AYDIN İL MÜDÜRLÜĞÜ

İL TARIM VE KIRSAL KALKINMAMASTER PLANLARININ HAZIRLANMASINA

DESTEK PROJESİ

AYDINTARIM MASTER PLANI

2013

T.C.GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

Aydın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Erol AYYILDIZVali

Salih KÖKSALİl Müdürü

Selçuk Bora YILMAZİl Müdür Yardımcısı

Adem KAPLANKoordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürü

Aydın Tarımsal Master Plan Hazırlama Ekibi

Mühendis Şeniz KESKİNMühendis Fatma Nur SÜZERMühendis Filiz ERBAŞMühendis Yasin DAĞMühendis Mehmet ORMANCIMühendis Erol CİRANMühendis Funda KORU

Sosyolog Özgür SARIEFE

2

SUNUŞ

Dağlarından yağ, ovalarından bal akan ilimiz Aydın, Traklar tarafından ele geçirilerek yeniden yapılan Tralles kenti üzerine kurulmuştur. Şehir depremden sonra yerle bir olunca İmparator Andronik şehri yeniden düzenlemiş ve Andropolis adını vermiştir. Selçukluların yönetimine geçtikten sonra şehrin isminin Aydın Güzelhisarı olduğu görülür.Osmanlılar zamanında ise şehir “ Kana-i Güzel Hisar der Liva-i Aydın”, “ Nefs-i Güzel Hisar der Liva-i Aydın “ ve Aydın ili olarak adlandırılmıştır

Aydın; tarım, turizm ve sanayi sektörlerindeki potansiyeli, vasıflı insan gücüyle Ege Bölgesi ve Ülkemizin hızla gelişen illerinden biri durumundadır. Orta ve batı kesiminde verimli ovalar, kuzey ve güneyi dağlar ile çevrili Büyük Menderes Havzası üzerinde 8.007 km²’lik bir alan üzerine kuruludur.

Büyük Menderes ırmağının suladığı bereketli ovalar üzerinde 800.700 ha alanda kurulu İlimizin % 45,3’ünde yani 363.215 hektarında tarım yapılmaktadır. İlimiz toprak, iklim, topoğrafik yapı ve ekolojik özellikleri ile polikültür tarıma elverişlidir. Tarımın her kolunda yüksek bir potansiyele sahiptir.Günümüzde, gelişme düzeyleri ne olursa olsun, bütün ülkelerin ekonomilerinde tarımın özel bir önemi vardır.Ekonomik bakımdan çok güçlü ülkeler bile, tarımsal üretimlerinin, kendi ihtiyaçlarını karşılamasını ciddi bir hedef olarak belirlemişlerdir.Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş sürecini yaşayan ülkemizde de tarım sektörü halen önemini korumaya devam etmektedir.

Tarım Sektörü insanoğlunun varlığını sürdürebilmesi için vazgeçilmez olan beslenme ihtiyacının karşılanması yanında istihdam imkanları, sanayiye ham madde sağlaması bakımından stratejik bir sektördür.Tarım sektörü; bölgesel gelişmişlik farklarını gideren, işsizlik ve kırsal alandan göçü önleyen, istihdam yaratan, insanların sağlıklı beslenmesini sağlayan bir sektördür.

Hızla artan insan mevcudunu besleyebilmek için tarımın bitkisel üretimle uğraşan uzmanlarının çalışmaları sonucu, yüksek verim potansiyeline sahip üstün vasıflı bitkisel materyallerle üretimde bulunularak ekilebilir tarım alanlarından daha fazla ürün alınması gerekmektedir. Hayvancılık ve hayvansal ürünlerin üretiminin arttırılabilmesi için de ileriye dönük yatırım planları ve üretim projeksiyonları çok titizlikle hazırlanarak gerekli tedbirler alınmalıdır.

İlimizde hazırlanan İl Tarım Master Planı, gerek kamu ve özel sektör gerekse uluslar arası yatırım ve hizmet imkanı açısından bir kılavuz niteliğindedir. Bu Tarım Master Planı, yerel düzeydeki tarımsal planlamanın pratik uygulanabilirliğini göstermenin yanında başvuru kaynağı niteliğinde bir çalışmadır. Böylece bir yandan doğal kaynakların daha etkili ve verimli kullanılması sağlanırken diğer yandan da İlimizin gerçek sorunlarına yönelik gerçekçi çözümler daha kısa sürede belirlenebilecektir.İl Tarım Master Planı, ilgili sektörlerin de İlde yatırım alanlarını ortaya koyabilmeleri ve ön etüt çalışması yapabilmelerinden dolayı da ayrıca önemlidir.

Tarım sektörünün, teknolojik ve bilimsel gelişmelerle bütünleşmesi,kaliteli ve rekabet gücü yüksek ürün üretilmesi, diğer sektörlerle uyumlu bir büyüme hızı yakalaması için yapılacak uygulamalara ışık tutması amacıyla hazırlanan Aydın Tarım Master Planına emeği geçen Master Planı Hazırlama ekibi başta olmak üzere çalışmaya değerli zamanlarını ayıran ve katkı da bulunan diğer kamu kurum ve kuruluşlarında ve özel sektörde çalışan arkadaşlara teşekkür ederim.

Salih KÖKSAL İl Müdürü

3

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ............................................................................................................................................4İÇİNDEKİLER................................................................................................................................5AYDIN İLİ TARIM MASTER PLANI..........................................................................................6

BÖLÜM:1. GİRİŞ........................................................................................................................6BÖLÜM:2. PLANLI KALKINMA VE TARIM.........................................................................7

2.1. TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ................................................................................72.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ..................................................................................................82.3. TARIM VE DESTEKLEME POLİTİKALARINDA DEĞİŞİM SÜRECİ:.....................92.4. IX. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI.........................................................................19

BÖLÜM: 3. İLİN ÖZELLİKLERİ............................................................................................223.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER....................................................................................223.2 SOSYO – EKONOMİK YAPI.........................................................................................333.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ....................................................................................373.4.TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ...........................................................................443.5. TARIMSAL HİZMETLER.............................................................................................70

BÖLÜM : 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ......................................................................784.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR................................................................................784.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR.............................................................................804.3. TOPRAK YAPISI...........................................................................................................814.4. SU POTANSİYELİ.........................................................................................................82

BÖLÜM:5-TARIMSAL ÜRETİM............................................................................................865.1:BİTKİSEL ÜRETİM :......................................................................................................865.2.AB’NE UYUM SÜRECİNDE GIDA GÜVENLİĞİ.......................................................995.3.YEM HİZMETLERİ......................................................................................................1135.4. HAYVANSAL ÜRETİM:.............................................................................................1155.5.ORGANİK TARIM........................................................................................................1255.6.İYİ TARIM UYGULAMALARI...................................................................................1325.7.AYDIN İLİNDE ÜRETİM DEĞERLERİ.....................................................................1365.8.VERİMLİLİK.................................................................................................................143

BÖLÜM: 6. PROBLEMLER, POTANSİYELLER VE KISITLAR.......................................1436.1. PROBLEMLER............................................................................................................1436.2. POTANSİYELLER VE KISITLAR.............................................................................150

BÖLÜM: 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASI.....................................1517.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ.................................................................................1517.2. GELİŞTİRİLEN SWOT ANALİZİ..............................................................................153

BÖLÜM: 8. PROJELERİN VE PROGRAMLARIN BELİRLENMESİ................................1568.1.İLDE YEREL İDARELER TARAFINDAN UYGULANAN PROJELER..................1568.2. İLDE UYGULANAN GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER........................................................................................................1578.3.BELİRLENEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANA-BİLECEK PROJELER.........................................................................................................159

AYDIN İLİ TARIM MASTER PLANI

BÖLÜM:1. GİRİŞ

Aydın ili tarım master planı, Gıda ,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) işbirliği ile “Tarımsal ve Kırsal Kalkınma Master Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi” kapsamında 2005 yılında hazırlanmış olup 2013 yılında İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü elemanlarınca güncellemesi yapılmıştır.

Türkiye’ de 1963 yılından itibaren planlı kalkınma dönemi başlamıştır. Amaç, sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde yerel potansiyellerin harekete geçirilerek, gelir ve istihdamın arttırılmasıdır.2012 yılında, GSYİH içinde tarım %8,2, sanayi %19,1 ve hizmet sektörü %72,7 olması öngörülmüştür.

Tarım sektörünün 2011 yılı itibarıyla Gayri Safi Zirai Gelir içindeki payı % 8 olmasına karşılık, tarımsal istihdamın toplam sivil istihdam içindeki payı % 26 dır. Tarımın milli gelirdeki ağırlığı azalırken, nüfusun önemli bir kısmı hala geçimini tarımla sağlamaya devam etmektedir.

Türkiye’ de tarımsal planlama geleneksel olarak ülkenin Beş Yıllık Ulusal Kalkınma Planları (BYKP) kapsamında yapılmaktadır. 2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı, değişimin çok boyutlu ve hızlı bir şekilde yaşandığı, rekabetin yoğunlaştığı ve belirsizliklerin arttığı bir döneme rastlamaktadır. Küreselleşmenin her alanda etkili olduğu, bireyler, kurumlar ve uluslar için fırsatların ve risklerin arttığı bu dönemde, Plan Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaşımla gerçekleştireceği dönüşümleri ortaya koyan temel politika dokümanıdır. Bu kapsamda Dokuzuncu Kalkınma Planı, “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji (2001-2023) çerçevesinde hazırlanmıştır.

Tarımsal master planın amacı; Tarımsal kaynakların belirlenmesi ( toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi ), kısıtların ortaya konulması ( üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri v.b. ) tarımsal kaynak ve potansiyellerin değerlendirilerek tarımda verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin arttırılması, ürün arzında sürekliliğin sağlanması; tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması olarak ifade edilebilir. Master Planlar tarıma dayalı uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir. Kalkınma için gerekli potansiyeller ve fırsatlar da dahil olmak üzere ilin ihtiyaçları ve gereçlerine dikkat çekecektir.

Planlamanın kapsamı; Tarım sektörü ile sınırlı olması nedeniyle, yönetim sorumluluğu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığındadır. Master plan esas olarak tarımsal faaliyetleri kapsaması yanında, diğer kamu kuruluşlarıyla, özellikle tarımsal üretim, pazarlama ve yatırımlar üzerinde doğrudan ve dolaylı etkisi bulunan kuruluşlarla yakın işbirliği ve bilgi değişimi gereklidir.

Aydın ili kendi içerisinde genellikle biyofiziksel ve sosyo-ekonomik koşullar bakımından tekdüze bir yapıya sahip olmayıp, bazı farklılıklar göstermektedirler. Bu durumu göz önünde bulundurarak, iklim, coğrafik yapı ve toprak özellikleri dikkate alınarak ilimiz agroekolojik alt bölgelere ayrılmıştır.

Master plan 2002-2023 dönemi için hazırlanmakta olup; kalkınma amaçları, bu amaçlara ulaşmada stratejiler ve bu stratejilerin desteğinde muhtemel program ve projeleri içermektedir.

Aydın ili tarım master planı sekiz ana bölümden oluşmaktadır.

Birinci Bölüm: Plan öncesi durum, amaç, kapsam ve yöntem.İkinci Bölüm: Master planı etkileyebilecek plan ve genel politikalar, kalkınma koşulları ve yürürlükteki idari sistem.Üçüncü Bölüm: İlin biyofiziksel, sosyo-ekonomik özellikleri, üretim sistemleri, pazarlama sistemleri ve mevcut tarımsal hizmetler olarak ilin genel bir tanımı.Dördüncü Bölüm: İlin doğal, fiziksel, insan ve kurumsal kaynak boyutunu içine alan tarımsal kaynak envanteri.Beşinci Bölüm: Tarımın performansı ( yerel ekonomiye katkısı, üretim ve verimlilik, bölgesel ve ulusal ekonomi).Altıncı Bölüm: İlin kalkınmasıyla ilgili problemleri, potansiyelleri ve sınırlılıkları.Yedinci Bölüm: Kalkınma amaçları ve stratejilerin formüle edilişi.Sekizinci Bölüm: Program ve projeler tanımlanarak, öncelikli projelerin finansman kapsamı ve imkanları, uygulama sorumlulukları ve yöntemleri.

BÖLÜM:2. PLANLI KALKINMA VE TARIM

2.1. TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ

1963 yılında planlı dönemin başlamasıyla birlikte, ulusal düzeydeki tarımsal planlama, beş yıllık kalkınma planları içinde ( BYKP ) yer almaya başlamıştır. Böylece tarımsal planlamada merkezi planlamanın yönlendirmesi artmıştır. Bununla birlikte, Yedinci BYKP’ nında ulusal düzeyin altındaki düzeylerde yerinden planlamaya yönelik bir strateji değişikliğinin işaretleri görülmektedir. Bu değişiklik, il özel idarelerinin etkin hale getirilmesi ve yerel kurumların güçlendirilmesini içine alan kapsamlı yapısal reform için genel bir alt yapı oluşturmaktadır.

5 Temmuz 2000 tarih ve 24100 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan “ Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık ( 2001-2005 ) Kalkınma Planı” yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Planlı tarımsal politikalar doğrultusunda, dengeli, sürdürülebilir ve çevreyle uyumlu tarımsal kalkınmanın sağlanmasına yönelik tarımsal alt yapının, katılımcı bir yaklaşımla geliştirilmesi temel amaç olarak alınmıştır.

Sekizinci plan döneminde, tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve her seviyede “ katılımcı proje planlaması ve yönetimi” esas alınırken; üreticinin katılımını ve sorumluluğunu esas alan ve doğrudan üreticilere finansman sağlayan” kırsal kalkınma projeleri” nin oluşum ve uygulanmasına başlanacağı; kırsal alanda tarım dışı sektörlere destek verilmesi ve “ kırsal sanayinin yaygınlaştırılması” nın sağlanacağı; “ tarım-sanayi entegrasyonu” nun geliştirilmesi, “ tarımsal sanayiye dönük sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılacağı öngörülmektedir.

8. beş yıllık kalkınma planı içerisinde yapılması planlanan çalışmalara yönelik gerçekleştirilmiş olanlar; 2001 yılından itibaren tarımsal destekleme kapsamında girdi ve destekleme alımları yoluyla verilen fiyat desteklerinden vazgeçilerek üreticiler doğrudan gelir desteği aracılığıyla desteklenmeye başlanmıştır. Çiftçi kayıt sistemi oluşturularak, çiftçilerin

6

doğrudan gelir desteği başta olmak üzere, tarımsal desteklerden faydalanabilmeleri bu sisteme kayıtlı olmalarına bağlanmıştır. Tarım satış kooperatifleri ve birlikleri yeniden yapılandırılarak özerk hale getirilmiştir.

Dünyada ve ülkemizde değişen ekonomik ve sosyal koşullar çerçevesinde kalkınma planları geçmişte olduğundan çok daha önemli bir araç haline gelmiş ve yine bu koşulların bir gereği olarak planların yeniden tasarlanması da kaçınılmaz olmuştur. Bu bağlamda, devletin ekonomideki rolünün yeniden tanımlanmasının da bir sonucu olarak, Dokuzuncu Kalkınma Planı ile her alanı detaylı düzenlemeye dayanan bir plan hazırlama anlayışından, belirlenen kalkınma vizyonu çerçevesinde makro dengeleri gözeterek, öngörülebilirliği artıran, piyasaların daha etkin işleyişine imkan verecek kurumsal ve yapısal düzenlemeleri öne çıkaran, sorunları öncelik veren, temel amaç ve önceliklere yoğunlaşan bir stratejik yaklaşıma geçilmektedir. Bu yeni anlayış çerçevesinde, öngörülen stratejik amaç ve önceliklerin gerçekleştirilmesi sürecinde, uygulamada etkinlik ve şeffaflığın sağlanması ve hesap verebilirliğe zemin oluşturulması amacıyla, Planda etkili bir izleme ve değerlendirme mekanizmasına yer verilmiştir.

Tarımda istihdam cumhuriyet döneminden çok partili hayata geçişe kadar %85-90 arasında iken ilerleyen yıllarda çok büyük oranda düşme eğilimi göstermiştir.1923 yılında istihdam %90 iken, 2002 yılında bu oran %35, 2012 yılında %24,6’ ya gerilemiştir.

2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ

2.2.1. Türk Tarım Politikasının Gelişimi: Ülkemizin tarımsal politikaları, ekonomik ve sosyal yapıdaki hızlı değişim ve dönüşümlerinin olduğu süreç içerisinde gelişmesini sürdürmektedir.Ülkemizin mevcut insan gücü potansiyeli, iklim-toprak-su ve doğal canlı materyali gibi tabii kaynakları ve imkanları ile hassas bir bölgede ve dengede yer alışı, kalkınmada tüm sektörlere aynı önemin verilmesini zorunlu kılmıştır.

2.2.2.Tarım Politikalarının Amaçları:Tarım politikalarının genel amaçları; tarımsal üretimin, iç ve dış talebe uygun bir şekilde geliştirilmesi, tarımsal piyasaların güçlendirilmesi, verimliliğin artırılması, doğal ve biyolojik kaynakların korunması ve geliştirilmesi, gıda güvencesi ve güvenliğinin güçlendirilmesi, üretici örgütlerinin geliştirilmesi, stratejik planlamanın yapılması ve ekonomik büyüklükte tarım işletmelerinin oluşturulmasını sağlayarak, kırsal kalkınmayı geliştirmek ve böylece tarım sektöründeki refah düzeyini yükseltmektir.

2.2.3.Tarım Politikalarının İlkeleri: a) Tarımsal üretim ve kalkınmada bütüncül yaklaşım, b) Uluslararası taahhütlere uyum, c) Piyasa mekanizmalarını bozmayacak destekleme araçlarının kullanımı, d) Örgütlülük ve kurumsallaşma, e) Özel sektörün rolünün artırılması, f) Sürdürülebilirlik, insan sağlığı ve çevreye duyarlılık, g) Yerellik, h) Katılımcılık, i) Şeffaflık ve bilgilendirmek, j) Bölgesel farklılıkların dikkate alınması, k) Ekonomik ve sosyal hedeflerin ayrıştırılması,

7

l) Bilimsellik, m) Gençlerin çiftçiliğe özendirilmesi.

2.2.4.Tarım Politikalarının Öncelikleri:a) Yeterli ve güvenilir gıda arzının sağlanması, b) Tarımsal işletmelerin altyapılarının geliştirilmesi, c) Tarımsal faaliyetlerde bilgi ve uygun teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması, d) Tarımsal girdi ve ürün piyasalarının geliştirilmesi ve üretim-pazar entegrasyonunun sağlanmasıe) Tarımsal üretimin tarım-sanayi entegrasyonunu sağlayacak şekilde yönlendirilmesi, f) Tarım sektörünün kredi ve finansman ihtiyacının karşılanmasına ilişkin düzenlemeler yapılması, g)Destekleme ve yönlendirme tedbirlerinin alınması, h) Doğal afetler ve hayvan hastalıklarına karşı risk yönetimi mekanizmalarının geliştirilmesi, i)Kırsal hayatın sosyo-ekonomik açıdan geliştirilmesi, j)Üretici örgütlenmesinin geliştirilmesi, k)Tarım bilgi sistemlerinin kullanılması, l)Toplulaştırma ve arazi kullanım planının yapılması, m) Toprak ve su kaynaklarının rasyonel kullanımı, n) Avrupa Birliğine uyum sürecinde tarımsal piyasaların düzenlenmesi için gerekli çalışmaların yapılması.

2.3. TARIM VE DESTEKLEME POLİTİKALARINDA DEĞİŞİM SÜRECİ:

Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çeşitli sektörlerde yenilenme, yeni arayışlara yönelme ve gelişmeyi yakalama çabaları görülmektedir.Türk tarımında bir takım yapısal sorunların yaşanması ve geçmişten bu yana uygulanan destekleme politikalarının devlete olan mali yükü arttırdığı düşünülmektedir.Ancak desteklemelerin tamamen kaldırılması sonucuna ulaşmak da, hem Türkiye’deki tarım ağırlıklı ekonomik yapıdan hem de dünyada tarıma yönelik desteklemelerin daha da arttırılmasına yönelik gelişmelerden dolayı imkansız görünmektedir.

2.3.1. AB Ortak Tarım Politikasına Uyum:Tarım konusu AB’nin önemle üzerinde durduğu ve üstelik ortak politikalar kapsamında

öncelikle ele aldığı konudur.Birlik bütçesinin yaklaşık %50’ si tarım kesiminin finansmanında kullanmaktadır.Türkiye’nin de ulusal tarım politikasını AB Ortak Tarım Politikası’na uyumlu hale getirmesi gerekmektedir.

AB’ ye uyum kapsamında tarımsal üretim faaliyetleri; Doğrudan yardım sisteminin geliştirilmesi, Kayıt sistemi ve tapulamanın tamamlanması, Bitki ve hayvan sağlığına yönelik düzenlemelerin gerçekleştirilmesi, Gıda işleme tesislerinde hijyen konularının oluşturulması, Tarım hizmetlerinin yeniden düzenlenmesi, Üretici örgütlenmesinin sağlanması, Desteklemelerdeki kurumsal dağınıklığın giderilmesi

8

2.3.2. GATT Tarım Anlaşmasına Uyum:Dünyada yaklaşık 140 ülkenin taraf olduğu ve 1995 yılında Uruguay Round sonucunda

DTÖ kurularak pek çok anlaşmayı kapsayan “Son Senet” imzalanmış, taraf olan ülkelere sorumluluklar yüklenmiştir. Bu anlaşmalardan doğrudan tarımı ilgilendireni “Tarım Anlaşması” olup Türkiye’yi bağlamaktadır. Buna göre Türkiye pazara giriş kuralına göre, diğer gelişmekte olan ülkelerle birlikte 1995 yılından itibaren 10 yıllık süreçte; % 24 oranında tarife indirimi yapma ve tarife dışı engelleri tarifeli hale getirme, ihracat sübvansiyonlarını %24 oranında azaltma ve üretim değerinin % 10’undan fazla oranda iç destek tutarında indirime gitme taahhüdü altına girmiştir.Gelinen noktada Türkiye yukarıda belirtilenleri önemli oranla gerçekleştirmiştir.

2.3.3. IMF Ekonomik İstikrar Tedbirlerine Uyum:Ekonomik istikrar programları kapsamında Türkiye ve IMF arasında anlaşılarak

uygulanması planlanan düzenlemeler içerisinde tarım sektörü de yer almaktadır. Serbest piyasa ekonomisine geçiş, Rekabet gücü yüksek ürünlerin desteklenmesi, Desteklemelerin hazineye yük olmaması amaçlanmaktadır.

Belirtilen amaçlara ulaşılması için; Destekleme alımlarıyla ortaya çıkan görev zararlarının ortadan kaldırılması ve bu amaçla

destekleme alımlarına son verilerek, KİT’ lerin özelleştirilmesi Girdi sübvansiyonlarına son verilmesi

2.3.4.Tarımsal Destekler: Desteklemelerin amacı ve ilkeleri

Desteklemelerin amacı; tarım sektörünün öncelikli problemlerinin çözümüne katkıda bulunmak, uygulanan politikaların etkinliğini artırmak, sektörün bu politikalara uyumunu kolaylaştırmaktır. Destekleme politikaları, ekonomik ve sosyal etkinlik ve verimlilik koşullarını sağlayacak programlarla uygulanır. Ödemeler bütçe imkanları çerçevesinde ve programların niteliğine bağlı olarak, gerekli denetim ve kontrollerin tamamlanmasından sonra, yılı içerisinde veya müteakip yıl ödenir. Destekleme programlarının belirlenmesinde, aşağıdaki ilke ve stratejiler dikkate alınır: a) Tarım politikalarının amaçlarına ulaşılmasına katkıda bulunması, b) Avrupa Birliği ve diğer uluslararası taahhütler ile uyumlu olması, c) Üreticilerin piyasa koşullarında faaliyetlerini yürütmesi, d) Kullanılacak kaynağın, adil ve etkin bir şekilde üreticilere yansımasını sağlayacak yapıda olması, e) Sözleşmeli üretimi geliştirmesi, f) Tarımın alt sektörlerinde dengeli bir dağılım göstermesi.

Tarımsal desteklemelerin uygulama esasları Destekleme ödemelerinde uyulması gereken esaslar şunlardır:a) Destekleme ödemeleri bölge, işletme, arazi, ürün, tarım sistemi, sözleşmeli üretim ve çevre gibi konulardaki öncelikler ve tercihler ışığında farklı miktarlarda verilebilir. b) Bir tarımsal işletmenin alabileceği azami toplam destekleme miktarı yıllık olarak belirlenebilir. c) Tarımsal destekleme araçlarının toplam tarımsal destekleme bütçesi içindeki payları, gerektiğinde Bakanlar Kurulunca cari bütçe yılında yüzde yirmibeş oranında artırılabilir veya

9

azaltılabilir. d) Destekler üretici örgütleri aracılığı ile ödenebilir.e) Desteklenecek ürünlerin ve destekleme ödeme miktarının belirlenmesinde kalite, standart ve sağlık kriterleri dikkate alınır. f) Üreticilere yapılacak her türlü destekleme ödemelerinde, entegre idare ve kontrol sistemi kullanılır. g) Çiftlik muhasebe veri ağı kayıtlarına ait bilgiler kontrol ve istatistiki amaçlı olarak kullanılabilir, ancak ifşa edilemez. Bu hükme uymayanlar için genel hükümler uygulanır.

Destekleme programları Tarım sektöründe uygulanacak destekleme programları ve bu programların hedef kitle, bütçe payı, ödeme biçimi ve ödemelerin zamanına ilişkin düzenlemeler aşağıda gösterilmiştir. a) Doğrudan gelir desteği: Üreticilere, tarımsal üretim amacıyla işledikleri araziler için, Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen birim ödeme miktarı üzerinden doğrudan ödeme yapılır. Ödeme miktarları, üreticilerin tarım politikaları amaçları ve çevre koruma koşullarına uyumunu kolaylaştırmak üzere farklı düzeylerde belirlenebilir. Ödemeler taksitlendirilebilir. Yıllık bazda, toplam destekleme ödenekleri içerisinde, doğrudan gelir desteği için ayrılacak pay yüzde kırkbeş oranında uygulanır. Doğrudan gelir desteği ödemelerine ilişkin usul ve esaslar, bu Kanunun temel yapısıyla çelişmeyecek şekilde, her yıl Kurulun tavsiyesi ile Bakanlık tarafından çıkarılacak uygulama tebliğleri ile belirlenir. Uygulama tebliğleri, ilgili yılın ilk iki ayı içerisinde yayımlanır. Bakanlık, gerektiğinde ek tebliğler çıkarabilir. b) Fark ödeme: Üreticilere; fark ödemesine esas ürünlerin üretim bölgeleri itibarıyla geriye doğru son üç yıllık ortalama verimleri ile üreticilerin bu ürünleri yetiştireceği üretim alanları çarpılarak bulunacak üretim miktarları üzerinden, müstahsil makbuzu ve benzer belgeler de dikkate alınarak fark ödemesi yapılır. Söz konusu ödeme, öncelikle arz açığı olan ürünleri kapsar. Fark ödemesi yapılacak ürünler ile fark ödemesine esas hedef fiyatlar her yıl Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Hedef fiyatlarla, ürünün üretim maliyeti, yurt dışı ve yurt içi fiyatları dikkate alınarak tespit edilecek fiyatları arasındaki fark, fark ödemesi olarak dikkate alınır. Fark ödemesi sisteminden yararlanmak için müracaat edenlerden üretim yaptığına dair belge istenir. Yıllık bazda toplam destekleme ödenekleri içerisinde fark ödemeleri için ayrılacak pay yüzde onüç olarak uygulanır. c) Telafi edici ödemeler: Üreticilerin arz fazlası olan ürünlerin üretiminden vazgeçerek alternatif ürünlere yönelmeleri teşvik edilir. Üreticilere, arazilerinde alternatif ürünleri yetiştirmelerinden dolayı karşılaşabilecekleri gelir kayıplarını önlemek üzere telafi edici ödeme yapılır. Her bir üretici için yapılacak ödeme miktarı, üreticinin alternatif ürünlerin üretimine ayırdığı arazi miktarı ile birim ödeme miktarının çarpımı suretiyle hesaplanır. Üreticilerin bir araya gelerek, alternatif ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması için yapacakları yatırımların finansmanı için ek ödemeler yapılabilir. Telafi edici ödemelerin ürün kapsamı, ürünler bazında birim ödeme miktarları, ödeme süreleri ve ek ödeme miktarları her yıl Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir.

10

Her yıl, toplam destekleme ödenekleri içerisinde telafi edici ödeme için ayrılacak pay yüzde beş olarak uygulanır.d) Hayvancılık destekleri: Hayvancılık faaliyetlerinde ırk ıslahı, kaba yem üretiminin artırılması, verimliliğin artırılması, işletmelerin ihtisaslaşması, işletmelerde hijyen şartlarının sağlanması, hayvan sağlığı ve refahı, hayvan kimlik sisteminin teşviki, hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması ile bunlarla ilgili kontrol, takip ve standartların iyileştirilmesi ve su ürünlerinin desteklenmesi amacıyla destekleme tedbirleri alınır. Hayvancılık desteklemelerinde, bölge ve iller bazında farklı destekler uygulanabilir ve hayvancılık destekleri toplamı, toplam tarımsal destek içinde yüzde onikidir. e) Tarım sigortası ödemeleri: Üreticilerin, ürünlerini sigorta ettirmelerini teşvik etmek üzere, sigorta prim bedellerinin bir kısmı Devlet tarafından karşılanabilir. Her yıl, toplam destekleme ödemeleri içerisinde, tarım sigortaları prim desteği için ayrılacak pay yüzde beştir. Tarım sigortasından yararlanacak ürünler ile teminat altına alınacak riskler Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. f) Kırsal kalkınma destekleri: Kırsal gelirlerin artırılması ve çeşitlendirilmesi, kırsal altyapı, toplulaştırma, tarla içi geliştirme hizmetleri ve sosyal yapının güçlendirilmesi ile doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi amacıyla, kırsal toplum kesimlerinin birlikte veya ferdî olarak yürütecekleri yatırım projelerinin maliyetinin bir kısmı, masraf paylaşma esasına göre, Devlet tarafından karşılanır. Kırsal kalkınma destekleri uygulaması Bakanlık tarafından yapılır. Kırsal yatırımların desteklenmesinde, köy ve diğer kırsal alanda yaşayan topluma istihdam sağlayıcı tarımsal ve tarım dışı ekonomik yatırımlara öncelik tanınır. Kırsal kalkınma destekleri çerçevesinde desteklenecek projeli yatırımlarda; hedef kitle ve yerel paydaşların katılımı, tabandan yukarı yaklaşım, sürdürülebilirlik, uygun teknolojilerin kullanılması ve modern işletmecilik sistemlerinin yaygınlaştırılması ilkelerine uyulması esastır.  Desteklenecek yatırım projelerinin konuları, desteklemelerin proje türleri bazında hangi oranlarda yapılacağı ve uygulamaya dönük diğer hususlar, Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Her yıl, toplam destekleme ödemeleri içerisinde kırsal kalkınma destekleri için ayrılacak pay yüzde ondur. g) Çevre amaçlı tarım arazilerini koruma programı destekleri: Erozyon ve olumsuz çevresel etkilere maruz kalan tarım arazilerinde, işlemeli tarım yapan üreticilerin, arazilerini doğal bitki örtüleri, organik tarım ve ağaçlandırma için kullanmalarını teşvik etmek üzere, kendilerine belirli bir süreyi kapsayacak şekilde, çevre amaçlı tarım arazilerini koruma programı destekleri sağlanır. Ödemeler, Bakanlık ile üreticiler arasında akdedilecek sözleşmelere dayalı olarak ve birim arazi üzerinden yapılır. Her bir üretici için yapılacak çevre amaçlı tarım arazilerini koruma programı destekleri ödemesi, üreticilerin bu program için tahsis edecekleri arazi miktarı ile birim ödeme miktarının çarpımı ile hesaplanır. Üreticilerin, bu araziler üzerinde ayrıca çevre koruma tedbirleri almaları da istenir. Çevre amaçlı tarım arazilerini koruma programı destekleri ödemelerinin hangi arazilerde uygulanacağı, sözleşmelerin kapsamı, ödemelerin süresi ve ödeme miktarları Kurulun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir.

11

Her yıl, toplam destekleme ödemeleri içerisinde, çevre amaçlı tarım arazilerini koruma programı destekleri için ayrılacak pay yüzde beştir. h) Diğer destekleme ödemeleri: Araştırma-geliştirme hizmetleri, pazarlama teşvikleri, özel depolama yardımı, kalite desteği, organik üretim desteği, imha desteği, ürün işleme desteği, gerektiğinde bazı girdi destekleri ile tarım havzaları destekleri ve benzer konularda destekleme araçları kullanılabilir. Diğer destekleme ödemelerinin payı, yıllık toplam destekleme ödemeleri içerisinde yüzde beştir.

Mazot, gübre ve toprak analizi desteği

2013 Yılı Çiftçi Kayıt Sistemine dâhil olan çiftçilere alan bazlı olarak mazot, gübre ve toprak analizi destekleme ödemesi yapılır.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (Bakanlık)’nca belirlenecek büyüklükte ve Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı her bir tarım arazisinin gübre destekleme ödemesinden yararlanabilmesi için Bakanlıkça yetkilendirilmiş laboratuvarlarda toprak analizi yaptırılması zorunludur. Belirlenecek büyüklüğün altındaki tarım arazileri için toprak analizi şartı aranmaz.

2013 Yılı Çiftçi Kayıt Sistemine dâhil olan çiftçilere 2,5 TL/dekar toprak analizi desteği ve aşağıda belirtilen miktarlarda mazot ve gübre destekleme ödemesi yapılır.

Sıra No Ürün Grupları

Mazot Destekleme Tutarı

(TL/dekar)

Gübre Destekleme Tutarı

(TL/dekar)

1Peyzaj ve süs bitkileri, özel çayır, mera ve orman emvali alanları 2,9 4

2Hububat, yem bitkileri, baklagiller, yumru bitkiler, sebze ve meyve alanları

4,3 5,5

3Yağlı tohumlu bitkiler ve endüstri bitkileri alanları 7 7

Türkiye tarım havzaları üretim ve destekleme modeline göre fark ödemesi desteği

29/6/2009 tarihli ve 2009/15173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Tarım Havzalarının Belirlenmesine İlişkin Kararın eki listede yer alan otuz adet tarım havzasında, 2013 yılı üretim sezonunda üretilen ve satışı yapılan ürünlere fark ödemesi yapılır. Yapılacak destekleme ödemeleri, her bir havza için söz konusu listede belirtilen ürünlerle sınırlıdır.

Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modelinde öngörülen havzalarda 2013 yılı ürünü yağlık ayçiçeği, kütlü pamuk, soya fasulyesi, kanola, dane mısır, aspir, zeytinyağı, buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, çeltik, kuru fasulye, nohut, mercimek ve yaş çay ürünlerine, tarımsal veriler ve uydu görüntüleri kullanılarak belirlenecek verim değerlerine göre, pamukta yurt içinde üretilip sertifikalandırılan tohumları kullanma şartı aranarak, destekleme ödemesi yapılır.

Sıra No Desteğe Konu Ürünler Birim Destek

(Krş/Kg)1 Yağlık Ayçiçeği 242 Kütlü Pamuk (yurt içerisinde üretilen sertifikalı tohumları kullananlar) 503 Soya Fasulyesi 504 Kanola 405 Dane Mısır 4

12

6 Aspir 457 Zeytinyağı   608 Buğday 59 Arpa, Çavdar, Yulaf, Tritikale 510 Çeltik, Kuru Fasulye, Nohut, Mercimek 1011 Çay 12

Hayvancılık desteklemeleri

2/12/2011 tarihli ve 28130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği çerçevesinde Hayvan Kayıt Sistemi (Türkvet) ve Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğü Sistemi (E-Islah) veri tabanına kayıtlı, sütçü, kombine ve etçi kültür ırkı veya kültür ırkı melezi en az beş baş anaç sığıra sahip, bu Kararın 12 nci maddesinde belirtilen ve ulusal düzeyde üst örgütlenmesinitamamlamış bir hayvancılık örgütüne üye olan yetiştiriciler ile sayı şartına bakılmaksızın Türkvet’e kayıtlı anaç mandaya sahip olan yetiştiricilere, sütçü ve kombine ırkların anaç sığırı için soy kütüğüne kayıtlı olanlara ve etçi ırklara farklı olmak üzere hayvan başına aşağıda belirtilen miktarda ödeme yapılır. 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulmuş hayvancılık faaliyeti yürüten tarımsal amaçlı kooperatifler (kooperatif) ile 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununa göre kurulmuş süt üretici birlikleri (birlik) tek işletme kabul edilir. Anaç sığır başına ödeme birim miktarları, tek işletme olarak kabul edilen, kooperatif ile birlikler hariç, 500 başa kadar tam, 501 baş ve üzeri için %50’sine karşılık gelen tutarın ödenmesi suretiyle uygulanır. Birlik ve kooperatiflere üye olup işletmesinde 500 baştan fazla hayvan bulunduran yetiştiricilere hayvan sayısı limitleri uygulanır.

1 Sütçü ve kombine ırklar ve melezleri ile etçi ırkların melezleri anaç sığır

225 TL/baş

2 Etçi ırklar anaç sığır 350 TL/baş

3 Anaç manda 350 TL/baş

4 Sütçü ve kombine ırklar ve melezleri anaç sığır soykütüğü ilave

60 TL/baş

E-Islah veri tabanına kayıtlı anadan suni tohumlama veya etçi ırklarda Bakanlıktan izin alınmış tabii tohumlama boğası ile tohumlama sonucu doğan, tüm buzağılara (dişilere Brucellosis S-19 aşısı yaptırmak şartıyla), döl kontrolü projesi kapsamında testi tamamlanıp onaylanmış boğa sperması ile yapılan suni tohumlamadan doğanlara ve yerli ırk veya melezi sığırlardan etçi ırklara ait sperma ile yapılacak tohumlama sonucu doğan buzağılara farklı olmak üzere buzağı başına ödeme yapılır.

1 Suni tohumlamadan ve etçi ırklardan doğan buzağı 75 TL/baş

2Döl kontrolü projesi kapsamındaki suni tohumlamadan doğan buzağı ilave

35 TL/baş

3Yerli ırk veya melezi sığırların, etçi ırk boğa spermasıyla suni tohumlamasından doğan buzağı ilave

75 TL/baş

Damızlık koyun-keçi yetiştiriciliği yapan, damızlık koyun-keçi yetiştiricileri birliklerine üye, hayvanları Bakanlık kayıt sistemlerine kayıtlı yetiştiricilere, anaç hayvan ödeme yapılır.

1 Koyun-keçi 20 TL/baş

13

Tiftik keçisi yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi ve tiftik üretiminin artırılması için üretmiş oldukları tiftiği, Tiftik ve Yapağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Tiftikbirlik)’ne ve/veya kooperatiflerine satan yetiştiricilere ödeme yapılır.

1 Tiftik 17 TL/baş

Üretmiş olduğu çiğ sütü, 17/12/2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik kapsamındaki süt işleme tesislerine satan, bu Kararın 12 nci maddesinde belirtilen ve ulusal düzeyde üst örgütlenmesinitamamlamışbir hayvancılık örgütüne üye olan yetiştiricilere, manda, koyun ve keçi sütü için aşağıda belirtilen miktarda, inek sütü için ise soğutulmuş süte farklı olmak üzere Bakanlığın belirleyeceği dönemler ve miktarlar üzerinden ve ayrıca ıslah amaçlı süt kalitesinin desteklenmesi projesi kapsamında (yağ, protein, somatik hücre) yapılacak analizler için Ankara, İzmir, Balıkesir, Bursa ve Tekirdağ illerinde ilave 50TL/baş ödeme yapılır.

1 Manda, koyun-keçi sütü 0,2 TL/lt

İpekböceği yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi ve üretiminin artırılması için, ipekböceği tohumunu sağlayan Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Kozabirlik)'ne kutu başına, ürettiği yaş ipekböceği kozasını Kozabirlik ve/veya kooperatiflerine satan yetiştiricilere ödeme yapılır.

1 Tohum 30 TL/adet2 1. sınıf yaş koza, damızlık koza ve diğer 20 TL/kg

Arı yetiştiriciliği yapan ve bu Kararın 12 nci maddesinde belirtilen merkez birliği düzeyinde örgütlenmiş yetiştirici birlikleri ve/veya üretici birliklerine üye olan üreticilere, Arıcılık Kayıt Sistemine (AKS) kayıtlı olma şartı ile kovan başına, seralarda doğal polinasyonu sağlamak amacıyla Örtüaltı Kayıt Sistemine (ÖKS) kayıtlı bombus arısı kullanan yetiştiricilere koloni başına ödeme yapılır.

1 Arılı kovan 8 TL/adet2 Bombus arısı 60 TL/koloni

Su ürünleri yetiştiriciliği yapanlara, su ürünleri kayıt sistemine kayıtlı olmak şartıyla, ürün için kilogram başına, aşağıda belirtilen esaslara göre, doğrudan üreticiye destekleme ödemesi yapılır. Bir işletmenin destekten faydalanabileceği en fazla miktar yılda 500.000 kg’dır. 250.000 kg/yıl’a (250.000 kg dahil) kadar olan kısmına aşağıda belirtilen miktarın tamamı, 250.001-500.000 kg/yıl (500.000 kg/yıl dahil) olan kısmı için ise yarısı tutarında destekleme ödemesi yapılır.

1 Alabalık 0,65 TL/kg2 Çipura-levrek 0,85 TL/kg3 Yeni türler 1 TL/kg

Su ürünleri kaynaklarının korunması, sürdürülebilir işletilmesi ve stoklar üzerindeki av baskısının azaltılması amacıyla, su ürünleri ruhsat teskeresine sahip on metre ve üzerindeki balıkçı gemisi sahiplerine, gemilerinin avcılıktan çıkarılması karşılığında, gemi boyuna göre aşağıda belirtilen miktarda destekleme ödemesi yapılır. Bu desteklemeden yararlanarak avcılıktan çıkarılan gemiler hakkında Bakanlık her türlü tasarrufa yetkilidir.

Sıra No

Gemi boyu (m) Bir metresi için ödenecek destek miktarı (TL)

1 10-20 10.0002 21-30 15.0003 31 ve üzeri 20.000

14

Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı arazileri üzerinde kaliteli kaba yem üretmek amacıyla yem bitkileri ekilişi yapan üreticilere, yapay çayır-mera için üretim yaptıkları ilk yıl, çok yıllık yem bitkilerinden yonca için 4 yıl ve korunga için 3 yıl süreyle, tek yıllık yem bitkileri ekilişlerinde ise üretim yaptıkları yıl için, ürünü hasat etmeleri kaydıyla dekar başına ödeme yapılır.

1 Yonca (sulu) 50 TL/dekar/yıl2 Yonca (kuru) 30 TL/dekar/yıl3 Korunga 40 TL/dekar/yıl4 Tek yıllıklar 35 TL/dekar5 Silajlık tek yıllıklar 50 TL/dekar6 Silajlık mısır (sulu) 75 TL/dekar7 Silajlık mısır (kuru) 35 TL/dekar8 Yapay çayır-mera 100 TL/dekar

Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğince (TKK), mevzuatı dahilinde yurt dışından tedarik edilecek olan kaba yemin, mahallinde yetiştiriciye teslimindeki kilogram maliyeti 50 kuruşun üzerinde oluştuğu takdirde, farkının TKK üzerinden çiftçilere ödemesi yapılır.

11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında belirlenen hayvan hastalık tazminatları, miktarı il ve ilçelerde oluşturulan Yerel Kıymet Takdir Komisyonu tarafından belirlenerek hayvan sahiplerine ödenir.

Hastalıklardan Ari İşletmeler İçin Sağlık Sertifikasına sahip olan süt sığırı işletmelerinde bulunan, damızlık boğalar dışındaki, altı ay yaşın üzerindeki erkek hayvanlar hariç, tüm sığırlar için hayvan sahiplerine aşağıda belirtilen miktarda ödeme yapılır. Ari sığır başına ödeme birim miktarları 500 başa kadar tam, 501 baş ve üzeri için %50’sine karşılık gelen tutarın ödenmesi suretiyle uygulanır. Bu desteklemeden yararlanan işletmeler için birinci fıkrada belirtilen ödemeler yapılmaz. Ayrıca, Onaylı Süt Çiftliği sertifikasına sahip olan işletmelerdeki ari işletme desteği alan tüm sığırlar için, ilave olarak hayvan başına ödeme yapılır.

1 Hastalıktan ari işletme desteği 375 TL/baş2 Onaylı Süt Çiftliği Desteği (ilave) 50 TL/baş

Hayvan hastalıkları ile mücadele çerçevesinde, Bakanlıkça belirlenen programlı aşılamalar için uygulayıcılara ödeme yapılır.

1 Şap Aşısı (Büyükbaş) 0,75 TL/baş2 Şap Aşısı (Küçükbaş) 0,50 TL/baş3 Brucellosis (Büyükbaş) 1,50 TL/baş4 Brucellosis (Küçükbaş) 0,50 TL/baş

Hayvan genetik kaynaklarının yerinde korunması ve geliştirilmesi amacıyla Bakanlıkça uygulanan proje kapsamındaki yetiştiricilere, koruma ve geliştirme sürüleri için büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda farklı olmak üzere hayvan başına, arıcılıkta ise kovan başına aşağıda belirtilen miktarlarda ödeme yapılır. Bu desteklemeden yararlanan mandalar için birinci fıkrada belirtilen ödemeler yapılmaz.

1 Büyükbaş Koruma 470 TL/baş2 Küçükbaş Koruma 75 TL/baş3 Arı Koruma 40 TL/kovan4 Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Elit Sürü Anaç 35 TL/baş

Yavru 50 TL/baş5 Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Taban Sürü Anaç 35 TL/baş

Yavru 20 TL/baş6 Halk Elinde Manda Islahı 650 TL/baş7 Damızlığa Ayrılan Manda Yavrusu Desteği 100 TL/baş

Çiğ sütün değerlendirilmesi amacıyla Bakanlığın2013 ve 2014 yılı için belirleyeceği dönemler ile uygulama ve ödemeye ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde ilgililere ödeme yapılır.

15

Türkvet kayıt sistemine kayıtlı, besi süresini tamamlamış erkek sığırlarını (manda dahil), 17/12/2011 tarihli ve 28145 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik hükümlerine göre faaliyet gösteren kesimhanelerde kestiren yetiştiricilere, yerli ve ithal besilik erkek sığır başına farklı olmak üzere, ödeme birim miktarları 600 başa kadar tam olarak, 601 baş ve üzeri için ise %50’sine karşılık gelen tutarın aşağıda belirtilen miktarlarda ödenmesi suretiyle uygulanır.

