autocad_2002-prirucnik_sa_upustvima_za_rad

36 Upustva za rad sa Auto CAD 2002/2000 1

Al@emir je za titini znak koji vas upozorava da je zabranjeno na bilo koji na in kopiranje iumno avanje crte a ili dijelova knjige bez pismenog odobrenja autora

Razumjevanje sklopova AutoCada..................................................................... 1Po etak rada sa Auto CAD 2002.................................................................... 1Razumjevanje Auto CAD-ovih sklopova........................................................ 4Status Bar ...................................................................................................... 5Kori tenje Snap komande............................................................................... 6Kori tenje Grid komande ............................................................................... 8Kori tenje Polar SnapTracking....................................................................... 9Pull-Down Menus (Povla ni-padaju i meniji) .............................................. 11Dotatni meniji (Shortcut Menus) .................................................................. 11Toolbars (spisak alata) ................................................................................. 12Model i Lejaut Table.................................................................................. 13Command Window ...................................................................................... 14Text Window............................................................................................... 15Ekranski meni .............................................................................................. 16Biranje komandi (Selecting Commands) ...................................................... 16Startovanje komande iz menija (menus) ....................................................... 16Startovanje komandi iz Toolbar-a ................................................................ 17Startovanje komande sa komandne linije...................................................... 17Kori tenje dodarnih (Shortcut) menija.......................................................... 17Kori tenje mi a (Pointing Devices) .............................................................. 19Ponavljanje jedne komande.......................................................................... 20Transparentno kori tenje komandi ............................................................... 21Korekcija gre ki........................................................................................... 21Kori tenje User Documentation Help........................................................... 22Otvaranje jednog novog fajla (za crte )........................................................ 24Otvaranje egzistiraju ih crte a ..................................................................... 27Rad sa vi ezna nim crte ima ....................................................................... 29Kori tenje Partial Open i Partial Load .......................................................... 30

paranje crte a i rada na crte ima ................................................................ 31Pregledanje i a uriranje osobina crte a......................................................... 33Izla enje iz AutoCAD-a............................................................................... 36

Razumjevanje sklopova AutoCada

Po etak rada sa Auto CAD 2002Da se po ne raditi sa Auto CAD 2002 ili bilo kojim drugim CAD programompotrebno je prvo i osnovno instalirati Program.Po to ova knjiga nosi naslovpriru nik sa uputstvima za rad sa Auo CAD-om onda emo i po eti od po etkakako instalirati CAD program.Slede e navedene slike e vam to objasniti slike suuzete iz vodi a za instalaciju ,CD kojeg ste nabavili u komercijalnim trgovinamaAuto CAD-a

2 I Poglavlje Razumjevanje Auto CAD sklopova


Slika01.PR Control Panel odaklese uobi ajeno po inje instaliratiAuto Cad programKada kliknete na ikonuInstall/Uninstall ustvari vi po injetestaratovati kompjuterski alat zainstaliranje programa ili zauklanjanja tj skidanje nekogprograma koji vam nije potreban dase nalazi u va em kompjuteru..Neznatne su razlike u principu

instalisanja programa od toga koji je Windows instaliran u va em kompjuteru.Slikekoje su uzete za primjer instalisanja programa su uzete iz Windows XP profesionalto u svakom slu aju ne treba da bude smetnja za razumjevanje kako instalisati

programa Auto CAD ili nekog drugog programa.

Slika 02-I Dialog box box-ovi posle po etka instalacije sa Control Panel-sa ikone Install/Uninsall

Slika03.I Slede i dialog box-ovi koji se pojavljuju nastavkom instalacije programaPosle klikanja na ikonu CD or disket pojavljuju se slede i dialog box-ovi.Box kojivas da je strogo preporu eno da se zatvore sve aplikacije prije izvr enja instalisanjauklju uju i program i za kontrolu virusa lijevo dialog box.Ako je neka aplikacijaotvorena izaberite Cancel pa ugasite aplikaciju a onda ponovite postupakinstalisanja.Kada kliknete na dugme Next desno na slici se pojavi dialog box zaizbor opcija instalisanja.



Slika 04.I Dialog box za upozorenje i desno za izbor opcija instalisanjaprogramaIzborom opcije instalisanja programa otpo inje tok instalisanja programa slede ailustracija pokazuje izgled po etka toka instalisanja.

Slika 05.I Instalacioni programa utokuIz navedenih navednih slika i obja njenjamo ete razumjeti kako se otpo inje ikako te e instalisanje Auto CADprograma,u ovom primjeru Auto CAD2000. to ne zna i da je velika nekarazlika kod instalisanja i drugih AutoCAD programa.Ono to bih istakao jena ta morate obratiti pa nju da kada sepojavi Dilog Box na kome se unose

oznake o autentin nosti programa tj KeyWord mora se pa ljivo i ta no unijeti jer uprotivnom program ne ete mo i instalirati.Da bih imali pristup svim kompanijinimpobolj anjima programa kao i punopravnokori tenje programa pro itajte pa ljivo uslove kojisu une eni u lijevi i Dialog Box koji se pojavljujepri instalaciji programa kao i privatanju uslova zanjegovo kori tenje i upotrebu.Posle prihvatanjaugovornih uslova (I accept) i nastavlja seinstalisanje.Posle ega ete zavr iti instalisanje

Auto CAD programa u va em kompjuteruZa rad sa AutoCAD 2002 preporu uje se karakteristike kompjutera:The recommended System Requirements are- Intel Pentium or AMD-based PC 450MHz or higher- 128 MB RAM- 200 MB or more free disk space- 1024x768 VGA display



- Mouse or other pointing device

Razumjevanje Auto CAD-ovih sklopovaAuto CAD-ov prozor je podjeljen u est posebnih povr ina:

• Title bar (Naslov)• Menu bar (meni tabla)• Toolbars (paleta komandi)• Document Widow ili povr ina crte a.• Command Window• Status bar

Slika 06.I Prikazuje tipi nu slikuAuto CAD-ovog ekrana.Najve i dio od ovihkomponenti su standardneWindows karakteristike.Na primjer naslovna tabla dugornjeg vrha prozora pokazujeime programa.(Ime aktuelnogcrte a koji je u paran)Svaki otvoreni crte ima svojvlastiti document Window.Akoje maksimirano onda jepostavljeno u zagradama kao

to je na slici i prikazano.Ako nije paran odnosno imenovan onda stoji Auto Cad2002 [drawing1.dwg].Meni nazivi (Menu bar) su locirani odmah ispod naslova i sadr e nazive komandikoji se koriste za crtanje i ure ivanje crte a.Toolbars -palete sadr e komande koje se koriste za kreiranje va eg dizajna.Status bar se nalazi du inom donjeg dijela prozora,pokazuje kordinate aktuelnogpolo aja krsti a na razli itim polo ajima u crte u.Na status baru se nalaze ikomande o kojima emo vi e govoriti o Status baru.Command Window jedna komponenta AutoCAD-a koja nije ekvivalentna sanajve im brojem drugih Windows programa.Vi sa nje mo ete startavati AutoCAD-ove komande ukucavanjem imena komandi i pritiskom na Enter tangentu natastaturi.Neke komponente- komande se nalaze na istim lokacijama druge kaoToolbarovi se mogu premje tati na razli ite lokacije, mogu se paliti i gasiti itd.Document Window je povr ina crte a koja zauzima najvi e prostora na ekranu.Toje povr ina u kojoj ce crta aktuelni crte .Svaki crte ima svoj dokument Window.Druga dva dokumenta u ovom prozoru su ikona sa dve strelice koje se spajaju ujednoj ta ki pod uglom od 90 stepeni.Ova ikona reprezentuje kordinantni systemkoji se koristi (User Coordinate System ili skra eno UCS).Na povr ini crte a se



pojavljuje jedan znak + (Crooshairs)sa malim kvadrati em(Pickbox) u centru.Kadse pomjeri kvadrati iz povr ine crte a preobra a se u strelici koju usmjeravate naneki meni ili neku komandu time to klikanjem na komandu sa lijevim dugmetommi a aktivirate komandu AutoCAD-a.

UCS ikonaUCS ikona prikazana na slici lijevo poma e vam da razumijete kakoje va crte orjentisan.Ikona se sastoji od dvije strelice i jednekvadrati a.Strelice vam odre uju pozitivne pravce X i Y ose.Presje na ta ka UCS-a je kordinantni po etak

Pickbox (izborni kvadrati + znakom)Pomjeranjem Apature sa krsti em preko povr ine crte a kao to smonaveli mijenjaju se kordinate centra kvadrati a koji slu i da se fiksirajuta ke na crte u iz kojih mo ete zapo eti odnosno zavr iti jednukomandu. Ako pomjerite Pickbox sa krsti em preko povr ine crte a on

se mo e promjeniti u strelicu ili neki drugi oblik Windows Pointer-a koji se nalazekao standardni Windows pointer zafiksiranje .Na OptionsDialog Box-u pode avaveli inu izbornog kvadrati apomjeranjem kliza e plo ice naslici.Zajedno sa pode avanjem

Apature Size (veli ine otvora) vi mo ete podesiti object snap mode.Veli inu krsti amo ete podesiti izborom slede e komande:1.Command: cursorsize Enter2.Enter new value for CURSORSIZE <5>: 100 EnterPosle une ene vrijednosti veli ina krsti a prekrije cijelu povr inu prozora crte a

Status BarStatus bar se nalazi izlo en na dnu Auto CAD ekrana.

Slika 07.I Sastavni dijelovi (komponente) Status bara



Status Bar se satoji od slede ih komponenti pogledaj sliku:O svakoj navedenojkomandi slijede obja njenja u poglavljima koja slijede:Izlaganje polo aja kordinata krsti a se mo e paliti i igasiti on/off pomo u tangenteF6.Bilje ka:Ako gledate pa ljivo opis komande na status bar-u mo i ete vidjeti desnood kolone komandi opis koji vas upu uje ta treba da raditite,specificirate ta kuodnosno birate odgovaraju e opcije posle kucanja komande na komandnoj liniji ipritisnutog Enter-a.Ove Auto CAD komande vas obavje tavaju i o slede imkoracima koje preduzimate sve do zavr etka aktuelne komande.

Kori tenje Snap komandeKomandu izaberete prema slede oj ilustraciji:

Snap Spacing-opcijaAktivira se na inSnap-a saspecificiranomvrijedno u.

1.Command: snap se upi e i pritisne Enter da se pojave opcijeSpecify snap spacing or [ON/OFF/Rotate/Style/Type] <10.0000>:Pritisne se Enterili specificira nova vrijednost pa se onda pritisni EnterOn/Off-opcijaAko ukucate na komandnu liniju ON ili Off i pritisnete Enter pali se odnosno gasise na in Snap-a ali zadr ava aktuelna postavljena vrijednost intervala Snapa..

Aspect-opcijomSe postavljuju razli iti intervali ograni enja kretanja Snap-a u X iY osi.Ova opcija ograni enja kretanja Snapu nije mogu a uizometriskom gridu-crtanja.

Rotate-opcijaPostavljate kordinanantni po etak i rotirate mre u relativno zaaktuelni UCS kori teni kordinanantni sistem.Specificirate rotacijuizme u -90 i 90 stepeni.Pozitivna rotacija je u smjeru suprotnomkazaljci na satu oko bazne ta ke. Negativna rotacija je u smjerukretanja kazaljke na satu.Ovu opciju je korisno primjeniti kada

imate objekte koji se spajaju ili se sije u pod nekim uglom.Rotacija se vr islede im nizom komandi:1.Command: snap se upi e i pritisne Enter2.Specify snap spacing or [ON/OFF/Aspect/Rotate/Style/Type] <1.0000>: r-opcija3.Specify base point <0.0000,0.0000>: mi om markiraj ta ku da se specificiraugao



4.Specify rotation angle <0>: 25 i pritisnite Enter.Slede a ilustracija prikazujenavedeni niz komandi.

Povratak na osnovno postavljanjesnapa vr i se na komandnoj linijiuno enjem prethodnih 0 vrijednostinizom komandi koje ste koristili i zapostavljanje ugla snapa.

Slika 08.I Ilustracija postavljanja ta kicamre e izborom Snap ,Rotate opcije

Promjene bazne ta ke snapa mogubiti neophodne da se podese osnoverafiranja.

Promjene bazne ta ke i ugla rotacijemo ete mijenjeti na komandnoj linijinizom komandi kako je navedeno uprethodnom primjeru stim to

mijenjate njihove vrijednosti.Ovaj metod vam omogu ava lak e crtanje objekatapod nekim uglom u odnosu na osnovno postavljanje napr(linija,poligona,pravougaonika i sl)Style opcijaVam nudi dva na ina izbora Standard ili Isometric. to mo ete primjetiti nizomprikazanih komandi na komandnoj liniji.1.Specify snap spacing or [ON/OFF/Aspect/Rotate/Style/Type] <10.0000>: s-unesi

i pritisnite Enter2.Enter snap grid style [Standard/Isometric] <S>: i-izaberete i pritisni Enter3.Specify vertical spacing <10.0000>:unesete vrijednost ili pritisnite enter ako stesaglasni sa va om 10 vrijedno u

Slika 09.I Ilustracija rasporeda ta kaste mre e primjenom Snap komande Style opcije



Kori tenje Grid komandeIzla e se ta kasta mre a aktuelnog pogleda na ekranu.Mre a je samo vizuelnoupustvo.Ona se ne tampa i nije dio crte a. Grid je jedan pravougaoni ablonta kica koji se prote e preko povr ine koju ste specificirali kao granicucrte a.Kori tenjem grida pojednostavljuje se crtanje na prostoru crte a.Grid vampoma e da lak e poravnjate i vizuelizirate objekte. Ako ih zomujete tj.pove avateili smanjujete va crte ,ponekad je potrebno za vrijeme crtanja.pode avatirastojanje izme u ta kica da bih bilo podesnije za novo uveli avanje Mre a semo e paliti i gasiti sa opcijama On/Off :Da se izlo i mre a na crte u izabere sekomanda :

:2.Specify grid spacing(X) ili [ON/OFF/Snap/Aspect] <current>: Specificira sejedna vrijednost za(X na pr. 10,00), ili ulaz jedne opcije.Grid spacing(X) opcijaPosle uno enja X vrijednosti postavljaju se intervali ta ki u prostoru za specifiranuvrijednost X ili pritiskom na Enter zadr ava se postoje a vrijednost intervala. Akoste odabrali X pravilno interval grida on e se vidjeti na ekranu.Ako ste odabrali Xpremali na komandnoj liniji ete dobiti obavijest da je gustina grida velika.Zaveli ine crte a A4 ili A3 formata interval grida e se pojaviti na ekranu.Za ve eformate birate ve e intervale rasporeda grida.ON/OFF Ako se izabere opcija pali se /gasi se mre a ta kica posle pritiska naEnter..Snap :Ako se unese opcija na komandnu liniju onda se postavlja snap interval ipritisne Enter.Aspect :Ako izaberete opciju onda se unose vrijednost X i Y rastojanja (intrerval)X i Y vrijednosti mre e.



Uno enjem ortho na komandnu liniju i pritiskom na Enter , birate opcije da budeupaljen On ili uga en Off ortho kako bi mogli lak e crtati kose odnosnoortogonalne linije..Snap modeOgrani ava pomjeranje krsti a (crosshairs) za intervale koji su definisani .Kad jeSnap mode upaljen ON,krsti izgleda da se dr i ili se kop a ”snap”za jedannevidljivi pravougaonik mre e.Snap je uspje an za specificiranje ta aka sastrelicom ili ta kastom napravom (pointing device).

Kori tenje Polar SnapTrackingPolarno vo enje kop anja je jedanprecizan alat crtanja koristi se dase pove e rastojanje du polarnogpra enja i regulisanja staze.Kada

crtate ili modificirate objekte mo ete koristiti Polar Tracking da se izlo ipovremeno pode avanje staze definisane sa polarnim uglom kojispecificirate.Mo ete koristiti Polar Snap da se odredi specificirana distanca dupode ene staze. Na primjer na slede oj ilustraciji crtate liniju veli ine dvijejedinice od ta ke 1 do ta ke 2 a onda crtate liniju dvije jedinice od ta ke 2 do ta ke3 pod uglom od 45 stepeni.Ako je upaljen polar 45-stepeni prira taja, AutoCADizlo i jedan pode avaju i tip alata kada va krsti sije e 0 ili 45-uglove. Pode enastaza i tip alata nestanu kada udaljujete krsti iz uglova. Isto tako pomjerite vakrsti ,od pode ene staze, tip alata se izlo i kada pomjerite krsti bli e uglovimapola.Osnovna uglovna mjera je 90 stepeni.Koristite pode enu stazu i tip alata danacrtate va objekat.Vi mo ete koristiti Polar Tracking sa Intersection i ApparentIntersection object snaps da na ete gdje je jedna polar pode ena staza presjekladrugi objekat.

Slika 10.I Crtanje linijskih segmenata kori tenjem Polar Tracing-a i Polar uglova1.Command: _line komanda Specify first point:markira po etnu ta ku

180+35=215



2.Specify next point or [Undo]: 60 unese du inu i pritisne Enter3.Specify next point or [Undo]: <30 unese ugao i pritisne Enter4.Angle Override: 305.Specify next point or [Undo]: 50 unese du inu i pritisni Enter6.Specify next point or [Close/Undo]: 40 unesi du inu i pritisni Enter7.Specify next point or [Close/Undo]: 60 unesi du inu i pritisni Enert8.Specify next point or [Close/Undo]: <215 unesi ugao i pritisni EnterAngle Override: 2159.Specify next point or [Close/Undo]:markiraj ili unesi du inu i pritisni Enter10Specify next point or [Close/Undo]:C da se zatvori linija i pritisni EnterBilje ka: Ortho ON na in omogu ava krsti u horizontalno i verticalno odnosnoortogonalno pomjeranje i fiksiranje ta ki odnosno ne mo ete crtati kose linije.Zbog toga vi ne mo ete imati Ortho na in i polar tracking upaljene istovremeno,AutoCAD gasi Polar Tracking kad je upaljen Ortho na in. Ako upalite PolarTracking , AutoCAD gasi Ortho na in.Jednostavno ako je upaljen Polar snap ,snap mode se gasi automatski.Da se specificiraju polarni uglovi (Polar Tracking)Vi mo ete koristiti Polar Tracking da crtate po tragu du polarnog uve anja uglovaod 90, 60, 45, 30, 22.5, 18, 15, 10, i 5 stepeni ili mo ete specificirati i drugeuglove.Slede a ilustracija pokazuje pode avanje izlo enih staza kada se pomjerava krsti 90 stepeni sa polarnim pove anjem ugla postavljenim za 30 stepeni.

Orjentaciju 0 zavisnog uglapostavljate na Drawing Unitsdialog box ( UNITS). Direkcijasnapa je u smjeru ili suprotnomsmjeru kazaljke na satu

(clockwise or counterclockwise) zavisno od jedini ne (units direction) kojuspecificirate kada postavljate mjerne jedinice.Specificiraj Polar Rastojanje (Polar Snap)Polar snap ograni ava pomjeranje krsti a za pove anje polarne distance kojuspecificirate.Na primjer ako specificirate jednu du inu veli ine 4 jedini ne mjere,veza krsti a je iz prve ta ke specificirane du ine od 0 , 4, 8 ,12 , 16 itd. Isto takopomjerate va krsti ,jedan tip alata koji indikuje najbli e pove anje polar snap-a.Da se ograni i ulaz ta ke za polarno rastojanje,obadvoje Polar Tracking i Snapmode (Postavite za Polar Snap) moraju biti upaljeni.. set polar snap distance

1. Iz Tools izaberete Drafting Settings.2. U Drafting Settings dialog box, Snap i Grid plo ici,odaberi Snap On.3. U Snap Type & Style, odaberi Polar Snap.4. Ispod Polar Spacing, unesi rastojanje (polar distance).5. Odaberi Polar Tracking plo icu i odaberi Polar Tracking On.6. Odaberi ugao pove anja iz Increment Angle liste.

Mo ete specificirati va e vlastite uglove izborom Additional Angles a onda New.7. Zavr i sa OK.

36 Upustva za rad sa Auto CAD 2002/200011


Pull-Down Menus (Povla ni-padaju i meniji)Najve i broj AutoCAD komandi su numeri ke standardne Windows funkcije kojese pojave kada se markira ime menija.Ovi meniji su ure eni po hijerharijskomredu.Dole navedena slika prikazuje jedan standardni View meni.

Slika12.I tipi nogprimjera puul downpadaju egmenija saprikazivanjem podmenija (submenu)

Dotatni meniji (Shortcut Menus)Kratki dodatni meniji su specijalni meniji koji se pojavljuju na odre enoj povr ini

pozicije krsti a (cursor) kada se pritisne desnodugme mi a. Pritisni tangentu SHIFTIstovremeno pritsni desno dugme mi aDa vam se pojavi lijevo prikazani dodatni meni izkojeg birate neku od komandi.Razli iti dodatni meniji se pojavljuju u razli itimsituacijama kada na lokaciji krsti a na va em crte upritisnete desno dugme mi a,zavisno od komandikoje ste prethodno koristili

Slika13.1 pokazuje jedan primjer dodatnog menija koji sepojavljuju pritiskom na desno dugme mi a kada se krstinalazi negdje na poziciji objekta



Toolbars (spisak alata)Kada startate Auto CAD , prvi put se pojavljuju Standard ,Object Properties,Drawi Modify toolbar-ovi.Standardni AutoCAD-ov meni, obezbjedio je 26 toolbar-ova isvaki od njih sadr ava jednu grupu povezanih komandi.Svaka komanda imaodgovaraju i alat (ToolTip) to je prikazano na dole navedenoj slici.Vi mo ete

initi svaku od ovih grupa vidljivu na ekranu.Grupa se mo e dodavati i sklanjatisa ekrana.Toolbar-ovi su vjerovatno najlak i i najbr i putevi za startovanje AutoCAD komandi.Standardni toolbar sadr i dugmadi za standardne Windowsfunkcije,kao to su otvaranje, paranje i kucanje kataloga (files),isjecanje(cutting),ilijepljenje (pasting) objekata sa i iz Clipboard-a,kao i pokajanja(Undo) i ponovnovra anja prethodnog to je na neki na in gre kom uklonjeno (Redo).Tako e susadr ane i mnoge druge AutoCAD funkcije kao to su paniranje i zomovanje,osobine i mnogi povla ni pull-down boxovi za kontrole boja debljina liija,tipovalinija i svega onoga sa im ete se suo iti prora uju i u nastavku ovuknjigu.OveToolbars komande su izlo ene na slede oj slici Standardnog toolbara i

toolbar-a osobina objekata.

Toolbar se sastoji od niza ToolTip-ovaslo enih po odre enom redu u jednomToolbar-u.

Slika 14.1 standardnog toolbar-a i toolbar-a osobina objekta

Slika 15.I Vi kontroli ete koji etoolbar biti vidljiv na ekranu takoto kori tenjem Customize dialog

boxa vr ite izbor toolbaramarkiranjem kvadrati a porednaziva toolbara -na pr.Modifytoolbara i dr.



Toolbar koji se pojavljuje na ekranu posle markiranja mo ete smjestiti na ekranu nabilo koje podesno mjesto koje odredite.Izbor Toolbara kojeg elite smjestiti naekran mo ete izvr iti i na slede i na in.Kliknite na neki toolbar koji se nalazi naekranu da vam se pojavi spisak Toolbars-ova, kao to vam pokazuje slede a slika16:I.

Slika 16.1Toolbars se pojavljujeklikanjem na desno dugme mi akad se mi markering nalazi iznadnekog postoje eg toolbar-a naekranu

Slika 17.I Ilustracija lebde eg Toolbar :Neka dugmadi imaju jezi ak nadugmetu na koji pritisnete lijevim dugmetom mi a da se pojavi lebde itoolbar sa kojeg birate eljenu komandu

Model i Lejaut TableSu prikazani na slici 18.I.Uobi ajeno vi kreirate va e crte e u Model space,a ondapalite Paper Space da kreirate Layout-e da bih od tampali va e crte e.Kako etekreirati va e Layout-e bi e vi e govora u XV poglavlju.Na crte u su prikazana dvaLayouts tab-a ,ali ih mo e biti i vi e . Na primjer , mo ete kreirati individualnoLayout-e za plan osnove zgrade,plan elektroinstalacija i sli no…

Slika 18.I Pomo u pokretnih jezi aka vr i se prebacivanje izme u Model ili Layout prostora



Command WindowTamo gdje kucate Auto Cad komande i gdje dobijate poruke i obavje tenja taj dioje tako nazvat Command Window.

Slika 19.I Uve avanje ilismanjenje CommandWindow povla enjemSplit bara

Options Dialog BoxKroz ovo a i druga poglavlja ete nailaziti na upu ivanja na Options DialogBox.Ovaj dialog box sadr i deklaracije za mnoga AutoCAD-ovapostavljanja.Detaljniji opis mo ete na i u AutoCAD-ovom Help-u.

• Files Specificiraju se imenici kojim Auto CAD nalazi specijalne files.takokao menus,drivers(drajvere) i podr avaju e files.Tako e se specificirajukorisnikova definisana postavljanja kao to su imenici (directories) kori teniza smjene kontrolisanja.

• Display Sadr i deklaracije kontrola za AutoCAD-ova izlaganja,takve kaoto su boja ekrana i broj linija na Command Window

Slika 20.I Options Dialog Box-System-prikazan sa grafi komkartcim i dr.

• Open and SaveKontroli e kako estoAutoCAD automatskipara va e crte e i dali

se kreira backup kopija.• Plotting Kontroli e

opcije srodne zaplotiranje, takve kao tosu osnovna default plot



postavljanja za nove crte e.• System Kontroli e op ti AutoCAD-ov sistem postavljanja,kao to su

aktuelni grafi ki i ta kasti(pointing device drivers) i dali mo ete otvoritivi e zna ne crte e.

• User Preferences Sadr i kontrole koje dozvoljavaju optimalizaciju na inada se radi sa AutoCAD-om , kao default drawing units i kori tenje klju evaakceleracije i kratki menija.

• Drafing Omogu uje vam kontrolu ure ivanja razli itih opcija kao to jekori tenje AutoSnap-a i AutoTracking-a.

• Selection Kontroli e AutoCAD-ovu selekciju modaliteta (mode)i kori tenjezahvata (grips).

• Profiles Dozvoljava vam da kreirate korisnikove definisane konfiguracije.

Bilje ka:Vi mo ete promjeniti brojlinija teksta izlo enog na prostoruCommand Window iz Display tabliceOptions Dialog Box-a.Slika 20.I prikazuje izbor command sadvije linije i izbor boje za Model SpaceWhite

Text WindowTekst Window je drugi prozor u kojimo ete ukucati AutoCAD-ovekomande i crtati objekte premaodabranim komandama i podacimakoje unosite na komandnoj liniji TextWindow-a.Na text Window-u mo etei pregledati AutoCAD-ovaobavje tenja i poruke.Slika 22.1 Text WindowDa se pali i gasi AutoCAD crteWindow i Text Window-u pritisnite F2tangentu.Pritiskom na tangentu F2 se



aktivira i odmah izlo i Text Window.ponovnim pritiskom gasi se Text Window itd.

Ekranski meniMada se incijalno ne pojavljuje Auto CAD ima jednu dodatnu ekranskukomponentu koju mo ete izlo iti i koristiti za startovanje komandi.Screen meni(ponekad nazvat side meni) sastoji se od jedne povr ine na desnoj ivici povr inecrte a .Kada pomjerate krsti preko jedne meni stavke(item),stavka postajeistaknuta.onda kliknete da izaberete jednu stavku.Klikanjem na stavku na svimvelikim slovima se pali meni da se izlo i povezana selekcija komandi.Jednomizlo en screen meni mo ponovo pozicionirati kao i svaki drugi toolbar.

Biranje komandi (Selecting Commands)Sada kada ste nau ili Auto CAD-ove sklopove vi imate bolje razumjevanje mnogihna ina kako mo ete izabrati komande.Vi mo ete izabrati Auto CAD-ove komandekori tenjem nekih od ovih metoda:

• Klikanjem na jedno dugme na Toolbar-u• Izborom jedne komande iz jednog pull-down menija(padaju eg menija)• Kucanjem komande na Command Wiew ili Text Window.• Izborom komande iz kratkog(brzog-shortcut menu) menija.• Klikanjem jedne komande na Screen-ekranskom meniju-rijetko se

primjenjuje kod starijih verzija Auto CAD je bila aktuelnija.Stvar je za diskusiju koju ete od navedenih opcija metoda izabrati.Vi ete koristitionu opciju koja se u datim trenucima ini vama najpodesnijom.

Startovanje komande iz menija (menus)

Da se starta jedna komanda izabere se ona meni opcija koju elite koristiti.Da se koristi jedna meni opcija, na primjer da se nacrta jedna linija:

1. Pomjerite strlicu ili krsti do menu bara i izaberete meni za crtanje ikliknete na Draw meni da se izlo e razli ite komande .

2. Kliknete na komandu (L) Line,meni nestane Auto CAD izlo i poruku:Specify first point:Na komandi Window se pojavi tra enje da se izaberete po etnu ta ku linije(starting point line).3. Pomjerite krsti preko povr ine crte a a onda kliknete da izaberete po etnu

ta ku ..Auto Cad vam sada poru uje da izaberete:Specify next point or [Undo]: tra i da izaberete ili slede u ili krajnju ta ku linije (end point).4. Pomjerite krsti ponovo a onda kliknite da odaberete krajnju ta ku linije

(end point).5. Pomjerajte krsti i kliknite da izaberete drugu ta ku .



6. Pritisnute desno dugme mi a da vam se izlo i kratki meni i onda izaberiteEnter da se zavr i komanda.

Mo ete klikniti na bilo koji drugi (pull-down) padaju i meni da izaberete nekudrugu vrstu komandi.Da zatvorite padaju i meni bez biranja komande pritisniteEsc tangentu.

Startovanje komandi iz Toolbar-aDa se starta jedna komanda sa Toolbar-a kliknite na jedno dugme Toolbar-a da vamse pojavi jedna obavijest na Command Window-u.Radi primjera koristimo jedno dugme da nacrtamo kru nicu (circle):

1. Na DrawToolbar-a ,kliknimo na dugme Circle.Na komandi Window seizlo i poruka:

2.Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tanradius)]:Ova poruka izlo i nekoliko opcija od circle komande.Osnovna opcija da seizabere centar kru nice.2. Pomjerite krsti na povr inu crte a i odaberite jednu ta ku –centar kru nice.

Auto CAD vam sada poru uje:Specify radius of circle or [Diameter] :Ponovo vam Auto CAD izlo i opcije.Osnovna opcija je da izaberete radijuskru nice.3. Primjetite da kada povla ite krsti da se mo e promjeniti veli ina kru nice

sa jednim radijusom od centra.Da kompletirate komandu izaberite jednuta ku i kliknite na nju ili ukcajte na Commandnoj liniji vrijednost za radijusi pritisnute Enter

Startovanje komande sa komandne linijeDa se starta komanda sa komandne linije na komandnoj liniji ukucate komandu ipritisnete Enter.Posle ega vam Auto CAD poru uje sli ne poruke kao i kodprethodna dva na ina startovanja. Auto CAD komande se mogu kucati sakompletnim imenom komande ili sa skra enim imenom.Na primjer ako nakomandnoj liniji ukucate Line odnosno skra eno L vi mo ete startovatikomandu.Skra enica naziva (Command aliases) komandi je definisana u jednomAuto CAD katalogu ACAD.PGP file koji je tako nazvat.

Kori tenje dodarnih (Shortcut) menijaKada pritisnete desno dugme mi a AutoCAD izlo i dopunski-kratki meni iz kojegmo ete da birate razli ite opcije komandi.Kratki meni je (context-sensitive) tozna i da su prezentovane one opcije menija koje zavise od pozicije krsti a (cursor)



gdje se nalazi kada desno kliknete,neki objekat koji je ve izabran na aktuelnomstatusu AutoCAD-a kada je jedna komanda aktivna.Desnim klikanjem mi om na povr ini crte a izlo i se jedna od est slede ih opcijamenija.Meni koji se izlo i zavisi od aktuelnog statusa AutoCAD,tj dali je kliknutona jednu praznu povr inu ili na jedan objekat u crte u.

• Default Izlo en je kratki meni kada nijedna komanda nije aktivna i nijedanobjekat nije izabran.Ovaj meni sadr i zajedni ke opcije kao to suCopy,Paste,Pan i Zoom.

• Edit Izlo en je kratki meni kad komanda nije aktivna,desnim klikanjem jeizabran izabran jedan objekat na crte u.Ovaj kratki meni sadr i edit

komande specifi ne za tip izabranog objekta.

• Command Izlo en je kratki meni kad je komanda aktivna.Ovaj meni sadr i komandne opcije sli no drugimkomandama kao to su Pan i Zoom.

• Hot Grips Izlo en je desnim klikanjem na jedan zahvat hotgrip.Obja njenje se nalazi u poglavlju VII.

• Ole Izla e se kratki meni kada se desno klikne na OLEobjekat.Ovaj meni sadr i opcije za ure ivanje OLE objekata.

• Hyperlink Izlo en je desnim klikanjem kada je izabran jedan grafi kiobjekat sa jednim spojenim hyperlinkom.Ovaj meni sadr i opcije zaotvaranje kopiranje i preura ivanje hyperlinka,isto tako kao to jedodavanje za va e liste Favorita.

• Object Snap Izlo en je pritiskom na tangente Shift ili Ctrl dok ste vi desnokliknuli.

Osim klikanja na povr inu crte a vi mo ete vr iti klikanjedesnim dugmetom mi ana druge AutoCAD-ove povr ine da bi se izlo ili dodatnimeniji.Koji meni ete izlo iti zavisi od toga gdje izvr iteklikanje.

• Toolbar Klikanjem na bilo koji dio nekogToolbar-a izlo i se kratki meni koji koristite dase izlo i ,sakrije ili poru i neki drugi toolbar.

• Comman line Desnim klikanjem nacommandnu liniju ili text Window izlo i seest najvi e kori tenih komandi ,takve kao to

su Copy i Paste komande.• Dialog box ili window Desnim klikanjem

unutar nekog dialog box-a ili ili njegovogprozora izlo i se kratki meni sadr avaju iopcije podesne za pojedine funkcije.



• Status bar Desnim klikanjem na neko od dugmadi status bara izla e sekratki meniji iz kojih mo ete izv iti paljenje i ga enje On/Off ipostavljanja dialog box-ova biraju i opcije Settings.

• Model/Layout Desnim klikanjem Model Tab pojavi se kratki meni iz kojeg

mo ete birati ovo se pojavi saLayout-a ako desno kliknete na Layout Tab tako da mo ete birati eljeneopcije.

Kori tenje mi a (Pointing Devices)Osim kori tenja va eg mi a za izbor komandi i ta ki na crte u vi mo ete koristiti idruga dugmadi na pokazivanju naprava da koje aktiviraju druge AutoCAD-ovefunkcijePointing Device ButtonsOd dva dugmeta mi a lijevo dugme slu i za izbor:

o Specificiranja lokacijao Izbor objekata za ure ivanje(editing)o Izbor meni opcija , dialog box dugmadi i polja.

Operacije desnog dugmeta mi a zavisne su od konteksta i mogu se koristiti

• Za kraj jedne komande koja je aktivna• Izlaganje kratkog menija ( shortcut menu )• Izlaganje Object Snap menija• Izlaganje Toolbars dialog box-ova

Operacija desno klikanje se mo e modificirati na Options dialog box-u. ( OPTIONS). Operacija dodatnih dugmadi je definisana na jednom AutoCADmenu file.Ako koristite Intelli mi koji ima mali to ki izme u lijevog i desnog dugmetaonada su i obezbje ene slede e funkcije:

desno klikni pojavi se



• Rotiranjem to ki a napred vr i se pove anje crte a (Zoom In)• Rotiranjem to ki a nazad vr i se smanjenje crte a (Zoom out)• Dvostrukim klikanjem na to ki vr ite zomovanje crte a za Extens• Pritiskom na to ki i pomjeranjem mi a vr ite premje tanje crte a na

ekranu odnosno paniranje crte a.

Ponavljanje jedne komandeJednu upravo kori tenu komandu mo ete ponoviti pritiskomna SPACEBAR ili Enter ili desnim klikanjem mi a ibiranjem Repeat komande koja se nalazi na vrhu toolbara.Kada se unosi komanada na komandnoj liniji vi mo ete prijestartovanja neke komande ukucati MULTIPLE (Kao naprimjer CIRCLE,ARC i ili dr) Kad ste uradili crte e sakomandom, pritisnite ESC tangentu.Primjer:1.Command: MultipleEnter command name to repeat: circle se upi e ime komandei pritisne Enter.Bez ponovnog aktiviranja navedene komande

mo e se nacrtati toliki broj kru nica koliki je potreban za crtanje va eg dizajna2.Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:izbabere se centarna crte u3.Specify radius of circle or [Diameter] <63.8790>:30 se upi e i pritisne Enter4.CIRCLE Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:Izabere senovi centar5.Specify radius of circle or [Diameter] <30>:40 se upi e i pritisne Enter.Komandase automatski5.CIRCLE Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:Specificirase centar6.Specify radius of circle or [Diameter] <40>:50 Upi e se vrijednost pre nikaipritisne Enter7.CIRCLE Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: *Cancel*-Na kraju se pritisne tangenta Esc da se zavr i komanda



Slika 24 . I Ilustracija primjene Multiple opcije za crtanje navdenog niza komande

Vi tako e mo ete ponoviti komandu za vrijeme aktuelne AutoCAD sesijekori tenjem tangenti UP ARROW i DOWN ARROW za navigaciju jedneprvobitne komandeKada je na komandnoj liniji ime izlo eno pritisnite Enter.

Transparentno kori tenje komandiIzvjestan broj komandi mogu biti kori tene dok su druge komande aktivne.Naprimjer dok se crta jedna linija mi mo emo eljeti da koristimo PAN komandu dapomjerimo crtanje preko ekrana da izaberemo krajnju ta ku linijeMi tako emo emo promjeniti postavljanje Snap i Grid-a dok su druge komandeaktivne.Komande koje mogu biti kori tene dok su druge komande aktivne nazvanesu transparentne komande.Da bi se koristila komanda transparentno sa komandnelinije ukucajte jedan apostrof (') prije imena komande.Auto CAD izlo i dvostrukeznake >> prethode i obavje tenju na komandnoj liniji da se indicira kada e sepo eti komanda transparentno.Slede i primjer to pokazuje:

Command: LINESpecify first point: 'SNAP>>Specify snap spacing or [ON/OFF/Aspect/Rotate/Style/Type] <10.0000>: 5Resuming LINE command.Specify first point:Bilje ka:Ve ina komandi koje ne biraju objekte,kreiraju nove objekte ili uzrokujuda crte i budu regenerisani da bi se koristili transparentno.Promjene su ura enekori tenjem dialog box-ova koji bi bili otvoreni transparentno da se ne uzima uobzir efekt dok ne bi bila orginalna komanda kompletna.

Korekcija gre kiAuto CAD odr ava trag svih kori tenih komandi i promjena koje su napravljene sanjima.Ako izvr ite promjene va om ne pa njom i napravite gre ke Auto CAD je



obezbjedio komande da ispravite tako ura ene gre ke.Gre ke mogu biti suprotne odzadnjih akcija ili nekih prethodnih akcija.Sa Standard Toolbar-a birate:

• Da se izvr i jedan odre eni broj operacija Undounesete eljeni broj u ovom slu aju je to 5 Vitako e mo ete izabrati neku od navedenihopcija.Auto/....

Command: UndoEnter the number of operations to undo or[Auto/Control/BEgin/End/Mark/Back]<1>: 5

• Mo ete tako e izabrati i kombinaciju tangentiCtrl+Z

• Iz Edit menija mo ete izabrati UndoAko ste izbrisali jedan ili vi e objekata gre kom mo ete koristiti komandu OOPSda se ona ispravi na crte u.

Da se ispravi jedna akcija radi se na slede i na in:Pored navedenog na slici lijevo vi mo etekoristiti i kombinaciju tangenti Ctrl+Y.Bilje ka:Komanda Redo je suprotna komandiUndo.Vi morate koristiti komandu Redo odmahposle kori tenja Undo komande.

Kori tenje User Documentation HelpAuto CAD se uklju uje na sistem Online Help koja sadr i sve ispisanedokumentacije koje dolaze sa Auto CAD-om,kao i razli ite dodatne dokomentacijeobezbje ene samo u electronik formi.Da se izlo i Auto CAD-ov sistem pomo iuradite slede e kao to je prikazanao na slici :

Undo-ispravkeprema prethodnimakcijama

Redo –Ispravkeprema zadnjoj Undoakciji



Slika 25.I Kori tenje AutoCAD Help dokumentacije

Slika 26.I Pronal enjeobja njenja za komande uAutoCAD Help -u

Kada pritisnete Sadr aji navedete klju nu rijeu ovom primjeru Lineodmah vam se pojavi udoljnjem boxumarkirana rijeodnosno svi citati kojipo inju sa rijeLine.Ako ste upravo totra ili a u ovom slu ajujesmo onda se nadesnoj strani box-apojave sadr aji:Concept,Procedure iReferences.

Concept sadr i opis linije(line) onoga ta ste tra ili ponekada i slike kako bih tobolje razumjeli ono to elite da uradite.Procedure vas upu uju kako ete to uraditi sa nizom komandi koje treba daprimjenite da bih to uradili a ponekad i sa skicama koje vam poma u u definisanju irje avanju problema.Reference Sadr e veoma kratka upustva o komandama koje mo ete primjeniti i osistemu varijabli potrebnih u datim situacijama za pobolj anja Auto Cadpostavljanja i dobijanja onih karakteristika koje su potrebne za to ta nijim ikvalitetnijim izvr avanjem kreiranja objekata na va em crte u.Kada sa mi om prelaziti preko navedenih sadr aja pokazivaju a strelica se pretvarau aku iznad navedenih sadr aja i ne samo njih nego kada prelazi i preko drugih



dijelova u sadr ajima.Klikanjem mi om na tom dijelu gdje se strelica preobra a uapu uvijek ete nai i na odre ena poja njenja problema bilo da su vam upu ena u

pisanom ili crtanom obliku.Kada kliknemo mi em na mjestu gdje se strelicapreobra a u apu dobijemo jedne nove sadr aje sa novim mjestima preobra anjastrelice u apu.Da bih se vratili na prethodni i prethodne sadr aje Auto CAD-ovepomo i, mi emo u tom slu aju klikniti na strelicu Back-nazad kao to je to naslede oj slici pokazano.

Sliaka 27.I Primjernala enja AutoCADkomandi u ovom slu ajuLine-komande

Savjet: Ovaj primjermo e da poslu i za sveAutoCadkomande.Obzirom daje dokumentacija oAuto CAD-u op irna ida je obuhva eno sveono to ste radili ili toete raditi to ete je

samo koristiti onda kada je trebate.Obzirom da je ova pomo napisana naengleskom jeziku ,a oni koji budu imali problema sa razumjevanjem mogu sekoristiti rije nicima prevodiocima koji se nalaze na Internetu ili se mogu nabaviti ukomercijalnim ku ama, koje mo ete instalirati u svoj kompjuter tako da u slu ajupotrebe radi to potpunijeg razumjevanja mogu se i korisno upotrebiti.Bilje ka:Kada startujete jednu komandu i pritisnete tangentu F1 vi ete aktiviratiHelp komandu sa konceptom procedurom i referencama same komande.

Otvaranje jednog novog fajla (za crte )1. Startajte program AutoCAD-a.2. Na Auto CAD 2002 Today dialog box-u se odabere Create Drawings tab.3. Iz padaju e liste izaberi Template, Start from Scratch, ili Wizards.

o Template: Dvostruko klikni na jedan DWT format za uzorakformata.

o Start from Scratch:markiraj English or Metric.o Wizards: Dvostruko klikni Quick ili Advanced Setup.

4. Da ugasi AutoCAD Today dialog box, izaberi Tools > Options.5. U Options dialog box-u, odaberi Show Traditional Startup dialog da se

izlo i original startup dialog box,ako ste odabrali ovu opciju onda eteuvijek mo i startovati novi crte sa Startup dialog box-a koji se pojavljujekada startujete program , ili Do Not show a Startup dialog,da se ne izla edialog box.



Izaberite OK. Osnovno postavljanje fajla crte a je kreirano

Slika 28. I Dialog za startovanje jednog novog fajla skupa sa Create Drawings tab

Kreiranje fajla skupa iz Open Drawing plo eU AutoCAD okru enju mo ete koristiti jedan postoje i fajl crte a kao jedan novifajl crte a . Da koristite AutoCAD dialog box,prije nego to po nete, kreirajtejedan fajl parajte ga .Po nite sa jednim novim fajlom crte a.

1. Izaberite File > New.2. Na AutoCAD 2002 Today dialog box-u, odaberite Open Drawings tab.3. Iz padaju e liste odaberite jedan od slede ih na ina za listanje postoje ih

kataloga.o Most Recently Usedo History (by Date)o History (by Filename)o History (by Location)

Dvostruko kliknite na jedno ime iz kataloga.

Slika 29.I Dialog box za otvaranje novog fajla skupa iz ve postoje ih falova Open Drawing

Na primjer A2002M.dwg i otvori ete navedeni crte .Posle Primjenite komanduSave AS i dajte va em crte u novo ime i smjestite ga u odgovaraju u mapu. Sve



objekte koji se nalaze na crte u izbri ete (Delete) i parajte ,tako da zadr ite sveostale osobine koje je fajl imao na prethodnom crte u po ev i od lejera ,blokova idrugog o emu emo u slede im poglavljima vi e govoriti.Da kreirate fajl crte a

1. Odaberi File > New .2. Na AutoCAD Today dialog box, odaberi Create Drawings tab. Slika 29.I.3. Iz padaju e liste odaberi jednu od slede ih:

o Template: Dvostruko klikni jedan dwt file format za ablon.o Start from Scratch: Dvostruko klikni English ili Metric.o Wizards: Dvostruko klikni Quick ili Advanced Setup.

4. Da ugasite Auto CAD Pack Today dialog box,izaberi Tools > Options.5. Na Options dialog box, odaberi Systems tab.6. Na Startup field, uradi jedno od slede eg:

o Izaberi Show traditional Startup dialog, da se izlo i original startupdialog box

o Odaberi Do not show startup dialog,da se ne izla e original startupdialog box.

Izaberi OK. Osnovno postavljanje fajla je kreirano.Bilje ka: U fajlu crte a mo ete crtati i oblikovati va dizajn prema va impotrebama.

Otvaranje fajlova sa Startup dialog box-aKao to je navedeno u nizu kamande otvarase jedan novi fajla crte a kad se naOptions plo i markira Startup field- Show tradicional Startup dialog.Da se postavi Startup dialog box:

Slika 30 . I Optionsdialog box -system plo aza postavljanje Startupdialog box-a

1.Izaberite iz Toolsmenija >Options davam se pojaviOptions dialog box.2.Kliknite na plo uSystem ,a potom nazalistak Startup imarkirajte Showtraditional dialog.3.Izaberite OK davam se pojavi Startup

dialog box



4.Na Startup dialog box-u mo ete izvr iti otvaranje fajlova klikanjem na ikone:

Slika 31.I Startup dijalog boxovi za izbor ablona fajla za crtanje va eg dizajna

• Open drawing –otvara se Open Drawing dialog box iz kojeg mo eteodabrati postoje i fajl koji elite da koristite kao ablon za novi vadizajn.Vi na ovaj na in mo ete i otvarati i va prethodni fajl za nastavakrada na njemu. Markiranjem fajla i klikanjem na OK otvori se izabranifajl.Kada markirate fajl koji elite da otvorite na desnom oknu prozora seizlo i slika fajla ,koja vam mo e slu iti kao kontrolna slika dali ste izabralipravi fajl.

• Start from Scratch-Otvara se novi fajl.Vr i se samo izbor mjernih jedinica iklikanje na dugme OK.

• Use a Template-otvori se Use a Templete dialog box iz kojeg sa liste kojase pojavi mo ete da izaberete ablon fajla za va u novu kreaciju.

• Use a Wizard –otvori se Use a Wizard dijalog box iz kojeg mo ete dakreirate jedan novi ablon kori tenjem nekoliko Advanced Setup ili QuickSetup dialog box-ova za oblikovanje va eg ablona-odnosno fajla.

Otvaranje egzistiraju ih crte aSada ako vi e poznajete Auto CAD-ovu sredinu vi ste spremni da nau ite kako seotvara jedan postoje i crte .Vi ete vjerovatno vi e otvarati postoje e crte e negokreirati nove.Da se otvori postoje i crte koristite jedan od slede ih metoda:

AutoCAD se sje a zadnjih crte a koji su ura eni.



