®Òu hçn hîp tõ trªn xuèng díi vµ tõ díi lªn trªn, råi th¶ tû träng kÕ vµ ®äc sè ®o theo mÐp trªn cña mÆt cong.

3. TÝnh trÞ sè hiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n theo c«ng thøc C.2: CD = R'

20 - R20 (C.2)Trong ®ã: CD - trÞ sè hiÖu chØnh chÊt ph©n t¸n;

R'20- sè ®äc cña tû träng kÕ trong dung dÞch cã cho chÊt

ph©n t¸n; R20- sè ®äc cña tû träng kÕ ë trong níc cÊt.

Ghi chó: §iÒu chÕ dung dÞch hexametaphotphat natri nång ®é 4% b»ng c¸ch cho 33g sodium hexametaphotphat víi 7g muèi cacbonat sodium vµo níc cÊt ®Ó ®îc 1 lÝt dung dÞch.

C.3.4. HiÖu chØnh nhiÖt ®é: Khi thÝ nghiÖm, nÕu nhiÖt ®é cña dung dÞch kh¸c 20oC, th× hiÖu chØnh nhiÖt ®é theo trÞ sè ë b¶ng C.5.

C.3.5. HiÖu chØnh khèi lîng riªng cña ®Êt: Khi thÝ nghiÖm, nÕu khèi lîng riªng cña ®Êt kh¸c 2,65 g/cm3, th× hiÖu chØnh khèi lîng riªng cña ®Êt theo trÞ sè ë b¶ng C.6.

88

§é cao cña mÆt cong dÞch thÓ 0.99

92

0.9990

C¸n phao tû träng kÕ

Sè hiÖu chØnh mÆt khum (mÆt cong)

14 TCN 129 - 2002

B¶ng C.5. TrÞ sè hiÖu chÝnh nhiÖt ®é

NhiÖt ®é cña dung dÞch (oC)

TrÞ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é NhiÖt ®é

cña dung dÞch (oC)

TrÞ sè hiÖu chØnh nhiÖt ®é

Tû träng kÕ lo¹i A

Tû träng kÕ lo¹i B

Tû träng kÕ lo¹i A

Tû träng kÕ lo¹i B

10,0 -2,0 -0,0012 20,0 +0,0 +0,0000

10,5 -1,9 -0,0012 20,5 +0,1 +0,0001

11,0 -1,9 -0,0012 21,0 +0,3 +0,0002

11,5 -1,8 -0,0011 21,5 +0,5 +0,0003

12,0 -1,8 -0,0011 22,0 +0,6 +0,0004

12,5 -1,7 -0,0010 22,5 +0,8 +0,0005

13,0 -1,6 -0,0010 23,0 +0,9 +0,0006

13,5 -1,5 -0,0009 23,5 +1,1 +0,0007

14,0 -1,4 -0,0009 24,0 +1,3 +0,0008

14,5 -1,3 -0,0008 24,5 +1,5 +0,0009

15,0 -1,2 -0,0008 25,0 +1,7 +0,0010

15,5 -1,1 -0,0007 25,5 +1,9 +0,0011

16,0 -1,0 -0,0006 26,0 +2,1 +0,0013

16,5 -0,9 -0,0006 26,5 +2,2 +0,0014

17,0 -0,8 -0,0005 27,0 +2,5 +0,0015

17,5 -0,7 -0,0004 27,5 +2,6 +0,0016

18,0 -0,5 -0,0003 28,0 +2,9 +0,0018

18,5 -0,4 -0,0003 28,5 +3,1 +0,0019

19,0 -0,3 -0,0002 29,0 +3,3 +0,0021

19,5 -0,1 -0,0001 29,5 +3,5 +0,002289

14 TCN 129 - 2002

20,0 0,0 0,0000 30,0 +3,7 +0,0023

90

14 TCN 129 - 2002

B¶ng C.6. TrÞ sè hiÖu chÝnh khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt

Khèi lîng riªng cña h¹t ®Êt

TrÞ sè hiÖu chÝnhTû träng kÕ lo¹i A Tû träng kÕ lo¹i B

2,50 1,038 1,666

2,52 1,032 1,658

2,54 1,027 1,649

2,56 1,022 1,641

2,58 1,017 1,632

2,60 1,012 1,625

2,62 1,007 1,617

2,64 1,002 1,609

2,66 0,998 1,603

2,68 0,993 1,595

2,70 0,989 1,588

2,72 0,985 1,581

2,74 0,981 1,575

2,76 0,977 1,568

2,78 0,973 1,562

2,80 0,969 1,556

2,82 0,965 1,549

2,84 0,961 1,543

2,86 0,958 1,538

2,88 0,954 1,532

91

14 TCN 129 - 2002

92

bé n«ng nghiÖptieuchuan.mard.gov.vn/documents/uploads/14tcn 129-2002.doc · web viewc.1.2. hiÖu...

Documents