1 Yerli besilik erkek sığır 300 TL/baş2 İthal besilik erkek sığır 100 TL/baş

TABLO 1:AYDIN İLİ 2012 YILI TARIMSAL DESTEKLEME MİKTARLARI

Desteklemenin Adı 2012Pamuk 100.161.024Dane Mısır 6.765.664Ayçiçeği 114.518Hububat 1.601.836,88Zeytinyağı 14.350.984Mazot 11.150.493,1Kimyevi Gübre 12.798.225Toprak Analizi 1.377.555,44Sertifikalı Fidan 420.750,70Sertifikalı Tohumluk Kullan. 164.810Sertifikalı Tohumluk Üretimi 108.500,00Organik Tarım 3.722.640İyi Tarım Uygula. 601.087Yem Bitkileri 10.406.091Buzağı 3.332.470Anaç Sığır

19.802.955Anaç MandaSüt 16.059.548Su Ürünleri 1.072.500Tarımsal Yayım ve Danışmanl. 681.000Karya Koyunu Geliştirme Pr. 162.460Çine Çaparı Yerinde Koruma Projesi 11.153Anaç Koyun-Keçi 1.952.310Aktif Arılı Koloni 1.469.832Hastalıktan ari hayv. İşletme 1.116.450Besi Sığırı Desteği 3.170.100ÇATAK 1.135.202Brucella Hastalığı Tazminatı 48.380Tüberküloz Hastalığı Tazmin. 1.334.530Kuduz Hastalığı Tazminatı 23.560

16

Anafilaktik Şok Sonucu Yap. Tazm. Öd. 117.000Kıl Keçisi Yetiştiriciliği 21.695Kıvırcık Koyun Yetiştiriciliği 220.500Aşı 135.180Biyolojik Mücadele 20.255TOPLAM 215.631.259

2.3.5. Uluslararası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri:Ülkemiz tarım politikaları, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım Anlaşması, AB ile

imzalanan 1/95 sayılı Ortaklık Konsey Kararı ile girilen Gümrük Birliği Anlaşması ve IMF ile imzalanan Stand-By Anlaşması sonucunda yeniden gözden geçirilerek tarım sektöründeki devlet müdahalelerinin azaltılması ve destekleme sisteminde buna yönelik değişiklikler yapılması gündeme gelmiştir.

(DTÖ) Tarım Anlaşması pazara giriş, iç destekler ve ihracat sübvansiyonlarının azaltılması konuları temel hükümlere bağlanmıştır. Bu konularda Türkiye’nin taahhütleri aşağıda özetlenmektedir.

-1995-2004 yılları arasında gümrük tarifeleri % 24 oranında azaltılacaktır.

-1995-2004 yılları arasında 1986-1988 yılları baz alınarak destekler değer olarak % 24 miktar olarak ise % 14 oranında azaltılacaktır. Ancak yeşil kutu kriterleri olarak belirtilen (araştırma, yayım, kontrol, alt yapı, pazarlama sistemlerinin iyileştirilmesi, gıda güvenliği stokları,ürün sigortaları, doğal afet yardımları,yurtiçi gıda yardımları, gelir desteği,yapısal uyum, çevre programları, üretimden bağımsız gelir desteği uygulamaları (decoupled) ) alanlarda indirim taahhüdünde bulunulmayacaktır.

Ayrıca, kırsal kalkınma programları, yatırım, girdi ve ürün çeşitlendirme konularında yapılacak olan harcamalarda kapsam dışı tutulacaktır. Desteklemede toplu destek ölçümü (TDÖ) uygulamaları Toplam üretim değerinin % 10’nunu geçmeyecek şekilde uygulanacaktır.

-1995-2004 yılları arasında ihracat sübvansiyonlarında değer olarak % 24, miktar olarak ise %14 oranında indirimde bulunulacaktır.Türkiye 44 ürün (ürün grubu da olabilir) için ihracat sübvansiyonu taahhütünde bulunmuştur.DTÖ müzakereleri sırasında özellikle buğday ve arpada ihracatına sübvansiyon verilmesi sağlanırken, şekerpancarı için verilmemiş olması, şekerpancarı dış satımında önemli bir sorun olmaktadır.

Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikası (OTP) uyum amacıyla 1/95 Sayılı Ortaklık Konsey Kararının 8. Maddesi Türk mevzuatında ticaretin önündeki teknik engellerin 5 yıl içinde kaldırılması öngörülmüştür. 8 Kasım 2000 yılı içinde AB ile imzalanan Katılım Ortaklığı Belgesini (KOB) takiben 24 Mart 2001 yılında yürürlüğe giren Ulusal Programda Türkiye tarımında kısa ve uzun vadede yapılması gerekenler belirlenmiştir.

Kısa vadede çiftçi kayıt sistemi, hayvan kimlik sistemleri ve bitki sertifikası oluşturulması, pazar piyasa sistemlerinin düzenlenmesi, çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma önlemlerinin uygulanması konularını kapsamaktadır.

17

Orta vadedeise tarımsal ve kırsal kalkınma politikalarında AB müktesebatına uyumun tamamlanması, gıda işleme tesislerinin AB normlarında modernize edilmesi, balıkçılıkta toplam kalite ve güvenirliliğin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Önemli husus Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ nın 2010-2014 yıllarını kapsayan tarım stratejisini hazırlamış olmasıdır.Yeni kamu yönetimi anlayışı gereği, gelecek yönelimli ve katılımcı bir anlayış içinde “ Stratejik Yönetim” yaklaşımına geçilmektedir. Stratejik yönetim kapsamında; ortaya konan zihniyete uygun bir şekilde, Misyon ve vizyon belirleme, temel amaç, hedef ve öncelikleri şekillendirme,ölçülebilir başarı göstergeleri oluşturma ve önceden ilan etme unsurları vurgulanmaktadır.Stratejik Planda;

Tarımsal Üretim ve Arz GüvenliğiTarımsal üretimi yönlendirmek ve arz güvenliğini sağlamakTarımsal alt yapıyı geliştirmek, çevre ve doğal kaynakları korumak, iyileştirmek,

sürdürülebilirliği sağlamak ve doğal afetlerin etkisini azaltmaya yönelik tedbirler almak Gıda GüvenilirliğiGüvenilir gıda ve yem arzını sağlamak Bitki ve Hayvan SağlığıBitki ve hayvan hastalık ve zararlarını yok etme, ürün kayıplarını önlemek ve halk sağlığını korumak Kırsal KalkınmaKırsal alanda tarımsal altyapı hizmetlerini, insan kaynaklarını ve örgütlenme düzeyini geliştirmek, Pazar entegrasyonunu sağlamak, kırsal nüfusun gelirini çeşitlendirmek, yerel kalkınma kapasitesini ve yaşam kalitesini artırmak. Kurumsal KapasiteEtkin ve kaliteli hizmet sunmak üzere yönetsel ve kurumsal mükemmeliyeti sağlamak.

2.4. IX. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI2.4.1.Kırsal Kalkınma ve Kırsal Kalkınmaya Yönelik Düzenlemeler:

Uluslar arası yükümlülükler, AB’ ye üyelik süreci ve tarımsal yapıda hızlanan dönüşümün kırsal kesimde ortaya çıkardığı uyum sorunlarını çözmek ve kırsal kalkınma proje ve faaliyetlerine çerçeve oluşturmak üzere 2006 yılında Ulusal Kalkınma Stratejisi hazırlanıp yürürlüğe konmuştur.

Kırsal kalkınma politikalarının etkinliğinin artırılması için yürütülen yasal ve kurumsal düzenlemeler kapsamında karar alma süreçlerinde ilgili kuruluşların yer alması öngörülen bir kırsal kalkınma kurumu ile uygulama ve ödeme birimi kurulmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Kırsal kesimin en önemli ekonomik faaliyeti olan tarım sektöründeki nispi verimsizlik sorunlarının azaltılması için; arazi toplulaştırma çalışmalarının hızlandırılması, üretici örgütlenmelerinin güçlendirilmesi, eğitim ve yayım faaliyetlerinin etkinleştirilmesi konularının öncelikli olarak ele alınması gerekmektedir.

Kapatılan KHGM’nin iskanla ilgili görevleri Bayındırlık ve İskan Bakanlığına, köylere ilişkin diğer görevleri ise İstanbul ve Kocaeli illerinde büyükşehir belediyelerine, diğer illerde ise il özel idarelerine devredilmiştir.Buna paralel olarak, 2005 ve 2006 yıllarında köy altyapılarının iyileştirilmesi amacıyla il özel idareleri ile mahalli idare birliklerine doğrudan kaynak tahsis edilmiş ve Köylerin Altyapısını Destekleme Projesi (KÖYDES) uygulamaya konulmuştur.

Ancak, kırsal yerleşim birimlerinin parçalı ve dağınık bir yapıya sahip olmaları, fiziki ve sosyal altyapı hizmetlerinin etkin ve yaygın bir şekilde sağlanmasını sınırlandırmaktadır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde, geçmişte terör nedeniyle köylerini terk etmek zorunda

18

kalan yurttaşlarımızdan geri dönüş yapmak isteyenler için, ekonomik ve sosyal alt yapının sağlanması çalışmalarına devam edilmektedir.

2.4.2. Tarım Sektörüne Yönelik Düzenlemeler:

Gıda güvencesi ve güvenliğinin sağlanması ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir tarımsal yapı oluşturulacaktır.

Verimliliğin istikrarlı bir biçimde artırılması, üretici gelir düzeyinin yükseltilmesi, kamu ve üretici kesiminde örgütlenmenin etkinleştirilmesi ve orman, toprak ve kaynaklarının geliştirilmesi ile bunların nitelik ve nicelik olarak korunarak etkin kullanılmasına yönelik uygulamalara ağırlık verilecektir. Ayrıca, kırsal kalkınma politikalarıyla tarımsal yapıdaki dönüşümün ortaya çıkardığı göç ve istihdam baskısının azaltılması sağlanacaktır.

AB’ ye uyum süreci de dikkate alınarak, tarımsal işletmelerde ölçek büyüklüğünün artırılması ile modern tarım işletmeciliğinin yaygınlaştırılması desteklenecek ve tarımın çevre ve kırsal alanda gelir getirici faaliyetler ile bütünlük içinde geliştirilmesi sağlanacaktır.

2.4.3.Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisinde Kırsal Kalkınma ve Kırsal Yerleşmeye Yönelik Düzenlemeler:

Deprem, heyelan, toprak kayması, sel gibi afetlerin önemli tehdit oluşturduğu kırsal yerleşimlerde,afetlerden kaynaklanan risklerin azaltılması ve güvenli yerleşim koşullarının temin edilmesine yönelik faaliyetlerde etkinlik artırılacaktır. Yeni yapılaşmanın uygun zeminde ve inşaat kurallarına uygun olarak gerçekleştirilmesine yönelik düzenleme ve uygulamalara ağırlık verilecektir. Diğer taraftan, özellikle göç alan, ikinci konut talebinin güçlü olduğu ve nüfus artış hızı yüksek kırsal yerleşimlerde ‘Kırsal Yerleşme Planlaması’nın yaygınlaştırılmasına yönelik düzenlemeler gerçekleştirilecektir.

Göçmen ve göçer aileler dahil olmak üzere; doğal afet, kamulaştırma ve güvenlik gibi nedenlerle yaşadıkları yerlerden ayrılmak zorunda kalan kırsal nüfusun yeniden iskanına yönelik olarak istekleri doğrultusunda yeni veya eski yerleşim yerlerinde konut ihtiyacı yukarıda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda giderilecektir.

Diğer taraftan, yerleşimlerin kalitesinin artırılması ve estetik niteliklerinin geliştirilmesi amacıyla yöre kültür ve ekolojisine uygun mimaride, yöresel ihtiyaçları karşılayabilen, fen ve sağlık kurallarına uygun standart kalitede konut üretimi için arz-talep dengelerini ve alım gücünü dikkate alan örnek modeller geliştirilecek ve desteklenecektir. Bu hususta, kırsal turizmin gelişmesi için potansiyeli bulunan yörelere öncelik verilecektir.

Mimari ve kültürel açıdan önem taşıyan, korunması gereken ya da turizmin gelişmesi açısından potansiyeli bulunan kırsal yerleşimlerin görünümünün ve fiziki koşullarının iyileştirilmesi, tarihi ve mimari değer taşıyan binaların restore edilmesi ve korunması, uygun olanların turizm amaçlı kullanıma açılmasına yönelik projeler gerçekleştirilecek ve desteklenecektir. Söz konusu projeler, kültür ve sanat etkinliklerinin çeşitlendirilmesi, tanıtım faaliyetleri, sosyal hayatın güçlendirilmesine ilişkin faaliyetlerle uyumlu bir şekilde gerçekleştirilecektir.

Ayrıca, kırsal yerleşimlerde atıl kalan kamu binalarının, sosyal hayatı ve yerel kalkınma kapasitesini güçlendirecek şekilde değerlendirilmesi göz önünde bulundurulacaktır.

Türkiye’de kırsal yerleşimlerin sayıca fazla, nüfus olarak küçük ve yerleşim düzeni olarak dağınık olması hizmet sunum maliyetleri ve etkinliği üzerinde olumsuz etki yaratırken, kırsal ekonomilerin gelişmesi için yerleşim bazında bulunması gereken ölçeğin oluşması da güçleşmektedir.

19

Bu nedenle, konumları itibarıyla çevresindeki yerleşim birimlerine hizmet verme ve gelişme potansiyeli olan merkezi yerleşmelere öncelik verilerek, bu yerleşmelerin alt yapılarının geliştirilmesi sağlanacaktır.

Diğer taraftan, yörelerin ve yerleşimlerin altyapı öncelikleri yerel koşul ve ihtiyaçlar dikkate alınarak belirlenecektir.

Kırsal yerleşmeleri söz konusu merkezler ya da ana ulaşım ağına bağlayan birinci derece köy yollarının standardının yükseltilmesine; periyodik olarak bakım ve onarımının sağlanmasına öncelik verilecektir.

Orman rejimindeki alanlarda orman kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi çerçevesinde, saha emniyetinin sağlanması ve bütünlüğünün korunması, korumanın etkinleştirilmesi amacıyla mevcut yolların iyileştirilmesi öncelikli olmak üzere, teknik standartlara uygun yol yapımı gerçekleştirilecektir.

Çevre ve halk sağlığının korunarak, ilçe merkezleri, belde ve köyler öncelikli olmak üzere kırsal yerleşimlerin sağlıklı ve yeterli içme suyuna kavuşturulması, çevre yönetimi ve atık bertarafı ile ilgili yatırım ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik tedbirler alınacaktır.

İçme suyu sıkıntısı çekilen yerleşimlere yeterli ve sağlıklı içme suyu hizmetinin götürülmesi, sağlıklı ve yeterli içme suyu imkanı bulunan yerleşimlerde meskenlerin su dağıtım şebekelerine ve devamında kanalizasyon altyapısına kavuşturulması ve bu konularda hizmet veren birliklerin ve örgütlenmelerin desteklenmesi sağlanacaktır. Kanalizasyon altyapısı ihtiyaçlarının giderilmesinde, yapım ve işletme giderleri düşük olan doğal arıtma tesislerinin yapımına öncelik verilecektir.

Su havzalarında ve kıyı alanlarındaki kırsal yerleşimlerde kanalizasyon ve arıtma sistemlerinin yaygınlaştırılmasına öncelik verilecektir. Bu yörelerde, doğal çevreyle uyumlu arıtma tesislerinin yapılması; evsel, ve tıbbi atıkların toplanması, taşınması ve düzenli depolanmasına yönelik atık yönetimi uygulamaları gerçekleştirilecektir.

Çevre yönetimi ve atık bertarafı ile ilgili yatırımlarda etkinliğinin sağlanması yönünde, kırsal yerleşmelerde münferit tesisler yerine, uygun hallerde ortak yapılan ve işletilen tesislerin gerçekleştirilmesi suretiyle yerleşmelerin altyapı ihtiyaçlarının karşılanmasına öncelik verilecektir.

Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm perspektifinde, kırsal kesimin bilgiye ve kültürel hizmetlere erişim olanaklarının güçlendirilmesi için; haberleşme, bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı hizmetlerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Bu kapsamda, kırsal alandaki kamu ve ortak kullanım alanlarında gerekli teknik altyapının kurularak bilgisayar kullanımının artırılması ve internete erişim olanaklarının güçlendirilmesine öncelik verilecektir.

Ekonomik faaliyetlerin güvenli ve sürekli şekilde yürütülebilmesini teminen ihtiyaç duyulan enerjinin güvenli ve etkin arzına yönelik tedbirler alınacaktır. Bu kapsamda, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına yönelik altyapı yatırımları desteklenecektir.

2.4.4. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisinde Tarım Sektörüne Yönelik Düzenlemeler:

Sektörün rekabet gücünün artması yönünde en önemli müdahaleler; verimliliğin ve ürün kalitesinin artırılması, tarım-sanayi ilişkilerinin güçlendirilmesi ve işleme sanayinin ihtiyaçlarına uygun ve kaliteli hammaddenin sağlanması, tarım ve gıda sektörünün piyasa koşullarına ve tüketici beklentilerine uygun üretime yönelmesi olacaktır. Bu müdahalelerin, tüm unsurlarının hayata geçirilmesinde; sektörün bilgi ve örgütlenme düzeyinin yükseltilmesine, ileri tarım teknolojileri ve bilgi teknolojilerinin sektörün gelişmesine katkısının artırılmasına, yenilikçilik ve AR-GE kapasitesinin geliştirilmesine önem verilecektir. Sektörün rekabetçi gücünün artırılmasında öncelikli müdahale alanlarını aşağıda ki unsurlar oluşturmaktadır;

Üreticilerin örgütlenme ve mesleki-teknik bilgi düzeyinin yükseltilmesi,

20

Su ve toprak kaynaklarının etkin kullanımı, Tarım ve gıda sanayi işletmelerinin rekabet gücünün artırılması, Gıda kalitesi, tüketicinin korunması ve gıda sağlığına yönelik kontrol yapılarının

güçlendirilmesi, oluşturmaktadır.Bu strateji belgesi kapsamında gerçekleştirilecek uygulamalar, Tarım Stratejisi

çerçevesinde belirlenen desteklerle tutarlılık ve bütünlük sağlayacak şekilde gerçekleştirilecektir. Tarım Stratejisi, rekabet gücü yüksek bir tarım sektörü ve üretim yapısı öngörürken, Kırsal Kalkınma Stratejisinde benimsenen yaklaşım kırsal ekonominin geliştirilmesi bağlamında tarım ve gıda sektörünün rekabet gücünün artırılmasıdır. Bu bağlamda, bu strateji belgesinde öngörülen politikalar, tarım politikaları açısından kısıtlayıcı bir nitelik taşımamaktadır.

BÖLÜM: 3. İLİN ÖZELLİKLERİ

3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER

3.1.1. İlin Konumu:

Aydın ili; Doğu Avrupa, Orta Asya ve Orta Doğu üçgeninin ortasında yer alan Türkiye’nin, tarım, turizm, iç ve dış ticaret ile sanayi faaliyetlerinin bir arada yürütülen Ege Bölgesinde bulunmaktadır. Aydın ili Türkiye’nin güneybatısında 37.ve 38. kuzey enlemleri ile 27. ve 29. doğu boylamları arasındadır. İlin alanı 800.700 ha.dır. Toplam alanın % 45.3’ü olan 363.215 ha.da tarım yapılmaktadır. Batısı Ege Denizine açılan Aydın ili, doğusunda Denizli, kuzeyinde İzmir ve Manisa, güneyinde Muğla illeri ile komşudur.

3.1.2. Yüzey Biçimleri:

Aydın ilinin kuzeyi ve güneyi engebelidir. Kuzeyde doğu-batı doğrultusunda uzanan başlıca Hacetdede tepesi ( 1831 m.), Karlıdede tepesi ( 1732 m.) ve Aydın dağları ( 1500 m.) yer alır. Güneyini Çine Çayı, Akçay, Dandalas Çayı ve kollarıyla yarılmış olan Menteşe dağları kaplar ( Madranbaba 1792 m., Karıncalıdağ 1703 m.). Bu iki dağlık bölüm arasında, iki yandan faylarla sınırlanmış ve sonradan alüvyonlarla örtülmüş olan Büyük Menderes ovası uzanır. İlin tarımsal yapısını büyük ölçüde etkileyen menderes havzasıdır.Master plan çalışmasında bu havzanın içinde kalan yerler bir alt bölge, diğerleri de üç alt bölge olmak üzere toplam 4alt bölgeye ayrılarak incelenmiştir.

Menderes Havzası

Aydın ili , Büyük Menderes nehri ve kollarının oluşturduğu Büyük Menderes havzası içerisinde olup, havzanın Aşağı Büyük Menderes bölümü içerisinde yer almaktadır. Havzada Söke, Koçarlı, Çine , Aydın, Nazilli, Akçay gibi verimli ovalar bulunur ve nüfusun % 54’ü kırsal kesimde yaşamaktadır. Aşağı Büyük Menderes havzasında 16 toprak grubu vardır. Havzanın ana su kaynağı Büyük Menderes Nehridir. Nehre Akçay, Çürüksu, Çine Çayı, Dandalaz Çayı ve 54 adet yan dere katılır.Havzada pamuk birinci ürün durumundadır.Buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bunun yanında zeytin, incir, Kestane ve diğer meyve yetiştiriciliği de vardır. Havzanın büyük kentlere yakın oluşu nedeniyle çiftçinin yüksek verimlerle üretim yaptığı, süt ve et sığırcılığı ve yem bitkileri yetiştiriciliği de alternatif gelişim alanıdır.

21

Havzada toprak verimliliği ve kalitesi, yapılaşma yerleşim merkezlerinin evsel ve sanayi atıklarının toprağa karışması ile sürekli olarak bozulmaktadır.

Aydın ilinin tek önemli gölü olan Bafa gölünün denizden yüksekliği 10 metre yüzölçümü 60 km2 ‘ dir. Bafa gölü Aydının güney batısında Büyük Menderes Nehrinin denize döküldüğü yere yakındır.

3.1.3. Agro ekolojik Alt Bölgeler:Aydın ilinin Merkez ilçeyle beraber 17 ilçesi bulunmakta olup, il genelinde polikültür

tarım yapılmaktadır. İlçeler arasında tarım, sanayi ve turizm sektörlerinin gelişmişlik derecesi farklılık göstermektedir.

Bu durum dikkate alınarak, Aydın ili gerek biyofiziksel özellikleri gerekse sosyo-ekonomik gelişmişlik derecelerine göre 4 agro-ekolojik alt bölgeye ayrılarak incelenmiştir.

Tablo 2. Alt Bölgeler İçerisindeki ilçeler

I. ALT BÖLGE( (Menderes Havzası)

II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE IV. ALT BÖLGE

1.Söke2.Germencik3.Koçarlı4.İncirliova5.Merkez6.Köşk7.Sultanhisar8.Nazilli9.Kuyucak10.Yenipazar11.Buharkent

1.Çine2.Karpuzlu

1.Kuşadası2.Didim

1.Bozdoğan2.Karacasu

3.1.4. İklim: Aydın ilinde Akdeniz iklimi hakimdir. Yıllık ortalama yağış miktarı 624,8 mm olup, alt bölgeler arasında belirgin bir farklılık görülmemektedir. Yıllık yağış miktarının büyük bir bölümü kış, ilkbahar ve sonbahar aylarında düşer. İlin 624,8 mm yağış ortalamasının % 44,5 ‘ i kış, % 23,9 ‘ u ilkbahar, % 22,7’ si sonbahar ve % 8,9 ‘ u yaz mevsimlerinde görülür. Uzun yıllar ortalama sıcaklığı, şubat ayında 8.9 0C Temmuz ayında ise 28.3 oC olarak tespit edilmiştir. Ortalama nispi nem % 62.1 civarındadır.

Tablo. 3 Aydın İli İklim Verileri

AYLAR2012YILI

ORTALAMUZUN

YILLAR 2012YILI

ORTALAMA UZUN

YILLAR 2012 YILI TOPLAM

UZUN YILLAR

22

A SICAKLIK

( C )

ORTALAMA SICAKLIK

( C )

NİSPİ NEM ( % )

ORTALAMA NİSPİ NEM

( % )

YAĞIŞ ( mm )

TOPLAMYAĞIŞ ( mm )

OCAK 5.6 8.3 76.2 70.7 182.4 99.7ŞUBAT 7.2 9.0 70.3 68.0 158.2 86.8MART 11.6 11.9 60.5 65.1 38.5 73.8NİSAN 17.4 15.9 61.8 62.5 68.5 53.9MAYIS 20.6 21.1 62.7 56.4 56.1 36.2

HAZİRAN 27.5 26.2 48.6 48.8 45.1 11.1TEMMUZ 30.4 28.7 43.4 49.5 - 4.8AĞUSTOS 29.2 27.7 37.2 54.3 - 4.5

EYLÜL 24.6 23.2 52.7 56.6 - 13.7EKİM 20.9 18.7 60.5 62.8 35.9 41.1

KASIM 15.5 13.1 70.9 68.9 24.3 92.6ARALIK 10 9.8 80.4 73.6 201.1 117.6YILLIK

ORT/TOPL 18.4 17.8 60.4 61.4 810.1 624.9

23

OCAKŞUBAT

MARTNİSA

NMAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜL

EKİMKASIM

ARALIK

3035404550556065707580

3035404550556065707580

Grafik 2. Aydın İli 2012 Yılı Ortalama Nispi nem ile 75 Yıllık Ortalama Nispi Nemin Aylar

Üzerinden Karşılaştırılması

2012Yılı Ortalama Nispi Nem 75 Tıllık Ortalama Nispi Nem

24

OCAKŞU

BATMART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜL

EKİM

KASIMARALIK

020406080

100120140160180200220240260

020406080100120140160180200220240260

Grafik 1. Aydın İli 2012 Yılı Ortalama Yağış Miktarı ile 75 Yıllık Ortalama Yağış

Miktarlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması

2012 TOPLAM YAĞIŞ 75 YILLIK ORTALAMA YAĞIŞ

OCAKŞU

BATMART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜL

EKİMKASIM

ARALIK0

5

10

15

20

25

30

35

0

5

10

15

20

25

30

35

Grafik 3. Aydın İli 2012 Yılı Ortalama Sıcaklık ile 75 Yıllık Ortalama Sıcaklıkların Aylar Üzerinden

Karşılaştırılması

2012 YILI ORTALAMA SICAKLIK 75 YILLIK ORTALAMA SICAKLIK

3.1.5. Bitki Örtüsü :

Aydın ilinde maki bitki örtüsü hakimdir. Doğal ortamda zeytin, incir ve kestane yaygın durumdadır. Orman örtüsü yer yer deniz kıyılarında başlayarak bazı dağları bütünüyle kaplar. En sık ormanlar güneydeki Menteşe yöresi dağlarında yer alır. Kuzeyindeki Aydın dağlarında yer yer sarı çam ormanları vardır. Ormanlık alanlarda kızıl çam, kara çam, fıstık çamı, sandal, akça kesme, laden, funda, kızıl ağaç, çınar, meşe, ardıç, söğüt, ceviz ve kavak ağaçları bulunmaktadır. Ayrıca kekik, adaçayı, salep, böğürtlen, lavanta, yabani çilek ve kapari gibi bitkiler de ilin florasını oluşturmaktadır. Bir botanik bahçesi zenginliğine sahip Dilek Yarımadası Milli Parkı, bilimsel açıdan da ayrı bir değer taşır.

İlde en fazla ormanlık alan Didim, Kuşadası, Merkez, Koçarlı ve Çine ilçelerinde mevcuttur.

3.1.6. İl Arazisinin Niteliklere Göre Dağılımı

İlin toplam yüzölçümü 800.700 hektar olup, bunun 363.215 hektarı kültür arazisi, 25.242 hektarı çayır-mera arazisi, 315.132 hektarı orman arazisi, 14.950 hektarı göl ve bataklık ,82.161 diğer tarım dışı araziler olarak dağılım göstermektedir.

25

45,3%

3,15%

39,3%

1,8%

10%

Aydın İlİnde Arazi Dağılımı

Kültür Arazisi

Çayır -Mera Arazisi

Orman Arazisi

Göl ve Bataklık

Diğer Araziler

Grafik 4 ‘ de görüldüğü gibi Aydın’ da Kültür arazisi oranı yüksek ( %45 ), Çayır-Mera Arazisi oranı ise düşüktür ( %3). Aydın ilinde tarıma elverişli alanların fazlalığı üretim için bir potansiyel olmakta, ancak çayır-mera arazilerinin azlığı hayvancılık için kısıt teşkil etmektedir. Arazilerin alt bölgeler bazında dağılımına baktığımızda en fazla tarım ve mera arazisine sahip bölgenin Aydın I.alt bölgesi olduğu görülmektedir.

3.1.7.Tarımsal Alt Yapı:3.1.7.1.Arazi Toplulaştırması:Arazi Toplulaştırması; çeşitli nedenlerle ekonomik olarak tarımsal faaliyetleri yapmaya

imkan vermeyecek biçimde veya toprak muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınmasını güçleştirecek derecede parçalanmış, dağılmış, bozuk şekilli parsellerin bir araya getirilerek daha düzenli parseller halinde tarla içi geliştirme hizmetleri ile birlikte modern tarım işletmeciliği esaslarına uygun faaliyette bulunulmasını sağlayacak yapıya kavuşturularak planlanması ve uygulanması işlemidir.

*Arazi Toplulaştırmasının AmacıArazi toplulaştırmasının amacı, daha az zaman, iş gücü ve sermaye kullanımı ile üretim

faktörlerinden en iyi biçimde yararlanarak tarımsal üretim ve tarım işletmelerinin verimliliğini artırmak ve kırsal kesimdeki nüfusun hayat standartlarını yükseltmektir.

*Arazi Toplulaştırmasının Faydaları- Arazi parçalılığı azalmakta,- Sınır, yol, müşterek mülkiyet vb. sosyal problemler çözülmekte,- Tarıma elverişli, düzenli ve ideal parsel şekilleri oluşmakta,- Her parsel yol ve sulama ağı ile irtibatlandırılmakta,- Ulaşım giderleri düşmekte, zaman ve işçilikten tasarruf edilmekte,- İşlenebilir arazi miktarı artmakta,- Zirai mücadele ve gübreleme kolaylaşmakta,- Kullanılmayan küçük parçalı araziler değerlendirilmekte,- Tapu ve kadastro kayıtları yenilenmekte,

26

- Köy yerleşim yerinin iyileştirilmesi geliştirilmesi çalışmaları yapılmakta,- Sulama randımanı artmakta,- Sulama projelerinin maliyetinde tasarruf sağlanmakta,- Sağlanan katma değerden dolayı arazi değerleri en az iki kat artmaktadır.

Tablo 4. Aydın İlinde tamamlanan Arazi Toplulaştırma Projeleri

AYDIN MERKEZ – YENİPAZAR OVASI KATILIMCI ARAZİ TOPLULAŞTIRMA PROJESİ

ARIP B2 KAT AY–2

Toplam AlanHa.

İşletme Sayısı

Kesinti Miktar

ı %

Toplulaştırma Oranı

Parsel Sayısı Ortalama Parsel Büyüklüğü Yol Uzunluğu

Eski Yeni Eski Yeni Eski Yeni

4.500 5.453 5,31 %44 8.465 4.731 5.15 da 9.44 da 82 km 239 km

Tamamlanan bu proje ile 9 yerleşim yeri ve 4500 ha tarım arazisinde toplam 8465 olan parsel sayısı 4731 adete düşürülmüş, toplulaştırma oranı %44 olarak gerçekleşmiştir. Ortalama parsel büyüklüğü 5,18 dekardan 9,28 dekara yükselmiştir. 82 km olan mevcut yol ağı uzunluğu 239 km’ye çıkarılmış ve proje sahasındaki bütün parsellere hizmet eder duruma getirilmiştir. Ayrıca parseller sulama şebekesinden optimum düzeyde faydalanabileceği ideal şekle kavuşturulmuştur.

Şekil 1. Aydın Merkez – Yenipazar Ovası Arazi Toplulaştırma Sonrası Durum

27

Şekil 2. Dereköy Köyü Arazi Toplulaştırma öncesi ve sonrası parsel durumu

Tablo: 5. Aydın İlinde devam eden Arazi Toplulaştırma Projeleri

Projenin Adı Projenin Alanı (ha)

Yerleşim Birimi Sayısı(Adet)

Projedeki Yol Miktarı(km)

AYDIN KOÇARLI OVASI 1. KISIMA.T (ARIP) 6500 14 350

AYDIN KOÇARLI OVASI 2.KISIM A.T ve T.İG.H 8600 13 322

Aydın’da halen devam etmekte olan iki adet arazi toplulaştırma projesi vardır. Projeler kapsamında toplam 27 yerleşim yerinde 15100 ha alanda arazi toplulaştırma çalışmaları devam etmekte ve bu sahalarda yetersiz olan mevcut yol ağının yerine toplam 672 km yol planlaması yapılmıştır.

28

Şekil.3.Toplulaştırma Haritası

Tablo: 6. Aydın İlin’de yapılan Tarla İçi Geliştirme Çalışmaları

Projenin AdıAna

TahliyeKm

Yüzey Tahliye

Km

Tarla GeçidiAdet

YapılanTesviye

Ha

Stabilize Malzeme Miktarı

(m3)Aydın Merkez – Yenipazar Ovası T.İ.G.H. Projesi

Yok 105 1.700 2.843 650.000

Aydın Koçarlı Ovası 1. Kısım T.İ.G.H.

Projesi59 273 200 2.000 470.000

Yenipazar ve Koçarlı ilçeleri sınırları içersinde yapılan arazi toplulaştırma çalışmalarını tamamlayıcı nitelikteki Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Projeleri kapsamında bu sahalar için önde gelen drenaj sorununu çözmesi amaçlanan 59 km ana tahliye kanalı ile toplam 378 km yüzey tahliye kanalı açılmıştır. Bununla beraber 4.843 ha alanda başta sulama zorluklarına neden olan bozuk arazi yüzeyinin, toprak işleme ve sulamaya imkan verecek şekilde tesviyesi yapılmıştır. Ulaşım sorununun çözümü için artırılan yol ağını daha kaliteli bir duruma getirmek için stabilize malzeme ile kaplanmış ve ayrıca parsellerin yol ağı ile irtibatlandırılabilmesi için 1900 adet tarla geçidi yapılarak parsel ulaşım ağı tamamlanmıştır.

3.1.7.3.Arazi Kullanım Planlaması :Toprağın verimli şekilde işletilmesini, işletilmesinin korunmasını, birim alandan azami

ekonomik verimin alınmasını, tarım üretiminin sürekli olarak artırılmasını, değerlendirilmesini ve buralarda istihdam imkânlarının artırılmasını, Kurum ve Kuruluşların tarım dışı taleplerinin dikkate alınması ve tarım toprakları dışında kalan alanlarda ihtiyaca cevap verecek alternatif alanları belirlenmesi ile mevcut ve gelecekteki her türlü kullanım taleplerinin en uygun yerlerde karşılanmasıdır.

Başka bir tanımla; ülkesel ve bölgesel çevre kaynaklarının rasyonel olarak kullanılmasını sağlamak için: tarımsal üretim, sanayi, rekreasyon alanları, şehirsel yerleşim, turizm, orman ve mera gibi araziye yönelik faaliyetlerin bir arada değerlendirilmesidir.

29

* Arazi Kullanım Planlamasının Amacı:Arazi Kullanım Planları sonucunda, arazilerde koruma-kullanma dengesi gözetilerek

çalışmaların yapılması, arazinin en uygun kullanım şeklinin ilgililere önerilmesiyle birim alandan alınan verimin artması, üreticilerin yeni ve daha ekonomik ürünlere yönelmesi ve yanlış arazi kullanımlarının önlenmesi amaçlanmaktadır.

Ayrıca, Arazi Kullanım Planları dikkate alınarak önerilecek yerlerde yapılacak yol, baraj, kanal gibi altyapı hizmetleri doğaya zarar vermeden en uygun yerde planlanarak doğal kaynaklarımızın korunması ve tarım arazisinin tarım dışı kullanım talepleri için de, en iyi yer seçimine imkân sağlanmaktadır.

Şekil 3.Aydın İli Söke İlçesi Sarı kemer Beldesi Arazi Kullanım Planlaması mutlak ve sorunlu tarım arazileri ve toprak tuz haritası

Aydın İlinde Söke İlçesi, Sarıkemer Beldesinde yapılan arazi kullanım planlaması çalışmalarında Belde arazilerinin tamamına yakınının mutlak tarım arazisi olduğu çok az kısmının tarım dışı kullanıma uygun olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışmada toprak tuzluluğu açısından arazilerin büyük çoğunluğunun tuzsuz ve hafif tuzlu olduğu görülmüş ayrıca belde topraklarının tamamına yakınında yetersiz drenaj koşullarının olduğu saptanmıştır.

Söke İlçesi Sarıkemer Beldesinde yapılan arazi kullanım planlaması çalışmalarının sonuçları ve kazanımları Aydın İli genelinde bu çalışmanın yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

3.1.7.4.Arazi Dağıtımı:Yeterli toprağı bulunmayan ve topraksız çiftçilerin zirai aile işletmeleri kurabilmeleri için

Devletin mülkiyetinde bulunan topraklarla topraklandırılmaları, desteklenmeleri ve eğitilmelerinin sağlanması çalışmalarıdır. Çalışmalar 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi

30

Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu uyarınca Bakanlar Kurulu Kararına göre uygulama alanı ilan edilen bölgelerde yapılmaktadır.

*Arazi Dağıtım Çalışmalarının Amacı:Arazi dağıtımı ile kırsalda yaşayan az topraklı ve topraksız çiftçilere geçimini sağlayacak

toprakların verilmesi ile kentlere kontrolsüz göçün önlenmesi ve bulundukları yerde istihdam sağlanmaya çalışılmakta, çiftçilerin yeter büyüklükte araziye sahip olmaları suretiyle işletme gelirleri ve rekabet güçlerinin artması ayrıca tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının önlenmesi, tarım arazilerinin korunması ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Şekil 4.Aydın İli Arazi Dağıtım Sahaları

Aydın İli’nde 2002-2011 yılları arasında yapılan arazi dağıtım çalışmalarında, Didim İlçesi Akyeniköy Beldesinde 464 kişiye 12.011 da, Fevzipaşa mahallesinde 89 kişiye 2.328 da, Akköy köyünde 120 kişiye 3082 da olmak üzere toplam 673 kişiye 17.421 da arazi zeytin yetiştiriciliği yapmak koşuluyla arazi dağıtılmıştır.

Tablo: 7.Aydın İlinde Alt Bölgelerinde Arazi Toplulaştırma ve Dağıtım yapılan Alanlar

Bölgeler Arazi Toplulaştırması Yapılan Alan (ha)

Arazi Dağıtımı YapılanAlan (ha)

I. ALT BÖLGE (Menderes Havzası) 19.600 -

II. ALT BÖLGE - -

III. ALT BÖLGE - 1.742

IV. ALT BÖLGE - -

31

Tablo:8. Aydın İli Arazi Toplulaştırması ( SWOT Analizi)Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar TehlikelerArazi Toplulaştırması

-Yapılan faaliyetlerin sosyal ve ekonomik yapı ile tarımsal verimliliğe katkı sağlaması-3083 sayılı Kanunun çok özel ve istisnai üstünlükler sağlaması-Hizmet götürülen kesimle süre gelen diyalog-Tecrübe ve bilgi birikiminin artması-Tarımsal alt yapının iyileştirilmesi suretiyle kuruma prestij sağlaması

-Mevzuatımızın pek çok kurumla işbirliğine zorlaması-Çiftçi eğitim çalışmalarının yetersiz olması-Dış paydaşlarca konununaz bilinirliği-Tecrübeli personel sayısının yetersizliği-Teknolojik alt yapı eksikliği-Yeni bulgulara yönelik araştırma eksikliği

-Arazi parçalanmasının getirdiği zorluk ve sakıncaların çiftçilerce bilinmesi-Arazi toplulaştırma ve diğer altyapı hizmetleri talebinin artması-Çiftçilerin yapılan faaliyetlere ilgisinin olması-Faaliyetlerimizin ülke tarımı için vazgeçilmez olması-Suyun tarımsal amaçlı etkin ve verimli kullanılması açısından önemi-Toplulaştırma projelerinin girdi maliyetlerini azaltması-Toplulaştırmanın ulusal ölçekte ihtiyaç olması

-Çalışma konularımızda diğer kurumlara olan bağımlılık-Çiftçi eğitim düzeyinin yetersiz olması-Davalı araziler ve tapu sicil kayıtlarının güncel olmaması-Miras hukukunun parçalanmaya izin vermesi-Ödenek yetersizliği-Yöresel ve kültürel alışkanlıklar

3.2 SOSYO – EKONOMİK YAPI

3.2.1 Nüfus :

Son 80 yılda Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 5 kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Aydın ilinin nüfusu yaklaşık 4,5 kat artış göstermiş ve 2012 yılında 1.006.541 ye yükselmiştir.

1927-2012 döneminde Aydın ilinin nüfusu sürekli artış göstermiştir. Aydın ilinde en düşük yıllık nüfus artış hızı % 0.8 ile 1940-1945 döneminde ve en yüksek yıllık nüfus artış hızı ise % 4.2 ile 1950-1955 döneminde gerçekleşmiştir. 2000-2012 döneminde ise ilin nüfus artış oranı % 5,8 ‘dir. 1927 yılında Aydın ili ülke nüfusu içinde % 1.6 ‘lık bir paya sahip iken, 2012 yılında yaklaşık % 1.3’lük bir paya sahiptir. Bu da, Aydın ilinin nüfus artış hızının ülke ortalamasından daha düşük olduğunu göstermektedir.

32

2008 2009 2010 2011 20120

10

20

30

40

50

0

10

20

30

40

50

Grafik 5. Aydın-Türkiye Nüfus Artış Hızının Karşılaştırılması

Nüfus Artış Hızı Türkiye Nüfus Artış Hızı Aydın

Aydın İline bağlı bulunan 16 ilçeden, toplam nüfus bakımından Nazilli ilçesi 147.668 nüfusu ile en fazla nüfusa, Karpuzlu ilçesi ise 11.817 nüfusu ile en az nüfusa sahip olan ilçelerdir. İlin yıllık nüfus artış hızı en yüksek olan ilçesi % 5.6 ile Didim iken, en az olan ilçesi % 1.3 ile Yenipazar’dır.

1927 yılında Aydın ilinde % 19.5 olan şehirde yaşayan nüfusun payı 1935 yılından sonra sürekli bir artış göstererek, 2000 yılında % 51.9 ulaşmıştır. Şehirde yaşayan nüfusun oranı, ülke ortalamasına göre daha yavaş artmıştır. 2000 yılına kadar köy nüfusu fazla iken, ilk kez 2000 yılında şehir nüfusu köy nüfusundan fazla olmuştur. 2012 yılında Aydın şehir nüfus oranı %61, köy nüfus oranı %39 dur.

Aydın il merkezin şehir nüfus artış hızı % 0,7 dur. Aydın iline bağlı ilçelerin şehir nüfusları incelendiğinde, şehir nüfusu en fazla olan ilçenin Nazilli ilçesi, en az olan ilçenin ise Karpuzlu ilçesi olduğu görülmektedir

Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen bir kilometrekareye düşen kişi sayısı, il genelinde 128 ve il merkezinde 414 iken, ilçelere göre 25 ile 403 kişi arasında değişmektedir. Yüzölçümü büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Söke ilçesinde nüfus yoğunluğu 120, yüzölçümü en küçük olan Buharkent ilçesinde nüfus yoğunluğu 122 kişidir.

İlde bulunan toplam 490 köyden 306 ‘sının nüfusu 500’ ün altında olup, köylerin çoğunluğu düşük nüfusa sahiptir.

33

I. Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

Grafik 6. Aydın İli Alt Bölgelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu ( 2011 )

Şehir NüfusuKöy NüfusuToplam Nüfus

Tablo 9. Aydın İli Nüfus Verileri

ALT BÖLGELER

  2012 YILI    

İLÇELER TOPLAM NÜFUS

ŞEHİR NÜFUSU

KÖY NÜFUSU

YÜZÖLÇÜMÜ ( km2 )

NÜFUS YOĞUNLUĞU (Km2 Başına Kişi )

I.ALT BÖLGE

Merkez 259.786 195.951 63.835 627 414Söke 115.586 70.522 45.064 961 120Germencik 42.971 13.017 29.954 407 105Koçarlı 24.646 6.402 18.244 467 53İncirliova 44.567 20.597 23.970 214 208Köşk 27.072 9.928 17.144 146 185Sultanhisar 21.235 6.159 15.076 236 90Nazilli 147.668 111.298 36.370 663 223Kuyucak 28.207 7.557 20.650 497 57Yenipazar 13.398 6.688 6.710 193 69Buharkent 12.454 6.788 5.666 102 122

TOPLAM 737.590 454.907 282.683 4.513 163II.ALT BÖLGE

Çine 51.393 20.250 31.143 905 57Karpuzlu 11.817 2.072 9.745 252 47

TOPLAM 63.210 22.322 40.888 1.157 55III.ALT BÖLGE

Kuşadası 90.652 70.143 20.509 225 403Didim 59.939 47.872 12.067 330 182

TOPLAM 150.591 118.015 32.576 555 271IV.ALT BÖLGE

Bozdoğan 35.214 10.078 25.136 844 42Karacasu 19.936 6.524 13.412 782 25

TOPLAM 55.150 16.602 38.548 1.626 34AYDIN GENELİ 1.006.541 611.846 394.695 7.851 128

Kaynak: TÜİK. 2011 Genel Nüfus Sayımı

34

Tablo:10. 2000 Yılı Nüfusuna Göre Bazı Nüfus Projeksiyonları

Yıllar 2013 2015 2018 2023

Nüfus( Kişi ) 1.013.009 1.025.178 1.041.291 1.062.288

P=Po ( 1 + r ) er : Nüfus Artış Hızı Po : Baz Alınan Nüfuse : Sabit ( 2.7828 ) P : Son Nüfus Sayımı

3.2.2 . Sağlık : Aydın ilinde taşra teşkilatı;İl ve İlçe Sağlık Müdürlükleri, Halk Sağlığı

Müdürlüğü,Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği olarak yeniden yapılandırılmıştır. İlimizde; 1 adet Üniversite Hastanesi, 7 adet Özel Hastane, 6 adet dal merkezi,

Müdürlüğümüze bağlı 22 adet 24 saat çalışan Acil Yardım İstasyonu, Halk Sağlığı Müdürlüğü’ne bağlı 3 adet İlçe Entegre Hastanesi, 3 adet Verem Savaş Dispanseri. 17 adet Toplum Sağlığı Merkezi, 284 adet Aile Hekimliği Birimi , 4 adet Halk Sağlığı Laboratuvarı bulunmaktadır.

Ayrıca Kamu Hastaneler Birliğine bağlı 8 adet Devlet Hastanesi, 1 adet Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi, 2 adet İlçe Entegre Hastanesi, 3 adet Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi bulunmaktadır.

İl genelinde 926 Uzman Hekim, 461 Eczacı, 304 Diş Hekimi, 587 Pratisyen Hekim, 904 Hemşire, 1254 Sağlık Teknisyeni ve Memuru, 249 Sağlık Teknikeri görev yapmaktadır.TÜİK tarafından 2012 Aydın il nüfusu 1.006.541 olarak açıklanmıştır.Uzman hekim başına düşen nüfus 1.086, Eczacı başına düşen nüfus 2.183, Diş Hekimi başına düşen nüfus 3.310, Pratisyen Hekim başına düşen nüfus 1.714 ‘tür. Yataklı tedavi hizmeti veren hastanelerimizin toplam yatak sayısı 2.744 ‘tür.