Lijevo ilustracija takva 4 crte a koja se brzo otvarajubiraju i ime iz liste u donjem dijelu File padaju egmenija.Za ostale crte e kada se izabere jedna od gore

navedenih komandi izlo i seSelect File dilog box iz kojegbirate koji crte ete otvoriti.Slika 32.I Kori tenje Select Filedailog boxa za otvaranje AutoCADcrte aKada izaberete i markiratecrte koji elite otvoriti nadesnoj strani dialog boxa vamse pojavi prethodno slikacrte a .Isto tako mo ete primjetiti ikada je zadnji put promjenjencrte odnosno kada je zavr en

sa datumom i vremenom zavr etka,kao i veli ina crte a izra ena u KB.Na Select File Dialog box-u se nalaze mape u kojima se mo e nalaziti ve i brojcrte a u zavisnosti od broja u paranih u toj mapi iz koje mo ete na isti na in daizaberet koji ete crte koristiti.Vi tako e mo ete otvarati postoje e egzistiraju e crte e pomo u AutoCAD 2002Today window.Komandu mo ete izabrati prema dole prikazanoj slici:Primjetite da

Slika 33.1 OtvaranjeAutoCad crte a sa AutoCAD Today boxa

na lijevoj strani Dialogbox-se nalazi jezi akOpen Drawings na kojikliknete da vam se uprodu etku na dolepojavi jedan niz slovasa brojevima u

zagradi.To zna i da se na odre enom slovu nalazi u paran jedan broj crte atj.onoliki broj koji je naveden u zagradi.Koji crte elite izabrati i pod kojemazbu nom redu odre ujete sami prema potrebi za otvaranjem nekog crte a.Kada stese odlu ili za red i crte vi kontroli ete dali ste izabrali onaj pravi koji ste zaista ieljeli prethodno pregledju i crte to je prikazano na slici.



Kori tenjem AutoCAD Design Center vimo ete na i i otvoriti svaki Auto CADcrte uz pomo Find Dialog Box.Slika 34.1 Otvaranje crte a pomo u Finddialog box-aSa navedenim dialog box-om vi mo etena i sve crte e koji se nalaze ukompjuterskoj memoriji.Da bi ograni ilibroj ako ste ukcali zvjedicu posle koje stepomo u dugmeta Find Now po eli tra iticrte e koji vam se pojavljuju u donjem

dijelu box-apritisnite dugmeStop.Ako ga ne na eteposle toga nastavitetra enje pomo u

dugmeta New Search.Na dialog Box se nalazi i drugih varijanti koje i sami mo eteprostudirati.

Rad sa vi ezna nim crte imaPonekad ima potrebe a i koristi da se radi paralelno sa dva crte a istovremenokako bih se mogle izvr iti odre ene kontrole na crte ima i vr iti korekcije ili

pore enja.Da bih to mogli uraditi prvo trebate jedan pa zatim drugicrte otvoriti kako bih Auto CAD memorisao u redukako je to prikazano br 1 i 2 dole na slici:Kliknite posle na Window meni da vam se pojavi dolenavedene opcije izbora postavljanja crte a..

Slika 35.I Kori tenjeWindow-u prozora za pore enja crrte a



Kori tenje Partial Open i Partial LoadVi mo ete koristiti Partial Open opciju da otvoriti upravo onaj dio kataloga crte ada bih pobolj ali AutoCad-u performanse kada radite sa velikim katalozima (Files)crte a.Kada koristite Partial Open da otvorite crte vi ga punite samo geometrijomsadr anom u prvobitno u paranom pogledu na jednom specifi nom layer-u.Otviri se jean egzistiraju i crte (Open an Existing Drawing)Da se otvori dio ve eg crte a (Partial Load)Da se djelimi no otvori jedan crte :

1. Iz File menu, izaberi Open.2. Na Select File dialog box, odaberijedan crte .3. Clickni strelicu slede u za Open i izaberi Partial Open.4. U Partial Open dialog box, odaberi jedan view; default view je EXTENTS.

Vi samo mo ete puniti geometriju iz model space views koji su parani naaktuelnom cre u.

5. Odaberi jedan ili vi e layers.Ako niste odabrali jedan layer ili layers za punjenje, nisu layer geometrija punjeneu crte u ali sve drawing layers egzistiraju u crte u..Ako niste specificiraligeometriju za punjenje u crte ,nisu geometrije punjene ravnomerno iako jegeometrija iz jednog pogleda specificirana za punjenje.Ako crtate objekte najednom layer koji nije napunjen, vi ete mo i crtati na vrhu postoje e geometrijekoja nije napunjena u crte .Bilje ka: Xref-dependent layers je izlo ena na Layer Geometry to Load list samoako je izabrani crte bio poslednji paran sa VISRETAIN system variablepostavljenim za 1. Neki layers su kreirani u xref od kada je xref bio napunjen ucrte u i nije se izlo io u Layer Geometry to Load list.

6. Ako crte sadr i jedan prostorni index, mo ete odabrati Use Spatial Indexoption.

Jedan prostorni (spatial) index je jedna lista kojom se organizuju objekti osnovanina njihovim lokacijama u prostoru. AutoCAD se koristi jednim prostornim index –om da locira dio crte a koji je itan,ovim se minimizira vrijeme tra enja zaotvaranje crte a.Ako crte sadr i xrefs ali ga ne elite puniti njime odaberiteUnload All Xrefs on Open.Bilje ka: Ako pojedina no otvorite crte koji sadr i povezan bound xref, samo diood xref koji je napunjen (definisanim sa odabranim view) je vezan za parcijalnootvoreni crte .

8. Odaberi Open.Vi mo ete za punjenje odabrati dodatne informacije na va aktuelni crte tolikodugo koliko je crte parcijalno otvoren.Command line PARTIALOPENDa se napuni jedan parcialno otvoreni crte sa dodtnom geometrijom

1. Iz File menu, odaberi Partial Load. Partial Load option je mogu a samo ako je aktuelni crte parcijalno otvoreni cre .



2. Na Partial Load dialog box, odaberi jedan pogled ili izaberi Pick Windowda se defini e pogled.

Slika36.1 Partial Open DialogboxOsnovni default view jeExtents. Mo e se punitigeometrija samo iz modelspace pogleda koji su paranina aktuelnom crte u.

3. Odaberi jedan ili vi elayers.

Ako niste izabrali jedan layerili layers za punjenje, nepunise crte geometrijom ali svicrte i layers existiraju ucrte u.Ako nijedna layergeometrija nije specificiranaza punjenje u crte nijednageometrija se ne e puniti

ravnomjerno iz pogleda koji je specificiran za punjenje.Ako crtate objekte na layerkoji nije napunjen vi mo ete crtati samo na vrhu postoje e geometrije koja se nenalazi napunjena u crte u.Vi ne mo ete isprazniti neku geometriju kojom jenapunjen aktuelni crte .

4. Odaberi Open.

paranje crte a i rada na crte imaKada radite na jednom crte u poriodi no je potrebno da svoj rad parate da se nebinekim slu ajem desila neka pogre ka kojim bih va dotada nji rad bio uzaludan.Kada ste prvi put startovali novi va crte on nije nosio neko ime koje ste mu vidali.Prvi puta kada parate va crte AutoCAD izlo i jedan dialog box i obavijestivas za ime kataloga.Vi mo ete dati neko podesno ime crte u (samom katalogu)onakvo kakvo sami proizvoljno izaberete,kako bih ga pri novom otvaranju inastavku rada na njemu to lak e prona li.Me utim vi ne ete uraditi samo jedancrte .Crte a e biti vjerovatno mnogo mnogo vi e.Da bi sebi olak ali njihovopronala enje mora se razmisliti kako organizovati njihovo paranje.Ovde se nemisli samo na ono jednostavno pritiskanje na dugme Save- paraj.Pored rada saAuto Cad-om vjerovatno radite i sa drugim programima pa i radi toga potrebno jena neki na in organizovati smje tanje informacija u odre ene mape ipodmape.Osnovno je kada upalite kompjuter da do va ih crte a do ete prijekim inajbli im putem kako ete to uraditi ovde emo predlo iti jedan na in koji sledipremda mo e biti mnogo vi e na ina.



Slika 37.IKreiranje mapeza smje taj iparanje crte a

Prvi put kadaformiratemapu idatepodesno ime,u parajtecrte u tojmapi saimenom kojenavedete zacrte .U kojemdijelu i nakojem mjestoete smjestiti

mapu odlu itesami.I ovde ima vi e mogu ih izbora.Da smjestite mapu na eljeno mjesto Savedialog box vam omogu ije da to mo ete uraditi po va oj elji.Kada ste imenovali mapu i u njoj u parali crte koji posle dora ujete svaka novadorada se para koriste i se alternativnom komandom koja je prikazana na dialogbox-u paranje crte a.Posle kada parate crte periodi no ne e vam se vi epojavljivati ovaj dijalog box .Ovaj dialog box e se uvijek pojavljivati kada se koristi jedna od alternativnihkomandi Save As.Kada isti crte kojem ste dali ime i parali prije nego to koristitekomandu Save As, parate sa komandom Save As koja se primjenjuje da sepromjeni ime crte a a eventualno i ime mape,radite to iz slede ih razloga:

• Da zadr ite prethodni format crte a sa svim geometrijama ,lagerimaboja,linija i blokovima koje ste imali na prethodnom crte u itd o tome ebiti vi e govora u narednim poglavljima ta se sve nalazi na jednomkatalogu (file) crte a.

Dozvolite mi da se vratimo formiranju na e mape odnosno ponovo Save DrawingAs Dialog box-u.Pogledajmo sliku.Na a mapa se zove New Folder kao to vidite sa prethodne slike.Da bih mapi dalieljeno ime kliknomo na mapu da je markiramo a potom desno kliknimo da nam se

pojavi kratki meni pogledajte sliku



Slika 38.I FormiranjeCADmape i slanje iste dase izlo i na ekrankompjutera

Kada ste uradili onoto vam je prikazano

na slikama i kada jemapa izlo ena naekranu slede i put kadaelite da radite sa Auto

CAD-om startajte ga izCADmapa-(Path-genveg)e,da vam se

pojavi slede a slika.

Slika 39.I Dialog box CADmapagdje se formiraju mape za svecrte e koje u njih smje tate

Ono to treba ista i da u ovomdijalog box-u mo etejednostavno mijenjti imenamapa,crte a,uklanjati suvi necrte e upu ivati za drugeformat kataloge i sl.Aktivnostisa kojima to posti ete mo eteizabrati sa desne strane dialog

boxa,kao pomo u komandi koje se nalaze na samom dialog box-u.Komande za manipulaciju je crte ima iz mapa su uobi ajene komande.Poredkomandi koje se nalaze na dialog box-u vi mo ete koristiti i kratki meni komande.Dvostrukim klikanjem na lijevo dugme mi a mo ete otvarati crte koji elite.

Pregledanje i a uriranje osobina crte aDa bih mogli parati uobi ajene informacije kao to su naslovi,autori,objekti,lozinka (keywords) i hyperlink bazu.popunite te podatke u slede em dialog box-u.Da se izlo i Dialog box osobina (Properties) izaberite alternativnu komandu:

Posle pritiska na enter pojavi se:



Dialog box u koji unesite podatke koji nisu automatski une eni prilikom kreiranjacrte a.Na dailog box-u primje ijete plo ice General,Summary,Statistic i Custom.Klikanjem na neku od ovih plo ica pojavi vam se novi izgled dialog boxa saodre enim rubrikama koje popunjajete.Posle une enih podataka kliknete na dugme OK posle ega e se osobine u paratikada parate va crte .Drawing Properties Dialog BoxIzla u se statisti ke i op te informacije o va em crte u,postavljaju se zbirneosobine i postavljaju se imna i vrijednosti za posebne osobine.Sa ovim posebnimosobinama se mo e identifikovati va crte .General: Izla u se informacije samo za itanje oko fajla crte a.Ovi podaci sudodjeljeni od operativnog sistema programa ..

File Name:Pokazuje se ikona fajla i naziv fajlaFile Type,Location ,Size :Pokazuje se tipfajla,lokacija i veli ina.MS-DOS Name, Created, Modified, Accessed :Pokazuje se ime MS-DOS kad je fajl kreiran ipodaci o vremenu kad je zadnji put modificirani poslednji pristup fajlu.Attributes : Pokazuje se system nivoa atributafajla.Ove vrijednosti mogu biti modificirane uWindows Explorer.Read-Only :Indikuje se koji fajl se samo ita ;nemo e biti promjenjen ili izbrisan slu ajno.Archive :Indikuje se koji od ovih fajlova bihbio arhiviran. AutoCAD se koristi ovimpostavljanjima da determini e koji fajlovi bihtrebali biti povra eni.

Hidden: Indikuje se koji fajl je skriven,nemo e se vidjeti ili koristiti dok se ne znanjegovo ime.System :Indikuje se koji fajl je sistemski fajl.Jedan AutoCAD ne mo e imatiSystem attribute postavljene.

Summary :Izla u se osobine takve kao to su :autor,naslovi subjekat koji je definisna .Na primjer mo etedodti lozinke za sve va e fajlove crte a a ondaih koristi AutoCAD® DesignCenter™ da setra e svi fajlovi crte a sa parcijalnomloyinkom.Title: Specificira se naslov koji eli da koristikad se tra i ovaj crte .Naslov se mo erazlikovati od imena fajla crte a.



Subject :Specificira se subject crte a.Mo e se koristiti ime subjekta za grupu crte akoji imaju isti subject.Author :Upi e se autor crte a.Ime autora mo e biti samo upisano ili promjenjeno odkorisnika.Da se promjeni autor ,izbri e se postoje e ime i upi e se novo ime.Keywords :Upi e se lozinka koja se eli koristiti da se locira crte .Comments : Upi u se komentari koji se ele koristiti za lokaciju crte a.Hyperlink Base : Specificira se bazna adresa kojom se koristi AutoCAD za sverelativne veze umetnute u crte .Na primjer mo e se specificirati Internet lokacijahttp://www.autodesk.com, ili staza za jednu mapu za jedan network drive.Statistics :

Izlo e se podaci takvi kao to su podaci crte akad je bio kreiran i zadnji put modificiran.Oveosobine fajla su automatski zadr ane za vas imogu vam pomio i da tra ite za odre eneperiode kad je bio kreiran i modificiran.Bilje ka: Ako AutoCAD –om se detektuje kojicrte je bio poslednji u paran kori tenjemdruge aplikacije nego to je Autodesk®

software, jedna poruka upozorenja seizlo i.Ova vrijednost je uskladi tena uDWGCHECK system variable.Created :Izla e se vrijeme i datum crtanjadizajna –crte a.Ova vrijednost je uskladi tenau TDCREATE system variable.Modified: Izla e se datum i vrijeme zadnjegmodificiranja crte a.Ova vrijednost je

uskladi tena u TDUPDATE system variable.Last Saved By :Izla e se ime poslednje osobe koja je modifikovala fajl.Poslednjeparano ime je uskladi teno u LOGINNAME system variable.

Revision Number : Izla e se revizioni broj.Total Editing Time : Izla e se totalna koli ina vremena ure ivanja crte a.Ovavrijednost je uskladi tena u TDINDWG system variable.

Custom : Obezbje eno je deset posebnih polja za primjenuimena i vrijednosti.Na primjer vi bih trebali nacrtatijedno posebno polje nazvato "Project" i primjenitiaktuelno ime projekta kao vrijednost. Da osigurate tova em crte u koristite isto posebno polje imenakojim bih trebali keirati posebna imena polja u va imablonima crte a.Posebna polja mogu biti kori tena u

tra enju da se pomogne lokaciji jednog crte a takvogkao kad se koristi Find dialog box u AutoCAD®

DesignCenter™. AutoCAD je dakle obezbjedio

http://www.autodesk.com



pristup za podatke osobina kori tenjem programskih interference kao to jeAutoLISP®.Custom Properties :Listaju se imena i vrijednosti za posebna polja aktuelnogcrte a.Upisuje se tekst u ime(Name) kolone.Da se upi e jedna vrijednost zaposebno polje upisuje se tekst u Value kolonu.

Izla enje iz AutoCAD-a

Kada ste zavr ili posao na crtanju vi bih trebali iza i iz programa .Za izlazak izprograma Auto CAD je obezbjedio slede e komande.

Ako niste parali crte Auto Cad vaspita ho ete li to uraditi,na ta viodgovorite.Kliknite Yes ako ete parati,No za izlazak iz programa a Cancel zazadr avanje u programu.

35 Upustva za rad sa Auto CAD 2002 i 2000 1


O Osnovama crtanja u AutoCadu...................................................................... 1Startovanje jednog novog crtanja ................................................................... 1Postavljanje za jedan crte ............................................................................. 5Slojevi –(Layers) ........................................................................................... 6Postavljanje aktuelnog lejera.......................................................................... 7Kreiranje novih Layers-a................................................................................ 7Rukovanje osobinama lejera (Layer Properties Manager ) .............................. 8Postavljanje aktuelne boje............................................................................ 13Postavljanje aktuelnog Linetype................................................................... 14Postavljanje razmjere (scale) Linetype ......................................................... 16Potavljanja aktuelnih debljina linija (Lineweight) ........................................ 17Postavljanja jedinica crtanja......................................................................... 18Razumjevanje faktora Scale ......................................................................... 19Postavljanje faktora scale ............................................................................. 21Postavljanje granica crte u (Drawing Limits)............................................... 22Postavljanje alata za ta nost crtanja............................................................. 22Postavljanje snapa i grida na Snap and Grid tabli ........................................ 23Postavljanje polarnih uglova za vo enje crtanja objekata ............................. 25Postavljanje objekata kop anja za ta no crtanje objekata.............................. 28Na ini rada snap objekata ............................................................................ 29Crtanje linija pod uglom sa une enjem vrijednosti ugla ................................ 32Kori tenje AutoTrackinga ............................................................................ 33Kori tenje Filter kordinata ........................................................................... 35

O Osnovama crtanja u AutoCadu

Startovanje jednog novog crtanjaAuto CAD vam poma e da organizujete informacije na va em crte u nanajefikasniji mogu i na in.Mo ete crtati objekte reprezentuju i razne tipoveinformacija sa razli itim lejerima ,koje onda mo ete koristite za kontrolu vidljivostiboja ,tipove i debljine linija objekata koje crtate.Sa Auto CAD-om mo ete kreiratinove crte e mnogo br e i ponovo koristiti informacije iz egzistiraju ih crte a,takoda mo ete zadr ati kori tene standarde kroz sve crte e koje kreirate kori tenjemistog ar afa (Sheet layout),istih stilova teksta i simbola.Uop teno gledaju i ovorazmatranje vam poma e da mo ete startovati jedan novi crte ,a Auto CAD evam pomo i osnivanje zajedni kog postavljanja kada po injete novi crte .Kadastartate jedan novi crte vi treba da odlu ite o tipovima jedinica mjera i brojudecimala.Mo da bih trebali razmisliti i o razmjeri sa kojom ete kasnije tampativa crte .U ovom poglavlju ete u iti kako se radi slede e:

• Startovanje jednog novog crte a

2 II Poglavlje o Osnovama crtanja u Auto CAD -u


• Kori tenje pomo nih sredstava kao to su grid,snap i ortogonalnapostavljanaja (settings) kao to su polar tracking i polar snap tracking da secrta ta nije.Mi smo jednim dijelom objasnili to u I poglavlju .

Uvijek sa po etkom crtanja odnosno prije po etka samog crtanja mi startamoprogram i kada nam se pojavi ili prozor AutoCAD Today window ili ako smo naOptions dialog box-u izvr ili postavljanja po teka rada sa Startup dialog boxomonda nam se pojavi Startup dialog box tada moramo da se odlu imo za nekapostavljanja.Kako emo to uraditi slijede obja njenja

Da startate jedan novi crte koristite jednu od dole navedenih komandi:

Auto CAD je konfigurisan da koristi AutoCAD Today Window pomo u koga startujetejedan novi crte . Auto CAD izlo i jednupaletu Create Drawing na My Drawingspovr ini od Auto CAD 2002 Today window-a. pogledajte sliku .Iz tablice mo ete koristiti

slede e metode:• Da koristite Wizard da vas vodi za postavljanje jednog novog crte a .• Da koristite jedan postoje i Template kao osnovu za novi crte .• I startanje novog crte a sa Scratch-a kori tenjem obadava postavjanja (feet

inches) ili metri ko postavljanje.Vi mo ete koristiti bilo koji od navedenih metoda.Osnovni (default) metod izlo enje jedanput onda kada je zadnji put kori ten Auto CAD Today window.

Mjerne jedinice koje se pojavljuju pri formiranju novog crte a od kojih mo e da sekoristi jedna od slede ih:

• Decimal decimalne mjere (units) (15.5000)• Engeenring Feet i decimalni inches (1’-3.5000”)• Architectural stopa i razlomak in i (1’-3 ½”)• Fractional Razloma ke jedinice (15 1/2)• Scientific Nau ni znakovi (1.5500E+01)



Slika 01.II Dialog box za izbor tipa otvaranja novog crte a sa:Wizards,Templete ili Start from Scratch

Kori tenje Wizard-a za startovanje novog crte aBilo da ste po etak startovanja sa Wizard-om izvr ili sa AutoCAD 2002 TodayWindow ili sa Startup dialog boxa vi imate mogu nosti da ga startate kao AdvacedSetup ili kao Quick Setup.Auto CAD je to zna i obezbjedio dva wizard-a koji se mogu koristiti zaspecificiranje postavljanja za va novi crte .Advanced: Izla e se Advanced Setup wizard, u kojem mo ete specificirati ,jedinice,ugao,uglovne mjere ,direkciju ugla i povr inu va eg novog crte a. Quick: Izla e seQuick Setup wizard,u kojem mo ete specificirati jedinice i povr inu za va novicrte . Sa Quick Setup wizard-om se mijanjaju postavljanja takva kao to je visinateksta i rastojanje snapa za jednu podesnu skalu.Da se navedeno uradi pojavljuju se odre eni dialog box-ovi u kojima se vr ispecifikacija navedenih veli ina.Slede e ilustracije prikazuju dialog box-ove ukome se vr e navedena specificiranja..

Slika 02.II Dialog box-ovi za izbor tipa Wizarda i postavljanja mjernih jedinica



03.II Dialog boxovi za postavljanjeuglovnih mjernih jedinica i orjentacijeuglova

Slika 04. II Ilustracija dialog box-a zaodre ivanje povr ine crte a

Upisujete vrijednost povr inetj.du ine i irine kojom se eli dareprezentuje povr ina kori tenjempune skale mjernih jedinica .To jestupisuje se vrijednost povr ine na

kojoj se mogu postavljati dijelovi odnosno svi objekti u punoj orginalnojveli ini.Na primjer da se nacrta povr ina irine 12 m i du ina 9 m onda se teveli ine upisuju u box-ove u zavisnosti od izabranih mjernih jedinica ili naknadnopostavljenih mjernih jedinica koje elite postaviti.Ako se radi o milimetrimaupisuju se vrijednosti 12000 i 9000 ,za centimetre 1200 i 900 cm.Po zavr etkuupisivanja izabere se Finish i ablon povr ine crte a je formiran.Kori tenje Template za formiranje ablona za crtanjeListaju se svi DWT koji aktuelno egzistiraju u AutoCAD-u Izabere se fajl zakori tenje kao po etna ta ka za va novi crte .Predhodna slika odabranog fajla seizlo i na desnoj strani . Template crte je uskladi tio sva postavljanja za crte gdjese mogu uklju iti predefinisani lejeri ,stilovi dimenzija i pogledi.drawings store allthe settings for a drawing and may also include predefined layers, dimension styles,and views. Template crte i su istaknuti od ostalih fajlova crte a sa razli itimzavr etkom fajla, .dwt. Oni su uskladi teni u template directoriju.Nekoliko ablonatemplate crte a je uklju eno sa AutoCAD-om Mogu se napraviti i dodatni ablonicrte a promjenama zavr etka fajla crte a imenuju i ih sa jednim dwt zavr etkom.Slede a ilustracija dialog box-ova vam prikazuje kako se box-ovi koriste za izborablona crte a Template .Na lijevom box-u kliknite Browser da vam pojavi desno

dialog box Select Template File iz ije liste mo ete izabrati odgovaraju i ablon zakori tenje i reprezentovanje jednog va eg novog crte a.Po markiranju eljenogablona izaberite Open i vi ste postavili ablon za kori tenje.



Slika 05.II Startovanje i izbor ablona za novi crte a kori tenjem User a Template dialog boxa

Startovanje novog crte a sa Scratch-aJedan novi crte a mo ete startovati bilo da koristite AutoCAD Today window kojise prvi put pojavi izborom Plo e Create Drawing>Start from Scratch ilikori tenjem Startup dialog box-a plo e Start from Scratch.

Slika 06.II Dialog box za startovanje jednognovog crte a

Specificira se dali da se koriste Englishili metric measurements u crte u iizabere se OK.Mogu se mijenjatimjerna postavljanja za va crte kasnijekori tenjem MEASUREMENT system-a variable.Mogu se kontrolisati osnovnapostavljanja za nove crte e kori tenjemMEASUREINIT system-a variable.

Postavljanje za jedan crteBez obzira koji metod koristili za startovanje novog cre a ,vi mo ete na i zaneophodno da promjenite neka od osnovnih na ina osnivanja postavljanjapo etka.Naravno ako na ete da je to pravilna promjena postavljanja,vi ete ubudu nosti u tedjeti veliki dio vremena sa kreiranjem jednog prihvatljivog sadr ajasvih ovih postavljanja.Kada vr te postavljanja za jednan novi crte prvo to seopredjeljujete je da odredite ablon koji ete koristiti u va em novom crtanju. Kadaste odredili ablon da bih nacratli jedan objekat ili vi e objekata na va em crte upotrebno je odrediti kako ih reprezentovati na crte u sa kakvim bojama,kojimtipom linija ,kojom debljinom linija.Ti objekti prekrivaju jedan dio povr ine ucrte u i da bih se mogli razlikovati od preostalog dijela povr ine onda su onigrupisani u slojeve .Da bih mogli raditi dalje na kreiranju objekata mi moramo izvr iti slede epostavljanja:



• Postavljanje lejera• Postavljanje mjernih jedinica crte u• Postavljanje skale –tj razmjere• Postavljanja granica crte u• Postavljanje grida i snapa• Postavljanje alata za ta no crtanje objekata kao to su Objekti snapa,polarno

vo enje .Ortho i dr to slijedi. Savjet:Tipovi postavljanja i determinisanisanja se vr e pri startovanju novogcrte a.Ako izvr ite pravilno sva postavljanja u po etku onda ete u budu em radu

tedjeti dosta vremena . Posebno i iz tih razloga to po etni ili eventualno nekidrugi podesni ablon mo ete da koristite ne brojivo mnogo puta u kojem slu ajune ete gubiti toliko vremena za njegovo ponovno kreiranje.U tom slu aju akoocjenite da je ablon podesan za va dizajn vi ete uvijek mo i izvr iti startovanjejednog novog crte a sa tog podesnog ablona i direktno i i na rad dizajniranja va ihobjekata.Kako mo ete izvr iti postavljanja za crte bi e obja njeno u slede impoglavljima.

Slojevi –(Layers)

Layers-slojevi su ekvalilent prekrivanju kori tenom napapiru osnovanog crtanja.One su osnovaorganizacionog alata u Auto CAD-u i koristite ih zagrupiranje informacijske funkcije a da se primjenetipovi linija ,boja i drugih standarda. Kreiranjemslojeva mo ete jednostavnije udru iti tipve objekatadodjeljivanjem im istog sloja.Na primjer,mo etepostaviti konstrukcione linije ,tekstove,dimenzije ,inaslovne blokove na separatne slojeve.

Vi onda mo ete kontrolisati :

• Da li su objekti na jednom sloju vidljivi u nekim pogledima.• Da li i kako su objekti plotirani.• Kakve su boje postavljene za sve objekte na jednom sloju.• Kakve su osnovne linije i debljine linija postavljene za sve objekte na sloju• Da li se objekti na jednom sloju mogu modificirati

Kad po injete jedan novi crte , AutoCAD kreira jedan special layer nazvat 0. Saosnovnim (default), layer 0 je postavljeno 7 brojeva boja (bijele-white ili crne-black zavisno od boje podloge na prozoru crte a), CONTINUOUS linetype,osnovna debljina linije postavljena za .01 inch ili .25 mm), i NORMAL plot style.Layer 0 ne mo ete ga izbrisati ili mu promjeniti ime.



Broj slojeva se obrazuje u zavisnosti od namjene jednog objekta naprimjer:Ako isticrte se koristi za arhitektonske i za instalacijske potrebe onada je potrebno odredititoliki broj Layers-a da bih se mogli razlikovati objekti na istom cre u.

Postavljanje aktuelnog lejeraSvaki crte ima barem jedan layer.Osnovno default postavljanje je nazvato ”0”.Vimo ete dodati crte u neki broj dodatnih slojeva (layers).Jedan layer mora seizabrati kao aktuelni current,ili aktivni.Kada kreirate jedan objekat vi to radite saaktuelnom current layer-om.Po to Layers-i mogu kontrolisati tipove i debljinelinija i boje i dodjeljivati ih objektima,zato ih mo ete koristiti da organizujetecrtanje objekata za jedan mnogo finiji stupanj nego kad bih to radili ru nimcrtanjem.Na primjer kreirate jednu centralnu liniju sa njenim layer-om i dodijelitejednoj centralnoj liniji tip linije za taj layer.Onda kada crtate jednu centralnu linijuvi palite taj layer (u inite ga aktuelnim) i onda crtate liniju.Da se postavi aktuelnilayer na Drawing Properties toolbar-u izaberete current layer iz Layer drop-downliste.Sa pa ljivim planiranjem mo ete podijeliti va e crtane objekte u izolovanekategorije sa objektima koji reprezentuju razli ite elememte crtanja kao to sudijelovi spoljnih konturnih linija , rafure, teksta,dimenzije ,centralne linije koje senalaze svaka na svom layer-u pogledajte dole sliku.

Slika7.2 Ilustracija postavljenih lejera sa izborom aktuelnog lejera za crtanje objekata

Kreiranje novih Layers-aDa se kreira ime layers-a koristi se Layer Properties Manager dialog box.

Da se izlo i Layer Properties Managerizabarite jednu od slede ih komandi1.Kliknite da se izlo i Layer1 gdje upi etenovi naziv radi primjera Kontur 12.U koloni Colar kliknite na osje enomdijelu boje White da se pojavi SelectColor dialog box-paleta da izaberte vrstuboje za va u liniju.Izaberite OK Lajer koji

ste formirali je napunjen izabratom bojom u Select Menager dialog box-u.



3. U koloni Line Type na osjen enom nazivu tipa linije kliknite da vam se pojaviSelect Line Type dialog box u kome izaberete tip linije za va novi lejer.

Slika 8.II Dialog boxa pomo ukoga pode avate osobine lejera

• Ukoliko je Select Linedialog box napunjensamo sa jednom linijoma vi elite postavitidrugi tip linije.

• Kliknite na dugmeLoad da vam se pojavidrugi Load and Reloaddialog box u komeizaberete tip linije ikliknete na OK.Da vam

se napuni Select Line dialog box.• U Select Line dialog box-u kliknite na tip linije i izaberete OKLayer

Properties Menager je napunjen sa odabranim tipom linije4. U koloni Linewight od Layer Properties Menager dialog boxu na osjen enomdijelu debljine linije kliknite da vam se pojavi Linewight dialog box u komeizaberete debljinu linije a potom izaberte Ok:Va novi lejer je napunjen izabranomdebljinom linije.5.Kliknite na Current u Layer Properties Manager dialog box-u da linija postavi zaaktuelnu liniju koju ete primjenjivati.6.Izaberte OK da se zatvori Layer Properties Manager dialog box .Bilje ka : Za ostale lejere se postupak ponavlja sve dok se ne izvr i odre ivanjesvih potrebnih lejera za crtanje va ih objekata.Ilustracija slika 09.II pokazuje jedanbroj lejera koji se koriste za razne vrste objekata.Layer Properties Menager vam omogu ije promjene boja,tipova linija ili debljinalinija za neki sloj.On vam omogu ava tako e da zamrznete(Freeze) ili aktivirate(On) odre ene linije ili birate razli ite Layers-e kao aktuelne za va rad.

Rukovanje osobinama lejera (Layer Properties Manager )Postavlja se aktuelni lejer,dodaju se novi lejeri ,bri u se lejeri i vr i se ponovnoimenovanje lejera.Mogu se primjenjivati osobine za lejere ,paliti ih ili gasiti (turnlayers on and off), zamrzavati (freeze) ili odmrzavati (thaw) ili sa viewportomzaklju avati i otklju avati (lock and unlock layers) postavljati stil plotiranja zalejere paljenjem i ga enjem lejera..Mogu se tako e filtrirati lejeri naimenovanjem



izlo enog u Layer Properties Manager box-u i mogu se parati i ponovouspostavljati , formulisati i osobine i postavljanja.Named Layer FiltersDetermini e se koji lejeri da se izlo e u listi lejera.Lejeri se mogu filtrirati osnovanibilo na zavisnim xref-dependent, ili njihovim sadr anim objektima.Mogu sefiltrirati lejeri osnovani na imenu ,vidljivosti boji,tipu linija,debljinilinija,imenovanju stila plotiranja,bilo da su plotirani ili da su zamrznuti naaktuelnom viewport-u ili na novim viewportama.[...] Button : Izla e se naimenovan Named Layer Filters dialog box.Invert Filter : Izla u se lejeri osnovani na suprotnim mjerilima u naimenovanomfilteru lejera.Lejeri koji se pode avaju suprotno kriterijumima su izlo eni u listilejera.

Slika 09.II Dialog box zarukovanje postavljanjimalejera

Apply to ObjectProperties ToolbarIzla e se u ObjectProperties toolbar samolejeri koji odgovarajuaktuelnom filteru.Alatliste lejera na ObjectProperties toolbar-uizlo i status filter lejera ucrte u.. (Da se izlo i alatliste lejera pozicijastrelice mi e se nalazipreko liste lejera na

Object Properties toolbar-u.)New : Kreira se novi lejer.Posle izbora New, na listi se izlo i imenovani lejerLAYER1. Ovaj lejer mo e se odmah preurediti.Da se brzo kreiraju vi ezna ni lejerimo ete odabrati ime lejera za ure ivanje i uno enjem imena vi estrukih lejera sazarezom.Ako unosite novi lejer ,novi lejer nasle uje osobine aktuelno odabranog lejera saliste kao to su (Color, On/Off status itd). Da se kreira lejer sa osnovnimpostavljanjem provjerite koji lejeri nisu odabrani u listi ili koji su odabrani saosnovnim postavljanjem prije po injanja kreacije lejera.Current :Postavlja se odabrani lejer kao aktualni lejer. CLAYER system variableuskladi tuje ime lejera.Delete : Bri e se odabrani lejeri iz definicija fajla crte a.Mogu se izbrisati samo nereferencni lejeri.Referencni lejeri uklju uju (layers) 0 i DEFPOINTS, lejeri



sadr avaju ih objekata (uklju uju i objekte u definicije bloka -block definitions),aktuelni lejer i xref-dependent layers.Lejeri koji ne sadr e objekte (uklju uju iobjekte u definicijima bloka),nisu aktuelni i nisu zavisni mogu biti izbrisani sakori tenjem PURGE komande.Upozorenje! Budite pa ljivi oko brisanja lejera ako radite na jednom crte u upodjeljenom projektu ili osnovanom na jednom postavljanju standarda lejera.Show/Hide Details :Kontroli e se dali da se detalj sekcija izlo i u Layer PropertiesManager.Save State :Izla e se Save Layer States dialog box u kojem se para status lejera ipostavljanja osobina lejera svih lejera u crte u.Mogu se odabrati koji statusi iosobine koje se ele da sa uvaju.Status lejera se para primjenom njegovog imena.Ako je jedno ili vi e ovih postavljanja o eno Layer Properties Manager ne euspostaviti ponovo ova postavljanja.Neki parani statusi lejera u crte u koji nisuumetnuti u va aktuelni crte kao blok su dodati za aktuelni crte .Statusi paranih lejera referencnih crte a (xrefs) nisu pristupa ni iz aktuelnogcrte a.Ako koristite WBLOCK da nacrtate jedan novi crte iz aktuelnog crte a , paranistatusi lejera su zadr ani samo ako su specificirani kao cio crte (EntireDrawing)isto kao izvorni u Write Block dialog box (equivalent to -wblock /* nakomandnoj liniji.Ovi statusi u paranog lejera e se uputiti samo za lejere kojisadr e objekti.Restore State :Izla e se Layer States Manager, u kojem se mo e rukovati rukovatinaimenovanim statusima lejera.List of Layers : Izla e se lista lejera i njihovih osobina.Da se modifikuje jednaosobina klikne se njena ikona.Da se brzo izaberu svi lejeri desno se klikne i koristise dodatni meni.Names :Izla u se imena lejera.Mo e se odabrati jedno ime a onda se klikne i upi ejedno novo ime.On/Off :Pale se i gase lejeri.Kad je lejer upaljen on je vidljiv i mogu e ga jeplotirati.Kad je lejer uga en on je nevidljiv i nije mogu e plotiranje i ako je Plotupaljen.Freeze/Thaw in All Viewports: Zamrzavaju se lejeri u svim viewportima.Mogu selejeri zamrznuti da se ubrza opcije ZOOM, PAN, i mnoge drugeoperacije:pobolj alju performance selekcije objekata i reducira vrijeme regeneracijeza kompleksne crte e. AutoCAD ne izla e plotiranje ,skrivanje ,izra avanje iliregenerisanje objekatana zamrznutim lejerima.Zamrznite(Freeze) lejere koje ne elite da budu ne vidljivi za du i period.Kadodmrzavate (thaw) zamrznuti lejer , AutoCAD om se regeneri u i izla u objekti natom lejeru.Ako se eli paljenje povremeno statusa izme u vidljivo i ne vidljivokoristite postavljanja sa On/Off . Mogu se zamrznuti lejeri na svim viewportima naaktuelnom lejautu ili u novim vieport-ima lejata ako su kreirani.



Lock/Unlock :Zaklju avaju se i odklju avaju lejeri.Objekte ne mo ete ure ivati nazaklju anom lejeru.Zaklju avanje lejera je korisno ako elite da pregledateinformacije na lejeru za reference ali ne elite da ure ujete objekte na tom lejeru.Color : Mijenja se boja sa asociranim odabranim lejerima.Klikanjem na ime bojeizla e se Select Color dialog box.Linetype :Mijenja se tip linije sa asociranim odabranim lejerima.Klikanjem na nekoime tipa linije izlo i se Select Linetype dialog box.Lineweight :Mijenja se debljina linije asocirana sa odabranim lejerom.Klikanjem naneku debljinu linije izla e se Lineweight dialog box.Plot Style :Mijenja se stil plotiranja asociran sa odabranim lejerom.Ako se radi sacolor-dependent plot styles ( PSTYLEPOLICY system variable je postavljen za 1),ne mo ete promjeniti stil plot-a asociranog sa lejerom.Klikanjem na neki plot styleizlo i se Select Plot Style dialog box.Plot/Don't Plot : Kontroli e se dali su odabrani lejeri plotirani.Ako ste ugasiliplotiranje (Off) za lejer objekti na tom lejeru su jo uvijek izlo eni.Ga enjem plotiranja za lejer uti e se samo na vidljive lejere u crte u (lejeri koji suupaljeni On i odmrznuti).Ako je lejer postavljen za plotiranje ali je aktuelnozamrznut ili uga en u crte u AutoCAD ne plotira lejer.Ga enjem plotiranja zasadr avaju e lejere referencnih informacija takve kao to su konstrukcione linijemo e biti korisno.Current VP Freeze .(mogu samo iz lejaut-a)Zamrzavaju se odabrani lejeri u aktuelnom viewport-u lejauta.Lejeri se moguzamrznuti ili odmrznuti u aktuelnom viewport-u bez uticanja na vidljivost lejera udrugim viewport-ima.Zamrznuti lejeri nisu vidljivi ,oni nisu regenerisani iliplotirani.Odmrzavanjem se uspostavlja vidljivost lejera.New VP Freeze (mogu samo iz lejaut-a )Zamrzavaju se odabrani lejeri u novim viewportima lejauta.Na primjer;zamrzavanjem DIMENSIONS lejera u svim novim viewport-ima ograni avaizlaganje dimenzija na tom lejeru u nekom novom kreiranom lejautu viewport-i aline uti e se DIMENSIONS lejerom u ve postoje im viewport-ima.Ako se onda

kreira viewport kojizahtjeva dimenzije ,mo ese prekriti osnovnopostavljanje mijenjanjemaktuelnog viewpotpostavljanja.DetailsNa dnu se izlo iprodu enje LayerProperties Manager saalternativnim pristupom



za osobine i dodatne opcije.Name:Izlo i se ime odabranog lejera koji mo e biti ure en.Ime mo e uklju ivati slova,brojeve prazan prostor i neke specijalne karakteristike koje nisu kori tene saMicrosoft® Windows® ili sa AutoCAD-om za druge svrhe.Color :Izlo i se lista mogu ih boja da se primjeni za odabrane lejere.Da se primjeni drugaboja od one izlo ene u listi izabere se Other.Lineweight :Izla e se lista fiksiranih debljina linija mogu a za primjenuu zaodabrane lejere uklju uju i DEFAULT. Vi mo ete dakle uraditi poru binu pomjeri debljina linija da se izvr i plotiranje bilo koje debljine koju elite kori tenjemPlot Style Table Editor-a.Linetype :Izla u se tipovi linija za primjenu za odabrane lejere.Da se napunedodatni tipovi linija izabere se jedan tip linije u listi lejera za izlaganje SelectLinetype dialog box, a onda se izabere Load.Plot Style :Izlo i se lista plot stilova mogu a za primjenu za odabrane lejere.Ako seradi sa bojom zavisnim stilovma plotiranja (color-dependent plot styles-PSTYLEPOLICY system variable je postavljen za 1), ne mo e se mijenjatiasocirani stil plot-a sa jednim lejerom.Osnovni plot style je Normal.Off for Display :Pale se ili gase odabrani lejeri.Ga enje lejera regeneri e se sacrtanjem ako povremeno mijenjate lejere od vidljivih za nevidljive.Ga enjem lejeraprave se njihovi objekti nevidljivim i izbjegava se regenerisanje crte a svaki putkad se uspostavlja vidljivost ponovo.Kad se upali lejer koji je bio uga en samoobjekti koji su bili na tom lejeru su ponovo nacrtani.Lock for Editing : Spre avaju se objekti da se urede uju na odabranomlejeru.Zaklju avanje lejera je korisno kad se ele ure ivati objekti koji su asociranisa pojedina nim lejerima ali se ele vidjeti objekti na drugim lejerima.Mada se nemogu ure ivati objekti na zaklju anom lejeru oni su jo uvijek vidljivi ako je lejerupaljen na odmrzavanju.Mo e se uraditi zaklju avanje aktuelnog lejera a ondamogu se dodavati objekti za njega.Do Not Plot :Spre avaju se odabrani lejeri da budu plotirani.Ovom opcijom seuti e samo na vidljive lejere u crte u (lejer koji je upaljen ili odmrznut).Ako je lejerpostavljen za plotiranje ali je aktuelni zamrznut ili zatvoren u crte u ,lejer nijeplotiran.Ovo mo e biti korisno za ga enje plotiranja za jedan lejer koji sadr ireferencne informacije da se ne pojavljuju na plotiranom crte u.Freeze in All Viewports :Zamrzavaju se lejeri u svim viewport-ima.Mogu sezamrznuti da se ubrza ZOOM, PAN, i mnoge druge operacije ,pobolj aperformansa odabranog objekta i reducira vrijeme regenerisanja za kompleksnecrte e. AutoCAD ne izla e plot, hide, render, ili regenerate objects na zamrznutimlejerima.Zamrznute lejere koje elite da budu nevidljivi za du i period.Kad odmrzavatejedan zamrznuti lejer AutoCAD-om se regeneri u i izla u objekti na tom lejeru.



Ako planirate da povremeno palite izme u statusa vidljivosti i nevidljivostikoristite On/Off postavljanje.Mogu se zamrznuti lejeri u svim viewport-ima uviewport-u aktuelnog lejauta ili u novim vieport-ima lejauta ako su oni kreirani.Freeze in Current Viewport : Zamrzavaju se odabrani lejeri u aktuelnom viewport-u lejauta bez uticaja na vidljivost lejera u drugim viewport-ima.Mogu se zamrznutiili odmrznuti lejeri u aktuelnom viewport-u lejauta bez uticaja na vidljivost udrugim viewport-ima.Yamrznuti lejeri su nevidljivi ;oni se ne regeneri u iliplotiraju.Ovo mo e biti korisno na primjer;Ako elite kreirati jednu oznaku lejerakoja je vidljiva samo u parcijalnom viewport-u.Odmrzavanjem se uspostavljaponovo vidljivost lejera.Ova opcija je mogu a samo kad radite na lejautu.Freeze in New Viewports :Zamrzavaju se odabrani lejeri u novim viewport-imalejauta.Na primjer Zamrzavanje lejera dimenzija u svim novim viewport-imaograni ava se izlaganje dimenzija na tom lejeru u nekim novo kreiranim viewport-ima lejauta ali se ne uti e dimenzionim lejerom u viewport-ima koji veegzistiraju.Ako onda kreirate viewport koji zahtjeva dimenzije ,mo e se prekritiosnovno postavljanje odmrzavanjem lejera u tom viewport-u.Ova opcija je mogu asamo ako se radi na lejautu.

Postavljanje aktuelne bojeIzbor komande sevr i prema lijevoprikazanojilustraciji.Objektisu kreirani saaktuelnom

bojom.Postavljena boja determini e kako se objekat izla e za tampanje.Zavisno dali se va i crte i koriste jednom bojom (color-depedent) ili imenovanim named plotstyle.Boje objekata se mogu determinisati za tampanje ili koristiti za postavljanje

razli itih debljina olovaka (pens)definisanih bojama.Slika 10.II Dialog box za izbor aktuelneboje ili postavljanjem sa ByLayer-astandardnih bojaUobi ajeno je da se boje postavljajuza odre ivanje debljina linija zaampanje,a i za lak e razumjevanje i

manipulaciju objektima na crte u prinjihovom samom kreiranju.Ako seradi o nekim instalacijskim poslovima(electrical-kablovi razli itih boja

mo e se ampanje crte a podesiti za boju).



Vi mo ete koristiti 7 standardnih boja plus dvije koje su prikazane na Select Colordialog box-u i 255 regularnih boja sa 2 dodatne osobine boje.Da postavite aktuelnuboju koristite se sa Select Color dialog box-om koji je prikazan na slici 10.II.Izaberite alternativnu kmandu :

Postavljanje aktuelnog LinetypeDa se izlo i Linetype dialog box koristitejednu od alternativnih komandiprikazanih dole na slici.

Linetypes vam poma u isporu ivanjuinformacije o zna enju objekata na crte u.Vi ete koristiti razli ite tipove linija dese razlikuju ciljevi jedne linije od druge.Jedna definicija tipa linije se sastoji odjednog ablona ta kica crtica i praznog prostora.(dots,dashes and blank space).Tumogu biti uklju eni i ponavljaju i abloni od teksta i drugih oblika.Definicija sedetermini e nizom i relativnom du inom ablona.Tipovi linija odre ujupojavljivanje objekata na papiru i na ekranu.Osnovna (default)postavka je da svakicrte ima barem tri tipa linija.CONTINUOUS,BYLAYER I BYBLOCK.Va i crte imogu sadr avati neograni eno mnogo tipova linija.

Kada se kreira jedan objekat on se kreira kori tenjem aktuelne linetype.Osnovniaktuelni tip je ByLayer,takvog je zna enja da je objektova linetype determinisanasa postavljenim tipom linije za Layer.Za razliku od postavljanja boja Linetype trebaprethodno napuniti(Load) da bi ih odabrali za aktuelni crte to se radi pomo uSelect dialog box-a prikazanog na slici.

Slika 11 .II Dialog box-ovi za izbor i punjenje lejera sa tipovima linije



Slika 12.II Dialog boxovi za izbor fajlova tipova linija i njihovo punjenje u Line Menager box

Bilje ka : U Select LineType File dialog boxu se odabere fajl iz koje se mo enapuniti Line Type Manager dialog box za postaljanje tipa linije u odgovarju i lejerkoji kreirate. u Layer Manager dialog boxu.Na slici 12.2 izabran fajl acadisoDefinisanja na Linetype Menager dialog box-u

Linetype Filters :Determini e se koji tipovilinija da se izlo e u listilinetype.Mogu se filtriratitipovi linija osnovani bilo nanjihovim referencnimzavisnostima (xref-dependent) ili njihovimupu ivanjem sa objektima. Invert Filter : Izla u setipovi linija osnovani nasuprotnim mjerilima koje steodabrali.Tipovi linija koji supode eni obrnutim filterskimkriterijumima su izlo eni u

listi linetype.Load : Izla e se Load or Reload Linetypes dialog box u kojem mo ete puniti crteodabranim tipovima linija iz acad.lin file i dodavati ih za listu linetype.Current : Postavlja se odabrani tip linije da bude aktuelni tip.Postavljanjemaktuelnog tipa za BYLAYER zna i da da to jedan objekat preuzima tip linije koji jeprimjenjen za partikularan lejer.postavljanjem linetype za BYBLOCK zna i daobjekat preuzima CONTINUOUS linetype dok je to grupisano u jednom bloku.Makako da je blok umetnut ,svi objekti posjeduju tipove linija bloka. CELTYPEsystem variable uskladi tuju ime tipova linija.