3.2.3. Eğitim : Aydın ili okul öncesi eğitimde son 10 yıl içerisinde okul sayısı, öğretmen sayısı ve

öğrenci sayısında % 60’lik artış olmuştur. 2012-2013 öğretim yılında okul öncesi eğitimde okul sayısı 370, öğretmen sayısı 739, öğrenci sayısı 12.416 ‘ dür. İlkokul sayısı 366, Öğretmen sayısı 3.331 ve öğrenci sayısı 61.865 , Ortaokul sayısı 210 Öğretmen sayısı 3.777 ve öğrenci sayısı 53.902’ dir. Genel lisede ise okul sayısı 56, öğretmen sayısı 1.827 ve öğrenci sayısı 23.651‘ dir. Mesleki Teknik lisede ise okul sayısı 44, öğretmen sayısı 1.946 ve öğrenci sayısı 25.801 ‘ dir. Ayrıca bir Üniversite bu üniversiteye bağlı Fakülte ve Yüksekokullar mevcuttur.

Tablo:11.Aydın İlinde Okul, Öğretmen, Öğrenci Sayıları (2012-2013 Dönemi)

OKULLAR OKUL SAYISI ÖĞRETMEN SAYISI ÖĞRENCİ SAYISIKIZ ERKEK

Okul Öncesi 370 739 5.988 6.428İlkokul 366 3.331 31.777 30.088Ortaokul 210 3.777 27.688 26.214Genel Lise 56 1.827 13.148 10.503Mesleki Teknik Lise 44 1.946 14.629 11.172TOPLAM 1.046 11.620 93.230 84.405Kaynak : Aydın İl Milli Eğitim Müdürlüğü

35

3.2.4. Ulaşım :

Aydın ili konumu nedeniyle ilk çağlardan beri önemli yolların geçtiği bir yöre olmuştur. Günümüzde de E-24 Aydın-Denizli ve Aydın-İzmir karayolu, yük ve yolcu trafiğinin yoğun olduğu yollardır. Yapımı tamamlanan Aydın-İzmir otoyolu, üçer şeritleri, viyadükleri ve 3000 metre uzunluğundaki tünelleri ile kara ulaşımında daha kısa, daha güvenli ve hızlı akısı sağlayacak, örnek bir bayındırlık hizmeti sunmaktadır. Otoyol, başta turizm ve ulaştırma olmak üzere, yöre ekonomisi her alanda büyük katkılar sağlamaktadır. Aydın ilinin en önemli turizm potansiyeline sahip olan Kuşadası ilçesini çevredeki il ve ilçelere bağlayan yapımı ve bakımı karayollarının sorumluluğuna giren üç anayol vardır. Bu yollar Kuşadası-Selçuk, Kuşadası-Söke, Kuşadası-Söke ayrımı-Davutlar yollarıdır.

Aydın ilini batı-doğu doğrultusunda kat eden demiryolu üzerinde Söke, Germencik, İncirliova, Aydın Merkez, Köşk, Sultanhisar, Nazilli, Kuyucak ve Buharkent ilçeleri bulunmaktadır. Aydın il hudutları dâhilinde toplam demiryolu uzunluğu Söke-Buharkent arası 134,6 km’dir. Bunun 169 adedi serbest hemzemin geçit, kalan 9 adedi bekçili/bariyerli hemzemin geçittir. İl dâhilinde sadece Kuyucak-Horsundu istasyonları arasında 34.20 uzunluğunda bir adet tünel vardır. İzmir-Aydın-Denizli arasında tamamlanan hızlı tren projesi ile demiryolu işletmeciliği daha modern hale gelmiştir.

Kuşadası Limanı'ndan denizyolu ulaşımı sağlanmaktadır. Güvercin ada mendireğinin yapılmasıyla korunaklı hale gelmiştir. Limanın rıhtım uzunluğu 971 metre, su derinliği ise 15 metredir. Limanın gemi kabul kapasitesi 6’dir. Kuşadası limanı Türkiye’de denizyolu ile en fazla giriş-çıkış yapılan limandır. Kuşadası ilçesinde ayrıca bir yat limanı mevcut olup, 630 adet yat kapasitesi ile yerli ve yabancı turistlere hizmet vermektedir. Diğer yat limanı ise 580 deniz, 600 kara kapasiteli olarak Didim ilçesinde bulunmaktadır ve 2009 yılında hizmete açılmıştır. Ege adalarında turistik ring yaparak Efes turu için günü birlik yabancı turist getiren yolcu gemileri, yatlar ve motorların yanı sıra, feribotlarla da Kuşadası-Sisam seferleri devamlı yapılmaktadır.

Aydın İl Merkez Tepecik Beldesinde, daha önce Çıldır isimli, küçük çapta uçak, helikopter iniş ve kalkış işlemleri ile paraşüt eğitimlerinde kullanılan bir Havalimanı bulunmaktadır. Aydın - Çıldır (Stool tipi) Havaalanı 1990-1993 arasında tamamlanmıştır. Çıldır Havalimanı 2006 yılından itibaren, Askeri bir havalimanı olarak faaliyet göstermektedir. Havaalanı pistinin uzunluğu 1,435 metre olup, bu haliyle yalnızca pervane tipi uçakların iniş -kalkış yapabilmesine müsaittir. İzmir havalimanı 130 km. uzaklıktadır. İle gelen turistler İzmir Adnan Menderes Havaalanından ve küçük çaplı da olsa Selçuk (Stool tipi) Havaalanından yararlanmaktadırlar.

3.2.5. Köy İçme Suyu :

Aydın ilinin 490 köy ve 877 ünitesinde, yeterli içme suyuna sahip 490 köyü ve 387 ünitesi mevcuttur. 13 ünitede içme suyu yetersiz olup, 24 ünitede ise içme suyu bulunmamaktadır.

3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ

3.3.1.Arazi Kullanım Durumu ve İşletmeler :

36

Ülkemiz genelinde olduğu gibi Aydın ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır. İlde 70.884 adet tarım işletmesi mevcuttur. İlde tarım işletmeleri genellikle bitkisel + hayvansal üretimi birlikte yapmakta ve bu işletmelerin oranı da % 36 ‘ dir. Bu işletmeleri sırasıyla % 35 ‘ le yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve % 29 ‘ ile yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler izlemektedir. ( Grafik 7)

Bitkisel Üretim%35

Hayvansal Üretim%29

Bitkisel+ Hayvansal üretim%36

Grafik7. Aydın İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı

Bitkisel Üretim Hayvansal Üretim Bitkisel+Hayvansal üretim

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü 2012

0-1029,1%

11-5051,45%

51-10012,31%

101-2005,57%

201-5001,48% 501- +

0,09%

Grafik 8.Aydın İlinde Tarım İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Dağılımı

0-1011-5051-100101-200201-500501- +

37

Grafik. 8. incelendiğinde I. Alt bölgede büyük baş hayvan sayısı daha fazladır. Ancak II.Alt bölgede yer alan 2 ilçenin büyük baş hayvan potansiyeline bakıldığında ildeki en yoğun yer olduğu görülmektedir.

1- 5 Baş 6-10 Baş 11-25 Baş 26-50 Baş 51-100 Baş

101-200 baş

201< baş0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

I.Alt BölgeII.Alt BölgeIII.Alt BölgeIV.Alt Bölge

Grafik: 10 Alt Bölgeler Bazında İşletme Büyüklüğüne Göre Büyükbaş Süt Sığırcılığı İşletmeleri

.

38

60%

27%

1%12%

Grafik 9.Aydın İlinde Alt Bölgelere Göre B.Baş Hayvan Sayısı

I. Alt BölgeII. Alt BölgeIII. Alt BölgeIV. Alt Bölge

1- 5 Baş 6-10 Baş 11-50 Baş 51< Baş0

200

400

600

Grafik11. Alt Bölgeler Bazında Büyüklüklerine Göre Toplam B.Baş Besicilik İşletmeleri

I.Alt Bölge

II.Alt Bölge

III.Alt Bölge

IV.Alt Bölge

Grafik. 11 incelendiğinde I. Alt bölgede büyük baş besi işletme sayısı daha fazladır. Ancak II.Alt bölgede yer alan 2 ilçenin büyük baş besi işletme sayısına bakıldığında oransal olarak daha fazla olduğu görülmektedir.

117.837

24,717

12,296

52,232Grafik 12.Alt Bölgelere Göre Küçükbaş (Koyun) Sayısı

I.Alt BölgeII.Alt BölgeIII.Alt BölgeIV.Alt Bölge

Grafik 12. incelendiğinde I. Alt bölgede koyun varlığı fazla görülmektedir. Ancak IV. Alt bölgede yer alan 2 ilçenin koyun varlığı oransal olarak daha fazladır.

39

30%

8%

6%

56%

Grafik 13. Alt Bölgelere Göre Küçükbaş (Keçi) Sayısı

I. Alt BölgeII. Alt Bölge

III. Alt BölgeIV. Alt Bölge

Grafik 13. incelendiğinde IV. Alt bölgede keçi varlığının en fazla olduğu görülmektedir.

78%

5%

14% 3%

Grafik 14. Alt Bölgelere Göre Broiler Sayısı

I. Alt BölgeII. Alt BölgeIII. Alt BölgeIV. Alt Bölge

40

100%

Grafik 15. Alt Bölgelere Göre Yumurta Tavuğu Sayısı

I. Alt BölgeII. Alt BölgeIII. Alt BölgeIV. Alt Bölge

Grafik 14-15. incelendiğinde I. Alt bölgede ildeki en fazla broiler ( etlik piliç) ve yumurta tavuğu varlığı olduğu görülmektedir. En fazla broiler yetiştiriciliği yapılan ilçe Didim, en fazla yumurta tavukçuluğu yapılan ilçe Buharkent ilçesidir.

Tablo 12.Aydın İlinde Arıcılık Yapan Köyler ve Kovan Sayıları ( 2012)

Arı KovanıArıcılık Yapan Köy SayısıBölgeler Eski Tip Yeni Tip Toplam

I.Alt Bölge 648 120.144 120.792 203 II.Alt Bölge 120 51.605 51.725 68 III.Alt Bölge 0 20.749 20.749 12 IV.Alt Bölge 2.904 5.222 8.126 33 TOPLAM 3.672 197.720 201.392 316

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü 2012

41

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

100002000030000400005000060000700008000090000

100000110000120000

Grafik 16. Aydın İli Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Dağılımı

EskiYeniToplam

Tablo 12.ve Grafik 16.’dan anlaşılacağı üzere Aydın ilinde eski tip kovan azdır.En fazla arıcılık I. ve II.Alt Bölgede yapılmaktadır.

3.3.2. Tarım Alet Makine Varlığı :

Tablo 13. Aydın İlinde Traktör Verileri ( 2012)

ALT BÖLGELER

TRAKTÖR ADEDİ

(ha) Başına Düş.Trak.say.

Trak.Başına Düş.Ort.Tar.Alanı

( ha )Tarım Alanı

( ha )

Tar.Alanı Dağılımı

%

I. Alt Bölge 19.851 0,08 12,5 249.000 68,5

II.Alt Bölge 2.769 0,05 18 50.439 13,8

III.Alt Bölge 1.258 0,07 13 16.446 4,5

IV.Alt Bölge 3.863 0,08 12,3 47.330 13,2

AYDIN 27.741 0,10 13,09 363.215 100

Kaynak: TÜİK

42

71%

10%

5%13%Grafik 17. Aydın İli Alt Bölgelerinde Traktör Dağılımı

I. Alt BölgeII.Alt BölgeIII.Alt BölgeIV.Alt Bölge

Tablo 13 ve Grafik 17’den anlaşılacağı üzere I. Alt Bölgede en fazla traktör bulunmaktadır. Aydın ilinde traktör sayısı yeterli sayıdadır.

3.4.TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ

Master planı çalışması kapsamında, ilde üretim ve dış ticaret bakımından önemli olan, pamuk, zeytin, zeytinyağı, incir, kestanenin üretim, talep ve ihracat durumu detaylı olarak incelenmiştir.

3.4.1.Türkiye ,Ege Bölgesi ve Aydında Pamuk Üretim-Tüketim Analizi ve Pazarlaması :

3.4.1.1.Üretim ve Üretim Trendi :

Türkiye ekonomisinde önemli bir yere sahip olan pamuğun yoğun olarak üretildiği dört bölge vardır. Bunlar: Ege, Çukurova, Güneydoğu Anadolu ve Antalya’dır. Türkiye’de Ege, Çukurova ve Antalya bölgelerinde pamuk tarımının geçmişi oldukça eski olmasına rağmen, Güneydoğu Anadolu bölgesin’deGAP’ ın aşamalı olarak devreye girmesiyle sulama olanakları gelişmiş ve bu bölgede üretim alanları hızla artarak pamuk üretiminde ön plana çıkmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre son on yıllık süreçte en yüksek pamuk üretimi 988 bin ton ile 2002/03 sezonunda, en düşük pamuk üretimi ise 638 bin ton ile 2009/10 sezonunda olmuştur. 2011/12 sezonunda pamuk üretimi bir önceki sezona göre yüzde 17 ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yüzde 15.5 oranında artış göstermiştir.

43

Tablo 14. Bölgeler İtibariyle Türkiye Lif Pamuk Üretimi (Bin Ton)

Sezon Ege Çukurova G. Doğu Anadolu Antalya Toplam

2002/03 294,9 208,6 471,3 13,3 988,1

2003/04 265,9 197,3 443,9 12,4 919,5

2004/05 254,4 191,7 476,2 13,6 935,9

2005/06 218,5 186,9 448,0 10,3 863,7

2006/07 225,2 241,0 502,7 7,6 976,5

2007/08 166,1 223,3 472,1 6,1 867,7

2008/09 95,0 150,1 423,1 5,2 673,4

2009/10 113,9 170,4 348,7 5,2 638,2

2010/11 143,9 201,3 464,2 7,3 816,7

2011/12 168,4 239,0 535,9 11,2 954,6KAYNAK:.Tuik

Pamuk Üretimi

EgeÇukurovaG. Doğu AnadoluAntalya

Tablo.14 ve Grafik.18 incelendiğinde Türkiye pamuk üretiminde en önemli bölgenin Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görülmektedir. Nitekim, 2011/12 sezonunda pamuk üretiminin yüzde 56.1’i bu bölgede yapılırken, yüzde 25‘i Çukurova’da, yüzde 17.6’sı Ege Bölgesinde ve yüzde 1.2’si Antalya’da gerçekleşerek üretim 955 bin tona yükselmiştir.

Tablo:15-Türkiye Pamuk Ekim Alanları,Üretim ve kütlü verimleriYıllar Ekim Alanı(Ha) Üretim (Ton) Verim (Kg/da)2002 7.210.770 2.541.000 3532003 6.373.290 2.345.000 3682004 6.400.450 2.455.000 3842005 5.460.400 2.240.000 4102006 5.897.000 2.550.000 4322007 5.298.528 2.275.000 4292008 4.948.907 1.820.000 368

44

2009 4.198.730 1.725.000 4112010 4.804.393 2.150.000 4482011 5.419.523 2.580.000 4762012 4.884.963 2.320.000 475

KAYNAK: Tuik

Grafik:19.Yıllar itibariyle Türkiye pamuk ekiliş alanları ve pamuk üretimi

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

Ekim Alanı(Ha)Üretim (Ton)

.

2002/2012 yılları arasında toplam ekim alanlarında %35’e yakın düşüş gözlenmektedir. Pamuk tek yıllık bir bitki olarak yetiştirildiğinden pamuk fiyatlarının üreticiye yeterli gelir sağlamadığı yıllarda üreticiler alternatif ürünlere yönelebilmekte, üretim düşmektedir. Ülkemiz tüketimin tamamını karşılayabilecek kaliteli pamuk üretim potansiyeline sahiptir. Pamuk üreticisi ülkeler arasında 8.sırada yer alan Türkiye’ deki pamuk üretiminin tekstil ve konfeksiyon sektörünün artan talebini karşılayamaması, dünya pamuk fiyatlarının düşük olması, nedeniyle pamuk ithalatı yapılmaktadır.

Genel olarak, son yıllarda pamuk ekim alanlarında yaşanan gerilemenin temel nedeni reel olarak pamuk fiyatlarının önemli oranda gerilemesi ve pamukta ürün-girdi fiyat paritesinin girdiler lehine değişmesidir. 2010/11 sezonunda dünya pamuk fiyatlarındaki önemli artış nedeniyle pamuk ekim alanlarında artış yaşansa da son dönemde fiyatların gerilemesinden dolay ekim alanlarının tekrar azalması beklenmektedir.

Aydın İli Pamuk Ekim AlanlarıEge Bölgesi pamuk ekim alanlarının ağırlıklı olarak Aydın ve İzmir illerinde olduğu

bilinmektedir. İki ilin bölgedeki toplam ekim alanları içerisindeki payı 2011/12 sezonunda yüzde 89 olmuştur. Bu iki ili Denizli ve Manisa illeri takip etmektedir. Diğer illerde üretilen pamuğun ekonomik anlamda önemli olmadığını söylemek mümkündür.

45

Tablo:16.2002-2012 Yılları Arasında Aydın İli Kütlü Pamuk Üretimi

Yıllar Ekim Alanı ( da ) Üretim ( ton ) Verim ( Kg/da )2002 797.700 269.514 3382003 704.570 238.886 3392004 659.160 243.889 3702005 476.950 190.123 4052006 595.182 226.860 3812007 576.500 198.948 3482008 483.075 144.908 3002009 508.401 188.678 3712010 504.698 223.563 4432011 544.766 243.669 4472012 505.550 250.997 496

Kaynak: TUİK

Grafik:20. Yıllar itibariyle Aydın pamuk ekiliş alanları ve pamuk üretimi

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

Ekim Alanı(Ha)Üretim (Ton)

Tablo.16 ve Grafik.20 incelendiğinde Aydın İli’nde de tüm Türkiye’de olduğu gibi pamuk ekim alanlarında azalma gözlenmiştir. Üretimde ise son yıllarda 2002 yılına yakın değerler elde edilmiştir.

Aydın ilinin içinde bulunduğu Ege Bölgesi’nin pamuklarının elyaf uzunluğu Çukurova ve GAP Bölgesi’nin pamuğuna göre daha fazladır. Dünyada da Ege Bölgesi pamukları sahip oldukları özellikler nedeniyle yüksek kalite imajına sahiptirler. Ege Bölgesi Türkiye pamuk ekim ve üretiminin %17’sini karşılamaktadır. Bölgede 505.550 dekarlık ekim alanıyla Aydın 1.sırada yer almaktadır.(2012 yılı TUİK verileri)

46

Yıllar itibariyle incelendiğinde Aydın İli’nin Türkiye kütlü pamuk üretiminin ortalama %10’unu karşıladığı görülmektedir

Genel olarak, son yıllarda pamuk ekim alanlarında yaşanan gerilemenin temel nedeni reel olarak pamuk fiyatlarının önemli oranda gerilemesi ve pamukta ürün-girdi fiyat paritesinin girdiler lehine değişmesidir. 2010/11 sezonunda dünya pamuk fiyatlarındaki önemli artış nedeniyle pamuk ekim alanlarında artış yaşansa da son dönemde fiyatların gerilemesinden dolayı ekim alanlarının tekrar azalması beklenmektedir.

3.4.1.2. Pamuk Fiyatları ve Pazarlama :

Türkiye’de pamuk fiyatı dünya fiyatlarına paralel olarak değişim göstermektedir. Gümrük Birliği Anlaşması nedeniyle sanayi malı olarak kabul edilen pamukta ithalat vergisi sıfırdır.

Tariş’ i oluşturan 4 Birlikten iş hacmi en büyük olan Pamuk Birliği, Ege Bölgesinde 6 ilde kurulu 44 Pamuk Satış Kooperatifi ve bu kooperatiflere ait 29 çırçır işletmesi ile faaliyetini sürdürmektedir.

Aydın ilinde TARİŞ’e ait pamuk alımı yapan 18 kooperatif bulunmaktadır. 2012 yılında bu kooperatifler toplam 10 500 ton alım yapmışlardır. Aydın ilinde rekolte yaklaşık 250997ton olarak gerçekleşmiştir. Toplam rekoltenin % 0,04’ü TARİŞ Pamuk Birliği tarafından alınmıştır. Pamuk daha çok serbest piyasada alınıp satılmaktadır.

Ege Bölgesinde üretilen pamuğun kalitesi yüksektir. Bu nedenle bu bölgede destekleme fiyatları belirlenmesinde daha yüksek fiyat verilmektedir. 1993/1994 sezonu itibarıyla uygulamaya konulan prim sistemiyle destekleme de devlet tarafından müdahale ve hedef fiyat belirlenmektedir. İki fiyat arasındaki fark çiftçiye prim olarak ödenmektedir.

Özellikle 2002-2009 yılları arasında pamuk alım fiyatlarında reel olarak önemli miktarda gerileme yaşanmıştır. 2010 yılında ise yükselen dünya fiyatlarına paralel olarak alım fiyatları Tariş’te yüzde 75.9, Çukobirlikte yüzde 54 oranında artmıştır. Bu artışla birlikte reel pamuk alım fiyatları 2002 yılı düzeyine gelmiştir. 2011 yılında ise sezon başında açıklanan fiyatlar bir önceki yıla göre Tariş’te reel olarak yüzde 14.8 oranında gerilemiştir Çukobirlikte sezon başı açıklanan fiyatlar 2010 yılı ürün fiyatına göre reel olarak yüzde 11.3 oranında fazla açıklansa da sezon içerisinde fiyatların gerilemesine bağlı olarak alım fiyatında da değişikliğe gidilmiştir.

47

Grafik:21.Türkiye Pamuk Üretiminde Aydın İli’nin Payı

Pamuk İhracatı :1980’li yılların ortalarına kadar dünyanın önemli pamuk ihracatçı ülkelerinden olan

Türkiye, sonraki yıllarda pamuk üretiminin yurtiçi talebi karşılamaya yetmemesi nedeniyle bu önemini büyük ölçüde yitirmiştir.

Son on sezonluk dönemde en fazla pamuk ihracatı 81 bin ton ile 2007/08 sezonunda, en düşük pamuk ihracatı ise 30 bin ton ile 2008/09 sezonunda yapılmıştır.

2011/12 sezonunda ise ihracat miktarı bir önceki sezona göre yüzde 105 oranında artmıştır. Bu sezonda 65 bin ton pamuk ihracatı karşılığında 144 milyon dolar döviz geliri sağlanmıştır.

Tablo:17.Türkiye Pamuk İhracatı

Sezon Miktar (Bin Ton)

Miktar Endeksi

Değer (Milyon $)

Değer Endeksi

2002/03 68,1 100 77,1 100

2003/04 78,0 115 118,0 153

2004/05 33,0 48 49,0 64

2005/06 47,0 69 66,4 86

2006/07 66,0 97 92,0 119

2007/08 80,6 118 141,9 184

2008/09 29,7 44 53,9 70

2009/10 32,5 48 60,5 78

2010/11 31,8 47 102,7 133

2011/12 65,2 96 143,8 186KAYNAK: TUİK

Ege Bölgesi Pamuk İhracatının Ülkelere Göre Dağılımı

Ege Bölgesi'nden 2010/11 sezonu itibariyle gerçekleşen pamuk ihracat miktarı değerleri aşağıda verilmiştir. Buna göre 2010/11 sezonunda yaklaşık 1,500 ton pamuk ihracatı karşılığında 6.4 milyon dolar döviz geliri elde edilmiştir. En fazla ihracat yapılan ülkeler sırasıyla Makedonya, Tayvan, BAE, Tayland ve Çin olmuştur. Beş ülkenin toplam ihracat içerisindeki payı yüzde 66.6 olmuştur.

Ülkemiz pamuk ihracatı içerisinde Ege Bölgesinin payı 2010/11 sezonunda yaklaşık olarak yüzde 5 seviyelerindedir. 2010/11 sezonunda ülkemizin toplam pamuk ihracatında birim fiyat 3.2 dolar/kg olurken, Bölgemizden yapılan ihracatın fiyatı 4.3 dolar/kg olmuştur.

Tablo:18. Ege Bölgesin'den Ülkeler İtibariyle Pamuk İhracatı

Ülkeler2010/2011

Miktar (Ton)Makedonya 230Tayvan 215BAE 202Tayland 195Çin 151G. Kore 121Almanya 102Japonya 69Yunanistan 64Bangladeş 43

48

İtalya 31Fransa 23Portekiz 22İran 20Hollanda 4TOPLAM 1,493

KAYNAK: Ege İhracatçı Birlikleri

Not: 01.09.2010-31.08.2011 tarihleri itibariyledir.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

50

100

150

200

250

300

350

Chart TitleAydın İli Pamuk İhracatı (ton)

Aydın İli pamuk ihracatının son yıldaki durumuna bakıldığında ihracat rakamlarının çok değişkenlik gösterdiği görülmektedir. Verilere göre 2011 yılında yapılan Aydın İli pamuk ihracatı Ege Bölgesi ihracatının %21’ini oluşturmaktadır.

PAMUK PAZARLAMA KANALLARI

Tablo 19. Türkiye ve Aydın Pamuk Pazarlaması ( SWOT Analizi )

49

ÜRETİCİ

TARİŞ Özel Alıcı

TARİŞTekstilÜreticisi

İZMİRPamukBorsası

AYDINTicaretBorsası

Tekstil Üreticisi

İhracatçı

Tüccar Satıcı

Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar TehlikelerPamuk Üretimi ve Pazarlaması

-Pamuk Üretimi Yüksek

-Pamuk ekimi ilde istihdam yaratıyor

-Üretimde verimlilik yüksek

-En kaliteli pamuk ilimizde yetişmektedir

-Tarım arazileri parçalı

-Pamuk primi ödeniyor

-Yüksek üretim maliyeti

-Fiyatların çok değişken olması ve ithalatın hızla artması

-Finansal gücü yüksek olan üretici pamuğunu bekletebilirken gücü olmayan üretici ucuz fiyattan satmak zorunda kalıyor

-Üretici ürününü iplikçi firmalara doğrudan satamadığı için çırçırcılara ucuz fiyattan vermek zorunda kalıyor

-Kütlü esaslı pazarlama ve destekleme sistemi

-Yasal problemlerden dolayı vadeli işlemler piyasasının açılamaması

-Maliyet çok yüksek, fiyat ucuz

-Tekstil sanayinin güçlü olmaması

-Pamuk veriminin ve kalitesinin dünya ülkelerine göre yüksek olması

-Makineli hasada geçiliyor olmasından dolayı birim maliyetin azalması

-Vadeli işlemler piyasasının açılacak olması üreticinin yararına olacaktır

-Yüksek yurt içi tüketim

-GDO’suz pamuk üretimi

-Deneyimli çiftçiler

-Pamuğun doğal elyaf olarak sentetik elyaf karşısında sağlık açısından tercih edilmesi

-Pamuğun destekleniyor olması

-Dünya fiyatlarının dalgalanma göstermesi

-Dünya ekonomisi ve tekstil sektöründe yaşanacak krizlerin iç pazarda fiyatları düşürmesi

-Ürün değer fiyat etmediği için üretimin azalarak lif kalitesi çok iyi olan Ege pamuğunun yok olması

-Maliyetin yüksek olması nedeniyle tekstil firmalarının pamuk ithalatını arttırması

-Pamukta çeşit kirliliği Lif standardizasyonunu dolayısıyla kaliteyi bozmaktadır.

3.4.2.Türkiye ve Aydın’ da İncir Üretim – Tüketim Analizi ve Pazarlaması:

3.4.2.1.Üretim ve Üretim Trendi: Ülkemizin denize hâkim üç kıyısında taze incir üretimi yapılmakta olup, ihraç değeri yüksek kurutmalık çeşitler Ege Bölgesinin Büyük ve Küçük Menderes Havzalarında yetiştirilir. Bu alanlar içerisinde Büyük Menderes vadisi özellikle Söke-Nazilli arasındaki alan, Türkiye incir üretiminin ve toplam meyve veren ağaç sayısının yaklaşık % 64'ünü içinde bulundurur. Büyük Menderes havzasında incirlikler Söke çevresinden başlayarak Aydın, Germencik, İncirliova, Atça, Köşk, Sultanhisar ve Sarayköy'e kadar devam eder. Bölgenin güney kesiminde Koçarlı, Bağarası, Karacasu, Bozdoğan, Yenipazar, Çine Ovası incirliklerin bulunduğu yerlerdir. Aydın Dağlarının güney eteklerinde ve Söke-Nazilli arasındaki alanda 1000 metreye kadar incirlikler görülür.

En kaliteli kurutmalık incir Aydın ilinde yetiştirilen sarılop çeşididir. Sarılop kurutmalık çeşidi adeta Aydın iliyle özdeşleşmiştir. Kurutmalık incir plantasyonlarının, % 3,8’i taban, %

50

10,2’si kır-taban ve % 86’sı ise eğimli dağlık alanda yer almaktadır.Ege Bölgesinde taban alanlardaki kurutmalık incirlerin sulanabilir tarım alanları içerisinde kalmasından dolayı dağlık alanlarda üretilen kurutmalık incirlere oranla düşük kaliteli olması ve diğer ürünlerle fiyat yönünden rekabet edememesi nedeniyle bu alanlarda zaman zaman ağaçların sökülmesine neden olmuştur. . Ülkemiz dünya kuru incir üretim ve ticaretinde ilk sırada yer almakta olup, ülkemizi İran, Mısır, Yunanistan, ABD, Fas, Şili, İspanya, ve İtalya izlemektedir.

Ülkemizdeki ve Aydın’daki 2002-2012 yıllarındaki incir ağacı sayısı ve yaş incir üretimi Çizelgede verilmiştir. Tablo:20.Türkiye ve Aydın’da İncir Ağacı Sayısı ve Yaş İncir Üretimi

  AYDIN TÜRKİYE

 

 

Yıllar Meyve Veren Ağaç Sayısı (Bin Adet)

Üretim

(Bin Ton)

Meyve Veren Ağaç Sayısı (Bin Adet)

Üretim (Bin Ton)

Aydın'ın Payı (%)

2002 6.442 169 9.600 275 61,42003 6.544 189 9.700 280 67,52004 6.488 186 9.700 275 67,22005 6.247 186 9.450 285 67,02006 6.804 205 9.958 290 70,62007 6.500 118 9.855 210 56,62008 5.925 106 9.271 205 51,72009 5.946 153 9.337 244 62,72010 5.929 162 9.301 254 63,72011 5.983 168 9.391 260 64,62012 5.953 171 9.455 275 62,2

Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, Ege İhracatçı Birlikleri ve TUİK

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

50

100

150

200

250

Aydın İli İncir Üretimindeki Gelişme Eğilimi

Yaş Üretim

Kuru Üretim

51

Bin Ton

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

201240

60

80

100

120

140

Aydın İlinde 2002 Yılına Göre İncir Ağaç Sayısı ve Üretimdeki Değişim Oranları (%)

İncir Ağaç Sayısı

İncir Yaş Üretim

Grafik23-24 incelendiğinde 2007 ve 2008 yıllarında incir üretiminde bir düşüş yaşandığı görülmektedir. Aydın İlinde görülen bu düşüşün nedeni, ekolojik dengenin bozulmasına müteakip meydana gelen kuraklıktan kaynaklanmaktadır. Ağaç sayısında da kuraklıktan dolayı kurumalar olduğundan azalma olmuş, 2009 yılından itibaren üretim normal seviyesine ulaşma trendine girmiştir.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20125052545658606264666870

Türkiye İncir Üretiminde Aydın İlinin Payı (%)

Aydın ilinde incir üretimi Türkiye üretiminin yarıdan fazlasını karşılamaktadır. Türkiye’de sektörün en önemli sorunları, ekonomik istikrarsızlık, yüksek finansman maliyetleri ve haksız rekabettir. Mevcut sorunların çözülmesi için, haksız rekabetin önlenmesi, kuru incir stok kurumunun ya da lisanslı depolamanın geliştirilmesi, ihracat imkânlarının geliştirilmesi, ihracat kredilerinin arttırılması gerekmektedir.

3.4.2.2. İncir Pazarlaması ve Fiyat Oluşumu:

Ülkemiz, yıllara göre değişmekle beraber, birim (kg) kuru inciri 2,12- 4,92 dolar arasında ihraç etmektedir. Kuru incirimizin 2007 yılında kuraklığa bağlı olarak üretim miktarı düşmesine rağmen ihracat değeri artmış ve gerçek değerinden ihraç edilmeye başlanmıştır. İncirimizi daha yüksek fiyatlardan ihraç edebilmek için kaliteyi arttırmak, aflatoksin sorununu en aza indirmek, ürünümüzü dünya çapında tanıtmak, etkin reklam ve promosyon faaliyetlerinde bulunmak

52

gerekmektedir. İç tüketimi arttırmak için incir tanıtım grubunun ve tüm paydaşların, çocukların ve yetişkinlerin eğitilmesinde üzerlerine düşen görevi özenle yerine getirmesi gerekmektedir.

Taze incir, mahalli toplayıcılar, tüccar komisyoncular veya toptancı hal komisyoncuları aracılığıyla pazarlanmaktadır. Ayrıca üretici tarafından yerel pazarlarda satılmaktadır.

Kurutmalık incir ise tüccar komisyoncular, mahalli toplayıcılar ve TARİŞ tarafından alınmaktadır.

İNCİR PAZARLAMA KANALI

53

ÜRETİCİ

Mahalli Toplayıcı Toptancı Hali Tüccar Komisyoncu Pazarcı Mahalli Perakende Pazar Yerleri Tariş

Borsa

Perakendeci

Yurtiçi Tüketici

Hane Halkı

Gıda Sanayisi

Yurt Dışı Tüketici

Dış Satımcı

Dış Alımcı Firma

Yurt Dışı Kooperatif veya Birlik

Kuru İncir İhracatı :İncir ihracatı sezonlara göre üretim miktarıyla orantılı olarak değişkenlik göstermektedir.

2010/2011 sezonunda kuru incir ihracat miktarı 36,313 ton, incir ezmesi ihracatı ise 6,582 ton dolayında gerçekleşmiştir.

Tablo:21.Yıllar İtibariyle Türkiye’nin İncir Ürünleri İhracatı

YILLAR

KURU İNCİR İNCİR EZMESİ HURDA KESMEMiktar (ton)

Değer (Bin$)

Miktar (ton)

Değer (Bin$)

Miktar (ton)

Değer (Bin$)

Miktar (ton)

Değer (Bin$)

2002 34,350 60,911 5,703 4,659 559 181 1,599 1,4962003 37,142 78,942 7,399 6,942 478 334 1,594 1,9192004 40,847 76,953 4,340 3,704 707 492 1,665 2,1012005 47,753 87,331 5,951 4,561 436 405 1,927 2,3432006 48,745 104,617 5,996 5,948 599 412 2,184 3,3172007 52,412 124,387 6,319 7,825 199 284 2,936 5,6222008 31,294 154,062 4,180 12,048 335 1,496 2,737 10,7472009 30,834 148,622 6,079 13,583 454 1,025 2,149 7,6012010 35,267 138,662 6,850 11,297 656 1,535 2,354 7,0352011 36,313 136,329 6,582 9,925 463 894 2,459 7,041

Kaynak: Ege İhracatçı Birlikleri

54

Türkiye’nin kuru incir ihracatı 2008 yılından itibaren ülkemizde yaşanan kuraklığa bağlı olarak azalma göstermekle birlikte sonraki sezonlarda artış trendi içine girmiştir. Özellikle 2006/07 yılında yaklaşık 52 bin tonla rekor seviyeye ulaşmıştır. Ancak ülkemizin yeni pazarlar bulması, üretimde çeşitlilik sağlaması ve iç tüketimi de arttırma yönünde Ar-Ge çalışmaları gerçekleştirmesi gerekmektedir. En fazla ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’dir. ABD ise en fazla ezme ihracatı yaptığımız ülke konumundadır. Son yıllarda incirdeki kaliteyi istenilen seviyeye yaklaştırdığımızdan dolayı Rusya, Çin ve uzak doğu ülkelerine de ihracat yapmaya başlanmıştır.

Tariş de dahil olmak üzere tüm kuru incir işleme ve ihracatını yapan işletmelerin üretim tesisleri ilimizde bulunmaktadır.

Tablo:22.Yıllar İtibarıyla Türkiye Yaş İncir Üretimi ve Kuru İncir İhracat Miktarları ( ton )

YILLAR YAŞ

ÜRETİM KURU İHRACAT** 2004-2005 295.000 56.067

2005-2006 290.151 57.

5242006-2007 210.152 61.7462007-2008 205.067 38.7462008-2009 244.351 38.0882009-2010 254.838 45.1672010-2011 260.508 45.817

Kaynak: ** Ege İhracatçı Birlikleri Fiili İhraç Rakamları

Tablo:23. İncir Pazarlaması ( SWOT Analizi )

İşlem Mevcut Durum Problemler Fırsatlar Tehlikelerİncir Pazarlaması

-Son yıllarda ağaç sayısı azalmış , ağaç başına verim de düşmüştür. -Kuru incir ve yaş incir fiyatlarında artış vardır.-İncir daha çok yaş ve kuru olarak tüketime sunulmaktadır. -Üretimin büyük bir kısmı kurutularak ihraç edilmektedir.-Ürün ihracatçı

-Üretimde Türkiye genelinde azalma vardır.-İç tüketim oranı düşüktür.-İncir ürünlerinde çeşitlilik bulunmamaktadır.-Kuru incirde Aflatoksin bulaşıklılığı vardır. -Kuru incirde stok kurumu oluşturulamamıştır.

-Kuru incir yaş incire göre fiyat açısından avantajlı ve ihracat payı yüksektir.- Aflatoksin bulaşıklığı az olan incir miktarının artması, ihracat miktarı ve değerinin yükselmesine neden olacaktır. -İncir meyvesinin insanlar tarafından kutsal sayılması, ihracatının artmasına neden olacaktır.-Nitelikli ambalajlama yapılarak yeni pazarlar bulunması-Organik incir yetiştiriciliği

-Üretimdeki azalma ihracatımızı olumsuz yönde etkileyebilir-Aflatoksinle bulaşık ürünlerin ihracatı olumsuz yönde etkilemesi

55

firmalar tarafın-dan işlenip pazarlanmaktadır.

-Kuru incir yetiştirilen alanların toprak ve iklim istekleri yönünden dağlık kesimlerde olması

3.4.3. Türkiye ve Aydın’ da Zeytin – Zeytinyağı Üretim – Tüketim Analizi ve Pazarlaması :

3.4.3.1. Üretim ve Üretim Trendi :Dünya üzerinde zeytincilik Akdeniz sahil şeridinde yer alan ülkelerde en iyi yetişme

şartlarını bulmuştur. Bu ülkeler ağaç mevcudu bakımından sırasıyla İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Tunus, Suriye ve Fas‘tır. Türkiye ‘ de toplam zeytin ağacı sayısı son 10 yıllık dönemde % 28 oranında artmış olup 2004 yılında toplam zeytin üretimimiz 1.600.000 ton iken 2012 yılında 1.820.000 ton olarak gerçekleşmiştir.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

201250,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

110,000

120,000

130,000

4,000

9,000

14,000

19,000

24,000

29,000

34,000

39,000

44,000

49,000

Grafik 24. Türkiye Zeytin Ağacı Sayısındaki Gelişme Eğilimi (1000 Ağaç)

Meyveli Meyvesiz

56

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012100,000

250,000

400,000

550,000

700,000

850,000

1,000,000

1,150,000

1,300,000

1,450,000

Grafik.25 Türkiye Zeytin Üretimindeki Gelişme Eğilimi (Ton)

Yemeklik

Yağlık

Grafik.26 ve 27 incelendiğinde Türkiye’de zeytin ağacı sayısı ve üretim artmıştır. Türkiye zeytin üretimindeki en önemli sorun üretimdeki dalgalanma (periyodisite) dır. Üretimde yıldan yıla görülen dalgalanma var ve yok yılı diye adlandırılmakta ve zeytinyağı rejimini de yıldan yıla büyük oranda dalgalandırmaktadır. Türkiye’ de üretilen zeytinlerin % 70-75’ i yağlık, geriye kalan miktar ise sofralık olarak değerlendirilmektedir

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

5

10

15

20

25

30

Grafik. 26 Türkiye Zeytin Üretiminde Aydın İlinin Payı (%)

Grafik.28 de 2002-2012 yılları arasında Aydın’ ın Türkiye zeytin üretimindeki payı gösterilmiştir.Aydın ilinin Türkiye zeytin üretimindeki payı yıllara göre değişim göstermekte olup en düşük % 4,8 ve en yüksek % 29,5 arasında seyretmiştir.

57

Periyodisiteden dolayı zeytin üretimi yıllara göre inişli çıkışlı bir grafik izlemekte ve üretime bağlı olarak bir yıl düşük ( yok yılı ) bir yıl yüksek ( var yılı ) ürün alınmaktadır. 2007 yılına kadar periyodisiteden dolayı üretim yıldan yıla büyük dalgalanma göstermekte buna bağlı olarak da fiyat dalgalanmaları olmaktaydı. Ancak, 2007 yılındaki kuraklıktan sonra mevcut ağaçlarda periyodisite farklılık göstermiş olup, 2008 yılından sonra üretimdeki dalgalanma ortadan kalkmış ve son dört yılda yıllar itibariyle dengeli bir üretim tablosu ortaya çıkmıştır.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

201215,000

16,000

17,000

18,000

19,000

20,000

21,000

22,000

Grafik.27 Aydın İlinin Yıllara Göre Ağaç Sayısı ( 1000 )

Aydın ili toplam zeytin ağacı sayısı son 10 yıllık dönemde yaklaşık olarak % 5 oranında artmıştır. Ağaç sayısı bakımından ülkemizde birinci sırada Aydın ili yer almaktadır.

3.4.3.2. Zeytinyağı Pazarlaması ve Fiyat Oluşumu :TARİŞ pazarlama kanalında önemli bir konuma sahiptir. TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı

Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, İzmir , Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Muğla ve Manisa illerinde 37 yerleşim biriminde 33 kooperatif bulunmakta olup, bunlardan 12 adet kooperatif ilimizde mevcuttur.

Zeytinyağı İşleme Sanayi :Türkiye dünya sofralık üretiminde 2. yağlık zeytin ile zeytinyağı üretiminde ise 4.

büyük üretici ülkedir. Zeytin ve zeytinyağı üretimi Ege bölgesinde yoğunlaşmış olup, Türkiye genelinde 459, Aydın ilinde ise 89 adet zeytin ve zeytinyağı işleyen tesis bulunmaktadır.

Zeytinyağı İhracatı :Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı da zeytinyağı üretiminde meydana gelen dalgalanmalar

nedeniyle yıldan yıla artış ve azalış göstermektedir.

Tablo 24. Türkiye’nin Zeytinyağı İhracatı (01.01.2012-31.12.2012)

İHRACAT ŞEKLİ MİKTAR ( Ton) DEĞER % PAYI

Rafine zeytinyağı 102,19 1,8

Riviera zeytinyağı 832,86 14,7

Sızma zeytinyağı 4.309,76 76,1

Zeytinyağı 420,15 7,4

TOPLAM 5664,96 100.0

Kaynak: GGBS kayıtları

58

Arzın fazla olduğu dönemlerde dökme zeytinyağı ihracatı daha da fazla olmaktadır.

Tablo 25.. Aydın İlinin Zeytin ve Zeytinyağı İhracatı (01.01.2012-31.12.2012)

İHRACAT ŞEKLİ MİKTAR ( Ton)

Siyah Zeytin 260,86

Yeşil Zeytin 272,83

Zeytin Yağı 176,31

Kaynak: GGBS kayıtları

ZEYTİN PAZARLAMA KANALLARI

59

Ham Dane Zeytin (ÜRETİCİ )

Yağlık Sofralık

Toplayıcı Tüccar

Yarı Mamul (Üretici)

Özel Salamura İşletmeleri

Aile Tüketimi( işlenmiş)Özel Zeytinyağ

Fabrikaları

Aile Tüketimi

BORSA

Tarım Satış Kooperatifi TARİŞ

Özel Rafine Zeytinyağ Fabrikaları

Mamul Ürün Pazarlama Kanalları(İHRACATÇI- TOPTANCI- PERAKENDECİ- TÜKETİCİ

Tablo.26 Aydın İli Zeytin ve Zeytinyağı Pazarlaması ( SWOT Analizi )

Strateji Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehditler

60

-Zeytin ve Zeytinyağı üretiminde kaliteyi arttırmak ve sektörde marka haline gelmek.

-Zeytinyağı ihracatında artış var.

-Sofralık zeytin ihracatında artış var.

-Ağaç sayısı ve üretim bakımından lider durumdayız.

-Zeytin kültürüyle yetişmiş üreticilere sahip olmamız.

-Var yılarındaki arz fazlalığının stoklama problemine ve fiyatların düşmesine neden olması.

-Stoklama da hijyen ve depolama koşullarının iyi olmaması.

-Kaliteli zeytinyağı elde etme bilincinin yeterince gelişmemiş olması.

-Üretime göre iç tüketim miktarı düşük.

-Pazarlamada ambalajlamanın yetersiz olması.

-Reklam ve kampanyalarla iç tüketimin arttırılabilir durumda olması.

- Artan nüfus ve turizm bölgesinde olmamız.

-Verticillium solgunluğu nedeniyle kurumaların artması

3.4.4.Türkiye ve Aydın’ da Kestane Üretim-Tüketim Analizi ve Pazarlaması :3.4.4.1. Üretim ve Üretim Trendi :

FAO’nun 2011 yılı verilerine göre; dünya kestane üretimi 2.014.736 ton olup, en önemli üretici ülke konumunda olan Çin 1.700.000 ton ile ilk sırada, Türkiye ise 60.270 ton ile ikinci sırada yer almaktadır. Türkiye’nin 2012 yılı kestane üretimi ise 57.881 tondur.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20121,700

1,750

1,800

1,850

1,900

1,950

2,000

Meyve Veren Ağaç Sayısı (Bin Ağaç)

Grafik.30 ve 31 incelendiğinde, Türkiye ‘nin kestane üretimi, son 10 yıllık zaman dilimi dikkate alındığında (2002-2012 yılları) artış göstermiş olup, ağaç sayısında ve üretimde azda olsa bir artış olmuştur. 2002 yılında üretim 47.000 ton iken, 2012 yılında 60.000 tona ulaşmıştır. Türkiye kestane üretiminin bölgelere göre dağılımına bakıldığında Ege, Karadeniz; Orta Kuzey ve Marmara bölgeleri ilk sıralarda yer almaktadır.

61

Grafik.30.Türkiye Kestane Ağacı Sayısındaki Gelişme Eğilimi(1000 ağaç)

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

201240,000

50,000

60,000

70,000

Türkiye Kestane Üretimindeki Gelişme Eğilimi

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

201220

25

30

35

40

Türkiye Kestane Üretiminde Aydın İlinin Payı (%)

Grafik.32 incelendiğinde Aydın ili kestane üretiminin Türkiye içerisindeki payı yıllara göre değişim göstermektedir. 2002-2012 yılları incelendiğinde Aydın ilimizin kestane üretimi açısından ülkemiz genelinin ortalama %31’ine sahip olduğu görülmektedir.

62

(Ton)

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012500

520

540

560

580

600

620

640

Aydın İlinin Yıllara Göre Meyve Veren Kestane Ağaç Sayısı

Grafik.33 incelendiğinde Aydın İli kestane ağacı sayısı 2002 yılında 530.000 civarında iken, 2012 yılında 630.000 sınırına yaklaşmıştır. Son yıllarda kuraklıktan dolayı ağaçların kuruması ve sökülmesinden dolayı ağaç sayısı bir miktar azalmıştır. İlimizde üretilen kestane miktarı ise yıllara göre değişiklik göstermekte ve 13-20 bin ton arasında değişmektedir.

Aydın İli kestane ağaç sayısı ve üretimi bakımından Türkiye‘ de birinci sırada yer almaktadır.

3.4.4.2. Kestane Pazarlanması ve İhracatı :

İlimizde kestane tüketimi ve pazarlaması daha çok ham ürün olarak yapılmaktadır. Kestaneyi işleyerek, ürün çeşitliliği sağlanarak, tüketime sunulması amacıyla kurulan işletme yok denecek kadar azdır. Ürünün ihracatı da şekerleme v.b. olarak değil hastalıklardan ari, belirli standartlarda hazırlanarak ham ürün olarak yapılmaktadır.

Tablo. 27den de görüldüğü gibi Aydın İli’nden 2002-2011 yılları arasında kestane ihracat miktarlarında yıllara göre değişiklikler meydana gelmiş olup, 2002 yılında 2883 ton kestane ihracatı yapılmıştır. 2011 yılında ise kestane ihracatındaki miktar 1304 tonda kalmıştır.

Tablo :27 Aydın İli Kestane İhracatı ( Ton )

YILLAR MİKTAR2002 2.8832003 9292004 1.1172005 9412006 1.0162007 1202008 1.3312009 4302010 4392011 1.3042012 2.072

63

(1000 ağaç)

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

Aydın İli Kestane İhracat Miktarları (Ton)

Tablo 27 ve Grafik.34 incelendiğinde kestane ihracat rakamlarının yıllara göre çok değişkenlik gösterdiği görülmektedir. Bunun nedeni üretimde oluşan değişikliklerin yanı sıra, ekonomik kriz dönemlerinin etkileridir.

Türkiye genelinde en fazla kestane İtalya, Lübnan, İsrail, Almanya ve Suriye’ye ihraç edilirken, Aydın İli’nden ihracat en çok İtalya, Almanya, İngiltere ve İsrail’e yapılmaktadır.

20022003

20042005

20062007

20082009

20100

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Aydın İli'nin Türkiye Kestane İhracatındaki Payı (%)

Grafikteki veriler incelendiğinde yıllara göre değişmekle birlikte 2002-2010 yılları arasında Aydın İli’nin Türkiye kestane ihracatına ortalama %21 oranında katkıda bulunduğu görülmektedir.

64

ÜRETİCİ

Mahalli Pazar

Aile Tüketimi

Tüccar Aracı

Ham ve Mamül İhracatçı Firma

Şekerleme ve İmalatçı Firma

Dış Alıcı

Kestane Pazarlama Kanalları

65

Tablo:28.Aydın İli Kestane Pazarlaması (SWOT Analizi)

Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar Tehlikeler-Kestane Pazarlaması

-Üretimde ve ağaç sayısı bakımındanTürkiye’de birinci sırada-Yetiştiricilikte ürün çeşitliliği az-İşlenmiş ürün çeşitliliği az-İhracat artmakta

-İşlemeye ve ihracata uygun çeşitlerin az olması

-Sulama imkanlarının az olması-Toprak muhafaza tedbirlerinin az olması-Hastalıklar ve karantina-Tekniğine uygun fidan üretiminin az olması-İhracatta zaman zaman kalite problemi yaşanması-Kestane üretimi, işlenmesi ve saklanmasında eski yöntemlerin kullanılması

-Hazine arazilerinde yetiştiricilik yapılarak kestane üretimi arttırılabilir

-Fidan üreticileri desteklenerekçeşitlilik ve üretim arttırılabilir-Kalite ve standardizasyon sağlanarak ihracat arttırılabilir-İşleme sanayinin teşvik edilmesi ile mamul ürün çeşitliliğinin ve miktarının arttırılması.

-Bazı bölgelerde görülen mürekkep hastalığının bulaşma riski -Karantina tedbirlerine uyulmaması-Kestane varlığının yok olması-Toprak-su erozyonu-Köyden kente göç neticesi köylerde çalışacak genç nüfusun hızla azalması.

3.4.5. Aydın’ da Süt ve Süt Ürünleri Pazarlaması :

3.4.5.1. Üretim ve Üretim Trendi :

Türkiye süt üretiminin büyük çoğunluğunu büyük baş hayvancılık karşılamaktadır. Bunu koyun ve keçi takip etmektedir. Büyük baş hayvancılığın gelişmesinde işletmelerin küçük ölçekli olması problem oluşturmaktadır. Küçük işletmeler üretim maliyetini düşürmede ve hayvanlarını pazarlamada büyük işletmeler kadar başarılı olamamaktadır. Yem ve diğer üretim girdi fiyatlarının yüksek olması elde edilen ürünün ( et,süt ) değer fiyat edememesi diğer önemli bir sorundur. Küçük işletmelerde bakım ve besleme konularında teknik bilgi eksikliği vardır. Ayrıca pek çok işletmenin yeterli ve kaliteli kaba yem üretmeden yetiştiricilik yaptığı görülmektedir.

66

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20124,0004,2004,4004,6004,8005,0005,2005,4005,6005,8006,0006,200

Grafik .36 Türkiye Sağmal Süt Sığırı Sayısındaki Gelişme Eğilimi

Sağmal İnek Sayısı (...

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

2,0004,0006,0008,000

10,00012,00014,00016,000

Grafik .37.Türkiye Süt Üretimindeki Gelişme Eğilimi

Süt Üretimi (Bin...

Grafik. 36 ve 37 incelendiğinde Türkiye hayvan varlığı 2003 yılından itibaren düşük seyretmesine rağmen 2012 yılında artış görülmüştür.Ancak hayvan başına düşen süt veriminde artış görülmüştür. Süt verimindeki artış yerli ırkların azalması, kültür ırkının çoğalmasından kaynaklanmaktadır. Hayvan sayısındaki düşüşün sebebi, sütün değer fiyat bulamaması, yem maliyetinin yüksek olması ve küçük ölçekli işletmelerin bu olumsuzluklardan fazla etkilenmesi nedeniyle süt hayvanlarının kesime gitmesinden dolayı olmuştur.

67

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

Grafik :38 Aydın İli Sağmal Süt Hayvanı Sayısındaki Gelişme

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012100

120

140

160

180

200

220

240

260

280Grafik:39. Aydın İli Süt Üretimindeki Gelişme Eğilimi

Süt Üretimi (Bin ton)

Grafik 38 ve 39 incelendiğinde ilimizde sağmal hayvan sayısı 2012 yılına kadar iniş çıkış göstermesine rağmen süt miktarı sürekli artış göstermiştir. Bunun sebebi ise hayvan başına süt veriminin artmasıdır.

68

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

Süt Üretimi % p...

Grafik 40 Aydın İlinin Türkiye İçerisindeki İnek Sütü Üretimindeki Payı

Aydın ili süt verimindeki artışa bağlı olarak Türkiye süt verimi içerisindeki payı giderek artmaktadır.

Köylerde ,üreticiler ürettikleri sütlerden peynir, tereyağı, yoğurt, kesik yapmakta mahalli pazarlarda satmaktadır. Sütün çiğ süt olarak pazarlamasında da üreticiler az da olsa sokak sütçülüğü yapmaktadır.

Ayrıca üretilen sütler mandıra, kooperatif, süt fabrikaları tarafından toplanarak işlenmekte ve tüketime sunulmaktadır.

İlde süt toplayan 43 adet Kooperatif bulunmakta olup, bu kooperatifler 3’er aylık dönemlerde 16.830 ton süt toplamaktadır. Kooperatifler topladıkları sütün bir kısmını mandıralara,çoğunluğunu başka illerdeki süt fabrikalarına pazarlamaktadır. Nazilli ÖR-KOOP topladığı sütün bir kısmını işleyerek tereyağı,yoğurt, teneke tulum, lor, ayran olarak tüketiciye sunmakta, bir kısmını başka illerdeki süt fabrikalarına pazarlamaktadır.

69

3.4.5.2. Süt Pazarlama Kanalları :Süt Pazarlama Kanalları

Tablo 29. Aydın İli Süt Pazarlama ( SWOT Analizi )

Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar TehlikelerSüt Pazarlaması -Hayvan başına

verim yüksek-İşletme ölçekleri küçük-Yerli hayvan ırkı az, kültür ırkı hayvan sayısı fazla -Maliyete göre süt fiyatı düşük

- İldeki süt fabrikası yetersiz-Süt kalitesi yönünde üreticilerin bilinçlendirilmesi -Süt ve mamülleri işletmeleri yetersiz ve ürün çeşitliliği az-Ambalajlama eksik

-Teşviklerle işletme ölçeklerinin büyütülmesi-kaliteli süte verilen teşviklerle sütün kalitesinin yükseltilmesi-Sütün toplanmasından işlenmesine kadar hijyen şartların sağlanarak kalitenin yükseltilmesiAmbalajlamanın düzeltilerekPazar

-Sütün kalitesinin düzeltilmemesi durumunda sağlıksız ürünlerin tüketime sunulması

70

ÜRETİCİ

Aile İçi Tüketim

Yerel Pazarda

Satış

Süt Fabrikası Süt toplama Merkezleri

Toplayıcı Tüccar

Süt Fabrikası Kooperatifler

TÜKETİCİ Perakende Satış Noktası

olanaklarının arttırılması-Süt ve ürünleri reklam ve kampanyaları yapılarak talebin arttırılması

3.5. TARIMSAL HİZMETLER

Tarımsal üretimi destekleme hizmetleri ( Tarımsal Teknoloji, Hayvan Sağlığı, Tohum ve Damızlık gibi girdi dağıtımı ve Pazarlama ) büyük ölçüde devlet kuruluşları, kooperatifler, sivil toplum örgütleri ve özel sektör kuruluşları tarafından sağlanmaktadır. Aydın ilinde tarıma destek veren kuruluşlar ve sağladığı hizmetler tablo 30 ‘ da gösterilmiştir.

Tablo:30 Tarımsal Organizasyonların Fonksiyonları ve Sorumlulukları

Verilen Hizmetler İlgili KurumYayım- Eğitim İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

AraştırmaErbeyli İncir Araştırma , Nazilli Pamuk Araştırma, Menemen Tarımsal Araştırma ve Bornova Zirai Mücadele ve Karantina Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri

Sulama DSİ (Büyük ölçekli), Sulama Birlikleri, Özel İdare (Küçük ölçekli)

Orman Köylerini Kalkındırma Çevre ve Orman Bakanlığı Veteriner Hizmetleri İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ve Özel

Veteriner HekimlerSun’i Tohumlama Hayvan Yetiştiricileri Birliği ve Özel VeterinerlerDamızlık Hayvan Yetiştiricileri Birliği ve Özel VeterinerlerTarımsal Girdiler (tohum, gübre, zirai mücadele ilaçları)

Tarım İl ve İlçe Gıda,Tarım ve Hayvancılık Md., TARİŞ, TKK, Hayvan Yetiştiricileri Birliği, Özel Kuruluşlar ve diğer çiftçiler

Tarımsal Kredi T.C. Ziraat Bankası, TARİŞ, TKK,TKDK,GEKAÜrün Pazarı TMO, TARİŞ, Borsa, S.S.Kalkınma Koop. ve TüccarlarCanlı Hayvan Pazarı Aydın Merkez, Çeştepe, Dalama, Nazilli İlçe Merkezinde,

Çine İlçe Merkezinde canlı hayvan pazarı Süt toplama ve Pazarlama Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri (Süt Top. Mer.), Özel

Sektör Et İşleme Çine Ege Et,Paşa EtPara Kaynakları Gıda,Tarım ve Bakanlığı, İl Özel İdaresi K.H.G.B,

S.Y.D.V.,TKDK,GEKA

Aydın Tarım İl Müdürlüğü’nde 2012 yılı itibarıyla toplam memur ve işçi olmak üzere 860 personel çalışmaktadır. İlimiz merkez ve ilçelerinde 213 adet ziraat mühendisi, 68 adet veteriner, 37 adet veteriner sağlık teknisyeni, 88 adet ziraat teknisyeni, 24 adet( memur, şoför,

71

hizmetli, bekçi ) 13 adet sağlık memuru, 3 adet kimyager,3 adet biyolog, 3 adet laborant, 1 adet ekonomist var olduğu belirlenmiştir.3.5.1. Tarıma Hizmet Sağlayan Kuruluşlar :

Aydın ilindeki kurumsal yapılara baktığımızda; İl Özel İdaresi İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, Erbeyli İncir Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Nazilli Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Söke Zirai Üretim İşletmesi Tarımsal Yayım ve Hizmetiçi Eğitim Merkezi Müdürlüğü Ziraat Mühendisleri Odası Veteriner Hekimler Odası Ticaret ve Sanayi Odası Ticaret Borsası Ziraat Odaları Çiftçi Örgütleri Dernekler,Odalar v.b. Tarım Kredi Kooperatifleri Kamu ve Özel Bankalar GEKA TKDK Toprak Mahsulleri Ofisi

DSİ Bölge Müdürlüğü :Su ve toprak kaynakları ile hidroelektrik enerji potansiyeli gibi konular üzerinde

etüt,planlama, proje gibi çalışmalar yapmaktadır.

Orman ve Su İşleri Müdürlüğü :Orman içi ve civarındaki halkın sosyal ve ekonomik durumunun iyileştirilmesine yönelik

çalışmaların yanında, ağaçlandırma çalışmaları, orman yaygınlarını önleme ve mücadele gibi çalışmalar yapmaktadır.

Toprak Mahsulleri Ofisi:Aydın’da Toprak Mahsulleri Ofisi, İzmir Şube Müdürlüğüne bağlı olup, Söke ve Çine

İlçelerinde de faaliyet göstermektedir. Çiftçinin üretmekte olduğu özellikle hububat ürünlerini depolamak , piyasada fiyat istikrarını sağlamak amacı ile hizmet vermektedir.

Aydın ve bağlı birimlerde 20.000 tonluk çelik, 3.500 tonluk kagir olmak üzere toplam 23.500 tonluk ambar bulunmaktadır.

Kooperatifler;Tarım Kredi Kooperatifleri ( TKK ) :Aydın’da 49 adet Tarım Kredi Kooperatifi mevcut olup, 28.518 kayıtlı ortağı vardır. Ortaklarının ekonomik menfaatlerini korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla karşılıklı yardım prensibine dayanılarak hizmetlerini yürütmektedir.

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri :

72

Aydın’da 118 adet tarımsal kalkınma kooperatifi mevcut olup, 16483 ortağı vardır.Ortakların her türlü bitkisel, hayvancılık, ormancılık konularındaki üretimini artırmak,

üretilen ürünlerin pazarlanmasını yapmak, ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak amacıyla kurulmuştur

DESTEKLEME VE KREDİLENDİRME ÇALIŞMALARI

Tablo:31.AYDIN İLİNDEKİ TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFLERİNİN UYGULADIĞI PROJELER

Prg.Yılı Kooperatif Adı Proje Konusu Toplam(TL)

2003 Buharkent-Gelenbe-Feslek T.K.K. Ort.Mülk.200 Baş (100X2Baş) Süt Sığ.Prj. 660.133.-

2004 Germencik-Balatçık T.K.K. 60T/Y Zeytinyağı Fab.Prj. 556.341.-

2004 Didim-Akyeniköy T.K.K. Ort.Mülk. 200Baş (100X2 Baş) Süt.Sığ.Prj. 705.953.-

2004 Yenipazar-Eğridere-Karacaören T.K.K.

Ort.Mülk.200 Baş (100X2Baş) SütSığ.Prj. 592.453.-

2004 Karpuzlu-Hatipkışla T.K.K. Ort.Mülk.200 Baş (100X2Baş) SütSığ.Prj. 503.400

2004 Söke-Çavdar T.K.K. 200T/G Zeytin Salamura Tesisi Prj. 40.000.-

2005 Karacasu-Esençay T.K.K. Ort.Mülk.200Baş (100X2Baş) Süt.Sığ.Prj. 730.253.-

2005 Çine-Kavşit T.K.K. Ort.Mülk.180Baş (90X2Baş) Süt.Sığ.Prj. 641.053.-

2005 Yenipazar-Çavdarköy T.K.K. Ort.Mülk.200Baş (100X2Baş) Süt Sığ.Prj. 679.753.-

2005 Kuyucak-Belenova-Yaylalı T.K.K 2000T/Y SoğukHava Dep.Prj 800.000.-2005 Kuyucak-Çobanisa T.K.K. 1000T/Y Soğukhava Deposu Prj. 105.000.-2005 Kuyucak-Taşoluk T.K.K. 500T/Y SoğukHava Deposu Prj. 45.000.-

2006 Buharkent-Savcıllı T.K.K. Ort.Mülk.300Baş (50X6Baş) D.Sığ.Yet.Prj. 956.390.-

2006 Çine-Seferler-Sağlık T.K.K. Ort.Mülk.200Baş (100X2Baş) Süt.Sığ.Prj. 782.530.-

2006 Çine-Alabayır T.K.K. Ort.Mülk.204Baş (102X2Baş)Süt Sığ.Prj. 807.595.-

2006 Nazilli-Aksu T.K.K. Ort.Mülk.126Baş (63X2Baş) Süt.Sığ.Prj. 520.569.-

2006 Sultanhisar-Uzunlar T.K.K. 500T/Y Soğuk Hava Deposu Projesi 220.000.-

73

2007 Kuyucak-Bucak T.K.K Ort.Mülk.300 Baş (50X6 Baş) Süt Sığ. Prj. 1.233.451-

2007 Karacasu-Yazır T.K.K Ort.Mülk.122 Baş (61X2 Baş) Süt.Sığ.Prj. 635.380.-

2007 Koçarlı-Mazon Böl. T.K.K 200 T/Y Çam Fıst. Dep. İşl ve Paz. Prj. 830.000.-

2007 Karpuzlu ve Çev. T.K.K Ort.Mülk.200Baş(100X2 Baş)Süt.Sığ.Prj. 30.000.-

2007 Karpuzlu ve Çev. T.K.K 20 T/G Zeytinyağı Fabrikası Projesi 30.000.-

2008 Yenipazar Koyunlar-Alioğulları TKK. Ort.Mülk.116Baş(58X2Baş)Süt.Sığ.Prj 610.586.-

2008 Çine-Akçaova T.K.K. Özel Ort. Mülk. 1470 Baş (147ailex10başx2devre )B.Sığ.Pr -

2008 Kuyucak-Bucak T.K.K Ort.Mülk.300 Baş (50X6 Baş) Süt Sığ. Prj. 40.000.-

2008 Koçarlı-Mazon Böl. T.K.K 200 T/Y Çam Fıst. Dep. İşl ve Paz. Prj. 35.000.-

2008 Çine Mutaflar T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj

2008 Çine Soğukoluk T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj

2009 Yenipazar-Eğridere-Karacaören T.K.K. Ort.Mülk.456Baş(114X4Baş)Süt.Sığ.Prj

2009 Kuyucak-Gencelli T.K.K. Yaş ve Kuru Meyve İşleme ve Ambalajlama Projesi 50.000.-

2009 Koçarlı-Çakırbeyli-Orhaniye TKK Ort.Mülk.300Baş(50X6Baş)Süt.Sığ.Prj. 1.500.000.-TL. -

2009 Yaykın-Tepecik TKK 60.-t/gün Zeytinyağı Fabrikası -

2010 Yaykın-Tepecik TKK 60.-t/gün Zeytinyağı Fabrikası 780.000.-

74

2010 Yenipazar-Eğridere-Karacaören T.K.K. Ort.Mülk.456Baş(114X4Baş)Süt.Sığ.Prj 2.539.229.

2010 Yaykın-Tepecik TKK 60.-t/gün Zeytinyağı Fabrikası -

2010 Germencik-BalatçıkT.K.K. 60T/Y Zeytinyağı Fab.Prj. -

2010 Çine-Akçaova T.K.K. Özel Ort. Mülk. 1470 Baş (147ailex10başx2devre ) B.Sığ.Pr -

2010 Koçarlı-Çakırbeyli-Orhaniye TKK Ort.Mülk.300Baş(50X6Baş) Süt.Sığ.Prj. 555.591.-

2010 Çine-Akçaova T.K.K. Özel Ort. Mülk. 1470 Baş (147ailex10başx2devre ) B.Sığ.Pr 5.055.620,80.-

2011 Çine Mutaflar T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj 1.214.500.

2011 Çine Soğukoluk T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj 126.000.-

2012 Yaykın-Tepecik TKK 60.-t/gün Zeytinyağı Fabrikası 75.000.-

2012 Germencik-BalatçıkT.K.K. 60T/Y Zeytinyağı Fab.Prj. 50.000.-

2012 Çine-Akçaova T.K.K. Özel Ort. Mülk. 1470 Baş (147ailex10başx2devre) B.Sığ.Pr 50.000.-

2012 Çine Soğukoluk T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj 894.360.-

2012 Çine Mutaflar T.K.K. Ort.Mülk.240Baş(120X2Baş)Süt.Sığ.Prj 129.244,39

2012Koçarlı Cincin-Çakmar-Boydere ve Zeytin köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Ort.Mülk.240Baş(40X6Baş) Süt.Sığ.Prj.

1.200.000.-TL.244.180.-

75

Sulama Kooperatifleri :İlimizde 29 adet sulama kooperatifi mevcut olup 4929 ortağı vardır.Devletçe ikmal edilmiş sulama tesislerinden alınacak suyun ziraatta kullanılması ile

ilgili her türlü arazi çalışması yaparak, sulama tesislerini işletmek amacı ile kurulmuştur.

Su Ürünleri Kooperatifi :Aydın’da 12 adet su ürünleri kooperatifi mevcut olup 807 ortağı vardır.Her türlü su ürünlerinin üretimi, yetiştiriciliği, avcılığı, işleme, depolama, pazarlama

konularında ortaklarına hizmet vermek amacıyla kurulmuşlardır.

Kooperatif Birlikleri:Aydın’da Hayvancılık Kooperatifleri Birliği ve Ormancılık Kooperatifleri Birliği

olmak üzere iki adet Kooperatif Bölge Birliği mevcuttur.

Ziraat Odası :Aydın’da 16 adet ziraat odası kurulmuş olup, 127.000 üyesi bulunmaktadır. Üyelerine

amaçları doğrultusunda ziraatla ilgili her türlü hizmeti sunmaktadır.

Çiftçi Birlikleri :İlimizde Aydın Süt Üreticileri Birliği, Aydın Deniz Ürünleri Üreticileri Birliği,

Bozdoğan Süt Üreticileri Birliği, Karacasu Süt Üreticileri Birliği, Koçarlı Bal Üreticileri Birliği, olmak üzere toplam 5 adet Üretici Birliği faaliyet göstermektedir.

Islah Amaçlı Birlikler:Aydın’da Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri

Birliği ve Arı Yetiştiricileri Birliği olmak üzere üç adet ıslah amaçlı yetiştiricileri birliği mevcuttur. Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliğinin 4711, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliğinin 484, Arı Yetiştiricileri Birliğinin ise 1554 üyesi olmak üzere toplam 6749 çiftçiye hizmet vermektedirler.Birlikler, veterinerlik hizmetleri ( Suni tohumlama, aşılama, muayene v.s.), Soy kütüğü ve ön soy kütüğü çalışmaları içerisinde kulak küpesi temini, küpeleme ile kayıt tutma, yem tohumluğu temin etme ve satma, çiftlik malzemeleri temini ve satışı, damızlık satışı,tarımsal desteklerin takibi, kaydının yapılması, dağıtılması, yayım (gazete,dergi) gibi faaliyetlerde bulunmaktadır.

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu:Aydın’da 2007 yılında kurulmuş olup, amacı Kırsal kalkınma programları

çerçevesinde, AB ve uluslararası kaynaklardan sağlanan fonları hedef kitleye etkin şekilde ulaştırarak ulusal kalkınmaya katkı sağlamaktır.

Ulusal ve uluslararası alanda saygın, güçlü kurumsal kapasiteyle kırsal kalkınma programlarının uygulanmasında belirleyici, yönlendirici ve güvenilir bir kurum olmaktır

2006 yılında yürürlüğe giren programa göre bugüne kadar ekonomik ve alt yapı yatırımları ile 80 kişi ve kuruluşa 80 proje için 15.975.297,12.-TL. hibe yardımı yapılmıştır.

Yine 3554 kişi veya kuruluşa 3554 tarım makinesi için 10.925.671,73.-TL. hibe verilmiştir.

Tablo:32.AYDIN İLİNDE YILLARA GÖRE MAKİNE-EKİPMAN DESTEKLEMELERİ

MAKİNE EKİPMAN ADIYILLAR

TOPLAM2007 2008 2009 2010 2011 2012

Damla Sulama 1 7 2 1 1 1 13Balyalama Makinesi 5 13 14 4 10 4 50Silaj makinesi 4 30 15 19 19 7 94Soğuk Hava Tes. Taş. Aracı 6 4 0 0 - - 10Yem Hazırlama Araçları 0 18 15 20 31 22 106Mısır Hasat Tablası 0 4 0 0 - - 4Pülverizatör-Atomizör 0 43 69 101 325 43 581Süt Sağım Ün. ve Soğ.Tankı 0 26 26 112 307 193 664Bahçe El Traktörü 0 11 43 97 192 37 380Sıkmalı Çayır ve Yonca Biçme Mak. 0 11 19 52 96 - 178

Lazerli Tesviye Aleti 0 3 6 3 10 - 22Sap Parçalama Mak. 0 1 3 11 12 10 37Arıcılık Mak. Ekipmanı 0 0 3 2 1 19 25Mibzer 0 0 53 50 104 22 229Motorlu Tırpan 0 0 16 36 40 - 92Patates Söküm Mak. 0 0 0 1 - - 1Zeytin Hasat Mak. 0 0 53 237 362 117 769Biçer Bağlar 0 0 0 1 1 4 6Gübre Dağıtma Mak. 0 0 0 11 10 5 26Diskaro Goble 0 0 0 42 161 - 203Koyun Kırpma Mak. 0 0 0 5 2 - 7Anıza Direk Ekim Mak. 0 4 1 2 3 5 15Toprak Frezesi 0 0 21 0 - - 21Pamuk Toplama Makinesi. - - - - 2 - 2Buzlama Mak.(Balıkçı Gem.) - - - - 1 - 1Balık Nakil Tankı - - - - - 1 1Taş Toplama Makinesi - - - - - 2 2Sıra Arası Çapa Makinesi - - - - - 15 15TOPLAM 16 175 359 807 1690 507 3554Aydın İli Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı(KKYDP) çerçevesinde 2006-2012 yılları arasında Ekonomik yatırımlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.Tablo:33. Aydın İli Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklemeleri

Etapno

Müracaat eden Proje sayısı

OnaylananProje sayısı

Vazgeçen-iptal edilen proje sayısı

UygulananProje sayısı

Ödenen Hibemiktarı (TL.)

1. 16 2 1 1 167.426,132. 28 15 6 9 1.639.783,193. 71 29 2 27 4.148.872,384. 77 17 - 17 3.822.283,765. 74 17 5 12 2.861.155,666. 72 20 6 14 3.335.776,00GENEL TOPLAM 338 100 20 80 15.975.297,12

3.5.2. Tarımsal Girdi Kaynakları :

77

3.5.2.1. Tohum :İl genelinde faaliyet gösteren 218 adet ruhsatlı tohum bayisi bulunmaktadır. Pamuk,

buğday gibi ürünlerin tohumluklarını üreten ve işleyen 7 kuruluş, bu alanda yetiştiricilik yapan 176 kişi bulunmaktadır. Ayrıca sertifikalı fidan üreten 20 adet kişi veya kuruluş vardır.

3.5.2.2. Yem :Toplam 309 adet ruhsatlı işletme ve yem bayii bulunmakta olup, 7 adet karma yem

fabrikası faaliyet göstermektedir. Kesif yem ihtiyacı ilde ve diğer illerde bulunan yem fabrikalarından temin edilmektedir. Ayrıca kaba yem temininde yetiştiriciler kendi işletmeleri için yonca, fiğ, yem şalgamı, slajlık mısır v.s üretmektedir. İlde işletmeler arası slajlık mısır satışı da artmaktadır. İl Müdürlüğümüz çiftçiye slaj yapımında makine temin etmektedir.

Tablo:34.Aydın İli 2012 Yem İşletme TesisleriToplam İşletme Sayısı

Karma Yem Fabrikası 7Yem Bayisi 290Kendi Yemini Yapan Çiftlik 4Küspe Fabrikası 8Genel Toplam 309

3.5.2.3. İlaç :İlimizde 2012 yılı itibariyle toplam 175 adet bitki koruma ürünleri bayisi

bulunmaktadır. Bunlardan 119 tanesi özel kişilere ait olup, 56 tanesi tüzel kişiliklere aittir. 2012 yılı itibariyle Aydın İli’nde kullanılan pestisit miktarı 135.595 kg ve 632.600 l.’dir.

Ayrıca ilimizde 120 adet zirai alet makina bayisi ve 3 adet zirai mücadele alet makine üretim işletmesi bulunmaktadır.

3.5.2.4. Gübre :2012 yılı itibariyle Aydın İli’nde 261 adet dağıtıcı gübre bayisi ile 2 organik ve 2

kimyasal olmak üzere 4 adet gübre üreten firma faaliyet göstermektedir. İl genelinde 2012 yılı içerisinde 78.868,81 ton kimyevi gübre tüketimi olmuştur.

3.5.2.5. Kredi ve Destek:Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı başta olmak üzere ilde bulunan diğer kredi

kuruluşları kamu ve özel bankalar, İl Özel İdaresi, TKDK, GEKA, TARİŞ, Tarımsal Kooperatifler vb.’ dir.

3.5.2.6. Ürün Sigortası :Tüm bitkisel ürünler için Dolu, Fırtına, Hortum, Yangın, Deprem, Heyelan, Sel ve Su

Baskını risklerinin neden olduğu miktar kaybı ile yaş meyve, sebze ve kesme çiçekler için doludan kaynaklanan Kalite Kaybı sigorta kapsamındadır.Ayrıca;Meyvelerde Don riskinin neden olduğu miktar kaybı,teminatı isteğe bağlı olarak sigorta kapsamına alınabilir.

Primlerin Ödenmesi;Bitkisel Ürün Sigortalarında, poliçede yazılı primin %50'si Devlet tarafından karşılanacaktır. Meyveler ürünlerinde, Dolu paket teminatına ek olarak don teminatı alınmış ise, Sadece Don teminatında primin üçte ikisi Devlet tarafından karşılanır.Sigortalı tarafından ödenecek olan primin % 25'i peşin alınır; kalan prim tutarı da en geç hasat sonunda 1 ay içinde tahsil edilir.

78

Hasar İhbarları;Sigortalı, hasar ihbarını sigortacı ya da acentesi aracılığıyla sistem üzerinden rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren en kısa sürede Havuz merkezine yapar.

İşleyiş ve Hasar Organizasyonu;Çiftçi, sigorta işlemlerini gerçekleştirebilmesi için öncelikle o yıla ait arazi ve ürün bilgilerine dair ÇKS (çiftçi kayıt sistemi) kayıtlarının güncel olması gerekir. ÇKS kayıtlarını güncellemiş olan çiftçi ürününü sigortalatmak için Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM'e) üye sigorta şirketine veya acentesine başvurur. Sigorta şirketi veya acente Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM)' in sistemine girerek çiftçi bilgilerinin sorgulanmasını yapar. Onaylanan bilgilere ait poliçeyi düzenleyerek çiftçiye verir.

Hasar tespitleri Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) tarafından görevlendirilen eksperler tarafından yapılır. Hasar dosyasının tamamlanmasından sonra, kesinleşmiş tazminat miktarları, en geç 30 gün içinde yine Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) tarafından sigortalıya banka kanalıyla ödenir.

BÖLÜM : 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ

İlin doğal kaynaklarının bilinmesi tarımsal ve kırsal kalkınma potansiyellerini ve kısıtlarının tanımlanması bakımından önemlidir. Doğal kaynaklar yenilenebilir ve yenilenemez kaynaklardan oluşmaktadır. Her ikisi de sürdürülebilir biçimde kullanılmalı, tarım ve tarım dışı kullanımlara uygunluğu ve kayıplarıyla ilgili tehlikeler açısından dikkatli olunmalıdır. Bu bölümde Aydın’ da bulunan ana doğal kaynaklarının kısa tanımlamaları, mevcut durumları ve kullanımları ile ilişkili potansiyel tehlikeler verilmektedir.

4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR

Güneş ve rüzgar enerjisi , jeotermal gibi enerji kaynakları sürekli ve koşulsuz olarak kullanılabilen yenilenebilir kaynaklardır. Tarım ekolojisinde bulunan toprak, bitki örtüsü – ormanlar, flora ve fauna-yaban hayatı ve su eko-sistemleri gibi diğer kaynaklar uygun kullanım koşullarında yenilenebildiği halde, uygun olmayan kullanımlarla tüketilebilir. Bu önemli kaynakların oluşumları ve büyüklükleri ile ilgili niceliksel ve niteliksel tanımlamalar aşağıda verilmiştir.

Tablo 35. Yenilenebilir KaynaklarKaynak Tanımlamaa) Güneş ve Yağış Güneş: Mevcut verilere göre Aydın ilinde yılda

168 gün güneşli, 148 gün bulutlu ve 49 günde kapalı olarak geçmektedir. İlde alt bölgeler arasında çok fazla farklılık bulunmamaktadır.Yağış: 75 yıllık ortalama yağış miktarı 624,9 mm olarak tespit edilmiştir. Uzun yıllar ortalamasına göre, en fazla yağış Söke ilçesinde, en düşük yağış ise Sultanhisar ilçesinde görülmüştür.

b) Tarımsal Topraklar ve Ekilebilir Arazi Tarımsal Topraklar : Aydın’da çok değişik toprak yapısı gözlenmektedir. En fazla Kireçsiz Kahverengi Topraklar hakimdir. Bunu Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, Alüviyal Topraklar, Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları, Kolluviyal Topraklar, Regosol

79

Topraklar , Rendzina Topraklar ve Kahverengi Orman Toprakları izlemektedir. Ekilebilir Arazi : . İlin toplam yüzölçümü 831.900 hektar olup, bunun 362.215 hektarı kültür arazisi, 25.242 hektarı çayır-mera arazisi, 314.732 hektarı orman arazisi, 14.271 hektarı göl ve bataklık ,82.161 diğer tarım dışı araziler olarak dağılım göstermektedir.

c) Su ve Rüzgar; ( sulama, rüzgar ve termik enerji kaynakları )

Sulama: İlimiz kültür arazilerinin KHGM etüt sonuçlarına göre 252.486 hektarı sulanabilir tarım arazisi niteliğindedir. Ekonomik olarak sulanan arazi DSİ ve Köy Hizmetlerinin rakamlarına göre 147.341 ha.dır.Halk sulaması 60.771 ha. olup, Toplam 216.389 hektar alan sulanabilmektedir.

d) Su Kaynakları Aydın ilinde Büyük Menderes ( 307 km ), Çine Çayı ( 99 km ) ve Akçay ( 157 km ) olmak üzere 3 büyük akarsu vardır. Büyük Menderes adını verdiği havzada tarımsal sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. Yer üstü suyu olarak Büyük Menderes nehri 3.800 hm³/ yıl kapasiteye sahiptir. Yer altı su kapasitesi ise 292 hm³ / yıl ‘dır. Ayrıca ilimizde sulama amaçlı baraj ve göletlerin kapasitesi 411,75 hm³ ‘ tür.Aydın ilinde doğal 3 adet göl bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla Bafa Gölü 3516 ha. – Azap Gölü 123 ha. – Serçin Gölü 673 ha. dır.

e)Ormanlıklar ve Muhafaza Doğal ve plantasyon olarak 314.732 hektar orman bulunmaktadır. Ormanlar kızıl çam, kara çam, fıstık çamı, sandal, akçe kesme, laden, funda , meşe, ardıç, kavak, söğüt, ceviz, çınar gibi ağaç çeşitlerinden oluşmaktadır. Özellikle Koçarlı ilçesinde fıstık çamı yetiştiriciliği önemli gelir kaynaklarındandır. İlimizde orman içi köyü 95 adet ve orman bitişiği köyü 235 adet olup, bunlara muhafaza amaçlı özel yardımlar sağlanmıştır. Yangınlardan dolayı orman sahaları tehdit altındadır.

f)Diğer Flora ve Fauna Doğal Türler : Gerek orman arazisi gerekse açık otlak ve meralar flora ve fauna bakımından zengindir. Kekik, adaçayı, salep, böğürtlen, lavanta, yabani çilek, kapari, sakız ağacı, eğrelti, mersin, kuş burnu, zakkum gibi yörede bulunan aromatik bitkilerdir.

80

Tarımsal çeşitler : Çoğunlukla I. alt bölgede en iyi kurutmalık incir çeşidi olan sarı lop çeşidi, Sultanhisar portakalı ve enginar yöreye has çeşitlerdir. Çine Çaparı Koyunları: İlin yağlı kuyruklu yerli koyunudur. Bu ırk özellikle çevre koşullarına çok iyi adapte olmuştur.

4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR

Yenilemeyen kaynaklar arasında madenler, fosil yakıtlar ( gaz/ petrol ) ve yerel turistik, tarihi ve kültürel yerler bulunmaktadır. Yenilemeyen kaynaklar tarımda doğrudan kullanılmamalarına rağmen kırsal ekonomi üzerinde bir bütün olarak olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır. Bu kaynaklarla bağlantılı ekonomik faaliyetler tarım gelirlerinin arttırılmasına yardımcı olur ve gerek tarım gerekse tarım dışı kırsal kesimin yararlanabileceği yerel altyapı ve sosyal yapı yatırımlarına katkıda bulunurlar. Ancak bu çalışmalar arazi, su ve tarım işgücü unsurlarıyla rekabet ederek tarım fiyatlarının yükselmesine ve işgücünün tarımdan uzaklaşmasına neden olabilir.

Aydın ilinde yenilenemeyen kaynaklar ( madenler, tarihi-turistik mekanlar aşağıda gösterilmiştir.

Tablo 36. Yenilenemeyen Kaynaklar

Kaynak TanımlamaMadenler İlde bulunan madenler arasında, Sodyum

Feldispat, Kuvars, Potasyum, Linyit Kömürü, Mermer, Mermer Tozu, Cıva,Çimento yatakları ve kükürt sayılabilir.

Tarihi ve Turistik Yerler Türkiye’nin diğer bölgelerinde olduğu gibi, Aydın’da da birçok turistik ve tarihi mekanlar vardır. Özellikle Aphrodisisas, Didima, Nyssa, Alinda, Tralles, Alabanda, Amyzon, Milethos, Magnesia,Panionion ve Pygale antik şehirleri tanınmış yerlerdendir. Ayrıca Dünyaca bilinen Kuşadası’nda bulunan Kadınlar Denizi Plajı ve Didim’ de bulunan Altınkum Plajı vardır.

Doğal Koruma Alanları Kuşadası ilçesinde bulunan Dilek Yarımadası Milli Parkı ve Menderes Deltası koruma alanına alınarak doğal barınma alanı olarak ilan edilmiştir. Dilek yarımadasının 10.995 hektarlık bölümü 1966 yılında Milli Park ilan edilmiştir. Yarım adanın güneyinde bulunan Menderes deltasında Lagünler, Tepeli Pelikanlar, Cüce Karabatak, beş tür Ördek, Deniz Kartalı ve Flamingo kuşları bulunmaktadır.

81

Bafa Gölünün 6.708 hektarı 1994 yılında Mili park ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Balık ve kuşların beslenme ve barınma alanı olması nedeniyle çok zengin kuş türlerine sahiptir.

4.3. TOPRAK YAPISI

Tablo 37. Aydın İli Toprak Sınıflarına Göre Arazi Kullanım Durumu

TOPRAK SINIFLARI

Toprak Sınıfına Dahil Alanlar ( ha )

Ekilebilir Alan Mera Orman-Funda Diğer ToplamI.Sınıf 54.158 123   436 54.717II.Sınıf 44.464 956 564 45.984III.Sınıf 74.910 2.684 3.414 544 81.552IV.Sınıf 57.570 6.614 11.365 524 76.073V.Sınıf 0VI.Sınıf 54.240 10.665 59.169 32.715 156.789VII.Sınıf 110.152 26.424 224.052 35.728 396.356VIII.Sınıf 12.326 12.326Su Yüzeyi 8.103Genel Toplam 395.494 47.466 298.000 82.837 831.900Kaynak: Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları Aydın İli Arazi Varlığı 2001

Aydın’da I.-IV. Sınıf tarım arazileri 231.102 ha olup, VI.-VII. Sınıf arazilerin toplamı 164.392 ha. ’dır. Tarım alanlarından sonra 2. sırayı alan orman ve fundalıklar VII. Sınıf arazi üzerinde yoğunlaşmıştır.

Kullanma kabiliyet sınıfları 8 adet olup, toprak yarar ve sınırlandırmaları I. sınıftan VIII. Sınıfa doğru giderek artmaktadır.

SINIF I. : Topografyaları hemen hemen düzdür. I. sınıf arazilerin kapladığı alan 54.717 ha. olup, il yüzölçümünün % 7’ sini teşkil etmektedir.

SINIF II. : Hafif eğim, idealden daha az toprak derinliği özellikleri ile bu topraklar kültür bitkileri, çayır-mera ve orman için kullanılabilir. II. Sınıf arazilerin kapladığı alan 45.984 ha olup, il yüzölçümünün % 6’sını teşkil etmektedir.

SINIFIII. : Bu sınıftaki topraklar II. Sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptir. III. Sınıf arazilerin kapladığı alan 81.552 ha olup, il yüzölçümünün % 10’ na sahiptir.

SINIF IV. : Bu sınıfta, toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III. Sınıftakinden daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. IV. Sınıf arazilerin kapladığı alan 76.073 ha olup, il yüzölçümünün % 9’ na sahiptir.İlimizde V. Sınıf arazi bulunmamaktadır.

SINIF VI. : 156.789 ha olup, ilin yüzölçümünün % 19 ‘ nu kaplamaktadır.

82

SINIF VII. : 396.356 ha olup, ilin yüzölçümünün % 47’sine sahiptir.

SINIF VIII. : 12.326 ha olup, ilin yüzölçümünün % 1 ‘ ne sahiptir.

SU YÜZEYİ : 8.103 ha olup, ilin yüzölçümünün % 1 ‘ ne sahiptir.

I.Sınıf7% II.Sınıf

6% III.Sınıf10%

IV.Sınıf9%

VI.Sınıf19%

VII.Sınıf48%

VIII.Sınıf1%

Su Yüzeyi1%

Grafik:41 Aydın İlinde Alanların Toprak Sınıflarına Göre Dağılımı

I.Sınıf II.Sınıf III.Sınıf IV.Sınıf V.Sınıf VI.Sınıf VII.Sınıf VIII.Sınıf0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

Grafik :42 Aydın İlinde Toprak Sınıflarına Göre Arazi Kullanım Durumu

Ekilebilir Alan Mera Orman-Funda Diğer

83

4.4. SU POTANSİYELİ

4.4.1. Tarım Arazilerinin Sulanabilirlik Durumu :

Aydın ilinde sulanan alanlar tablo 38’de, sulamanın dağılımı da Grafik 43 ‘te gösterilmiştir.

Tablo :38 DSİ,KHGM ve Halk Tarafından Sulanan Alanların Dağılımı

Kurum Adı Sulanan Alan ( ha )DSİ 147.341KHGM 6.079Halk Sulaması 60.771Toprak su kooperatifi sulamaları 2.198TOPLAM 216.389

Devlet Sulaması62%

Halk Sulaması24%

Sulanmayan14%

Grafik :43. Aydın İlinde Arazi Sulama Durumu

Aydın ilinde sulama genelde devlet sulaması ( DSİ,KHGM ) şeklinde olup, DSİ sulama ile ilgili işletme haklarını Sulama Birliklerine devretmiştir. Halk sulaması yer altı sulaması olarak yapılmakta olup, devlet sulamasından azdır.

84

Yer üstü suyu sulama şeklini oluşturan Büyük Menderes Nehrinde ve buna dökülen çay ve yan derelerin taşıdıkları katı, sıvı ve gaz kökenli evsel, kentsel, tarımsal ( Gübre ve Pestisit ) ve sanayi artıklarınca kirlenmesi problem oluşturmaktadır.

I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge0

15,000

30,000

45,000

60,000

75,000

90,000

105,000

120,000

135,000

Grafik 44. Aydın Alt Bölgeleri Arazi Sulama Durumu ( ha.)

Devlet Sulaması Halk Sulaması Sulanmayan

Grafik 44. incelendiğinde I.Alt bölgede devlet sulamasının halk sulamasından fazla olduğu görülmektedir. II.Alt bölge, III.Alt bölge ve IV. Alt bölgelerde halk sulaması devlet sulamasından fazla olmakla beraber değerler birbirine çok yakındır.

4.4.2. Su Kaynakları ve Su Potansiyeli :Aydın ilindeki su kaynakları aşağıda tablo 39 ‘ da gösterilmiştir.Tablo 39. Aydın İlinde Su Kaynakları

A) Yerüstü Sular 3.800 hm³ / yıl-Büyük Menderes 3.800 hm³ / yılB) Yer altı Suları 292 hm³ / yılTOPLAM ( A+B ) 4.092 hm³ / yıl

Yerüstü93%

Yer altı7%

Grafik :45 Aydın İlinde Su Potansiyeli

85

Aydın ilinde su yüzeyleri aşağıdaki gibidir.A ) Doğal Göl Yüzeyleri 4.312 ha.

Bafa Gölü ( I. ve II.Alt Bölge ) 3.516 ha. Azap Gölü ( I. Alt Bölge ) 123 ha. Serçin Gölü ( I. Alt Bölge ) 673 ha.

B ) Baraj Rezervuar Yüzeyleri 3.220 ha.

Kemer Barajı ( IV. Alt Bölge ) 1.214 ha. Topçam Barajı ( II. Alt Bölge ) 408 ha. Karpuzlu- Yaylakavak Barajı ( II. Alt Bölge ) 99ha. Çine Adnan Menderes Barajı 934 ha. İkizdere Barajı 565 ha.

C ) Gölet Rezervuar Yüzeyleri 94,85 ha.

Germencik Hıdırbeyli Göleti 37,2 ha. Çine Akçaova Göleti 29,5 ha. Çine Çatak Göleti 18,8 ha. Koçarlı Karacaören Göleti 9,35 ha.

D ) Akarsu Yüzeyleri 2.045 ha.

Büyük Menderes Nehri ( I. Alt Bölge) 2.045 ha.

TOPLAM SU YÜZEYİ 9.671 ha.