Delete : Bri e se odabrani tip linije sa liste.Mo e se samo izbrisati ne referencnitipovi linija.Osnovni referencni tipovi linija uklju uju BYLAYER, BYBLOCK, iCONTINUOUS.Bilje ka: Budite pa ljivi oko brisanja tipova linija ako radite na jednom crte u upodijeljenom projektu ili na jednom osnovanom standardnom tipu lejera.Brisanjetipova definicije linije se zadr ava uskladi teno u acad.lin ili acadiso.lin file i mo ese ponovo napuniti.Show Details or Hide Details : Kontroli e se dali da se Details skcija izlo iudonjem dijelu Linetype Manager dialog box-a.List of Linetypes : Izla u se napunjeni tipovi linija shodno opciji specificiranoj uLinetype Filters.Da se brzo izaberu ili o iste svi tipovi linija desno klikni na listutipova linije da se izlo i dodatni meni ii izabere potrebna komanda.Linetype : Izla u se imena napunjenih tipova linija.Da se ponovo imenuje tip linijeodabere se a onda klikne na tip linije ponovo i upi e novo ime. BYLAYER,BYBLOCK, CONTINUOUS i xref-dependent linetypes ne mogu biti ponovoimenovani.Ime tipa linije mo e uklju iti do 255 karakteristika.Imena tipova linijamogu sadr avati slova ,brojeve, prazan prostor i specijalne karakteristike dollarsign ($), hyphen (-), and underscore (_). Imena tipova linija ne mogu uklju ivatispecijalne karakteristike comma (,), colon (:), equal sign (=), question mark (?),asterisk (*), greater and lesser than symbols (< >), forward and back slashes (/ \),vertical bar (|), quote ("), or back quote (`).Appearance : Izla e se uzorak odbranog tipa linije.Description : Izla u se opisi tipova linija koji mogu biti ure eni na povr ini Details.Details : Izla e se produ enje dialog box-a sa alternativnim pristupom za osobine idodatna postavljanja.Name :Izla e se ime odabranog tipa linije koje mo e biti ure ivano.Ime tipa linijemo e uklju iti do 255 karakteristika kao to je navedeno u prethodnom dijelu Listof Linetype.Description : Izlo i se opis odabranog tipa linije koji se mo e ure ivati.Use Paper Space Units for Scaling : Skaliraju se tipovi linija na papiru i prostorumodela identi no.Korisno kad se radi sa vi estukim viewport-ima.Ova opcija jekontrolisana sa PSLTSCALE system variable.Global Scale Factor : Izla e se op ti faktor skale za sve tipove linija.Op ti faktorskale je kontrolisan sa LTSCALE system variable.Current Object Scale : Postavlja se skala tipa linije za novo kreiraneobjekte.Rezultiraju a skala je global scale factor pomno en sa objektom skalefaktorom.Ova opcija je kontrolisana sa CELTSCALE system variable.ISO Pen Width : postavlja se skala tipa linije za jednu listu vrijednosti ISOstandarda. Rezultiraju a skala je global scale factor pomno en sa objektom skale.

Postavljanje razmjere (scale) Linetype



Na povr ini Details Line Type Manager dialog box-a unose se Global scale iCurrent (aktuelna) object scale vrijednosti.Global scale factor mijenja scale factorod svih novih i postoje ih linija na crte u.Current Object Scale uti e samo posletoga na crtane objekte.Po zavr etku postavljanja se klikne na OK.

Dok su definicijamaLinetype opisanerelativne du ine crtica ipraznog me uprostora

kojim dalje mo ete kontrolisti pojavljivanje pode avanjem scale Linetypefaktora.Manje Scale,vi e ponavljanja ablona Linetype koji su generisani najedinici crte a.Na primjer ako je jedan ablon definisan kao niz crtica i otvorenogpraznog prostora,svaki .25 du nih jedinica .To zna i LTSCALE faktor je 1.Promjenom LTSCALE faktora za .5 e se reducirati svaka du ina crtice i praznograstojanja izme u njih tako da e to rastojanje i du ine crtica iznositi .125.Safatorom 2 e se du ine crtica i praznog prostora pove ati .5 jedini nih mjera.Upozorenje:Ako je segmenat crtica prekratak da se zadr i ravan niz crticaAutoCAD e crtati kontinualnu liniju.Sli no postavljanje prevelike scale tako emo e uzrokovati da Auto CAD crta kontinualno liniju.Kakav je uticaj veli ine LTSCALE faktora na oblik linije ilustruje vam prethodniprimjer.

Potavljanja aktuelnih debljina linija (Lineweight)

Slika 15.2 Dialog box zapostavljanja,izlaganja i pode avanjadebljine linijaSli no Linetypes i debljine linijapoma u u preno enju informacija ozna enju objekata na crte u.Naprimjer da poka ete spoljne linijeobjekta vi koristite deblje linije,zaneke presje ne sekcije primjenjujuse tanje linije,kao to su linije za



rafiranje ,debljine linija za slova ili osne linije se odr uje kako bi objekati kojecrtate izgledali to razumljivijii sl.Auto CAD ima 23 va evrijednosti debljinalinija,rangiranih od 0.05 do2.11 mm u colovima od 0.002do 0.083Da postavite aktuelnu debljinu

linija vi mo ete koristiti Lineweight Control drop-down listu.Kada kreirate jedan objekat na crte u na primjer crtate jednu liniju vi je uvijekcrtate sa aktuelnom debljinom.Bilje ka:Izlaganje debljine linije se determini eAutoCAD-ovim izlaganjem naModel Space.Auto CAD uvijek izla e aktuelnu debljinu ovako mada se mijenjazoom scale faktor. U Model Space se ne mo e debljina mijenjati sa pove anjem ismanjivanjem (zoom in ili zomm out faktorom).Umjesto toga Auto Cad izla edebljinu linija kako je to pode eno na navedenom dialog box-u.Sa osnovnimdefault postavljanjem sve debljine linija su izlo ene sa jednom pixle (pixle- etvrsta-ta kica).pomjeranjem kliza a scale desno pove ava se faktor scale ,a obrnuto sesmanjuje.Pomjeranjem lijevo se scale smanjuju do nule kada se gasi izlaganjedebljine linija na Model Space.O radu oko debljina linija vi ete u ite ne to vi e upoglavlju kako se vr i tampanje va ih crte a.

Postavljanja jedinicacrtanjaKada crtate sa AutoCAD-om vi uobi ajeno crtate saputpunom veli inomobjekta odnosno njegovim

prikazivanjem u Model space sa razmjerom 1:1 a onda postavljate razmjeruodnosno scale faktor kada tampate va crte .Ma kako prije po injanja crtanja vitreba da determini ete relacije izme u jedinica crte a i stvarnih veli ina urealnostima.Na primjer vi ete odlu iti dali e se linija reprezentovati u sa in ima ,miljama,colovima ,metrima ili milimetrima.Vi ete odlu ivati za mjerne jedinice uglova,broja decimala i sli no.Da bih to uradili vi kod startovanja jednog novog crte a okome ste u ili u prethodnom poglavlju ste postavili osnovna postavljanja.Vi kasnijemo ete se odlu iti za promjene tih postavljanja na slede i na in.



Slika 13.2 Dialog box za kontrolu mjernih jedinica precisnosti i kontrolu direkcija

Bilje ka:Na navedenim dialog box-ovima vi jednostavno kontroli ete postavljanjadu ina,uglova,mjernih jedinica njihovo izra avanje tako to klikanjem na odre enijezi ak se pojavljuju liste sa kojih birate eljene veli ine,odnosno odre enedirekcije.Direkcija Clockwise u smjeru kazaljke na satu ili markiranjem se dobijasmjer suprotno kazaljke na satu vam poma e kod crtanja crtanja kru nica,lukova idrugih krivih linija za lak e odre ivanje smjera crtanja.Primjetite na directiondialog box-u je markirano Other ugao 30 stepeni.Vi mo ete na taj na in odreditilak e crtanje objekata koji nisu paralani sa East ili nekom drugom direkcijom kojase nalazi na dialog box-u.Polar Tracking prati navedenu direkciju.

Razumjevanje faktora Scale

Mada je ideja da zadr ite va faktor Scale u sje anju kada postavljate jedan crte viipak ne treba da posatvljate skalu dok ne po nete ampati va crte .Na primjer kadaste nacrtali jedan crte na papiru vi ste determinisli skalu prije po etka crtanja.Ovaskala je poredila veli inu nacrtanog objekta sa aktuelnom veli inom crte a.Naprimjer svaki milimetar na crte u predstavljao je odre enu du inu na objektu.Ovaskala mora se izabrati tako da se crte objekta podesi na papiru.U Auto CAD-u jepostupak suprotan.Vi crtate sa jednom jedinicom koju specificirate biraju i(decimal ili dr) ili sa osnovnom jedinicom.Svaka jedinica na ekranu se reprezentujebilo ta to eli da bude:jedan milimetar ili kilometar.Stoga ako crta dio jednogmotora jedinica mo e biti ekvivalentna milimetru,ali ako crta jednu kartu jedinicamo e biti ekvivalentna kilometru.



Kada tampate ili plotirate va crte vi postavljate razli ite scale za razli ite sekcijeod jednog crte a.Vi ne treba da razmi ljate o postavljanju scale dok ne pripremitecrte za tampanje,vi mo ete unijeti unaprijed veli inu scale za:

• Text (ako crtate u model space)• Dimensions (ako crtate u model space)• Noncontinuous linetypes• Hatch patterns ( rafuru)• Views (samo na layout viewports)

Scaliranjem ovih elementa obezbe uje se koje su njihove korektne veli ine nakona nom crtanju.

Specificiranje faktora Scale u Model Space

Ako planirate plotirati va crte iz Model tab, vi bih trebali kalkulisati egzaktnofactor scale sa konvertiranjem scale cre a za razmjeru 1:n. Ova razmjera porediplotirane jedinice za jedinice crte a koji reprezentuje aktuelnu veli inu objekatakoju vi crtate.

Na primjer ako crtate sa scalom 1/4 inch = 1 foot, kalkulisali bi factor scale 48kako sledi:

1/4" = 12"

1 = 12 x 4

1 (plotted unit) = 48 (drawing units)

Pimjeri architectural scale razmjere na tabeli mogu biti kori teni zakalkulaciju veli ine teksta u Model space.

Scale Scalefactor

To plot text sizeat

Set drawing text sizeto

1/8" = 1'-0" 96 1/8" 12"

3/16" = 1'-0" 64 1/8" 8"

1/4" = 1'-0" 48 1/8" 6"

3/8" = 1'-0" 32 1/8" 4"



1/2" = 1'-0" 24 1/8" 3"

3/4" = 1'-0" 16 1/8" 2"

1" = 1'-0" 12 1/8" 1.5"

1 1/2" = 1'-0" 8 1/8" 1.0"

Ako radite sa metri kim jedinicama mo ete imati veli inu papira 210 x 297 mm(A4 size) i jedan faktor scale od 20. Vi mo ete kalkulisati ograni enje crte a kakoslijedi:

210 x 20 = 4200 mm

297 x 20 = 5940 mm

Jedanput osnovan scale factor, mo ete koristiti za postavljanje text height,dimension sizes, linetype scale, hatch pattern scale, and viewport scale. Kad jecrte kompletan mo ete plotirati na nekoj razmjeri ili mo ete plotirati razli itepoglede va eg modela sa razli itim scalama.

Postavljanje faktora scale

Vi mo ete postaviti vrijednosti za slede e elemente zavisno dali namjeravateplotirati iz model space ili iz jednoga layout na paper space.

• Text. Postavlja se visina text-a po to kreirate text ili postavite jednu fiksnuvisinu u text style ( STYLE). Visina teksta za plotianje iz model space bihse pomno ila sa faktorom scale. Text kreiran direktno na jednom layout bihse postavio za pravu veli inu (size) (1:1).

• Dimensions. Postavite dimension scale na dimension style ( DIMSTYLE)ili sa DIMSCALE system variable. Dimensije kreirane direktno na jednomlayout bih se postavile za pravu veli inu (1:1).

• Linetypes. Za objekte plotirane iz Model tab, postavlja se scale zanoncontinuous linetypes sa CELTSCALE i LTSCALE system variables.Za objekte plotirane sa jednog layout-a (paper space), koristitePSLTSCALE system variable.



• Hatch patterns. postavite scale za hatch patterns na Boundary Hatch dialogbox ( BHATCH) ili sa HPSCALE system variable.

• Views. Kad je plotiranje iz layout tab, oristitee ZOOM XP, gdje je e XPscala (the inverse of the scale factor) relativnog pogleda za veli inu papira.

Postavljanje granica crte u (Drawing Limits)

Drawing Limits reprezentuje jednu ne vidljivu ogradu oko va eg crte a.Dapostavite ogradu za jedan crte izaberite jednu od alternativnih komandi:

Posle odabrane komande i dole primjera une enih kordinata vi ste dobili graniceva em crte u u ovom slu aju granice odgovaraju veli ine A3 formata papira.1.Command: limits se upi e i pritisne Enter da se pojaviReset Model space limits:2.Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0,0.0>: pritisnete Enter (Kordinantnipo etak)3.Specify upper right corner <4200.0,2970.0>: 420,297 Pritisnete Enter(posleuno enja kordinata ) Na taj na in kompletirate komandu i dobijete granice zacrtanje va eg srte a.Granice odre ujete u zavisnosti veli ine va eg objekta kojeg crtate ,sa punimjedinicama njegove veli ine.

Postavljanje alata za ta nost crtanjaKada smo govorili o Status meniju ve smo dijelom objasnili o postavljanju grida isnapa.Grid je ablon mre ica na ekranu koji se pri ampanju crte a ne pojavljuju a uzpomo grida se posti e ve a ta nost na crtanju objekata.Snap je ustvari kop a koja se kop a za ta ke grida ili za neke zami ljene ta keizme u ta ki grida u zavisnosti od specificiranog rastojanja Snap Spacing.Tjrastojanje kop anja mo e biti i manje oda rastojanja izme u ta ki grida..Pode avanja i pode avanja rastojanja izme u ta kica i rastojanja kop anja vr i se ilina komandnoj liniji ,kako smo to ve u prethodnom poglavalju objasnili ilikori tenjem Drafting Settings dialog box-a kako emo to objasniti u ovompoglavlju.Da se pojavi Draftings Settings izabere se jedna od opcija koja jeprikazana na slede oj ilustraciji:



Mogu nosti za pode avanje ta nosti crtanja na dialog box-u suvi estruka ,a kakvaete pode avanja izvr iti prevenstveno zavisi od va eg dizajna.Ako dizajn sadr i

objekte linija koja su pod raznim uglovima onda se pode avanja i prilago avajuprema tim potrebama. Na Drafting Settings dialog box-u se nalaze slede apostavljanja za ta no crtanje va ih objekata podijeljena u tri kategorije i nalaze sena tri plo e dialog box-a.

Postavljanje snapa i grida na Snap and Grid tabliKontroli e se postavljanje snap-a i grid-a..Snap On (F9) :Pali se ili gasi (na in kop anja)snap na in.Mo e se upaliti ili ugasitisnap na in na status baru ili klikanjm na status baru ,pritiskanjem F9 tangente ilikori tenjem SNAPMODE system variable.

Snap-okno : Kontroli e se vidljivistta kaste mre e na ekranu koja ograni avakrtanje krsti a u specificiranim intervalima.Snap X i Y spacing: Specificira se rastojanjesnapa u X i Y direkcijama.Vrijednostimoraju biti pozitivne i realnibrojevi.Vrijednost je kontrolisana saSNAPUNIT system variable.Angle: Rotira se snap grida saspecificiranim uglom.Vrijednost jekontrolisana sa SNAPANG system variable.

X i Y base : Specificira se X i Y bazna kordinantna ta ka za grid.Ova vrijednost sekontroli e sa SNAPBASE system variable.Polar Spacing : Postavlja se pove anje snap rastojanja kad je Polar Snap odabranispod Snap Type & Style.Ako je ova vrijednost 0, rastojanje polar snap-apreuzima vrijednost za Snap X Spacing. Ova vrijednost je kontrolisana saPOLARDIST system variable. Polar Distance postavljanje je kori teno u vezi sapolarnim vo enjem i/ ili objekt snap pra enjem. traganjem .Ako ni jedan ni drugioblik traganja nije omogu en Polar Distance postavljanja nema uticaja.Grid On F7 : Pale se i gase ta kice grida.Tako e ta kice grida se mogu paliti igasiti na Status baru klikanjem na Grid ili sa pritiskanjem na F7 tangentu natastaturi ili sa kori tenjem GRIDMODE system variable.Okno Grid-a : Kontroli e se izlaganje ta kica grida koje poma u vizuelizacijirastojanja.



Slika 14 Ilustracija postavljanja grida i crtanje linija sa prira tajem ugla od 30 stepeni

Grid X i Y spacing :Specificiraju se rastojanja ta kica u X i Y direkcijama.Ako jevrijednost rastojanja 0 preuzima se vrijednost rastojanja postavljena za Snap X i YSpacing. Ova vrijednost je kontrolisana sa GRIDUNIT system variable.Okno Snap Type&Style : Kontroli e se na in postavljanja snapa.Grid Snap : Postavlja se tip snapa za mre u ta ki -Grid.Kad se specificiraju ta ke,krsti –mi a kop a se du vertikalnih ili horizontalnih ta kica grida.Tip snapa jekontrolisan sa SNAPTYPE system variable.Rectangular Snap : Postavlja se stil snapa za pravougaoni-Standard Rectangularsnap. Kad je tip snapa postavljen za upaljen Grid i Snap krsti mi a-se kop a zapravougaonu mre u kop anja.Stil snapa je kontrolisan sa SNAPSTYL systemvariable.Isometric Snap : Postavlja se stil snapa za izometriski.Kad je tip snapa postavljenza upaljeni Grid i Snap krsti –mi e se kop a za izometriski grid snapa.Stil snapa jekontrolisan sa SNAPSTYL system variable.



Slika 15 .II Ilustracija crtanja linija primjenom Polar Snapa

Polar Snap : Postavlja se tip kop anja za Polar. Kad je na in kop anja upaljen i vispecificirate ta ke sa polar ili object snap vo eno upaljenim krsti em koji se kop apolarnom du inom ili sa object snap vo enim relativnim uglom za poslednjuspecificiranu ta ku ili dostignutu object ta ku kop anja. Stil snapa je kontrolisan saSNAPSTYL system variable.Ilustracija sl 15.

Postavljanje polarnih uglova za vo enje crtanja objekataKontroli e se polarno vo enje i postavljanje polarnih uglova ,mjera polarnih uglovai object snap vo enja.Polar Tracking On (F10):Pali se i gasi polarno vo enje.Mo e se paliti i gasitipolarno vo enje na status baru klikanjem na Polar ili sa pritiskom na tangentutastature F10 ili sa kori tenjem AUTOSNAP system variable.Polar Angle Settings okno: Postavlja se pode avanje uglova za polarno pra enje-vo enje.Postavljanje uglova je kontrolisano sa POLARANG system variable.Increment Angle:Postavlja se pove anje ugla za kori tenje izlaganja polarne stazevo enja crtanja linija pod uglom na X osu.Mo e se upisati bilo koji ugao iliizabrati jedan zajedni ki ugao od 90, 45, 30, 22.5, 18, 15, 10, i 5 stepeni iz oveliste.Postavljanje je kontrolisano sa POLARANG system variable. Pove anjeuglova je dakle kontrolisano sa POLARANG system variable.Additional Angle : Ako ga odaberete u ovom se box-u listaju dodatni uglovi koji sumogu i.



New : Da se doda novi ugao izaberese New. Ovim na inom se mo edodati do 10 dodatnih polarnihpode avaju i uglova za vo enjecrtanja linije i dr objekataDelete : Da se ukloni postoje i ugaoizvr i se markiranje i izabereDelete.Ova postavljanja sukontrolisana sa POLARADDANGsystem variable..Object Snap Tracking Settingsokno:Postavlja se object snaptrackingNa Drafting settings dialogbox-u

Track Orthogonally Only: Izla e se samo ortogonalna staza objekt snap vo enja (horizontal/vertical) za dostizanje objekt snap ta ke –ta ke kop anja kad je objctsnap tracking upaljen.Ovo postavljanje je kontrolisano sa POLARMODE system variable.

Slika 16. II Ilustracija crtanja linija primjenom markiranja Track orthogonally Only

Track using all polar angles: Primjenjuje se postavljanje polarnim vo enjem zaobject snap tacking.Kad se koristi Object Snap Tracking krsti se vodi dupolarnog pode avaju eg ugla od dostignutih object snap ta ki.Ovo postavljanje jekontrolisano sa POLARMODE system variable.Polar Angle measurement: Postavljaju se osnove sa kojim se vr i vo enjepode avanja mjerenja uglova.Absolute: Osnove polarnog vo enja pod uglovima zasnovanim na aktuelnom UCSkordinantnom sistemu. Relative to last segment: Osnova polarnog vo enja pod uglom zasnovanom naposlednjem nacrtanom segmentu.



Options : Izla e se Drafting plo a na Options dialog box. Ne mo e se pristupitiOptions dialog box-u iz DraftingSettings dialog box-a ,ako jeDSETTINGS

Slika 17. II Ilustracijacrtanja linija saodre enim uglom uodnosu na poslednjinacrtani segment

startovanotransparentno.Na Drafting plo i Options dialog box-a se pode avaju oznake ,boja iveli ina AutoSnap Marker i izlaganje Autotrack settings sa i veli ine Apature sizepomo u kliza a.

Slika 18.II Ilustracija vam pokazuje kori tenje polarnog vo enja crtanja linije (Polar tracking)



Postavljanje objekata kop anja za ta no crtanje objekata

Kontrili u se postavljanja pokretnihkop anja- object snap-ova.Slika 19.II Drafting Settings-Object Snaptabela za izbor i postavljanje pokretnihobject Snapa.Object snap On F3 : Pale se i gasepokretni objekt snap-ovi .OdabraniObject snap-ovi ispod Object SnapModes su aktivni dok je Object Snapupaljen.Ovo postavljanje jekontrolisano sa OSMODE systemvariable. Kontrolisanje paljenja snapobjekata mo e da se vr i i sa statusmenija klikanjem na dugme ObjectSnap.

Object snap modes: Listaju se i biraju objekti kop anja koji mogu biti upaljeni ili seugasiti markiranjem ili razmarkiranjem pored naziva objekata.Object snap Tracking On F11: Pali se i gasi vo enje objekata kop anja.Sa objectsnap tracking, krsti se mo e voditi du pode enih staza na druge object snap ta kekop anja specificiranjem ta ki na komandnoj liniji.Da se koristi object object snaptracking mora se upaliti jedan ili vi e objekata kop anja (object snaps).Ovopostavljanje je kontrolisano sa AUTOSNAP system variable.Select All: Pale se svi na ini kop anja objekta. Clear All : Gase se svi na ini kop anja objekata.Object Snap -Objekti kop anja vam poma u za ta no crtanje svih objekatapo ev i od linija ,kru nica ,lukova ,dimenzija i dr.Oni objekti koje ste pojedina nomarkirali na Object Snap tabli su aktivni Object snap objekti i oni e pojavljivatikada crtate objekte linija ,kru nica lukova elepsi dimenzja i dr.Pojedina nimmarkiranjem vi izaberete onoliki broj objekata koliki vam je potreban za kreiranjeva eg dizajna i taj izabrani broj je aktivan.Osim pojedina nog izbora mogu se sviobjekti aktivirati izborom Select All dugmeta a potom OK na Object Snap tabliDarfting Settings dialog box-a.Nekada pri kreiranju rje enja mogu naststi iodre ene smetnje izborom svi Snap objekata ,zbog toga ete ipak primjenitipojedina ni izbor ukoliko ocijenite da vam svi svi odabrani objekti nisu potrebni.Pored navedenog Object Snap-a se mogu aktivirati i sa Object Snap Toolbara.Toolbar mo ete postaviti na podesno mjesto na ekranu kao i druge Toolbarovenjihovim izborom na Customize dialog Box-u.Izbarete View> Toolbars >Customize markira se Object Snap i one se pojavi naekranu .Ilustracija lijevi pokazuje izgled Toolbar-a.



Object snapvamomogu ava

brzi izbor mi markeringom egzaktno odre enih geometriskih ta aka na postoje emobjektu bez uno enja kordinata ovih ta aka i preciznije crtanje va ih novihobjekata. Kako rade pojedina no Object Snap-a nave emo kako slijedi:

Na ini rada snap objekata

Krajnja ta ka:Hvata se za najbli u krajnju ta kuluka (arc), elliptical arc, line, multiline, polylinesegment, spline, region, ili zraka (ray), ili za najbli iugao jednog traga (trace), solid, ili 3D face.

Sredi nja ta ka :Hvata se za srednju ta ku (midpoint) linije, luka (arc),ellipse, elliptical arc, multiline, polyline segment, region,solid, spline, ili xline.

CentarHvata se za center luka (arc), circle, ellipse, ili elliptical arc.

Ta ka:Hvata se za objekat ta ku (point object.)

KvadrantHvata se za quadrant ta ku jednog luka (arc), circle, ellipse,ili elliptical arc.

PresjecanjeHvata se za presjeci te luka (arc), circle, ellipse, ellipticalarc, line, multiline, polyline, zraka (ray), region, spline, ilixline.



Produ eni (Extended) Intersection hvata se za potencijalno presjeci te dva objektakoja bih se presjekla ako bih bili produ eni du njihovih prirodnih staza..AutoCAD automatski pali Extended Intersection kad odabere Intersection objectsnap mode. Intersection i Extended Intersection rade sa ivicama regiona i krivimlinijama ali ne sa ivicama ili uglovima 3D solids-3Dtijela.

Bilje ka: Vi mo ete dobiti razli ite rezultate ako imate upaljene obadvojeIntersection i Apparent Intersection istovremeno.Produ enjeProuzrokuje jedno privremeno produ enje linije da seizla e kada krsti prolazi preko krajnjih ta aka objekatatako da mo ete crtati objekte do i iz ta aka na produ enojliniji.

UmetanjeHvata se za umetnutu ta ku jednog attribute, jednog block-a,jednog oblika (shape),ili text-a.

NormalnoHvata se za jednu ta ku normalnu(perpendicular) na luk (arc), circle, ellipse,elliptical arc, line, multiline, polyline, zrak(ray), region, solid, spline, ili xline.

AutoCAD automatski pali priklanjaju i Deferred Perpendicular snap mode kadobjekat kojeg vi crtate zahtjeva da kompletirate vi e od jednog perpendicular snap.Mo ete koristiti jednu liniju, arc, circle, polyline, ray, xline, multiline, ili 3D tijelakao ivicu kao jedan objekat iz kojeg crtate normalnu liniju. Vi mo ete koristitiDeferred Perpendicular da nacrtate normalne linije izme u takvih objekata. Kadaotvor box-a prelazi preko jedne Deferred Perpendicular snap point, AutoCADizlo i jedan AutoSnap™ tooltip i signali e.

TangentHvata se za tangentu jednog luka (arc), circle, ellipse, elliptical arc, ili spline.AutoCAD automatski pali Deferred Tangent snap mode kad objekat koji crtatezahtjeva da kompletirate vi e od jednog tangent snapa. Na primjer :mo ete koristitiDeferred Tangent da crtate jednu liniju koja je tangenta za dva luka(2 arcs),



polyline arcs, ili circles. Kada otvor box-a prelazi preko jedne Deferred Tangentsnap ta ke, AutoCAD izlo i jedan znak i jedan AutoSnap tooltip.

Bilje ka: Kada koristite From option povezivanja sa Tangent snap mode da crtateobjekte druga ije od linija lukova (arcs) ili circles, prva nacrtana ta ka je tangentana luk ili kru nicu u relaciji sa poslednjom izabranom ta kom na povr ini crte a.

Najbli e (Nearest)Hvata se snap za najbli u ta ku na luku (arc), circle, ellipse, elliptical arc, line,multiline, point, polyline, ray, spline, or xline.

evidno presjecanjeApparent Intersection uklju uju se dva separatna snap modes:Apparent Intersection i Extended Apparent Intersection. Dakle vi

mo ete locirati Intersection i Extended Intersection snap ta ke (points) dok jepomjeraju i Apparent Intersection object snap mode upaljen.

Apparent Intersection se hvata za o igledno presjecanje dva objekta (arc, circle,ellipse, elliptical arc, line, multiline, polyline, ray, spline, or xline) koji se nepresjecaju u 3D prostoru ali se mogu pojaviti za presjecanje u aktuelnom pogledu.Extended Apparent Intersection hvata se za imaginarno presjecanje dva objektakoji bih se presjekli ako bih objekti bili produ eni du inama njihovih prirodnihstaza. Apparent i Extended Apparent Intersection rade sa ivicama regiona i krivihlinija ali ne sa ivicama ili uglovima 3D tijela.Bilje ka::Vi mo ete dobiti razli ite rezultate ako imate obadvoje Intersection i

Apparent Intersection running object snaps upaljene istovremeno.ParallelCrata se jedan vektor paralelan drugom objektu kad god AutoCADvas obavje tava za drugu ta ku jednog od vektora.Poslespecificiranja prve ta ke jednog vektora ako pomjerate krsti prekojednog pravog linijskog segmenta od drugog objekta , AutoCADsti e ta ku.Od tada je staza objekta kojeg kreirate paralelna



linijskom segmentu, AutoCAD izlo i stazu za centriranje koju vi koristite dakreirate paralelni objekat.Izaberi sve (Select All)Upali sve na ine object snap. (Turns on all object snap modes).Izbri i sve (Clear All)Ugasi sve na ine object snap (Turns off all object snap modes).

Crtanje linija pod uglom sa une enjem vrijednosti uglaMi smo vidjeli kako mo emo crtati linije primjenom Drafting Settings dialog box-a.Mi emo to uvijek i primjenjivati ako se radi o crtanju vi e objekata pod nekimuglom ili sa polarnim vo enjem crtanja.Ako se radi o manjem broju pojedina nihlinija da se nacrta pod nekim specijalno potrebnom uglu onda emo to uraditti sakomandne linije na slede i na in:Uno enjm znaka sa uglom na komandnu liniju <Vrijednost uglaNa komandnoj liniji uradite slede e:1.Command: line izabrata komanda i pritisnut Enter Enter2.Specify first point: 20,16 (Specificiraj ili fiksiraj ta ku sa krsti em)3.Specify next point or [Undo]: <23 –upi e se ugao i pritisne EnterAngle Override: 524.Specify next point or [Undo]: (Specificiraj du ini ili fiksiraj mi em)Specify next point or [Undo]: <42 -izaberi drugi ugaoAngle Override: 425.Specify next point or [Undo]: (specificiraj ili fiksiraj du inu)6.Specify next point or [Close/Undo]:Enter Slede a ilustracija prikazujeprimjenjeni niz komande.

Slika 20.II Ilustracija crtanja linija primjenom specificiranja uglova za Polar Tracking-a



Kori tenje AutoTrackingaDa se izvr i traganje do ta ki na objektima koristi se Object Snap Tracking.AutoTrack™ vam poma e da nacrtate objekte na specifi nim uglovima ili uspecifi nim relacijskim odnosima u odnosu na druge objekte.Kad je upaljenAutoTrack povremeno pode ena staza poma e vam da nacrtate na preciznimpozicijama i uglovima. AutoTrack uklju uje dvije opcije traganja: polar tracking iobject snap tracking. Vi mo ete vr iti prebacivanje paljenja ili ga enja AutoTracksa Polar i Otrack dugmadima na status bar-u. Object snap tracking radi u vezi saObjekt Snap-ovima.Mora se postaviti jedan objekat snapa prije nego to mo etetragati od jedne objekt snap ta ke. Object Snap TrackingKoristite object snap tracking da tragate du pode enih staza koje su osnovane naobjekt snap ta kama.Ste ene ta ke izlo e jedan znak plus + ,a onda vi mo ete ste ido sedam vo enih ta aka istovreno.Posle sticanja jedne ta ke , horizontalne,vertikalne ili polarne pode ene staze relativno za ta ku se izlo i kako pomjeratekrti preko njihovih nacrtanih staza.Na primjer vi mo ete odabrati jednu ta ku dujedne staze osnovane na krajnjoj ta ki ili srednjoj ta ki ili na presjeci tu izme u

dva objekta.Lijevo na ilustracijiEndpoint object snap jeupaljen..Vi startateliniju klikanjem nanjenu po etnu ta ku(1), pomjeraju i krsti

preko krajnje ta ke druge linije (2) da je dostignete a onda pomjerite krsti duhorizontalno pode ene staze da locirate krajnju ta ku za liniju koju elite danacrtate. (3).Promjene postavljanja Object Snap TrackingOsnovno postavljanje object snap tracking je ortogonalno. Pode ene staze suizlo ene na 0, 90, 180, i 270 stepeni od sustignutih ta aka objekta.Kako god vimo ete koristiti polar traking uklove.Za object snap tracking, AutoCAD automatskisusti e ta ke objekata.Kad god vi mo ete izabrati da se sustignu ta ke samo kadpritisnete tangentu SHIFT.



Slika 21.IIAuto Tracking omogu ava lokaciju polaznih i zavr nih ta aka drugih objekata na lak i na in

Primjene izlaganja pode ene staze (Alignment Path)Vi mo ete promjeniti kako AutoTrack izla e pode ene staze i mo ete promjenitikako AutoCAD susti e ta ke objekata na object snap tracking.Osnovnopostavljanje ,pode ene staze se ispru aju do kraja prozora crte a.Vi mo etepromjeniti njihovo izlaganje da skratite ili ne skratite du ine.Savjeti za kori tenje Object Snap TrackingAko koristite AutoTrack (polar snap tracking i object snap tracking), vi ete otkrititehniku kako ete uraditi specifi ne dizajne lak e.Evo nekoliko savjeta da poku ate:

• Koristite Perpendicular, End, i Mid object snaps sa object snap trackingda nacrtate za ta ke koje su normalne za kraj i srednje ta ke objektata.

• Koristite Tangent i End object snaps sa object snap tracking da nacrtateta ke koje su tangentne za krajnje ta ke lukova.

• Koristite object snap tracking sa privremenim vo enjem ta aka (temporarytracking points). Na jednoj ta ki obavijesti,upi ite tt,a onda specificirajteprivremenu ta ku (temporary tracking point).Jedan mali plus+ se pojavi nata ki.Po to pomjerate va krsti AutoTrack pode ene staze se izlo erelativno za privremenu ta ku.Da uklonite ta ku pomjerite krsti nazadpreko +znaka.

• Posle sustizanja jedne object snap ta ke koristite direktno rastojanje daspecificirate ta ke na preciznim rastojanjima du pode enih staza odsustignute object snap ta ke. Da specificirate ta ku brzo odaberite jedan



object snap pomjerite krsti da se izlo i pode ena staza onda upi iterastojanje na komandnoj liniji .

• Koristite Automatic i Shift da Acquire opcija se upali na Drafting tabli odOptions dialog box –a da rukujete ta kama sticanja. Point acquisition(sticanj) je postavljeno za osnovno Automatic. Kad se radi zatvorene etvrtipritisnite SHIFT da se povremeno izbjegne sticanje jedne ta ke.

Kori tenje Filter kordinataVi mo ete koristiti kordinate filtera da se specificira jedna kordinantna vrijednostza vrijeme dok se privremeno ignori u druge kordinantne vrijednosti.Kad se koristisa object snaps, kordinantni filteri mogu izvu i kordinantne vrijednosti odpostoje eg objekta tako se mo e locirati druga ta ka.Specificiranjem jedne korinate filtera ograni ava se slede e uno enje zaspecificiranje kordinantne vrijednosti takve kao X ili Y ili ravnomjerno X,Yvrijednosti.Za 3D modele mogu se specificirati Z vrijednosti.Posle specificiranjaprve vrijednosti AutoCAD vas obavje tava za ostajanje kordinantnih vrijednosti.Primjer primjene filter kordinataNa slede ij ilustraciji otvor na jednoj plo i nacrtan je izvla enjem kordinatnih X iYvrijednosti iz srednjih ta aka unutra njih linija pravougaonika horizontalnih ivertikalnih.

Slika ?.II Ilustracija primjene filter kordinata za lociranje centra kru nice u pravougaoniku

Kordinantni filter radi samo kad vas Auto CAD obavijesti za jednu ta ku.Akopoku ate da koristite kordinantni filter mogu a je obavijest i o gre ci.

Upustva za rad sa Auto CAD 2002 i 2000 1

Al@emir je znak koji vas upozorava da je po zakonu o autorskim pravima zabranjenoumno avanje ove knjge na bilo koji na in bez odobrenja autora.

Crtanje 2D objekata ........................................................................................... 1Crtanje linija (Drawing Lines)........................................................................ 2Crtanje kru nica (Drawing Circels) ................................................................ 4Crtanje izometri kih kru nica ........................................................................ 7Crtanje Lukova (Drawing Arc) ...................................................................... 7Crtanje kompleksnijih objekata sa linijama ,kru nicama i lukovima............. 12Crtanje elipsi (Drawing Ellipses).................................................................. 13Cratanje ta kastih objekata-ta ki.................................................................. 15Mjenjanje oblika ta ki.................................................................................. 16Kori tenje Point komandi za podjelu objekata na segmente.......................... 16Cratanje konstrukcionih linija ...................................................................... 19Crtanje skica slobodno ru nim pisanjem ...................................................... 20Crtanje pravougaonika (Drawing Rectangles) .............................................. 22Crtanje Poligona .......................................................................................... 25Crtanje Multilinija (Multilines) .................................................................... 27Multiline Styles dialog box .......................................................................... 29Ure ivanje multilinija .................................................................................. 33Ure ivanje stilova miltilinije (Edit Multiline Styles) .................................... 36Crtanje polylinija ......................................................................................... 37Crtanje lukova sa linijskim segmentima ....................................................... 39Crtanje Spline krivih linija ........................................................................... 43Crtanje prstenova i punih krugova (donut) ................................................... 47Crtanje Regiona ........................................................................................... 48Spajanje objekata Union komandom ........................................................... 50Oduzimanje objekata Subtract komandom ................................................... 51Zadr avanje preklopljene povr ine sa Intersect komandom .......................... 51

Crtanje 2D objekataSvaki AutoCAD crte sastavljen je od objekata,najvi e onih jednostavnihdvodimenzionalnih objekata.U ovoj knjizi su objekti podjeljeni na jednostavne ivi e kompleksne objekte.Jednostavni objekti uklju ujulinije,kru nice,lukove,elipti ne lukove,elipse,ta ke i zrake.Osim toga u ove objektesu uklju ene i slobodoru ne skice koje se izvode sa freehand sketchkomandama.Cilj ovoga obja njenja je da se freehad sketch klasificiraju kaojednostavni objekti.Ovo poglavlje obja njava kako se kreiraju jednostavni objekti .Mada i sa drugimAuto CAD-ovim komandama vi mo ete startati crtanje ovih objekata, za crtanjesvakog od ovih objekata se koristi neki od dole navedenih metoda :

• Na Toolbar-u kliknete jedno dugme da se starta jedna komanda za crtanje.• Iz Draw menija izaberete komandu za crtanje.• Na komandnoj liniji ukucate naziv komande i pritisnete Enter.

Najve i dio komandi za crtanje prezentuje nekoliko razli itih na ina kreiranjajednog objekta .Na primjer kada crtate jedan luk Auto CAD-ova ponuda je sa 11

2 III Poglavlje Crtanje 2D Objekata

Al@emir koji vas upozorava da je po zakonu o autorskim pravima zabranjeno umno avanje oveknjge na bilo koji na in bez odobrenja autora

razli itih opcija.Mada su sve posebne opcije obja njene u najve em brojuslu ajeva,samo jedan od primjera je samo za jedan ili dva metoda.Kada koristite AutoCAD-ove komande za crtanje,Auto CAD vas obavje tava,daunesete kordiantne ta ke takve kao to su end points of a line ili center point of acircle ,ili distances -rastojanja kao to radius of circle i sl.Uobi ajeno unosite ta keili distance-rastojanja bilo da koristite mi markering ili ukucavanjem aktuelnihvrijednosti kordinata na komandnij liniji.Posle kreiranja objekata vi ih mo ete modifokovati kori tenjem Auto CAD-ovihmodifikacionih komandi o kojima emo u iti u slede im poglavljima koja slijede.

Crtanje linija (Drawing Lines)

Linije su vjerovatno najvi e zajedni ki kori ten Auto CAD-ov objekat.Preko 50procenata tipi nog crtanja sastavljeno je od linija.Jedan objekt linije sastavljen jeod dvije ta ke:od jedne start point i jedne end point ta ke.Vi mo ete spojiti jednuseriju linija,ali svaki linijski segment je razmatran kao jedan separatni segmentlinije i objekta. Da se starta komanda Line i nacrta jedna linija izaberite jednu odvarijantnih komandi sa slike:

1.Command: line (ili l) se upi e i pritisne Enter2.Specify first point: Obavje tava vas komanda da specificirate po etnu ta ku.Ta ku mo ete unijeti na komandnoj liniji ili izvr iti markiranjem krsti em nacrte u.3.Specify next point or [Undo]: Obavje teni ste na komandnoj liniji da specificirateslede u ta ku ili izvr ite uz pomo mi a markiranje ta ke.

• Bilo jedno ili drugo da ste odabrali vi ete nacrtati linijski segmenat.pojavivam se slede i niz komande na komandnoj liniji.

4. Specify next point or [Undo]:Da se zavr i komanda pritisne se Enter i linijskisegment je nacrtan.Ukoliko niste zadovoljni sa nacrtanim linijskim segmentomupi iU i pritisni Enter da se izbri e nacrtani segment.

• Ukoliko elite da nacrtate slede i linijski segment ponavlja se postupak pota kom 3 i tako redom dok ne nacrtate onoliki red linijskih segmenatakoliko je potrebno va em dizajnu.

• Ukoliko elite da se linijski segmenti spoje sa po etnom ta kom nakomandnu liniju upi ete C (close) i pritisnete Enter nacrata e se zadnjilinijski segment koji e zatvoriti va dizajn sa po etnom ta kom.



• Da startate jednu novu liniju sa krajnje ta ke poslednje nacrtane linije,startate line komandu ponovnim dvostrukim pritiskom na Enter ,posleega mo ete crtati krajnju ta ku novog linijskog segmenta

Crtanje linijskih segmenata uno enjem kordinata na komandnoj liniji:

Slika 01 :III Ilustracija crtanja linijskih segmenata primjenom navedenog niza komande

1.Command: line Enter2.Specify first point: 600,400 Enter3.Specify next point or [Undo]: 0,400 Enter4.Specify next point or [Undo]: 0,0 Enter5.Specify next point or [Close/Undo]: 600,0 Enter6.Specify next point or [Close/Undo]: EnterIlustracija 01.III odra ava navedeni niz komandi za crtanje linijskih segmenata.

Crtanje linijskih segmenata pod razli itim uglovima1.Command: _line Izabrata komanda 2.Specify first point:Izabrata ta ka 1 na crte u3.Specify next point or [Undo]: 30 sa polarnim vo enjem upisana vrijednost du inena koji na in se odredi ta ka 2.4.Specify next point or [Undo]: <30 Upi e se znak sa uglom da se vodi crtanjelinije pod uglom 30 stepeni i pritisnut EnterAngle Override: 305.Specify next point or [Undo]: 25 Upi e se vrijednost du ine i pritisne Enterdobije se ta ka 3.6.Specify next point or [Close/Undo]: 10 Za relativni polarni ugao upi e sevrijednost i pritisne Enter dobije se ta ka 4.

• Na Drafting Settings dialog box-u tabla Polar Tracking une eno:• Increment pove anje ugla za 60 stepeni



• Track using all polar angle Settings-markirano• Relative to last segment-markirano

7.Specify next point or [Close/Undo]: Pritisne se Enter da se zavr i komandaIlustracija 02.III pokazuje primjenjeni niz komande.

Slika 02.III Ilustracija crtanja linijskih segmenata pod razli itim uglovima za X osu

Slika 03.II Kori tenje Relative Polar i Ohtro On za cratnje segmenata linija pod uglom od 90 stepeni

Crtanje kru nica (Drawing Circels)Kru nica reprezentuje drugi Auto CAD-ov objekat.Da se nacrta jedna kru nicaizaberite pod neku od komandi.Da se nacrta kru nica sa specificiranjem centra ,radiusa ili pre nika koristite dole altarnativne komandu:Izaberite jednu varijantukomande

1.Command : C se upi e i pritisneEnter da se pojave na komandnojliniji opcije



2. Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: Specificira secentar kru nice3.Specify radius of circle or [Diameter]: 30 Specificirara se radijus i pritisne Enterlijevo ilustracija prikazuje crtanje po navedenom nizu komande.To je osnovnaopcijaOpcije koje se pojave na komandnoj liniji su:

• Osnovni na in je da se specificira centar i radius• 3P defini e se obim kru nice sa tri ta ke• 2P definisanje pre nika kru nice sa dvije ta ke• Definisanje dvije tangente i radijusa.Crta se kru nica sa specificiranjem

radijusa tangentno za dva objekta.

Da se izabere neka od opcija na komandnoj se liniju izabereupi u oznake 3P ili 2P ili ttr i pritisne Enter da se pojavedodatne opcije . Opcije koje se pojave na komandnoj linijipojedina no svaka za se mo e izabrati iz menija Draw>Circle> Center,Radius ili druge kao to je prikazano na lijevojilustraciji .primjetite da se na meniju Draw>Circle i opcijacrtanja kru nice sa tri tangente Tan,Tan,Tan. Ponekad se vi eod jedne kru nice specificiranim kriterijumima . AutoCAD-om se crta kru nica specificiranog radijusa ije tangentne

ta ke su najbli e odabranim ta kama.Na slede oj ilustraciju 04.II su prikazaneopcije crtanja kru nica



Slika 04.III Ilustracije crtanja kru nica izborom prethodno navedenih opcija crtanja

Kod markiranja objekata pri crtanju kru nicepojavljuje se Object snap Deferred Tangent, koji vampokazuje da markirate navedeni objekat radi crtanjakru nice.Da nacrtate kru nicu tangentno na tri objektaizaberite komandu sa slike 3.III Tan,Tan,Tan imarkiranjem objekata dobijete kru nicu kako je naslici 4.III prikazano.

Slika 05.III Ilustracija pokazuje crtanje kru nicetangentno na tri objekta



Crtanje izometri kih kru nica

Ako crtate na izometrijskoj ravni koristi se jedna elipsa dareprezentuje oblik kru nice gledan koso pod uglom naraven.Najlak i na in da se nacrta jedna elipsa sa korektnimoblikom je kori tenje Isocircle option od ELLIPSE.

Da se nacrta isometri ka kru nica:1. IZ Tools menu, odaberi Drafting Settings.2. Na Drafting Settings dialog box, Snap i Grid

plo ice, odaberi Isometric Snap.3. Klikni OK.4. Iz Draw menu, odaberi Ellipse. Onda izaberi Axis, End.5. Unesi i (Isocircle).6. Specificiraj center kru nice.7. Specificiraj radius ili diameter kru nice.

Mo ete i sa aktiviranjem : Command line ELLIPSE i pritisnete Enter.

Crtanje Lukova (Drawing Arc)Lukovi su dio kru nica.Auto CAD je obezbjedio jedanest na ina da se crtaju lukovi

.Savjet: Ovladajte svim na inima crtanja lukova iako e seneki na ini vi e ili manje primjenjivati da bih posle moglimnogo lak e i br e kreirati kompleksnije objekte koji sesastoje od lu nih objekata kombinovanih sa drugim linijskim isl.objektima. Posebno pa nju obratite kako ste podesilidirekcije u smjeru kazaljke na satu ili u suprotnom,po to selukovi nacrtani iz direkcije suprotne kazaljci nasatu(counterclockwise) od po etne do krajnje ta ke.Komande za crtanje lukova mogu se izabrati Da bih nacrtali luk Izaberite komandu: Komandu mo eteizabrati iz Draw menija kako le na lijevoj ilustraciji pokazano

ili sa Draw Toolbar-a ili sa komandne linije :Cratnje luka specificiranjem tri ta ke1.Command : arc se upi e i pritisne Enter da sepojavi slede i niz komandi sa mogu im opcijamaizbora.2.ARC Specify start point of arc or[CEnter]:Specificira se ta ka 1

3.Specify second point of arc or [CEnter/ENd]:Specificira se ta ka 24.Specify end point of arc:Specificira se ta ka 3



Bilje ka : Ta ke mo ete specificiratiuno enjem kordinantnih vrijednosti nakomandnoj liniji ili izvr iti markiranjekao to je ura eno na lijevoj ilustraciji.

Ta ke Primjetite da u ta ci 2. imateopciju da specificirate po etnu (startpoint)ta ku ili da izaberete i ukucate

c[CEnter]Ako ste markirali ili specificirali ta ku pod 2 onda u redu 3.imate tako e opcijuizbora[CEnter/ENd] (ukucati na Command c ili e) ta ke centra ili kraja.Premastvarnoj situaciji na va em crte u vi ete se odlu ivati koju opciju ete izabrati.Kao to ste ve na po etku na samoj ilustraciji Draw>Arc menija primjetili da senalazi 11 mogu ih opcija za izbor na ina crtanja lukova.Koju ete opciju izabratizavisi od stanja objekata na va em crter u i vi ete se o opciji odlu iti premapotrebama da se najta nije i najlak e nacrta luk.Opcije crtanja luka Start,Centar,End i Centar,Start,EndCrtanje opcije Start Center End se vr i po slede em nizu komandi:1.Command: arc (a) se upi e i pritisne Enter2.Specify start point of arc or [Center]:Specificira se po etna ta ka 13.Specify second point of arc or [Center/End]: c Izabere se opcija i pritisne Enter4.Specify center point of arc: Specificira se centar ta ka25.Specify end point of arc or [Angle/chord Length]:Specificira se krajnja ta ka3.