Doğal Göl45%

Baraj33% Gölet

1%

Akarsu21%

Grafik :46 Aydın İlinde Su Yüzeyleri

86

BÖLÜM:5-TARIMSAL ÜRETİM

Aydın ilinde polikültür tarım yapılması nedeniyle hayvansal ürünler de dahil olmak üzere çok fazla ürün elde edilmektedir. Su ürünleri de dahil edilecek olursa bu rakam daha fazla artmaktadır. Bu kadar farklı üretim deseni bulunan bir ilde tüm ürünleri incelemek oldukça zor bir işlemdir. Bu nedenle TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu)’in yapmış olduğu tasnifleme şekline göre tarımsal ürünler ana kalemler halinde incelenerek, ayrıntılı olarak stratejik önemi ve getirisi fazla olan ürünler incelenecektir.

5.1:BİTKİSEL ÜRETİM :

Tablo:40 . 2012 Yılında Aydın ve Aydın Alt Bölgelerinde Tarım Alanlarının Kullanım Şekli (CPA Sınıflamasına Göre)

TARIM ALANLARININ KULLANIM ŞEKLİ

ALT BÖLGELER

AYDINI.ALT

BÖLGE

II.ALT

BÖLGE

III.ALT

BÖLGE

IV.ALT

BÖLGETahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler (da) 886.689 131.186 77.506 234.620 1.330.001Nadas Alanı (da) 12.335 5.745 2.000 15.489 35.569Sebze Bahçeleri (da) 75.662 23.642 3.981 8.005 111.290Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri (da) 1.516.194 342.865 80.961 215.187 2.155.207Süs Bitkileri (da) 70,58 0 8,05 0,5 79TOPLAM TARIM ALANI (da) 2.490.951 503.438 164.456 473.302 3.632.146

87

Tahıllar ve Diğer B

itkisel Ürünler ...

Nadas Alanı (d

a)

Sebze Bahçeleri (da)

Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri...

Süs Bitkileri (

da)0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

2012 Yılı Aydın İli Tarım Arazilerinin Dağılımı (da)

Tablo 40 ve Grafik 47 incelendiğinde tarım arazilerinin en büyük kısmını meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin oluşturduğu görülmektedir. Bunu tahıllar ve diğer bitkisel ürünler grubu takip etmektedir.

I. ALT BÖLGE

II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

AYDIN0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler (da)

Nadas Alanı (da)

Sebze Bahçeleri (da)

Meyveler, İçecek ve Baharat Bitki-leri (da)

Süs Bitkileri (da)

2012 Yılı Aydın Alt Bölgelerinde Tarım Arazilerinin Dağılımı (da)

Grafik 48 ‘te görüldüğü şekilde Aydın genelinde olduğu gibi IV. Alt bölge hariç tüm alt bölgelerde de tarım arazilerinin dağılımında meyveler, içecek ve baharat bitkileri grubu ilk sırayı almıştır.

5.1.1-Tarla Bitkileri Üretimi

Tablo:41.2012 yılı Aydın ve Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları (da)TARLA

BİTKİLERİ EKİLİŞLERİ

ALT BÖLGELERAYDINI.ALT

BÖLGEII. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

Tahıllar 250.368 63.364 43.229 132.470 489.431

88

İşlenmemiş Tütün 706 0 0 41.437 42.143Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök ve Yumrular 1.924 326 0 2.085 4.335

Saman ve Ot 295.250 77.167 5.339 76.661 454.417

Yağlı Tohumlar 471.855 18.541 34.833 2.659 527.888

TOPLAM 1.020.103 159.398 83.401 255.312 1.518.214

Tahıllar

İşlenmemiş T

ütün

Patates-Kuru Baklagille

r-Yenilebilir

Kök ve Yum...

Saman ve Ot

Yağlı Tohumlar

05

101520253035

Aydın'da Tarla Bitkisi Alanlarının Oransal Dağılımı (2012)

Aydın geneline bakıldığında tarla bitkileri içerisinde yağlı tohumlar grubunun en fazla ekiliş alanına sahip olduğu görülmektedir. Yağlı tohumların çoğunluğunu pamuk oluşturmaktadır. Yağlı tohumları ekiliş alanı açısından tahıllar ve saman-ot grubu izlemektedir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

0

10

20

30

40

50

60

Tahıllar

İşlenmemiş Tütün

Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök ve Yumrular

Saman ve Ot

Yağlı Tohumlar

Aydın Alt Bölgelerinde Tarla Bitkilerinin Ekiliş Oranları (2012)

Aydın’da tarla bitkilerinin ekiliş oranları incelendiğinde III. ve IV. Alt Bölgelerde tahıllar ön sırada yer alırken II. Alt Bölgede saman ve ot grubu ilk sırayı almıştır. I. Alt Bölgede ise Aydın genelinde olduğu gibi yağlı tohumlar önde gelmektedir.

89

Tablo:42.2012 Yılında Aydın ve Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarları (Ton)

BölgelerPamuk (Kütlü) Buğday Mısır Dane Tütün Yonca Ayçiçeği

I.Alt Bölge 234.301 53.490 103.242 41 536.609 895II.Alt Bölge 761 4.126 40.542 0 17.627 0III.Alt Bölge 14.999 7.455 164 0 120 0IV.Alt Bölge 936 15.590 2.507 2.477 96.070 0

AYDIN 250.997 80.661 146.455 2.518 650.426 895Tablo:42.de Aydın ve Alt bölgelerinde bazı tarla bitkilerinin üretim miktarları verilmiş

olup, bu ürünler ekiliş alanı, üretim miktarı ve stratejik önemleri ve diğer tarla bitkilerine göre daha fazla olduğu için seçilmiştir. Türkiye’de üretilen pamuk içerisinde en kaliteli pamuk Aydın ilinde üretilmekte olup, bunun da büyük çoğunluğu I. Alt Bölgede bulunan Söke ilçesinden sağlanmaktadır. III. Alt Bölge hariç diğer tüm alt bölgelerde yonca üretim miktarı diğer ürünlerden fazla bulunmuştur. Yonca üretim miktarı fazla olmasının nedeni biçim sayısının fazla olmasıdır. Ekiliş alanı açısından incelendiğinde pamuk ilk sırada yer almakta ve bunu mısır takip etmektedir.

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE IV. ALT BÖLGE0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Pamuk (Kütlü)BuğdayMısır (Dane) TütünYonca Ayçiçeği

Aydın Alt Bölgelerinde Üretilen Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarlarının Oransal Dağılımı (2012)

Grafik:51.incelendiğinde I. ve IV. Alt Bölgede üretim miktarında oransal olarak yonca öne çıkarken, II. Alt Bölgede mısır, III. Alt Bölgede ise pamuk önde gelmektedir. Yoncanın üretim miktarlarındaki bu payı yılda birkaç kez biçim yapılmasından kaynaklanmaktadır. Buğday tüm bölgelerde farklı oranlarda yetiştirilirken, ayçiçeği I. Alt Bölgede, tütün ise IV. Alt Bölgede yoğunluk kazanmaktadır.

Tablo:43.Aydın İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Tarla Bitkileri Üretimindeki Değişimler (1000 Ton )

ÜRÜNLERYILLAR

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

90

Pamuk (Kütlü)

269,5

238,9

243,9

190,1

226,9

198,9

144,9

188,7

223,6

243,7

251,0

Buğday 61,1 58,8117,

5164,

6116,

4 86,4135,

1120,

9 86,8 67,2 80,7

Mısır Dane 49,4 72,9 84,3178,

6140,

9114,

8156,

1168,

1182,

9131,

6146,

5Tütün 4,1 2,8 3,3 3,4 2,7 1,7 2,4 2,3 1,8 1,5 2,5

Yonca 91,5104,

1134,

9142,

0147,

1146,

8164,

2140,

2278,

5651,

2650,

4Ayçiçeği 3,3 1,0 6,0 17,0 9,1 2,1 8,3 14,7 4,6 1,2 0,9

Tablo.43. incelendiğinde üretim miktarlarında yıllara göre değişkenlikler görülmesine rağmen, genel itibariyle mısır, buğday ve yonca üretim miktarlarında 2012 yılında 2002 yılına nazaran artış gözlenmiştir.

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

50

100

150

200

250

300

Pamuk (Kütlü)BuğdayMısır

Aydın'da Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (2012)(1000 Ton)

Grafik.52.de 2002-2012 yılları arasında pamuk, buğday ve mısır üretim miktarları yıllar içerisinde dalgalanmalar göstermiştir. Ancak 2002 ve 2012 yılları birbirleriyle kıyaslandığında pamuk üretiminin düştüğü, mısır ve buğday üretiminin arttığı belirlenmiştir.

91

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

100

200

300

400

500

600

700

TütünYoncaAyçiçeği

Aydın'da Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (2012)

(1000 Ton)

Grafik.53.de görüldüğü gibi ayçiçeği ve tütün üretim miktarlarında yıllar içerisinde fazla bir değişkenlik görülmezken, son 10 yıllık dönemde en fazla artış yonca üretim miktarında gözlenmiştir. Yonca üretimindeki artışın, hayvancılığa verilen desteklerle beraber yem bitkileri arzının artması ve yem bitkilerine yapılan desteklemelerden kaynaklandığı düşünülmektedir.

5.1.2.Sebze Üretimi :

Tablo:44. 2012 Yılında Aydın ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı ( da. )

  I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE AYDIN

Meyvesi Yenen 68.797 19.322 3.724 6.881 98.724Kök ve Yumru Bitkileri 3.341 1.134 20 590 5.085

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış

14.712 3.186 247 634 18.779

92

Grafik:54 .Aydın ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı

I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

AYDIN0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

Meyvesi Yenen Ekilen Alan(Dekar)Kök ve Yumru Bitkileri Ekilen Alan(Dekar)Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış Ekilen Alan(Dekar)

Tablo:45.2012 Yılında Aydın İlinde Alt Bölgelere Göre Sebze Üretim Miktarları ( Ton )

  I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

AYDIN

Meyvesi Yenen 242.455 61.059 7.956 15.228 326.698Kök ve Yumru Bitkileri 8.008 2.509 40 852 11.409Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış

26.446 5.759 378 1.105 33.688

I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

AYDIN0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

Meyvesi Yenen Üretim(Ton)

Kök ve Yumru Bitkileri Üretim(Ton)

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış Üretim(Ton)

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış Üretim(Ton)

Grafik:55.Aydın ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Miktarları

93

Tablo:46. 2012 Yılında Aydın Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları ( Ton )SEBZE ÇEŞİTLERİ

I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

AYDIN

Bakla ( taze) 1431 241 25 81 1778Fasulye 2733 455 142 295 3625Soğan Taze 2565 880 0 65 3510Soğan Kuru 64 0 0 0 64Börülce(taze) 993 332 15 337 1677Bezelye(taze) 1951 402 41 289 2683Bamya 1406 183 40 119 1748Biber ( sivri) 5208 16014 455 2196 23873Biber(dolmalık) 383 465 171 100 1119Biber(salçalık) 390 1060 0 100 1550Domates(sofralık) 77401 9765 2921 4357 94444Domates(salçalık) 91184 5552 0 410 97146Karpuz 33584 19025 1163 3980 57752Kavun 10176 2042 2125 1215 15558Hıyar(sofralık) 5097 554 439 477 6567Patlıcan 7086 4641 344 1076 13147Pırasa 4358 1027 20 619 6024Enginar 5395 32 10 0 5437Kereviz-sap 1091 5 0 40 1136Karnabahar 5338 2798 20 339 8495Lahana(beyaz) 6302 893 45 246 7486Lahana(kırmızı) 821 202 30 25 1078Lahana (Brüksel) 5 24 0 0 29Marul(kıvırcık) 655 59 65 25 804Marul(göbekli) 2736 744 56 92 3628Marul (Aysberg) 133 444 0 0 577Ispanak 3034 455 128 296 3913Grafik:56 ‘da Aydın Alt Bölgelerinde bazı sebzelerin üretim miktarları gösterilmiştir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

Biber ( sivri)

Domates(sofralık)

Karpuz

Grafik:57. Aydın Alt Bölgelerinde Konserve Sanayiinde Kullanılan Bazı Sebzelerin Ür.Mik. ( ton)

94

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

Börülce(taze)

Bezelye(taze)

Bamya

Grafik.58. Aydın alt bölgelerinde Konserve Sanayiinde Kullanılan Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

Patlıcan

Enginar

Kereviz-sap

Karnabahar

Tablo:47. Aydın İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Sebzelerin Ür. Miktarlarındaki Değişimler (Ton)

ÜRÜNLER 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Karpuz 163285 162146 132425 137138 90052 63741 69050 74762 63723 58696 57752Domates 155.513 136.811 154.970 150.583 120.688 88.326 82645 94746 96771 99672 94444Biber(sivri) 53838 42729 41485 39652 38150 28495 27200 26459 25674 25404 23873Patlıcan 44695 43585 43868 36275 28164 16596 13024 12564 12631 12967 13147

Tablo:47.de Aydın ilinde bazı sebzelerin üretim miktarlarındaki 11 yıllık değişim miktarları gösterilmiştir.

95

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

20,00040,00060,00080,000

100,000120,000140,000160,000180,000

KarpuzDomates

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

20120

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

Biber(sivri)Patlıcan

Grafikler incelendiğinde 2007-2008 yılları kuraklık döneminde domates, karpuz, biber ve patlıcan üretim miktarlarında azalma gözlenmiş, sonraki yıllarda da ekiliş alanlarının azalmasından dolayı üretim miktarı hemen hemen aynı düzeylerde seyretmiştir.

5.1.3.Meyve Üretimi:Tablo:48.2012 Yılı Aydın ve Alt Bölgelerinde Meyve Ağaç Sayıları ve Meyve Üretim Miktarları

MEYVELERALT BÖLGELER

AYDINI.ALT

BÖLGEII.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

ÜZ

ÜM

Toplam Meyvelik Alanı (da) 13.941 340 1.717 3.020 19.018Üretim (Ton) 9.514 283 3.349 3.077 16.223

96

Grafik:59.Aydın İlinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (2002-2012)

Ton

Grafik:60.Aydın İli’nde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (2002-2012)

Ton

ÇİL

EK Toplam

Meyvelik Alanı (da) 12.599 39 6 0 12.644Üretim (Ton) 46.667 72 18 0 46.757

MU

Z- İ

NC

İR

AV

OK

AD

O

KİV

İ Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı

5.452.687 17.640 32.853 450.000

5.953.180

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı 517.443 2.036 837 68.500 588.816Üretim (Ton) 158.371 282 1.011 11.973 171.637

TU

RU

NÇ

GİL

LE

R

Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı

1.598.815 21.910 104.980 48.050

1.773.755

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı 123.107 3.073 10.950 9.150 146.280Üretim (Ton) 77.564 496 5.281 1.220 84.561

TA

Ş V

E

YU

MU

ŞAK

Ç

EK

İRD

EK

LİL

ER

İLE

DİĞ

ER

M

EY

VE

LE

R,

Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı

1.578.602 233.680 242.110 535.865

2.590.257

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı 535.455 43.566 17.285 60.650 656.956Üretim (Ton) 48.627 5.510 15.368 11.459 80.964

ZE

YT

İN V

E

DİĞ

ER

SE

RT

K

AB

UK

LU

M

EY

VE

LE

R

Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı

14.271.713

3.820.429 868.129

3.414.020

22.374.291

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı 895.258 165.410 453.882

1.226.005

2.740.555

Üretim (Ton) 204.672 39.268 10.193 40.091 294.224

*Üzümde ve çilekte toplam meyvelik alanı (dekar) olarak verilmiştir. Çilek, taş ve yumuşak çekirdekliler ile diğer meyveler grubundan çıkarılmıştır. Taş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer Meyveler grubunda; Elma, Armut, Ayva, Şeftali, Erik, Nar, Vişne, Kayısı, Dut, Zerdali, Yenidünya, Muşmula, Trabzon Hurması, Kiraz Turunçgiller grubunda; Portakal, Mandalina, Limon, Turunç, Greyfurt Zeytin ve Diğer Kabuklu Meyveler grubunda; Zeytin, Badem, Ceviz, Antep Fıstığı, Kestane yer almaktadır. Muz-Avokado-İncir ve Kivi grubundan ilimizde yalnızca incir yetiştirilmektedir.

97

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

ÜzümÇilek

Aydın Alt Bölgelerinde Üzüm ve Çilek Ekiliş Alanları (2012)

Dekar

Aydın İli alt bölgelerinde üzüm ekiliş alanları çilek ekiliş alanlarından önde gelmektedir. Yalnızca I. Alt Bölge’de Sultanhisar ve Köşk İlçeleri’nde çilek yetiştiriciliğinin fazla olmasından dolayı üzüm ekiliş alanlarına yakın bir sayı elde edilmiştir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

50,000

ÜzümÇilek

Aydın Alt Bölgelerinde Üzüm ve Çilek Üretim Miktarları (2012)Ton

Üretim miktarları açısından incelendiğinde çilek I.Alt Bölge’de üretim miktarı açısından üzümün önüne geçmiştir. Diğer alt bölgelerde ise üstünlüğünü sürdürmüştür.

98

I.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

14,000,000

16,000,000

İncirTurunçgillerTaş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer MeyvelerZeytin ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler

Aydın Alt Bölgelerinde Meyve Veren Ağaçların Sayısı (2012)

Grafik:63. incelendiğinde zeytin ve diğer sert kabuklu meyvelerin ağaç sayısının tüm alt bölgelerde en fazla olduğu görülmektedir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

İncirTurunçgillerTaş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer MeyvelerZeytin ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler

Aydın Alt Bölgelerinde Meyve Veren Ağaç Sayılarının Oransal Dağılımı (2012)

Grafik:64.ten oransal olarak tüm alt bölgelerde zeytin ve diğer sert kabuklu meyveler grubunun ilk sırada yer aldığı görülmektedir. I. Alt Bölgede bunu en yakın takip eden grup incir grubudur.

99

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

İncir

Turunçgiller

Taş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer Meyveler

Zeytin ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler

Aydın Alt Bölgelerinde Meyve Vermeyen Ağaç Sayılarının Oransal Dağılımı (2012)

Grafik:65.ten tüm alt bölgelerde zeytin ve diğer sert kabuklu meyveler grubundaki meyve vermeyen ağaç sayısının oranının diğer gruplara göre daha fazla olduğu görülmektedir. Bu oran daha çok zeytin ağaçlarından kaynaklanmaktadır. Bu durum ileriki dönemlerde zeytin üretiminin artacağını göstermektedir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

10

20

30

40

50

60

70

80

90Üzüm

Çilek

İncir

Turunçgiller

Taş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer Meyveler

Zeytin ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler

Aydın Alt Bölgelerinde Meyve Üretimlerinin Oransal Dağılımı (2012)

Grafik:66.Alt bölgeler bazında meyve üretimleri incelendiğinde III. Alt Bölge hariç diğer tüm bölgelerde oransal olarak zeytin ve diğer sert kabuklu meyvelerin ön plana çıktığı görülmektedir. III. Alt Bölgede Taş ve Yumuşak Çekirdekliler ile Diğer Meyveler grubu oransal olarak birinci sırada yer almaktadır.

100

5.2.AB’NE UYUM SÜRECİNDE GIDA GÜVENLİĞİ

Ailenin ve toplumun sağlıklı yaşaması ve ekonomik yönden gelişmesi, onu oluşturan bireylerin sağlıklı olmasına bağlıdır.

Sağlığın temeli ise yeterli ve dengeli beslenmedir. İnsan yavrusunun büyümesi ve gelişmesi, vücudun verimli çalışması, dış etkenlere ve hastalıklara karşı dirençli olabilmesi için belirli besin öğelerine gereksinmesi vardır.

Besin Kalitesi, tüketicinin tercihinde rol oynayan, ölçülüp değerlendirilebilen ve bir besini diğerinden ayırt etmeye yarayan özelliklerinin bileşimidir. Besinin hijyenik olması ise, o besinin tümüyle hastalık etmenlerinden arınmış ve sağlığa yararlı olmasıdır.

Dünyada gelişen toplum bilinci, insanların sağlıklı ve uzun yaşama talepleri çerçevesinde değerlendirilerek sağlıklı gıda tüketim sürecinin başlamasına neden olmuştur. Bu kapsamda gelişmiş birçok ülkede gıda güvenliği ve gıda kontrol sistemlerinin uygulanması önemsenmektedir. Bugün gelinen noktada üretimi yapılan tüm tarımsal ürünlerde, üretim, paketleme ve pazarlama alanlarında uygulanması tartışma götürmez bir kavram niteliğinde olan gıda güvenliği; tarladan sofraya kadar, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyen, üretimin her aşamasında gerekli kontrolleri yapılmış, sağlıklı ve güvenilir ürünlerin temin edilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu konuda yapılan bir başka tanım da “gıdalarda olabilecek fiziksel, biyolojik ve her türlü zararların bertaraf edilmesi için alınan tedbirlerin bütünü” dür.

Gıda zinciri kavramı ile ilgili çalışmaların sürdürülebilmesi için uluslararası öncelikli konular mikrobiyolojik ajanlar ve tehlikeler, pestisit kalıntıları, gıda katkı maddelerinin kullanımında hatalar, kimyasal maddeler, genetiği değiştirilmiş gıdalar, alerji yapan nedenler ve hormon kullanımıdır. Dünyada gıda güvenliğinin sağlanmasında, tüm gıda zincirini içine alan yeni bir yaklaşım benimsenmeye başlanmıştır. Gıda güvenliğinde gıda zinciri yaklaşımı, gıdaların güvenli, sağlıklı ve besin değeri yüksek bir şekilde tüketiciye arz edilmesinde sorumluluğun üretim, işleme ve ticarette yer alan herkes tarafından tüm zincir boyunca paylaşılmasının önemi benimsenmektedir. Gıda üretim zincirinin çeşitli halkalarında oluşturulan kalite sistemleri sayesinde izlenebilen gıda güvenliği, gıda hammadde kaynağının temelini oluşturan tarımsal üretimde son on yıllık dönemde oldukça önemli bir ilerleme kaydetmiştir.

Gıda güvenliği konusu Avrupa Birliğinde gittikçe önem kazanan bir konudur. Avrupa Birliği gıda güvenliği politikasının temelini Gıda Hukukunun Temellerini Belirleyen 178/2002 sayılı Konsey ve Parlamento Tüzüğü oluşturmaktadır. AB Gıda Yasası olarak da adlandırılmakta olan Tüzük, gıda güvenliği ve denetimine ilişkin çerçeveyi çizmekte, gıda zinciri, risk analizi, erken uyarı sistemi ve izlenebilirlik gibi temel kavramları tanımlamakta, risk değerlendirmesi ve risk iletişiminden sorumlu Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesini tesis etmekte ve AB gıda güvenliği sisteminin genel ilkelerini sıralamaktadır.

Ülkemiz Aralık 1999 tarihinde Avrupa Birliği (AB) üyeliğine aday ülke ilan edilmiştir. Türkiye’nin AB’ye üyeliği, diğer pek çok konuda olduğu gibi gıda güvenliği alanında da AB mevzuatı ve uygulamaları doğrultusunda adımların atılmasını gerekli kılmaktadır. Bu durum gıda güvenliği alanında AB politika ve mevzuatı ile üye ülkelerin uygulamalarının kapsamlı bir biçimde incelenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Nitekim, 2001 ve 2003 yıllarında Bakanlar Kurulu Kararı olarak uygulamaya konulan AB Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği eşgüdümünde kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülen AB mevzuatına uyum çalışmaları ve Türkiye-AB Mali İşbirliği Programlaması kapsamında gerçekleştirilmeye başlanan projeler bu alandaki bilgi ve birikimin arttırılmasına yönelik kamusal iradeyi ortaya koymaktadır. Üyelik perspektifinin ötesinde, ülkemizin AB ile gümrük birliği kapsamındaki ilişkileri de bir dizi mevzuat uyumunun gerçekleştirilmesini gerekli kılmıştır. Gıda güvenliği AB’nin taviz vermediği ve ciddi yatırımlar uyguladığı alanlardan biri olup bu sürecin çok iyi yönetilmesi gerekmektedir.

101

Bu kapsamda ülkemizin gıda politikasını sürdürmek üzere Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından Türk Gıda Kodeksi ve Avrupa Birliği Müktesebatı baz alınarak birincil üretim ve yetiştiricilik de dahil olmak üzere, tüm gıda üretim, işleme, depolama, hazırlama, toplu tüketim ve satış yerlerinin faaliyetlerini düzenleyen 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu” AB mevzuatına uyumlu olarak bütüncül bir yaklaşımla hazırlanmış 13 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu doğrultuda hedeflenen amaçlara yönelik olarak uygulanabilir program ve projeler tek tek hayata geçirilmektedir.

Her sektörden gıda işletmelerinin AB standartlarına kavuşturulması ve standardizasyonu için AB fonları, diğer dış kaynaklı fonlar ve ulusal fonlardan yararlanmaktadırlar. IPARD Programı da bunlardan biri olup çiftçilere, üretici birliklerine, tarım sektöründe faaliyet gösteren firmalara ve gıda işletmelerine projeler karşılığında ve sözleşmelerine uygun olarak AB hibe fonları kullandırmayı hedeflemektedir. IPARD desteği müktesebat uyumunun en fazla gerekli olduğu dört sektöre odaklanmış olup (süt, kırmızı et ve tavuk eti, balık ve meyve-sebze) sektörlere yönelik gıda zincirinin en zayıf olduğu kısımlara yönelik uygulamalara yer verilmektedir. İlimiz kapsamında 2006 yılından bu yana programa alınan söz konusu IPARD desteklemesinden 80 gıda işletmesi yararlanmıştır.

Bununla birlikte uygulamaya konan “Gıda Güvenliği Eylem Planı” ile 2009 yılından bu yana yürütülen gerek “Beyaz İnci Bayrağı ve Berat Projesi” gerekse “Gönüllü Gıda Müfettişliği Projesi” sayesinde hem tüketiciye sağlıklı ortamda sağlıklı gıda sunan işletmeler teşvik edilmiş hem de tüketicilere satın aldıkları gıda ürünlerini inceleme, sorgulama görevi verilmiştir. Böylece bilinçli tüketicilerin de bu sosyal sorumlulukta görev almaları sağlanmıştır.

Avrupa Birliği’nde gıda güvenliğine ilişkin mevzuat, sistemler ve politikalar bu yeni entegre yaklaşım çerçevesinde sürekli değişim ve gelişim içersindedir. AB’ye aday ülke statüsündeki Türkiye’de de, bu dinamik sürece uyum sağlamak için hem dünyada hem de AB’de uygulanmaya başlanan gıda güvenliği yaklaşımının benimsenmesi ve uluslararası standartlarda üretim yapılması için gerekli sistemlerin daha seri bir şekilde oluşturulması gerekmektedir. Bu, hem tüketicimizin sağlığının korunması hem de uluslar arası ticarette, özellikle de AB ile olan gıda ticaretimizde, yaşanan sorunların en aza indirilmesinde etken olacaktır.

5.2.1.Gıda Güvenliği Amacıyla Yapılan Çalışmalar:

5996 sayılı kanun doğrultusunda hedeflenen amaçlara yönelik olarak uygulanabilir program ve projeler tek tek hayata geçirilmektedir. Gıda işletmelerinin, mevzuata uygun olarak kayıt altına alınmaları, teknik ve hijyen şartlara uygun olarak üretim yapmaları toplumun güvenilir ve yeterli miktarda gıdaya erişimi açısından önem arz etmektedir.  Bu kapsamda İlimiz genelinde gıda üretim yerlerinin yanı sıra satış ve toplu tüketim yerlerinin de kayıt altına alınması sağlanmaktadır. 

Gıda mevzuatının getirdiği yeniliklerle, üretimin her aşamasında kontrol ve denetimi kolaylaştırarak, gıdanın ulusal ve uluslararası serbest ticaretini sağlamak ve sanayinin önünü açması hedeflenmektedir. Gıda üretim yerlerinde, işletmeye giren hammaddeden, işleme koşulları, ambalajlama ve nihai ürünün depolanma koşullarına kadar ürünle ilgili tüm aşamalar ve işletmenin teknik ve hijyenik koşulları, personel hijyeni bakımından denetim ve kontrol işlemleri yapılmaktadır.

Gıda Satış Yerlerinde; satılmakta olan gıdaların kayıt-onay belgeli olup olmadığı, etiket bilgileri, satış koşulları, Gıda Toplu Tüketim Yerlerinde ise (lokanta, piknik, restorant v.s.); kullanılan alet ve ekipmanın, tüketime sunulan yerlerin teknik ve hijyenik koşulları ile kullanılan ve tüketime sunulan gıda maddelerinin sağlığa uygun olup olmadığı denetlenmektedir. Risk esaslı denetim ve kontroller, gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin güvenilir şekilde piyasaya arzının

102

sağlanması yanında, gıda işyerlerinin teknik ve hijyenik şartlarının daha da iyileştirilmesi yönünde sürdürülmektedir.

Her yıl gözden geçirilen ve yenilenen denetim programları kapsamında yürütülen resmi kontroller, halk sağlığının korunmasının yanında, haksız rekabetin önlenmesi ve tüketici menfaatlerinin korunmasına yönelik olarak sürdürülmektedir."En iyi denetçi tüketicinin kendisidir" anlayışından yola çıkılarak başlatılan bu kampanya ile yediden yetmişe herkeste güvenilir gıda bilinci oluşturulması ve bu sayede tüketicilerin denetim mekanizması içerisinde etkin bir rol alması öncelikli olarak hedeflenmiştir. Bu doğrultuda kampanyanın en önemli faaliyet alanlarından biri olan "174 Alo Gıda Hattı Çağrı Merkezi" kurularak 14 Şubat 2009 tarihinde faaliyete geçmiştir.Ayrıca gıda denetim ve kontrolüne yönelik, denetim aşamasından laboratuvar analizinin sonuçlanmasına kadar her türlü verinin toplanması ve değerlendirilmesine yönelik "Gıda Güvenilirliği Bilgi Sistemi (GGBS)" oluşturulmuştur. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS), gıda/yem güvenilirliği ve kontrolünü sağlamak ve vatandaşların güvenilir gıdaya ulaşmasını temin etmek amacıyla Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatı ile yetki verilen özel laboratuvarlar tarafından kullanılan bir sistemdir. Bu sistem; Bakanlığımızca gerçekleştirilen gıda ve yem konusunda faaliyet gösteren işletmeleri kayıt altına almayı, denetimlerini ve numune kayıtlarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca hızlı alarm bildirimlerini takip etme, risk esaslı denetime yönelik veri oluşturma ve ihracat işlemlerini kayıt etme, sertifika düzenleme gibi fonksiyonları içeriyor ve internet ortamında çalışıyor. Sistem merkezi bir veri tabanına sahip ve Türkiye genelinde sisteme girilen tüm veriler anlık olarak merkezden görülebilmektedir. GGBS veri tabanı, gıda güvenilirliğinin sağlanması konusunda Bakanlığımızca yürütülen faaliyetlere ilişkin politikanın belirlenmesine kaynak sağlamış olup bu sayede taşra teşkilatınca yürütülen faaliyetlerin kontrolü gerçekleştirilebilmektedir.

Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği” kapsamında gıda hijyeni, halk sağlığı, hayvan sağlığı ve hayvan refahı kuralları gözetilerek çiftçi şartlarında üretilen çiğ sütte, insana yönelik doğrudan veya çevresel faktörlerle oluşabilecek risklerin önlenerek, bertaraf edilerek veya kabul edilebilir seviyelere indirilerek tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretimi, süt toplama merkezlerine nakli, toplama merkezlerinde soğutulmuş olan sütün işleme tesislerine fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bozulmaya uğramadan, toplanmasını, taşınmasını ve pazarlanmasını sağlamak amacıyla İl Hıfzısıhha Kurul Kararı ile İlimizde süt toplama merkezleri oluşturulmuştur.

5.2.2.Aydın İli Üretim, Satış ve Toplu Tüketim Yerlerine Genel Bakış

Tablo:49. 2012 yılı Üretim, Satış ve Toplu Tüketim YerleriTOPLAM İŞLETME SAYISI

Üretim Yerleri 1184Satış Yerleri 4636Toplu Tüketim Yerleri 5135Genel Toplam 10955

103

Üretim Yerleri Satış Yerleri Toplu Tüketim Yerleri0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

5.2.3.Gıda ve Yem İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemleri:5996 sayılı Kanun , gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve

dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.

Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalar bu Kanunun kapsamı dışındadır.

104

Grafik :67.2012 yılı Aydın İli Toplam Gıda İşletme Sayısı

MERKEZ

BOZDOĞAN

BUHARKENT ÇİNEDİDİM

GERMENCİKİNCİRLİOVA

KARACASUKARPUZLU

KUŞADASIKUYUCAK

KOÇARLI KÖŞKNAZİLLİ SÖKE

SULTANHİSARYENİPAZAR

050

100150200250300

Gıda ile temas eden madde ve malzeme üretimiMeyve sebze paketleme, boylama, sarartma ve mumlama,Soğuk hava deposu ve/veya gıda nakliyesi,Buz üretimi,Baharat işleme,Fermente ve salamura ürün üretimi,Hazır yemek, tabldot yemek üretimi, Şeker, Şekerleme üretimi, Tahin, helva ve pekmez üretimi,Pasta, börek, hamur ve sütlü tatlılar gibi her türlü pastacılık ür.üretimi,Unlu mamuller üretimi,Ekmek ve ekmek çeşitleri üretimi,

105

Grafik:68. Aydın İli Faaliyet Konuları Bazında Kayıtlı İşletme Sayıları

Grafik: 69. Aydın İli Onay Kapsamında Bulunan İş Yerleri

MERKEZ

BOZDOĞAN

BUHARKENT

ÇİNEDİDİM

GERMENCİK

İNCİRLİOVA

KARACASU

KARPUZLU

KUŞADASI

KUYUCAK

KOÇARLIKÖŞK

NAZİLLİ

SÖKE

SULTA

NHİSAR

YENİPAZA

R0

2

4

6

8

10

12

Et ve et ürünleri üretimi Süt ve süt ürünleri üretimi Yumurta ve yumurta ürünleri üretimi

5.2.4.Aydın İli 2012 Yılı Denetim ve Kontrol Hizmetleri

Tablo:50. 2012 Yılı Aydın İli ve İlçelerinde Bulunan Gıda İşletmelerinin Denetim SayılarıGıda ve Gıda ile Temas Eden Madde Malzeme

Üretim YeriSatış ve Toplu

Tüketim Yerleri ToplamMERKEZ 1189 895 2084BOZDOĞAN 21 168 189BUHARKENT 19 152 171ÇİNE 21 162 183DİDİM 137 980 1117GERMENCİK 109 157 266İNCİRLİOVA 72 269 341KARACASU 1 46 47KARPUZLU 12 118 130KOÇARLI 38 379 417KÖŞK 64 217 281KUŞADASI 77 1468 1545KUYUCAK 60 369 429NAZİLLİ 108 498 606SÖKE 121 646 767SULTANHİSAR 29 248 277YENİPAZAR 27 134 161TOPLAM 982 6906 7888

106

Grafik:70.2012 Yılı Aydın İli ve İlçeleri Denetim Sayıları

MERKEZ

BOZDOĞAN

BUHARKENT ÇİNEDİDİM

GERMENCİK

İNCİRLİOVA

KARACASU

KARPUZLUKOÇARLI

KÖŞK

KUŞADASI

KUYUCAKNAZİLL

İSÖ

KE

SULTANHİSA

R

YENİPAZAR

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Gıda Üret. Yeri Satış Toplu Tük.

Grafik:71. 2012 Yılında Uygulanan İdari Para Cezalarının Kanun Maddelerine Göre Dağılımı

47%

16%

27%

5%3%

1% 1% 1%

40/d TGK ne aykırı üretim yapmak

41/c Kayıt Belgesiz üretim yapmak

41/e İnsan sağlığı ve güvenliğini tehdit eden koşulların varlığı

40/j izlenebilirliği sağlamayan etiket uygunsuzluğu

41/d Son kullanma tarihi geçmiş ürün

41/a hijyeni sağlamayan parekende satış yapanlar

40/k Tüketiciyi yanıltan etikettanıtım ve reklam yapanlar

40/ı İstihdamı Zorunlu personel bu-lundurmayan işyerleri

107

Alo 174 Gıda Hattı: İlk çağlardan bu yana insanoğlunun temel sorunu, güvenilir ve yeterli miktarda gıdaya erişim olmuştur. Bireylerin sağlıklı büyüyebilme ve gelişebilmesi, hastalıklardan korunması ve kaliteli bir yaşam sürmeleri için yeterli ve dengeli beslenme her insan için temel bir gereksinimdir. İnsanoğlunun bu temel gereksinimi karşılaması; tarladan sofraya gıda güvenilirliği anlayışı içinde, güvenilir ve yeterli miktarda gıda üreten işletmelerimizin varlığı ile mümkündür.

Aydın İlindeki gıda sorunlarının objektif olarak tespit edilmesi, gıda denetimlerinin bir yol haritasının çıkarılması, gıdalarda izlenebilirliğin kurulması, ilgili kurumların görüşleri ve yardımları ile uygulanabilir bir plan oluşturulması ve sonuç olarak tüketicilerin güvenli gıda tüketmesi anlayışı çerçevesinde 17.03.2010 tarihinde “Aydın İli Gıda Güvenliği Eylem Planı” uygulamaya geçirilmiştir.

Bu plan dâhilinde “Beyaz İnci Bayrağı ve Berat Projesi”, “Gönüllü Gıda Müfettişi Projesi”, okul kantinleri ile ilgili çalışmalar, kızartma yağlarının denetimi ve kontrol altına alınması çalışmaları, süt toplama sisteminin düzenlenmesi çalışmaları, hızlı alarm sistemi, gıda üreten işyerleri ve satış toplu tüketim yerlerinin kayıt altına alınması çalışmaları, “Alkollü İçeceklerde Bandrollü Ürün İzleme Sistemi” gibi birçok faaliyet hayata geçirilmiştir.

“Gıda Güvenliği Eylem Planı” ile yürütülen gerek “Beyaz İnci Bayrağı ve Berat Projesi” gerekse “Gönüllü Gıda Müfettişliği Projesi” sayesinde hem tüketiciye sağlıklı ortamda sağlıklı gıda sunan işletmeler teşvik edilmiş hem de tüketicilere satın aldıkları gıda ürünlerini inceleme, sorgulama görevi verilmiştir. Böylece bilinçli tüketicilerin de bu sosyal sorumlulukta görev almaları sağlanmıştır.

Bu kapsamda 44 işletmeye “Beyaz İnci Bayrağı ve Beratı” verilmiştir. Ayrıca il genelinde 181 Gönüllü Gıda Müfettişine belge ve kimlikleri verilmiştir. İl Müdürlüğümüz hak kazanan 32 İşletmede “Beyaz İnci Bayrağı ve Beratı”nı hakkı kazanmıştır.

Alo 174 Gıda hattına; genel itibariyle gıda üreten ve satan işletmelerin hijyen kurallarına aykırı faaliyetler gösterdikleri, ürünlerin içerisinde yabancı maddelerin çıkması, ürünlerin etiket bilgilerinde bulunmaması ve haksız rekabete neden olan ifadeler içeren etiketler, son ürünlerin satışı, gıda zehirlenmesi şüphesi, izinsiz gıda satışı gibi konularda ihbar ve şikayetler gelmektedir.

108

Tablo:51.Alo 174 Gıda Hattı MüracaatlarıBaşvuru Türü Başvuru Sayısı

Üretim Yeri 222Toplu Tüketim Yeri 161Satış Yeri 263

5.2.5 İhracat Durumu:

Ülkeye girişi yapılacak ürün ve canlı hayvanlar 5996 sayılı Kanun hükümlerine uygun olmalıdır. Bakanlık, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye girişinde bu Kanun hükümlerine uygun olup olmadığı ile ilgili resmî kontrolleri yürütür. Bu Kanuna uygun olmayanların ülkeye girişine izin verilmez.

Tablo:53. 2011 Yılı Aydın ili ihracat miktarlarıÜrün Adı Toplam(Kg) Ürün Adı Toplam (Kg)

KURU MEYVELER YAŞ SEBZE VE MEYVELERKURU İNCİR 29.195.741 TAZE ÜZÜM 7.358.700KURU KAYISI 11.123.156 TAZE ÇİLEK 6.197.956INCIR EZMESİ 1.072.169 KESTANE 1.304.020KURU ÜZÜM 927.216 NAR 1.262.223ÇAM FISTIĞI İÇİ 83.130 MANDARİN 1.075.264KARIŞIK KURU MEYVE 79.920 TAZE LİMON 1.049.051ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM 58.975 PORTAKAL 1.037.735ENDUSTRİYEL KURU KAYISI 40.000 TAZE DOMATES 805.200HURMA 29.660 TAZE ŞEFTALİ 234.520ENDÜSTRİYEL KURU İNCİR 17.000 TAZE İNCİR 41.538İÇ FINDIK 10.000 GREYFURT 34.507KURU VIŞNE 4.998 TAZE KİRAZ 30.000KURU ÇILEK 3.003 TAZE ERİK 22.500KAYISI ÇEKIRDEĞİ İÇİ 700 YEŞİL BİBER 16.600

109

KURU DUT 531 TAZE KARNABAHAR 15.920KURU KAYISI EZME 150 TAZE DOLMALIK BİBER 2.880

PAKETLENMİŞ NAR TANESİ 1.206KONSERVE VE TURŞULAR TAZE BİBER 720

TURŞU 2.559.445KAPARİ 1.277.843 DİĞER ZİRAİ ÜRÜNLERKÖZLENMİŞ BİBER 557.565 HAM PAMUK 314.110BİBER KONSERVESİ 330.336 HELVA 223.623DOMATES SALÇASI 126.831 LOKUM 55.311SALAMURA ASMA APRAĞI 89.796 NUGAT (KROKAN) 28.650BİBER SALÇASI 59.920 KARTON KOLİ ( ADET) 27.899SALAMURA BİBER 44.674 MAYA 24.200YAPRAK SARMA KONSERVESİ 16.202 TAHİN 22.162SALAMURA ENGİNAR 14.407 LEBLEBİ 10.651

VİŞNE SAPI 7.968TOHUMLAR LİMON SUYU 2.484

PAMUK TOHUMU 2.740.601 İNCİR LOKUMU 1.726MEYVE AROMALI TOZ ICECEK 700

ZEYTİN PEKMEZ 150SİYAH ZEYTİN 21.564.050 NOHUT UNU 250YEŞİL ZEYTİN 1.971.059ZEYTINYAGI 24.702 BAHARATLARPRİNA YAĞI 18.236 SUMAK 4.500ZEYTİN EZMESİ 2.821 KEKİK 3.338

REZENE 452KURU SEBZE KİMYON 250

KURU DOMATES 1.118.531 NANE 210DEFNE YAPRAĞI 117

HUBUBAT-BAKLİYAT TUZ 108MERCİMEK 10.000Genel Toplam (kg) 96.393.422

Tablo:54.2012 Aydın ili ihracat miktarlarıAYDIN İLİ 2012 YILI İHRACAT MİKTARLARI

Ürün Adı Miktarı (Kg) Ürün Adı Miktarı (Kg)KURU MEYVELER YAŞ SEBZE VE MEYVELERKURU İNCİR 33.094.756 TAZE ÇİLEK 4.675.824KURU KAYISI 10.409.281 MANDARİN 3.084.191İNCİR EZMESİ 1.866.491 KESTANE 2.072.706ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM 1.113.282 PORTAKAL 1.199.999ENDÜSTRİYEL KURU İNCİR 60.000 TAZE DOMATES 1.172.352KARISIK KURU MEYVE 58.851 NAR 789.960ÇAM FISTIĞI İÇİ 25.418 TAZE LİMON 343.129MEYVE KOKTEYLİ 21.828 TAZE ŞEFTALİ 167.918ÇEREZLİK AYÇEKİRDEĞİ 12.000 TAZE KAYISI 104.850KAYISI ÇEKİRDEĞİ İÇİ 10.000 TAZE KİRAZ 70.000KURU VİŞNE 65.345 TAZE İNCİR 64.698ZEYTİN GREYFURT 53.014

110

SİYAH ZEYTİN 21.110.299 TAZE AYVA 25.820YEŞİL ZEYTİN 2.258.890 TAZE ÜZÜM 24.290ZEYTİNYAĞI 232.192

TOHUMLAR DONDURULMUŞ ÜRÜNLERPAMUK TOHUMU 2.400.898 DONDURULMUS CILEK 10.800

KONSERVE VE TURŞULAR DONDURULMUS INCIR 24.480KAPARİ 2.164.226 DONDURULMUS KAYISI 15.520TURSU 2.097.899 DONDURULMUS NAR 62.880KÖZLENMİŞ BİBER 548.821 DONDURULMUS SOGAN 62.775BİBER KONSERVESİ 336.463 DONDURULMUS VISNE 10.080BİBER SALCASI 76.651 DİĞER ZİRAİ ÜRÜNLERSALAMURA ASMA YAPRAĞI 64.112 HELVA 83.115DOMATES SALÇASI 51.239 LOKUM 60.266YAPRAK SARMA KONSERVESİ 35.333 NUGAT (KROKAN) 58.605DOMATES KONSERVESI 4.327 MAZI 31.930SİRKE 3.165 FRUKTOZ ŞURUBU 26.800HUBUBAT-BAKLİYAT TAHIN 23.010BULGUR 5.000 KARTON KOLİ 21.533NOHUT 3.000 LEBLEBİ 21.090AŞURELİK BUĞDAY 1.024 BADEM ŞEKERİ 11.896KURU SEBZE MEYVE SUYU 7.800KURU DOMATES 631.836 BALLI ÇEREZ 6.421KURU PATLICAN 2.066 KİMYON 6.253KURU NANE 1.476 KEKİK 5.860KURU BİBER 1.244 ÇEŞİTLİ BAHARAT 20.601GENEL TOPLAM (KG) 93.187.878

111

Tablo:55.2012 Yılı Tarım Ürünleri İhracat Miktarları (Ülkeler Bazında)SIRA NO İHRAÇ EDİLEN ÜLKE İHRAÇ EDİLEN MİKTAR(KG)

1 ROMANYA 19.804.2032 ALMANYA 9.373.0633 RUSYA 7.420.8724 FRANSA 6.939.5495 ITALYA 4.524.7016 BULGARISTAN 4.283.8477 UKRAYNA 3.985.8638 A.B.D. 3.491.4209 BREZILYA 2.967.46410 IRAK 2.843.70611 İSPANYA 2.695.32412 YUNANİSTAN 2.409.82613 AVUSTRALYA 2.233.51114 HOLLANDA 1.949.88815 SIRBISTAN 1.919.60316 İNGİLTERE 1.690.09617 ISRAİL 1.487.80718 SLOVAKYA 1.457.88119 ÇİN 1.444.30220 İSVİÇRE 1.301.39821 SUUDI ARABİSTAN 1.147.491

Grafik:73.2012 yılı Aydın İli ve Diğer İllerin İhracat Oranları Karşılaştırması

49%

19%

30%

1%Aydın İli AB Ülkelerine İhracat

Aydın İli AB Dışı Ülkelere İhracat

Başka İllerin AB Ülkelerine İhracat

Başka İllerin AB Dışı Ülkelere İhracatı

112

Tablo:56 Ege İhracatçılar Birliği 01.01.2011-31.05.2013 Kuru İncir İhracat Verileri

ÜLKE ADI MİKTAR (kg) TUTAR ($)FRANSA 17.697.722 61.757.455ALMANYA 15.922.758 57.025.030İTALYA 7.003.428 24.933.655BİRLEŞİK DEVLETLER 8.986.433 20.236.091HOLLANDA 5.186.324 17.747.382İSVİÇRE 3.781.418 16.160.184BİRLEŞİK KRALLIK 6.546.879 12.812.580JAPONYA 2.147.060 10.545.315İSPANYA 2.524.463 8.427.561RUSYA FEDERASYONU 3.377.121 8.271.329ÇİN HALK CUMHURİYETİ 2.676.488 6.938.367AVUSTURYA 1.820.107 6.934.596İSRAİL 1.690.566 6.519.849KANADA 2.007.694 6.391.310AVUSTRALYA 1.597.429 6.121.962SLOVAKYA 1.753.792 6.011.707EGE SERBEST BÖLGE 1.641.288 5.504.642MISIR 1.484.564 4.553.505İSVEÇ 1.131.290 4.403.240BELÇİKA 1.112.290 3.431.569BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 946.757 3.217.538HONG KONG 926.763 3.167.368BREZİLYA 1.027.264 3.144.535DANİMARKA 1.077.212 3.034.186SUUDİ ARABİSTAN 1.114.464 2.803.331VIETNAM 910.990 2.582.947SIRBİSTAN 1.140.735 2.526.068POLONYA 835.347 2.513.650IRAK 1.133.654 2.396.281UKRAYNA 852.257 1.846.508HIRVATİSTAN 609.624 1.641.658ROMANYA 639.870 1.434.064MACARİSTAN 553.208 1.432.424PORTEKİZ 392.793 1.319.158

113

NORVEÇ 298.050 1.258.421FAS 340.756 1.141.374SLOVENYA 339.307 1.092.792BOSNA-HERSEK 468.195 1.074.280GÜNEY KORE CUMHURİYETİ 250.836 728.911YENI ZELANDA 171.594 654.202GÜNEY AFRİKA CUMHURİ 183.401 557.933BULGARİSTAN 318.867 514.369VENEZUELLA 210.000 504.994ARJANTİN 146.850 497.449MALEZYA 142.669 488.799KUVEYT 112.624 420.380LÜBNAN 94.215 407.013MALTA 208.040 388.241UMMAN 231.000 371.505KAZAKİSTAN 133.534 358.662SINGAPUR 83.403 353.084BEYAZ RUSYA 121.176 352.278FİNLANDİYA 95.120 302.206YUNANİSTAN 74.988 297.327MOLDAVYA 108.883 295.839TAYLAND 52.340 234.637CEZAYİR 51.000 218.359LİBYA 64.560 201.061KATAR 38.733 187.191ÇEK CUMHURİYETİ 57.537 182.808TAYVAN 44.061 177.254LETONYA 47.500 153.559LİTVANYA 46.333 144.214ESTONYA 30.012 130.605KKTC 28.129 119.884KOSOVA 75.770 112.223MAKEDONYA 61.017 93.537MEKSİKA 23.500 88.471KARADAĞ 37.060 61.567HINDISTAN 29.450 55.840URUGUAY 15.000 52.122ENDONEZYA 11.060 50.479FILIPINLER 6.750 35.345PANAMA 9.600 34.176TUNUS 7.275 24.521SUDAN 19.800 24.354İRLANDA 4.000 10.651ÖZBEKİSTAN 5.000 10.000PAKISTAN 402 5.407KENYA 1.000 3.400ANTALYA SERBEST BÖL. 250 1.945MERSİN SERBEST BÖLGE 400 1.698Genel Toplam 107.151.094,300 342.262.414,3800

114

Tablo:57 Ege İhracatçılar Birliği 01.01.2011-31.05.2013 Kuru İncir Ezme İhracat Verileri

Kuru İncir-Ezme ÜLKE ADI MİKTAR (kg) TUTAR ($)BİRLEŞİK KRALLIK 4.958.984 7.357.084BİRLEŞİK DEVLETLER 5.115.764 5.805.711ALMANYA 1.847.792 3.714.214FRANSA 1.262.827 2.436.370DANİMARKA 516.660 801.199SUUDİ ARABİSTAN 336.000 389.262UMMAN 231.000 371.505KANADA 97.480 108.162MALTA 93.900 107.319BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 66.270 100.483GÜNEY AFRİKA CUMHURİ 29.565 45.499HOLLANDA 21.885 41.553İTALYA 21.015 36.849İSVİÇRE 16.110 32.258GÜNEY KORE CUMHURİYE 13.350 24.974SUDAN 19.800 24.354RUSYA FEDERASYONU 8.010 14.567PORTEKİZ 1.500 10.800YUNANİSTAN 4.380 8.767KKTC 375 3.399MEKSİKA 1.500 2.192YENI ZELANDA 990 2.178POLONYA 975 1.929HONG KONG 150 1.155JAPONYA 150 750SIRBİSTAN 150 210Genel Toplam 14.666.581,140 21.442.741,6900

Tablo:58 Ülkelere Göre Verilen İhracat Sertifika Sayısı ve İhraç Edilen Ürün Miktarı

YILLARVERİLEN

SERTİFİKA SAYISI

ÜRÜN MİKTARI

(Kg)

AB ÜLKELERİ AB DIŞI ÜLKELERSERTİFİKA

SAYISIÜRÜN

MİKTARI (Kg)

SERTİFİKA SAYISI

ÜRÜNMİKTARI

(Kg)

2006 4076 34.372.634 2.943 25.169.257 1.133 9.203.3772007 3236 26.911.819 2.224 18.614.158 1.012 8.297.6612008 3229 23.206.401 2.461 16.924.227 768 6.282.174

115

2009 4466 26.617.801 3.286 18.732.460 1.180 7.885.3412010 4860 28.411.953 3.507 19.086.384 1.353 9.325.5692011 4442 25.911.296 3.150 17.515.655 1.292 8.395.6412012 2695 16.819.794 1985 12.027.520 710 4.792.274TOPLAM 27.004 182.251.698 17.571 116.042.141 7.448 54.182.037

Tablo:59.2005-2012yıllarına ait düzenlenen sertifika miktarı

İHRACAT YAPILAN ÜLKE

VERİLEN İHRACAT SERTİFİKA SAYISI

İHRAÇ EDİLEN ÜRÜN MİKTARI (kg)

AB Ülkesi 3152 19.791.911,97AB Dışı Ülkeler 1233 2.047.937,89Rusya 468 5.280.092Genel Toplam 4853 27.119.941,86

5.3.YEM HİZMETLERİ

 

Birim hayvan başına hayvansal üretimin arttırılması ve güvenilir gıda arzının sağlanması için hayvanların ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin doğru besleme ve uygun yemlerle karşılanması ve güvenilir yemlerin piyasaya arz edilmesi gerekmektedir.

Bu amaçla, yemlerin piyasaya arzı ve kullanımı ile ilgili hususların düzenlenmesi, yem ile ilgili gerekli standartların ve mevzuatın hazırlanması, yem işletmelerinin kayıt altına alınması, yem işletmelerinde hijyen gerekliliklerine uyumun sağlanması, yemlerin ve yem işletmelerinin denetlenmesi, onaya tabi olan yem katkı maddeleri ve özel besleme amaçlı yemlerin onay işlemlerinin yapılması ile ilgili faaliyetler yürütülmektedir.  Yem denetimleri birincil üretimden son tüketime kadar olan tüm aşamalarda yapılmaktadır. Yemlerde hem kalite kriterleri yönünden, hem de antibiyotik, mikotoksin, pestisit, dioksin gibi istenmeyen maddeler yönünden risk esaslı denetimler sürdürülmektedir. Görev ve sorumluluklarımız içerisinde kullanımına izin verilen GDO’lu yemlerin denetimi ve izlenebilirliğinin sağlanması da yer almaktadır.  

116

Tablo:51/1Aydın İli Yem İşletmelerinin Faaliyetlerine Göre Sayıları

Toplam İşletme SayısıKarma Yem Fabrikası 7Yem Bayisi 290Kendi Yemini Yapan Çiftlik 4Küspe Fabrikası 8Genel Toplam 309

Grafik :6. 2012 Yılı Aydın İli Yem İşletmeleri

Karma Yem Fabrikası Yem Bayisi Kendi yemini yapan çiftlik

Küspe Fabrikası0

50

100

150

200

250

300

Tablo:52. 2012 yılı Aydın İli Yem İşletmelerinin Denetim ve Numune SayılarıFAALİYET ALANI DENETİM

SAYISIALINAN NUMUNE SAYISIOlumlu Olumsuz

Yem Bayisi 407 49 11Yem Fabrikası 22 38 2Kendi Yemini Yapan Çiftlik 7 15 1Genel Toplam 440 102 14

5.4. HAYVANSAL ÜRETİM:Türkiye toplam sığır mevcudunun % 2,4’ü - Koyun mevcudunun % 0,7’si - Keçi

mevcudunun % 1’i - Et Tavuğu mevcudunun % 1,5’i - Yumurta Tavuğu mevcudunun % 0,7’i Aydın ilinde bulunmaktadır.

5.4.1.Hayvan Sayıları :

Tablo:60.2012 Yılında Aydın ve Aydın Alt Bölgelerinde Hayvan Sayıları ( Baş/Adet )

HAYVAN TÜRLERİALT BÖLGELER

AYDINI.ALT BÖLGE

II.ALT BÖLGE

III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

SI ĞI R Kültür 142.685 61.472 3.486 35.739 243.382

117

Melez 28.848 24.459 590 1.115 55.012Yerli 20.642 15.118 1.207 214 37.181TOPLAM 192.175 101.049 5.283 37.068 335.575

KOYUN 117.837 24.717 12.296 52.232 207.082

KEÇİ 29.328 8.177 5.631 53.864 97.000

MEVCUT TAVUK SAYISI

Broiler 1.903.500 110.000 350.000 79.000 2.442.500

Yumurtacı 608.520 0 0 0 608.520TOPLAM 2.512.020 110.000 350.000 79.000 3.051.020

HİNDİ 4.041 250 1.125 930 6.346ÖRDEK 1.718 130 1.025 203 3.076

Kaynak : Aydın Tarım İl Müdürlüğü

Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesinde en büyük kısıt mera alanlarının yeterli olmamasıdır. Mera alanları toplam alanın sadece % 3’ünü kapsamaktadır. Oysaki Türkiye ortalamasında Mera alanlarının oranı % 26 dır. Toplam tarla bitkisi ekilişleri içerisinde yem bitkisi ekilişlerinin oranı Türkiye’de yaklaşık % 6, Aydın’da ise % 10 civarındadır.

5.4.1.1.Büyükbaş Hayvan Sayısı :

118

73%

16%

11%Grafik:74.Aydın İlinde Sığır Mevcudunun Oransal Dağılımı

KültürMelezYerli

Grafik.74 incelendiğinde Aydın ilinde toplam sığır mevcudu içerisinde kültür ırklarının oranı % 73 Yerli ırklarının oranı % 11 ve Melez ırklarının oranı ise % 16’ dir. Aydın ilinde özellikle süt sığırcılığında kültür ırkı ve melez hayvanların kullanılması gerek süt ve gerekse et verimini arttırmaktadır. Aydın ili kültür ırkı sığır mevcudu oranı Türkiye’ye göre ileri seviyededir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

10,00020,00030,00040,00050,00060,00070,00080,00090,000

100,000110,000120,000130,000140,000

Grafik:75.Aydın Alt Bölgelerinde Sığır Mevcudunun Oransal Dağılımı (%)

KültürMelezYerli

119

Grafik.75’de Aydın Alt Bölgelerinde sığır mevcudunun oransal dağılımı gösterilmiştir. En fazla sığır mevcudu I.Alt Bölgede bulunmaktadır. Ancak II.Alt Bölgede bulunan Çine ilçesi ilin sığır mevcudunun % 23,5’ne sahip olup, sığır mevcudu bakımından 1. sırada bulunmaktadır.

Tablo:61.Aydın İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (Baş)

SIĞIR IRKLARI 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Kültür 54.745 59.581 74.751 117.477 123.508 184.881 200.839 190.192 218.312 230.953 241.521Melez 83.560 87.498 95.965 86.810 76.424 48.942 53.574 52.967 36.710 40.519 41.101Yerli 52.721 56.984 69.727 78.665 70.912 44.340 37.250 40.835 38.049 39.505 38.254Toplam 191.026 204.063 240.443 282.952 270.844 278.163 291.663 283.994 293.071 310.977 320.876

Kaynak: TUİK

Tablo.61’de Aydın ilinde sığır sayılarındaki 11 yıllık değişimler gösterilmiştir. 2002 yılında 191.026 olan sığır mevcudu 2012 yılında 320.876 adet olmuştur.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

25,00050,00075,000

100,000125,000150,000175,000200,000225,000250,000275,000300,000325,000350,000

Grafik 75.Aydın İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (Baş)

KültürMelezYerli Toplam

Grafik.75 incelendiğinde 2002 yılından sonra kültür ırkında % 226 oranında artış, melez ırkında % 49, %72 oranında belirgin bir düşüş görülmüş olup, toplamda da % 60 oranında artış gözlenmiştir.

5.4.1.2.Küçükbaş Hayvan Sayısı :

120

Grafik.76’da Aydın Alt Bölgelerinde Küçük Baş Hayvan mevcudunun dağılımı gösterilmiştir.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

10,00020,00030,00040,00050,00060,00070,00080,00090,000

100,000110,000120,000

Grafik :76.Aydın Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Dağılımı (Baş)

KoyunKeçi

I.Alt Bölgede koyun sayısı diğer Alt Bölgelere oranla birinci sırada yer almaktadır. Koyun mevcudu bakımından IV.Alt Bölgede bulunan Karacasu ilçesi % 16,8 ile birinci sırada, I.Alt Bölgede bulunan Kuyucak ilçesi % 14,3 ile ikinci sırada yer almaktadır.

Keçi mevcudu bakımından IV.Alt Bölgede bulunan Karacasu ilçesi % 32,1 ile birinci sırada aynı bölgede yer alan % 23,4 oranı ile Bozdoğan ilçesi ikinci sırada yer almaktadır.

Tablo:62. Aydın İlinde Küçükbaş Hayvan Sayılarının Yıllara Göre Değişimi (Baş)

YILLAR 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

KOYUN 128.907 127.486 120.473 124.880 128.774 118.953 114.580 107.248 120.628 158.186 191.425

KEÇİ 64.394 66.376 57.741 58.281 62.969 58.109 54.192 37.339 60.092 67.550 96.957TOPLAM 193.301 193.861 178..214 183.161 191.743 177.062 168.772 144.587 180.720 225.736 288.382

Kaynak : TUİK

121

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

25,000

50,000

75,000

100,000

125,000

150,000

175,000

200,000

225,000

Grafik:77. Aydın İlinde Küçükbaş Hayvan Sayısının Yıllara Göre Değişimi (Baş)

KOYUNKEÇİ

Tablo.62 ve Grafik.77’ de Aydın ilinde küçükbaş hayvan sayısındaki 11 yıllık değişim gösterilmiştir. Genel olarak koyun sayısında 2009 yılında % 17 oranında, keçi sayısında % 43 oranında bir azalma olmuş,ancak 2012 yılında ise koyun sayısında % 56 oranında, % 38 oranında artış söz konusudur.

Küçükbaş hayvan yetiştiricilerinin başka uğraşlara kayması,bu işle uğraşanların işgücü problemlerinin olması ve göçer halde yaptıkları hayvancılığı artık tercih etmemeleri nedeniyle küçükbaş hayvan yetiştiriciliği azalmıştır. Ancak koyun keçi sütünün peynir,yoğurt, dondurma ve içimine yönelik talebin artmasından dolayı küçükbaş hayvan mevcudumuz son 3 yıldır artış göstermiştir.5.4.1.3.Kanatlı Sayısı :

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

1,400,000

1,600,000

1,800,000

2,000,000Grafik :78. Aydın Alt Bölgelerinde Mevcut Tavuk sayısı

( Adet )

BroilerYumurtacı

122

Grafik.78 incelendiğinde broiler ve yumurta tavuğu sayısı bakımından I.Alt Bölge en fazla olup, bu bölgede yer alan Buharkent ilçesi il yumurta tavuğu mevcudunun % 72’ni oluşturmaktadır.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

102030405060708090

Grafik:79.Aydın Alt Bölgelerinde Tavuk Mevcudunun Oransal Dağılımı

Grafik.79 incelendiğinde tavuk sayısı en fazla % 82,4 oranında I.Alt Bölgede bulunmaktadır.

Tablo:63. Aydın İlinde Tavuk Sayılarının Yıllara Göre Değişimi (Adet)

YILLAR 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Broiler 1.041.240 1.120.686 823.786 1.273.490 2.760.143 2.692.350 4.108.723 1.671870 2.145.098 2.139.893 2.082.150Yumurtacı 891.402 930.750 733.283 579.277 645.825 809.776 687.732 679.383 673.642 617.941 633.097

Kaynak:TUİK

123

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

300,000600,000900,000

1,200,0001,500,0001,800,0002,100,0002,400,0002,700,0003,000,0003,300,0003,600,0003,900,0004,200,000

Grafik:80. Aydın İlinde Broiler ve Yumurta Tavuğu Sayısının Yıllara Göre Değişimi (Adet)

BroilerYumurtacı

Tablo.63 ve Grafik.80 incelendiğinde Broiler sayısı 2004 yılından itibaren 2008 yılına kadar 5 kat artmış, buna karşılık Yumurta tavuğu sayısı % 29 oranında azalmıştır. Kırmızı et fiyatının yüksek oluşu, beyaz etin tüketiciye değişik şekillerde sunulması ve sağlıklı beslenmede önem kazanması nedeniyle talebe karşı üretim de artmıştır.

Yumurta tavuğu yetiştiriciliği uzun yıllar belli dönemlerde risk göstermesi ve yem maliyetinin yüksek olması buna karşın yumurta fiyatlarının düşük olması sebebiyle azalma göstermiştir.

5.4.1.4.Arıcılık :Tablo:64.Aydın İli 2012 Yılı Arıcılık Yapan Köy, Kovan Sayıları ve Ürün Miktarları

ALT BÖLGELER

ARI KOVANLARI ÜRÜNLER (kg) ARICILIK YAPAN KÖY SAYISIEski Yeni Toplam Bal Balmumu

I.ALT BÖLGE 272 126.175 126.447 1.772.006 93.240 180II.ALT BÖLGE 145 52.955 53.100 621.708 15.165 37III.ALT BÖLGE 22 20.902 20.924 402.050 2.140 13IV.ALT BÖLGE 103 7.976 8.079 111.538 3.950 32AYDIN 542 208.008 208.550 2.907.302 114.495 262

Kaynak: TUİKTablo.64’de Arıcılıkla ilgili bilgiler verilmiş olup, 262 köyde faal arıcılık yapılmaktadır.

124

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

110000

120000

130000 Grafik:81. Aydın İli Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Dağılımı

EskiYeniToplam

Grafik.81’de Aydın Alt Bölgelerinde eski ve yeni tip kovan sayıları gösterilmiştir. Arıcılık faaliyetinin en fazla olduğu Alt Bölge I.Alt Bölge olup, bunu II. Alt Bölge izlemektedir. Aydın ilinde eski tip kovan yok olmaktadır. III. Alt bölgede Milli Park’ ta çam balı üretimi yapılmaktadır. Fakat turizm faaliyetlerinin ön planda olması bu bölgede arıcılık faaliyetlerinde kısıt oluşturmaktadır.

I.ALT BÖLGE II.ALT BÖLGE III.ALT BÖLGE IV.ALT BÖLGE0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

Grafik:82. Aydın Alt Bölgelerinde Arıcılık Ürünlerinin Dağılımı (Kg)

Bal

Balmumu

Grafik.82 ‘ da Aydın Alt Bölgelerinde bal ve balmumu üretimi incelenmiştir.Bal üretimi en fazla I. Bölgede bulunan Söke ilçesi % 26,5 ile birinci sırada yer almaktadır. Balmumu üretiminde de yine Söke % 18,3 ile birinci sırada olup, bunu % 17,5 ile Merkez ilçesi izlemektedir.

125

5.4.2.Hayvansal Üretim :

Tablo:65.Aydın İli ve Alt Böl. Sağılan Hay. Say., Irkları ve Ort. Süt Verimleri ( 2012 )

SAĞILAN HAYVAN IRKLARIALT BÖLGELER

AYDINI.ALT BÖLGE

II.ALT BÇLGE

III.ALT BÖLGE

IV.ALT BÖLGE

KÜLTÜR IRKI

TOPLAM Hayvan (Baş) 137.930 65.155 3.738 34.698 241.521

Sağılan Hayvan (Baş) 48.617 22.583 1.434 13.964 86.598

Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 4 4 4 4 4

TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 192.767 89.539 5.684 55.366 343.356

KÜLTÜR MELEZİ

TOPLAM Hayvan (Baş) 28.750 10.260 560 1.531 41.101Sağılan Hayvan (Baş) 9.422 3.440 228 638 13.728Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 2,7 2,7 2,7 2,7 2,7TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 25.532 9.323 618 1.730 37.203

YERLİ SIĞIR

TOPLAM Hayvan (Baş) 24.000 13.988 32 234 38.254Sağılan Hayvan (Baş) 7.189 5.030 16 180 12.415Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 10.044 7.028 23 252 17.347

MANDA

TOPLAM Hayvan (Baş) 22 0 0 80 102

Sağılan Hayvan (Baş) 9 0 0 38 47

Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 1,1 - - 1,1 1,1

TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 10 0 0 46 56

KOYUN (MERİNOS)

TOPLAM Hayvan (Baş) 3066 93 818 0 3.977Sağılan Hayvan (Baş) 1.272 62 384 0 1.718Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 0,049 0,049 0,049 0,049 0,049TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 63 3 18 0 84

KOYUN (YERLİ+DİĞE

R IRKLAR)

TOPLAM Hayvan (Baş) 114.910 19.950 11.433 41.155 187.448Sağılan Hayvan (Baş) 56.010 7.560 6.040 17.164 86.774Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 0,09 0,09 0,09 0,09 0,09TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 4.706 635 506 1.442 7.289

KIL KEÇİSİ

TOPLAM Hayvan (Baş) 28.766 6.584 5.887 55.720 96.957Sağılan Hayvan (Baş) 12.111 2.610 3.014 26.522 44.257Ortalama Süt Verimi (Ton/Yıl) 0,107 0,107 0,107 0,107 0,107TOPLAM Süt Üretimi (Ton) 1.297 280 322 2.837 4.736

Kaynak: TUİKAydın İlinde toplam süt üretimi 410.071 ton olup, bunun % 97 si inek sütü, % 1,7 si

koyun sütü, % 1,1 ü keçi sütüdür. Aydın ili Türkiye süt üretiminin % 2,38 ini karşılamaktadır. Kültür ırkı ve melezi ırklarla süt sığırcılığı yapılmasından dolayı hayvan sayısına göre süt üretim miktarı fazladır. Tablo:66. 2012 Yılı Aydın İlinde Hayvansal Ürünlerin Üretim Miktarları

ÜRÜNLER ÜRETİM MİKTARLARI Et ( ton) 9.103Süt ( ton) 410.071

Yumurta ( ton ) 139.967.090Bal ( ton) 2.907

5.4.3. Su Ürünleri Üretimi :

126

İlimizde ticari anlamda değişik büyüklük ve konuda 31 adet üretim izni alan müteşebbis bulunmaktadır. Bunların dağılımı aşağıya çıkarılmıştır.

Tablo:67. Aydın İli Su Ürünleri İşletme DağılımıMüracaat

Aşamasında (İçsu)

Ön İzinli İşletme Sayısı Projesi Onaylı Toplam

3 22 31 56

29 adet işletme değişik kapasite kullanım oranlarıyla faal durumdadır.İşletmelerin faaliyet alanlarına göre dağılımı aşağıya çıkarılmıştır.

İçsu Deniz

24Ağ Kafes ve Diğer

İşletmeler Kuluçkahane

2 4

Yetiştiriciliği yapılan veya yapılması planlanan türlere göre dağılım aşağıya çıkarılmıştır.

Alabalık, sazan, yayın Çipura ve Levrek

Çipura Levrek Yavru Balık

(Kuluçkahane)İşletme Sayısı 24 2 4

İşletmelerin kapasite ve kapasite kullanım oranları yaklaşık olarak aşağıya çıkarılmıştır.Tablo:68. Aydın İli Su Ürünleri İşletmeleri Üretim Kapasite Kullanım Oranları(2012)

Kapasite Kapasite Kullanım Oranı (%)

Çipura Levrek Yavru Balık (Kuluçkahane)

Yavru: 159 milyon adet/yıl Adaptasyon: 56 milyon adet/yıl 68

Çipura + Levrek 4000 ton/yıl 62,5Alabalık 6037 ton/yıl 53,5

Tablo :69. Aydın İli Avcılık Ve Yetiştiricilikle Elde Edilen Üretim Durumu   2007 2008 2009 2010 2011 2012

Deniz Balıkları (Avcılık) (Kg) 5.507.816 1.890.784 2.929.810 9.796.795 3.051.255 1.091.660

Tatlısu Balıkları (Avcılık) (Kg) 176.036 2.908.524 2.978.727 1.471.221 3.308.805 3.339.971

Kültür Balıkları (İç su + Deniz) (Kg) 1.694.626 58.486 19.485 35.900 10.680 9.940

TOPLAM(Kg) 7.378.478 4.857.794 5.928.022 11.303.916 6.370.740 4.441.571

127

Grafik: 83.Aydın İli (2007-2012) Su Ürünleri Üretimi

2007 2008 2009 2010 2011 20120

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

Deniz Balıkları (Avcılık) (Kg)Tatlısu Balıkları (Avcılık) (Kg)Kültür Balıkları (İç su + Deniz) (Kg)TOPLAM(Kg)

Tablo:70. Aydın İli Su Ürünleri İhracatı Yapan İşletmelerin Durumu

Ürün (kg) 2012İşlenmiş Balık 360.069Salyangoz 50.457Kaynak: Aydın Tarım İl Müdürlüğü

Su Kirliliği , Alıcı Ortam ve Nitrat İzleme: Su kirliliği ile ilgili çalışmalarımız 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile Su Ürünleri

Yönetmeliğinde yer alan ilgili maddeler uyarınca yapılmaktadır. Su Ürünleri Kanununa göre; Su ürünlerine veya bunları tüketenlerin veya kullananların sağlığına veya istihsal vasıtalarına zarar veren maddelerin iç sulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarına dökülmesi ve dökülecek şekilde tesisat yapılması yasaklanmıştır. Dökülmesi yasak olan zararlı maddeler ve alıcı ortamlara ait kabul edilebilir değerler Yönetmelikte belirtilmiştir. Kanuna göre; denizlerimizde belirlenen yerler ile bütün iç sularımız su ürünleri istihsal yeri olarak kabul edilmiştir.

İlimizde bulunan alıcı ortam olarak kabul ettiğimiz iç sularımız ve kıyı sularımızda; Bakanlığımız talimatları doğrultusunda su yapısındaki değişikliklerin izlenmesi amacıyla herüç ayda bir su numunesi alınarak analizleri yapılmaktadır. İlimizde alıcı ortam olarak; B.Menderes Nehrinin çeşitli noktaları ile Bafa Gölü, Söke Ana Tahliye Kanalı, Akçay, Çine Çayı, Dandalas Çayı ve Topçam Baraj Gölünden olmak üzere toplam 9 adet istasyon belirlenmiş bulunmaktadır.

Alıcı Ortam Su Kalitesi İzleme analiz sonuçları Bakanlığımız Su Ürünleri ve Balıkçılık Genel Müdürlüğü tarafından belirlene Tarım Bilgi Sistemine internet ortamında online olarak kaydedilmektedir.

Nitrat Kirliliği ile ilgili çalışmalarımız AB Nitrat Direktifi ve buna bağlı olarak çıkarılan “Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması”Yönetmeliği çerçevesinde yapılmaktadır. AB mevzuatı uyum çalışmaları kapsamında “Tarımsal kaynaklardan gelen nitratların neden olduğu kirlenmeye karşı suların korunması” hakkındaki (91/676/EEC) sayılı konsey direktifine karşılık gelen “Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği” 18 Şubat 2004 tarih ve 25377 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

128

Bu amaçla ilimiz sınırları içinde yoğun tarım alanları ve mevcut su kaynakları dikkate alınarak ilimizi temsil edecek şekilde numune alma istasyonları belirlenmiştir.

2004 yılından bu yana seyyar fotometre ile yapılan analizler; 2013 yılı başından itibaren de İlimiz Aydın başta olmak üzere, Muğla, Denizli ve İzmir İllerinde hizmet vermek üzere İl Müdürlüğümüze tahsis edilen Mobil Laboratuarda bulunan Spektrofotometre ve diğer analiz cihazları kullanılarak yapılmaya başlanmıştır. Söz konusu Mobil Laboratuar aracı ile yapılan bir program dâhilinde her ay; İzmir, Muğla ve Denizli illerine gidilerek alınan numunelerin analizleri yapılmaktadır. Aynı şekilde ay içerisinde kendi ilimizde tespit edilen istasyonlardan numune alımı ve analizi gerçekleştirilmektedir. Nitrat İzleme Amaçlı olarak; ilimizde 8 adedi yüzey 41 adedi de yer altı suyu olmak üzere toplam 49 adet numune alma istasyonu belirlenmiştir. Alınan sonuçlar değerlendirilerek istasyon sayılarında güncel değişiklikler yapılabilmektedir. Bu istasyonlardan alınan su numunelerinde Nitrat miktarları mg/lt olarak tespit edilip, Bakanlığımız Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan Nitrat Bilgi Sistemine (NİBİS) kaydedilmektedir.

Nitrat izleme amaçlı numune alımı ve izlenmesi, yüzey ve geçiş sularında her ay, yeraltı sularında ise üçer aylık dönemler halinde yapılmaktadır. Alınan numunelerde yer altı sularında sadece NİTRAT yüzey ve geçiş sularında ise nitrat analizlerinin yanı sıra yerinde; pH, Çözünmüş Oksijen, Sıcaklık değerleri ve spektrofotometre ile; O-Fosfat, Toplam Fosfor ve Toplam Azot ölçümleri yapılmaktadır. Ayrıca; ötrifikasyon riski bulunan göl ve nehirlerde de , ötrifikasyon izleme amaçlı

Klorofil -a ve secchi diski derinliği analizleri de gerçekleştirilmektedir.

5.5.ORGANİK TARIM

Aydın İlinin başlıca sorunlardan biri olan çevre kirliliği (Menderes Havzası) için sürdürülebilir tarım olanaklarının araştırılması önemli bir konudur. Bu konuda ilde belirli alanlarda ve ürünlerde organik tarımın yapılması ve çevreye dost bir alternatif bir üretim şekli olarak desteklenmesi büyük önem taşımaktadır. Halihazırda bu konuda ilde yeterli potansiyel bulunmakta olup bu potansiyelin değerlendirilmesi önem taşımaktadır.

5.5.1.Organik Tarımın Amacı :

Organik Tarım; üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Organik tarım, eko sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermektedir.

Her türlü sentetik, kimyasal ilaçlar ve gübrelerin kullanımının yasaklanması yanında organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma, parazit ve predatörlerden yararlanmayı tavsiye eden bütün bu üretim tarzında üretimde miktar artışı değil ürünün kalitesinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Günümüzde sadece organik tarımla toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumak mümkün olmaktadır.

5.5.2.Organik Tarımın Gerekliliği :

Günümüzde konvansiyonel tarımın üretim artışına yönelik aşırı miktarda sentetik ve kimyasal girdi kullanımı sonucu çevre kirliliği önemli boyutlara ulaşmıştır. Tarımın yarattığı

129

kirlilik doğal dengenin bozulmasına neden olurken çevre kirliliği ve besin zinciriyle tüm canlılara ulaşabilen hayati tehlikeye de yol açmaktadır.

Doğal dengenin bozulmasına örnek olarak, toprağın erozyona uğraması ile toprak kayıplarında nispi artışlar, toprakta organik madde ve humus yokluğu nedeniyle toprak mikroorganizma hayatının tahribi, toprak profilinde A horizonunun kaybı ve mineral toprak profilinin kaybı ve benzeri olaylar gösterilebilir. Sürekli monokültür, münavebenin gereği gibi yapılmaması söz konusu ürünlere zarar veren hastalık ve zararlıların aşırı çoğalmalarına neden olmuştur. Mücadele etmek için bilinçli olarak kullanılmayan sentetik kimyasal pestisitler, bazı faydaları ırkların kaybolmasına neden olmuş ve biyolojik mücadele ortamı tahrip edilmiştir. Verimliliği artırmak için toprakların aşırı şekilde sentetik mineral maddelerle gübrelenmesi özellikle çabuk yıkanan azotlu gübrelerin yeraltı sularına kadar ulaşmasıyla, hayvan ve insanlarda nitrat zehirlenmeleri görülmüştür.

Konvensiyonel tarımda ürünün kalitesinin ikinci plana atılması ekonomik üretim yapmak için mekanizasyonun artırılması ve özellikle bilinçsiz uygulamalar, toprağın canlı tabakasını yok etmiştir. Toprakta oluşan sert tabakalar, sıkışmalar yaratarak erozyonu teşvik etmiştir.

Verim artışı sağlanırken, üretimde ekolojik denge bozulmuş, iyi tarım toprakları elden çıkmış ve toprağın canlı kısmı ölmüştür. Topraktan kaybolan bu maddelerin tekrar telafisi çok pahalıya mal olmaya başlamış ve bazen de imkansız hale gelmiştir. Dünya nüfusunun artması ve entansif tarımın yaygınlaştırılması, birim başına düşen verimin ve dolayısı ile üretimin artırılması için sağlanan teşvikler ve aşırı destekler sonucu ve 1960' da pestisitlerin ve kimyasal gübrenin keşfi ile " Yeşil Devrim" olarak adlandırılan tarımsal üretimin artırılma çabalarının dünyadaki açlık sorununa çözüm olmadığı, aksine doğal dengeyi ve insan sağlığını sürekli bozduğunu gören gelişmiş ülkeler organik tarım, sürdürülebilir tarım ve değişik tarım alternatifleri konusunda çalışmalara başlamışlardır.

5.5.3.Organik Tarımın İlkeleri :

Organik tarımda farklı bitkisel ve hayvansal ürünler için farklı üretim yöntemleri mevcut olup bunların ortak ilkeleri şunlardır.

1.Üretim ile ilişkili tüm faktörler dikkate alınmalı ve tarım işletmelerinin kendi kendine yeterliliği sağlanmalıdır. Toprak, bitki, hayvan ve insan arasındaki doğal döngünün doğal kökenli hammaddeler kullanılarak mümkünse işletmenin kendi içinden veya çevresinden sağlanmasına gayret edilmelidir.

2.Çevreye menfi etkisi olan işletme girdileri azaltılmalı veya yok edilmelidir.3.Toprağın iyileştirilmesi ve içindeki organizmaların korunması, beslenmesi

sağlanmalı, toprak gübrelenmemeli fakat doğal verimliliği artırılmalıdır. Buda münavebe, organik gübre, uygun toprak işleme veya doğal toprak iyileştiricileri ( kaya unları, algler v.s.) ile sağlanabilir.

4.Bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı bazı ek desteklemelerle arttırılabilir. Örneğin yapılacak münavebede baklagil üretime öncelik verilmesi, organik tarıma uygun karışımların bulunması, hayvancılık ve bitkisel üretimin kombine yapılmasıdır.

5.Üretimde kullanılacak materyal dayanıklı, sağlıklı tohum, fidan ve hayvanlardan seçilmelidir.

6.Erken uyarı sistemlerinin kullanılması ve zararlılarla mücadelede biyolojik mücadele yöntemlerine( Bacillus thuringiensis preparatları,feromon tuzları, faydalı akarlar v.b) yer verilmesi gibi bitki koruma yöntemlerinin uygulanması gerekmektedir.

7.Toprak işlemede toprağın yapısını bozmamak ( toprak strüktürünü iyileştirici ve humus miktarının artırıcı) için çizici aletlerle çalışılmalı ve fazla mekanizasyona gidilmemeli ve hasat elle yapılmalıdır. Bu nedenden dolayı yoğun işgücü gereklidir.

130

8.İşletmedeki hayvanların sağlığının iyi, verimlilik kapasitesinin yüksek ve uzun ömürlü olması için teşvik edilmelidir. Yetiştirilen hayvan miktarı kullanılan araziye uygun olmalı ve 1 hektar için genel olarak;1- 2 büyükbaş veya 13 küçükbaş hayvan düşünülmelidir.

9.Enerji kullanımında güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi gibi doğal kaynaklar tercih edilmelidir.

10.Ürün kalitesi öncelikle ele alınmalı, üretim miktarı ikinci planda değerlendirilmelidir.

11. Organik tarım işletmeleri konvansiyonel üretime alternatif olabilmek için; gelişme olanakları bulunan çalışanlarına tatmin edici kazanç sağlayan nitelikte olmalıdır .

5.5.4.Dünyada ve Türkiye'de Organik Tarım :

1980' li yıllarda Avrupa' da Dünyadaki kirlenme sonucu ozon tabakasının delinmesi ve atmosferde meydana gelen kirlenme sonucunda ciddi önlemler alınması çalışmaları sonucu sanayi kirliliğinin yanında tarım kirliliği de ön plana çıkmış ve tarımda da kirleticilerin önlenmesi için çalışmalar hızla devam etmiştir.

Dünyada 162 ülkede 69,7 milyon ha alanda 1,8 milyon üretici organik tarım yapmaktadır. 2011 verilerine göre Avustralya 12 milyon ha ile 1. sırada, Arjantin 3,80 ha ile 2. sırada, bunu 1,90 ha ile ABD ve Çin takip etmektedir. 2011 verilerine göre; organik tarım alanları en çok artan ülke sıralamasında Çin 1. sırada; Türkiye ise 9. sırada yer almaktadır. (Kaynak: FIBL & IFOAM 2013)

Türkiye’de Organik Tarımın Gelişimi:

1-Avrupa ülkelerinin Türkiye’den organik ürün talep etmesiyle 1984-1985 yıllarında başlamıştır.

2-İlk organik ürünler geleneksel ihraç ürünlerinden olan kuru üzüm, kuru incir olmuş; daha sonra kuru kayısı ve fındık üretimine geçilmiştir.

3-Organik hayvancılık 2000’li yıllardan sonra başlamıştır. Sınırlı miktarda bal ve peynir üretimi dışında son yıllarda organik süt ve süt ürünleri üretilmeye başlanmıştır.

4-Organik Tarımla ilgili kanun ve yönetmelik vardır ve AB ile uyumludur.

AB’nin yeni mevzuatına uyumlu “Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik” 18.08.2010 tarihli ve 27676 sayılı Resmi Gazete’de; Yönetmelik değişiklikleri de 06.10.2011 tarih ve 28076 sayılı Resmi Gazete ile 24.05.2013 tarih ve 28656 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Organik Tarım faaliyetlerinin kontrol ve sertifikasyon işlemleri yönetmeliğin 3.kısmında belirtilmiş olup; 34. Maddesi uyarınca Bakanlığımızdan yetki almış özel kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Bakanlığımızda bu kuruluşları denetlemektedir. Şu an Bakanlığımız adına Türkiye' de Organik tarımı kontrol etme ve sertifikalama yetkisi 2’si yabancı 25 Kontrol ve Sertifikasyon Kuruluşu’na verilmiştir.

131

Tablo:71 . Türkiye’de Bitkisel Organik Üretim (Geçiş Süreci ve Doğadan toplanan alanlar dahil)

YıllarÜrün sayısı

Çitçi sayısı Alan (ha)

Üretim miktarı (ton)

2002 12 428 89 827 310 1252003 14 798 153 874 323 9812004 12 751 209 573 377 6152005 205 14 401 203 811 421 9342006 203 14 256 192 789 458 0952007 201 16 276 174 283 568 1282008 247 14 926 166 883 530 2242009 212 35 565 501 641 983 7152010 216 42 097 510 033 1 343 7372011 225 42 460 614 618 1 659 5432012 204 54 635 702 909 1 750 127

Türkiye organik tarım konusunda son 10 yılda hızlı bir gelişme göstermiştir. Ülkemiz içinde bulunduğu ekolojik koşullar, tarımda çalışan nüfusun fazla olması, ürün çeşitliliği gibi faktörlerle ekolojik tarım için uygun bir konumdadır. 2002 yılında 12 428 olan üretici sayımız 4,4 kat artarak 2012 yılında 54 635’e ulaşmıştır. Yine 2002 yılında 89 827 ha olan alanımız 2012 yılında 7,8 kat artışla 702 909 ha’a; 310 125 ton olan üretimimiz 5,6 kat artışla 1 750 127 tona ulaşmıştır.

20022004

20062008

20102012

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

Alan (ha)

Grafik:84.Türkiye'deki Organik Bitkisel Üretim (Geçiş Süreci Dahil)

132

20022004

20062008

20102012

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

Çiftçi sayısı

Grafik:85.Türkiye'deki Organik Bitkisel Üretim (Geçiş Süreci Dahil)

Tablo:72. Türkiye’de Hayvansal Organik Üretim (Geçiş Süreci Dahil)

Büyük Baş Hayvan Küçük Baş Hayvan

Kanatlı(Etçil+Yumurta)

Arıcılık

YILLAR

ÇiftçiSayısı

HayvanSayısı

ÇiftçiSayısı

HayvanSayısı

ÇiftçiSayısı

HayvanSayısı

ÇiftçiSayısı

KovanSayısı

2004 3 1 480 6 24 770 1 250 256 10 9532005 3 1 953 3 10 066 1 890 470 50 4862006 7 2 470 4 10 932 2 5 894 188 33 2782007 15 4 497 4 16 711 2 11 257 241 31 1832008 24 4 423 7 12 180 7 22583 281 27 3802009 124 7 207 18 16 374 8 111 760 465 25 5312010 64 12 181 18 21 454 16 343 029 416 27 9572011 149 11 625 63 34 355 12 431 754 754 72 6592012 1 404 56 204 172 33985 11 283 132 750 92 142

5.5.5.Aydın İlinde Organik Tarım :

Aydın İli organik tarımda önde gelen illerden birisidir. 2012 yılı verilerine göre ülke genelinde geçiş dönemi dahil 702 909 ha’da; Aydın’da ise bunun % 4,84’nü teşkil eden 34 077 ha alanda organik tarım yapılmıştır. 2002 yılında 1 406 olan üretici sayımız 2012 yılında 4,1 kat artışla 5 790’a; 8 738 ha olan alanımız 3,9 kat artışla 34 077 ha’a; 22 985 ton olan üretim miktarımız 5,8 kat artışla 132 824 tona ulaşmıştır.

Aydın İlimizde, iklim verilerinin elverişliliği nedeniyle polikültür tarım yapılmaktadır. Bu nedenden dolayı İlimizde ülke genelinde yetiştirilen ürünlerin hemen hemen tamamına yakınının yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu kadar ürün zenginliği organik tarım açısından dezavantaj olarak görülebilir. Bu konuda Büyük Menderes Ovasında ve ilimizdeki diğer ovalarda ürün zenginliğinin fazlalığı ve arazilerin küçük ve parçalı oluşu ve ova şartlarında yetiştirilen ürünlerde zirai mücadelenin zorunlu olması organik tarım yapmayı

133

güçleştirmektedir. Ova şartlarında organik tarım; arazilerin daha geniş olduğu ve ürün zenginliğinin daha az olduğu Söke Ovası’nda yapılabilir.

Ancak dağlık bölgelerimizde, genelde zeytin, incir ve kestane tarımı yapılmaktadır. Bu üç ürünün üretiminde ilimiz ülke birincisidir. Bu ürünlerin ilimizde kapladığı alan toplam kültür arazimizin (3.954.940da) yaklaşık %50’si kadardır. 2012 verilerine göre bu üç ürünün kapladığı alan 1.961.353 dekardır. (zeytin yağlık 1.198.375 da, zeytin sofralık 334.310 da, incir 361.415 da, kestane 67.253 da) Bu ürünlerimiz dağlık alanda, genelde birbirlerinden ayrı alanlarda toplu olarak bulunmaktadır. Hatta bazı ilçelerimizde (Çine, Koçarlı, Karpuzlu) tek ürün (zeytin) yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu üç üründe üreticilerimizin çoğu uzun yıllardan bu yana herhangi bir kimyasal kullanmadan üretim yapmaktadırlar. Ancak çoğunun sadece sertifikası yoktur. Bu açıdan ilimizin organik tarım potansiyeli çok yüksektir. 2009 yılından bu yana organik tarıma verilen destekleme ödemeleri nedeniyle organik tarım alanında önemli artışlar olmuştur.

Tablo:73.Aydın İlinde Organik Tarım (Bitkisel Üretim) ( Geçiş süreci dahil)

Yıl Ürün adedi Çiftçi SayısıÜretim alanı

(ha)Üretim miktarı

(ton)2002 28 1.406 8.738 22.9852003 28 1.846 10.639 32.5302004 36 1.422 8.518 39.7682005 60 1.116 8.117 23.8982006 81 1.576 21.032 48.3202007 59 1.765 13.438 61.8032008 83 1.275 9.080 35.4532009 67 2.019 17.146 40.5542010 85 3.608 20.452 59.5782011 87 4.739 29.824 107.3392012 113 5.790 34.077 132.824

Grafik:86 . Aydın İli’nde Organik Tarım

134

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Üretim Alanı (ha)

Üretim Miktarı(ton)

Organik ürünlerimizin çoğunu % 92 ile meyveler oluşturmakta, bunu % 6 ile tarla bitkileri, % 1,5 luk payla sebzeler, % 0,5 ile doğadan toplanan bitkiler takip etmektedir. Meyveler içinde üretimde söz sahibi olduğumuz sırasıyla zeytin (168 167 da) , incir (96 787 da), kestane (12 010 da) tarla ürünlerinde pamuk (7 491 da) başta gelmekte olup organik olarak üretilen ürün çeşidimiz 102 adettir.

İlimizde Buharkent İlçesi hariç diğer tüm ilçelerde ve merkezde organik tarım yapılmaktadır. Nazilli 55 443 da alan ile 1. Sırada, Çine 51 054 da alan ile 2. , Söke 36 516 da alanla 3. Sırada yer almaktadır.

İlimizde 27 adet organik ürün işleyen, pazarlayan işletme vardır. Bu işletmeler organik olarak üretilen kuru incir, zeytin, zeytinyağı, pamuk, kayısı, kestane, nar gibi meyvelerde işleme paketleme, ihracat, pazarlama konularında faaliyet göstermektedirler. Bu tür yerlerin giderek artması İlimiz Organik tarımının gelişmesini olumlu olarak etkileyecektir.

İlimizde 2006 yılında 1 üretici 195 Büyük Baş hayvan ile 1 üretici de 2007 yılında 1000 adet tavukla organik üretime başlamış olup 2012 yılında 214 büyükbaş hayvan ile devam etmekte; 6 üretici toplam 1530 adet kovanla bal üretimi yapmaktadır.