Slika 06. III lustracija crtanja luka primjenom navedenih Arc nizova komandi

Opcija crtanja luka center,start end opcijom1.Command: arc ili a se upi e i pritisne Enter2.ARC Specify start point of arc or [Center]: c se upi e i pritisne Enter3.Specify center point of arc: Specificira ce centar ta ka 14.Specify start point of arc: Specificira se po etna ta ka 25.Specify end point of arc or [Angle/chord Length]:Specificira se krajnja ta ka 3



Bilje ka :Kada znate start point, center point, i krajnju ta ku (endpoint), vi mo etecrtati luk specificiranjem bilo po etne ta ke ili centra.Ta ka centra je centarkru nice iji je luk dio.Crtanje luka izborom opcije Start Centar Angle Kad imate po etnu ta ku i ta ku centra mo ete uklju iti ugao (Angle), koriste seStart, Center, Angle ili Center, Start, Angle opcijama. Slede i niz komandipokazuje kao se crta navedena opcija:

1.Command: A se upi e i pritisne Enter2.Specify start point of arc or [CEnter]:c seupi e i pritisne Enter.3.Specify center point of arc: izabere secentar14.Specify start point of arc:Izabere se ta ka25.Specify end point of arc or [Angle/chord

Length]: a Se upi e i pritisne Enter6.Specify included angle: 60 se upi e vrijednost ugla i pritisne EnterLijevo ilustracija prikazuje rezultat navedenog niza komande.

Slika 07. III Ilustracija primjene opcija Arc komande za crtanje lukova

Crtanje lukova specificiranjem Start,Center,LengthKad imate po etnu ta ku i ta ku centra vi mo ete snapirati (uhvatiti) se za krajnjuta ku luka ako,koristite Start, Center, Length ili Center, Start, Length opcije.

Slika 08. III Ilustracije opcija crtanja lukova primjenom Arc niza komande



1.Command: _arc Specify start point of arc or[Center]:Izabere se ta ka 12.Specify second point of arc or [Center/End]:c Izabere se opcija i pritisne Enter3.Specify center point of arc: Izabere se centar2ta ka4.Specify end point of arc or [Angle/chordLength]: l upi e se opcija i pritisne Enter5.Specify length of chord: 50 Upi e se du ina

tetive i pritisne Enter.Lijevo ilustracija odra ava navedeni niz komande.Du ina tetive luka odre ena je uklju enim uglom.Crtanje lukova specificiranjem Start,End,Direction/RadiusKad imate po etnu i krajnju ta ku koristite Start, End, Direction ili Start, End,Radius opciju.Ilustracija na lijevoj strani pokazuje nacrtan jedan luk specificiran po etnom ikrajnjom ta kom i radijusom.Vi mo ete specificirati radijus uno enjem jednedu ine ili sa pomjeranjem mi om ta kaste naprave u smjeru ili suprotnom smjerukazaljke na satu i klikanjem da se specificira jedno rastojanje.

Slika 09.III Ilustracija primjene radius i direction opcija crtanja lukova Arc komandom

Ilustracija pokazana na desnoj strani nacrtana sa ta kastim markiranjem po etne ikrajnje ta ke i jednom direkcijom.Pomjerajem krsti a navi e iz po etne ta ke crtase luk konkavan prema krajnjoj ta ki kako je pokazano ovdje.Pomjeranjem krsti ana dole crta se konveksan luk.



Slika 10 II Ilustracija crtanja luka markiranjem du ine na crte u za opciju Start ,End Radius

Crtanje kontinualnih lukova i linijaOdmah posle kompletiranja jednog luka ,mo e se startovati jedna tangentna linijaza luk na krajnjoj ta ki sa po etkom LINE command,unesite L i pritisnete Enter dase specificira po etna ta ka .Za specificiranje vi treba da unesete samo du inulinije.

Slika 11. III Ilustracija primjene crtanja objekata kori tenjem Arc-Continiue i Line niza komandi

Crta se linija L11.Command : L upi e se i pritisne Enter2.Specify first point or [Undo]:Izabere se ta ka 13.Specify next point or [Undo]:50 Upi e se du ina i pritisne Enter dobije se ta ka 2Command: Zavr i se komandaIzabere se Draw > Arc > Continue da se crta Luk 2-3 ta ke1.Command: _arc Specify start point of arc or [Center]:Automatski po etna ta kaluka povezana sa ta kom 22.Specify end point of arc: 30 Upi e se koriste i polar Tracking 270Ponovo se izabere komanda Line ,Pod prinudom tangente na poslednjoj ta ki lukaukucate vrijednost du ine i nacrta se L2 linija



Suprotno , posle kompletiranja jedne Polylinije vi mo ete otpo eti jednu tangentuluka na krajnjoj ta ki linije startovanjem ARC command uno enjem a naCommand i pritiskom na ENTER da se specificira po etna ta ka.Vi treba samo daspecificirate krajnju ta ku luka.Vi mo ete uzastopno spajati nacrtane lukove na isti na in.Da se lukovi spajajukoristi iz Draw menu komanda Arc,a onda se izabera Continue. U obadava slu ajaobjekat je tangentan na prethodni .Vi tako e mo ete koristiti kratki meni da seponovi (repeat) Continue opcija.

Crtanje kompleksnijih objekata sa linijama ,kru nicama ilukovimaPrimjer pokazuje kori tenja komandi na komandnoj liniji da se nacrta dolenavedeni crte .Crtanje linijskih segmenata1. Command: l se upi e i pritisne Enter2.Specify first point:Izabrati sa mi om ta ka na povr ini crte a3.Specify next point or [Undo]: 300 se upi e i pritisne Enter4.Specify next point or [Undo]: 200 se upi e i pritisne Enter5.Specify next point or [Close/Undo]: 300 se upi e i pritisne Enter6.Specify next point or [Close/Undo]: pritisne EnterCrtanje luka1.Command: a se upi e i pritisne Enter2.ARC Specify start point of arc or [Center]:Izabere se po etna ta ka D.3.Specify second point of arc or [Center/End]: e (da se izabere kraj luka)4.Specify end point of arc:Specify center point of arc or [Angle/Direction/Radius]: a se upi e i pritisne Enter(da se odabere ugao)5.Specify included angle: 180 se upi e i pritisne Enter da se nacrta lukCrtanje linije E-F1.Command: l se upi e i pritisne Enter2.LINE Specify first point:Ta ka E izabrano midpoint A-B linije3.Specify next point or [Undo]:Ta ka F izabrana sa midpoint linije C-D4.Specify next point or [Undo]: pritisne EnterCrtanje kru nica1.Command:C se upi e i pritisne Enter2.CIRCLE Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:Bira semi om prema slici3.Specify radius of circle or [Diameter] <100.0>: 60 se upi e i pritisne Enter4.Command: pritisne Enter (da se ponovo uspostavi Circle komanda)5.CIRCLE Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:Specify radius of circle or [Diameter] <60.0>: 40 se upi e i pritisne Enter



Slika 12.III Ilustracija crtanja slo enijeg cret a navedenim nizovima komande

Slika 13.III Ilustracija dimenzija crte a dobijenih primjenom napred navedenih nizova komandi

Crtanje elipsi (Drawing Ellipses)Geometriski je elipsa definsana sa dvije ose …..Komanda se mo e izabrati iz Drawmenija ili toolbara ili sa komandne linije kako je to na ilustraciji prikazano:

Oblik elipse se odre uje sa dvije ose kojedefini u du inu i irinu elipse.Du a osa je glavna osa druga osa je manjaosa.Slede i niz komandi koji su pojavljuje na komandnoj liniji primjenjuje se zacrtanje elipse.

Crtanje elipse sa odre ivanjem krajnjih ta ka osa



1.Command: _ellipse Izabratakomanda2.Specify axis endpoint of ellipse or[Arc/Center]:Izabrata ta ka 13.Specify other endpoint ofaxis:Izabrta ta ka 24.Specify distance to other axis or[Rotation]:Izabrta ta ka 3

1.Command: _ellipse izabrana komanda premanapred navedenoj slici2.Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]:ta ka 1 markirana3.Specify other endpoint of axis: 100 -du ina ose-polar tracking -EnterEnter

4.Specify distance to other axis or [Rotation]:30 specificiraj

Lijevo ilistracija pokazuje dvijerazli ite elipse nacrtanespecificiranjem ose idistance.Tre a ta ka specificirasamo jednu distancu jer nijeneophodno dizajnirati krajnju

ta ku ose.Crtanje elipti nog luka

Niz komandi za crtanje elipti nog luka-primjenite Polar Tracking1.Command: _ellipse odabrana komanda2.Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: a-izabran luk (arc)3.Specify axis endpoint of elliptical arc or [Center]:markira 1 ta ku4.Specify other endpoint of axis: 100 unese distancu i pritisni Enter



5.Specify distance to other axis or [Rotation]: 30 druga distanca Enter6.Specify start angle or [Parameter]: 30 po etni ugao luka, Enter7.Specify end angle or [Parameter/Included angle]: 225 krajni ugao, Enter

Slika 14.III Crtanje elipti nog luka napred navedenim nizom komandiCrtanje elipse sa poznatim centrom elipse1.Command: _ellipse izbor komande2.Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: c Center opcija,Enter3.Specify center of ellipse:markiraj poznati centar4.Specify endpoint of axis: 50 unesi i pritisni Enter5.Specify distance to other axis or [Rotation]: 25 unesi i pritisni Enter

Slika 15.III Ilustracija crtanja dobijena napred navedenim nizom komandi

Cratanje ta kastih objekata-ta kiDa se nacrta jedna ta ka kao objekt radi se na slede i na in:

Sa ta kom se mo e postupati kao vorem(node) za koji se hvataju objekti.Vimo ete specificirati jednu potpuno tro-dimenzionalnu lokaciju za jednu

ta ku.Aktuelna elevacija je pretpostavljena akozanemarite Z coordinate value.PDMODE i PDSIZE system variabli se kontroli epojavljivanje ta ke objekata. PDMODE values 0, 2, 3,

i 4 specificiraju jednu figuru da se crta kroz ta ku.Jedna A value od 1 specificira sekada ni ta nije izlo eno.

Specificiranjem value 32, 64, ili 96 odabiru se oblici za crtanje oko ta ke osimnacrtanih figura.



PDSIZE kontroli e veli inu figura ,posebno zaPDMODE values 0 i 1. Jedno postavljanje od 0generi e ta ku od 5 percenata visine povr inecrte a.Jedna pozitivna specificirana PDSIZE valueje apsolutna veli ina za figure ta ke. Jedananegativna value je prevedena kao jedan procenat odveli ine viewport-a (pogleda)veli ini svih ta aka sere kalkuli e kada se crte regeneri e.

Posle promjene PDMODE i PDSIZE, pojavljivanje postoje ih ta aka se mijenjakod slede e regeneracije crte a.

Mjenjanje oblika ta kiDa se promjeni oblik i veli ina ta ke :

1. Iz Formatmenu,odaberetePoint Style.

2. Na Point Styledialog box, odaberete point style.

3. Ispod Point Size, specificiraj veli inu (size), jednu ili drugu relativno naekran ili u apsolutnim jedinicama..

4. Pritisni OK.

Slika 16.III Point Style dialog box za pode avanjeoblika i veli ine ta keNa dialog boxu markirate ta ku koju eliteprimjenjivati na crte u.Veli inu udre ujeteprocentualno u odnosu na ekran markiranjem SetRelative Size to Screen i upisivanjem procenta u boxpored naziva ili markiranjem Set Size in AbsoluteUnits gdje upisujete jedini nu apsolutnu veli inuta ke.Bilo da se izabere jedan ili drugi metod posleodre ivanja veli ine izabere se OK i ta ka saodabranim veli inama e se crtati na crte u.

Kori tenje Point komandi za podjelu objekata na segmente

Point komande za izbor ta ki za crtanje mogu se odabrati izDraw menija prikazanog lijevo na ilustraciji.



Single point komandom se crtaju pojedina ne ta ke.Multiple PointCrtate vi e ta aka prema potrebi.Zavr etak komande je pomo u pritiska natangentu tastature Esc.Sa multiple point komandom mo ete izvr iti podjelu linije na razli ite du inesegmenata kao to vam slede i primjeri pokazuje

Slika17. III Ilustracija pimjenjene Multiple point za podjelu linije na razli ite du ine segmenataBilje ka:Pri crtanju prve ta ke od koje pomjerate object snap Nearest lijevo ilidesno ukucate rastojanje i pritisnete Enter da nacrtate ta ku.Rastojanje od neketa ke do slede e ta ke ukucajete kad je object snap Nearest upaljen i pritisneteEnter.Ta ka od koje se mjeri rastojanje se prvo markira da se pojavi object Snap-:Endpoint ili Perpendicular ili Node ili midpoint i dr.Redosled postavljanja ta kijedne za drugom je va no postavljati da se podjela izvr i ispravno.Prinjena Point Divide komande

U objekte koje mo ete podijeliti uklju eni su lukovi,kru nice,elipse,elipti nilukovi,polylinije i splinije. Komanda se bira prema napred prikazanoj ilustraciji.1.Command: divide Se upi e i pritisne Enter2.Select object to divide: Izabrana kru nicaEnter the number of segments or [Block]: 8 se upi e broj segmnata i pritisne Enter.Slede a ilustracija prikazuje navedeni niz komande.



Slika 18.III Ilustracija podjele objekata na jednake segmente Point>Divide komandom

Podjela Polylinije na segmente sa ta kama i umetanjem blokova

Niz komandi koji ilustruje prikazanu liniju na slici 18.III1.Command: divide Upi e se i pritisne Enter2.Select object to divide: izabere polyliniju plave ta kice3.Enter the number of segments or [Block]: 5 se upi e broj segmenata i pritisneEnter1.Command: Pritisni se Enter da se obnovi komanda DIVIDE2.Select object to divide: Izabere se novi objekat3.Enter the number of segments or [Block]: b se upi e block opcija i pritisne Enter4.Enter name of block to insert: pol, se upi e ime formiranog bloka i pritisne Enter5.Align block with object? [Yes/No] <Y>: Izabere se opcija i pritisne Enter6.Enter the number of segments: 6 upi e se broj i pritisne Enter.slede a ilustracijaprikazuje rezultat navedenih nizova komande

Slika 19.III Ilustracija podjele polylinije na jedna ke segmente opcijama,ta ka,block



Komanda se bira kao to je navedeno na prethodnoj ilustraciji. Niz komandiprimjenjen da se izvr i podjela objekata sa odre enim veli inama du inesegmenata.1.Command: _measure Izabrata komanda2.Select object to measure:Izaberi pravougaonik3.Specify length of segment or [Block]: 20 se upi e rastojanje i pritisne Enter1.Command: Pritsne se Enter da se obnovi komandaMEASURE2.Select object to measure: Izabere se linijaSpecify length of segment or [Block]: b upi e se opcija i pritisne EnterEnter name of block to insert: pol ,Upi e se ime bloka za umetanje i pritisne EnterAlign block with object? [Yes/No] <Y>: Pritisne se EnterSpecify length of segment: 15 upi e se du ina intervala i pritisne Enter.Slede ailustracija prikazuje navedeni niz komande

Slika 20.III Primjenom komande MEASURE saodre enim intervalima du ine vr i se podjelaobjekata

Cratanje konstrukcionih linija

Konstrukcione linije se naj e koriste kao pomo ne linije da bih se lak e uradilikompexni objekti.One se koriste samo dok crtate objekte posle ega se uklanjaju sacrte a.To su ustavri beskrajne linije.Da bih ih lak e uklonili kreiraju se ponekad naposebnom layer-u da bih ili ugasili ili zamrzli (Freeze).Da se nacrta jedna takvalinije izaberite jednu od alternativnih komandi:

Posle izbora komande pojavi vam se 5 opcija kojevam Auto CAD poru i izaberite neku od slede ihukucavanjem po etnog slova opcije koju steizabrali.Command: _xline Specify a point or

[Hor/Ver/Ang/Bisect/Offset]: b-bira se opcija• Hor -Horizontalna beskona na linija• Ver-Vertikalna beskona na linija• Ang –beskona na linija pod uglom kojeg specificirate



• Bisect Kreira se jedna xline koja prolazi kroz odabrane uglove vertex-auglovi se ra vaju izme u prve i druge linije

• Offset . Crta se xline paralelna drugom objektu.

Crtanje zraka (Drawing Rays)

Je razli it metod od prethodnog.Zraci prolaze kroz jednu ta ku .Komandu birate naslede i na in:

1.Command: _ray2.Specify start point:Specificira se ta ka13.Specify through point:Specificira se da zrak

prolazi kroz ta ku 2.4.Specify through point:Specificira se da zrak prolazi kroz ta ku3.5.Specify through point:Specificira se da zrak prolazi kroz ta ku 4Lijeva ilustracijana slici prikazuje niz komande

Slika 21.III Array zraci poma u pri crtanju kompleksnih objekata

Crtanje skica slobodno ru nim pisanjemPonekada je potrebno ne to oblije iti na crte u sa nekim oblikom kao kada se radisa olovkom.Tj vi mo ete i uraditi neku skicu pisanjem na crte u sli no onome tobih to radili ru no sa alovkom.Slobodno ru no pisanje se izvodi primjenom Sketchkomande Na komandnoj liniji se :1.Coomand : Sketch se upi e i pritisne Enter da se pojavi2.Record increment <1.0000>: Pritisne se Enter da se posle sa povla enjem krsti asa mi om crta skica koja treba da se razlikuje na neki na in3.Sketch. Pen eXit Quit Record Erase Connect . <Pen down> <Pen up>



112 lines recorded. Posle nacrtane skice pritisne se Enter da se iza e iz komande.Slede a ilustracija prikazuje navedeni niz komande sa ura enih 112 linijskihsegmenata sa pove anjem(increment 1) od 1 jedini ne mjere na crte u

Slika 22.III Ilustracija crtanja slobodoru nih linija sa primjenom Sketch komande

Ilustracija lijevo:Kao to ste mogli primjetiti saprethodnog niza komande 2.Recordincrement <1.0000>: je pritisnutEnter i prihva en prira tajvrijednosti du ine pisanjasegmentom od 1. Prira tajvrijednosti se mo e upisti ve i 2,3

ili ve i u tom slu aju se pojavlju du i segmenti sa pisanjem slobodoru nih linijaDa se kreira slobodnoru na skica :

1. Na komandnoj liniji ukucate SKETCH i pritisnete Enter2. Specificiraj du inu segmenta crtanja skica3. Kliknite desno mi da se pojevi kratki meni i crtajete <Pen down> itd.4. Pomjerite mi om krsti na crte da crtate privremenu skicu.5. Klikni mi dugme ponovo da se podigne olovaka (pen) da se zaustavi

crtanje.Onda mo ete pomjeriti krsti za drugu lokaciju u crte u bezskiciranja.

6. Ukicajte R u bilo koje vrijeme da se zabilje i ( para) privremena skica nacrte u.Ako je pen down vi mo ete slobodno nastaviti skiciranje poslezapisivanja.Ako je pen up klikni mi em ponovo da se produ i skiciranje.Vionda mo ete po eti skiciranje na nekoj drugoj lokaciji u crte u.Kad je penup da nastavi skiciranje na krajnjoj ta ki poslednjeg segmenta skice ukucajna komandnoj liniji C i onda pomjeri krsti preko krajnje ta ke.

7. Pritisni Enter da se kompletira skica i zapis svih nezapisanih segmenataskice.



Savjet:Dok skicirate i dok je pen up na poziciji vi mo ete crtati prave linije odkraja zadnjeg skiciranog segmenta linije za aktuelnu poziciju krsti a pisanjem zajedan period.Brisanje slobodno linijskih segmenataVi mo ete izabrati Erase opciju sa gore navedenog menija da se privremene linijeskica koje jo nisu zapisane za crtanje.Kada se koristi Erase na in vi mo eteizbrisati dijelove slobodnih skica pomjeranjem krsti a preko privremenih linijaskica.Sve iz lokacije krsti a do kraja skicirane linije se izbri u.Brisanje nezapisanih slobodoru nih linija.

1. Dok je pen up ili pen down,ukucaj E.2. Pomjeri krsti do kaja slobodno linijske skice koja je upravo nacrtana i

onda pomjeri to dalje nazad du linije koju eli izbrisati.3. Da se kompletira brisanje,ukucj P i klikni dugmetom mi a.Da se

uspostavi linija skice ,ukucaj E.Bilje ite to po to ste kompletiraliibrisanje izbrisani segmenti ne mogu se restaurirati.

Bilje ka:Za jednu zapisanu slobodoru nu skicu u crte u ne mo ete koristiti Erasena in.Umjesto toga morate koristiti AutoCAD’Erase komandu za uklanjanje skiceiz crte a.Postavljanja metoda skice:Da se postavi linija ili polilinije za skiciranje uraditeslede e:

1. Na komandnu liniju ukucate SKPOLY i pritisnete Enter Auto CAD izlo iaktuelnu vrijednost SKPOLY.

2. Da se kreira sloodoru na skica polylinija ukucate vrijednost 1 i pritisneteEnter.Da se kreira slobodnoru na linija skice ukucajte 0 i pritisnite Enter.

Crtanje pravougaonika (Drawing Rectangles)Do sada smo u ili kako se kreiraju jednostavni 2D objekti ovdje emo u iti kakose crtaju malo kompleksniji objekti uklju uju i pravougaonike ,poligone,multilinije, polylinije, splinije krive linije tijela i regione.Da se nacrta prvougaonik

izabere se komanda iz Draw menija Rectangle ili iz Draw Toolbara ilisa komandne linije :1. Command : RECTANG se upi e i pritisne Enter da se pojave slede e opcije:2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:

• Da se specificira prvi ugao pravougaonika• Chamfer da se nacrta pravougaonik sa zarubljenim kovima• Elevation da se specificira elevacija pravougaonika.Ova vrijednost postaje

aktuelna za aktuelnnu elevaciju za niz komandi RECTANG u 3D prostoru.• Fillet da se nacrta pravougaonik sa zaobljenim kovima.• Thickness da se nacrtaju stranice pravougaonika kao stranice prizme u 3D

prostoru.• Width opcijom se crta pravougaonik sa une enim debljinama linije



Ako smo ,a u primjeru jesmo odbrali prvu opciju da specificiramo drugi ugao ,ondato mo emo da uradimo .

2.Specify other corner point or [Dimensions]: Da se odabere neka od opcija• Specificiramo drugi ugao i pravougaonik je nacrtan.• Ili da na komandnu liniju unesemo D i pritisne se Enter. Dimenziona opcija

nas obavje tava na komandnoj liniji da se specificiraju du ina-Lenght iririna- Width .Ako izaberemo ovu opciju specificiranja drugog ka

pravougaonika posle specificiranja du ine i irine mi treba da odaberemo nakoju stranu emo okrenuti pravougaonik.Imamo etiri mogu nosti: Lijevoili desno ili gore ili dole da se pravougaonik okrene oko prvo izabranog

ka pravougaonika. Mogu a je odabrati jednu alternativu koja e biti ,zavisi od potreba va eg dizajna.

Crtanje pravougaonika izborom opcije samo specificiranja1. Coomand : RECTANG se upi e i pritisne Enter2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: 0,0 seupi e i pritisne Enter3.Specify other corner point or [Dimensions]: 1200,1000 se upi e i pritisne Enter

Slika 23.II Ilustracija lijevo primjenjenog niza komande a desno uno enjem du ina kao na slici1.Command: _rectang Izabrata komanda2.Specify first corner point or[Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:Markiran ugao krsti em3.Specify other corner point or [Dimensions]: @1200,1000 se upi e i pritisne Enter

Crtanje pravougaonika sa zarubljenim i zaobljenim uglovimaPrimjena Chemfer opcije1.Command: _rectang Izabrata komanda2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: ch seupi e i pritisne Enter3.Specify first chamfer distance for rectangles <0.0>: 100 upi e se prva vrijednostdistance i pritisne Enter



4.Specify second chamfer distance for rectangles <100.0>: pritisne se Enter da sezadr i osnovno postavljena distanca5.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: 0,0Specificira se prvi ugao i pritisne Enter6.Specify other corner point or [Dimensions]: 1200,1000 se upi u kordinate ipritisne Enter.Ilustracija na slici 24.III lijevo.

Slika 24.III Ilustracija primjene opcija Chamfer i Fillet za crtanje pravougaonikaPrimjena Fillet metoda1.Command: _rectang Izabrata komanda sa Draw toolbar-a2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: F seupi e i pritisne Enter da se pojavi:3.Specify fillet radius for rectangles <10.0>:100 se upi e vrijednost radiusa ipritisne Enter4.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:Markirase ta ka u crte u5.Specify other corner point or [Dimensions]: @1200,1000 Upi u se polarnekordinate i pritisne Enter.Ilustracija 24.III desno.Elevation se primjenjuje za odre ivanje pozitivnog ili negativnog smjera Z ose dabih se nacrtala trodimenzionalna tijelo uz primjenu :Thickness koja odre uje visinu trodimenzionalne povr ine ija je osnovapravougaonik.Crtanje pravogonika sa Width metodom

1.Command: _rectang Izabere se komanda2.Specify first corner point or[Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:w se upi e ipritisne Enter3.Specify line width for rectangles <0.0000>: 0.5 Upi e sedebljina linije i pritisne Enter4.Specify first corner point or

[Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: Specificira se prvi ugao markiranjemu crte u.5.Specify other corner point: Specificira se drugi i ugao markiranjem u crte u



Pravogaonik nacrtan po navedenom nizu komandiCrtanje pravougaonika Dimenzionom opcijom1.Command: _rectang Izabrana komanda2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:Kliknese na ta ku 1 u crte u3.Specify other corner point or [Dimensions]: d Izabere se opcija i pritisne Enter4.Specify length for rectangles <80.0000>:30 se upi e du ina stane i pritisne Enter5.Specify width for rectangles <40.0000>:20 Se upi e i pritisne Enter6.Specify other corner point or [Dimensions]: Markira se strana na kojoj e sesmjestiti pravougaonik i da se zavr i komanda.Ilustracija slika 25.III pozicija bodra ava navedeni niz komandi.

Slika 25.III Ilustracija crtanja pravougaonika Dimensions opcije RECTANG komande

Crtanje PoligonaPoligoni su zatvorene polylinije koje su komprimirane od minimum 3 do maximum1.024 iste du ine stranica.Da se nacrta poligon koristi se POLYGONkomanda.Koliki broj stranica e imati poligon odre uje se upisivanjem brojastranica na komandnoj liniji.Da se izabere komanda pogledajte dole ilustraciju.

1.Command: polygon Upi e se komanda i pritisne Enter2.Enter number of sides <4>: 6 Upi e se broj strana poligona i pritisne Enter3.Specify center of polygon or [Edge]: Specificira se centar ili izabere opcija

• Ako se specificira centar onda se odmah pristupa 4 redu niza komande.• Ako se izabere E –Edge opcija onda se pojavljuje obavijest na komandnoj

liniji za izbor prve ta ke ugla ivice poligona.



4.Enter an option [Inscribed incircle/Circumscribed about circle]<I>:Pritisne se Enter ili se izabereopcija .

• Ako se pritisne Enter ondaopcija ije po etno slovonaziva se nalazi izme uznakova <> je opcija kojase prihvata i iji se niz

komande nastavlja.• Inscribed opcijom se crta poligon u kru nici.• Circumscribed opcijom se crta poligon oko kru nice

5.Specify radius of circle: 20 Upi e se vrijednost radijusa i pritisne Enter.Poligonje nacrtan kako je na ilustraciji prikazano.

Slika 26. III Ilustracija opcija crtanje poligina primjenom nizova PPOLYGON komande

Da se nacrta jedna upisana poligonska povr ina

1 Iz Draw menu, odaberi Polygon.2 Unesi 4 da specificira 4 strane poligona.3 Specificiraj centar polygona (1).4 Unesi i (Inscribed in Circle).5 Specificiraj radius (2).

Crtanje poligona opisanog oko kru nice1.Command: _polygon Enter number of sides <4>: 5upi e se i pritisne Enter2.Specify center of polygon or [Edge]:Markiraj mi omcentar3.Enter an option [Inscribed in circle/Circumscribedabout circle] <I>: c upi e se i pritisne Enter



4.Specify radius of circle: 1 se upi e vrijednost radiusa i pritisne Enter.Prethodnailustracija prikazuje rezultat navedenog niza komande.

Crtanje Poliguna sa poznatom stranicom (edge)1.Command: _polygon Enter number of sides <5>: 6 se upi e i pritisne Enter2.Specify center of polygon or [Edge]: e se upi e i pritisne Enter3.Specify first endpoint of edge:markiraj Specify second endpoint of edge: 1 seupi e i pritisne Enter

Slika 27.III Cratanje poligona sa napred navedenim opcijama

Crtanje Multilinija (Multilines)Multilinije se sastoje izme u 1 i 16 paralelnih linija,nazvatih elementima.

Vi mo ete pozicionirati elementespecificiranjem eljenih offset-asvakog elementa od vrhamultilinije.Vi mo ete nacrtati iparati multiline style ili koristiti

osnovnu postavku koja ima dvaelementa.Vi mo ete postaviti bojui tip linije za svaki elemenat a i

izlo iti ili sakriti spajanje linije.Spajaju se linije kod kojih se pojavljuje svakivrhunac.Nalazi se nekoliko tipova krajeva koje mo ete dati multilinijama,na

primjer linije ili lukovi

Da se nacrta jedna Multiline primjenite neku odalternativnih komandi sa lijeve ilustracije

1 Izaberite komandu2 Na komandnu liniju unesite st da se odabere jedan style.3 Prelistaj mogu e stilove, unesi style name ili enter ?.4 Podesi (justify) multiline, unesi j i odaberi top, zero, ili bottomjustification.



5 promjeni po potrebi scale multilinije unose i s i unose i jednu novuvrijednost skale

Kada specificirate po etnu ta ku AutoCad-ovo obavje tenje je da specificirate

slede u ta ku.

Specify next point or [Undo]: Specificira jednu ta ku ili unese u

Ako crtate jednu vi ezna nu liniju sa dva ili vi e segmenata, AutoCAD izlo i

obavijest koja uklju uje zatvaranje linije- Close option. Slede om ta komse crta multiline segmenat za specificiranu ta ku kori tenjem aktuelnog multilineStyle i nastavlja se do daljeg izbora ili specificiranja ta ki.Ako ste izabrali Undoopciju izla e se prethodna opcija stim to se bri e poslednja ta ka odnosnovrhunac-vertex.Ako izaberte opciju Close onda se zatvara linija tj sa zavr etkom zadnjeg segmentasa po etkom prvog segmenta, kako je na slede oj slici i prikazano.Primjetitite kada ste aktivirali komandu da se na komandnoj liniji pojavi aktuelnopostavljanje:Current settings: Justification = Top, Scale = 1.00, Style = STANDARDKoje vi mo ete promjeniti biraju i opcije za:u 1.zadebljani pisani stil. [Justification/Scale/STyle]:Justification:Determini e kako se linija crta izme u dvije ta ke.Va no kod kreiranja i

dimenzionisanja objekata ta ke: Ove male skice vamprikazuju izbor varijanti pode avanja(Justification).

Scale Faktor skale determini e irinu izme u linija:Faktor skale 2 daje dvostruko rastojanje izme ulinija

StyleDa se kreira multiline style koristi se dole navedeni dialog box.Da bih vam sepojavio navedeni dialog ,izaberite Format meni i iz njega odaberite Multiline stylesOni koji imaju potrebe u svom radu da crtaju vi e linija u jednom potezu mogukoristiti dole navedeni dialog box da kreiraju vi e tipova multilinija koje bihkoristili u radu. Problem modificiranja takvih objekata o emu ete u iti ne to



kasnije pojednostavljuje se primjenom Explode komande pomo u koje se multilineraspadaju na sastavne dijelovo tako da se na taj na in mogu koristiti uobi ajenekomande i metodi za modificiranja objekata ura enih sa multilinijama.

Multiline Styles dialog box

Da se izlo i dialog box izabere se komanda pogledajteilustraciju lijevo.Na dialog box-u se defini u stil i osobine multilinija.

Multiline Styles dialog box izlo i imena stilova,napravi ih aktuelnim ,napuni ih izfajla i para ih da se dodaju i imenuju..Dakle mo e se kreirati ili ure ivati opis

stila..Current :Izla e se i postavlja se aktuelni stilmultilinija.Odabire se jedno ime iz liste da senapravi aktuelnim.Ako se nalaze vi ezna nistilovi ime aktuelnog stila je odabrano.Lista stilova multilinija mo e uklju itieksterne referencne multilinijske stilove kojiegzistiraju na eksternim referencnim crte ima(xref). AutoCAD izlo i eksterne referencnemultilinijske stilove koriste i istu sintaksukojom se koristi za druge eksterne zavisne negrafi ke objekte.Pogledajte Overview ofExternal References i poglavlju n chapter 23,Reference Other Drawing Files (Xrefs), in theUser's Guide.

Bilje ka: Ne mogu se ure ivati standardni elementi osobina multilinija ili nekistilovi multi linija koji bivaju kori teni u crte u.Ako se poku ava ure ivanje opcijabilo u Element Properties dialog box ili Multiline Properties dialog box-u, opcijenisu mogu e.Da se urede postoje i stilovi multilinija mora se to uraditi prije negoto se nacrtaju linije u tom stilu.

Name : Imenuje se jedan novi multilinijski stil ili se reimenuje jedanpostoje i.Elemenat i osobine multilinija su nemogu i dok ne upi ete novo ime i nenapravite ga aktuelnim biraju i Add.Upi e se ime i izabere Add, a onda se para stil multilinija za biblioteku (MLN) file.AutoCAD –om se para definicija u MLN file koju specificirate.Ako specificiratejedan fajl (MLN file) koji ve postoji ,nova definicija stila je dodata za fajl apostoje e definicije nisu izbrisane.Osnovno ime fajla je acad.mln.Da reimenujete stil ,upi ite ime i izaberite Rename. Ne mo e se reimenovati,modificirati ili izbrisati osnovni postavljeni stil multilinija STANDARD.Da seuradi kopija aktuelnog stila upi e se jedno ime a onda izabere Save. Multilinijskistil se dr i za imenovane konvencije za imenovane objekte.



Description :Dodaje se opis za stil multilinije.Upisuje se do 255 karakteristikaukjlju uju i prazan prostor.Load : Izla e se Load Multiline Styles dialog box u kojem se mogu puniti stilovimultilinija iz specificiranog fajla -MLN file.Save : para se ili se kopira jedan stil multilinije.Upisuje se ime a onda se izabereSave.Add : Dodaje se multilinijski stil u Name za aktuelnu listu -Current list.Rename : Reimenuje se stil multilinije.Upisuje se ime a onda se izabere Rename.

Element Properties : Izlo i se Element Propertiesdialog box. Postavljaju se osobine takve kao to je brojnumber, offset, color, i linetype, od novi ipostoje ih elemenata multi linije.Elements : Izlo e se svi elementi linije naaktuelnom stilu multi linije.Svaki elemenat linije jeu stilu definisan sa njihovim offset od po etkamultilinije (0.0),bojom - color, i tipom linije-

linetype. Elementi linije su uvijek izlo eni u silaze em redu njihovihoffset-a.Bilje ka : Pri postavljanju elemenata segmenata linije i vrijednosti Offset-a korisno

je radi budu eg crtanja multilinija postaviti sve elemente multilinije u granicamaoffseta izme u 0.5 i -0.5 radi kasnijeg kori tenja scale opcije odre ivanja debljinamultilinija mno enjem 1xfaktor skale.Add : dodaje se novi elemenat linije za stil multilinije.Nije mogu e dok boja i tiplinije nisu odabrani za stil multilinije druga ijeg od STANDARD.Delete : bri e se element linije iz stila multilinije.Offset : Specificira se offset za elemente linije i stilu multilinije.Color: Izla e se i postavlja se boja za elemente linije u stil multilinije.Kad seizabere boja ili uzorak boje AutoCAD izlo i Select Color dialog box. Mo e seupisati ili ime boje ili broj boje.Linetype : Izlo i se i postavlja se tip linije za elemente linije u stilu multilinije.Kadse izabere Linetype, AutoCAD izlo i Select Linetype Properties dialog box, ukojem se izlo e napunjeni tipovi linija.Da se napuni jedan novi tip linije izabere seLoad. AutoCAD izlo i Load or Reload Linetypes dialog box za punjenje odabranihtipova linija u crte iz fajlova -linetype files.Ne mogu se ure ivati osobine elementa od postoje eg stila multilinije.

Multiline Properties : Izlo i se Multiline Properties dialogbox.postavljaju se osobine multilinije tako da se izlo espajaju i (zglobovi) i segmenti na po etku i kraju kape –zavr eci i njihovi uglovi i boja pozadine (backgroundcolor).



Display Joints :Kontroli e se izlaganje zglobova na vrhuncima svkogmultilinijskog segmenta jednog ugaonog sastava.

Caps : Kontroli e se po etak i zavr etak kapa na multiliniji.Line : crta se prava linija popre no na svaki kraj multilinije.

Outer Arc :Crta se luk izme u najvi e udaljenih elemenata multilinije na kraju.

Inner Arcs : Crta se luk izme u parova unutra njih elemenata.Ako se nalazi jedanneparan broj elemenata centralna linija nije spojena.Na primjer ,ako se nalazi estelemenata,unutra nji lukovi su spojili elemente 2 i 5 i elemete 3 i 4.Ako se nalazisedam elemenata unutra nji lukovi su spojili elemente 2 i 6 ,3 i 5 etverti elemenatlijevo je ne spojen.

Angle : Specificira se ugao svakog kraja kape.

Fill : Kontroli e se ispunjenje pozadine multilinije.On : Pozadina je ispunjena.Color : Izlo i se i postavi se ispunjenje pozadine bojom.Kad se odabere boja iliuzorak boje AutoCAD izlo i Select Color dialog box. Ne mo e se upisati ime bojeili broj boje.Crtanje Multilinija1.Command:MLINE se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije



2.Current settings: Justification = Top, Scale = 20.00, Style = MULTILINIJA33.Specify start point or [Justification/Scale/STyle]: s Izabrana opcija i pritisnutEnter4.Enter mline scale <20.00>: 10 Upisana vrijednost skale i pritisnut Enter5.Current settings: Justification = Top, Scale = 10.00, Style = MULTILINIJA3Specify start point or [Justification/Scale/STyle]:Specificirana po etna ta ka6.Specify next point: 120 Upisana vrijednost du ine uz kori tenje PolarTracking ipritisnute Enter7.Specify next point or [Undo]: 60 Isto primjenjeno kao pod ta koma 6.Specify next point or [Close/Undo]: 120 Isto primjenjeno kao pod ta koma 6Specify next point or [Close/Undo]: c Upisana opcija Close da se zatvori linija ipritisnut Enter.Slede a ilustracija na lijevoj strani prikazuje rezultat navedenogniza komande.

Slika 28.III Ilustracije crtanja zatvorenih multilinija sa MLINE komandom

Slika 29. III Text window se pojavi izborom ? na komandnoj liniji izborom Multistyle opcije

Bilje ka : Na AutoCAD Text Window dijalog box-u se nalaze sve kreirane opcijeMultiline stila iz kojeg mo ete izabrati ime stila za primjenu na crtanju objekata samultilinijama.



Slika 30. Ilustracija crtanja Multilene komandom i oblikovanja multilinijskih segmenata

Ure ivanje multilinijaMulti linije se mogu ure ivati dodavanjem ili brisanjem vrhunaca i kontrolisanjemizlaganja uglova spoja.Multilinije se mogu presje i na razli ite na ine.Mogu seure ivati stilovi multilinija da se promjene osobine individualnih linijskihelemenata ,krajnjih zavr etaka i ispunjavanje bojom pozadine multilinija kao to

mo ete vidjeti na slici 28.III.Da se uredi multilinija koristi se jedna odalternativnih komandi koju mo ete izabrati nana in kako je prikazano na slede oj ilustracijilijevo.1. Coomand : mledit se upi e i pritisne Enter da se

pojavi alat za ure ivanje multilinija –Multiline Edit Toolsdialog box. Pomo u dialog boxa se modificiraju abloni multilinija.Dialog box izlo i primjere slika u etiri kolone.Prvomkolonom se upravlja ure ivanjem multilinijama koje sekri aju,drugom kolonom se upravlja linijama sa T-oblicima,tre om kolonom se upravlja laktovima ivrhuncima a etvertom kolonom multi linija biva ilipresje ena ili spojena.Vi mo ete klikniti na neki od

uzoraka slike da se izlo i brz opis u lijevom donjem uglu dialog box-a. Zatvoreno kri anje (Closed Cross)Kreiraju se zatvoreni kri evi presjecanja izme u dvije multilinije.Posle izborauzorka slike AutoCAD kad izlo i slede u obavijest na komandnoj liniji:



2.Select first mline:Odabere se lice multilinije .3.Select second mline: Odabere se presjecanje multilinije.AutoCAD-om se kompletira zatvoreni presjek kri a i izlo i se slede a obavijest:4.Select first mline or [Undo]: Izabere se druga linija ili se upi e U.First Mline : Ure uje se druga multilinija AutoCAD izlo i odabrane druge linijeodgovor.

Slika 31. III Ilustracija ure ivanja presjecaju ih multilinija mledit komandom

Undo : povra a se kri anje linija.Auto CAD izlo i Select First Mline odgovor.Opcije Merged Croos,Closed tee,Open tee,Open Cross i Merged -teeNavedene opcije ure ïvanja kri aju ih multilinija se vr e po istom redosledu nizaMLEDIT komande kao i opcija Closed Croos ,stim da se izbor dijelova koji e sezadr ati na crte u bira prema potrebama dizajna.Sa malo ponavljanja se i sami u tomo ete uvjeriti.

Slika 32. III Ilustracija opcija ure ivanja presjecaju ih multilinija mledit komandom

Spajanje uglova (Corner Joint)Kreira se ugao – ak izme u dvije multilinije.Auto CAD podkresava ili izdu ujemultilinije za njihovo presjecanje.Posle izbora uzorka slike na Multiline Edit Tools



dialog box-u izlo i se obavijest na komandnoj liniji kao to je prikazana na samojilustraciji.

Slika 32. III Ilustracija Corner Join spajanja presjecaju ih multilinija mledit komandom

Dodavanje vrhunaca (Add Vertex)Dodaju se vrhunci- kovi za multiliniju.Posle izbor uzorka slike na Multi EditTools dialog box-u AutoCAD izlo i slede u obavijest na komandnoj liniji kakoslijedi : Ilustracija prikazuje nizove komandi za dodavanje i brisanje vertex-a.

Slika 33. III Ilustracija Add i Delete vertx-a opcija za ure ivanje multilinije mledit komandom

1. Command: _mledit Izabre se komanda pojavi se Multiline Edit Tools izabere seAdd Vertex i OK2.Select mline: dodaje se vrhunaca za razdvajanje liniji onoliki broj koliki jepotreban u primjeru ilustacije dodati 5 i 6.3..Select mline or [Undo]: Pritisne se Enter da se zavr i komanda ilustracija usredini slike 33.Brisanje vrhunaca (Delete Vertex)Brisanje verteksa iz multilinije se vr i posle izbora uzorka slike na Multiline EditTools dijalog box-u-Delete vertx. Na komandnoj liniji se pojavi obavijest:2.Select mline: Odaberu se vertex-i iz multilinije koji se bri u na ilustraciji desnoslike 33 izabrani brojevi vertex-a 3 i 4. Vertex-i su izbrisani ,oblik multilinije sepromjenio.Pritisne se Enter da se zavr i komanda.Pojedina no i cjelokupno isjecanje (Cut Single ,Cut All)



Sa Cut Single opcijom izabranom na Multiline Edit Tools dialog box-u se isjecaezabrani elemenat multilinije-pojedina na linija ,a sa Cut ALL opcijom se isjecajudio svih elemenata multi linije.Na komandnoj liniji posle izbora opcija se pojavljuje slede a obavijest:2.Select mline: Odabere se jedna multilinijaAutoCAD koristi selekcionu ta ku na multiliniji kao prvu ta ku i izlo i slede uobavijest:3.Select second point: Specificira se druga presje na ta ka na multiliniji posle egase pojavi slede e:4.Select mline or [Undo]:Da se odabere druga multilinija ili se upi e U,ako jepogre no izabrana linija da se bira druga linija ili se bez upisivanja opcije pritisneEnter da se zavr i komanda.

Slika 34.III Ilustracija Cut Single,All i Weld opcija za ure ivanje multilinija sa mledit

Zavarivanje multilinije (Weld All )Ponovo se spajaju multiliniski segmenti koji su bili isje eni.Posle izbora slikeuzorka izlo i se obavijest na komandnoj liniji:2.Select mline: Odabere se multilinija.AutoCAD se koristi odabranom ta kom na multiliniji kao po etnom ta komzavarivanja i izlo i slede u obavijest:3.Select second point: Specificira se kraj zavarivanja na multiliniji.Pojavi seslede a obavijest:4.Select mline or [Undo]: Izabere se druga linija ili se upi e U ili se pritisne Enter.

Ure ivanje stilova miltilinije (Edit Multiline Styles)Stilovi multilinija se kontroli u brojem elemenata linija u multiliniji i bojom itipom linije ,debljinom i ofsetom –paralelnim ratojanjem izme u linija odmultiliniskog po etka svakog elementa.Mo e se promjeniti neka od ovih osobina.Vi dakle mo ete i modificirati zglobove linije ikape zavr etka i po etka linije iispunjenje boje pozadine multilinije.Jedan modificirani stil polylinije zadr avapromjene stalno.



Na mo e e ure ivati elemenat i osobine multilinije od STANDARD stila multilinijeili nekog multilinijskog stila koji je kori ten u crte u.Ako poku ate da urediteopcije bilo u Element Properties dialog box ili Multiline Properties dialog box-uopcije nisu mogu e.Da se uredi postoje i stil multilinije mora se to uraditi prijecrtanja neke multilinije tog stila.Ako se koristi MLSTYLE da se kreira stil multilinije bez njegovog paranja ,aonda se odabere drugi stil ili kreira novi stil prve MLSTYLE osobine suizgubljene.Da se zadr e osobine parajte svaki stil multilinije za jedan MLN fileprije kreiranja jednog novog.

Crtanje polylinijaJedna polylina je sastavljena od niza linijskih segmenata i lukova crtana kao jedanobjekat.Polylinije se koriste ako se ele svi segmenti preurediti od jednom,mada semogu preurediti i pojedina no.

Mogu se crtati debljinesegmenata individualno i raditisegmenti sa za ljenjem izatvarati se u zatvorenepolylinijske oblike.Mo e se

specificirati ugao segmenta ,radius ,direkcija luka i centar.Luk se mo e specificiratii kompletirati sa specificiranjem jedne i druge poslednje ta ke.

Da se nacrtaju segmenti polylinija koriste se komandeJednu od alternativih komandi mo ete izabrati sailustracije na lijevo prikazanoj slici Toolbara iliupisivanjem komande na komandnoj liniji .

1.Command : Polyline se upi e i pritisne Enter.Da se pojave slede e opcije:2. Specify start point: Specificira se po etna ta ka na potrebnom mjestu u crta u.3.Current line-width is 0.0000Specify next point or [Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: Specificira se drugata ka linijskog segmenta ako se crta linijski segment ili se izabere neka od opcija:

• 1 opcija je specificiranje druge ta ke linijskog segenta.• 2. Arc je izbor luka da se nacrta.Upi e se A i pritisne Enter da se specificira

druga ta ka luka.• 3. Halfwidth opcija crtanja poludebljine linijskog segmenta ili luka za

slede i linijski ili lu ni segmenat..U upi e se H na komandnoj liniji ipritisne Enter da se specificiraju poludebljine linije.

• Length opcijom se crta du ina linije upi e se L i pritisne Enter da se pojavenaredne opcije.

• Undo opcijom se povra a komanda na prethodni niz komande.



• Width opcijom se isto kao i kod HalfWidth opcijom samo ovde se upusujuvrijednosti debljina.

4. Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: Ako se crtalinijski segment pritisne se Enter i linijski segment je nacrtan

Da se nacrtaju pravi linijski segmenti1.Command: _pline Izabrana komanda2.Specify start point: Specificira se ta ka 23.Current line-width is 0.0000Specify next point or

[Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: 40 Upisana du ina sa polarnim vo enjemcrtanja segmenta.4.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: Pritisne se tEnter da se zav i komanda.Lijevo gore je ilustracija primjenjene komande.

• Ako se crta novi linijski segment sa polarnim vo enjem pod uglom upi e sevrijednost du ine segmenta i pritisne Enter.Da se pojave opcije nakomandnoj liniji iste kao i pod ta kom 4.

• Broj pravolinijski segmenata linije mo e se nacrati na ovaj na in potrebanbroj za va dizajn pod uglovima koji su pode eni za polarno vo enje naDrafting Settings dialog box-u

Slika 35.III Ilustracija crtanja polylinijskih segmenata navedenim nizom polyline komande

Crtanje polylinijskih segemenata sa definisanjem uglova1. Command: _pline Izabrata komanda2.Specify start point: Specificirana ta ka 13.Current line-width is 0.0000Specify next point or [Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: 50 Upisna du inasegmenta na komandnoj liniji sa polarnim vo enjem od 0 stepeni i pritisnut Enter4.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: <23 Upi e seznak sa uglom i pritisne EnterAngle Override: 235.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: 30 Upi e sedu ina segmenta pri prisilnom vo enju uglom od 23 stepena ipritisne Enter6.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: <47 Upi e seznak sa uglom i pritisne EnterAngle Override: 47



7.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: 50 Upi e sevrijednost du ine segmenta i pritisne Enter8.Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]:Pritisne seEnter da se zavr i komanda .Ilustracija na slici 36 je rezultat navedenog nizakomande.Bilje ka : Pri upisivanju znaka i ugla a posle pritisnutog Entera na komandnoj linijise pojavi primjer Angle Override: 23 ugao odre uje pravac prisilnog vo enje.Pravac mo e biti orjentisan u dva smjera .Birate smjer koji odgovara va emdizajnu.