Organik tarım konusundaki çalışmalar: 1-Özel İdare Kaynaklı Çalışmalar: İlimizde organik tarıma uygun ve üreticilerin de

ilgili oldukları bölgelerde bu tarım sistemini geliştirmek için İl Özel İdare kaynaklarından faydalanılarak 2009 yılında Söke ilçesi Çavdar köyünde 3000 dekar alanda yaklaşık 85 kişinin organik tarıma başlaması sağlanarak 5.723 TL tutarındaki sertifika ücreti ödenmiştir. 2010 yılında da İkizdere Baraj havzasındaki 7 köy, Söke ilçesi Çavdar köyü ile Kaygılı Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifine üye toplam 596 üreticimiz daha 30.566 da alanda organik tarıma başlamış olup 28.520 TL tutarındaki sertifika ücreti ödenmiştir. 2011 yılında daKarpuzlu ilçemize bağlı 20 köyde 30.000 dekar alanda 643 zeytin üreticisinin organik tarıma geçirilmesi sağlanmış, bunun için İl Özel İdaresinden 29.211,49 TL’lik ödenek harcanmış olup, 2012 yılı sertifikasyon ücreti de yine özel idare kaynaklarından karşılanmıştır.

2-Baraj Havzası ve İlimizde Organik Tarımı Geliştirme Çalışmaları:Bakanlığımız ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü arasında, hassas bölgelerden olan, içme vekullanma suyu temin amaçlı baraj havzalarında organik tarım yapılabilmesi amacıyla bir protokol imzalanmıştır. Bu protokol gereğince; İlimizde içme suyu amaçlı kullanılacak olan İncirliova’daki İkizdere Barajı Havzasında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirliliği önlemek amacıyla havza koruma alanları içinde kalan yerlerde organik

135

tarımın yaygınlaştırılması çalışmaları yapılmış 2010 yılında 535 üretici organik tarıma geçirilmiştir.

3-İl Müdürlüğü olarak; Üreticilerimize organik tarımı anlatmak, bu konuda bilinçlendirmek ve İlimizde organik tarımın yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla eğitimlere devam edilmekte, bu kapsamda düzenlenen panel, fuarlara katılım sağlanmaktadır. İlimiz Organik Tarım Birimince organik tarım yapan çiftçi, işletmeler ile organik ürün işleyen, paketleyen, depolayan, satan yerlerin denetimi yapılmaktadır.

Ülke genelinde; organik tarımın gelişimindeki en büyük engel; üreticilerin pazarlama sorunu ve konvensiyonel ürünlerle arasındaki fiyat farkının çok az olmasıdır. Organik girdilere ulaşım konusundaki sıkıntıların çözülmesi, organik ürünlerimizin tanıtımının iyi yapılması, pazarlamada e-ticaret gibi gelişmelerin kullanılması, üreticilerin birlik olup örgütlenmesi, bu konularda desteklenmesi pazarlamadaki sorunların çözümüne yardımcı olacaktır. Ayrıca mücadelede kullanılabilecek preperatların arttırılması, daha etkin hale getirilmesi için çalışmalar yapılması gerekmektedir.

5.6.İYİ TARIM UYGULAMALARISon yıllarda dünyada piyasaya sürülen ürünlere karşı tüketici bilinci artmakta olup,

tüketici artık satın alacağı ürünün sağlıklı, izlenebilir, güvenilir olduğundan emin olmak ve kimliği olan ürün istemektedir. Bu nedenle çevre, insan ve hayvan sağlığına zarar vermeden tarımsal üretimin kontrollü olarak yapıldığı, bu üretimin sonucunda elde edilen ürünün sertifikalandırılarak tüketiciye ulaştırıldığı işlemler zinciri akla gelmelidir.

5.6.1. İyi Tarım Uygulamalarının Kapsadığı Hususlar:1-Gıda güvenliğine yönelik tedbirler.2-Çevreyi, toprağı ve su kaynağını korumaya yönelik tedbirler.3-Üreticilerin ve tarım işçilerinin sağlık, güvenlik ve refahına yönelik tedbirler. Üretimde Dikkat Edilecek Temel Hususlar:-Toprağın işlenmesinde, erozyonu azaltacak ve toprağın fiziksel yapısını koruyacak

teknikler kullanılmalı,-Seçilen çeşitler virüsten ari, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı olmalı,-Temiz tohum, fide ve fidan kullanılmalı,-Uygun zamanda ve miktarda gübre kullanımı için toprak analizleri yılda en az bir

defa, yaprak analizleri ihtiyaç duyulduğunda yaptırılmalı ve gübreleme tahlile uygun yaptırılmalıdır.

-Su kaynaklarını en iyi şekilde değerlendirilebilecek ve bitkinin ihtiyaç duyacağı suyu temin edebilecek sulama sistemleri kurulmalı, sulama için asla atık (kanalizasyon suyu) kullanılmamalıdır. Risk değerlendirme esaslarına bakılarak, sulama suyu yılda en az bir kez mikrobiyal, kimyasal ve mineral kirleticiler bakımından analiz ettirilmelidir.

-Hastalık ve zararlılarla mücadele “Entegre Mücadele Teknik Talimatları” doğrultusunda öncelikle kültürel tedbirler, mekanik mücadele, biyolojik mücadele veya biyoteknik yöntemler uygulanmalı, son çare olarak kimyasal mücadele yapılmalıdır.

-Bütün pestisit uygulamaları ile ilgili kayıtlar tutulmalı.-Hasat hijyenik koşullarda yapılmalı.-Tarım işletmesindeki bütün olası atık ürünler (kağıt, karton, plastik, ürün kalıntısı,

yağ, kaya yünü vb.) belirtilmelidir.-Tarımsal kimyasalları kullanan, taşıyan ve uygulayan işçilere bu konuda eğitim

verilmeli; işletmede ilk yardım eğitimi alan kişiler bulunmalıdır.

136

İTU ile üretilen ürünler tüketicinin daima tercih edeceği güvenilir gıdalardır. İyi Tarım Ürünü sertifikası ürünün markası olacaktır.

5.6.2. İyi Tarım Uygulamalarının Amacıİyi Tarım Uygulamaları (İTU) ile yaşadığımız çevreyi, toprağı ve su kaynaklarını

koruruz. İTU yapan üretici, hem kendisinin ve çalışan işçilerinin hem de sunduğu güvenilir

tarım ürünleriyle tüketicinin sağlığını korur.İyi tarım ürünleri, halkın sağlıklı yaşam ve sağlıklı tüketim yapma bilincini geliştirir.

Bu bilinç geliştikçe iyi tarım ürünleri giderek daha fazla talep edilecektir. Artan taleple birlikte, iyi tarım ürünlerinin pazardaki rekabet gücü büyüyecektir.

Dış pazarda ürünün fiyatı kadar kalitesi ve güvenilirliği de önemlidir. İyi tarım uygulamaları ürünün güvenilirliği de önemlidir. İyi tarım uygulamaları ürünün güvenilirliğini ve kalitesini artırdığı için dış pazarlara daha kolay ihraç yapma imkanı sağlar.

Rekabet gücünün ve pazarlama imkânlarının gelişmesi sayesinde üretici daha fazla kazanç elde etmeye başlar.

5.6.3. Dünya ve Türkiye’de İyi Tarım Uygulamalarının Durumu

Organik tarımla çıkış nedenleri hemen hemen aynı olup, organik gıda üretimindeki gibi zor şartları içermemektedir. İTU standartları ülkemizin kolayca uyum sağlayabileceği ve ürünün pazarlanmasında faydalı olacak en uygun standarttır.

Dünya nüfusunun artması ve entansif tarımın yaygınlaştırılması, birim başına düşen verim ve dolayısıyla üretimin arttırılması için sağlanan teşvikler ve aşırı destekler sonucu ve 1960’da pestisitlerin ve kimyasalın keşfi ile “Yeşil Devrim” olarak adlandırılan tarımsal üretimin artırılma çabalarının dünyadaki açlık sorununa çözüm olmadığı anlaşılmıştır. Aksine doğal dengeyi ve insan sağlığını sürekli bozduğunu gören gelişmiş ülkeler organik tarım, sürdürülebilir tarım ve değişik tarım alternatifleri konusunda çalışmalara başlamışlardır.

1980’ li yıllarda Avrupa’da ve dünyada kirlenmeye karşı ciddi önlemler alınması için hızla çalışmalar başlamıştır.

İTU; gıda kaynaklı sağlık tehditlerinin önüne geçmek amacıyla başlatılan “Good Agricultural Practices” kısaca GAP olarak adlandırılır. Bu süreç EUREPGAP ile başlamıştır. 1999 yılında öncelikle yaş meyve ve sebzede İTU’nun esasları belirlenerek EUREPGAP adı altında yayınlanmıştır. Avrupa Ülkelerinde başlatılan bu uygulama dünya genelinde genişleyerek, ChileGAP, ChinaGAP, KenyaGAP, MexicoGAP, JGAP (Japon), ThaiGAP’ın oluşması ile dünya geneline yayılmıştır. Bunun sonucu olarak, Bangkok’ta 7 Eylül 2007’ de EUREPGAP, GLOBALGAP olarak değiştirilmiştir.Ülkemizde de 7 Aralık 2010 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan “İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik” ile bu konuda ilk adım atılmıştır. GLOBALGAP günümüzde tüm dünyada geçerli olan küresel bir standart haline gelmiştir. Avrupa’daki büyük perakendeci ve üreticilerin çoğu şu anda GLOBALGAP’a üye veya kayıtlıdır. Bu standart; hem bireysel çiftçilere hem de üretici/çiftçi gruplarına (kooperatifler, ziraat odaları, büyük ihracatçılar, paketleme evleri vb.) uygulanmaktadır.

GLOBALGAP sertifikasıyla, 85 ülkede 80.000 sertifikalı üretici İTU yapmaktadır. Dünya’da bu sertifikayı veren yaklaşık 134 belgelendirme kuruluşu bulunmaktadır. Ülkemizde ise 25 adettir. Bu kuruluşlara Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yetki verilmekte olup, çalışma durumlarına göre askıya alınma ya da çalışma yetkisinin iptali yoluna gidilebilmektedir. Şili, Meksika, Tayland GLOBALGAP’ a uygun olarak kendi

137

kriterlerini geliştirmiştir. Türkiye ise EURAPGAP Protokolü ile başlamıştır. 2003 yılından itibaren, Avrupa ülkelerine yönelik ihracat yapan yaş meyve ve sebze sektöründe, EUREPGAP kriterlerine göre İTU yapılmaktadır. 2007 yılı sonu itibariyle 6.905 üretici EURAPGAP sertifikası almıştır. Bu gelişmeler ile 2004 yılında 41 ülke arasında 31.sırada yer alan Türkiye, 2007 yılı sonu itibariyle 85 ülke arasında 4.sıraya yükselmiştir.

14.10.2011 tarihinde yayınlanan Hayvansal Üretimde İTU Kriterleri Genelgesi (2011/8) ve FAO tarafından dünyanın en hızlı büyüyen gıda sektörü olarak belirlenen Su Ürünleri Yetiştiriciliği Genelgesi (2011/006) Bakanlığımız tarafından yayınlanmış ve uygulanmaktadır. Böylece ülkemizde; yaş meyve ve sebze, çiçek ve süs bitkileri, çay, fide ve fidancılık, tarla bitkileri, hayvancılık ve su ürünlerinde iyi tarım uygulamaları yapılmaktadır.

5.6.4.İyi Tarım Uygulamaları Projesi Yürütülen İller Arasında Aydın’ın Yeri:Aşağıdaki tablo ve grafiklerde Türkiye’deki iyi tarım uygulamalarının durumu

gösterilmiştir.

Grafik:87.Üretici Bazında İyi Tarım Uygulamaları Yapan İllerin Karşılaştırılması

BalıkesirEdirne

TekirdağOrdu

Giresun

KaramanAydın

DenizliMuğla

AdanaMersin

Isparta0

100

200

300

400

500

600

700

2011 ÜRETİCİ SAYISI 2012 ÜRETİCİ SAYISI

İyi tarım uygulamaları yapan iller üretici sayısı bakımından karşılaştırıldığında 2011 yılında Aydın İli’nin birinci sırada yer aldığı, 2012 yılında ise Mersin İli’nin ön sıraya geçtiği görülmektedir.

138

Grafik:88.Alan Bazında İyi Tarım Uygulamaları Yapan İllerin Karşılaştırılması (Dekar)

BalıkesirEdirn

e

Tekirdağ

OrduGiresun

KaramanAydın

DenizliMuğla

AdanaMersin

Isparta

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

20112012

Bakanlıktan aldığımız veriler doğrultusunda; Aydın İli, İyi Tarım Uygulamasını ilk yapan ve en çok uygulayan iller arasında yer almakta ve iyi tarımın gelişmesi açısından da büyük bir potansiyel içermektedir.

5.6.5. Aydın İli İyi Tarım Uygulamalarının Durumu:İyi Tarım Uygulamalarının başlangıcı 2005-2006 yılları arasında Germencik

Gümüşköy’deki domates, biber, fasulye yetiştirdiği seralarda başlamıştır.

Tablo:74.Aydın İlinde Yıllara Göre İyi Tarım Uygulamalarının DurumuYILLA

R KİŞİ SAYISI ÜRÜN ÇEŞİDİ DEKAR TON DESTEKLEMEMİKTARI

2007 18 kişi(1 grup) Örtüaltı Çilek 294 1.176 -

200815 kişi

(1 grup(12) + 3 bireysel)

Örtüaltı Çilek, Turunçgil, Mandarin, Örtüaltı Domates 1.390 1.367 1 kişi 104,881 da

1.887,86 TL.

2009320 kişi

(16 grup (283) + 37 bireysel)

Pamuk, Zeytin, İncir, Narenciye, Çilek, Domates 144.608 - 70 kişi 8.348,641 da

125.229,60 TL

2010576 kişi

(27 grup (554) + 22 bireysel)

Pamuk, Zeytin, İncir, Narenciye, Çilek, Domates 91.182 178.692 241 kişi 19.467,002 da

432.563,68 TL.

2011418 kişi

(19 grup (396 + 22 bireysel)

Pamuk, Zeytin, İncir, Narenciye, Çilek, Elma,

Kiraz60.211 70.925

302 kişi 24.249,571 da 589.371,50 TL

2012394 kişi

(17 grup (370) + 24 bireysel)

Pamuk, Zeytin, İncir, Örtüaltı Çilek, Domates, Kavun-Karpuz, Kültür Mantarı, Yeşil Yapraklı Sebzeler, Nar, Kestane,

Elma, Erik, Şeftali, Kiraz

79.209 79.000316 kişi 27.005,175 da

836.603,80 TL

Tablo incelendiğinde iyi tarım uygulaması yapan kişi sayısı ve üretim miktarı yıldan yıla değişiklik gösterse de destekleme miktarının her geçen yıl arttığı gözlenmektedir.

139

Tablo:75.Aydın İli’nde İyi Tarım Uygulamaları Yapılan İlçeler ve Ürünler

ÜRÜN ADI DEKAR ÜRETİCİ SAYISI

UYGULANAN İLÇELER

Pamuk 50.000 129 SökeZeytin 14.105 155 Merkez, Söke, Kuyucak, Çine,

Germencik, Nazilli, Didim, Yenipazarİncir 1.670 39 Nazilli, Kuyucak, Germencik, Çine,

YenipazarKestane 357 8 Sultanhisar, NazilliNarenciye 3.554 44 Söke, Kuyucak, NazilliNar 1.450 27 Merkez (Umurlu), Nazilli, SökeElma 1.322 58 Kuyucak, Nazilli, SultanhisarAntepfıstığı 359 15 YenipazarÖrtüaltı Çilek 2.654 42 Merkez-Umurlu, Köşk, SultanhisarÖrtüaltı Karpuz 510 15 Köşk, SultanhisarÖrtüaltı Domates 305 4 Sultanhisar, Köşk, SökeYazlık ve Kışlık Sebzeler (Açıkta Domates, Biber, Patlıcan, Fasulye, Kavun, Marul, Lahana, Karnabahar vb.)

2.255 13 Merkez (Dalama, Umurlu), Koçarlı

Meyve (Kiraz, Şeftali, Erik, Armut, Üzüm vb.)

668 12 Merkez (Umurlu), Çine, Nazilli, Söke

Sonuç olarak, çevre, insan ve hayvan sağlığını koruyan güvenilir gıda arzı sunan iyi tarım uygulaması; ilimizde polikültür tarımın yapılması açısından avantajdır. Daha fazla ürün çeşidinde yapılması, daha fazla üreticiye hitap edilebilmesini sağlamaktadır.

140

5.7.AYDIN İLİNDE ÜRETİM DEĞERLERİ

5.7.1. Üretim Değerleri:

Tablo:76. Aydın İli Tarla Bitkileri Üretim Değerleri

ÜRÜNLER Ekiliş Alanı ( da)

Üretim (Ton)

Üretim Değeri ( Milyon TL )

TARLA BİTKİLERİ 1.257.150 1.437.383 553.371.648Tahıllar 682.577 1.170.230 161.174.250Buğday 201.234 80.661 52.755.907Arpa 116.081 35.523 23.121.540Çavdar 11.827 1.923 1.011.163Yulaf 11.150 2.453 1.839.750Mısır 342.285 1.049.670 82.445.890Baklagiler 1773 188 17.796.831Bezelye 60 8 5.663.752Nohut 785 99 484.000Fasulye 707 70 7.563.194Börülce 181 11 4.085.885Endüstri Bitkileri 547.693 253.515 347.193.439Tütün 42.143 2.518 25.051.330Pamuk Kütlü 505.550 250.997 322.142.109Yağlı Tohumlar 22.338 6.691 16.516.958Susam 1.707 130 568.287Ayçiçeği 3.129 895 987.674Yerfıstığı 17.502 5.666 14.960.997Yumrulu Bitkiler 2.719 6.259 10.690.170Soğan 32 64 7.010.302Sarımsak 66 29 604.031Patates 2.602 6.087 3.048.557Hayvan Pancarı 19 79 27.280Kaynak: TÜİK 2012

141

Tablo:77.Aydın İli Sebze Üretim Değerleri

ÜRÜNLER Ekiliş Alanı (da)

Üretim (Ton)

Üretim Değeri ( Milyon TL )

SEBZELER 116.902 360.478 346.862.330Yaprağı Yenen Sebzeler 13.924 25.737 48.720.092Lahana 2.618 8.593 22.380.975Enginar 4.312 5.437 8.274.376Kereviz 963 1.486 2.398.895Ispanak 3.579 3.913 7.127.015Pırasa 2.081 6.024 7.896.364Tere 82 58 123.615Maydanoz 224 167 378.233Roka 65 59 140.619Baklagil Sebzeleri 10.860 10.684 23.777.360Fasulye 3.360 3.625 7.563.194Bakla 1.611 1.778 3.924.036Bezelye 2.708 2.683 5.663.752Barbunya 1.063 921 2.540.493Börülce 2.118 1.677 4.085.885Meyvesi Yenen Sebzeler 87.110 314.150 253.972.400Bamya 2.678 1.748 6.417.634Bal Kabağı 76 287 325.879Kavun 6.956 15.558 14.694.475Karpuz 15.276 57.752 45.673.314Kabak Sakız 1.083 2.359 2.366.061Hıyar 2.867 6.717 6.271.162Patlıcan 4.438 13.147 12.427.315Domates 42.789 191.590 142.109.706Dolmalık Biber 582 1.119 1.194.596Sivri Biber 10.365 23.873 22.492.258Soğansı-Yumru ve Kök Sebzeler 910 1.412 8.591.658Sarımsak 215 207 604.031Soğan 32 64 7.010.302Havuç 225 225 139.291Turp Bayır 269 591 559.997Turp Kırmızı 169 325 278.037Diğer Sebzeler 4.098 8.495 11.800.820Karnabahar 4.098 8.495 11.800.820

Kaynak: TÜİK 2012

142

Tablo:78. Aydın İli Meyve Üretim Değeri

ÜRÜNLERMeyve Veren Ağaç Sayısı

(Adet)Üretim Ton Üretim Değeri

(TL)

MEYVELER 32.702.032 693.835 1.665.515.990Yumuşak Çekirdekliler 1.051.197 30.242 576.481.210Armut 304.762 5.775 9.221.555Ayva 63.053 1.648 2.466.355Elma 666.782 22.538 564.129.050Muşmula 9.790 138 414.000Yenidünya 6.810 143 250.250Taş Çekirdekliler 22.356.850 307.570 347.069.414Erik 273.905 11.147 14.602.750Kayısı 38.110 1.135 1.595.771Zerdali 8.470 223 401.201Kiraz 166.222 4.248 13.046.965Şeftali 546.496 23.271 27.918.364Vişne 12.090 272 816.000Zeytin 21.311.557 267.274 288.688.363Turunçgiller 1.753.305 84.038 71.233.099Limon 44.290 1.543 2.348.715Portakal 939.854 51.562 36.247.103Mandarin 753.797 30.419 32.123.281Turunç 15.364 514 514.000Sert Kabuklular 1.062.734 26.950 132.060.095Antepfıstığı 177.290 466 7.259.016Ceviz 160.772 5.089 33.289.604Badem 94.863 1.613 5.661.107Kestane 629.809 19.782 85.850.368Üzümsü Meyveler 6.477.946 245.035 538.672.172Çilek* 12.644 46.757 96.826.648İncir(Yaş) 5.953.180 171.637 411.760.989Nar 490.846 10.351 7.624.131Trabzon Hurması 2.258 67 79.129Üzüm* 19.018 16.223 22.380.975Kaynak: TÜİK 2012

Tablo:79. Aydın İli Hayvansal Ürünler Üretim Değeri

143

ÜRÜNLER Üretim (Ton) Üretim Değeri ( TL)

HAYVANSAL ÜRÜNLER 413.512 414.255.916Süt 410.071 371.850.286Koyun Sütü 7.373 11.548.698Kıl Keçesi Sütü 4.736 7.387.201İnek Sütü 397.906 352.802.281Manda Sütü 56 112.106Yapağı 386 851.548Kıl 34,4 97.902Arıcılık Ürünler 3.021 41.456.180Bal 2.907 39.971.562Bal mumu 114 1.484.618Kaynak: TÜİK 2012

Aydın ilinde tüm tarımsal ürünlerin (su ürünleri hariç) toplam brüt üretim değer 2.980.005.884 Milyon TL. olarak tespit edilmiş olup, bu rakamın % 55,8’ni meyveler, % 18,6’sını tarla ürünleri, % 11,6’sını sebzeler ve % 14,9’unu Hayvansal ürünler oluşturmaktadır.

5.7.2. Jeotermal Enerji:

Dünyada özellikle 1970’li yıllardan sonra ortaya çıkan enerji darboğazı tüm ülkeleri yeni enerji arayışları ve politikası içine itmiştir. Özellikle konvansiyonel enerji kaynaklarının tükenmeye yüz tutması ve kirlilik nedeniyle yarattıkları küresel ısınma, ülkelerdeki bu yeni arayışları ve politikayı yenilenebilir tür enerji kaynakları arayışına yönlendirmiştir. Bu kapsamda güneş, jeotermal ve rüzgar enerjisinin kullanımı önem kazanmıştır. Birçok gelişmiş ülke yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda önemli yollar kat etmişlerdir.

Jeotermal enerji, yerin derinliklerindeki kayaçlar içinde birikmiş olan ısının akışkanlarca taşınarak rezervuarlarda depolanması ile oluşmuş sıcak su, buhar ve kuru buhar ile kızgın kuru kayalardan yapay yollarla elde edilen ısı enerjisidir. Jeotermal kaynaklar yoğun olarak aktif kırık sistemleri ile volkanik ve magmatik birimlerin etrafında oluşmaktadır.

Jeotermal enerjiye dayalı modern jeotermal elektrik santrallerinde CO2, NO2, SO2

gazlarının salınımı çok düşük olduğundan temiz bir enerji kaynağı olarak değerlendirilmektedir.

Jeotermal enerji, jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Düşük (20-70°C) sıcaklıklı sahalar başta ısıtmacılık olmak üzere, endüstride, kimyasal madde üretiminde kullanılmaktadır. Orta sıcaklıklı (70-150°C) ve yüksek sıcaklıklı (150 °C'den yüksek) sahalar ise elektrik üretiminin yanı sıra reenjeksiyon koşullarına bağlı olarak entegre şekilde ısıtma uygulamalarında da kullanılabilmektedir.

144

2007 yılında, 5686 sayılı “Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu” ve “Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliği”nin yürürlüğe girmesiyle jeotermal kaynakların tüm sektörler açısından kullanımının önü açılmıştır. Ancak jeotermal kaynakların tüm alanlarda kullanımı istenilen ölçüde sağlanamamıştır.

5.7.2.1.Dünyanın ve Ülkemizin Jeotermal Enerji Potansiyeli:

Dünyada jeotermal enerji kurulu gücü 9.700 MW, yıllık üretim 80 milyar kWh olup, jeotermal enerjiden elektrik üretiminde ilk 5 ülke; ABD, Filipinler, Meksika, Endonezya ve İtalya şeklindedir. Elektrik dışı kullanım ise 33.000 MW'tır. Dünya'da jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke ise Çin, Japonya, ABD, İzlanda ve Türkiye'dir.

Türkiye, Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer aldığından oldukça yüksek jeotermal potansiyele sahip olan bir ülkedir. Ülkemizin jeotermal potansiyeli 31.500 MW (Megawatt)' tır. Ülkemizde potansiyel oluşturan alanlar Batı Anadolu'da (%77,9) yoğunlaşmıştır.

Türkiye'deki jeotermal alanların %55'i ısıtma uygulamalarına uygundur. Ülkemizde, jeotermal enerji kullanılarak 1200 dönüm sera ısıtması yapılmakta ve 15 yerleşim biriminde 100.000 konut jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. 2009 yılı itibariyle ülkemizin jeotermal elektrik enerjisi kurulu gücü 77,2 MW iken 31/12/2012 tarihi itibariyle jeotermal elektik enerjisi kurulu gücü 162 MW’a yükselmiştir.

Jeotermal enerji arama çalışmaları son yıllarda hız kazanmıştır. 2003 yılından itibaren MTA Genel Müdürlüğü tarafından yapılan arama çalışmaları ve jeotermal mevzuatın devreye girmesinden itibaren de özel sektörün arama çalışmaları ile jeotermal enerji kaynakları geliştirilmesine hız verilmiştir.

5.7.2.2.İlimizin Jeotermal Potansiyeli:

Ülkemiz yüksek sıcaklık değerlerine sahip jeotermal potansiyelin büyük bir çoğunluğu ilimizde bulunmaktadır. Bu potansiyelle ilimiz önemli bir avantaja sahiptir. İlimizde yüksek sıcaklık değerlerine sahip jeotermal kaynaklar daha ziyade Büyük Menderes Grabeninin olduğu güzergahta yani Buharkent İlçemizle Germencik İlçesi, Ortaklar Kasabası arasında bulunmaktadır.

145

Şekil.6. Büyük Menderes Grabeni

2012 yılında Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğümüzün Güney Ege Kalkınma Ajansına sunmuş olduğu “Jeotermal Enerjinin Seracılıkta Kullanımının Önündeki Engellerin Tespiti” projesi ile ilimiz jeotermal potansiyelinin büyüklüğü daha iyi ortaya koyulmuştur. Proje çalışmaları sonucunda Aydın İli jeotermal potansiyeli ile 600MW elektrik kurulu gücü elde edebileceği ve 100.000 da sera alanının ısıtılabileceği öngörülmüştür. Bunun haricinde şehir ısıtmasında, turizm alanında, sanayide ve diğer alanlarda da kullanım imkanlarının olduğu vurgulanmıştır. 31/12/2012 tarihi itibariyle ilimizde jeotermal elektrik enerjisi kurulu gücü 82,4 MW’tır. Yine bu tarih itibariyle jeotermal enerji ile ısıtılan sera alanı 134 dekardır. İlimizdeki jeotermal kaynakların diğer alanlarda kullanımı ise yok denecek kadar azdır.

2012 yılı Mayıs ayı itibariyle Aydın İlimizde 160 adet jeotermal kaynak arama ruhsatı verilen saha ve 35 adet Jeotermal kaynak işletme ruhsatı verilen saha mevcuttur. Arama ve sondaj çalışmaları halen devam ettiği için bu rakamlar değişiklik gösterebilmektedir.

İlimizdeki jeotermal kaynaklar, yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektriğe sağlanan avantajlar nedeniyle daha ziyade öncelikli olarak elektrik üretiminde kullanılmaktadır. Diğer alanlarda kullanımı henüz istenilen düzeyde değildir. Jeotermal kaynakların diğer alanlarda, özellikle seracılıkta kullanımı, elektrik enerjisi üretimi kadar önemlidir. Bu açıdan ilimizdeki jeotermal kaynaklarının diğer alanlarda da kullanımı sağlanmalıdır. Jeotermal kaynakların bölge insanının ihtiyaçları göz önünde tutularak daha iyi

146

bir şekilde kullanılması planlanmalı ve sosyal amaçlı projeler üretilmelidir. Bu yapılmadığı taktirde jeotermal kaynakların kullanımı bölge insanının sosyo-ekonomik durumunu olumsuz etki yapacaktır.

5.7.2.3.Jeotermal Kaynakların Kullanımında Karşılaşılan Problemler:

Jeotermal mevzuatın yürürlüğe girmesiyle jeotermal kaynaklar tüm sektörler açısından kullanılabilir duruma gelmiştir. Ancak ilimizdeki jeotermal kaynaklar, yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik enerjisine sağlanan avantajlar nedeniyle elektrik üretiminde kullanımı öncelik arz etmiş, diğer alanlarda kullanımı istenilen seviyede olmamıştır. Bunun sebepleri;

1- Jeotermal mevzuat kapsamında jeotermal sahaları alan firmalar, jeotermal sahanın mutlak hakimi olup jeotermal kaynağı dilediği gibi kullanma imkanına sahiptir. Jeotermal sahayı alan firmalara elektrik ürettikten sonraki jeotermal kaynağın başka amaçlar için kullanımı ve başka müteşebbislere jeotermal enerji verilmesi konusunda mevzuatta yeni düzenlemeler olmalıdır.

2- İlimiz seracılık açısından çok uygun iklim yapısına sahiptir. Rüzgar hızının ve hava nispi neminin düşük oluşu açısından ilimiz avantajlı konumdadır. Ancak kış aylarındaki hava sıcaklıklarının düşük oluşu ilimiz seracılığını olumsuz etkileyen en büyük etkendir. İlimiz jeotermal kaynakları seracılıkta kullanıldığı durumda daha avantajlı duruma geçecektir. Jeotermal kaynakların seracılıkta kullanımı ilimiz açısından elektrik üretimi kadar önemlidir. Bu açıdan jeotermal kaynakların seracılıkta kullanımı mutlaka sağlanmalıdır. İlimizde jeotermal kaynakların seracılıkta en rantabl olarak kullanım şekli “Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri” ile entegre edilmesi ile mümkün olabilecektir. Zira jeotermal kaynakların seracılık amacıyla kullanımında altyapı maliyetleri çok yüksektir. Bu maliyet ancak toplu şekilde TDİOSB kurulması ile mümkündür. Onun için ilimizdeki jeotermal kaynakların bulunduğu yere ve arazi kullanım durumuna göre TDİOSB’nin yerleri belirlenmelidir.

3- Jeotermal sahayı alan firma ile jeotermal kaynağı kullanacak firmaların farklı firmalar olması durumu da jeotermal kaynakların kullanımını kısıtlamaktadır. Jeotermal kaynağa dayalı olarak yatırım yapacak firmalar çoğu durumda jeotermal kaynak bulma konusunda problemler yaşamaktadırlar.

4- Jeotermal yatırımların maliyetinin yüksek oluşu hususu da jeotermal kaynakların diğer alanlarda kullanımını kısıtlamaktadır. Jeotermal kaynakların bulunması için açılan kuyuların ve reenjekte kuyularının maliyetlerinin yüksek oluşu, bu alanda yatırım yapan firmaları maliyetin geri dönüşünün daha kısa olduğu ve devletin alım garantisinin olduğu elektrik üretim yatırımlarına ağırlık vermelerine neden olmaktadır. Başka alanlar için, özellikle bölgede yaşayan halka yönelik yapılacak sosyal amaçlı yatırımlar devletçe ayrıca desteklenmelidir.

Sonuç olarak, ilimizin bu zengin jeotermal kaynakları, bölgemizin ihtiyaçları doğrultusunda planlanmalı ve mutlaka bölge halkının sosyo-ekonomik durumunu iyileştirecek şekilde kullanılması sağlanmalıdır.

Ülkemizin içinde bulunmuş olduğu enerji darboğazı nedeniyle bu kaynakların elektrik enerjisi üretiminde kullanılması gayet doğaldır. Ancak bu kaynakların diğer alanlarda

147

özellikle seracılıkta kullanımı ilimiz açısından en az elektrik enerjisi üretimi kadar önemlidir. Jeotermal kaynakların diğer alanlarda, özellikle seracılıkta kullanılması sağlandığı taktirde ilimiz ekonomisine önemli katkıları olacaktır.

5.8.VERİMLİLİK

Aydın’da verimlilik düzeyi genelde Türkiye ortalamasının üzerindedir. Katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesi ile tarımın il ekonomisi içindeki önemi artmaktadır. Buna bağlı olarak tarıma dayalı sanayiinin geliştirilmesi il ekonomisini olumlu yönde etkileyecektir.

Tablo:80. Aydın İlinin Türkiye’de Lider Olduğu Ürünler

SIRALAMADAKİ YERİMİZ

ÜRÜNLER TÜRKİYE ÜRETİMİ (ton)

AYDIN İLİ ÜRETİMİ (ton)

ÜRETİMDEKİ PAYIMIZ (%)

1İncir 275.002 171.637 62.4Kestane 57.881 19.782 34.1

2Zeytin 1.820.000 267.274 14.6Enginar 32.173 5.437 17Pamuk 2.320.000 250.997 10.8

3Çilek 351.834 46.757 13.2Yerfıstığı 122.780 5.666 4.6

5 Mısır (Silaj) 14.956.457 880.531 5.8Türkiye Üretiminde ilk 10 içerisinde olan ürünler.; Mandalina (6), Portakal (6) , Kereviz(6) Bamya (6), Şeftali (7) Nar (8), Turunçgiller (7), Domates (salçalık) (7), Biber (sivri) (7), Karnabahar (7), Tütün (8), Erik (9), Bezelye (10)2012 YILI TÜİK rakamlarıdır.

BÖLÜM: 6. PROBLEMLER, POTANSİYELLER VE KISITLAR

6.1. PROBLEMLER

Aydın ilinin problemleri aşağıda belirtilen başlıklar altında özetlenmektedir.

6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler:

Aydın ilinde gerek tarımla uğraşanlar ve gerekse diğer orta ve düşük gelirli işte çalışanlar, tüm Türkiye’de olduğu gibi gelir düşüklüğü nedeniyle geçim sıkıntısı çekmektedirler. Genç nüfusun kent merkezlerine göç etmesi nedeniyle köylerdeki nüfusun çoğunluğu yaşlı kimselerden oluşmaktadır. Yetersiz iş gücü nedeniyle bu köylerde tarımsal faaliyetlerden ve özellikle hayvancılık faaliyetlerinden vazgeçilmektedir. Dağ köylerindeki yaşam koşullarının ağır olması şehir merkezine göçü arttıran diğer bir nedendir.

Aydın ilinin 490 köy ve 877 ünitesinde, yeterli içme suyuna sahip 490 köyü ve 387 ünitesi mevcuttur. 13 ünitede içme suyu yetersiz olup, 24 ünitede ise içme suyu bulunmamaktadır.

148

Aydın İlinde III. Alt Bölgede bulunan Kuşadası ve Didim İlçelerinde tarım arazilerinin önemli bir kısmı tarım alanı olarak gözükmesine rağmen, turizm sektörüne iyi fiyattan satıldığından tarım alanları bu şekilde el değiştirmektedir.

Türkiye’ de olduğu gibi Aydın’ da da veraset yoluyla araziler parçalanmaktadır. Tarım arazilerinin küçük ve parçalı olması üretimde verim düşüklüğüne ve maliyetlerin yükselmesine neden olmaktadır.

6.1.2. Doğal Kaynak Problemleri:

Aydın İlinde 2012 yılı sonunda 25.420 ha. alanda tespit çalışmaları tamamlanmış, 4.707 da.lık mera alanında ıslah projeleri yapılmıştır.

Bu konuda Mera Kanunu uygulamaları çerçevesinde çalışmalar devam etmektedir. Islah edilen mera alanların çoğalması hayvancılığın gelişmesinde olumlu yönde etki yapacaktır.

Aydın ilinde 314.732 hektar koruluk ve orman alanı bulunmaktadır. Aydın ilinin yüzölçümünün % 37.83’ni oluşturmasına rağmen bu alanlardan yeterince yararlanılamamaktadır. Orman yangınları ve kaçak orman kesimleri bu kaynakların günden güne azalmasına neden olmaktadır. Zeytin alanlarında 4086 Sayılı Yasa gereğince çalışmaların yapılması konusunda gerekli duyarlılık gösterilmelidir.

Denizli ili sınırları içerisinde bulunan fakat, I.Alt Bölgede Buharkent ilçesi sınırlarından Büyük Menderes Irmağına termal su kaynaklarından bor karışması sonucu sulama suyu olarak kullanılan nehrin suyu, tarımı olumsuz yönde etkilemektedir.

6.1.3. Çevresel Problemler:

Aydın ilinde Menderes Havzasında görülen kirlenme tarımsal faaliyeti olumsuz yönde etkilemektedir.

Tarımsal kirlenmeye yol açan kaynaklar çoğunlukla noktasal olmayan yaygın kaynaklardır. Tarımsal üretimde daha yüksek verimin ve kalitenin elde edilmesi için kullanılan tüm kimyasallar ve sulama noktasal olmayan kirlenmenin ana nedenleridir.

Tarımda kullanılan kimyasal maddelerin en yaygını bitki besin maddeleri olan azotlu ve fosforlu gübrelerdir. İnorganik azot bileşikleri, amonyum, nitrat ve nitrit formlarında yer altı sularında kirlenmeye yol açarlar. Bitki besin maddelerinin yer üstü ve yer altı sularına karışmasına çeşitli etmenler etki yapar. Bunlar; gübrelerin uygulama formu, yöntemi ve miktarı, yağış, uygulanan sulama suyu miktarı ve sulama yöntemi, toprak özellikleri, bitki türü ve gelişme dönemi, sıcaklık, amonifikasyon, nitrifikasyon, denitrifikasyon olaylarıdır.

İnsektisitlerin uzun süre kalıcı olmaları, herbisitlerin çok kolay taşınmaları nedeniyle su kaynakları kirliliğinde önem taşırlar. Hayvancılık tesislerindeki çalışmalardan ortaya çıkan katı ve sıvı atıklar, toprak, topografya, hidrojeoloji, iklim gibi etmenlere bağlı olarak derine sızım veya yüzey akış ile su kaynaklarına karışarak özellikle azot ve fosfor kirliliğine yol açarlar.

149

Tarımsal işlerliği ile en üretken toprakların bulunduğu Büyük Menderes Ovası ve Deltası bir atık boşaltma ve uzaklaştırma ortamı haline gelirken, Büyük Menderes Irmağının ve buna dökülen çay ve yan derelerin taşıdıkları katı, sıvı ve gaz kökenli evsel, kentsel, tarımsal ve sanayii artıklarınca kirlenerek kirlilik sınırına hızla yaklaştığı ifade edilmektedir.

Ülkemizin en üretken ve yoğun alanı olan Büyük Menderes Havzasında yer alan topraklar ile bu toprakları bıçak gibi kesen Büyük Menderes Irmağı ve yan kolları, çevresinde hızlı yoğunlaşma gösteren yerleşim birimleri ve sanayii kuruluşlarınca adeta atık uzaklaştırma ortamı olarak kullanılmaktadır. Havza bazında hemen yok denecek kadar az biyolojik arıtma tesisinin bulunması, var olan tesislerden bir çoğunun verimli çalışmaması, yerleşim birimleri ve sanayii kuruluşları atıklarının hiçbir arıtma işlemine tabi tutulmadan Büyük Menderes ve yan kollarına verilmesi, sulardaki başlıca canlı yaşamı zorlarken sulama suyu olarak bitki emrine verilmesi sonucu topraklarda kirlilik yükünün artışına koşut olarak bitki yaşamlarını da tehdit eder bir konuma gelmiştir.

Havzada topografyanın çok engebeli olması erozyona karşı hiçbir önlem alınmaması, bitki örtüsünün yok edilmesi arazilerin yeteneklerine uygun olarak kullanılmaması su ve rüzgar erozyonunun etkisini arttırmaktadır.

Ülkemizde yaygın olarak gözlenen tarımsız ve izlencesiz arazi kullanımı, üretken topraklarımıza geri dönüşümü mümkün olmayacak şekilde tarım dışı amaçlı kullanıma bırakılmasına neden olmaktadır.

Özellikle Aydın ilinde amaç dışı kullanılan arazilerin % 100’e yakın bir bölümü sulu tarıma uygun I., II. ve III. sınıf arazilerdir. Üretken tarım arazileri üzerinde amaç dışı yanlış kullanımların mevcut Yasa ve Yönetmeliklere rağmen sürdürüldüğü, yenilenemeyen doğal kaynak olan toprakların tarım dışına itildiği hepimiz tarafından bilinmektedir.

Denetimsiz ve ruhsatsız olarak çalışan kum ocakları da toprak seviyesini düşürerek çevreye zarar vermektedirler. Özellikle Çine Çayı üzerinde ve Söke İlçesi Bağarası Beldesi Sarı Çay üzerinde çalışan kum ocakları sorunlara neden olmaktadır.

6.1.4. Sektör ve Belirgin Alt Sektörlerin Problemleri:

6.1.4.1. Bitkisel Üretim:

Ege Bölgesinde üretilen pamuğun kalitesi diğer bölgelere göre daha yüksektir. Ancak pamukta TARİŞ’in etkinliğinin azalması ve fiyat istikrarsızlığı neticesinde pamuk alımlarında ve pazarlanmasında sorunlar yaşanmasının pamuk ekim alanları, kalitesi ve iplik üretimine olumsuz etkileri olmuştur. Çiftçi örgütlerinin güçlendirilmesi yoluyla bu sorun aşılabilir.

Büyük Menderes Ovasında yer alan incir bahçelerinin sulama imkanlarının gelişmesi ve yüksek nemin kurutma döneminde yarattığı olumsuz etkiler nedeniyle sökülmesi ve dağlık bölgelere kayması sonucu ağaç sayısı azalmış ve ağaç başına verim düşmüştür. Ancak incirdeki asıl problem iç tüketimin az olması, aflatoksin bulaşıklığı ve bir stok kurumunun olmamasıdır.

III. Alt Bölgede turizm sektörünün önceki yıllarda olduğu gibi gelişmesi neticesinde bu bölgedeki şeftali ve mandarin alanlarında azalma görülmüştür. Meyve ağaçları imara

150

açılan alanlardan dolayı olumsuz etkilenmekte ve sökülme tehlikesi ile karşı karşıya bulunmaktadır.

Türkiye ve Aydın’da zeytin üretimindeki en önemli sorun 2007 yılına kadar üretimdeki dalgalanma (periyodisite) idi. Bu yılda yaşanan kuraklıktan sonra periyodisite krırılmış dengeli bir üretim elde edilmiştir. Ancak sonraki yıllarda hava koşullarına bağlı olarak periyodisitenin tekrar oluşması mümkündür. Diğer sorun ise zeytin üretim alanlarının artması neticesinde zeytinden elde edilen karın azalması sonucu zeytinde uygulanan bakım ve koruma işlemlerine özen gösterilmemesidir. Bunun sonucu olarak zeytin ve zeytinyağı kalitesinde düşüş gözlenmiştir.

Türkiye’de kestane üretimini büyük oranda etkileyen ve bazı bölgelerde görülen Kestane Mürekkep Hastalığının Aydın İli’ni de tehdit riski büyüktür. Bu yüzden fidan üretiminde ve bölgeler arası nakillerde karantina tedbirlerine önem verilmesi gerekmektedir. İhracatta zaman zaman kalite problemi yaşanması ve kestane üretimi, işlenmesi ve saklanmasında eski yöntemlerin kullanılması da diğer bir problemdir.

Son yıllarda çilek üretiminde ve ihracatında Aydın’ın söz sahibi olması nedeniyle soğuk hava depolarına olan ihtiyaç artmıştır. Bu nedenle özellikle hallerde büyük ve lisanslı soğuk hava depoculuğunun geliştirilmesi gerekmektedir.

Türkiye’ de üretilen tütünün yaklaşık % 3,2 si Aydın İlinde üretilmektedir. Tütünde kota uygulamasının devam etmesi Aydın’ daki tütün üreticisini (en fazla IV. Alt Bölge ) etkilemektedir. İlin kuru alanlarında üretim yapılması sebebiyle tütün verimi Türkiye ortalamasının altındadır. Bu nedenle alternatif ürünlere geçilmesi uygun olacaktır.

5553 sayılı Tohumculuk kanununun 2006 yılında çıkması ile birlikte sebze- çilek fidesi, meyve fidanlarının üretimi ve pazarlanması kayıt altına alınmış ve bazı şartlara bağlanmıştır. Kanun gereği yerine getirilmesi gereken şartların yatırım gerektirmesi özellikle sebze fidesi üretimi ve pazarlanması konusunda ciddi bir düşüşün yaşanmasına neden olmuştur. Aile işletmeciliği şeklinde yapılan ve çok küçük alanlarda üretilen sebze fidesi üretiminin yasaklanması ve semt pazarlarında satışlara izin verilmemesi en büyük etken olmuştur. Meyve fidanlarının satış alanları için belediyelerin semt pazarlarında yılda bir periyodik olarak toprak tahlili yaptırılmış satış alanları oluşturması gerekmekte iken, belediyelerin bu konuda gerekenleri yapmamaları fidancılık fidancıların denetimlerde sıkıntı yaşamalarına neden olmaktadır.

Menderes Nehrinin Aydın İli tarımına katkısı tartışmasız olarak çok büyüktür. Ancak yıllardır arzu edilen şekilde ıslah çalışmalarının yapılmamış olması nedeniyle özellikle bahar aylarındaki yağışların etkisiyle taşmalar ve su baskınları yaşanmaktadır. Bu sorun tarım alanlarında çok ciddi kayıplara neden olmaktadır. Toprakta yıkanma ve uzun süreli su altında kalmadan dolayı bitkisel üretim yapılamamakta, ayrıca toprak kalitesi düştüğü için verimde de kayıplar görülmektedir.

6.1.4.2. Hayvansal Üretim:

İlimizde hayvancılık işletmeleri, genel olarak çok küçük işletmelerdir. Tarımsal üretimin büyük bir bölümünü bitkisel üretim oluşturmaktadır. Dolayısıyla hayvancılık işletmeleri getirisinden çok tüketimi karşılamaya yönelik aile işletmeleri şeklindedir. Hayvancılıkta en önemli girdi olan yem, toplam girdilerin yaklaşık % 75’ni oluşturmaktadır. Yem bitkileri ekilişi son yıllarda artmış olup meralar yetersizdir. Ürün fiyatlarının artış göstermemesinden dolayı üreticilerin reelde ellerine geçen para giderek azalmaktadır. Kültür ırkı hayvanların bakım, besleme ve yetiştiriciliği konularında bilgi eksikliği bulunmaktadır. Süt işletmelerinde istenilen kalitede ürün temininde sorunlar yaşanmakta, aynı kalitede ürün arzında süreklilik sağlanamamaktadır. Üretim ve sanayi entegrasyonunun sağlanamamış durumdadır.

151

Arıcılıkta, yoğun bitkisel üretimin getirdiği zirai ilaç kullanımına bağlı riskler, ballarda antibiyotik ve naftalin kalıntısının bulunması, birim fiyatının yüksekliği nedeniyle sahte balların piyasada bulunması arıcılık sektörünü olumsuz etkilemektedir.

Küçükbaş hayvancılık da; meraların yetersiz olması, bu işle uğraşanların alternatif işlerde çalışması gibi nedenlerden dolayı problem görülmektedir

. 6.1.4.3. Su Ürünleri:

Su Ürünleri Avcılığı-Yetiştiriciliği:

Taşburun Balıkçı Barınağı açıklarında üretim yapmak üzere mecburi yer değişikliği uygulamasına tabi tutulan 12 işletmenin ÇED süreci, Kültür ve Turizm Bakanlığının çekincesi nedeniyle Çevre ve şehircilik Bakanlığınca durdurulmuştur. Öncelikle bu işletmelere tahsis edilmek üzere, yeni bir deniz alanının yetiştiriciliğe açılması için Bakanlığımızca çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Denetim hizmetleri için fiziki altyapının iyileştirilmesi kapsamında,“İlimiz, 150 km deniz kıyı uzunluğuna, yaklaşık 250 km akarsu uzunluğuna(Büyük Menderes Nehri, Çine Çayı, Dandalaz Çayı), 66 km2 göl alanına(Bafa Gölü, Azap Gölü) ve 35 km2 baraj gölü alanına(Kemer, Çine Adnan Menderes, Topçam, Yaylakavak ve İkizdere Baraj Gölü) sahip olup, ilimizde bulunan su kaynaklarında su ürünleri koruma ve kontrol hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi, stokların korunarak sürdürülebilirliğin sağlanması ve yetiştiricilik tesislerinin denetimi için su ürünleri kontrol teknelerine ihtiyaç vardır.Bu teknelerin kullanımın sağlayacak personelin görevlendirilmesi.

Didim, Söke, Kuşadası ilçelerinde(kıyıda bulunan ilçeler) bulunan balıkçı barınaklarının alt yapıları yoktur.

Öncelikle, gerek avcılık yönüyle taşıdığı önem gerekse 46 bin ton/yıl kapasite ile kurulmaya başlanan off-shore balık çiftliklerinin lojistik ihtiyaçları için Akköy(Taşburun) Balıkçı Barınağı’nın koruma amaçlı imar planı tamamlanmalıdır.

İlimizde balıkçılık idari binası yoktur. Akköy(Taşburun) Balıkçı Barınağı ‘nın arka alanında balıkçılık idari binası yapılmalıdır.

Milli park alanı dâhilinde bulunan lagünlerin ıslah edilmesi, denizle irtibatı sağlayan boğazların açılması için Bakanlığımızca projelerin uygulanması,

“ilimizde bulunan lagünler dolmakta, denizle irtibatları giderek azalmakta, lagün ekosistemi olumsuz etkilenmektedir”

İlimizdeki doğal göller ile lagünlerde stok tespitinin araştırma enstitülerince yapılması, Avcılık yapan kişilerin de eğitim programlarına dâhil edilmesi, eğitim şartının

aranması, Organik su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması, İç sularımızda bulunan istenmeyen predatör balık türlerime karşı mücadele

yöntemlerinin belirlenmesi, “ilimizde bulunan akarsu, göl, baraj gölü ve göletlerinde Carassius gibelio balık türü

ekosisteme büyük zarar vermektedir”

Girdi fiyatlarıyla ürün fiyatlarının dalgalanması; bunun zaman zaman üreticilerin aleyhine gelişme göstermesi, Üretilen ürünün pazarlanmasında karşılaşılan sorunlar ( fiyat vb)

152

Su Kirliliği , Alıcı Ortam ve Nitrat İzleme:Nitrat Yönetmeliğine göre; analiz sonuçları yüksek bulunan bölgeler Nitrata Hassas Bölge olarak belirlenmektedir. NHB olarak belirlenen bölgelerde de İyi Tarım Uygulamaları başta olmak üzere birtakım eylem planlarının uygulamaya sokulması gerekmektedir. Bakanlığımız tarafından bu konuda yapılan çalışmaların 2014 yılı sonunda tamamlanacağı ifade edilmektedir. Bakanlığımız tarafından yapılan çalışmalar sonuçlanıncaya kadar, Nitrat miktarı fazla olan Bölgelerde, İyi Tarım Uygulamaları yönünde eğitim ve uygulama çalışmalarının başlatılması faydalı olacaktır. Hâlihazırda İyi Tarım Uygulamaları yapılan sahalardan alınan örneklerde zaman zaman Nitrat miktarı yüksek çıkmaktadır. Bu durum bir çelişki oluşturmaktadır. Bu yüzden yapılan uygulamalar bütün işlemler dikkate alınarak iyi takip edilmelidir. Hayvan işletmelerinden kaynaklanan Nitratın azaltılabilmesi için özellikle ruhsatsız veya eski ruhsatlı işletmelerin rehabilite edilmesi gerekmektedir. Öncelikle gübre çukurlarının sızdırmasız hale getirilmesi, gübre depolama ve taşıma sistemlerinin modernize edilmesi hayvan çiftliklerinden kaynaklanan Nitrat kirliliğini azaltacak yöntemlerdendir. Bu konuda gerekli çalışmalar yapılmalıdır.

Su Ürünleri İhracat İşlemleriBalık çiftlikleri ilaç kullanım ve kalıntı üzerine yıl içinde kontrol edilmekte. Buradan

çıkan ürünlerin sağlıklı olması bağlamında; Balık işleme ve değerlendirme tesislerinde işlenmelerinden dolayı denetimi esas olmaktadır. Tesislerinde kendi bölgesinden veya olmayan balık çiftliklerinden işlenmek üzere almış oldukları ürünlerinde, kayıtları düzgün oluşturulmuş ve denetimli yerlerden temine gitmeleri esasını oluşturur. Tutulması gereken kayıtlar içerisinde başta izlenebilirlik olmak üzere; kullanılan biyolojik ürün ve tıbbi ürün bağlamında ve yasaklı ilaçlar ruhsatlı ilaçlar, ruhsatlı olduğu halde MRL bazında kontrolsüz ilaç kullanımının kontrolü yapılmaktadır.

Balık çiftliklerinde sağlıklı ürün elde edilmesi ve kontrolü bağlamında; çiftliklerde sürdürülebilirliğin sağlanmasında sorumlu olacak Veteriner Hekimlerin konuya haiz olarak aktif çalışması için, ilgili fakültelerin su ürünlerine yaklaşımlarının farklı olması gerekmektedir. Aynı şekilde, su ürünlerinde çalışan, denetimi gerçekleştiren resmi makamların ayrı bir bakanlığa bağlı olarak çalışması da işlemlerin kontrolünü kolaylaştıracaktır.

Canlı hayvan ve hayvansal birincil ürünlerde kalıntı izleme genelgesi 16.03.2013 tarih ve 09 sayılı Genelge doğrultusunda olmak üzere; Bakanlığımızca, Aydın ili için Su Ürünlerin de 126 adet Kalıntı izleme sayısı belirtilmiştir.

6.1.5. Pazarlama Problemleri:

Pazarlama ile ilgili ayrıntılı bilgiler 3. Bölüm içerisinde anlatılmış olup, bölüm içerisinde pazarlama problemlerine ve pazarlama problemleri ile ilgili genel bilgilere yer verilmiştir.

Bazı gerekli yasal düzenlemelerdeki eksiklik nedeniyle pazarlama ve örgütlenmede karşılaşılan sorunlar tarım ürünlerinin pazarlanmasında problemlere neden olmaktadır.

AB Gümrük Birliği Anlaşması rekabet şansı yüksek olan ürünlerin ihracatında Gümrük Vergileri açısından avantaj sağlamakla beraber, kaliteyi etkileyen teknik mevzuat uyumu ihracatımızı olumsuz yönde etkilemektedir.

153

İlimizde meyve veren incir ağaç sayısı yüksek olmasına rağmen üretimdeki azalma ihracat miktarının düşmesine ve gelir kaybına yol açacaktır. Kurutmanın kerevetlerde yapılmaması nedeniyle aflatoksin oluşumundan dolayı kuru incir ihracatında zaman zaman problemler yaşanmaktadır.

Özellikle IV.Alt Bölgede Bozdoğan ve Karacasu ilçeleri ile I.Alt Bölgede bulunan Söke ve Kuyucak ilçelerinde yeni zeytin plantasyonlarının kurulmasından dolayı zeytin üretimi artmıştır.

Ayrıca diğer zeytin üreten ülkelerde üretime bağlı olarak bazı yıllar zeytinyağı ihracatında tıkanmalar yaşanmaktadır. Zeytin yağı işleme tesislerinde üretim kalitesini arttıracak tedbirler alınmalıdır. Özellikle zeytinyağı gibi net ihracatçı konumunda olduğumuz ürünlerin ihracatının dökme olarak yapılıyor olması ambalaj ve etiketleme yapılmaması ülkemiz orijinli malların dış pazarlarda tanınmasını engellemektedir.

Kestane üretiminde Aydın ili Türkiye üretiminin % 28,9’ u ile Birinci sırada yer almakta olup, pazarlama sadece ham mamul olarak yapılmaktadır. Ürünün işlenerek Pazar şansının artırılması ile üretici daha fazla gelir sağlayacaktır.

Çilek üretimi I.Alt Bölgede özellikle Sultanhisar ilçesinde yapılmakta olup, ürünün sadece taze tüketime yönelik olarak değerlendirilmesi üreticileri ekonomik yönden etkilemektedir. Taze muhafaza veya işleme tesislerinin kurulması ile üründen elde edilecek gelir artacaktır.

AB’de son yıllarda tarım politikaları reform uygulamaları ile tarımda uygulanan destekler azalmasına rağmen, halen ürün bazında yüksek desteklemeler uygulanmaktadır. Bu durum karşısında fiyat açısından Aydın’dan ihraç edilen kuru incir, zeytinyağı, taze meyve ve sebze ürünlerinin rekabet şansı azalmaktadır.

Süt sığırcılığı işletmeleri sütün pazarlanması konusunda problem yaşamaktadır. Süt çevre illerde ve ilçelerinde Çiftçiye Hizmet Götürme Birlikleri tarafından ihale edilmektedir. İlde ise bu tür ihale sistemi uygulanmadığı için üretici sütü çevre illere göre daha ucuza satmaktadır.

Aydın ilinde salçalık domates üretiminde çok az miktarda sözleşmeli çiftçilik uygulanmaktadır. Sözleşmeli çiftçilik mevzuatının düzenlenerek ürün işleyen tesislerin çoğaltılması ve sözleşmeli çiftçilik yapanlarında artması fayda sağlayacaktır.

Pazarlama üretilen mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaştırılması olarak tarif edilebilir. Pazarlamada mal talebinin olup olmaması, üretilen malın hangi hangi gelir gruplarına satılacağı ve malın son kullanım değerlerinin nasıl artırılacağı göz önüne alınmalıdır.

Pazarlamada :1) Ürünle ilgili piyasa talebi varmı2) Ürün iç veye dış pazaramı hitap edilecek3) Ürün hangi gelir grubuna yönelecek4) Ürün değer fiyatına satılabilecekmi

154

5) Pazarlamada yasal sorunlar varmı6) Pazarlamada alt yapı sorunları varmı konularında araştırma yapıldıktan sonra üretimin bu araştırmaya göre yapılması amacı taşınmalıdır

Pazarlamada ki problemlerin kolay aşılabilmesi için:

1) Üretimin örgütlenmesi2) Organik ve iyi tarım uygulamalarına önem verilmesi3) Sertifikalı üretim yapılması 4) Gerekirse yüksek gelir grupları için üretim yapılması5) Organik ve iyi tarım uygulaması ile elde edilen ürünlerin satış yerlerinin arttırılması5) İhracat yapan özel-tüzel ve kamu kuruluşları ile ortaklaşa çalışmalar yürütülmesi 6) Üretilen ürünlerin markalaştırılmasına önem verilmesi7) Girdi fiyatlarının düşürülmesi için toplu temin yoluna gidilmesi8) Bu konuda başarılı kurum ve kuruluşların örnek alınması 9) Kalkınma ajansları ile proje çalışmaları yapılması10) Üretilen ürünler için günümüz teknolojisinde yararlanılması, (web sayfası açılması vb)11) Anlaşmaşlı üretimin yapılması gibi çözüm yolları aranmalıdır.

6.2. POTANSİYELLER VE KISITLAR

İlde tarım sektöründe doğal kaynakların mevcut ve potansiyel durumunu inceleyen tablo aşağıda gösterilmiştir.

Tablo:81. Tarımsal Kaynaklar, Kurumsal Yapı ve NüfusTanımlama Mevcut Durum Gelişme Potansiyeli

Tarım Arazilerinin Sınıfı ve Kullanımı

Toplam 363.215hektar tarım arazisinin % 58,4’ü I.-IV. Sınıf olup, % 41,6’sı VI.sınıf ve üzeridir.

I. ve IV.sınıf arazilerde tarla tarımı yoğunlukta olup, VI. Ve VII. Sınıf arazilerde incir, zeytin ve kestane üretimi yapılmaktadır. III. Ve IV. Sınıf arazilerde mera ve orman arazileri az olmakla birlikte VI. Ve VII. Sınıf arazilerde yoğunluk kazanmaktadır.

VI. ve VII. Sınıf orman arazilerinde fıstık çamı formasyonu (I.Alt Bölgede) kültürel yöntemlerle kazanılabilir.

Sulama Durumu 363.215 hektar tarım arazisi vardır. Yer altı suyu 292 hm³/ yıl ve yer üstü suyu 3.800 hm³/ yıl ‘dır.

Tarım arazilerinin % 59,5 ‘i sulanmaktadır. Bunun % 27,97’s’i halk sulamasıdır.

% 40,5’lik sulanmayan alan için DSİ ve KHGM tarafından çalışmalar yürütülmektedir.

Nüfus 1.006.541 % 39’u kırsal alanda ve % 61 şehirde yaşamaktadır.

Nüfus artış hızı daha önceki yıllara göre düşüş göstererek 0,54 olarak gerilemiştir.

2018 yılı için yapılan tahmine göre nüfus 1.041.288 olacaktır.

Örgütlenme -Tarım Satış Koop. İlimizde, 17 Ziraat AB ile uyum çerçevesinde

155

(TARİŞ)-Tarım Kredi Koop.-Tarımsal Kalkınma Koop.-Sulama Koop.-Su Ürünleri Koop.-Sulama Birlikleri-Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği

Odasına kayıtlı yaklaşık 105.000 çiftçi; 159 adet Tarımsal Amaçlı Kooperatif ve bu kooperatiflerin toplam 22.296 ortağı; 13 adet birlik ve bu birliklere kayıtlı toplam 11.071 üye ile 138.367 kişi tarımsal örgütlere üyedir

Üretici Birlikleri Yasası hazırlanmış olup, Yasanın yürürlükten çıkması durumunda örgütlülük oranı artacaktır.

Tablo:82. Tarımsal Ürünler ve Tarımsal Yapı ve Pazarlama

Tanımlama Mevcut Durum FarkTarımsal Ürünlerin Üretim Potansiyeli

-Üretimde çeşitlilik söz konusu-Katma değeri yüksek meyve sebze üretim oranı % 70 olup, Türkiye genel üretim oranından çok yüksektir.-Organik ürün üretimi var-İncir,Kestane ve Zeytinyağı gibi ihraç şansı yüksek ürünler üretiliyor-Aromatik ürün üretim şansı var (kekik gibi)-İlde Dünya ve Türkiye’nin en kaliteli pamuğu üretiliyor

-Turizm rantının yüksek olduğu III.Alt Bölgede tarım alanları (Şeftali,mandarin ve zeytin bahçeleri) azalmaktadır.-Menderes Havzası kirliliği tarımsal üretimi zorlaştırıyor

-İhraç edilen ürün miktarı ve kalitesi yükseltilebilir-Organik ürün üretim potansiyeli yüksek değerlendirilmiyor.

Tarım İşletmelerinin Durumu

İlimizde 50.773 tarım işletmesi vardır

Toplam işletmelerin % 32’si 50 da. altındadır. Araziler parçalı yapıdadır.

Arazi büyüklüğünün küçülmesine karşılık üretim artmaktadır.

156

BÖLÜM: 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASI

7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ

Aydın, tarımsal üretim değeri ve verimlilik ortalaması ülke ortalamasının üstünde olan bir ildir. İklim itibarıyla ürün çeşitliliği fazladır.Katma değeri yüksek olan ürün üretiminin ( sebze, meyve ) fazla olması nedeniyle tarımsal gelir ve tarımın GSYİH’ ya olan payı yüksektir. İlde tarımsal pazarlama sistemlerinde eksiklik görülmektedir..

İlde tarımın yanında turizm de gelişmiştir. Bu durum; tarımsal ürünler için bir talep ve pazarlama şansı oluştururken aynı zamanda tarım ile bu sektör arasında özellikle tarım alanlarının tarım dışı faaliyette kullanılması yönünde bir rekabete yol açmaktadır.

İlin Alt Bölgeler bazında bazı tarım ürünleri miktarı dikkate alınarak tarımsal potansiyelin değerlendirilmesi sonucunda aşağıda verilen matris hazırlanmıştır. MATRİS’te

1= En yüksek üretim miktarı, olmak üzere sırasıyla 2, 3, 4 geliyor. -= ihmal edilebilir miktar

Tablo:83. Bazı Tarımsal Ürünlerin Üretiminin Alt Bölgeler Bazında Karşılaştırılması

Ürünler I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt BölgeBuğday 1 4 3 2Yonca (Yeşil ot) 1 3 4 2Mısır Dane 1 2 4 3Zeytin 1 2 4 3Pamuk 1 4 2 3Tütün 2 - - 1Biber 2 1 - 3Salçalık Biber 2 1 - 3Domates 1 2 4 3Karpuz 1 2 3 4Şeftali 2 3 1 4Nar 1 4 3 2Turunçgil 1 - 2 3Çilek 1 2 - -Kestane 1 2 - 3Çekirdeksiz Üzüm 1 4 3 2Çekirdekli Üzüm 1 4 2 3İncir 1 4 3 2Süt 1 2 4 3Bal 1 2 3 4

157

Aydın I.Alt Bölgesi Alt Bölgeler bazında yukarıdaki gibi karşılaştırıldığında pek çok ürünün tek bir Alt Bölgede ihtisaslaştığı görülmekle beraber tüm alt bölgelerde hemen hemen her türlü tarımsal ürün üretilmektedir. Tarımsal potansiyelin en fazla olduğu I.Alt Bölgenin Menderes Havzası içerisinde olmasından dolayı tarımsal üretim de yüksek olmaktadır.

Hayvansal üretimde ise II.Alt Bölge et üretiminde belirgin şekilde öndedir. Bu durum; burada otlak, mera ve zeytinlik gibi açık alanlarda besi hayvancılığın gelişmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Süt üretimi I.Alt Bölgede en fazla yapılmaktadır. Bu bölgede kültür ırkı sığırcılık gelişmiştir.

Aydın Tarım Master Planı hazırlanırken ilin mevcut problemleri ve potansiyelleri dikkate alınarak amaçlar belirlenmiş, bu amaçlara ulaşmak için kullanılacak strateji ve geliştirilecek olan projeler tespit edilmiştir. Aydın için belirlenen amaçlar aşağıda verilmektedir.

- Sürdürülebilir tarım yapılması- Verimlilik ve gelirin arttırılması- Gıda güvenilirliği - İlin potansiyel ve fırsatları değerlendirilerek geliştirilecek olan stratejilerin SWOT analizi aşağıda verilmektedir.

7.2. GELİŞTİRİLEN SWOT ANALİZİTablo:84. Aydın İçin Geliştirilen Stratejilerin SWOT Analizi

Amaç Strateji Güçlü Zayıf Fırsat

Tehdit

Sürdürülebilir tarım

-Ekolojik tarımın

geliştirilmesi

-Pazar şansı yüksek ürünler mevcut

-Menderes havzası gibi verimli bir alan mevcut

-Dağlık kesimlerde zeytin ve incir yetiştiriciliğinde kimyevi gübre ve kimyasal ilaç kullanımı yok denecek kadar çok

-Ürünleri etiketleme ve ambalaj sorunu var

-Pazarlama zayıf

-Örgütlenme yetersiz

-Menderes Havzası kirlenmesi kısıt oluşturuyor

-AB Gümrük Birliği ve STA Anlaşmaları dış Pazar şansı var

-Kuşadası limanının dış ticarete açılması

-Kirliliğin artması

-Tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanımının artması (Özellikle III.Alt Bölgede)

158

azdır

-Kirliliğin önlenmesi

-Sivil toplum örgütleri var

-Kurumlar arasında yetki kullanımı ve denetimden kaynaklanan sorunlar

-Kirliliği önleyici yatırımların pahalı olması

-Kirliliğin sadece il boyutlu değil çevre illerden de kaynaklanması

-Çevre Bakanlığı çalışmaları

-Doğal Kaynakların Kullanımı

-Jeotermal, rüzgar, güneş enerjisi

-Meralar

-Su kullanım yüzeyinin fazla olması, balıkçılığın burada geliştirilmesi

-Yeterince kullanılmıyor

-Islahı gerekiyor

-Kıyıların yaklaşık %75’nin Milli Park ve Turizm alanı içerisinde kalması, ikinci konut imarına açılması

-Mera Fonu

-Pazarlama imkanı yüksek

-Turizm rantının yüksek olması

-Sulama sistemlerinin iyileştirilmesi

-Sulu tarımın yaygın ve örgütlü olması

-Sulama sistemlerinin iyi uygulanmaması

-DSİ ve KHGM tarafından tarımsal amaçlı suluma programları

-Yatırım finansmanı

Verimlilik ve Gelir

-Katma Değeri Yüksek Ürünlerin Üretilmesi

-Pazar şansı var

-Toprak ve iklim 2. ve 3. ürüne uygun

-Soğuk zincir zayıf

-Ürünleri etiketleme ve ambalaj sorunu var

-Pazarlama zayıf

-AB Gümrük Birliği ve STA Anlaşmaları dış -Pazar şansı var

-İhracatta sübvansiyon

-Kirliliğin artması-Tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı

159

Örgütlenme yetersiz

var

-Yaş Meyve Sebze İhracatının geliştirilmesi

kullanımı

Pazarlama sisteminin iyileştirilmesi

-Örgütlenme Türkiye genelinden iyi

-Eğitim yüksek

-Yasal düzenlemeler eksik

-Borsa işlem hacmi düşük

-AB OTP için piyasa sistemlerinin değişmesi

Hayvancılığın Geliştirilmesi

-Çiftçilerin bilinçli olması

-Hayvansal ürünleri işleyen tesislerin yetersiz olması

-Süt yem fiyat paritesinin düzensizliği

-Yüksek verimli kültür ve melezi ırkların yetiştirilmesi

-Hayvancılık faaliyetinin cazibesini yitirmesi-Besi hayvancılığında mevsimsel farklılığın yaşanması

Pazarlama Şartlarının İyileştirilm

esi

-Ekolojik açıdan yörenin uygun olması

-İhracata yönelik üretim

yapılması

-Sözleşmeli çiftçilik kanunu

-Alternatif üründe gelir yüksekliği

-Pazar ve pazarlama şansı yüksek.

-İhracatımızın büyük bölümünü oluşturan AB ülkeleri arasında aynı ürün yelpazesine sahip olan ülkelerin olması

-Üretimde standardizasyonun markalamanın olmaması

-Tarıma dayalı sanayiinin az olması

-Örgütlenmenin eksikliği

Gıda güvenilirliği

Güvenilir Gıda ve Yem Arzını Sağlamak

-AB gıda ve gıda güvenilirliği mevzuatına uyum

-Tarım ve gıda sektörünün tam olarak kayıt altına alınamamış

Bilinçlendirmeye açık bir nüfusun varlığı ve bu konuda

-Gıda işletmelerinde fiziki şartların projeye uygun olmaması ve iş

160

çalışmalarının devam etmesi,

-İyi hijyen kılavuzlarının yayımlanmaya başlanması,

-Güçlü bir mevzuatın olması ve üretimden tüketime etkin bir denetim ve kontrol mekanizmasının varlığı,

-Gıda üretim, satış ve toplu tüketim işletmelerinin önemli ölçüde kayıt altına alınmış olması,

-GGBS (Gıda Güvenilirliği Bilgi Sistemi) ve RASSF (Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi)’in kurulmuş olması,

-Alo 174 Gıda Hattının Olması

olması,

-Denetim ve kontrol için yetkili personelin azlığı

-Birincil üretim aşamasında hijyen uygulamalarında ve sisteminde eksiklik,

-İlimizde Bakanlığa bağlı akredite olmuş gıda ve yem laboratuvarının olmaması

-Yaş meyve ve sebze iç piyasa tüketiminde kalite ve standart zorunluluğunun olmaması.

-GGBS Sisteminin işlevsel ve pratik olmaması-İlimizde geleneksel yöntemlerle aile işletmelerinde üretilen işlenmiş tarımsal ürünlerin kayıt altına alınmamış olması-Gıda depolama yerlerinin nitelik ve

medyanın rolü,

-Gıda sektörünün tüketici taleplerini dikkate alması,

-Dünya pazarlarında kaliteli ve güvenilir gıda isteğinin sürekli artması,

-Teknolojik gelişmeler,AB'ye katılım süreci ve devam eden projeler,

-Güçlü bir gıda üretim potansiyeli ve gelişen gıda sanayi,

-Gıda sanayinde kurulu kapasitenin yüksekliği,

-Turizmdeki olumlu gelişmeler,

-Üretim ve işlemede uluslararası kalite ve standartların yerleşmeye başlaması,

-Tarımsal ürün ihracatının varlığı ve artış potansiyelinin olması.

akış şemasında sıkıntılar yaşanması

-Tüketicin bilgi eksikliğinin olması, tüketim ve satış alışkanlıklarının kolay değiştirilememesi,

-Kayıt dışı üretim yapan yerlerin mevcudiyeti ve coğrafi büyüklük ve sektörel çeşitlilik nedeni ile kayıt dışı üretime devam edebilme olasılıklarının yüksek olması,

-Gıda sektöründe çalışanların eğitim düzeyinin düşük olması ve kalifiye olmamaları, otokontrolün gereğince uygulanmaması ve bağlı bulundukları meslek odası, dernek vb. kuruluşlarca yeterince bilgilendirilmemeleri,

-İşletme sayılarının fazla ve küçük ölçekli olması,İşletmelerde izlenebilirliğin sağlanamaması,

-Turizm bölgesi

161

nicelik olarak yeterli olmaması-Gıda sanayinde kurulu kapasitenin yeterince kullanılamaması-Tarım ve gıda sektörü arasında entegrasyon ve koordinasyonun kurulmamış olması,

olması nedeniyle sezonluk denetimlerin sıkıntılı olması-Pazar yerlerinde denetimlerin Belediyeler tarafından yapılması

BÖLÜM: 8. PROJELERİN VE PROGRAMLARIN BELİRLENMESİ

8.1.İLDE YEREL İDARELER TARAFINDAN UYGULANAN PROJELER

Tablo:85.İl Özel İdaresi Kaynaklı Çalışmalar (TL)YAPILAN İŞİN ADI 2009 Y. 2010 Y. 2011 Y. 2012 Y. Kuduz Aşısı Alımı 0 0 43.632,00 80.190,00Kiraz Sineği Tuzağı Alımı 6.480,00 0 0 0

Erken Tahmini Uyarı İstasyonu Kurulması ve Geliştirilmesi Pro. 0 13.404,80 0 0

Muhtelif Ihale Bedelleri 11.618,28 0 0 0Gıda Kontrol Ölçüm ve Analiz Cihaz Alımı 10.856 0 0 0Seralarda Bombus Arısı Kul. Yayg. Projesi 0 0 4.800,00 0Taşıt Alımı 106.222,7 0 0 0Çavdar ve İkizdere Organik Tarım Projeleri 5.723,00 0 0 0

Hayvan Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele 49.862,02 25.533,90 0 0

Enformasyon Yayım ve Tanıtım Hizmetleri 26.786,00 0 0 0Karya Koyunu Damızlık Sürüsü Geliş Proj. 9.999 0 0 0Saanen Keçiciliği Geliştirme Projesi 29.991,86 0 49.295,07 0

Organik Tarımı Geliştirme Proj. 0 14.204,25 45.421,74 0

Kırım Kongo Kanamalı Ateşli (KKKA) Hastalığı İle Mücadele 0 0 85.177,44 19.070,10Yerli Arıcılığın Korunması Amacıyla Oğul Arı Dağıtımı ve Geliştirilmesi Projesi 0 0 9.653,58 0

162

Portatif Tip,Çabuk Sonuç Veren Nem Ölçer Cihazı Alımı 0 0 8.590,40 0Tarım İlaçlamasında Kullanılacak Suyun Ph’sının Belirlenmesi 0 0 14.768,88 0Zeytin Sineği İle Biyoteknik Müc. Projesi 0 0 24.840,00 19.872,00Zeytin Sineği Mücadele Projesi 67.181,40

Gps ve Ph Metre Cihaz Alımı 0 12.006,50 0 0

Gıda Numunesi Nakil (Friofirik Aracı Alımı 67.392,80Yabani Ağaçların (Menengeç) Aşılaması 0 0 0 4.999,50Zeytin Delicelerinin Aşılanması 0 0 0 4.999,75İlimiz Zeytin Yetiştiriciliğinde Verim ve Kalitenin Arttırılması (Lab. Analizi) 0 0 0 24.603,00

İlan Giderleri 0 3.576,58 7.902,06 12.944,95Şap Aşısı Alımı 0 0 0 119.973,75Akdeniz Meyve Sineği Kitlesel Tuzaklama Projesi 0 0 0 45.954,00İncirde Ekşilik Böceği ve Sirke Sineğinin Önlenmesi Amacıyla Plastik Tuzak Kullandırmayı Teşvik Projesi 0 0 0 16.452,15

Süt Keçiciliğini Geliştirme Projesi 0 0 0 28.943,61

TOPLAM 0 68.726.03 0 0

8.2. İLDE UYGULANAN GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER

8.2.1.Yatırım Projeleri:

Tablo:86. Yatırım ProjeleriYATIRIM PROJELERİ

1 BİTKİSEL ÜRETİMİ GELİŞTİRME PROJESİ2 BİTKİ SAĞLIĞI UYGULAMALARI VE KONTROLÜ PROJESİ

3İYİ TARIM UYGULAMALARININ YAYGINLAŞTIRILMASI VE KONT.PROJESİ

4ÇEVRE AMAÇLI TARIMSAL ALANLARIN KORUNMASI (ÇATAK) PROJESİ

5TARIM HAVZALARI ÜRETİM VE DESTEKLEME MODELİ GELİŞTİRME PROJESİ

6 ARAZİ TOPLULAŞTIRMA VE TİGH PROJESİ 7 ARAZİ DAĞITIM PROJESİ

8SORUNLU TARIM ALANLARININ TESPİTİ VE İYİLEŞTİRİLMESİ PROJESİ

9 HAYVAN HASTALIK VE ZARARLILARI İLE MÜCADELE PROJESİ10 HAYVANCILIĞI GELİŞTİRME PROJESİ11 KONTROL HİZMETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ12 NİTRAT DİREKTİFİNİN UYGULANMASI PROJESİ

163

13 SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNİ GELİŞTİRME PROJESİ14 İDARİ KAPASİTESİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ15 HAYVANCILIK KOOPERATİFLERİNİN DESTEKLENMESİ PROJESİ16 KIRSAL KALKINMA YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROJESİ 17 TARIMSAL YAYIM HİZMETLERİNİN DESTEKLENMESİ PROJESİ18 ÇİFTLİK MUHASEBE VERİ AĞI SİSTEMİ PROJESİ

19GIDA GÜVENLİĞİ VE KONTROL SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ ( GIDA DEN.HİZ.)

8.2.2.Yıllara Göre Tarımsal Destekler: Tablo:87. Tarımsal Desteklemeler (2003'ten 2012'ye kadar toplam destek miktarı:1.315.394.153 TL.)

Desteklemenin Adı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Doğrudan Gelir 27.635.532 27.617.962 19.160.109 0 0 0 0 0Pamuk 50.210.407 52.018.701 76.589.580 48.652.058 46.695.093 63.977.303 81.397.623 100.161.024Dane Mısır 3.132.819 11.314.621 11.878.273 2.983.165 5.679.596 7.839.014 8.684.002 6.765.664Ayçiçeği 738.725 3.556.812 1.739.590 268.649 2.037.335 4.431.605 957.225 114.518Hububat 0 0 0 0 0 0 1.447.430 1.601.836,88Zeytinyağı 9.218.111 250.328 2.776.785 63.191 2.228.695 2.836.616 4.646.955 14.350.984Kanola 0 0 12.543 1.995 0 0 0 0Mazot 6.755.627 7.798.443

12.826.3518.588.967 9.163.799 9.280.307 9.320.414 11.150.493,1

Kimyevi Gübre 4.503.753 5.335.681 10.493.216 10.921.126 10.920.682 10.965.164 12.798.225Toprak Analizi 0 0 0 56.649 1.186.472 1.114.868 1.119.932 1.377.555,44Sertifikalı Fidan 26.102 2.926.649 3.058.690 469.056 751.417 570.486 161.162 420.750,70Sertifikalı Tohumluk Kullan. 208.249 77.432 337.096 374.577 309.435 206.015 178.095 164.810Sertifikalı Tohumluk Üretimi 0 0 0 0 24.570 10.030 52.310 108.500,00Organik Tarım 0 0 0 109.111 859.435 864.371 1.954.652 3.722.640İyi Tarım Uygula. 0 0 0 0 1.888 125.230 432.564 601.087Yem Bitkileri 8.478.802 11.734.015 11.558.227 8.869.058 7.783.133 7.968.933 9.699.514 10.406.091Suni Tohumlama 846.375 829.296 0 0 0 0 0 0Gebe Düve 94.550 91.675 170.500 0 0 0 0 0Buzağı 792.506 1.001.523 1.930.866 2982840 1664742 1.929.159 2.475.462 3.332.470Anaç Sığır 0 0 0 0 7.057.980 11.454.893 15.199.020 19.802.955Anaç Manda 0 0 0 0 0 0 9.750Süt 5.901.062 8.160.144 6.114.510 15.216.752 8.297.524 11.953.472 22.293.238 16.059.548Su Ürünleri 958.315 1.776.179 1.776.328 2.334.023 2.443.493 1.107.047 2.192.411 1.072.500Tarımsal Yayım ve Danışmanl. 0 0 0 0 4.275 19.500 142.000 681.000Tarımsal Alet – Makina 0 49.059 71.514 0 0 0 0 0Süt Sağ. Ün. ve Soğ. Tan. Apar. 0 256.713 544.553 261.283 0 0 0 0Gübre Çukuru ve Aparat. 0 0 195.830 0 0 0 0 0Süzme Bal 547.832 1.662.587 421.053 0 0 0 0 0Ana Arı 20.115 102.420 425.460 447.195 0 0 0 0Bambus Arısı Des. 0 0 0 1260 13.100 15.200 26.220 0Karya Koyunu Geliştirme Pr. 0 153.140 158.730 211.680 217.998 219.660 139.020 162.460Çine Çaparı Yerinde Koruma Projesi 2.700 2.970 3.240 3.510 3.402 3.780 10.430 11.153Anaç Koyun-Keçi 0 0 0 0 1.026.330 0 1.228.780 1.952.310Aktif Arılı Koloni 0 0 0 497.102 833.100 926.406 925.480 1.469.832

164

Hastalıktan ari hayv. İşletme 0 0 0 58.150 1.835.700 2.035.200 2.915.159 1.116.450Et Teşviği 1.108.934 0 0 0 0 0 0 0Besi Sığırı Desteği 0 0 0 0 0 0 1.947.000 3.170.100ÇATAK 0 0 0 0 0 0 522.014 1.135.202Brucella Hastalığı Tazminatı 0 0 0 0 0 0 0 48.380Tüberküloz Hastalığı Tazmin. 0 0 0 0 0 0 0 1.334.530Kuduz Hastalığı Tazminatı 0 0 0 0 0 0 0 23.560Anafilaktik Şok Sonucu Yap. Tazm. Öd. 0 0 0 0 0 0 0 117.000Kıl Keçisi Yetiştiriciliği 0 0 0 0 0 0 0 21.695Kıvırcık Koyun Yetiştiriciliği 0 0 0 0 0 0 0 220.500Aşı 0 0 0 0 0 0 330.272 135.180Biyolojik Mücadele 0 0 0 0 0 0 0 20.255TOPLAM 121.180.516 136.716.350 151.749.828 102.943.487 111.039.638 139.809.777 181.373.298 215.631.259

8.3.BELİRLENEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANABİLECEK PROJELER

Sürdürülebilir Tarım İçin Geliştirilen Stratejiler

-Organik tarımın yaygınlaştırılması,

Tabii olarak organik tarım yapmakta olan dağlık kesimlerdeki çiftçilere ve Menderes havzasında organik tarım uygulayabilecek olan çiftçilere eğitim ve yayım çalışması yapılması

-Kirliliğin Önlenmesi,

Özellikle Menderes Havzası başta olmak üzere tarımsal faaliyette kullanılan ilaçlarda kalıntı oranı düşük ilaçların tanıtılması ve desteklenmesi, evsel ve sanayii atıklarının sıkı kontrol altına alınması-Doğal Kaynakların Kullanımı

Jeotermal enerjinin kullanılabilecek uygun duruma getirilerek ( Yüksek sıcaklık ve Bor probleminin çözülmesi ) seralarda kullanımının teşvik edilmesi,

Tarımsal sulama açısından programa alınmış projelerin yürürlüğe girmesi

Verimlilik ve Gelirin Arttırılması İçin Geliştirilen Stratejiller

-Katma Değeri Yüksek Ürünlere Öncelik Verilmesi

Sebze ve meyvelerin ( İncir, Zeytin, Kestane, Şeftali, Domates, Çilek v.b.) işlenerek katma değerinin yükseltilmesi,

165

Ekolojinin uygun olduğu yerlerde örtü altı sebzeciliğin ve seracılığın geliştirilmesi

-Pazarlama sisteminin İyileştirilmesi

Üreticilerin örgütlenmesinin teşvik edilmesi,

Bazı ürünlerde sözleşmeli çiftçilik yapılması ve çiftçinin buna özendirilmesi, mevcut sözleşmeli çiftçilik yasasının bölgede yaşanan sorunları çözecek şekilde yeniden düzenlenmesi

Pazarlama kanallarının iyileştirilmesi ( Ürünün hasadından işlenmesine kadar geçen sürede depolanma ve saklama şartlarının ) yeni Toptancı Hal Yasasının uygulanmasında görülen aksaklıklarının giderilmesi

Ürünlerin kalite Standardizasyonu, ambalajlanma, marka ve etiketlenmesindeki sorunların çözümlenmesi gibi konularda il için izlenecek stratejilerin oluşturulması

-Hayvancılığın Geliştirilmesi

Meraların ıslahıSözleşmeli besicilik ile entegre tesislerin yaygınlaştırılmasıHayvansal ürünleri işleyen tesislerin arttırılarak bu ürünlerde katma değer yaratarak gelir ve istihdam arttırılmasıSözleşmeli küçükbaş hayvancılığın teşvik edilerek yaygınlaştırılması

Tablo: 88’de yukarıda verilen stratejiler dikkate alınarak geliştirilerek önerilen projeler özetlenmiştir.

İlimizde kurulması planlanan organize sanayi bölgelerinin Alt Bölgelerde yetiştirilen ürün deseni ve yoğunluğu göz önünde bulundurularak tarım sanayi entegrasyonun sağlanması, Turizm Bölgelerinde özellikle yabancı turistler için tarımsal ürünlerin gerek ham gerekse işlenmiş haliyle tüketime yönelik projeksiyonlar geliştirilmelidir.

Tablo 88. Aydın İlinde Uygulanması Önerilen Projeler

Program Proje Adı Proje Amacı Proje Süresi

Projenin Uygulama

Bölgesi

Sorumlu Kuruluşlar

Finans Kaynağı

1-Organik Tarımın

YaygınlaştırılmasıOrganik Tarıma Yönelik Çiftçi Eğitim Projesi

Çiftçi gelirlerinin artırılması

Sürdürülebilir tarım yapılması

5 yıl İl geneliİl ve İlçe

Tarım Müdürlüğü

Bakanlık TARİŞTKDKGEKA

166

Organik Tarım Uygulama

Projesi

Seçilmiş ürünlerde organik tarım

yapılması7 yıl İl geneli

İl ve İlçe Tarım

Müdürlüğü

. Bakanlık

.İl Özel İdare .Özel Sektör .TARİŞTKDKGEKA

2-Kirliliğin Önlenmesi

Tarımda uygun kimyasal ilaç ve gübre kullanımına yönelik çiftçi eğitim projesi ile sanayii ve evsel atıkların önlenmesin yönelik eğitim çalışmaları

Tarımsal faaliyet sonucu meydana gelen kililiğin önlenmesi, Evsel ve sanayii atıklarından meydana gelen kirliliğin önlenmesi

5 yıl Menderes Havzası

Gıd.Tar.Hay.Çev. ve Şeh. Bakanlığı

. Bakanlık

. Özel Sektör

. Çevre Bakanlığı

3-Doğal Kaynakların Kullanımı Jeotermal

enerjinin kullanıma uygun hale getirilmesi

Yüksek sıcaklık ve bor konsantrasenin

düşürülmesi seralarda kullanım

imkanının sağlanması

5 yıl I.Alt Bölge İl Müdürlüğü MTA

. Bakanlık

.İl Özel İdare .Özel Sektör- TKDK-GEKA

4-Sulama sistemi iyileştirilmesi Modern Sulama

Sistemlerinin yaygınlaştırılması

Sulama suyunun ekonomik

kullanılması ve verimin

arttırılması

10 yıl

I.Alt Bölge II.Alt Bölge IV.Alt Bölge

D.S.İ. K.H.G.M.

. Bakanlık

.İl Özel İdare .Özel Sektör- TKDK-GEKA

5-Seçilmiş meyve ve sebzelerde üretimin arttırılması

   

Kestane İşleme Tesisi

Kestane üretimini ve değerini arttırmak

5 yılI.Alt Bölge ( Merkez

Köşk)

İl Müdürlüğü İlçe Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

Çilek, Turunçgil,Şeftali v.s. İşleme Tesisi

( Reçel, Marmelat, Meyve

suyu)

Meyve üretimini ve değerini arttırmak

5 yılI.Alt Bölge (Sultanhi-

sar)

İl Müdürlüğü İlçe Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

Sebze işleme tesisi

( Konserve, turşu, kurutma v.b.)

Sebze üretimini ve değerini arttırmak 5 yıl

II.Alt Bölge (Çine)

İl Müdürlüğü İlçe Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

167

Meyve ve sebze mumlama ve

ihracata yönelik çalışmalar

Meyve üretimini ve değerini arttırmak

5 yıl I.Alt Bölge (Kuyucak)

İl Müdürlüğü İlçe Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

 

Süt ve Süt Mamülleri

Entegre Tesisi

Kaliteli süt ve süt ürünleri ile

değerini arttırmak5 yıl I.Alt Bölge

(Merkez) İl Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

 

Tekstil Dokuma Sanayii

Dokuma çeşitliliği ile gelir arttırmak

ve istihdam sağlamak

5 yılI.Alt Bölge

(SökeMerkez)

İl ve İlçe Tarım Müdürlüğü İl Sanayi Müdürlüğü

.Bakanlık

.San. Ve Tic. Bak. . Özel Sektör .İl Özel İdare- TKDK-GEKA

6.Sözleşmeli Çiftçiliğin

YaygınlaştırılmasıSözleşmeli

Çiftçilikte Yayım

Sözleşmeli Çiftçiliği

Yaygınlaştırarak Önerilen projelere

hammadde sağlanmasını

arttırmak

10yıl İl geneliİl ve İlçe Tarım Müdürlüğü

.Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

7-Kalite, standardizasyon, marka yaratma Kalite

standardizasyonu, depolama,

ambalajlama ve marka yaratma

Kalite standardizasyonu,

depolama, ambalajlama ve marka yaratarak gelir arttırmak ve

istihdam sağlamak

10yıl İl geneliİl ve İlçe Tarım Müdürlüğü

Bakanlık . Özel Sektör .İl Özel İdare- TKDK-GEKA

 

Bal depolama ve ambalajlama

Kalite standardizasyonu,

depolama, ambalajlama ve marka yaratarak gelir arttırmak ve

istihdam sağlamak

5 yıl I.Alt Bölge (Merkez )

İl Tarım Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

168

 

Zeytinyağı depolama ve ambalajlama

Zeytinyağının kalitesinin arttırılması,

saklama şartlarının iyileştirilmesi ve

istihdam sağlanması

5 yıl İl geneliİl Müdürlüğü İlçe Müdürlüğü

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

8-Pazarlama kanallarının iyileştirilmesi ve örgütlenme

Pazarlama kanallarının

iyileştirilmesi

Mevcut yasalara uyularak ürünlerin

değerinin arttırılması ve

gelirin arttırılması

5 yıl İl geneli Gıd.Tar.Hay.Bakanlığı

. Bakanlık

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

9-Hayvancılığı geliştirme Sözleşmeli

Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği

Projesi

Üretimi arttırmak 10 yıl İl geneli Gıd.Tar.Hay.Bakanlığı

. Bakanlık

. Özel Sektör

.İl Özel İdare- TKDK-GEKA

Belirtilen amaçlar doğrultusunda geliştirilecek strateji ve uygulanacak olan projelerin birbiriyle çatışan ve örtüşen noktaları aşağıdaki matriste verilmektedir.

Seçilmiş projelerde uyuşma (+), çatışma (-) olarak verilmektedir.

Tablo :89. Projelerin Uyuşma ve Çatışma MatrisiProje

ÖnerileriEkolojik Tarım

Pazarlama Sisteminin

İyileştirilmesi

Katma Değeri Yüksek Ürünlerin

Teşviki

Çevre Kirliliğini Önleyici Projeler

Hayvancılığın Geliştirilmesi

Ekolojik Tarım xxxxxx + - + +

Pazarlama Sisteminin İyileştirilmesi

+ xxxxxx + + +

Katma Değeri Yüksek Ürünlerin Teşviki

- + xxxxxx + +

Çevre Kirliliğini Önleyici Projeler

+ + + xxxxxx -

169

Hayvancılığın Geliştirilmesi + + + - Xxxxxx

Aydın için tarım master planı hazırlanırken, çevrenin korunduğu ekolojik tarım yapılan sürdürülebilir tarım olanaklarının arttırıldığı projelere ağırlık verilmesi uygun olacaktır. Ayrıca ildeki potansiyelin değerlendirilmesi bakımından tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi, pazarlama sisteminin iyileştirilmesi özellikle ambalaj ve etiketlemeye özen gösterilmesi, mevcut üretimi yapılan ürünlerin işlenerek katma değerinin yükseltilmesi gerekmektedir.

İldeki tarihi ve turistik potansiyel göz önünde bulundurularak tarımsal ürünlerin bu alanlarda değerlendirilerek gelirin arttırılması sağlanmış olacaktır.

170