Slika 36.III Ilustracija crtanja segmenata pod odre enim uglovima nizom polyline komande

Crtanje lukova sa linijskim segmentimaKad se god crtaju lukovi sa polylinijskim segmentima ,uvijek se treba prisjetitikako smo postavili crtanje u po etku dali smo izabrali crtanje u smjeru kazaljke nasatu ili u obrnutom smjeru.Pored podsje anja na smjerove crtanja kod crtanjakompleksnijih kombinacija lukova sa linijskim segmentima moramo se prisjetiti iopcija crtanja lukova kako bih to lak e nacrtali na dizajn.Da se crataju linijskiisegmenti i lukovi startajmu plolyline komandu:1. Command: _pline Izabere se komanda2.Specify start point: Specificira se po etna ta ka na potrbnom mjestu va egdizajna.Current line-width is 0.00003. Specify next point or [Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: 30 Upi e sevrijednost za liniju ,koristi se polarno vo enje i pritisne Enter



4. Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: a Upi e seopcija i pritisne Enter (po etno veliko slovo od opcije Arc)5. Specify endpoint of arc or[Angle/CEnter/CLose/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/Undo/Width]:20 Koristi se Relative Polar za krajnju ta ku luka i upi e se rastojanje krajnjeta ke luka.Pojavi se slede i niz komande da se specificira krajnja ta ka luka.Ako sespecificira krajnja ta ka luka onda se crta novi luk.Opcije pod ta kom 5 i slede omta kom su identi ne.6.Specify endpoint of arc or[Angle/CEnter/CLose/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/Undo/Width]:16 Upi e se vrijednost i pritisne Enter.Dobije se slika kao to je prikazano desno nailustraciji 37.Uz ponovljeni pritisak na Enter komanda se zavr i.

Slika 37.III Ilustracija crtanja polylinije sa linijskim i lu nim segmentima nizom polilyne komande

Analiza opcija opcije luka (Arc)Kao to mo emo primjetiti iz prethodnog niza komandi pod rednim brojem 6 i 7 senalaze iste opcije:6.Specify endpoint of arc or[Angle/CEnter/CLose/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Secondpt/Undo/Width]:

• Opciju Specify end point of arc : smo iskoristili da nacrtamo ilustraciju naslici 37.Koristili smo upaljeni Relative polar za specificiranje krajnjeta ke.U zavisnosti od postavljanja prira taja uglova na Drafting Settingsdialog box-u mo e biti vi e Relative polar-a za kori tenje za specificiranjekrajnje ta ke luka.

• Angle opcija : Na komandnu liniju se upi e A i pritisne Enter da se pojavenove opcije za crtanje luka. Specify included angle: 1 je da specificirateugao , posle specificiranja ugla pojavljuju se nove opcije :Specify endpointof arc or [CEnter/Radius]: pojavljuju se opcije koje smo u ili pri crtanjulukova.Iste opcije sada primjenjujemo i za crtanje lukova kombinovanih salinijskim segmentima.

• CEnter opcja :Upi e CE na komandnoj liniji i pritisne Enter.Da se pojaviobavijest na komandnoj liniji da se specificira centar luka:Specify center



point of arc: Odabere se ta ka na crte u ili se specificira centar luka.Kadaste to uradili pojavi se slede a obavijest na komandnoj liniji:Specifyendpoint of arc or [Angle/Length]: Ovde se pojavljuju iste one opcije kojesmo opisali kod crtanja lukova.

• Close opcija :Upi e se CL na komandnuliniju da se pojavi : Zatvaranje polylinije salukom.Ova opcija zatvaranja je mogu aako je prthodno lu ni segment nacrtan.Akoje samo nacrtan lu ni polylinijski segmentovom opcijom se zatvara krug sa istim

radiusom koji posjeduje prvi lu ni segment crta se samo kru nica.Ako sunacrtani linijski segmenti i poslednji lu ni segment zatvaranje polylinije seizvr i sa radijusom koji odgovara rastojanju krajnje ta ke luka sa po etnomta ke polylinije.

• Direction opcija : Upi e D na komandnu liniju da se pojavi : da sespecificira tangentna direkcija za luk Specify the tangent direction for thestart point of arc: markira se ili prozvoljno ili uz pomo Relative polarzavisno od potrebe dizajna pravac i specificira se krajnja ta ka luka:Specifyendpoint of the arc .Luk je nacrtan kako je prikazano na slede oj ilustraciji.

Slika 38.III Ilustracija crtanja polylinijskog lu nog segmenta Angle,Direction opcija

• Radius opcija : Upi e se R na komandnu liniju i pritisne Enter da se pojaveopcije:

1.Specify radius of arc: 20 Specificira seradius i pritisne Enter.2.Specify endpoint of arc or [Angle]: a Upi ese opcija ugla i pritisne Enter3.Specify included angle: 270 Upi e se ugao ipritisne Enter4.Specify direction of chord for arc <90>:Specificira se direkcija tetive ili se prihvati



ponu ena na komandnoj liniji pod kojim e se uglom tetiva postaviti na crte ili semarkiranjem odredi pravac u kojem e se tetiva postaviti..Ilustracija naprijedlijevo prikazuje rezultat niza navedene komande.

• Second pt opcija : Upi e se S nakomandnu liniju i pritisne se Enter.Nakomandnoj liniji se pojavi da sespecificira druga ta ka luka Specifysecond point on arc,po to se specificira ilimarkira druga ta ka pojavi se obavijest dase markira krajnja ta ka Specify end point

of arc: Markira se krajnja ta ka i luk je nacrtan .Lijevo ilustracija prikazujerezultat navedene opcije.

• Line opcija : Na komandnu liniju se upi e L i pritisne Enter.Nastavlja se dacrtaju linijski segmenti polylinije kako je obja njeno u prethodnom dijeluovog poglavlja.

• Halfwidth i Width opcijama se crtaju linijei lukovi sa razli itom debljinom:Unu enjempo etnih slova H ili W opcije i pritiskom naEnter pojavi se obavje tenje da se : Specify

starting width <0.0000>: 2 Upi e se vrijednost po etne debljine polylinijeodnosno linijskog segmenta ili luka da se pojavi obavijest o uipsivanjukrajnje debljine linije:Specify ending width <2.0000>: 10 Upisanevrijenosti se crtaju .Ilustracija lijevo pokazuje rezultate primjenjene opcije.

Posle crtanja jedne polylinije vi je mo ete je preurediti sa PEDIT komandom ilikoristite EXPLODE komandu da se polylinija konvertuje u individualne segmentelinija i lukova .Kada razorite sa komandom explode jednu iroku polyliniju ,debljina linije se povrati za 0 a rezultiraju i segmenati linije se pozicionirajudu inom ose iroke linije koja je bila nacrtana.

Slika 39.III Tipi an primjer crtanja Polilinije sa primjenog polarnog vo enja pline niza komande



Crtanje Spline krivih linijaSPLINE je fino pode ena kriva linija za jedan niz ta aka u jednim specificiranimtolerancijama. Krive Spline su podesne za crtanje raznih oblika objekata,povr ina idiagrama koji se izra avaju zavisnim ra unskim podacima dobijenim raznimispitivanjima i mjerenjima pojedinih fizi kih i drugih veli ina.AutoCAD se koristiNURBS (nonuniform rational B-splines) mathemati ki izra ene veli ine, koje suuskladi tene i koje defini u jednu klasu krivih linija i podataka o njima.

Kreiranje Spline kori tenjem opcija ta ki koju specificirate

1.Command: _spline Izabere se komanda prema ilustraciji2.Specify first point or [Object]: Specificiraj ili markiraj ta ku 1 mi om

• Specify first point :Opcija da se specificira po etna ta ka• Objekt opcija : Ovom opcijom se konvertuje 2D ili 3D quadratic ili cubic

spline-fit polylines za ekvivalent splinije (zavisno od postavljanja DELOBJsystem variable) bri e se polylinija.Na komandnoj liniji se pojavi kadaupi ete O i pritisnete Enter: Select objects to convert to splines... posleizbora objekta ili objekata sa pritisnutom Shift tangentom se pojavie Selectobjects: Odaberu se 2D ili 3D spline-fit polylines i pritisne Enter kada sezavr ava komanda.

Bilje ka: Object opcija Spline se op irnije razmatra u poglavljima MechnicalDesctopa tako da u ovom dijelu dalje je ne emo razmatrati.Nastavi emo saprthodnom opcijom ta ka 3.3.Specify next point: Odaberu se tj Specificiraju se ta ke ,2,3,4 i 54.Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:Izabere se opcija.Ili sepritisne Enter da se prihvati opcija start tangenti.

• Start tangent opcije: Izabere se pravac tangenti kao to je lijevo nailustraciji slike 40 prikazano ili se pritisne Enter dva puta da se izvr iosnovno postavljanje tangenti prikazano desno na ilustraciji slike 40.

• Close opcija : Zatvara se splinije posle njenog crtanja sa izborom nizata aka.

• Fit tolerance opcija .Vr i se promjena odnosno odre ivanje ta nosticrtanja ta aka splinije.

Opcija Start tangenti



Slede a ilustracija na slici 40.III prikazuje crtanje splinije start tangenti opcije.Posle markiranja ta ki pritisne se Ente rda se izaberu tangente splinije kako slijedi:4.Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:Pritisnut Enter5.Specify start tangent: Odredi se pravac po etne tangenteT1(ili pritisne Enter dase prihvati osnovno postavljanje od programa)6.Specify end tangent:Odredi se pravac krajnje tangente T2 (ili se pritisne Enter dase postavi osnovno postavljanje)

Slika 40.III Ilustracija crtanja splinije opcijama start tangenti spline niza komandi

Definisanje tangentnostiDefine e se tangentnost za prvu i poslednju ta ku spline krive.Specify start tangent: Specificira ili markira po etnu ta ku ili pritisne ENTER

Posle specificiranja po etne tangente dolazi obavje tenje na komandnoj liniji da sespecificira tangentnost krive splinije na poslednjoj ta ki prve tangente .Specify end tangent: Specificira ta ku ili pritisne ENTER

Spesificiranjem kraja tangente obavje tavate se da specificirate tangentnost krivespline na poslednjoj ta ki.Ako ste specificirali tangentnost na obadve krajnje ta ke krive splinije onda mo eteunijeti jednu ta ku ili koristiti Tan i Perp object snap na in da se uradi tangentaspline krive tangentno ili normalno na postoje e objekte.Ako vi pritisnete ENTER,AutoCAD kalkuli e osnovno postavljanje tangenti a vi sa dvostrukim pritiskom naENTER kompletirate komandu.

Bilje ka:Ako se eli odrediti ta na tangentnost po etne i krajnje ta ke onda se tomo e uraditi i na slede i na in.Posle obavje tenja da se specificira :Specify start tangent : < upi e se vrijednost ugla i pritisne Enter5.Specify start tangent: <60 upisan ugao i pritisnut EnterAngle Override: 606.Specify start tangent: Pod prisilnim polarnim vo enjem markira se ta ka.Markirase po etna ta ka splinije.



7.Specify end tangent: <45upi e se znak sa uglom zadrugu tangentuAngle Override: 458.Specify end tangent: Podprisilnim polarnim vo enjemmarkira se ta ka.Markira sekrajnja ta ka splinije.Splinijaje nacrtana sa ta nim uglomtangente u odnosu na X

osu.Lijeva ilustracija pokazuje nacrtanu spliniju sa navedenim nizom komande.

Close opcijaDa posle dve izabrane ta ke ukucate na komandnoj liniji c.1.Command: _spline Izbrana komanda2.Specify first point or [Object]: Izabrana ta ka 13.Specify next point:Izbarana ta ka 2Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: c Upisana opcija ipritisnut Enter4.Specify tangent: Mi om markiran pravac tangente Ilustracija na slici 41prikazuje splinije sa 2 i 4 markirane ta ke.

Slika 41.III Ilustracija crtanja splinija Close opcije niza Spline komande

Fit Tolerance opcija

Mijenja se pode avanje tolerencija za aktuelnu spline krivu.Spline kriva jeredefinisana tako to se pode avanje izvr i shodno postoje im ta kama za novuvrijednost tolerancije.Vi mo ete pode avati promjene pode avanja tolerancijarade i za sve kontrolne ta ke bez obzira od koje ste kontrolne izabrane ta ke po elisa pode avanjem tolerancija.



Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: fSpecify fit tolerance <0.0000>: Unesi novu vrijednost tolerancije ili pritisni Enter

Slika 42.III Ilustracija crtanja splinija sa Fit tolerance opcijom niyom Spline komande

Ako ste izabrali tolaranciju 0 kriva prolazi kroz pode ene ta ke.Uno enjem jednetolerancije ve e ve e od 0 dozvoljava se krivoj da prolazi u okvirima specificiranihtolerancijskih vrijednosti. AutoCAD posle pritiska na Enter povra a prethodnuobavijest.Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:

Slika 42.III Ilustracija crtanja dijagrama za odre ene namene nizom Spline komande



Niz komandi koji se koristi za crtanje prikazanog dijagrama sa odabranim ta kamaCommand: _spline Izabrata komandaSpecify first point or [Object]:1 Bira se ta kaSpecify next point:2 Biraju se slede e ta keSpecify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:3Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:4Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:5Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:6Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:7Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>:8Specify start tangent: Enter

Specify end tangent: Enter

Crtanje prstenova i punih krugova (donut)Jedan donut je konstruisan od jedne zatvorene polyline sastavljene od irokihlu nih segmenata.Kako Auto CAD ispunjava unutra njost prstena zavisi odaktuelnog postavljanja FILL command-e.

1.Command: _donut2.Specify inside diameter of donut <0.0000>: 13.Specify outside diameter of donut <1.0000>: 2Specify center of donut or <exit>:Markiraj mi om ili specificiraj centar prstena......Specify center of donut or <exit>:Pritisni ESC tangentu da iza iz komandeAko se specificira unutra nji pre nik 0 dobija se pun krug.

AutoCAD postavlja lokaciju prstena osnovanu na centralnojta ci.Auto Cad crta prsten za svaku specificiranu ili markiranu ta ku (2).

Crtanje punih povr ina



Vi mo ete nacrtati pune povr ine ,pravougaonike,trouglove kvadrati ne povr ine sajednom punom bojom (solid color).Izaberite neku od alternativnih komandi premaslici koja sledi:

Da se kreira 2D povr ina Solid1. Izabere se komanda prema ilustraciji.2. Specify the first point. Specificira se 1

ta ka3. Specify the second point:Specificira se 2 ta ka. Specificira se ta ka 3,4

Continue to specify points. Pritisne se Enter da se zavr i komanda kad je objekatkompletan.Uporedite slede u ilustraciju koja vam mo e pomo i kod redosledaspecificiranja odnosno izbora ta ki za va dizajn.

Primjetite da se kvadratna povr inakreira specificiranjem ta ki na vrhui dnu ivica od lijeva na desno.Akospecificirate prvu ta ku na desno adrugu na lijevo onda tre a i etvertata ka bih bila u direkciji od desnaprema lijevo.Isto tako specificirajte

par ta ki da se uvjerite u kontinualnost ZigZag niza da bih mogli odrediti rezultateva eg dizajna kojeg elite.

Crtanje RegionaRegioni su dvodimenzionalne povr ine koji su kreirani zatvorenim oblicima ilipetljama.

Select objects: Biraobjekte.Koristi se jedanselekcioni metod i pritisneENTER kad zavr ava komandu.

Zatvorene polylinije, linije, i krive su punova ne selekcije.Krive linije uklju ujulukove ,elipti ne lukove,elipse i splinije. AutoCAD-om se konvertuju zatvorene2D objekti i raspadnute ravni 3D polylinija u selekcionom skupu za separatneregione a onda se preobra aju polylinije, linije i krive za oblike zatvorenih ravniramove(spoljne ograde i otvore regiona), Ako vi e od dvije krive dijele krajnjuta ku rezultantni region se mo e arbitrirati. Granica regiona je sastavjljena od krajeva spojenih krivi gdje svaka ta ka dijelisamo dvije ivice. AutoCAD odbacuje sve presjeke i samo presjecanje krivi.



Ako jedna odabrana polylinija biva glatka bilo Spline ili pode ena Fit opcijom odPEDIT komande, rezultiraju i region sadra i geometriju linije ili luka glatkepolylinije. Polylinija nije preobratila jedan spline object.AutoCAD postavlja aktuelni sloj (layer), linetype, lineweight, i boje (color) zaregion. AutoCAD bri e original objekte posle preobra anja za regione sve dok jesistem varijabli DELOBJ postavljen za 0. Ako su orginalni objekti bili rafiraniasocijativna rafura je izgubljena.Da se povrati asocijacija ,ponovno se rafiraregion.1.Command: region Enter2.Select objects: Izaber sve objekte:16 found3.Select objects:Enter16 loops extracted.16 Regions created.Kreiranjem regiona omogu ava se kreiranje slo enih 2D i 3D objekata

Slika 43.III Ilustracija primjene Region komande za probra anje objekata u regioneKreiranje regiona kori tenjem komande BoundaryCommand: boundary,Enter da se pojavi Boundary dialog box slika12.IVBoundary komandom se kreiraju bilo polylinijske ograde bilo regioni jednezatvorene povr ine.Za razliku od REGION komande ,BOUNDARY komandom seradi bez obzira dali su objekti podjeljeni krajnjim ta kama ili se me usobom

presjecaju.

Slika 44.III Bondary dialog box za kreiranjeregiona i polylinijskih ograda

1.Command: boundary , Enter da sepojavi Boundary dialog box2.Na dialog box-u Object Type pritisnitejezi ak da vam se pojavi lista iz kojeodaberete Region3.Pritisnite dugme Pick Point4.Izaberite selekcionu ta ku kao na crte u45.III desno i pritisnite Enter

Informacija koju dobijate na komandnoj liniji,da je komanda kreirala 1region



Select internal point: Selecting everything...Selecting everything visible...Analyzing the selected data...Analyzing internal islands...Select internal point:1 loop extracted.1 Region created.BOUNDARY created 1 regionBilje ka:U kreirani region vi mo ete po va em izboru da unesete rafuru kako je naslici 45 prikazano lijevo.

Slika 45.III Kreiranje regiona primjenom napred navedenog niza komandi-slika desnoCrtanje regiona Boolean operacijama

Spajanje objekata Union komandom

Primjenom Region komande obrazujete 2 regionana koje mo ete da primjenite posle drugeBooLean operacije:Union,Subtract,Intersect.Navedene operacije su zna ajne za kreiranje 3Dobjekata slo enog oblika o emu mo ete vi esaznati u knjizi 3D Studio Kao postati

expert..Slika13.IV pokazuje crte e dobijene slede im nizom komandi:1.Command: region Enter2.Select objects: 1 found markiraj 1 objekat koji eli za region3.Select objects: 1 found, 2 total markiraj objekat2 koji eli za region4.Select objects: Enter2 loops extracted.2 Regions created. Kreirana 2 regionaPosle region komande mo ete primjenjivati Boolean komande1.Command: union Enter2.Select objects: 1 found markiraj 1 objekat3.Select objects: 1 found, 2 total markiraj 2 objekat4.Select objects: posle pritiska na Enter pojavi se slika dole desno 14.IV



Slika 46:II Primjenom komandi Region a potom Union dobija se slo eni objekat

Oduzimanje objekata Subtract komandom

1.Command: Subtract, Enter2.Select solids and regions tosubtract from ..3.Select objects: 1 found Biraregion1 iz koga e se oduzetipovr ina4.Select objects: Enter

Select solids and regions to subtract ..5.Select objects: 1 found Bira region 2 koji e oduzeti povr inu6.Select objects: EnterRezultat niza komandi prikazan na slici 47:III

Slika 47.II Primjenom Subtract komande oduzima se objektu zajedni ka povr ina

Zadr avanje preklopljene povr ine sa Intersect komandomIntersect komandom se zadr ava zajedni ka povr ina :Jednu alternativnu komandubirate prema ilustraciji na lijevoj strani..Komandu birate sa slede e



1.Command: IntersectEnter

2.Select objects: 1 found Klikneobjekt 13.Select objects: 1 found, 2 totalKlikne objekt 2

4.Select objects: Enter

Slika 48.III Intersect komandom preostaje zajedni ka povr ina regiona

Slika 49.III Detalj jednog kompleksnog objekta

Upustva za rad sa AutoCAD 2002/2000 1

Al@emir znak vas upozorava da je po zakonu o autorskim pravima zabranjeno umno avanje oveknjge na bilo koji na in bez odobrenja autora.

O Pregledanje va ih crte a ................................................................................. 1Ispravljanje i regenerisanje jednog crte a ....................................................... 1Navigacija crte a paniranjem ........................................................................ 2Viewports dialog box ..................................................................................... 9Izlaganje View dialog box-a........................................................................ 10Kori tenje vi ezna nih viewport-a ............................................................... 12Postavljanje vi ezna nih viewports u 3D prostoru........................................ 15Pobolj anja performansi AutoCAD izlaganja .............................................. 15

O Pregledanje va ih crte aAuto Cad je obebjedio mnoge na ine da se izlo e i pregledaju va i crte i.Vi mo etedakle mijenjati razli ita postavljanja da se ubrza izlaganje ili kucanje (printing)va ih crte a.Ovo poglavlje obja njava kako da se uradi slede e:

• Navigacija u crte u paniranjem• Promjene veli ine cret a sa ZOOM IN i ZOOM OUT• Kori tenje Arial View da se zomuje ili panira crte• Rad sa vi e zna nim prozorima ili pogledima crte a• Kontrola izlaganja elemenata da se optimiziraju performanse kada radite sa

velikim i kompleksnim crte ima

Ispravljanje i regenerisanje jednog crte aKada ste radili na jednom crte u vizuelni elementi se mogu zadr ati na crte u poslekompletiranja jedne komande.Na primjer kada specificirate ta ke na ekranu,AutoCAD smje ta male markice nazvate blips,koje ostaju na ekranu.Vi mo ete sklonitiove zalutale elemente osvje avanjem aktuelnog pogleda i

2 IV Poglavlje Pregledanje i regenerisanje va ih crte a

Al@emir je znak koji vas upozorava da je po zakonu o autorskim pravima zabranjeno umno avanjeove knjge na bilo koji na in bez odobrenja autora

REGEN-om se regeneri e cjelokupnicrte i ponovo se ra unaju kordinate naekranu za sve objekte na aktuelnompogledu.Vr i se re indksiranje baze zaoptimalno izlaganje i selekcijaperformansi objekta.

Navigacija crte a paniranjemCrte se mo e pomjerati na ekranu primjenom scrooling jezi aka na desnojvertikalnoj ili donjoj desnoj horizontalnoj strani AutoCAD prozora.Navigacijacrte a na ekranu se mnogo efikasnije vr i kori tenjem Pan komandi.Da bihstartovali Pan komandu AutoCAD je obezbjedio vi e mogu nosti.Vi ete izabrationu varijantu koja vam se u datim uslovima crtanja ini najpodesnija.

Krsti se promjeni u aku dr anjem na dole srednjeg dugmeta mi a.Pomjeranjemake vi vr ite pomjeranje i pode avanje crte a prema va im potrebama.

Kada se pomjeranjem ake dostignu ivice crte a pojavljuju seznaci kao to je na donjoj slici prikazano.



Kad otpustite dugme prestaje paniranje.Vi mo ete osloboditi dugme ,pomjeritekrsti za drugu lokaciju ,pritisnite ponovo dugme paniranje se izlo i na toj lokaciji.

Da zaustavite paniranje otpustite srednje dugme ili kliknite desno u toku paniranja ina kratkom meniju kliknite ponovo na Exit.Mo ete paniranje zaustaviti u bilo kojevrijeme pritiskom na ENTER ili ESC tangentu.

Kori tenje Arial View za paniranje i zomovanje

Vi mo ete koristiti Aerial View window da se brzo promjeni pogled na va emviewport-u.Ako dr Aerial View window otvoren u radu vi mo ete zomovati ipanirati bez prekidanja va e aktuelne komande.Vi mo ete specificirati jedan novipogled bez primoravanja izbora jedne meni opcije ili uno enja komande.

Slika 01.IV Primjena Ariel View za brzo paniranje i smje tanje objekta na podesno mjesto



Slika 02.IV Dialog box ,postavljen objekat u crte na podesno mjesto

Bilje ka:Vi nemo ete koristiti transparentno ZOOM za vrijeme aktivnih komandiVPOINT ili DVIEW ili dok su ZOOM, PAN, i VIEW aktivne.

Zoom In i Zoom Out Zoom In komandom se pove ava veli inaobjekata na aktuelnom Viewport-u za dva puta .Na suprot ZoomOutsmanjuje dvostruko veli inu crte a.Vi mo ete koristiti jednu od ovihkomandi uzastopno sve dok ne dobijete eljenu veli inu objekta na

ekranu. Zoom toolbar postavite na podesno mjesto naAuto CAD prozoru kako bih lak e startovalikomande za zomovanje objekata.

All Zomuje se izlaganje cjelokupnog crte a na aktuelnom viewport-u.Na jednom ravnom pogledu, AutoCAD® om se zomuje ograni enjecrte a ili aktuelno ispru anje,bilo koliko da je veliko.U 3D pogledima ,



ZOOM All je jednako ZOOM Extents. Da se poka e ravno izlaganje svih objekata,ako je crtanje izvan granica crte a.

Vi mo ete koristiti ZOOM All transpareno, ali se uvijek regeneri ecrtanje.Center

Zoomuje se za izlaganje definisanog prozora jednom centralnom ta kom iveli inom uve anja ili visinom.Manje vrijednosti za visinu pove aju uve anje,ave e vrijednosti smanjuju uve anja.

Specify center point: Specify a point (1)Enter magnification or height <current>:Unesi jednu vrijednost ili pritisni Enter.

Dynamic:Zoomuje se izlagaanje dijela crte a sa jednim box-om.Pogled ,box se reprezentuje va im viewport-om koji se mo eskupljati ili pro irivati i pomjerati oko crte a.Pozicioniranje i

ponovno uspostavljanja veli ina box-a pogleda ili zomovanja ispunjuje se saslikom unutra box-a.Panirani pogled box-a se izlo i prvo.Povu ite strelicom eljenu lokaciju ikliknite.Zomovani pogled box-a je onda izlo en.Ponovo uspostavite veli ine ipritisnite Enter za zomovanje ili kliknite da se vrati za panirani box.Pritisnite ENTER da se ispuni aktuelni pogled sa zatvorenom povr inom box-a



Slika0 3.IV Dobijena primjenom Dynamic Zoom komande

Extents:Zoomuje se za ispru anje crte a najve eg opsega(drawingextents).

Mo e se koristiti ZOOMExtents transparentno, ali timese uvijek regeneri e crte .

Previous:Zoomuje se izlaganje za prethodni pogled.Vi mo ete obnoviti do 10prethodnih pogleda.

Bilje ka: Ako promjenite osjen enje sa komandom SHADEMODE pogled jepromjenjen.Ako unesete posle ZOOM Previous ,mijenja se osjen enje,uspostavljase prethodni pogled koji je razli ito osjen en ali nije razli ito zomovan.

Scale

Box za paniranje izomovanje1.Prije zomovanja2.Posle zomovanja



Zoomovanje se izla e specificiranjem faktora scale.Unesite faktor scaletj.specificirajte jednu vrijednost.Enter a scale factor (nX or nXP): Specify a value

Vrijednost koju unosite je relativna za ograni enja crtanja.Uno enjem 2pojavljivanje objekta na crte u se udvostru ava. ta bih se desilo ako bih sezomovalo do ganice crtanja.Ako unesete jednu vrijednost koja slijedi x, AutoCAD specificira relativnu scalu zaaktuelni pogled.Na primjer uno enjem .5x prouzrokuje da svaki objekat budeizlo en sa polovicom aktuelne veli ine na ekranu.

Ako unesete slede u vrijednost sa xp, AutoCAD specificira relativnu scalu zajedinice na papiru.Na primjer uno enjem.5xp izlo i se model space na polovinuscale jedinica papira (paper space units). Slede a ilustracija pokazuje jedan brojviewport-a ure en na papiru.Pogled na svakom viewport-u je skaliran relativno zapapir.Prvi pogled je skaliran 1=1 . (1xp), drugi .5=1 , (.5xp),i tako dalje.



Slika0 4.IV Primjena Scale komande za postavljanje razli ih razmjera zomovanja

Window

Zoomovanjem se izla e na povr ini dva suprotna specificirana uglapravougaonika.

Specify first corner: Specificira se ta ka (1)Specify opposite corner: Specificira se ta ka (2)

Real TimeKoristi se mi , zoomuje se uticajem jednog logi kog opsega.Pritisne se ESC ili ENTER da se zavr i komanda ili se desno klikne mi om da sepojavi dopunski meni da se izabere Exit za zavr etak komande.Krsti se mijenja u jedno uve avaju e so ivo sa plus (+) i minus (–)znacima.Pogledajte "Zoom Shortcut Menu" za opis opcija koje su mogu e dok sevr i zomovanje real time.

Aktuelna povr ina crte a se koristi da se determini eZoom faktor.ZOOM se koristi polovinom visineprozora da se pomjeri za faktor 100%.Dr anjempritisnutog dugmeta na sredini prozora i pomjeranjemvertikalno do vrha prozora zomuje se(zooms in) za100%. Naprotiv dr anjem mi a na sredini prozora ipomjeranjem vertikalno do dna prozora zomuje se(zooms out) sa 100%.

Bilje ka: Ako si smjestio krsti na dno prozora dr idole dugme mi a za markiranje i pomjeri vertikalno do vrha prozora Zoom infaktor je 200%.Kada je dostignuta granica Zoom in plus znak i krsti nestaju indikuju i na tajna in da se vi e ne mo e vr iti Zoom in.Kada je dostignuta granica Zoom out,minus znak nestaje to indicira da se vi e ne mo e vr iti Zoom out.Kada otpustitedugme zomovanje se zaustavlja.Vi mo ete otpustiti dugme pomjeraju i krsti nadrugu lokaciju crte a ,a onda pritisnete dugme ponovo da se nastavi izlaganjezomovanja za tu lokaciju..Da zavr ite zomovanje na novoj poziciji pritisnite ENTER ili ESC.Komandom:DVIEW kreira se i uspostavlja paralelna i perspektivna projekcija.LIMITS postavlja i kntroli e ograde crte a. PAN pomjera crte na aktuelnom



viewport-u. VIEW para i uspostavlja imenovane poglede. VIEWRES-om sepostavljaju rezolucije za kru nice lukove i tipove linija generi i ih za aktuelniviewport. VPOINT-om se postavlja direkciju pogleda 3D i visualizacija aktuelnogcrte a.

Viewports dialog box

Da se pojavi dialog box izabere se alternativnakomanda lijevo sa ilustracije.Command : vports se upi e i pritisne Enter da se pojaviViewports dialog box.Pomo u dialog box-a se kriraju nove konfiguracije

viewport-a imenuje se i para se model konfiguracije.Mogu e opcije u ovom dialogbox-u zavisne su dali se konfigurira na prostoru modela (Model tab) ili nalejautu(Layout tab).Table viewport-a za model su New Viewports—Tiled, Named Viewports—TiledTable viewport-a za lejaut: New Viewports—Floating, Named Viewports—Floating

Viewports dialog boxNew viewports-tabla para se i imenuje se konfiguracija novog viewport-a naNew Viewports tabli..Named viewports tabla : Odabire se konfiguracija imenovanog viewport-a iz

mogu e liste na Named ViewportstabliNew Name : Specificira se imekonfiguracije novog viewport-akojeg ste parali .Ako je lijevo poljeprazno ,konfiguracija viewporta nijeimenovana.Standard Viewports : Izla e se listakonfiguracija standardnih viewport-i.Preview: Izla e se prethodnakonfiguracija viewporti.

Apply to:Indikuje se koje su novekonfiguracije primjenjene bilo za

cjelinu izlaganja ili za aktuelni viewport.Setup : Omogu uje se kreacija konfiguracija novog viewport-a u svim viewport-ima (2D) ili se postavljaju standardni ortogonalni (3D) pogledi u aktuelneviewport-e.



Change view to : Specificira se koje konfiguracije viewport-a se izla u zaprethodno pregledanje.Da se promjeni orjentacija pogleda klikne se na jedanviewport u prozoru Preview ,a onda se izabere iz liste.Named Viewport tabla:Named Viewports: Izlo i se lista svih paranih i konfiguracija imenovanih pogledau aktuelnom crte u.Da se reimenuje ili izbri u neke konfiguracije desno se kliknena ime i koristi se dodatni meni koji se pojavi da se izabere Rename ili Delete.Da se raspodeli jedan viewport u prostoru modela.

1. Ako se nalazi vi e od jednog viewport-a,klikne se unutar viewport-a kojielite da podjelite.

2. Iz View menia se izabere Viewports a onda bilo 2 Viewports, 3 Viewports,ili 4 Viewports da se indicira koliko mnogo viewport-i bih trebalo kreirati .

3. Na slede u poruku (Next prompt), specificira se ure enje novih viewport-i.Da se spoje dva viewport-a na prostoru modela.

1. Iz View menija se izabere Viewports. Onda se izabere Join.2. Klikne se unutar sadr avaju eg viewport-a pogled koji se eli zadr ati.3. Klikne se u jedan susjedni viewport za njegovo spajanje za prvi viewport.

Da se ponovo uspostavi pojedina an viewport na prostoru modela.• Iz View menija se izabere Viewports. Onda se izabere 1 Viewport

Da se upali iz jednog lejata table za tablu modela• Klikne se na Model tab na dnu povr ine crte a .

Izlaganje View dialog box-aDa bi se izlo io View dialog box koristite jednu od dole navedenih alternativnihkomandi

Named Views :Kreirajuse ,postavljaju se,reimenuju se i bri u seimenovani pogledi naNamed Views tabli ili seuspostavljaju ortografski iizometri ki pogledi.Orthographic&IsometricViews:. Kreiraju se



,postavljaju se ,reimenuju se i bri u se imenovani pogledi na Named Views tabli ilise uspostavljaju ortografski i izometri ki pogledi.Current View: Izla e se ime aktuelnog pogleda .Kad je prvi put izlo en Viewdialog box lista se aktuelni pogled kao CURRENT.Name : Listaju se imenovani pogledi u aktuelnom crte u.Jedna pokaziva strelicaindikuje aktuelni pogled.Listom se dakle indikuje dali pogled se reprezentuje uModel prostoru ili Layout-u, Ime od nekog UCS-a je parano sa pogledom dalipogled je bio paran u perspektivi ili je bio isje en.Da sortirate listu imenovanihpogleda kliknite negdje na zaglavlju kolona .Ako je UCS bio paran saneimenovanim pogledom u listi se izlo i UNNAMED. Ako nije bio paran sapogledom UCS kolona je prazna.Set Current:Ponovo se uspostavlja odabrani pogled.Odabrani pogled se mo euspostaviti dvostrukim klikanjem na njegovo ime u listi ili desnim klikanjem naime i izborom Set Current.New :Klikne se na New da se izlo i New dialog box.Details : Izlo i se View Details dialog box. Dialog box se mo e i izlo iti desnimklikanjem i izborom Details.Orthographic&Isometric Views tabla:Current : Izla e se ime aktuelnog pogleda. Osnovna vrijednost je CURRENT.

Listaju se orthographic iisometric pogledi .Strelicompokaziva em se indikuje aktuelniorthographic ili isometricpogled.Pogledi su relativni zaUCS listan u Relative To listu.Relative to : Specificira se baznikordinantni sistem za definisanjeortografskog pogleda.Osnovnipostavljeni sistem worldcoordinate system (WCS) je baznikordinantni sistem.Relative To se

postavlja od UCSBASE system variable.UCSBASE system variable kontroli e orjentaciju ortografskog UCSs relativno zaWCS ili za imenovani UCSs. Promjenama postavljanja mijenja se orjentacija odpredefinisanih ortografskih UCSs. AutoCAD –om se izlo i upozorenje kad semijenja vrijednost od UCSBASE system variable.Restore orthographic UCS with View : Ponovo se uspostavlja asocirani UCS kadse mijenja jedan aktuelni ortografski pogled.Ovom se opcijom postavljaUCSORTHO system variable.New View dialog box



Kada se klikne na New na NamedView tabli pojavi se New Viewdialog box na kome se vr e slede adefinisanja:View name : Specificira se imepogleda.Imena pogleda mogu imatido 255 karakteristika i moguuklju ivati :slova brojeve,prazanproctor in eke specijalnekarakteristike koje nisu kori tene saMicrosoft® Windows® and

AutoCAD za druge svrhe.Current display : Koristi se aktuelno izlaganje kao novi pogled.Define Window :Koristi se jedan prozor kao novi pogled .Definisanje povr ine je sa

specificiranjem dva suprotna ugla.Definisanje pogleda strelicom (Window) : Povremeno se zatveraju dialogbox-ovi tako da mo ete koristiti ta kasti system definisanja suprotnih

uglova prozora novog pogleda.Ova opcija je mogu a samo izborom DefineWindow.UCS Settings(postavljanja)

Save UCS with view para se UCS sa novim pogledom.Ovom se opcijom postavljaUCSVIEW system variable.UCS name : Specificira se UCS pran sa novim pogledom.Ova opcija je mogu asamo kad je odabrano Save UCS with View.

DetailsKada kliknemo na Details na tabeli Named Viewizlo i se View Details dialog box,koji sadr ikarakteristi ne podatke za pogled. Mo e se izlo itidesnim klikanjem mi a u imenovanom pogledu,dase izlo i dodatni meni.U dodatnom meniju.se izabere Rename i mijenjase ime izabranog pogleda.Isto mo ete uraditipritikom na tipku F2 na va oj tastaturi.Ne mo e sekoristiti ova opcija za reimenovanje aktuelnog

pogleda.Za reimenovanje aktuelnog pogleda izaberite New i unesite jedno novoime na New View dialog box. U dodatnom meniju se izabere DeleteBri e se imenovani pogled.Ne mo ete brisati aktuelni pogled.

Kori tenje vi ezna nih viewport-aViewport-i su povr ine gdje se izla u razli iti dijelovi va eg modela .



Slika 05.IV Isti cret objektasa razli ito postavljnimdetaljima u viewport-imaKada radite sa Model tab,vi mo ete podijeliti vaviewport na vi e povr inauz pode avanjepravougaonika da nasvakom dijelu izlo ite diocrte a na kojem mo etevr iti modificiranja idora ivanja va egcrte a.Klikanjem napovr inu jednog viewportavi ga postavljate kaoaktuelni i na njemu raditeono to je naprednavedeno.Zna i lako vam

je manipulisati sa postavljanjem viewport-ima.Promjene koje izvr ite na jednom viewportu reflektuju se na sve viewporte.Navelikim i kompleksnim crte ima primjenom vi ezna nih viewport-a ete smanjiti

vrijeme zomovanja ili paniranjakoje vam je potrebno da izvr iteodre ene dorade

Slika 06.IV Postavljanje vi ezna nih viewporta na Layout tab-u.Vi tako e mo ete kreirati vi eviewport-a na layout tab.Viewport-e mo ete pomjerati imijenjati veli ine,vi daklemo ete imati vi e kontrole nanjihovom izlaganju.Na primjervi mo ete zamrznuti

(freeze)odre ene slojeve na jednom viewport-u bez uticaja na druge.Kori tenjem model-a , vi mo ete:

• Panirati; zoomovati; postavljati Snap, Grid, i UCS icone i ponovouspostavljati imenovane poglede (named views)

• parati user coordinate system orientaciju sa individualnim viewportima.• Crtati iz jednog viewport-a za drugi kada se ivr avaju komande.• Imejednog viewport je ure eno tako da se mo e ponovo koristiti na Model

tab ili umetnuti ga na jedan layout tab



Postavljanje razli itih kordinantnih sistema na individualnim viewportim-a jeuspje no ako vi radite na 3D modelima.Pogledajte vi e o tome o User Coordinatesystem Orientations za Viewport-e.

Rasipanje i spajanje Model Viewport-iIlustracija lijevoe prikazuje nekolikoosnovnih konfiguracija pogleda.

Slika 07.IV Dialog box za postavljanje vi eViewport-aDa uspostavite ponovo jedan Viewport naModel tab

• Iz View menu, odaberiViewports. Onda izaberi 1Viewport. Ili:

Command: VPORTS ukucaj i pritisni Enter da se pojavi Dialog boxDa se spoje dva pogleda na Model tab

1. Iz View menu, odaberi Viewports. Onda odaberi Join.2. Klikni u viewport iji sadr aj eli zadr ati.3. Klikni u susjedni viewport da ga spoji sa prvim viewport

Slika 07.IV Primjer primene napred navedenog niza JOIN komandeDa se pali iz jednog layout tab , Model tab

• Klikni Model tab na dugmeteu povr ine crte a.ili ukucaj na komandnojliniji:

1.Command: TILEMODE i pritisni Enter2.Enter new value for TILEMODE <0>: 1Restoring cached viewports.Upali se Model Tab



Postavljanje vi ezna nih viewports u 3D prostoruSlede a ilustracija nam pokazuje kako se uspostavljaju vi estruki pogledi u 3Dprostoru modela.

Slika 08.IV Viewports dialog box za postavljanje 3D pogleda sa ilustracijom postavljanja

Bilje ka:Kako se crtaju objekti u 3D prostoru,obja njenja istog autora ete na i udijelu knjige Kako postati Expert u Auto CAD-u 2000/2002 3D Studio.

Pobolj anja performansi AutoCAD izlaganja

Vi mo ete pobolj ati AutoCAd-ove performanse izlaganja paljenjem ili ga enjemON/OFF pojedinih komandi:Biranjem komande na status baru koju eli paliti Onili gasiti Off ,vi ustvari pode avate performanse koje vam odgovaraju za crtanje uodre enim situacijama.Za pobolj anje izlaganja za plotiranje debljine linija imajuzna ajnu ulogu.

Status Bar:SnapCommand: <Snap off> Pali snap ON klikanjem na Snap dugmeCommand: <Snap on>Gasi Snap OF se pojavljue klikanjem na Snap dugmeGrid:Command: <Grid off>Klikanjem na GRID pali On komandu pojavi se ta kastamre aCommand: <Grid on>Ponovnim klikanjem gasi mre u na crte u pojavi se OFFOrtho:Command: <Ortho on> Crta linije pod uglom 90 stepeniCommand: <Ortho off> mo crtati i kose linijePolar:Command: <Polar on>



Command: <Polar off>Osnap:Command: <Osnap off>Command: <Osnap on>Otrack.Command: <Object Snap Tracking on>Command: <Object Snap Tracking off>LWT:Command: <Lineweight On>Debljina linija se izlo e na Model SpaceCommand: <Lineweight Off>Nestaju debljine i postavljaju se za osnovne defaultvrijednost.Paljenje izlaganja Text-a ON i OFFKontroli e se izlaganje i plotiranje teksta i atribut objekata.Kad je QTEXT (Quick Text) on, AutoCAD izlo i svaki tekst i atribut objekte kaoogradu oko tekst objekta.Paljenjem QTEXT na On reducira se vrijeme koje jeAutoCAD-u potrebno za regeneraciju crte a koji sadr e mnoge tekst objekte.

Command line: qtext (or 'qtext for transparentuse) EnterEnter mode [ON/OFF] <current>:Unesi On iliOff, ili pritisni ENTERBlipMode kada je upaljen,jedni povremeni

znaci se pojavljuju u obliku znaka (+) Kada je specificirano BLIPMODE zaosnovnom vrijedno u nestaju znaci.

Sa Redraw i Regen komandom se znaciuklanjaju sa crte a.Osim metoda koje smo naveli zapobolj anje performansi Auto CAD-uSlede i postupci mogu pobolj atiperformanse

• Promjena VIEWRES value na liniji Command• Ga enje Fill mode stavljanjem na Off• Postavljanjem razumne gustine GRID-a a kada je nepotreban postaviti na

Off• Provjeriti kordinantni po etak u slu aju granica crte a• Zamrznuti nepotrebne slojeve (Layers)• Isprazniti nepotrebne slike (Unload)• Koristite FONTMAP da se konvertuju znaci,slova za primjere koji se izla u

br e.



Slika 09.IV Ilustracija prezentacije crtanja jednog truck modela


Al@emir je znak koji vas upozorava da je po zakonu o autorskim pravima zabranjeno umno avanjeove knjge na bilo koji na in bez odobrenja autora.

Rad sa kordinantnim sistemima ......................................................................... 1Cartesian kordinantni system i polarne kordinate .......................................... 1Uno enje relativnih Cartesian kordinata u 2D ravni........................................ 23D Cartesian kordinantni system.................................................................... 4Orjentacisko raspore ivanje pogleda.............................................................. 6Cilindri ne kordinate (Cylindrical Coordinates) ............................................. 7Sferi ne kordinate (Spherical Coordinates) .................................................... 7Rukovanje UCS kordinantnim sistemima....................................................... 8Postavljanje novog kordinantnog sistema ....................................................... 9User Coordinate System UCS dialog box ..................................................... 15Specificiranje ortografskih postavljanja i pravilo desne ake ........................ 19Kontrola smje taja i vidljivosti UCS ikone................................................... 20

Rad sa kordinantnim sistemimaKada vas na komandnoj liniji obavijeste da izaberete jednu ta ku vi mo ete unijetivrijednosti kordinata na komandnoj liniji ili koristiti izbor ta ke ta kastomnapravom (Pointing device) markiranjem uz pomo mi a.Ustvari vi tada ulazitebilo u dvodimenzionalni X i Y kordinantni sistem Cartesian (X,Y) ili polarnikordinantni sistem.

Une ene kordinate nakomadnoj liniji da se nacrta linja sa une enim vrijednostima

Pokazuje se aktuelna lokacija krsti a na crte u.

Cartesian kordinantni system i polarne kordinateCartesian kordinantni sistem sastoji se od tri ose X,Y i Z.Kada se unesu kordinateu stvari vi indicirate rastojanje + ili - u jedinicam du osa X,Y i Z u odnosu na

kordinantni po etak(0,0,0).U dvodimenzionalno kordinantnomsistemu vi specifirate ta ku na X i Y ravnikoja se naziva konstrukcionaravan.Konnstrukciona ravan je jednamre asta papirna povr ina.X kordinantnevrijednosti Cartesain kordinantnog sistemaozna avaju horizontalna rastojanja a Yvrijednost vertikalna rastojanja.Presjeci teovi osa predstavlja kordinantnipo etak(0,0).

2 V Poglavlje Rad sa kordinantnim sistemima


Polarno rastojenje i ugao odre uju ta ku.Sa obadva kordinantna sistema unose seapsolutne kordinate u odnosu na kordinantni po etak.Relativne kordinate suosnovane na poslednjoj specificiranoj ta ki.Drugi metod uno enja relativnih kordinata je osnovan pomjeranjem krsti a mi omna specificirano rastojanje ili une enjem direktnog rastojanja.Ovaj metod uno enjaesto se direktno rastojanje.

Na AutoCAD-u se mogu unositi kordinate,nau ne (scientific), decimalne,in injeriske ili sa razlomcima.Mo ete unositi uglove u stepenima,minutama isekundama ili radijanima,Specificiranje ovih tipova se vr i na Units Control dialogbox-u.

Uno enje relativnih Cartesian kordinata u 2D ravniKori tenje relativnog kordinantnog sistema esto je jednostavnije nego kori tenjeabsolutnog kordinantnog sistema.Specificiraju se ta ke na komandnoj liniji uzprimjenu Snabel @ -neki nazivaju ludo a.Kordinate se uvijek unose sa novimkordinanantnim po etkom relativno u odnosu na apsolutni WORLD kordinantnisystem.

Slika 01.V Ilustracija crtanje linije primjenomrelativnih kordinata

1.Command: Line se upi e i pritisneEnter2.Specify first point: 0.0 unesi i pritisniEnter3.Specify next point or [Undo]: @100,0se upi e i pritisne Enter

4.Specify next point or [Undo]: @0,60 Pritisni Enter6.Specify next point or [Close/Undo]: @-100,0 Pritisni Enter7.Specify next point or [Close/Undo]: @0,-60 Pritisni Enter8.Specify next point or [Close/Undo]: Pritisni Enter

Crtanje pravougaonika Uno enjem polarnih du ina1.Command: _rectang Izabrata komanda2.Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]:Markirase ta ka na povr ini crte a.3.Specify other corner point or [Dimensions]: Povla ite ta kastu napravu dupolarnog vo enje pod uglom u odnosu na X osu (polarno vo enje pod uglompostavljeno na Drafting Settings dialog box-u) 200 i pritisnut Enter



Slika 02. V Ilustracija crte a nacrtanog napred primjenjenim nizom komandiUno enje Polarnih kordinata

Unosite du ine polarnih vrijednosti na komandnoj liniji.Relativni polarni uglovivam se pojavljuju partite trag i ukucajte du ine linija posle pritisnete Entertangentu.

Slika 03.V Crte nacrtan kori tenjem relativno polarnih du ina une enim na komadnoj liniji1.Command: _line Specify first point: Markirate2.Specify next point or [Undo]: <Polar on> 200 Enter3.Specify next point or [Undo]: 200 Enter4.Specify next point or [Close/Undo]: 200 Enter5.Specify next point or [Close/Undo]: c Enter

Crtanje sa polarno une enim kordinatama na komandnoj liniji

Slika 04.V Linija nacrtana sa polarnimuno enjem kordinata1.Command: _line Specify first point:Markiraj ta ku2.Specify next point or [Undo]:@50<45 Enter3.Specify next point or [Undo]:@60<135 Enter4.Specify next point or [Close/Undo]:@50<225 Enter5.Specify next point or [Close/Undo]:c Enter



Kori tenje Filter Ta ke i Tracking-a u 2D-u

Slika 05.V crtanje kru nice u centru pravougaonika,kori tenjem midpoint ta kiCrte nacrtan dole prikazanim nizom komandi:Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tanradius)]:Markira se sredi nja ta ka donje stranice pravougaonika i markering sepomjeri prema midpoint gornje stanice a potom spu ta se dok se ne pojavi oznakakao to je prikazana na crte u.Specify radius of circle or [Diameter] <15.0559>: 30 ukcaj veli inu radijusa ipritisni Enter

3D Cartesian kordinantni systemUno enje 3D Cartesian kordinantnih vrijednosti (X,Y;Z)je sli no uno enju 2D(X,Y)kordinantnih vrijednosti.Osim specificiranja X i Y vrijednosti specificira se iZ vrijednost kori tenjem slede eg formata.X,Y,ZDole na slici ilustruje se sa jednom ta kom koja ima tri jedini ne pozitivnekordinantne vrijednosti du inom X ose 3,Y ose 2 i Z ose 5..

Koristitite osnovnu (Default)Z vrijednostKad unosite kordinate na formatX,Y,vrijednosti Z kordinate sukopirane iz poslednje une eneta ke Kao rezultat ,mo e seunijeti jedna kordinata na X,Y,Zformat i onda uno enjem nizakordinata kori tenjem X,Yformata sa ostalom konstantnomvrijedno u Z.Na primjer:Akounosite slede e kordinate za

jednu liniju:From point: 0,0,5To point: 3,4Obadva kraja linije e imati Z vrijednost jednaku 5.Kada po inje ili otvara nekicrte incijalna i osnovna Z vrijednost je 0.



Koristite apsolutne i relativne kordinateKao i kod 2D coordinata, mogu se unositi apsolutne kordinantne vrijednosti,kojesu osnovane na kordinantnom po etku ili uno enjem relativnih kordinantnihvrijednosti koje se osnivaju na poslednjoj une enoj ta ki.Da se unesu relativnekordinantne vrijednost koristi se znak @ kao jedan prefix.Na primjer:Koristite@1,0,0 za ulaz jedne ta ke koja ima pozitivnu jedini nu vrijednost X ose izprethodne ta ke.Da unesete apsolutne kordinate nije neophodan prefix. Ulazrelativnih kordinata definisan je @ x,y,z apsolutnim vrijednostima x,y,z kordinata.Bilje ka.Da nacrtate jednu ta ku u prostoru a krsti em markirana projekcija ta ke na X,Yravni mo ete se koristiti @ Z <0<90.Koristite filtere kordinata (Coordinate Filters) Filteri kordinata su korisni zakreiranje novih lokacija kordinata kori tenjem X vrijednosti iz jedne lokacije,Yvrijednosti iz druge lokacije i Z vrijednosti iz tr e lokacije.Filterske kordinateoperi u na isti na in u 3D kao to je ra eno u 2D.Da se specificira jedan filter nakomandnoj liniji,unesite jedan odeljak i jedno ili vi e slova X,Y i Z.Auto CADprihvata slede e filter selekcije..X.Y.Z.XY.XZ.YZPosle specificirane incijalne kordinantne vrijednosti Auto CAD vas obavje tava zaostavljanje kordinantnih vrijednosti.Ako unese .x na obavijest za uno enje jedneta ke, vi ste obaje teni za Y i Z vrijednosti,ako unesete .xz na obavijest zauno enje jedne ta ke Auto CAD vas obavje tava za Y vrijednost.Kordinantni filteri su zajedni ki koriste zalokaciju centra(centroid) jednogpravougaonika i za lokaciju projekcije 3Dta ke na UCS X,Y ravan.Primjer kori tenja filtera kordinateOvaj primjer pokazuje kako se koristekordinate filtera za kreiranje jedne ta keobjekta na centru 3D objekta.Skrivenelinije su sklonjene radi jasno e.Xvrijednost nove ta ke je izvu ena iz prvespecificirane lokacije Y vrijednost iz drugea Z vrijednost iz tre e lokacije.Trivrijednosti su kombinovane za model noveta ke.Digitalne kordinateKad unosi broj ane -digitalne kordinate



,za UCS kordinantni sistem Z vrijenost za sve kordinate je 0, Z=0.Mo ete koristitikomandu ELEV na komandnoj liniji za postavljanje osnovne visine iznad ili ispodravni Z=0 bez pomjeranja UCS.

Orjentacisko raspore ivanje pogleda

Vi estruki (Viewports) obezbje uju razli ite poglede va eg modela. Na primjer:Mo e se postaviti viewport da se izlo i pogled odozgo (top); elni (front),desni(right) i jedan izometriski pogled,da se prakti no olak a preure ivanje objekata sarazli itim pogledima.Mo e se tako e definisati jedan razli iti UCS za svakipogled.Svaki put se napravi jedan pogled aktuelnim,tako da mo po eti crtanje

kori tenjem istog UCS-akoji je zadnji putkori ten ,na aktuelnomviewport-u. ReferenceUCS se na svakompogledu kontroli esistemom varijabliUCSVP.Kad je UCSVPpostavljen na 1 najednom viewport-u,poslednji UCS sekoristio na tomviewport-u u paranim saviewport-om

uspostavljenim ponovo kada je viewpot napravljen aktuelnim.Kad je UCSVPpostavljen na 0 u jednom viewport-u te je UCS uvijek isti kao i UCS na aktuelnomviewport-u.Na primjer :Mogu se postaviti tri viewport-a odozgo, elni i izometriski pogled.Akopostavite sistem varijabli UCSVP na 0 na izometriskom pogledu mo e se koristitipogled odozgo UCS je na obadva pogleda i odozgo i na izometriskompogledu.Kada napravite pogled odozdo aktuelni izometriski pogled reflektuju UCSpogled odozdo.Na isti na in se radi sa elnim aktuelnim pogledom pale seizometriski UCS da odgovaraju elnom viewport-u.

Primjer je ilustrovan naslede im crte ima. Na drugoj slici sepokazuju promjene kojese dese na donjemlijevom ili elnompogledu koji je ura enkao aktuelan.UCS u



izometriskom viewport-u se a urira da se reflektuje na elnom pogledu.U prvobitnom izvje taju UCS bilo je globalno postavljanje za sve poglede i namodel prostoru i na prostoru papira.Ako elimo ponovo da ovladamo prvobitnimrazre enjima moramo postaviti sistem varijabli na 0 u svim aktivnim viewport-ima.

Cilindri ne kordinate (Cylindrical Coordinates)Pristup 3D cilindri nim kordinatama je ekvivalentno pristupu 2D polarnimkordinatama.Samo to se ovde specificira jedna dodatna kordinata normalna naXY ravan.Jedna cilindri na kordinata odre uje jednu ta ku sa rastijanjem na X,Yravni iz kordinantnog po etka UCS,uglu od X ose na X,Y ravni i Z kordinantnojvrijednosti.Kada se specificira jedna ta ka koristi se slede a sintaksa: ReferenceX<[ugao iz X ose],ZIlustracija ove sintakse 5<60,6 inicira jednu ta ku sa 5 jedinica iz kordinantnogpo etka aktuelnog UCS-a ,60 stepeni ugla iz X ose na XY ravni i 6 jedinica du Zose.Kordinata 8<60,1 indicira ta ku rastojanja od 8 jedinica ,30 stepeni ugla iz Xose na XY ravni i jednu jedinicu du Z ose.Kada treba da defini ete jednu baznu ta kuna prethodnoj ta ci ,vi tada unosite jednurelativnu cilindei nu kordinatu sa znakom@.

Radi ilustracije lijevo jeprikazana relativnacilindri na kordinata@<45,5 koja indicirajednu ta ku udaljenu 4jedinice iz poslednje tjprethodne unijete ta kena XY ravni sa 45

stepeni ugla kojise obuha a iz pozitivne direkcije X ose i ispru anju 5 jedinica na Zdirekciji.

Sferi ne kordinate (Spherical Coordinates)Pristup sferi nim kordinatama je sli an pristupu polarnim 2D kordinatama.Locira se jedna ta ka iz kordinantnog po etka aktuelnog UCS-a,sa uglom od X osena XY ravni i uglom iz XY ravni.Svakom uglu prethodi otvoreni znak (<) kakosledi :



X<[ugao iz X ose]<[ugao iz XY ravni]Slede a ilustracija kordinate kordinate 8<60<30 indicira ta ku 8 jedinica izkordinantnog po etka aktuelnog UCS-a na XY ravni ,uglu od 60 stepeni od X ose i30 stepeni navi e prema Z osi iz XY ravni.Kordinatu 5<45<15 indicira ta ku 5jedinica iz kordinantnog po etka ,45 stepeni ugla od X ose i 15 stepeni na vi e uglaiz XY ravni.Kada treba da defini ete jednu ta ku na prethodnounijetoj ta ci ,onda vi radite sa relativnim sferi nimkordinatama kojima prethodi znak @.

Rukovanje UCS kordinantnim sistemimaUser coordinate system (UCS) je jedan pokretni kordinantni sistem u kojem seplaniraju i pregledaju operacije.Najvi e AutoCAD-ovih geometriskih komandiure eno je i zavisno je od lokacije i orjentacije UCS-a,objekti se crtaju u XY ravniaktuelnog UCS-a.UCS komandom se postavlja orjentacija UCS kordinantnom sistemu utrodimenzionalnom prostoru.To defini e orjentaciju za dvo dimenzionalne objekte iextrudirane direkcije sa THICKNESS systemom variabli. To dakle obezbje ujeosu ratacije za komandu ROTATE i osnovnu ravan projektovanja za specificiranjeta ki.Kad koristite mi za lokaciju ta ke,normalno ju je smjestiti na XY ravan.Ako jeUCS rotiran ,tako da Z osa le i na jednoj paralelnoj ravni za gledanje ravni –tomo e biti te ko da se viziluizira gdje e ta ka biti locirana.Za taj slu aj, ta ka ebiti locirana na jednoj ravni paralelno va em gledanju ravni koja sadr i dakle UCSkordinantni po etak.Na primjer ako je pogledna direkcija du X ose, Kordinate suspecificirane sa jednom ta kastom napravom-mi om i bi e locirane na YZravni.koja sadr i po etnu UCS ta ku.Mijenjanjem od jednog UCS za drugi se ne mijenja gledanje crte a sem ako je

UCSFOLLOW system variabli upaljen na On.Komande za postavljanje UCS kordinantnog sistemamo emo izabrati lijevo sa ilustracije.ili kori tenjemkor tenjem UCS Toolbara ili ukucavanjem komandeUCS na komandnoj liniji i pritiskom na Enter

1.Command : UCS se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije :2. Enter an option[New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]



<World>: Izabere se jedna opcija uno enjem po etnog slova opcije i pritiskom naEnter.

Postavljanje novog kordinantnog sistemaAko smo izabrali opciju New na komandnoj liniji tj.upi emo N i pritisnemo Enterpojave se novih sedam (ako se ra una samo u zagradi) opcija za osnivanje novogkordinantnog sistema.3.Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>:

Prva opcija je da se specificira nova X i Y ta ka ili se markira u crte u .Kordinantni po etak koji se pojavi na drugoj lokaciji je promjenio samovrijednosti X i Y osa, dok je vrijednost Z kordinate ostala ista.4. Specify new origin point <0,0,0>:Specificirate po etak UCS-aOpcija ZAxisAko se izabere opcija Zaxis na komandnoj linije se unesu dva slova koja su u opcijina komandnoj liniji ozna ena velikim slovima i pritisnete EnterSpecify point on positive portion of Z-axis <0.00,0.00,0.00>:Specificirate jednuta ku za pozitivnu direkciju Z ose.Specificiranjem razli itih ta aka vi ustvarispecificirate razli itu orjentaciju i razli ite po etke kordinantnog sistemaSa Z Axis opcijom se mo e postavljati XY,ZX i ZY razli ito orjentisane polo aje,biraju i kordinantni po etak i pozitivnu direkciju Z ose.Ilustracija dole navedenihslika vam prikazuje neke mogu nosti postavljanja i orjentisanja UCS kordinantnogsistema..

Slika 06.KO Varijante izbora novog UCS kordinatnog sistema primjenom Z-axis opcijeNovi UCS-a sa opcijom 3PointSpecify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z] <0,0,0>:Upi e se 3p uneste i pritisnete EnterSpecify new origin point <0,0,0>:Izaberete novi po etak UCS-aSpecify point on positive portion of X-axis <50.00,50.00,0.00>:specificirate napozitivnom dijelu X oseSpecify point on positive-Y portion of the UCS XY plane <50.00,50.00,0.00>:Specificirate ta ku na pozitivnom dijelu Y osePosle komandi koju su primjenjene pogledajte sliku 2.U koja ilustruje primjenunavedenog niza za sredi nji dio crte a komandi.



Prvom ta kom se specificira kordinantni po etak,drugom ta kom defini etepozitivni dio X ose ,tre om ta kom koja mo e biti bilo gdje na pozitivnoj direkcijidijela Y ose od novog UCS kordinantnog sistema XY ravni.

Slika 07.KO Primjena 3Point opcije za odre ivanje varijanata novog UCS sistemaIzbor novog UCS primjenomObject opcijeObjekt opcijom defini e se jedannovi kordinantni sistem baziranna izabranom 3D objektu. NoviUCS ima istu istisnutu derekciju(positive Z axis) kao da je

odabrani objekat.Select object to align UCS: Odabrete jedan objekat. Ilustracija lijevo.Objekti koji nemogu biti kori teni sa ovom opcijom su: 3D solids, 3D polylines, 3Dmeshes, viewports, mlines, regions, splines, ellipses, rays, xlines, leaders, mtext.Za druge objekte od 3D faces, XY ravan novog UCS-a je paralelna za XY ravniu postupku crtanja objekta.Ma kako da se X i Y ose mogu rotirati razli ito.Novi UCS se defini e kako slijedi:Arc :Centar luka postaje novi po etak UCS. X prolazi kroz krajnju ta ku luka kojaje najbli a selekcionoj ta ki.Circle: Centar kru nice postaje novi po etak UCS-a. X osa prolazi kroz izabranuta ku.Dimension:Sredi nja ta ka dimenzionog teksta postaje novi po etak UCS-a.Direkcija nove X ose je paralelna sa X osom kad je demenzija bila kreirana.Line: Krajnja najbli a selekciona ta ka postaje novi po etak UCS-a. AutoCAD-omse bira nova X osa tako da linija le i na XZ ravni.Linijska druga krajnja ta ka imajednu Y kordinatu 0 na novom sistemu.Point: Ta ka postaje novi kordinantni po etak UCS-a.2D polyline: Pocetna tacka polilinije je novi UCS pocetak. X osa se produzi duzlinijskog segmenta iz pocetne tacke do sledeceg vrhunca-vertexa.Solid: Prva ta ka od determinisanog tijela je novi po etak UCS-a.Nova osa le i dulinije izme u prve dvije ta ke.Trace: Iz "from" ta ke ula enja u trag (trace) postaje novi po etak UCS-sale om X osom du njegove centralne linije.



3D face: Novi UCS je uzet iz prve ta ke X ose iz prve dvije ta ke a Y positivnastrana iz prve i etverte ta ke . Z osa slijedi pravilo desne ake.Shape, text, block reference, attribute definition: Ta ka umetanja objekta postajenovi po etak UCS-a.Nova X osa je definisana rotacijom objekta oko njegovedirekcije istiskivanja.Objekat koji je odabrat da se osnuje jedan novi UCS imarotacioni ugao 0 na novom UCS-uIzbor novog UCS-a primjenom opcije Face.Face: Centrira se UCS za odabrani oblik punog objekta.Da odaberete jedan oblik –lice kliknite unutar granice oblika ili na ivicu oblika.Lice je osvjetljeno. UCS X osaje postavljena sa najbli om ivicom prvog na enog oblika.2.Select face of solid object:Izaberete puni oblik3.Enter an option [Next/Xflip/Yflip] <accept>: n se upi e i pritisne Enter4.Enter an option [Next/Xflip/Yflip] <accept>: x se upi e i pritisne Enter5.Enter an option [Next/Xflip/Yflip] <accept>: pritisne se Enter

Slika ilustruje postavljanje UCSkordinantnog sistema sanavedenim nizom komandiNext: Locira se UCS na jedanili drugi susjedni oblik-lice ili nazadnje lice odabrane ivice.

Xflip: Rotira se UCS za 180 stepeni oko X ose.Yflip: Rotira se UCS za 180 stepeni oko Y ose.Accept:Ako pritisnete ENTER, prihvata se lokacija.Obavijest se ponavlja dok neprihvatite lokaciju.Izbor novog UCS-a primjenom opcije viewOsniva se jedan novi kordinantni sistem sa XY ravni normalnom za va u poglednu

direkciju paraleno saekranom. UCS po etak sezadr ava ne promjenjen.Slika ilustrujepostavljanje UCS-a uradnu ravan za crtanje

view opcijomIzbor novog UCS-a primjenom opcije X,Y,Z

X, Y, Z:Opcijama serotira aktuelni UCS okojedne specificirane oseSpecify rotation angleabout n axis <0>:Specificira se ugao okoizabrane ose.Na obavijest , n je X,



Y, ili Z. Upi e se e pozitivna ili negativna vrijednost ugla za rotaciju UCS-a.AutoCAD se koristi pravilom desne ake da determini e pozitivnu direkcijurotacije oko ose.Mo e se definisati neki UCS specificiranjem po etka i jedne ili vi e rotacija okoX, Y, ili Z ose .Ilustracije slika vam pokazuju navedene opcije.Izbor novog UCS-a primjenom opcije MovePonovo se defini e UCS premje tanjem po etka ili mijenjanjem Z-kordinateaktuelnog UCS, ostavljaju i orjentaciju XY ravni ne promjenjenu. MijenjanjemZ-dubine pomjera se UCS du njegove Z ose na jednu pozitivnu ili negativnudirekciju relativno za aktuelni po etak .Specify new origin point or [Zdepth] <0,0,0>: Specificira se ta ka ili se upi e z.New Origin :Promjeni se po etak UCS. Naredna ilustracija vam prikazuje to.

Slika pokazuje pomjeranje UCS kordinantnogsistemaZdepth :Specificira se rastojanje du Z ose zapomjeranje UCS po etka.Specify Zdepth <0>: Unesi distancu li pritisniENTERAko imate vi ezna ne viewport-e activne, a

mijenjate viewporte za specificiranje jednog novog po etka ili Z-depth, promjenaje pode ena za UCS viewport.a koji je bio aktuelan,kad je komanda startovala a tajviewport postaje aktuelan jednom komandom koja je zavr ena.Bilje ka: UCS Move opcija ne dodaje jedan UCS za Previous listu.Izbor novog UCS-a primjenom opcija OrthographicSpecificira se jedan od est ortografskih pogleda UCS-a obezbje enih odAutoCAD-a. Ova UCS postavljanja su tipi no kori tena kod pregledanja iure ivanja 3D modela.Enter an option [Top/Bottom/Front/BAck/Left/Right] <current>: Unesete jednuopciju ili pritisnete ENTEROsnovna postavljanja orthographic UCS orjenti u aktuelni UCS relativno zapo etak world coordinate system (WCS) i orjentacije. UCSBASE sistemomvariabli kontroli e se UCS na kojem su orthographic postavljanju osnovana.Po etak ili Z-depth dubina ortografskog UCS postavljanja mo e biti promjenjenakori tenjem Move opcije UCS komande.Za postavljanja ortografskih kordinantnihsistema Postavi se UCS II toolbar na ekran odakle mo ete vr iti izbor opcijeortografskih pogleda:Izbor opcija ortografskih pogleda mo e da se izvr i i iz menijaView >3D View



i ostali pogledi koji se mogu tako e izabrati iz menija View>3DView> izbor jednog od deset pogleda:

Pogeled odozgo (Top)Pogled odozdo (Bottom)Pogled sa lijeve strane (Left)Pogled sa desne strane (Right)

elni pogled (Front)Pogled za elja (Back)Lijevi elni izometriski (Front Left Isometric)Desni elni izometriski (Front Right Isometric)Lijevi zadnji izometriski (Back Left Isometric)Desni zadnji izometriski (Bach Right Isometric)

Ostale opcije rukovanja UCS-imaPrevious opcijom: se ponovno uspostavlja prethodni UCS. AutoCAD odr ava 10poslednjih kordinantnih sistema na prostoru papira i poslednjh 10 kreiranih uprostoru modela.Ponavljanjem Prev opcije kora a se nazad jednim za drugimkorakom zavisno na kojem je prostoru aktuelan UCS.Ako ste parali razli ita UCS postavljanja na individualnim viewportima i vr itepaljenje izme u njih , AutoCAD ne zadr ava razli ite UCSe na Previous listi. Makakve da su promjene jednog UCS postavljanja u jednom viewport-u, AutoCAD nezadr ava poslednji UCS postavljanje na Previous listi. Na primjer mijenjanjemUCS od World za UCS1 biva zadr anWorld na vrhu Previous liste.Ako ondaupalite viewport-e sa Front kao aktuelni UCS, i tada mijenjate UCS za Right,Front UCS je zadr an na vrhu Previous liste.Ako onda izaberete UCS Previousopciju dva puta na ovom viewport-u, UCS postavljanje se mijenja za Front, a ondase povra a za World.Pogledajte UCSVP sistem variabli.Restore opcijom:se uspostavlja jedan paran UCS tako to on postaje aktuelanUCS. Ponovnim uspostavljanjem paranog UCS ne osniva se ponvnouspostavljanje pogledne direkcije u dejstvu kad je UCS bio paranEnter name of UCS to restore or [?]: Unesete jedno ime parano UcS ili Enter?Name: Specificira se jedan imenovan UCS?—List UCSs :Listaju se imena aktuelno definisanih UCS-a. AutoCADobavje tava :vas: UCS name(s) to list <*>: Unesite jedno ime sa liste ili pritisnite ENTER daprelistate sve UCS-e.Save opcija: para se aktuelni UCS za jedno specificirano ime.Ime ne treba dasadr i neke specijalne oznake koje se ne prihvataju sa AutoCAD-om.Enter name to save current UCS or [?]: Unesite jedno ime ili pritisnite Enter?Name: para se aktuelni UCS sa specificiranim imenom.



?—List UCSs: Listaju se imena aktuelno definisnih UCS-a. AutoCADobavje tenje:UCS name(s) to list <*>: Unesite ime liste ili pritisnite ENTER da prelistate sveUCS-e Da vam se izlo i UCS dialog box izaberite komandu sa UCS

toolbaraSlika Dialog box –a ilustruje se sa imenima paranih UCSkori tenih kordinantnih sistemaDel-opcijom: Se uklanjaju specificirani UCS iz liste paranihkori enih kordinantnih sistema UCS-a.Enter UCS name(s) to delete <none>: Unesete ime liste ilipritisnete ENTER

AutoCAD bri e imenovani UCS koje vi unesete.Ako izbri ete jedno ime koje jeaktuelno , AutoCAD se ponovo imenuje aktuelni UCS UNNAMED.

Apply-ocijom: Se primjenjuje aktuelno UCSpostavljanje za jedan specificirani viewport ili sveaktivne viewporte kad drugi viewport-i imaju jedanrazli it UCS u paran na viewport-u. UCSVP sistemomvariabli se determini e dali je jedan UCS paran sajednim viewport-om.Pick viewport to apply current UCS or [All]

<current>:Specificirajte jedan viewport klikanjem unutar njega,unesi a ili pritisniENTERViewport: Primjenjuje se UCS za specificiran i zavr ava se komanda. UCS-a.command.

Slika-lijevo ilustracija Text Window za listanjepodataka o izabranim UCS-ovimaAll: Primjenjuje se aktuelni UCS za sve aktivneviewport-e.Slika ilustruje markiranja na dialog box-u zapostavljanje UCS na sve aktivne viewport-e?—List UCSs:Listaju se imena aktuelnih kordinantnih

sistema i obezbje uje se po etak i X, Y, i Z ose za svaki parani UCS relativno zaaktuelni UCS. Ako je aktuelni UCS neimenovan, to je listano kao WORLD iliUNNAMED, zavisno dali je to isto kao WCS.UCS name(s) to list <*>: Unesi ime UCS1 lista.pojavi se Text Window dialog boxposle pritiska na Enter

World: Postavlja se UCS kordinantni sistem za WCS. WCS kordinantni sistem jeosnova za sve UCS user coordinate systems i ne mo e biti redefinisan.



User Coordinate System UCS dialog boxAko kliknemo na ikonu Display dialog box na UCS toolbaru izlo e nam se UCSdialog box.Na dialog box-u se nalaze tri table:Named UCSs,Orthographic UCS i Settindstabla.Na tablama se organizuju mogu e UCS opcije u tri kategorije.Named UCS tabla : Izla u se imenovani UCS u crte u.Jednom strelicompokaziva em se indikuje aktuelni

Current UCS : Izla e se ime aktuelnogUCS. Ako UCS nije paran i imenovanlista se kao UNNAMED.Set Current : Uspostavlja se odabranikordinantni system.Kordinantni systemmo ete uspostaviti dvostrukim klikanjemna njegovo ime i biranjem Set Current.Details : Izlo i se UCS Details dialogbox. U box-u mo ete pregledati detaljeoko odabranog kordinantnogsistema.Desnim klikanjem na imenumo ete izabrati iz dodatnog menija Details

da se pojavi dialog box..Jedanput definisan UCS, mo ete pozvati a onda ga uspostaviti kada ga trebaponovo da koristite. Previous opcijom UCS komande mo e se povratitit do10prethodno kori tenih kordinanantnih sistema na aktuelnoj sesiji.Ako nema du epotrebe za jedan imenovan (named) UCS,vi ga mo ete izbrisati.Dakle vi mo eteuspostaviti UCS da koincidira sa WCS

Orthographic UCSs tabla: Lista se estestalo kori tenih UCS orijentacija.

Current UCS : Izla e se ime aktuelnogUCS. Ako UCS nije paran i imenovanlista se kao UNNAMED.Set Current : Uspostavlja se odabranikordinantni system.Kordinantni systemmo ete uspostaviti dvostrukim klikanjemna njegovo ime i biranjem Set Current.Details : Izlo i se UCS Details dialogbox. U box-u mo ete pregledati detaljeoko odabranog kordinantnogsistema.Desnim klikanjem na imenu

mo ete izabrati iz dodatnog menija Details da se pojavi dialog box..

Settings tabla:Postavljaju se opcije za izlaganje UCS ikone i a uriranja njenogpona anja.On :Izla e se ikona na aktivnom viewport-u.



Display at UCS origin point : Izla e seikona na po etku aktuelnog kordinantnogsistema .Ako je opcija razmarkirana ili akopo etak kordinantnog sistema nije vidljivna viewport-u UCS ikona je izlo ena nalijevom donjem uglu viewport-a.Apple to all active viewports : Primjenjujese UCS postavljanje ikone za sve aktivneviewport-e na aktuelnom crte u.UCS settings-okno: Specificira se UCSpona anje kad se a urira postavljanje UCS.

Save UCS with viewport : para se postavljanje kordinantnog sistema sa viewport-om. Ova opcija postavlja UCSVP system variable. Ako je opcija razmarkiranaviewport-om se reflektuje UCS od viewport-a koji je aktuelan.Update view to Plan when UCS is changed : Uspostavlja se plan view kad jekordinantni system na viewport-u promjenjen.Ovom se opcijom postavljaPostavljanje imena UCS-uDa se postavi jedno ime novom UCS-u prvo to e se uraditi je postavljanje UCS-au crte u na odre eno mjesto .Postavljanje UCS mo e da se izvr i kao to je ve dosada obja njeno na vi e na ina izborom komande ili sa toolbara ili sa komandnelinije.A.POSTAVLJANJE UCS-a1.Coomand : UCS se upi e i pritisne na Enter2.Current ucs name: *WORLD*Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: n Izaberta opcija za postavljanje UCS-a i pritisnut Enter.3.Specify origin of new UCS or [ZAxis/3point/OBject/Face/View/X/Y/Z]<0,0,0>:Specificira se po etak kordinantnog sistema ili markira mjesto u crte ugdje se eli postaviti kordinantni po etak.

• Aktivira se ponovo komanda UCS komanda• ili se izbere Display dialog komanda sa toolbara da se izlo i UCS dialog

box.B. PARANJE UCS –a radi imenovanja UCS-aB.1 Aktiviranje komande sa komandne linije1.Command:UCS Izabrata ponovo komanda2.Current ucs name: *NO NAME*Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: s Upisana opcija Save i pritisnut Enter3.Enter name to save current UCS or [?]: UCS1 Upi e se ime UCS-a i UCS jeparan pod navedenim imenom.

B2 Postavljanje imena na UCS dialog box-u



Da se postavi ime za novo postavljeni UCS koji je neimenovan koristi se UCSdialog box.

1. Izabere se komanda iz Toolbara da se pojavi UCS dialog box.2. Na UCS dialog box-u Named UCSstabla se desno klikne Unnamed aktuelniUCS kordinantni sistem da se pojavidodatni meni.3. Iz dodatnog menija se izabere Renameda se reimenuje odnosno da novo imeUCS-u.U markiranom pravougaoniku seupi e novo ime .4.Na tabli Settings markira se ako nijemarkirano Save UCS with Viewport5. Izabere se OK .Ime UCS-a jepostavljeno i u parano.Ilustracija lijevo

UCS kordinantnog sistema sa dodatnim menijom za izbor komande Rename.Bilje ka :Svi parani UCS-i se nalaze i na Text Window Box-u.

paranje UCS kordinantnog sistemaSlika08.V Postavljanja UCS kordinatnog sistema saUCS Icon-om

1.Command: Ucs Se upi e i pritisne Enter2.Current ucs name: SjeverEnter an option[New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: s se upi e i pritisne Enter3.Enter name to save current UCS or [?]:UCS1 se upi e i pritisne Enter dase para

UCS pod novim nazivom UCS1

Current ucs name: UCS1Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: M se upi e i pritisne EnterSpecify new origin point or [Zdepth]<0,0,0>:Markiraj krsti em: slika08.Kako bih lak e nacrtali ili izvr ili postavljanja nekih otvora ili sli no,kada seradi u 2D ili 3D mo e se definisati jedan UCS sistem,sa vlastitim kordinantnimpo etkom (origin) i orjentacijom koja je odvojena od WCS.Mo e se kreirati tolikomnogo UCS-a koliko je potrebno , paraju i ih i pozivaju i ih onda kad su vampotrebni za pojednostavljenje crtanja va ih konstrukcija 2D i 3D objekata.Current ucs name: *TOP*Enter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: r se upi e i pritisne Enter



Enter name of UCS to restore or [?]: sjever

Pomjeranje UCS-a na crte u Move opcijomCommand: UcsCurrent ucs name: SjeverEnter an option [New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]m se upi e i pritisne EnterSpecify new origin point or [Zdepth]<0,0,0>:Markira ivice ili uglove tijela na kojepostavljate UCS ikonu.

<

Slika 09.V Ilustracija postavljanja novog UCS-a na lice tijela opcijom Face UCS komande

Slika 10. V Ilustracija postavljanja Plan View za budu a slede a dizajniranja modela



Specificiranje ortografskih postavljanja i pravilo desne ake

Osnovna orjentacija aktuelnog UCS se postavlja relativno za World coordinatesystem(WCS) kordinantni po etak i orjentaciju.Sistemom variabli UCSBASE sekontrili e na kojem UCS ortografskom postavljanju je osnovano.Sa kordinantnimpo etkom ili Z-dubinom ortografsko UCS postavljanje se mo e pomjeratikori tenjem komandom MOVE na komandnoj liniji.

3D (Face) Novi UCSkordiantni po etak jeuzet iz prve ta ke,Xosa iz prve dvije ta ke,a pozitivna strana Yose iz prve i etverteta ke .Z osa pratipravila primjene desneake.

World coordinatesystem WCSPostavlja se aktuelni(kordinantni sistemkoji koristite pricrtanju) .User

Coordinate system za world kordinantni sistem.WCS je fixni osnovni kordinantnisistem za sve kordinantne sisteme koje koristite i ne mo e se redefinisati.



Kontrola smje taja i vidljivosti UCS ikoneDa se izlo i UCS Icon dijalog box izabere se alternativna komanda prikazana naslede ij ilustraciji :

1.Command: _ucsicon se upi e na komandnu liniju da se pojave opcije2.Enter an option [ON/OFF/All/Noorigin/ORigin/Properties] <ON>: Izabere seopcija P i pritisne se Enter da se pojavi UCS Icon dialog box.Sva definisanja kojase izvr e na dialog box-u se mogu izvr iti in a komandnoj liniji uno enjem opcija

Slika 11.V Izbor opcija postavljanja na komandnoj liniji i UCS Icon dialog box-uDefinisanja na UCS Icon dialog box-uKontroli e se izlaganje osobina UCS ikone..UCS Icon Style : Specificira se izlaganje bilo 2D ili 3D UCS ikone i njenopojavljivanje .

2D :Izla e se 2D bez reprezentovanja Z ose.3D :Izla e se 3D ikona.Cone: Izla u se 3D konusne strelice za X i Yose ako je odabrana 3D UCS ikona.Ako jeCone razmarkirano 2D strelice su izlo ene.Line Width: Kontroli e se debljina linije UCSikone ako je odabrana ikona 3D UCS.Mogu eselekcije su 1, 2, ili 3 pixels.Preview : Prethodno se izla e UCS ikona uprostoru modela.

UCS Icon Size :Kontroli e se veli ina UCS ikone u procentima od veli ineviewport-a.Osnovna postavljena vrijednost 12, a validan nivo je od 5 do 95.Opazitekoja veli ina UCS ikone je proporcionalno izlo ena.UCS Icon Color :Kontroli e se boja UCS ikone u prostoru modela i lejauta.Model Space Icon Color :Kontroli e se boja ikone na viewportima u prostorumodela.Layout Tab Icon Color :Kontroli e se boja ikone u prostoru lejauta.



Rad na modifikaciji objekata.............................................................................. 1Izbor objekata kori tenjem objekt selekcionih metoda i zahvata ..................... 2Izbori selekcionih metoda .............................................................................. 3Promjene osobina objekata osobinama izabranog objekta............................... 7Brisanje objekata sa Erase komadom ............................................................ 8Kreiranje kopija postoje ih objekata na crte u ............................................... 9Kopiranje kori tenjem grips-a ...................................................................... 11Paralelno kopiranje (Offseting) .................................................................... 12Preslikavanje objekata (Mirror).................................................................... 13Raspore ivanje objekata (arraying objects) .................................................. 15Polarno raspore ivanje objekata................................................................... 16Preure ivanje objekata pomjeranjem............................................................ 18Rotacija objekata ......................................................................................... 21Centriranje objekata Align komandom......................................................... 23Ponovna promjena veli ina objekatu............................................................ 26Rastezanje objekata Stretch komandom....................................................... 26Skaliranje objekata (Scaling Objects) ........................................................... 28Produ enje objekata do ograda-objekata (Extending objects) ....................... 29Skra ivanje objekata (Trim Objects) ............................................................ 32Produ enje objekata (Lenghtening Objects) ................................................. 35Prekidanje objekata (Breking Objects) ......................................................... 36Crtanje zako enja (Create Chamfers) ........................................................... 37Zaobljavanje ivica objektima sa Fillet komandom........................................ 40Kori tenje komande Explode ....................................................................... 44

Rad na modifikaciji objekataKreiranje objekata je samo dio procesa Auto CAD crtanja.Modificiranje ipreure ivanje je isto tako dio procesa koji mo e uzeti dosta vremena kao i samocrtanje objekata.Ve ina objekata se mo e preurediti kori tenjem osnovnih editing komandi.Ve inaovih komandi su locirane na Modify meniju odnosno Modify Toolbar-uZa vi e kompleksne objekte o kojima smo u ili modificiranja se vr e specifi nimosobinama objekata.Mnoge od ovih komandi se mogu koristiti i za modeficiranjeobjekata u 3D prostoru. Da se najlak e pristupi komandama postavimo prvoModify toolbarove na ekran.Kako se to radi prikazuje nam slede a ilustracija na

slici 01.VI

Slika 01.VI Postavljanje Modifytoolbar-ova na prozor Auto CAD-a

U ovom poglavlju emoobjasniti kako se radi slede e:

2 VI Poglavlje Rad na modifikaciji objekata


• Izbor objekata kori tenjem objekt selekcionih metoda i zahvata (grips).• Brisanje objekata sa crte a• Kreiranje kopija postoje ih objekata• Preure ivanje objekata pomjeranjem ili rotiranjem• Promjena veli ine objekata sa rastezanjem

(Stretch),scaliranjem,produ enjem (extend),podrezivanjem (trim),ilipove anjem du ine (length)

• Prekidanje objekata (Break)

Izbor objekata kori tenjem objekt selekcionih metoda i zahvataKad se modificira jedan objekat ,mora se prvo uklju iti jedan selekcioni metod,tjjedna kolekcija objekata koji bih bili modificirani.Da se kreira jedan selekcioniskup objekata mo e se koristiti jedan od slede ih metoda.

1. Izaberete prvo komandu, a onda selekcioni skup objekata koji bi bilimodificirani.

2. Prvo biranje objekata ,a onda izaberete objekat za modificiranje.3. Izbor objekata ta kastom metodom.

Control Selection HighlightingOsnovna postavka, da AutoCAD isti e objekte koje birate.Vi mo ete pove avatibrzinu programa postavljanjem HIGHLIGHT system variable za 0. Vi bih ovorijetko radili posebno na velikim crte ima.Ga enje ove selekcije ne uti e na gripsodabrane objekte.Izbor komande pa onda metodaKada izaberte edit komandu , AutoCAD vas obavje tava na komandnoj liniji daizaberete objekte ,a onda se pomjeri mi om krsti sa box-om .Mo e se tra iti da seobjekti biraju na razli ite na ine:

• Izbor od jednom svih objekata.• Klikanjem na praznu povr inu i povla enjem krsti a da se defini e povr ina

selekcionog pravougaonika.• Uno enjem selekcione opcije. Upi e se ? i pritisne Enter da se izlo e sve

selekcione opcije.• Kombinacija selekcionih metoda.Da se izabere najvi e objekata na grafi koj

povr ini crte a,Izborom All svih objekata,a onda skloniti objekte koje neeli izabrati.

Uno enjem 'filter , koristi se jedan imenovani selekcioni filter.Command: moveSelect objects: s*Invalid selection*Expects a point orWindow/Last/Crossing/BOX/ALL/Fence/WPolygon/CPolygon/Group/Add/Remove/Multiple/Previous/Undo/AUto/SIngle



Select objects: 1 foundSelect objects:Specify base point or displacement: Specify second point of displacement or<use first point as displacement>:Primjer izbora komande i selekcionog metoda1.Command: _copy Izabere se komanda2.Select objects: s Upi e se i pritisne Enter(s- prvo slovo odselect).Na komandnojliniji se pojave slede i odgovori.Da je selekcija invalidna id a se o ekivao izborjedne ta ke.Me uti pored toga se pojave i druge opcije.Tj pojave se opcijeselekcionih metoda od kojih jedan mo ete izabrati kao selekcioni ukucavanjempo etnih slova opcije selekcionog metoda na komandnoj liniji i pritiskom naEnter.Slijedi dalji tok izbora:3.*Invalid selection*Expects a point orWindow/Last/Crossing/BOX/ALL/Fence/WPolygon/CPolygon/Group/Add/Remove/Multiple/Previous/Undo/AUto/SIngle4.Select objects: w se upi e i pritisne Enter (w-Window opcija izabrata)5.Specify first corner: Specify opposite corner: 3 found Izabere se ta ka1pa zatimta ka 2 Window selekcionog metoda sa pravougaonikom koji po inje od lijeveprema desnoj strani.6.Select objects:Pritisne se Enter7.Specify base point or displacement: Izbore bazna ta ka 38.Specify second point of displacement or<use first point as displacement>:Izabere se bazna ta ka 4.Ilustracija 02.VI nadesnoj strani ilustruje navedeni niz komande.Objekti su kopirani i smje teni uizabrani polo aj na crte u.

Slika 02.VI Primjer primjene Window selekcionog metoda sa Copy nizom komandeBilje ka: Kada se objekat ili objekti markiraju sa nekim selekcionim metodom ondase oni osvjetle tj.izraze da su izabrani.Ukoliko se osvjetle objekti na koje ne elitiprimjeniti navedeni niz komande onda se selekcija ponavlja ili se bira noviselekcioni metod.

Izbori selekcionih metodaU prethodnom primjeru ste mogli primjetiti da se na komandnoj liniji pojavljujuslede i selekcioni metodi:



Window/Last/Crossing/BOX/ALL/Fence/WPolygon/CPolygon/Group/Add/Remove/Multiple/P

• Window se koristi za izbor objekata koji se nalaze u selekcionompravougaoniku.Selekcioni pravougaonik se bira od lijeva na desno.

• Last metodom se bira poslednji objekat pridodat na crte• Crossing metodom se biraju objekti koji se nalaze u jednoj ogradi

selekcionog poligona Window.Selekcioni poligon se bira od desna nalijevo.

• Box odabiraju se svi objekti unutar pravougaonika box-a ili presje enipravougaonikom specificiranim sa dvije ta ke,Ako su ta ke pravougaonikaspecificirane od desna pa na lijevo oda je Box jednak Crossing-u.Na drugina in specificiranjem s lijeva na desno, Box je ekvivalentan Window

• All Izabiraju se svi objekti na crte u.• Fence Biraju se objekti koji su presje eni sa segmentima ograde (fence)

linije.• WPolygon Biraju se sadr aji cjelina koji se nalaze u poligonskoj selekciji

Window.• Cpolygon Biraju se objekti koji se nalaze ili presjecaju ogradu Polygon

selekcije Window.• Group Biraju se svi objekti u jednoj specificiranoj grupi.• Add Pali se metod Add method:Odabrani objekti se mogu dodati

selekcionom skupu kori tenjem nekih objekt selekcioih metoda.. Auto iAdd su osnovni (default) metodi.

• Remove Pali se metod Remove:Objekti mogu biti uklonjeni iz aktuelneselekcije kori tenjem nekih objekt selekcionih metoda.Jedna alternativana ina je da se dr i pritisnuta SHIFT dok se biraju pojedina no objekti ilikoristi Automatic opcija.

• Multiple Specificiraju se multiple ta ke bez izra avanja objekata pomo uubrzanja selekcionog procesa za kompleksne objekte. The Multiple methoddakle bira dva presje na objekta ako je presje na ta ka specificirana dvaput.

• Pointing Pali se pojedina ni metod,bira se prvi objekat ili skup dizajniranihobjekata nastao kontinualnom primjenom komandi,na komandnoj liniji sepojavljuje obavje tenje za dalju selekciju.

Selekcija individualnih objekataNa reakciju Select Objects obavje tenja,mo izabrati jedan ili vi e objekataindividualno.Objekti koje izaberete se izra avaju tj vizuelno se promjene .Kori tenje krsti a Pickbox-aBirate objekte markiranjem mi om.Povr ina krsti a Pick box-a mora dodirnuti nekidio objekta.Na primjer izaberete kru nicu na njenom obimu dalje negdje odunutr njosti .Kontrolisanje veli ine Pick boxa se vr i na Options dialog box,Selection tab.



Biranje objekata blizu jedan drugomTe ko je izabrati objekte koji su zatvoreni zajedno ili le e direktno na vrhu jedandrugog .Slede i primjer prikazuje dvije linije i kru nicu koji le e u selekcionombox-u.

Vi mo ete to uraditi dr i dole CTRL i kliknete za kru nicu kroz oveobjekte,jedan zatim drugi zatim tre i dok ne dobije onaj jedan koji eli da,izbri odnosno izrazi .Pritisnite tangentu ESC da ugasi (Off) cycling.Izabrati vi e zna ne Multiple objectsNa odgovor o selekciji objekta vi mo ete istovremeno odabrati mnogo objekata.Vimo ete specificirati jedan pravougaonik u kome se nalaze svi objekti,a tada naodabrane objekte , mo specificirati jednu selekcionu granicu koja bira sveobjekte kroz koje prolazi granica (fence).Specificiranje pravougaone selekcione povr ineVi mo ete odabrati objekte specificiranjem suprotnih uglova pravougaonika dadefini ete selekcionu povr inu.Posle specificiranja 1 ugla ,mo ete:

• Povu i krsti od lijeva na desno da se kreira zatvorena pravougaonapovr ina.Samo oni objekti koji se nalaze cijeli u zatvorenoj povr ini suizabrani.

• Povla enjem krsti a od desna na lijevo kreira se jedna presjecaju aselekcija.Objekti koji su zatvoreni pravougaonikom ili se presjecaju su

odabrani.

Kad se biraju objekti sawindow selekcijom,obi nocijeli objekti moraju bitisadr ani u selekcionombloku. Kako god da jejedan objekat sanekontinualnomisprekidanom linijom(dashed),samo parcijalnovidljiv na viewport-u,a svividljivi vektori tipa linijemogu biti zatvoreni uWindow selekciju cijeli

objekat je izabran.



Specifciranje nepravilnih oblika selekcione povr ineMogu se odabrati objekti specificiranjem ta ki da defini u nepravilni oblikpovr ine.Koristitite Window polygon selekciju da odaberete zatvorene objekte ilipresje ene sa crossing selekcionom povr inom.

Specificiranje selekcione ograde (Fence)

Na jednom kompleksnom crte u se mo e lak e koristiti selekciona ograda(fence).Jedna selekciona ograda izgleda kao jedna Polylinija i biraju se samo oniobjekti kroz koje ona prolazi.Ne odabiraju se objekti zatvoreni u ogradu. Slede iobilazak stola ilustruje jednu ogradu sa izabranih nekoliko komponenti

Koristite i druge selekcione opcijeVi mo ete vidjeti sve ulazne selekcione opcije uno enjem? Na komandnoj linijiposle SELECT komande.Sve opcije su naprijed izne ene.Promjena postavljanja selekcije objekata

Slika 03.VI Options ,Tab Selection Dialogbox za pode avanja selekcionoh skupovaIz Tools menu, odaberi Options. Ondaizaberi Selection tab.Izvr i promjene selekcionih metoda iveli ine Pickbox-a.Uvjerite se dali je preklapanje objekataodabrano shodno redu kako su onikreirani.Izaberite User Preferences tab,a onda Object Selection.Izaberite OK.



Slika 04.VI Dialog boxovi zapromjene osobina i selekcionohskupova

Promjene osobina objekata osobinama izabranog objektaDa promjenite osobine jednom objektu na primjer liniji mo ete izabrati osobinedruge linije ili drugog objekta da promjenite osobine liniji ije osobine elite dapromjenite.Jednu od alternativnih komandi birate prema lijevo prikazanojilustraciji

Vi mo ete kopirati neke ili sve osobine jednogobjekta za drugi koriste i Match Properties.Tipovi osobina koje bivaju kopirane suuklju ene ali nisu ograni ene za,boje

(color),sloj (layer), linetype, linetype scale, lineweight, plot style, i thickness.Osnovno postavljanje se prihva a automatski od prvog objekta koji je izabran zadruge objekte.Ako ne elite specificirati jednu osobinu ili kopirane osobinekoristite Settings option da se prigu i kopiranje te osobine.Vi mo ete izabratiSettings option u bilo koje vrijeme za vrijeme komande.Da se kopiraju osobine iz jednog objekta za drugi

1. Na Standard Toolbar, kliknite Match Properties .

2. Izaberite objekat ije osobine elite kopirati. ozna enadonja linija izabrana da se njene osobine prenesu na drugu linijuodozgo.Klikanjem na tu liniju metlicom osobine linije se promjene.(linija jeimala osobine prve linije)



3. Ako eli kontrolisati koje osobine su transformisane ,unesi s (Settings). NaProperty Settings dialog box, izbri i elemente koje ne eli kopirati (svi suupaljeni on) odaberi posle OK.

4. Odaberi objekte za koje postavljate izabrane osobine i pritisnute ENTER

Slika 05.VI Primjer promjene osobina izabranim objektima

Brisanje objekata sa Erase komadomDa se ukoni jedan ili vi e objekata sa crte a koristi se Erase komanda.Komanda sebira iz Modify menija ili toolbara ili sa komandne linije ili iz dopunskog menijakoji se pojavi klikanjem na povr inu crte a posle primjenjene Erasekomande.Slede a ilustracija vam prikazuje izbor jednog od na ina izbora

alternativne komande.1. Command : e se upi e i pritisne Enter da sepojavi:2.Select objects: Specify opposite corner: 3found Izabere se sa Window poligonomobjekat-objekti3.Select objects: pritisne se Enter da se zavr i

komanda.Ilustracija Slika 06.VI

Slika 06.VI Ilustracija primjeneniza erase komande

Vi mo ete skloniti objekte sacrte a kori tenjem nekolikometoda uklju uju i

• Erase komande• Isjecanje za Clipboard• Pritiskom na Delete

tangentu



ERASE radi sa svim selekcionim metodima.Window/Last/Crossing/BOX/ALL/Fence/WPolygon/CPolygon/Group/Add/Remove/Multiple/Previous/Undo/AUto/SIngleVi mo ete povratiti izbrisan objekat koriste i UNDO na toolbar-u (U) nakomandnoj liniji. OOPS komandom se ponovo uspostavljaju svi objekti izbrisaniprethodnim komandama ERASE, BLOCK, iliWBLOCK.

• Da se uklone ta kasti znaci koristi se komanda REDRAW.• Da se sklone ne kori teni imenovani objekti , block definitions, dimension

styles, layers, linetypes, ili text styles, koristitite PURGE komadu.Da izbri ete sve objekte sa crte a vi mo ete koristiti slede i niz komandi zabrisanje svih objekata.Selekcioni metod ALL.

1.Coomand :ERASE:Upi e se i pritisne Enter2.Select objects: all ako elite sve objekte izbrisati unesete All i pritisnete Enter665 found6 were not in current space.3.Select objects: Pritisne se Enter da se izbri e svi objekti

Kreiranje kopija postoje ih objekata na crte uDa se kreiraju kopije jednog ili vi e objekata na crte u koristi se komandaCopy.Jednu od alternativnu komandi mo ete izabrati prema dole prikazanojilustraciji.Komanda se mo e izabrati ako se desno klikne na povr inu crte a posle

primjenjene Copy komande da se pojavi dodatnimeni iz kojeg se izabere Copy.1. Command : Copy se upi e i pritisne Enter da sepojavi:2.Select objects: 1 found Izabere se objekat za

kopiranje3.Select objects: Pritisne se Enterda se pojave opcije4.Specify base point or displacement, or [Multiple]: Izabere se bazna ta ka(centaur primjeru) ili se izabere opcija i upi e M na komandnu liniju da se pojavivi estruko kopiranje objekata.5.Specify second point ofdisplacement or <use first point as displacement>: 30 Upi e se vrijednost odredi taod bazne ta ke do lokacije ako se polarno vodi ili se markira neka druga pozicija ucrte u.



Slika 07.VI Dupliranje objekta na crte u primjenom navedenog niza Copy komandeCommand: _copy Izabrabrna komanda prema slici

Multipliciranje objekta ili objekata na crte u1.Command: _copy Izabrana komanda2.Select objects: Specify opposite corner: 4 found Izabrani objekti Windowselekcionim metodom3.Select objects:Pritisne se Enter4.Specify base point or displacement, or [Multiple]: m upi e se opcija i pritisneEnter5.Specify base point: Specificira se bazna ta ka kopiranja objekataSpecify second point of displacement or <use first point asdisplacement>: 50 Specificira se onoliki broj lokacija koji je potreban zadizajn.Ilustracija navedenog niza komande prikazan je na slici08.VI.

Slika 08.VII Ilustracija crtanja kopija objekata Multiple opcije nizom Copy komandeBilje ka:Prije izbora objekta na crte u vi ste mogli odabrati selekcioni skup kako jeve ranije u ovom poglavlju obja njeno



Kopiranje kori tenjem grips-a

Da se upali (on) gripsIz Tools menu, odaberi Options.Na Options dialog box, Selection tab, odaberi Enable Grips.Izaberi OK.

Slika 09.VI Kopiranje kru nice primjenom Grips Stretch niza komandi

1.Command: Iz Edit menu izaberi Select All ili pritisni CTRL+A da se pojavi grips2.Klikni na jedan Grips da se pojave slede e opcije:..** STRETCH **3.Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]: c-opcija copy se izabere ipritisne Enter** STRETCH (multiple) **4.Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]: 10 upi i za paralelnokopiranje i pritisni Enter5.** STRETCH (multiple) **Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]: *Cancel*Pritisni Esctangentu da se zavr i komanda

Slika 10.VI Istezanje ivica poligona primjenom Grips Stretch komandi



Slika 11.VI Vi estruko kopiranje kru nica sa primjenom: grips,stretch i Copy metoda

Slika 12.VI Kopiranje kru nica i elipsa sa nejednakim intervalima grips,stretch i copy

Paralelno kopiranje (Offseting)Da se nacrtaju kopirane paralelne linije ,koncentri ni krugovi ,poligoni i krive linijekoristi se Offset komanda komandu birate iz Modify menija ili toolbar-a kojegapostavite na ekran.Slede a ilustracija vam poma e izboru jednog od mogu ihizbora komande.

1.Command: _offset izabrana komanda sailustracije lijevo2.Specify offset distance or [Through] <1.0000>:15 Upi e se vrijenost distance i pritisne Enter3.Select object to offset or <exit>:Izabere se

objekti za offset4.Specify point on side to offset:Bira se ta ku smjera izvr avanja kopiranja5.Ta ke komande 2 i 3 se nastavljaju sve dok se ne kompletira dole ilustrovan crte.



Slika12.VII Primjer primjene Offset komande sa specificiranom distancom

Da se izvr i paralelno kopiranje kroz jednu ta ku1. Izabere se jedna alternativna komanda2. Unesite t (Through)-opciju.3. Odaberite objekat za offset.4. Specificiraj ili markiraj ta ku kroz koju e pro i paralelno kopiranje.5. Odaberi drugi objekat ili pritisni ENTER da se zavr i komanda

Slika 13.VI Ilustracija primjena Offset t (Through) opcije za crtanjeg pravougaonikaOffsettingom se kreira novi objekat iji je oblik paralelan obliku izabranogobjekta.Mo ete primjenjivati offset za :Lines,lukove (Arcs),kru nice(Circles),Elipse i elipti ne lukove,2D polylinije,konstrukcione (Xlines),Zrake(Rays) i Splines .

Preslikavanje objekata (Mirror)

Preslikavanjem se crta preslikana slika objekata.Komanda je uspje na za crtanjesimetri nih objekata zato to se brzo nacrta jedna polovina dizajna a druga polovinase preslika sa Mirror komandom.Objekti se mogu preobratiti oko ose nazvate linijapreslikavanja umjesto crtanja cjelog crte a.Da se formira privremana linija

preslikavanja specificiraju se dvije privremeneta ke .Kada vr ite preslikavanje mo ete izabrati bilo dase zadr ava objekat ili da se izbri e.Komandu



birate iz Modify menija ili toolbara kao to je na lijevoj ilustraciji pokazano ili sakomandne linije.1.Command . mirror se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2.Select objects: Specify opposite corner: 13 found, 13 total Izabere se nekeselekcioni metod Crosing window.Lijevo na prilo enoj ilustraciji3.Select objects:Pritisne se Enter4.Specify first point of mirror line: Izabere se ta ka 1.5.Specify second point of mirror line:Izabere se ta ka 2.6.Delete source objects? [Yes/No] <N>:Pritisne se Enter da se prihvati opcijazadr avanja orginala.Deno ilustracija pokazuje rezultat navedenog niza komande.

Slika 14 . VI Ilustracija preslikavanja objekata sa nizom mirror komande

Dve specificirane ta ke postaju krajnje ta ke linije oko koje se izabrani objekatreflektuje.U 3D prostoru ova linija je orjentisana sa ravnom preslikavanjanormalnom na XY ravni UCS kordinantnog po etka koji sadr i liniju preslikavanja.Bri u li se izvorni objekti (source objects)? [Yes/No] <N>: Enter y ili n, ili pritisni

ENTERYesSmje ta se reflektovana slika na cret a bri u se orginalniobjekti.

NoSmje ta se reflektovana slika na crte i zadr avaju seorginali objekata.

Rukovanje preslikavanjem osobinama tekst objekata se vr i kori tenjemMIRRTEXT system variable. Osnovno postavljanje MIRRTEXT je 1 (on), koje jeuzrokuje jedan text objekat pri preslikavanju u ogledalu sli no sa nekim drugimobjektima.Kad je MIRRTEXT off (0), tekst nije preslikan.



1.Command: _mirror izabrana komanda

Slika15. VII Crte nacrtan primjenom Mirror komande2.Select objects: Specify opposite corner: 5 found .Crossing window selekcija3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify first point of mirror line: Specify second point of mirror line:ta 1 ta 25.Delete source objects? [Yes/No] <N>: Y – se upi e da se samo preslikju objektina drugu stranu linije preslikavanja i pritisne EnterHatch boundary associativity removed.

Raspore ivanje objekata (arraying objects)Da se nacrtaju vi estruke kopije jednog objekta u ablonu koristi se arraykomanda.Komandom se crtaju kopije objekata u jednom pravougaonom ilipolarnom rasporedu kopija objekata.Za pravougaoni raspored se kontroli e brojredova i kolona ,kao i rastojanje izme u njih.Za polarni raspored se kontroli e brojkopija objekata i dali se kopije rotiraju.Array komandom se mnogo br e i pravilnije

raspore uju objekti nego kopiranjem.Komandu birate kako je prikazano na ilustraciji lijevo ilisa komandne linije.1.Command : array se upi e i pritisne Enter da se pojavi:Array dialog box na kome se vr u pode avanja na

tablama dialog ox-a za Rectangular Array i Polar Array.Da se nacrta jedan pravougaoni raspored objekata.

1. Iz napred navedene slike odaberite jednu komandu,Array.2. Na Array dialog box, odaberite Rectangular Array.3. Izaberi Select Objects.

Array dialog box se zatvara aAutoCAD obavje tava za izborobjektaSlika 16.VI ARRAY Dialog box zapravogaono i polarno raspore ivanjeobjekata

4. Odaberete objekte da serasporede i pritisneteENTER.

5. U redu Rows i boxColumns ,unesite broj



redova i kolona u rasporedu.6. Specificirajte rastojanja izme u objekata u redu i koloni

(offsets),kori tenjem jednog od slede ih metoda:• U boxovima Row Offset i Column Offset , unesite rastojanja izme u redova

i kolona.Dodavanjem jednog plus (+) ili minus znaka (-) odre uje sedirekcija.

• Klikni na strelicu dugme za obadva (Offsets) da koristi mi om odre ivanjespecificiranja uglova dijagonala jedne elije u rasporedu. elija jedetermisana horizontalnim i vertikalnim rastojanjem izme u reda i kolone.

Klikni Pick Row Offset ili Pick Column Offset strelice da koristite mi zaspecificiranje horizontalnog rastojanja.

Slika 16.VII Pravougaoni raspored kopiranja objekta po podacima sa ARRAY Dialog box-aPrimjerom se izlo i skica rezultata na box-u.

7. Da se promjeni ugao rotacije rasporeda ,unesite novi slede i ugao Angle ofArray.

8. Osnovni ugao direkcije je postavljen za 0 mo e biti promjenjen komandomUNITS i postavljanjem nove vrijednosti

9. Odaberi OK da se nacrta raspored.

Polarno raspore ivanje objekataDa se kreira polarni raspored objekata

1. Izaberite komandu Array.2. Na Array dialog box, odaberi Polar Array.3. Slede e Center Point, da se uradi jedno od slede eg:

Slika 17.VII Dialog box za polarniraspored kopiranih objekata

• Unesi X i Y vrijednost zacenter point polarnograsporeda.

• Klikni strelicu Pick CenterPoint dugme. Array dialog



box se zatvori a AutoCAD tra i od vas izbor objekta.Koristite mi daspecificirate centar za polarni raspored.

4. Odaberi Select Objects. Array dialog box se zatvori a AutoCAD vas obavje tava za selekciju objekta.

5. Odaberite objekte za raspore ivanje.6. Na Method box, odaberite jedan od slede ih metoda:• Total Number of Items & Angle to Fill• Total Number of Items & Angle Between Items• Angle to Fill & Angle Between Items7. Unesi broj artikala (items) uklu uju i orginal objekat,ako je mogu e.8. koristite jedan od slede ih metoda:• Unesite ugao za ispunjavanje i ugao izme u objekata,ako je mogu e. Angle

to Fill specificira rastojanje za ispunjavanje oko obima rasporeda. Anglebetween Items specificira rastojanje izme u svakog objekta.

• Klikni Pick Angle to Fill dugme i dugme strelicu Pick Angle BetweenItems a onda koristi mi za specificiranje ugla za ispunjenje i ugla izme uobjekata (items).

Primjer se izlo i na box rezultatu.9. Vi mo ete postaviti neku od slede ih opcija:• Da rotirate objekte po to su raspore eni ,odaberite Rotate Items As Copied.

Primjer povr ine se izlo i na box rezultatu.• Da specificirate baznu ta ku X,Y odaberite , More, o isti Set to Object's

Default opciju i unesi vrijednost u boksove X i Y ili klikni strelicu PickBase Point dugmeta i koristi mi za specificiranje ta ke.

10. Odaberi OK da se nacrta raspored.

Slika 17.VI Ilustracija polarnog rasporeda pode enog sa dialog box-om kopiranja objekata



Slika 18.VI Ilustracija polarnog raspore ivanja objekata polar opcijom array niza komande

Preure ivanje objekata pomjeranjem

Da se preurede objekti njihovim pomjernjem koristi se komanda Move.Kadapomjerate jedan objekat ili vi e objekta vi birate baznu ta ku sa kojom ete poslelocirati objekat u neku odredi nu ta ku.U zavisnosti od potreba va eg dizajna ismje taja izabranog objekta vi ete izabrati baznu ta ku pomjeranja koja najboljeodgovara za potrebe dizajna.Komandu za pomjeranje objakata ili objekta birate iz

Modify menija ilitoolbara ,ili iz dopunskog menijakoji se pojavi desnim klikanjemna grafi koj povr ini crte a posleprethodno primjenjene Movekomande .Komandu mo eteizabrati i sa komandne linije

kako slijedi :1.Command : Move se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2. Select objects: Izaberu se objekti za pomjeranje sa odre enim selekcionimmetodom(Window ili dr.)Specify opposite corner: 4 found –broj izabranih objekata se nalazi u selekcionomizboru u obavijesti na komandnoj liniji.3.Select objects:Pritisne se Enter4.Specify base point or displacement: Izabere se bazna ta ka15.Specify second point of displacement or <use first point as displacement>: 200Upi e se vrijednost pomjeranja za odredi nu ta ku 2 pri polarnom vo enju ipritisne Enter ili se izvr i izbor odredi ne ta ke.Slika 19.VI ilustruje niz komande.



Slika 19. VI Ilustracija premje tanja objekata nnavedenim nizom Move komande

Slika 20.VI Ilustracija izbora baznih i odredi nih ta aka za Move i Copy nizove komandi

Dvije ta ke koje specificirate defini u vektor premje tanja kojim se indikuje kakodaleko odabrani objekat treba da bude pomjeren i u kojoj direkciji.Ako upi eteneku vrijednost za pomjeranje objekta kod specificiranja druge ta ke priupaljenom polarnom vo enju u nekom pravcu i pritisnete Enter objekat se pomjeriza upisno rastojanje za odredi nu ta ku.Pomjeranje i kopiranje objekata kori tenjem relativnog rastojanja

1.Command: Izaberata komanda2.Select objects: 1 found Odabrat objekat23.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify base point or displacement: 50,0 Upi u se relativne kordinate i pritisneEnter5. Specify second point of displacement or <use first point as displacement>:pritisne se Enter da se objekat pomjeri du X ose za du inu 50.Slika 21.



Slika 21.VI Ilustracija primjene nizova Copy i Move komande za kopiranje i pomjeranje

1.Command: Izabrata komanda2.Select objects: 1 found Izabrat objekat13.Select objects: pritisne se Enter4.Specify base point or displacement, or [Multiple]:20,45 Upi u se relativnekordinate i pritisne Enter.5.Specify second point of displacement or <use first point asdisplacement>:Pritisne se Enter da objekat smjesti na rastojanju 20 u X osi i 45 u Yosi prema slici 21.Druga kopija ura ena samo sa kopiranjem du X ose

Bilo koji objekti sa makar jednim vertex-om ili krajnjom ta kom uklju eni ucrossing selekciju se iste u.Neki objekti koji su kompletni u pravougaonikucrossing selekcije se pomjeraju bez istezanja.Vi mo ete pomjeriti objekte bez mijenjanja njihove orjentaacije iveli ine.Kori tenjem kordinata i object snaps, vi mo ete precizno pomjeritiobjekte.Vi mo ete rekalkulisati objekte mijenjanjem kordinantnih vrijednosti naProperties window dialog box-u.U ovom primjeru vi pomjerate reprezentovani prozor blokom.posle izbora Move,odaberete objekat koji bih se pomjerio (1). Specificirate baznu ta ku za pomjeranje(2) slede u sa displacement (3). Objekat se pomjeri iz ta ke 2 za ta ku 3.Vidiilustraciju.

Vi tako e mo ete pomjeriti objekat kori tenjem relativnedistance uno enjem kordinantnih vrijednosti prve ta ke ipritiskanjem ENTER-a za drugu ta ku pomjeranja .Ovimse instrui e AutoCAD da koristi kordinantne vrijednostikao relativne za pomjeranje prije nego bazneta ke.Objekti koji su izabrani pomjereni su za novu

lokaciju odre enu relativnim kordinantnim vrijednostima koje ste unijeli.Neuklju ujte znak @ kao to bih bilo normalno za relativne kordinate zato to surelativne kordinate o ekivane.Vi tako e mo ete koristiti komandu STRETCH ako sve njegove krajnje ta kele e cijele u selekciji window. Paljenjem Ortho on na ina ili Polar Tracking



poma e pomjeranju objekata za specificiranu du inu ili ugao.

Slika 22.VI Ilustracija primjene niza Stretch komande za pomjeranje objekta-desno na slici

1.Command : STRETCH se upi e i pritisne Enter2.Select objects to stretch by crossing-window or crossing-polygon...3.Select objects: Specify opposite corner: 3 found Izabrani objekti vidi ilustraciju.4.Select objects: Pritisne se Enter5.Specify base point or displacement: Izabere se ta ka i pravac pomjeranja.6.Specify second point of displacement or <use first point as displacement>: 50Upi e se vrijednost pomjeranja i pritisne Enter.Objekat se pomjeri slika22.VI.

Rotacija objekataDa se rotira jedan objekat koristi se komanda Rotate.Sa primjenom niza komandeobjekti se rotiraju oko specificirane ta ke .Da se determini e ugao rotacije njegovuvrijednost upisujete ili specificirate drugu ta ku.Upisivanjem pozitivne vrijednostiugla u obrnutom smjeru kazaljke na satu i obrnuto ako se upisuje negativnavrijenost ugla a u zavisnosti je sa kontrolnim postavljanjem direkcije na DrawingUnits dialog box-u. Ravan rotacije i direkcije od nula stepeni zavisna je od

orjentacije UCS-a.Komandu birate prema prikazanoj ilustraciji iz

Modifay menija ili toolbara ili desnimklikanjem posle prethodno primjenjene Rotatekomande iz dodatnog menija koji se pojavi .Nakomandnoj liniji:1.Command: Rotate se upi e i pritisne Enter da

se pojavi :2.Current positive angle in UCS: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=03.Select objects: Specify opposite corner: 10 found Izabrani objekti sa Crossingwindow poligonom4.Select objects: Pritisne se Enter da se pojavi.5.Specify base point: Izabere se centar rotacije.6.Specify rotation angle or [Reference]: a Izabrata opcija i pritisnut EnterRequires valid numeric angle, second point, or option keyword.



7.Specify rotation angle or [Reference]: 45 Upi e se ugao i pritisneEnter.Ilustracija na slici 23.VI prikazuje navedeni niz komande.

Slika 23.VI Ilustracija rotiranja objekta primjenom niza Rotate komande

Vi na dva na ina mo ete izvr iti rotaciju1. Na in na koji ste nacrtali navedeni objekat uno enjem vrijednosti ugla i

pritiskom na Enter2. Drugi na in je kada ste izabrali baznu ta ku,povla ite objekat oko bazne

ta ke i specificirajte drugu ta ku.Upalite Ortho i polar Tracking ili koristiteObject Snap .Ovaj metod je uspje an i esto se mo e primjenjivati.Slede aslika to ilustruje.

U ovom primjeru vi rotirate ravan pogled ku e biranjem objekta 1,specificiranjembazne ta ke 2 i specificiranjem jednog ugla rotacije povla enjem za ta ku 3.

Slika 24.VI Ilustracija primjene napred navedenog niza Rotate komande

Da rotirate objekat kori tenjem reference ugla:



izaberite komandu na prethodni na inOdaberite objekat za rotaciju (1).Specificirajte baznu ta ku za rotaciju.Unesite r (Reference).Sada defini ite reference i novi ugao biranjem objekata koje poravnjajete .Unesite int (Intersection object snap), i odaberite presje nu ta ku (2) da po nedefinisanje referentnog ugla.Unesite end (Endpoint object snap),i odaberite krajnju ta ku objekta kojeg rotirate(3) da kompletirate definisanje referentnog ugla.

Unesite end ponovo, i odaberite krajnju ta ku objekta kojeg poravnjajete (4).

1.Command: _rotate Izabere se komandaCurrent positive angle in UCS: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=02.Select objects: 1 found Izabere se objekat3-Select objects: pritisne se Enter4.Specify base point: Izabere se bazna ta ka5.Specify rotation angle or [Reference]: r Upi e se opcija i pritisne Enter6.Specify the reference angle <0>: 30 Specificira se reference ugao7.Specify the new angle: 90 Specificira se novi ugao i objekat je posle pritiska naEnter rotiran.

Centriranje objekata Align komandomAlign komandom se mo e pomjerati ,rotirati ili nakositi jedan objekat tako to se

pode ava za drugi objekat.Komandu birate iz Modify menija kao to jeprikazano lijevo na ilustraciji ili sa komandnelinije:

1.Command : Align se upi e i pritisne Enter da se pojavi2.Select objects: 1 found Izabran lijevi objekat na ilustraciji za pode avanje3.Select objects: Izabere se dodatni objekat ili se prisne Enter4.Specify first source point:Izabere se ta ka 1s5.Specify first destination point: Izabere se ta ka 1d6.Specify second source point: izabere se ta ka 2s7.Specify second destination point: Izabere se ta ka 2d



8.Specify third source point or <continue>: Pritisne se Enter9.Scale objects based on alignment points? [Yes/No] <N>:Izabere se opcija ilipritisne Enter.Rezltat navedenog niza komande prikazuje desno slika na ilustraciji25.VI.

Slika 25 . VI Ilustracija primjenjenog niza Align komande za centriranje objekata

Na slede em primjeru pode ava se dio ventila kori tenjem Window selekcije zaizbor objekta za centriranje .Koristite krajnju ta ku Endpoint object snap da secentrira komad precizno.Slede a ulustracija prikazuje kako se vr i pode avanje veli ina objekta izboromistih nizova komandi kao to je prikazano u prethodnom primjeru uz primjenuopcije Yes. Koja zna i da se veli ine izvori nih i odredi nih ta aka podese kao sespecificiraju odnosno markiraju.Za ta no markiranje kori teni Endpiont Objectsnap.



.

Slika 26.VII Dva primjera primjena Align opcije Yes komande sa dva para ta aka

Kori tenje jednog para izvori ne i odredi ne ta ke1. Command : align Izabrana komanda2.Select objects: 1 found Izabran objekt3.Select objects: Izabere se dopunski objekt ili se pritisne Enter4.Specify first source point: izabere se izvorna ta ka 1s.5.Specify first destination point:Izabere se odredi na ta ka 2d6.Specify second source point: Pritisne se Enter .Izabrani objekt je pomjeren icentriran prema izboru odredi ta.

Slika 27.VII Ilistracija primjenae niza Align komande sa jednim parom ta aka

Bilje ka: Vi mo ete primjetiti da se sa izborom dva para ta aki izabrani objekti iliobjekat i pemje taju i rotiraju za centriranje sa mogu nosti pode avanja veli ine



objekta izborom opcija Yes ili No.Kod jednog para izvorne i odredi ne ta keobjekat se samo premje ta u odredi nu ta ku.Slede a ilustracija prikazuje primjercentriranja jednog bloka prozora sa njgovim ubacivanjem u zid objekta sa dva parata aka i pode avanjima izborom opcija Yes i NO.

Slika 28.VI Varijante primjene Align komande sa dva para ta aka

Ponovna promjena veli ina objekatuVeli ina objekata se mijenja komandama: Stretch,Scale,Extend,Trim ,Lengthen iBreak Da se rastegne objekat koristi se komanda Stretch.

Rastezanje objekata Stretch komandomAutoCAD raste e:lukove (arcs), elliptical arcs, lines, polyline segments, 2D solids,rays, traces, and splines koje presjeca selekcija pravougaonika sa uglovim 1 i 2 nanapred prikazanoj slici.Rastezanjem (STRETCH) se pomjera krajnja ta ka kojale i unutra pravougaonika ,ostavljaju i na taj na in spoljni dio nepromjenjen.STRETCH se ne mogu modificirati 3D tijela,debljine polylinija,tangente ili krivenapujene informacijama

Komandu birate prema lijevo prikazanojilustraciji .1. Coomand : Stretch Se upi e i pritisne Enter dase pojavi:2.Select objects to stretch by crossing-window or

crossing-polygon... Na obavijesti posle startovanja komande stoji za izborslekcionog metoda koristi Crossing-window ili Crossing-Polygon.To zna i da sepravouagaonik povla i sa specificiranjem odnosno izborom prvog ugla iznadobjekta sa gornjom ugaonom ta kom prema lijevo za izbor donje lijeve ugaoneTa ke.3.Select objects: Specify opposite corner: 4 found izaberu se objekti prema opisu.4.Select objects:Pritisne se Enter5.Specify base point or displacement: Specificira se ta ka (3) ili se pritisne Enter.



6.Specify second point of displacement or <use first point as displacement>: 60 seupi e i pritisne Enter ili se specificira ta ka (4) ili se pritisne Enter.Ilustracija29.VI.

Slika 29.VI Ilustracija rastezanja objekata primjenom niza Stretch komande

Bilje ka :Na ilustraciji 22.VI prikazano je kako jedan objekat koji se izabireCrossing poligonom se mo e premje tati tj pomjerati u ejlenom pravcu .AutoCAD pomjera cjeline objekata u prozoru kod kojih je primjenjena komandaMOVE. Ako unesete jednu drugu ta ku objekti su rastegnuti vektor rastojanjem izbazne ta ke do druge ta ke .Ako pritisnete Enter na drugoj ta ci (Second Point) ododgovora na razmje tanje (Displacement prompt) ,Stretch tretira prvu ta ku kaoX,Y premje tene vrijednosti

.

Slika 30. VI Ilustracija rastezanja slo enijeg objekta Stretch nizom komande



Skaliranje objekata (Scaling Objects)Skaliranjem objekti se rade ve i ili u i ali se ne prepravjaju njihoveosobine.Skaliranje mo e da se izvr i specificiranjem bazne ta ke i du ine koja jekori tena kao faktor skale osnovan na aktuelnim jedinicama crte a ili saupisivanjem faktora skale.Mo e se specificirati aktuelna du ina i jedna nova du inaza objekat.Skaliranjem se mijenjaju veli ine svih dimenzija izabranogobjekta.Jedan faktor skale ve i od 1 pove ava objekat.Faktor skale manji od jedanskuplja objekat.To je ustvari uve anje ili smanjenje objekta proporcionalno X,Y iZ direkcijama.

Da se izabere komanda mo e se koristiti ilustracijalijevo. Dodatni meni se pojavljuje posle prethodnoprimjenjene komande desnim klikanjem nagrafi ku povr inu iz kojeg birate komandu.Sa komandne linije se komanda aktivira:1. Command : Scale se upi e i pritisne Enter da se

pojave opcije:2.Select objects: 1 found Markira se objekat za skaliranje nekim od selekcionihmetoda.3.Select objects: pritisne se Enter da se pojavi:4.Specify base point: Izabere se bazna ta ka.( midpoint)5.Specify scale factor or [Reference]: 2 Upi e se fakto skale i pritisne se Enter ilise izabere R opcija i pritisne Enter.Za upisanu opciju ilustracija slici 31.VI.

Slika 31 .VI Ilustracija primjene navedenog niza Scale komande sa opcijom faktora skale

Bazna ta ka koju specificirate indentifikuje ta ku koja ostaje na istoj lokaciji kaoodabrani objekat promjenjene veli ine (i prema tome se pomjeri iz stacionarnebazne ta ke ).Povla ite krsti da se napravi slika ve a ili u aSkaliranje objekata reference opcijom1.Command: scale se upi e i pritisne Enter2.Select objects: 1 found izabere se objekat3.Select objects: Izabere se i drugi objekat ili se pritisne Enter da se pojavi:4.Specify base point:Specificira se ili se markirana bazna ta ka5.Specify scale factor or [Reference]: r Upi e se opcija i pritisne Enter6.Specify reference length <1>: 20 Specificira se du ina reference.7.Specify new length: 10 Specificira se nova du ina i pritisne Enter.Ilustracija naslici 32.VI.



Slika 32.VI Opcijom R-reference une enoj nakomandnoj liniji dobijena slika

Skaliranjem se mijenja veli ina i svedimenzije odabranog objekta.

Sa faktorom scale manjimod jedan dobija seumanjena slika i obrnutouve ana slika sa ve im od1.

Bilje ka:Vi mo ete istovremeno izabrati 1 ili vi e objekata da im promjeniteveli ine sa odre enim faktorom skale koji izaberete.

Produ enje objekata do ograda-objekata (Extending objects)Vi mo ete skratiti ili produ iti objekte pri susretu sa stranicama drugihobjekata.Ovim na inom mo ete nacrtati jedan objekat ,kao jednu liniju i posle jepodesiti egzktno izme u drugih objekata. Objekti koji se biraju da se presjecajusvojim ivicama ili ogra uju objekte koji se skra iju ili produ uju se ne odstranjujuiz crte a.Vi mo ete izdu iti ili skratiti objekat za projektovanu ivicu ili za jednupresje nu extrapolaciju,tj gdje bih se objekat presjekao ako bih bio izdu en.Ako neuradite specificiranje ograde i pritisnete ENTER na obavijest Select Objects , sviobjekti postaju potencijalna ograda. Ovo se naziva zahtjevana selekcija.Da se produ e objekti do susreta sa drugim objektom koristi se Extend komanda

koja se mo e izabrati kako je na slede oj

ilustraciji pokazano.Na komandnoj liniji se :1.Command : extend se upi e i pritisne Enter dase pojave opcije :2.Select boundary edges... da se odabere ograda

za ivice,izabere se ograda markiranjem jednog ili vi e objekata sa pritisnutom Shifttangentom .3.Select objects: Odabere se jedan ili vi e objekata i pritisne Enter ili se pritisneEnter da se odaberu svi objekti(implicitna selekcija)



4.Select object to extend or shift-select to trim or [Project/Edge/Undo]: O odaberese jedan objekat za susret sa ogradom ili se dr i dole pritisnut SHIFT i odaberejedan objekat za podkresavanje ili se upi e jedna opcija.

• Project opcija: Specificira se metod,AutoCAD ga koristi kod produ enjaobjekata.

Enter a projection option [None/Ucs/View] <current>: Upi e se opcija ili pritisneEnter.a. None opcija : Ne specificira se projekcija. AutoCAD-om se se produ e samoobjekti koji se presjecaju sa ivicama ograde u 3D prostoru .b. UCS opcija : Specificira se projekcija na XY ravan aktuelnog kordinantnogsistema UCS-a. AutoCAD-om se produ avaju objekti koji se ne presjecaju saobjektima ograda u 3D prostoru.c. View opcija : Specificira se projekcija du aktuelne pogledne direkcije.

• Edge opcija : Produ uje se objekat za drugu objektovu implicitnu ivicu ilisamo za jedan objekat koji se u stvarnosti presjeca u 3D prostoru.

Enter an implied edge extension mode [Extend/No extend] <current>: Upisuje sejedna opcija ili pritisne Enter.a. Extend opcija : Produ uje se ograda objekta du njegove prirodne staze kojomse presjeca drugi objekat ili njegova implicitna ivica u 3D prostoru.b. No Extend opcija : Specificiraju se koji objekat da se produ i do objekt ogradekoja se u stvarnosti presjeca sa njim u 3D prostoru.Produ enje linija do ograda1.Command: _extend Izabrana komandaCurrent settings: Projection=UCS, Edge=ExtendSelect boundary edges ...2.Select objects: 2 found Odabrne granice pravugaonik i linija za granicu lijevona na ilustraciji istaknute.3.Select objects: Pritisne se Enter4.Select object to extend or shift-select to trim or [Project/Edge/Undo]:Izaberu selinije 1,2,3,4,5,6 za susret produ enja sa ogradama a linije 1 i 7 se izaberu sapritisnutom Shift tangentom za podkresavanje psosle zavr enog produ enja iskra enja pritisne se Enter.Ilustracija na slici 33.VI lijevo je rezultat navedenogniza komande.

Slika 33.VII Ilustracija produ enja i skra enja linija nizom Extend komande



Da odaberete geometriju u blokovima koji se ogra uje ,vi mo ete koristiti:Pojedina no (single),ukr anja (crossing), ograde (fence), ili implicitna ograda(implied boundaries).

Slika 34.VI Ilustracija produ enja objekata nizovima Extend komande sa izborom ograda

Za ogradu se mogu izabrati objekti koji defini u ivice ograda do kojih eliteprodu iti objekte .Validne ograde su objekti koji uklju uju 2D i 3D polylines,lukove (arcs), blocks, circles, ellipses, layout viewports, lines, rays, regions,splines, text, and xlines.Object does not intersect an edge.Informacija na komandnoj liniji vas obavje tavada ne mo ete vr iti Trim i Extend komandu,sa odabranom ogradom.

Vi mo ete produ avati objekte bez napu tanja TRIM komande.Pritisnute tangentuSHIFT i odaberite objekte za produ avanje.1.Command: _extend Izabrata komandaCurrent settings: Projection=UCS, Edge=Extend2.Select objects: 1found, 1 total Izabrta spoljnja ograda pravougaonik

Slika 35.VI Kori tenjem ograde Fence simultano se odjednom produ i nekoliko objekata

3.Select objects :Pritisne se Enter



4.Select object to extend or shift-select to trim or [Project/Edge/Undo]: f- Upi e sepo etno slovo opcije(Fence) selekcionog metoda i pritisne Enter5.First fence point: izabere se ta ka A6.Specify endpoint of line or [Undo]:Izbere se ta ka B7.Specify endpoint of line or [Undo]:Izabere se ta ka C8.Specify endpoint of line or [Undo]: pritisne se Enter9.Select object to extend or shift-select to trim or [Project/Edge/Undo]: Pritisne seEnter da se zavr i komanda. Ilustracija navedenog niza komande slika 35.VI.

Skra ivanje objekata (Trim Objects)Vi mo ete skra ivati objekte kao to su njihovi krajevi na graicama ogradadefinisanim ivicama drugih objekata.Presje ne stranice (Cutting edges) mogu bitilinije,lukovi,kru nice,elipse,polylinije,splinije,konstrukcione linije,regioni blokovi izraci.Tako e mogu biti layout-i viewport-a na Paper space.Odabirate jednu od alternativnih komandu prema slici:

1.Command: _trim Izabrata komandaCurrent settings: Projection=UCS, Edge=Extend2.Select cutting edges ...Select objects: Specify opposite corner: 2 found Izabrat selekcioni metod CrossingPoligon 1 i 23.Select objects: Pritisne se Enter4.Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]:Izabira seobjekat za podkresavanje Ta 35.Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]:Ta 46.Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: pritisne seEnter da se zavr i komanda Ilustracija 36.VI prikazuje navedeni niz komande.

Slika 36.VI Ilustracija niza napred navedne Trim komande- dobijen desno crte



Slika 37. VI Ilustracija primjena TRIM komandi za prikazani crte

U ovom primjeru vi bri ete razdvajanje zidova posatavljanjem veze izme u njih.

Jedan mo e biti ivica za skra ivanje tj kori tena da objekti mogu bitiskr eni(trimed). Za primjer na ilustraciji sijalice,kru nica je ivica presje na ivica zakonstrukcione linije iako biva skra ena.

Kad se skra uje nekolikoobjekata sa razli itim selekcionim metodima,mo e pomo i da izaberete aktuelnupresje nu ivicu a objekt skratite.Na primjer presje ne ivice su izabrane kori tenjemcrossing selekcije.

slede i primjer koristi se fence selection method da se odabere serija objekata za

skra ivanje.



Vi mo ete skratiti objekte za njihovo najbli e presjeci te sa drugimobjektima.Umjesto izbora ivica za presjecanje,pritsnete Enter.Onda kada odabereteobjekte za skra ivanje , AutoCAD-om se automatski biraju najbli i objekti nacrte u kojim se isjecaju ivice.U ovom primjeru zidovi su skra eni kako je na samojslici.

Slika 38.VI Ilustracija primjera skra ivanja objekata primjenom Trim komande

Kori tenje Fence selekcionog metoda sa Trim komandomDa bi se smanjilo vrijeme modificiranja objekata korisno je kombinovati selekcionemetode da se izvr i podkresavanje ili produ avanje objekata.Pored opcija koje senavedene u samom nizu komande Select object to trim or shift-select to extendpritisne se Shift tangenta da se mo e vr iti i prebacivanje komandi sa Trim naExtend i obrnuto.1.Command: _trim Izabere se komandaCurrent settings: Projection=UCS, Edge=Extend2.Select cutting edges ...Select objects: 1 found pritisne se Shift tangenta da se mo e izabrati vi epresjecaju ih ivica3.Select objects: 1 found, 2 total izabrani objekti za presjecaju e ivice4. Select objects: pritisne se Enter5.Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: f upi e sepo etnoslovo imena selekcionog metoda i pritisne Enter6.First fence point: Izabere se ta ka A prikazana na ilustraciji 397.Specify endpoint of line or [Undo]: Izabere se ta ka B8.Specify endpoint of line or [Undo]: Izabere se ta ka C9.Specify endpoint of line or [Undo]: pritisne se Enter



10.Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: Pritisne seEnter da se zavr i komanda .Navedeni niz komande je prikazan na slici 39.Sve ivicepresje ene sa Fence ogradom su istovremeno podkra ene.

Slika 39 .VI Ilustracija Trim komande sa Fence selekcionim metodom za skra enje objekata

Produ enje objekata (Lenghtening Objects)Lenghten komadom se mogu mijenjati uklju eni uglovi lukova i du ine nekihobjekata kao to su :otvorene linije,lukovi,otvorene polylinije,elipti ni lukovi iotvorene splinije.Rezultati su sli ni izdu enjima i podkresavanjima (extending itrimming. Du ina se mo e promjeniti na nekoliko na ina:

• Dinami kim povla enjem kraja objekta (dynamically)• Specificiranjem nove du ine ili ugla izra avaju i ih u procentima totalne

du ine ili ugla.• Specificiranjem pove anja du ine (an incremental length) ili ugla

izmejrenog od krajnje ta ke.• Specificiranjem objektove totalne apsolutne du ine ili uklju enog ugla.

.Vi to mo ete promjeniti na nekoliko na ina.Komandu birate prema slede oj slici:

1.Command: _lengthen Izabrana komanda2.Select an object or [DElta/Percent/Total/DYnamic]:Markirate ojekatzaprodu enjeCurrent length: 60.0000 Pro itate postoje u du inu ili ugao



3.Select an object or [DElta/Percent/Total/DYnamic]: d - Upi e se opcija i pritisneEnterAmbiguous response, please clarify...4.DElta or DYnamic? De Upi e se opcija i pritisne Enter5.Enter delta length or [Angle] <20.0000>: 30 upi e se razlika vrijednosti kojom seprodu ava objekat ili objekti i pritisne Enter6.Select an object to change or [Undo]:Markira se strana za prod enje produ enjese izvr i.7.Select an object to change or [Undo]: Pritisne se Enter da se zavr i komanda.DElta opcija produ enja linije

Slika 40.VI Ilustracije primjera primjene nizova Lengthen komande

Procenat opcija produ enja linije na obavijest Auto Cad-a unosi se P i pritisneteEnter i unesete procenat produ enja.Total opcija produ enja linije na obavijest Auto Cad-a unosi se T i pritisnete Enteri unesete ukupnu du inu ili ukupni ugao koji elite da va objekat ima vrijednosti.Dynamic opcija produ enja linije na obavijest Auto Cad-a unosi se DY i pritisneteEnter, mi om se povla i ona strana linije na koju se vr i produ enje ,a mi om imarkirate ta ku zavr etka produ enja linije.

Prekidanje objekata (Breking Objects)Da se podjeli i razdvoji jedan objekat na dva dijela izme u dvije ta ke koristi seBreak komanda.

Sa komadom se mo e ukloniti dio objekta kojinije potreban.Izbor komande mo e da se izvr iprema lijevoj ilustraciji .Izabere se jedna alternativna komnada



1. Command: _break Izabere se komanda2. Select object:Odbere se linija3. Specify second break point or [First point]: f Upi e se opcija (First point) ipritisne Enter4.Specify first break point: Markira se ta ka A5Specify second break point: Markira se ta ka B Posle markiranja ta keB odsje eni dio linije nestaje iz crte a i linija ili drugi objekat su podijeljeni na dvadijela za umanjenu veli inu izbrisanog objekta.

Slika 41.VI Ilustracija primjera primjene Break komande sa dve i jednom ta kom

Da se razdvoji jedan objekat na dva dijela bez brisanja dijela objekta unesite isteta ke prvu i drugu.Vi ovo mo ete uraditi uno enjem @ kada se specificira drugata ka.

Slika 42.VI Ilustracija primjer oblikovanja objekata primjenom Break komande

Crtanje zako enja (Create Chamfers)Da bih izvr ili zako enje ivice odnosno uglove objektima birate jednu odalternativnih komandi:



Kada se starta komanda na komandnoj liniji sepojave opcije : (TRIM mode) Currentchamfer Dist1 = 10.0000, Dist2 = 10.0000Select first line or[Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]:Bilje ka: Zako enje jedne asociativne rafure

ije su ograde bile definisane iz linijskih segmenata uklanjaju asociativnurafuru.Ako je asociativna rafura definisana od polilinija asociativnost se

zadr ava.• Trim mode : kontroli e se dali da AutoCAD podkresava odabrane ivice za

zako enje krajnjih ta aka linija. Upi e se T na komandnoj liniji i pritisneEnter da se pojave opcije :

Enter Trim mode option [Trim/No trim] <current>: Upi e se opcija i pritisne Enterili se pritisne Enter da se prihvati aktuelno postavljeni na inBilje ka: Trim postavlja TRIMMODE system variable za 1; No Trim postavljaTRIMMODE za 0. If Trim na inom CHAMFER podkresava presjecaju e linijekrajnjih ta aka .Ako odbrane linije nisu presje ene AutoCAD-om se produ e ilipodkre u one . Ako je TRIMMODE postavljen za 0, AutoCAD crta zako enje bezpodkresavanja odabranih linija.

• Selct first line or: Specificira se prva od dviju ivica zahtjevanih zadefinisanje dvodimenzionalnog zako enja .posle specificiranja prve ivicespecificira se i druga ivica i zako enje je nacrtana sa osnovno postavljenimdistancama.

• Polyline: Zako avaju se kovi jedne cijele polylinije.Na komandnu linijuse upi e P i pritisne Enter da se pojavi : Select 2D polyline da se odabere 2dpolilinija.

• Method opcija : Kontroli e da li AutoCAD koristi dvije distance ili distancui ugao za kreiranje zako enja.

• Distance opcija i distanca ugao opcija su obje njene kroz primjenekomande koje slijede.

Distance opcijaDistance Opcija je naj e primjenjivana opcija i slede i primjer ilustrujekompletni niz komandi za zako enje jednog ugla odabranom objektu.1.Command: _chamfer Izabrana komanda(TRIM mode) Current chamfer Dist1 = 10.0000, Dist2 = 10.0000Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]: d Enter2.Specify first chamfer distance <10.0000>: 20 Enter3.Specify second chamfer distance <20.0000>: 15 Enter4.Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]:odabere se 1 ivica5.Select second line: odabere se 2ivica.Ilustracija primenjenog niza komande slika 43.VI.



Slika 43.VI Ilustracija zarubljivanje ivica objektu primjenom Chemfer komande

Kori tenje CHAMFER je brz na in crtanja jedne linije izme u dve ne paralelnelinije.Uobi ajeno se koristi da reprezentuje jedan zasje eni ugao. CHAMFER semo e koristiti za zasjecanje odjednom svih uglova jedne polylinije.Vi mo ete zabrubljivati uglove linijama,polylinijama,Xlinijama i zracima.Sa distanca metodom vi mo ete nacrtati masu linija koje bih trebalo odstraniti iliprodu iti.Sa Angle metodom vi mo ete specificirati du inu zako enja i ugao formiran odprve linije.Vi mo ete zadr ati zako ene objekte i prije nego to su bili zako eni,aliih mo ete i odstraniti ili produ iti do zako ene linije (chamfer line).Ako su obadva objekta bili zako eni na istom sloju ,chamfer linija je kreirana natom sloju.Ina e chamfer linije su kreirane na aktuelnom sloju.

Kao to ste vidjeli na komandnoj liniji pri startovanju Chamfer komande da imatemogu nosti izbora vi e opcija:Zako enje Polyline sa primjenom Trim/No trim opcijaNa komandnoj liniji se upi e opcija polylinije i Trim opcije i uako enja kova seizvr i prema ilustraciji na slici

Slika 44.VI Ilutracija zako enja polylinija sa Trim/No Trim opcijama nizovima Chamfer



Zako enje uglova distance Angle opcijomStartuje se komanda Chamfer:1. CHAMFER Izabrana komanda(TRIM mode) Current chamfer Dist1 = 10.0000, Dist2 = 10.00002.Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]: a Upi e se po atnoslovo opcije i pritisne Enter

3.Specify chamfer length on the firstline <20.0000>: 30 Upi e se du inalinije zako enja na prvoj liniji i prisneEnter.4.Specify chamfer angle from the firstline <0>: 30 Upi e se ugao zako enja ipritisne Enter5.Select first line or

[Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]: Odabere se prva linija.6.Select second line: Odabere se druga linija . ak se zarubi prema nizu komandekako je prikazano lijevo na ilustraciji.

Zaobljavanje ivica objektima sa Fillet komandomZaobljavanjem se spajaju dva objekta sa ugla enim i pode enim specificiranimradijusom .Mogu se zaobljavati:lukovi ,kru nice ,linije,polylinije,zraci(Rays),splinije i konsrukcione linije (Xlines).

Alternativni izbor komande vr ite premalijevo prikazanoj ilustraciji. Posle izborakmande pojavi se slede e:Current settings: Mode = current, Radius =currentSelect first object or

[Polyline/Radius/Trim]: Koristite objekt selekcioni metod ili upi ite opciju iprisnite Enter. Opcije koje se koriste :

• Select First Object: Odabere se prvi od od dva tra ena objekta da se defini e2D zaobljenje ili ivice 3D tijela za zaobljenje.

• Polyline.: Ume u se lukovi na svako ku 2D polilinije gdje se dva linijskaobjekta susre u.

• Radius: Defini e se radijus lu nog zaobljenja.• Trim : Kontroli e se dali AutoCAD podkresava odabrane ivice za

zaobljavanje krajnjih ta aka zaobljenja.Select fist object opcija1. Command: _fillet Izabere se komanda2.Current settings: Mode = TRIM, Radius = 20.00003.Select first object or [Polyline/Radius/Trim]: Izabere se prvi objekat L1



4.Select second object: Izabere se drugi objekat L2.Primjetite da je aktuelnopostavljeni radius R = 20 i Mode = Trim to zna i da se ivice krajnjih ta aka linijapodkresavaju.Za primjer desno na ilustraciji Mode = No Trim

Slika 45 .VI Ilustracija zaobljavanja objekata nizom First Object opcijom fillet komande

Slika 46.VI Ilustracija zaobljavanja dva objekta linija i lukova opcijom First object ,Fillet

Zaobljavanje objekata radius opcijom1.Command: _fillet Izabre se komandaCurrent settings: Mode = TRIM, Radius = 10.00002.Select first object or [Polyline/Radius/Trim]: r Upi e se po etno slovo radiusopcije i pritisne Enter3.Specify fillet radius <10.0000>: 20 Upi e se nova vrijednost radiusa i pritisneEnter4.Select first object or [Polyline/Radius/Trim]:Izabere se objekat markiranjem(liniju) markiraj 1 stranu5. Select second object: Izabere se druga markiranjem .Ilustracija 47 prikazujenavedeni niz komande

Slika 47. VI Ilustracija Zaobljenja ka pravougaonika radius opcijom Fillet komande



Kao to ste mogli primjetiti na komandnoj liniji posle startovanja komande da vamAuto CAD ponudi tri opcije:Polyline,Radius i Trim.Trim opcija ima dodatne dvijeopcije tj Trim i No trim ociju.Slede e ilustracije prikazuju ta se dobija primjenomnavedenih opcija

Slede a ilustracija prikazuje spajanje dva objekta sa zaobljenim lukom jednogspecificiranog radijusa.

Vi mo ete zaobljavati:lukove(Arcs),kru nice(Circles),linije,polylinije,zrake(Rays),splinije i konsrukcione linije(Xlines)

Kori tenjem FILLET komande jekonvencionalni metod crtanja

jednog luka sa specificiranim radijusom koji je tangentan na dva izabrana objekta.FILLET mo e biti kori ten da zaobli sve uglove kori tenjem jedne komande.Postavljanje Radius zaobljenja.Radius zaobljenja (fillet) je radius luka koji spaja izabrane objekte.Promjenamaradiusa posti e se niz zaobljenja.Ako radijus postavite za 0 zaobljeni objekti sepresje u ili produ e do njihovog presjeci ta ali ne kreiraju luk.

Kotrola lokacije zaobljavanja

Zaobljavanje polylinija metodima Trim/No trim kao i njihovom kombinacijom.Zaobljavanje paralelnih i linija pod uglom.Primjetite kod zaobljavanja linija pod



uglom da se formira luk zaobljenja ija bih se krajnja ta ka u slu aju produ etkalinije susrela sa njim.

Zaobljavanje polilinije Opcijom Polyline1.Command: _fillet izabrata komandaCurrent settings: Mode = TRIM, Radius = 10.00002.Select first object or [Polyline/Radius/Trim]: p Upi e se po etno slovo opcije Ipritisne Enter3.Select 2D polyline: Odabere se polilinija Ilustracija primjenjene komande slika48 u sredini.5 lines were filleted2 were parallel

Slika 48 :VI Ilustracija zaobljavanja polilinije opcijom Polyline Fillet komande

Vi mo ete zaobliti jednu cijelu polyliniju i ukloniti zaobljenje iz jedne cijelelinije.Ako postavite za nulu fillet radijus,AutoCAD-om se ume u zaobljeni lukovina vrhuncu svakog polylinijskog segmenta koji su dovoljno duga ki da se prilagodefillet radijusu.



Ako dva linijska segmenta kovergiraju kao da se prili avaju lu nom segmentu kojise separi e od njih AutoCAD –om se uklanja lu ni segment i to nadomje ta salukom zaobljenja.

Ako postavite radijus zaobljenja za 0 lukovi zaobljenja nisu umetnuti.Ako su dvapolylinijska segmenta separisana sa jednim lu nim segmentom ,Auto CAD sklanjataj luk i iste e liniju dok se ne umetne.

Kori tenje komande ExplodeKomanda se koristi da se jedan slo eni objekat u koji su uklju eni drugi objektiraspadne u svoje sastavne dijelove .Na primjer jedan blok objekat je slo eniobjekat.

Boje, tipovi linija i debljina nekih rasprsnutih objekata se mogu promjeniti.Drugirezultati se razlikuju od tipa slo enog objekta koji se raspada.Komandom exploderaspadaju se slede i slo eni objekti na svoje sastavne dijelove.2D i Lightweight Polyline

Odbacuje se neke asocijativne debljine ili tangent informacije.Za iroke linijeAutoCAD smje ta rezultantnu liniju i lukove du centra polylinije.3D Polyline ,3D Solid , lukove,Blokove,Tijela(3D Solid).Skaliran blok ne mo e seraspasti komandom Explode kao i blokovi umetnuti sa MINSERT i externalreferences (xrefs) a njihovi zavisni blokovi nemogu biti raspadnuti.Kru nice uneoblikovanim skaliranim blokovima se raspadaju u elipse.Mtext se raspada u text



objekte.Multi linije se raspadaju u linije i lukove.Regioni se raspadaju u linijelukove i splinije.

Slika 49. VI ilustracija primjene crossing selekcionog metoda za modifikaciju slo enogobjekata

Bilje ka : Poligon se postavlja markiranjem od desna na lijevo na dole .Svi objektikoji se nalaze u poligonu i koji su presje eni poligonom su odabrani objekti zaslede e nizove komandi.



Dobijanje informacija sa crte a.......................................................................... 1Mjerenje rastojanja i uglova (Distance) .......................................................... 1Kalkulacija povr ina i obima.......................................................................... 2Obra un povr ina izborom opcije Object ....................................................... 3Prora un kombinovanih povr ina ADD opcijom Area komande..................... 6Prora un povr ina ADD i Subtract opcijama .................................................. 7Region-Massprop........................................................................................... 9Informacije o bazi podataka ......................................................................... 11Izlaganje kordinata jedne lokacije ................................................................ 11Izlaganje statisti kih podataka o datumima i vremenu .................................. 12Primjena status komande.............................................................................. 13

Dobijanje informacija sa crte a

Dok radite na va em crte u Auto Cad je zauzet paranjem ta nih detaljnihinformacija o svim objektima na va em crte u.Vi mo ete iskoristiti ove informacijeu bilo koje vrijeme dobijaju i detaljne informacije koriste i se komandama kojemjere rastojanja i kalkuli u povr ine.U ranijem poglavlju ste u ili kako se paraju i izla u informacije takve kao to su:naslov odnosno naziv crte a,autor ,objekat ,lozinka (keywords),adresa i sl.U poglavlju o kordinantnim sistemima ste u ili kako se nalaze kordinate neke ta ke

na va em crte u.Ovdje emo objasniti kako se rade :

• Mjerenje rastojanja i uglova• Kalkuli u povr ine• Izla u liste informacija oko objekata na crte u• Evidencija koli ine vremena provedenog na

preure enju objekata• Izlaganje osobina crtanja• Status odabranog ablona modela• i dr

Mjerenje rastojanja i uglova (Distance)

Jednu od alternativnih komandibirate prema ilustraciji lijevo.Sa komandne linije se startakomanda:1.Command : dist Se upi e i

pritisne Enter da se pojave slede e obavijesti::

2 VIII Poglavlje Dobijanje informacija sa crte a


Slika 01.VII Ilustracija primjene obra una du inei ugla niza Distance komande

2.Specify first point: Specificira ilimarkira ta ku 13. Specify second point:Specificira se ilimarkira ta ka 2.Na komandnoj liniji sepojave informa cije o vrijednosti rastojanja-distance ,ugla u odnosu na X osu u X i Y

ravni ,ugao XY ravni.

Distance = 75.0000, Angle in XY Plane = 30, Angle from XY Plane = 0Delta X = 64.9519, Delta Y = 37.5000, Delta Z = 0.0000 Distance = 75Ugao Angle 30

Bilje ka:Na isti prikazani na in vi mo ete izmjeriti rastojanje bilo da se radi overtikalnoj ili horizontalnoj liniji u kojim slu ajevima se mijenja samo ugao (Angle in XY plane = 90 odnosno 0 stepeni)

Kalkulacija povr ina i obimaKori tenjem jedne od alternativnih komandi lijevo sa ilustracije mogu se izar unati

povr ine i obimi svih objekata na va em crte u.Za startovanje komande sa komandne linije :Posle startovanja komande na komandnoj liniji sepojave opcije:Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]:

• Opcija Specify first corner point• Object opcija• Add opcija• Subtract opcija

Opcija obra una povr ine :Specify first corner pointNavedena ilustracija sa nizom komandi reprezentuje ovu opciju .Biraju se ta ke poodre enom redosledu.Prva i zadnja ta ka se ne preklapaju.Sve ta ke moraju le atina jednoj ravni paraelnoj sa XY ravni od aktuelnog UCS kordinantnog sistema

1.Command : Area Se upi e na komandnoj liniji i pritisne Enter da vam se pojaveslede e opcije:2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]:Specificira se (markira se)prvi ak odabrane povr ine Ta ka 13.Specify next corner point or press ENTER for total:Markira se ta ka 24.Specify next corner point or press ENTER for total: Markira se ta ka 35.Specify next corner point or press ENTER for total: Markira se ta ka 4



6.Specify next corner point or press ENTER for total: Markira se ta ka 57.Specify next corner point or press ENTER for total: Markira se ta ka 68.Specify next corner point or press ENTER for total:pritisne se Enter i povr ina jeizra unata .Obavijest o vrijednosti povr ine i obima se pojavi na komandnoj linijikako slijedi .Slede a ilustracija prikazuje navedeni niz komande.Area = 1572, Perimeter = 190 Rezultat obra una

Slika 02 .VII Ilustracijaobra una povr ine i obimaprimjenom niza Areakomande

Kontinulano sespecificiraju ta ke da sedefini e polygon a ondase pritisne Enter da sedefinisanje parametrakompletira.Kalkulisanjem obima AutoCAD –omse u to dodaju du inelinija.

Kada ste startovali komandu mogli ste primjetiti da vama se nudi izbor opcija nakomandnoj liniji koje mo ete izabrati za za prora un:

Obra un povr ina izborom opcije ObjectOpcijom Object : Kalkuli e se povr ina i obim odabranog objekta.Mo e sekalkulisati povr ina krugova,elipsi,splinija,poligona ,polilinija regiona i punihtijela.1. Command: _area izabere se komanda2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: o Up e se po etno slovoopcije i pritisne Enter.Da se odabere objekat .3.Select objects: Izabran objekat otvorene polylinije.Ilustracija na slici 03prikazuje navedeni niz komande.Slede i rezultati povr ine i obima se pojave nakomandnoj liniji: Area = 6222, Perimeter = 736



Slika 03.VII Ilustracija obra una povr ine i obima polilinije nizom Area komande

Na slede oj ilustraciji slike 04 :VII je prikazano nekoliko objekata za koje suobra unate povr ine i obimi u jedinicama crte a postavljenim na Drawing Unitsdialog box-u.

Slika 04.VII Ilustracija obra una povr ina obima objekata Object opcijom Area komande

Obra un povr ina regiona i tijelaDa bih mogli da primjenimo Area komandu za prora un povr ine regiona prvo iosnovno je da kreiramo region pa da koristimo Object opciju Area komande zaobra un povr ine regiona.Formiranje regiona je korisno kada se radi okomplikovanim povr inama koje se izdjele na regione .1.Command: _region izabere se komanda2.Select objects: 1 found Odabere se prvi objekat;linija ili luk3. Select objects: 1 found, 1 total Sa pritisnutom Shift tangentom biraju se sviostali objekti koji ulaze u region.Na kraju se na komandnoj liniji poka e koliki brojobjekata je izabrano za region12Select objects: 1 found, 8 total Izabran 8 ukupno u primjeru 8 oblekata



13. Select objects:pritisne se Enter da se iza e iz komande.Na komandnoj liniji sepojavi da je lop izvu en i da je region kreiran.Kad se to pojavi na komandnoj linijimo e se pristupiti obra unu povr ine1 loop extracted.1 Region created.

Slika 05.VII Ilustracija formiranja regiona i obra una njegove povr ine i obima

1. Command: _area Izabere se komanda2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: o Upi e se opcija i pritisneEnter3.Select objects:Odabere se region i rezultati obra una se izlo e na komandnojliniji:Area = 10482, Perimeter = 563Ilustracija 05.VII.Bilje ka: Prilikom obra una terenskih povr ina koje se mogu podijeliti u regione iliparcele primjena ovog na ina obra una je veoma efikasna posebno ako se izvr ilinkovanje –povezivanje programa za automatsko dobijanje podataka o povr inamai o ogradama povr ina.Obra un povr ina tijela1. Command: _area Izabrata komanda2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: o upi e se opcija i pritisneEnter.3.Select objects: Odabere se objekat .Rezultat se pojavi na komandnojliniji.Slede a ilustracija05.VII prikazuje obra unate povr ine kocke,valjka i kupe.



Slika 05.VII Ilustracija primjene Object opcije Area komande za prora un povr ina tijela

Prora un kombinovanih povr ina ADD opcijom Area komandeOpcija Add: Pali se Add mode i dr i teku i bilans totalne povr ine isto kao i kadse kontinualno defini e povr ina. Add opcijom se kalkuli u individualne povr ine iobimi definisane povr ine i objekata isto kao i totalne povr ine od svih definisanihpovr ina i objekata.Pri Add opciji mo e se koristiti Subtract opcija da seoduzimaju specificirane povr ine od totalne povr ine.Startajmo komandu:1.Command : AREA se upi e i pritisne Enter2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: a Upi e se opcija i pritisneEnter.3.Specify first corner point or [Object/Subtract]: o Upi e se opcija i pritisne Enter

Slika 06.VII Ilustracija prora una slo ene povr ine primjenom ADD opcije Area komande

4.(ADD mode) Select objects: Izabere se poligont 1 za dodavanje povr ine.Izlo i serezultat dodate povr ine na komandnoj liniji .Area = 2338, Perimeter = 180Total area = 2338



5. (ADD mode) Select objects: Izabere se pravougaonik 2.Izlo e se rezultatidodatne povr ine i obima uz pridodavanje povr ine za totalnu sumu.Area = 1441, Perimeter = 156Total area = 37796.(ADD mode) Select objects: izabere se regon na sliciArea = 2279, Perimeter = 197Total area = 60598.(ADD mode) Select objects: pritisne se Enter9.Specify first corner point or [Object/Subtract]: Pritisne se Enter da se zavr ikomanda.Slika 06.VII prikazuje slo enu povr inu sa totalnom povr inom 6059 ujedinica kvadratnim crte a Postavljenim na Units dialog box-u.

Prora un povr ina ADD i Subtract opcijamaSuptract opcija: Sli an slu aj dodavanju tj. Add opciji ali se oduzimaju povr ine iobimi.Slede i niz komande nam pokazuje kako se to radi.1.Command: _area Izabere se komnda2.Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: a Izabere se opcijai pritisneEnter3.Specify first corner point or [Object/Subtract]: o izabere se opcija Object ipritisne Enter4.(ADD mode) Select objects: Izabere se pravougaonik sa slikeArea = 4800, Perimeter = 280Total area = 48005.(ADD mode) Select objects: Izabere se regionArea = 1414, Perimeter = 154Total area = 62146.(ADD mode) Select objects: Pritisne se Enter da se pojave opcije:7.Specify first corner point or [Object/Subtract]: s Izabere se opcija oduzimanja ipritisne Enter8.Specify first corner point or [Object/Add]: o Izabere se opcija i pritisne Enter9. (SUBTRACT mode) Select objects: Izabere se krug za oduzimanjeArea = 314, Circumference = 63Total area = 590010. (SUBTRACT mode) Select objects: Izabere se pravougaonik za oduzimanje.Area = 800, Perimeter = 120Total area = 510011.(SUBTRACT mode) Select objects: Pritisne se Enter12. Specify first corner point or [Object/Add]: pritisne se Enter ponovo da se zavr ikomanda.Ilustracija 07.VI pokazuje navedeni niz komande.Tptalna povr ina 5100 objekta je izlo ena na komandnoj liniji i na TextWindowprozoru.



Slika 07.VII Ilustracija obra una povr ina primjenom Add i Subtract opcija Area komande

Bilje ka :Vi mo ete izra unati jednu povr inu i obim povr ine nizom ta aka ,nekih sedam tipova objekata.Ako treba da izra unate povr inu kombinovanu vi e od jednog objekta ,mo etezadr ati jednu uzastopnu sumu koju dodajete ili oduzimate jednoj povr iniodjednom iz jednog selekcionog skupa.Vi ne mo ete koristiti Windows ili Crossingselekciju da birate objekte.

Slika 08.VIII Primjerspecificiranja povr ine injeno zatvaranje uregion komandomREGION

Specificirate ta keprema redosledu da se zatvori povr ina u regionRa unanje jedne definisane povr ine

1.Odaberete komandu Area.2.Specificiraju se ta ke u nizu koje defini u obim povr ine koja treba da se izmjeria onda pritisnete ENTER.AutoCAD spaja prvu i poslednju ta ku da oblikuje zatvorenu povr inu i izlo imjere povr ine i obima kori tenjem postavljanja specificiranog na UNITS dialogboxu.Vi mo ete izmjeriti jedan proizvoljno zatvoren region definisan proizvoljnospecificiranim odnosno markiranim ta kama.Ta ke moraju le ati na ravniparalelnoj XY ravni aktuelnog UCS kordinantnog sistema.Izra unavanje povr ine ,obima ili periferije jednog objekta,mo e da se izvr i zazatvorenu povr inu i obim ili periferiju krugova,elipsi,polylinija,poligona idvodimenzionalnih tijela.Izlaganje informacija se razlikuje shodno tipu objekata koje birate:



Kod krugova ,elipsi , 2D solids i zatvorenih krivih splinija : se izlo u povr ina iperiferija .Kod zatvorenih polylinija i polygona: povr ine i obimi su izlo eni .Za debelepolylinije,ova povr ina je definisana centralnom linijom debljine.Kod otvorenih objekta kao to su otvorene krive splinije i otvorenih polylinija:izlo i su povr ina i du ina.

Povr ina je izra unata kao da je prava linija spojena sa krajnjom i po etnomta kom.Regioni: su kombinovane povr ine objekata u regionu.

Region-MasspropRegioni su dvodimenzionalno zatvorene povr ine kojima se crtaju oblici koji suzatvoreni loop-ovima-om ama.O regionima je bilogovora u prethodnimpoglavljima.Ono to je karakteristi no je to da se oni mogu koristiti za :

• Postavljanje rafura i osjen enja.• Analize osobina kao to su povr ine kori tenjem MASSPROPza 3D prostor

• Izvla enjeinformacijacrtanjatakvih kaoto su

centroidi.

Kalkulacijamomenata inercijepovr ine od

trodimenzionalnih tijela.MASSPROP komandom se kalkuli e momenta inercije krutog tijela od 3D punihobjekata.Moment inercije se kalkuli e samo za dvodimenzionalne presje ne sekcije3D tijela.Premda se to upu uje kao momenat inercije ,on se razlikuje od momenta inercijekrutog tijela.Povr ina momenta inercije izra ava se ^¨4 sa etvertim stepenomjedinice a rastojanje mase sa drugim stepenom jedinice^2.



Da se koristi MASSPROP komanda se se izra una momenat inercije ,prvo se kreiraregion koji je koplanaran sa UCS-om kojim se oblikuje presje na sekcija 3D solidobjekta.Da se kalkuli e momenat inercije povr ine :

1. Upi e se UCS komanda za primjenu UCS tako da je koplanearan za sekciju3D tijela iz koje elite da kreirate region.

Bilje ka: Command : UCS se upi e i pritisne Enter.Izabere se New > 3point opcijakoja se mo e uputiti za neku ravan na 3D tijelu.

2. Type section na komandnoj liniji se odredi onda se odabere 3D tijelo ipritisne Enter.

3. Odabere se XY da se specificira prva ta ka na skcionoj ravni .Ovim sepravi sekcija koplanearnim sa aktuelnom ravni XY UCS-a

4. Pritisne se Enter da se specificira druga ta ka na XY ravni kao 0,0,0.5. Command : MASSPROP se upi e i pritisne Enter ,onda se bira region koji

ste kreirali na drugom 2 i etvertom 4 korakuMoment inercije povr ine za region se izlo i za susjedno polje Moments of Inertia fu Text window. Na primjer:

---------------- REGIONS ----------------Area: 16.0938Perimeter: 16.1607Bounding box: X: 0.0000 -- 4.5188Y: 0.0000 -- 3.5615Centroid: X: 2.2594Y: 1.7808Moments of inertia: X: 68.0479Y: 109.5423Product of inertia: XY: 64.7530Radii of gyration: X: 2.0563Y: 2.6089Principal moments and X-Y directions about centroid:I: 17.0120 along [1.0000 0.0000]J: 27.3856 along [0.0000 1.0000]Write analysis to a file? [Yes/No] <N>:Bilje ka: Moment inercije povr ine je kalkulisan kori tenjem UCS Z ose Kao oserotacije.



Slika 08.VII Prozor Text Window sa podacima o masi tijela,zapremini i momentima inercije

Informacije o bazi podatakaIzla u se informacije baze podataka za odabrane objekte.

Da se prelistaju podaci baze podataka za jedan ilinekoliko odabranih objekata koristi se slede i nizkomandi:

1.Command : List se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2. Select objects : Izabere se objekt ije podatke treba da prelistate .Da seprelistaju svi podaci o objektu vi pritiskate kontinualno tangentu Enter dok se neprelistaju svi podaci o objektu .Kad se zavr i listanje na komandnoj liniji se izlo iporuka za izbor slede eg objekta.Posle toga se mo e izabirati slede i objekti zakoji su vam potrebni odre eni podaci.Ako ne trebate vi e objekata pritisne seponovo Enter ili ESC tangenata da se zavr i komanda. Text window izlo a raporto odabranim objektima.Primjer ilustracijeobjekta Hatch - rafure

Slika 09. VII AutoCAD Text Widow za prikazivanje baze podataka odabranih objekata

Izlaganje kordinata jedne lokacijeZa izlaganje kordinata jedne lokacije koristi se komanda ID Point.Komandu mo ete

izabrati sa Toolbara postavljenog na ekranupomo u Custumize dialog boxa ili desnim klikanjem na neki toolbar i izboromInquiry>Locate point.Sa komandne linije :



1. Command : ID se upi e i pritisne Enter da se pojavi obavijest na komandnojliniji:2.Specify point: Odabere se ta ka za koju su vam potrbni podaci i obavijest opodacima se pojavi na komandnoj liniji kako slijedi:3. X = 5118 Y = 948 Z = 0AutoCAD izla e UCS coordinate lokacije na komandnoj liniji.ID lista X, Y, i Z vrijednosti specificiranih i paranih kordinata specificirane ta kekao zadnje ta ke.

Izlaganje statisti kih podataka o datumima i vremenuTime komanda se koristi da se izlo e podaci ovremenu koje se odnosi na izradudokumentacije odnosno va eg crte a.Komandu izaberete prema prikazanoj lijevo

ilustraciji.1.Command : ’Time se upi e sacrticom ispred i pritisne Enter da sepojavi slede e:

2. Text Window –prozor crte a sa podacima o vremenu kreiranja ,o vremenuposlednjeg a uriranja,ukupnom vremenu za ure ivanje crte a ,vremenu isticanja islede em automatskom paranju.

Slika 10.VII dialog box za izlaganje statisti kih podataka datuma i vremena crtanja

Na prozoru mo ete da izaberete neke od slede ih opcija :Enter option [Display/On/OFF/Reset]: Upi e se opcija ili se pritisne Enter.Display opcija : Ponavlja se izlaganje sa a uriranim vremenima.On opcija : Starta se isticanje vremenskog broja a ako je bilo uga eno.Off opcija : Zaustavlja se kori tenje vremenskog broja a.Reset opcija : Ponovo se namje ta vremenski broja vremena za 0 days00:00:00.000.Vi mo ete mnogo lak e primjenjivati osobine za pra enje vremena u DrawingProperties dialog box-u. Osobine crte a su detaljisane tako da vam pomognuidentifikacij crte a uklju uju i ,naziv ,autor,subjekt ,lozinke kojima se identifikujemodel ili druge va ne informacije.Mo e se uskadi titi hyperlink ,adrese i imenici,staze (paths) i deset posebnih osobina sa va im crte ima. Drawing Propertiesdialog box sadr i slede e informacije o crte u.



• General tab. Izla e se tip crte a,lokacija,veli ina i drugeinformacije.Informacije su podjeljeneod operacionog sistema.Sva polja suitaj samo.Kako se mo e pristupiti i

mijenjati ove osobine kroz WindowsExplorer.

• Summary tab. Specificiraju se osobinetakve kao to su autor ,naslov i subject.

• Statistics tab. Izla e podatke takve kaoveli ina fajla i vremenski kreiranifajlovi izadnji put modificirani kao toje prikazano lijevo na ilustraciji dialogbox-a.Na primjer 22 velja e 200410.00.43 ili za fajl koji je ju e

modificiran.Tako e mo ete pro itati i podatke o utro enom vremenu zamodificiranje 44 hours 52 minutes.

• Custom tab. Specificiraju se posebne osobine fajla uklju uju i nekevrijednosti koje primjenjujete.

.

Primjena status komandeSe koristi da se izlo i statistike crte a ,na in i obim.

Komanda se bira prema ilustracijilijevo.Sa komandne linije se

strata :1.Command : ’Status se upi e sa crticom i pritisne Enter da se pojavi :2.Text Window sa statusnim podacima.Sve kordinate i rastojanja su izlo ena sa STATUS u formatu specificiranih jedinicasa UNITS komadom.STATUS se izvje tavate o broju objekata u aktuelnom crte u.Ovde se uklju ujugrafi ki objekti takvi kao to su lukovi polilinije in e grafi ki objekti takvi kao tosu lejeri tipovi linija i definicije blokova.Upisivanjem variable DIM na komandnojliniji STATUS izvje tava o vrijednostima i opisima svih dimenzionih sistemavariabli



Slika 11. VII Dialog pox za izlaganje podataka o crte u listanje statusnih podataka crte a

Osim navedenog sa STATUS-om se izla u slede e informacije:Model or Paper Space Limits Are :Izla u se granice crte a definisane sa komandom LIMITS. Prva linija pokazuje XYkordinate donjeg lijevog ugla formata uskladi tenih u LIMMIN systemvariable.Druga linija pokazuje XY gornjeg desnog ugla uskladi tene u LIMMAXsystem variable. Znak Off nadesno od Y koordinatne vrijednosti pokazuje koja jekontrolna vrijednost ograni enja postavljena za 0.Model or Paper Space Uses :Izla e se veli ina crte a kojom se uklju uju svi objekti u bazu podataka i moguprekora iti granice crte a.Prva linija pokazuje XY kordinate od veli ina donjeglijevog ugla.Druga linija pokazuje XY kordinate gornjeg desnog ugla.Oznaka Overdesno od vrijednosti Y kordinate indikuje koje veli ine crte a su van ograni avanjacrte a.Display Shows :Listaju se dijelovi veli ina crte a vidljivi na aktuelnom viewport-u. Prva linijapokazuje XY kordinate od izlo enog lijevog ugla a druga linija od desnog gornjegugla.Insertion Base Is :Izla e se ta ka umetanja od crte a uskladi tena u INSBASE system variabli iodre ena kao jedna X,Y,Z kordinata.Snap Resolution Is :Izla e se rastojanje snap-a u X i Y direkcijama uskladi teno u SNAPUNIT systemvariable.Grid Spacing Is :Izla e se rastojanje ta kica u X i Y direkcijama uskladi teno u GRIDUNIT systemvariable.Current Space :Pokazuje se dali je proctor modela ili papira aktivan.Current Layer :Lista se aktuelni lejer crte a skladi ten sa CLAYER system variable.



Current Color :Lista se aktuelna boja uskladi tena sa CECOLOR system variable.Current Linetype :Lista se aktuelni tip linije uskladi ten sa CELTYPE system variable.Current Lineweight :Lista se aktuelna debljina linije uskladi tena sa CELWEIGHT system variable.Current Plot Style :Lista se aktuelni stil plotiranja uskladi ten sa CPLOTSTYLE system variable.Current Elevation :Lista se aktuelna elevacija crte a uskladi tena u ELEVATION system variable.Thickness:Lista se aktuelna debljina uskladi tena u THICKNESS system variable.Fill, Grid, Ortho, Qtext, Snap, Tablet :Pokazuje se dali su ovi na ini upaljeni ili uga eni (on or off).Object Snap Modes :Listaju se pokretni Object Snap na ini specificirani sa OSNAP.Free Dwg Disk Space :Lista se veli ina prostora diska mogu a na drajveru specificiranom za AutoCADprivremene fajlove.Free Physical Memory :Lista se veli ina slobodne instalisane memorije na va em sistemu.Free Swap File Space :Lista se veli ina slobodnog prostora u va oj swap file.



O rafurama ....................................................................................................... 1Dodavanje rafura ......................................................................................... 3Definisanja na Boundary Hatch dialog box-u ................................................. 3Postavljanje rafura Pick point opcijom.......................................................... 8Umetanje rafure primjenom Select Object opcije umetanja........................... 9Kori tenje Hatch komande za rafiranje........................................................ 9Definisanje jednog na ina ograde na kompleksnom crte u........................... 12

O rafuramaMnoge aplikacije crtanja se koriste posebnim ablonima linija ili boja zaispunjavanje odre enih povr ina sa tim linijama i bojama.Proces ispunjavanjapovr ina sa ablonima linija ili boja nazivamo rafiranje. abloni su kori teni zarazli ite komponente projekta ili za ozna avanje nekog slo enog materijala naobjektu.Za rafiranje povr ina mogu se koristiti prethodno definisani abloni rafura tjdefini u se jednostavni abloni linija sa kori tenjem aktuelnog tipa linije ili sekreiraju kompleksni abloni rafura.

rafure se mogu povla iti i ispu tati na povr inu ili se koristiti sa dialog box-ovimaza postavljanje dodatnih opcija ablona rafure.Izme u nekoliko metoda mo e seizabrati neki da se specificiraju abloni i ograde rafure i da se kontroli e njihovoautomatsko pode avanje kada se ograde mijenjaju.(to se naziva asociativnorafiranje).Da se reducira veli ina fajla jedan ablon rafure se defini e u bazi

podataka crte a kao jednostavan objekat.Dodavanje ablona rafure i ispunjenja bojom objektaMo e se koristiti nekoliko metoda za dodavanje ablona rafura za va crte .BHATCH komanda je obezbjedila najve i broj opcija.Da se doda rafura za vacrte mo e se koristiti AutoCAD DesignCenter kad je potrebno brzo i pogodnudodati rafuru.

Povla enje ablona rafura iz Auto CAD DesignCenterSlika 3.IX Izbor ablona rafure iz AutoCAD Design Center-a

1. Iz Tools menu, izaberi AutoCAD DesignCenter.2. Klikni na Desktop dugme (button).3. Na desktop tree view, odaberi AutoCAD

Support folder. Onda dvostruko klikni naacad.pat da se otvore i izlo e rafure,slede aslika prikazuje primjere ablona

4. Vi mo ete brzo pristupiti ablonima rafura izAutoCAD DesignCenter biranjem Supportfolder, desnim klikanjem i izborom Add toFavorites. Jedno skra eno dodavanje za osnovnotree view izlaganje.

2 VIII Poglavlje o dodavanju rafura objektima


5. Sa palette, odaberi jedan ablon rafure.6. Desno klikni da se izlo i kratki meni .Izaberi neku od slede ih opcija :• Island Detection detetektuju se ostrva u odabranom objektu• Multiple Pick Points odabire se vi e od jednog skupa ograda na crte u.• Hatch Properties otvara se Hatch Properties dialog box.

Koristi Hatch Properties dialog box da specificira ISO pendebljinu za ISO ablon rafure,sa vi estrukim ta kama zamarkiranje (multiple pick points), ili island detection style ili dapromjeni scale i uglove odabrane rafure

7. Povu ite odabrani ablon za va crte .Sa otvorenim DesignCenter desno kliknete na jedan ablon da se pristupi dodatnommeniju koji sadr i opcije ablona rafure koje su mogu e kroz BHATCH. Zaprimjer mo e se izabrati da se detektuju ostrva za umetanje ablona rafure vi e odjednog ili da se kreira jedan oblik polilinije za ograde rafure.Kreirajte asocijativne rafure (Associative Hatches)Jedna asocijativna rafura se a urira kad se ograda mijenja. rafirana povr ina jekreirana sa BHATCH i asocijativne rafure su osnovne rafure.Asosciativna rafurase mo e ukloniti u nekom vremenu ili koristiti HATCH da se kreira neasocijativnarafura.AutoCAD automatski uklanja asocijativnu rafuru ako se ure ivanjem

kreira otvorena ograda.Kod rafiranja crte a cijeli ili parcijalni objekti koji nisu dio ograde objekta su

ignorisani.Ako linije rafure susre u jedan text ,atribut ,oblik ili ispunjenjesolid bojom objekta i ako je objekat odabran kao dio skupaograde AutoCAD –om se rafira povr ina oko objekta. Stogaako se crta jedna kri ka ,etiketa sa irokim tekstom i rafira se"ostrvo-island" zadr ava se itljivo.Mo e se automatski prekritiisklju ivanje teksta.

Komanda HATCH se mo e koristiti da se kreiraju neasociativne rafure koje sunezavisne od njihovih ograda. HATCH je uspje an za rafiranje povr ina koje nisuzatvorene ogradama.Izbor ablona rafuraAutoCAD je snabdjeven sa jednim ablonom ispunjavanja povr ina bojom (solidfill) i vi e od 50 industriskih standardnih ablona rafure koje se mogu koristiti dase diferenciraju komponente objekata ili da se reprezentuju materijali objekata.AutoCAD je obezbjedi 14 ablona rafure koje su prilago ene standardima ISO(International Standards Organization) . Kad se odabere ISO ablon ,mo e sespecificirati debljina olovke-linije kojom se determini e debljina linije u ablonu.Povr ine ablona od Boundary Hatch dialog box i Quick tabla izlo e se imena svihablona rafure za dialog box za dodavanje njihovih definicija u acad.pat tekst



fajl.Mogu se dodavati novi abloni rafura za dialog box sa dodavanjem njihovedefinicije za acad.pat file.Ograni enje gustine ablona rafureAko se nacrta veoma gusta rafura AutoCAD mo e odbaciti rafuru i izlo itiporuku indikovanja koja skala rafure je premala ili njezina usmjerena du ina jeprekratka.Mo e se promjeniti maksimalan broj linija rafure postavljanjimaMaxHatch registra sistema variable kori tenjem (setenv MaxHatch n) gdje je nbroj izme u 100 i 10000000 (deset miliona).Primjer 1.Command : (setenv "MaxHatch" "50000") se upi e i pritisne Enter da se gustinarafura podesi .na komandnoj liniji se pojavi da je gustina postavljena za "50000".

Crtanje posebnih ablona rafureTako e je mogu e definisati i vlastite ablone rafura kori tenjem aktuelnog tipalinije sa User Defined Pattern opcijom ili se mo e kreirati vi e kompleksnihrafura.

Ure ivanje ograda rafuraUsled mnogih kombinacija objekata koji mogu biti rafirani ure ivanje geometrijarafura mo e proizvesti neo ekivane rezultate.Ako se crta rafura koju ne elite

mo ete koristiti komandu Undo ili Delete da se izbri e blok rafure i da objekatponovo rafirate.

Dodavanje rafurarafiranje je ustvari ispunjavanje zatvorenih povr ina ili odabranih objekata sa

jednim ablonom linija – rafura ili boja.Da bih ispunili odr enu povr inu sajednim ablonom linija prvo to se radi je definisanje granice povr ine gdje se tiabloni linija treba da smjeste bilo da se radi o granici definisanoj polylinijama ili

regionom. .Prvo to se radi je definisanje ta ke u jednoj zatvorenoj povr ini ilikori tenjem odabranih objekata kao ograde.Onda se ograda ispunjava sa ablonomlinija ili solid bojama.Sa granicama rafure (Boundary Hatch) BHATCH se kreirajedna asocijativna rafura koja se podesi kada se ograde modificiraju ili jedna neasocijativna rafura koja je nezavisna od granica.Vi prethodno treba da pregledateneku rafuru i podesite njene karakteristike .Bilje ka:Usled velikog broja kombinacija geometrija koje slu e za rafiranje,njihovo preure ivanje mo e proizvesti neo ekivane rezultate.U takvimslu ajevima izbri ite rafuru i izvr ite ponovo rafiranje.

Definisanja na Boundary Hatch dialog box-u

Da se izlo i Boundatry Hatch dialog box izaberite jednu od dole navedenihalternativnih komandi

AutoCAD izlo i Boundary Hatchdialog box.



Ako uneste -bhatch na komandnu liniju komanda vas obavje tava ta dalje daradite.Boundary Hatch dialog box je obezbjedio kontrolisanje izabranih tipova rafurascalu i pode avanje ugla (Angle) ablona za postavljanje rafure na objekte.Tadamo ete da izaberete granice i znatan broj linija rafure za va e crte e.Da se rafiraju povr ine:

1.Iz Draw menu,odaberi Hatch.2.Na Boundary Hatchdialog box, izaberiPick Points.3.Na va em crte uspecificirajte jednuta ku unutar svake

povr ine koju elite rafirati i pritisnite ENTER.Ova ta ka je poznata kao internal point.Slika 01. VIII Paleta za izbor tipa rafura koja se pojavi izborom{...} na Boundary dialog box-u

4.Na Boundary Hatch dialog box, Quick tab, na swatchbox-u, verifikuj koje uzorke ablona eli koristiti .5.Da promjenite ablone rafure (patterns), odaberitedrugi pattern iz Pattern list-e.6.Da vidite kako rafura izgleda,odaberi [...] slede iPattern. Odaberi OK kad zavr pregledanje i izabere

rafuru. Lijeva ilustracija prikazuje palete ablona rafure.7.Na Boundary Hatch dialog box, izvr ite pode avanja koja su neophodna i ako supotrebna.Vi mo ete specificirati novu ogradu rafure.8.Na Boundary Hatch dialog box, izaberi OK da se nacrta rafura.

Specificirajte jednu ta ku (internal point) po blok rafuri (hatch block).Specificiranjem vi e od jedne unutra nje ta ke(internal point) mo e proizvestineo ekivane rezultate kada se preure uje ograda rafureQuick tabla Boundary Hatch dialogbox-aOrganizuju se opcije ograde rafure na Quick i Advanced postavljanjima Quicktabla se koristi da se radi sa ablonima rafure i njenom brzom kreiranju. Advancedtabla da se podesi kako AutoCAD kreira ograde rafura.Type : Postavlja se tip ablona.Predefined: Specificira se predefined AutoCAD ablon.Ovi abloni su uskladi teniu acad.pat and acadiso.pat files. Mo e se kontrolisti ugao i skala za neki



predefinisani ablon.Za predefinisane ISO ablone se mogu kontrolisati debljineolovke (ISO pen width).User Defined: Kreira se ablon od linija osnovanih na aktuelnom tipu linije uva em crte u.Mo e se kontrolisati ugao i rastojanje izme u linija na va emdefinisanom ablonu.Custom: Specificira se ablon koji je definisan kao neki PAT file koji je dodat zaAutoCAD tra enu stazu. (da se koriste abloni u obezje enom acad.pat iacadiso.pat files, izabere se Predefined.) Mo e se kontrolisati ugao i skala nekog

posebnog ablona.

Slika 02.VIII Boundary Hatchdialog box za izbor,postavljanjei pode avanja rafura

Pattern : Listaju se mogu ipredefinisani abloni.Najvi e est skorokori tenih predefinisanihablona pojavljuje se na

vrhu liste. AutoCADskladi ti odabrane ablone uHPNAME system variable.Pattern opcija je samomogu a ako se postavi Typeto Predefined.Swatch : Izla e se prethodna

slika odabranog ablona.Angle : Specificira se ugao za ablon rafure relativno za X osu aktuelnog UCS.AutoCAD uskladi tuje ugao u HPANG system variable.Pick Points Selekcija:Vr ite izbor unutra nje ta ke (internal point) za umetanjerafure .

Select objects selekcija:Vr ite izbor objekta za umetanje rafure.View Selection opcijaPovremeno odstranjuje dialog box i izla e aktuelno definisane ograde sapostavljanjima koja su poslednja prethodno pregledana.Ova opcija je nemogu akad ograda nije definisana.

Opcija naslije enih osobina (InheritsProperties)

rafura se postavlja kori tenjem osobina nekeod rafura koje su prethodno postavljene nacrte i koje vi elite ponovo da koristite.Posleizbora asociativne rafure objekta ijeosobine eli pripojiti ,desno klikni mi om napovr inu crte a i koristi kratki meni da za



povla enje izme u Select Objects i Pick Internal Point za kreiranje ograda.Nizkomandi za izbor rafure Inherets Properties opcijom1.Command: _bhatch Enter2. Na Boundary dialog box-u odaberete Inherets Properties3.Select associative hatch object:Odaberete objekat sa rafromInherited Properties: Name <ANSI31>, Scale <2>, Angle <0>4.Select objects: 1 found5.Select objects:Izaberete objekat za rafiranje i posle pritisnete OK na Boundarydialog box-u da se postavi rafura.Lijevo napred ilustracija pokazuje rezultat nizakomandeDvostruke rafure (Double):Za user-defined patterns, crta se drugi skup linija pozicioniranih pod uglom od 90stepeni na orginalne linije,kreiraju i presje ne rafure. AutoCAD skladi ti oveinformacije na HPDOUBLE system varijabli.Ova opcija je samo mogu a ako sepostavi Type to User Defined na Quick plo ici.Sastavljene (Composition) prozor:Kontroli e se dali je rafura associative ili nonassociativePrethodno pregledanje (Preview):Povremeno nestaje dialog box i izla e se aktuelno defiisana ograda sa aktuelnimpostavljanjem rafure.Ova opcija nije mogu a dok nisu jo specificirane ta ke iliodabrni objekti za definisanje va e ograde.Boundary Hatch dialog box :Advanced tabla Na desnom oknu table se nalaze iste one opcije koje se nalazekod Quick table.Na lijevom oknu se nalaze :Island detection style : Specificira se metod kori tenja za rafiranje objekata uokvirima krajnjih ta aka ograde rafure.Ako ne egzistiraju unutra nje ograde ondaspecificiranje detekcije ostrva nema efekata.Zbog toga se mora precizno definisatiskup ograda koji je esto najbolji za kori tenje a to je Normal style.Ove opcije nisumogu e ako se koristi BOUNDARY za pristup dialog box-u.

Slika 03.VIII Ilustracija opcija pode avanja rafura na Advanced tabli dialog box-a

Normal : rafira se unutra njost od spoljne ograde.Ako se AutoCAD-om zatvarajedan unutra nji presjek gasi se rafiranje dok se ne zatvori drugopresjecanje.Pomo u separatnih spoljnjih oblika rafirnih povr ina sa neparnimbrojem presjeka se izvr i rafiranje i povr ine su razdvojene parnim brojem



presjeka .Normal stil se mo e postaviti dodavanjem N za ime ablona u HPNAMEsystem variable.Outer : Zbog toga to proces rafiranja starta od obadva kraja svake linije rafureAuto CAD rafira samo spolja nje nivoe strukture a ostavlja unutra nju stranupraznu.Outer stil se mo e postaviti za ablon rafure upisivanjem O za ime ablonau HPNAME system variable.Ignore : Ignori u se svi unutra nji objekti i rafiranje se vr i kroz objekte.Ignore stilse mo e postaviti za ime HPNAME system variable upisivanjem I.Object tip : Specificira se dali da se zadr e ograde kao objekti i tip objekta sepostavlja AutoCAD-om za ove objekte.Ove opcije su nemogu e ako se koristiHATCHEDIT za pristup dialog box-u.

Retain boundary : Dodaje sepovremeno ograda objekataza crte .Ova opcija jenemogu a ako se koristiBOUNDARY za pristupdialog box-u.Boundary set : Defini e seskup objekata AutoCADanalizira definisanje ogradeiz specificiraneta ke.Odabrani skup ogradenema efekta kad se koristiSelect Objects da se defini eograda.Osnovno postavljanje kad

se defini e ograda Pick Points AutoCAD analizira sve vidljive objekte naaktuelnom viewport-u.Sa redefinisanjem skupa ograde mo e da se ne obrati pa njana neke objekte kod definisanja bez primoravanja skrivanja ili uklanjanja ovihobjekata.Za velike crte e redefinisanje skupa ograde mo e da proizvede ogradebr e zbog toga to Auto CAD ispituje manje objekata.New : Obavje avate se da odaberete objekte kojima se defini e skup ograde.AutoCAD uklju uje samo objekte mogu e za rafiranje koje odaberete konstrui inovi skup ograde, definisanjem objekata koje odaberete.Ako ne odaberete nekeobjekte mogu e za rafiranje AutoCAD zadr ava neki aktuelni skup.Dok vam izlazi BHATCH ili BOUNDARY ili crtate novi skup ograde kad sedefini e va a ograda od selektivnih ta aka AutoCAD –om se ignori u objekti kojine egzistiraju u skupu ograde.Island detection method : Specifira se dali da se uklju e objekti u spolja nju ogradukao objekti ograde .Ovi unutra nji objekti su nazvati ostrvima.Ova opcija nijemogu a ako se koristi HATCHEDIT za pristup dialog box-u.Flood : Uklju uju se ostrva kao objekti ograde.



Ray Casting : Pokre e se linija iz ta ke koju specificirate za najbli i objekat ,a ondatragovi ograde u suprotnom smjeru direkcije kazaljke na satu pomo u uklju ivanjaostrva kao objekata ograde.Remove Islands : Uklanjaju se iz definicije ograde neki objekti koje AutoCADdetektuje kao ostrva kad se koristi Pick Points opcija.Ne mo e se ukloniti spoljnjaograda.

Postavljanje rafura Pick point opcijomDa se postave rafure na objekte koristi se komanda HATCH.Komanda se bira sa

Draw toolbara ili prema ilustracijilijevo .ili sa komandne linije :1. Command : bhatch se upi e i pritisne Enter dase pojavi :2. Boundary Hatch dialog box. na kome se izvr e

slede a definisanja :• Izabere se tip rafure za umetanje .• Izabere se na in umetanja izborom : Pick point ili Select Object ili ako

postoji neka rafura na crte u koju elite umetnuti onda se koristi InheritProperties na in izbora i umetanja rafure.

Slika 04.VIII Umetanja rafure primjenom Pick point opcije umetanja niza Hatch komande

3.Select internal point: Izabere se ta ka umetanja na crte u.Selecting everything...Selecting everything visible...Analyzing the selected data...Analyzing internal islands...4..Select internal point: Pritisne se Enter da se ponovo pojavi dialog box.Izabere seOK i rafura je umetnuta na crte .Ilustracija 04.VIII je primjer umetanja rafurenavdenog niza komande.



Umetanje rafure primjenom Select Object opcije umetanjaPostupak niza komande je isti kao to je navedeno u prethodnom nizukomande.Razlika je to se za umetanje rafure koristi strelica Pick Object da seumetne rafura na crte . To zna i da se biraju objekti na crte u za umetanjerafure.Objekti mogu da budu zatvorene Polylinije ili splinije,linije,poligoni

,kru nice ,elipse i regioni.

Slika 05.VIII Ilustracija izbora rafure i objekata za rafiranje nizovma BHATCH komande

1.Command: _bhatch Izabrata komanda .Pojavi se Boundary Hatch dialog box.Nadialog box-u se izabere rafura i Select Objects umetanje.BHATCH2.Select objects: 1 found Za istu vrstu rafura na objektima izabere se objekat i uzpritisnutu SHIFT tangentu izaberu se svi ostali objekti.3.Select objects: Pritisne se Enter da se ponovo pojavi Boundary Hatch dialogbox.Na boxu se mo e i promjeniti rafura ako nije izabran pravi ablon u po etku aonda se izabere OK. rafura je umetnuta na objekat.

• Za razli ite rafure na objektima komanda se pojedina no ponavlja .

Kori tenje Hatch komande za rafiranjeDa se ispuni jedan povr ina sa neasociativnim ablonom rafure koristi sekomanda Hatch .1.Command : HATCH se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije2.Enter a pattern name or [?/Solid/User defined] <ZIGZAG>: Pritisne se Enter dase prihvati osnovno postavljena ZIGZAG ili se izabere opcija:

• ? opcija:Ako se upi e ? i pritisne Enter onda se pojavi Text Window saspiskom rafura koje se mogu izabrati za umetanje na crte .Slede ailustracija nam pokazuje mogu nost izbora rafure.



• Solid opcija: Upi e se S i pritisne Enter onda se rafira povr ina kojudefini ete sa ispunjenjem odabranom bojom linije.

• User defined opcija:Upi e se U na komandnoj liniji i pritisne Enter da sebiraju rafure User defined.

3.Specify a scale for the pattern <1.0000>: Upi e se factor sakle ili se prihvatiponu en i pritisne Enter4.Specify an angle for the pattern <45>:Specificira se ugao ili se pritisne Enter5.Select objects to define hatch boundary or <direct hatch>, Izabere se opcija:

• Izbor objekata(linija ,polylinija,lukova i dr) na crte u sa kojima e sedefinisati ograda rafure .

• Ili se pritisne Enter da se pojave slede e opcije:

Slika 06. VIII Dialog box za izbor rafura za nizove opcija Hatch komande

Bilje ka: Pritiskom na Enter pojavljuju se opcije rafura ije se oznake nalaze nalijevoj strani box-a .Ako odaberete jednu oznaku i prenesete je na komandnu linijuposle pritisaka na Enter i zavr enog niza komandi izabrana rafura se postavlja nava crte .6. Select objects:Pritisne se Enter7 .Retain polyline boundary? [Yes/No] <N>: Pritisne se Enter da se crtaju rafureu granicama koje se dobiju specificiranjima na komandnoj liniji prema slede imnizovima komande:8. Specify start point: Izabere se ta ka 1.9. Specify next point or [Arc/Length/Undo]: Izabire se ta ka 210. Specify next point or [Arc/Close/Length/Undo]:Izabire se ta ka 3 ili se unosiopcija.U zavisnosti od oblika granica rafure koje elite postaviti.11. Specify next point or [Arc/Close/Length/Undo]: izabere se ta ka 4.12. Specify next point or [Arc/Close/Length/Undo]: Izbere ta ka 513.Specify next point or [Arc/Close/Length/Undo]: U zavisnosti oblika eljenegranice komanda se nastavlja ili se vr i pritisak na Enter da se pojavi:



14. Specify start point for new boundary or <apply hatch>: Pritisne se Enter da sezavr i komanda i rafura postavi na crte .Za svaki oblik granica rafure nizovikomandi se ponavljaju prema potrebama va eg dizajna.

Slika 07 . VIII Ilustracija crtanja granica i rafura Bhatch i Hatch nizovima komandi

Da se rafiraju odabrani objekti

1. Iz Draw menu,odaberi Hatch.

2. Na BoundaryHatch dialog box,odaberi SelectObjects.

3. Specificirajobjekat ili objektekoje eliterafirati.

Objekti ne treba daformiraju zatvorenuogradu .Vi mo etespecificirati neka ostrvakoja bi trebala ostati nerafirana. Na slici Text

AUTOCAD.4. Na Boundary Hatch dialog box, izaberi OK da se postavi rafura.

Postavljanje rafure sa komandne linije :Na komandnoj liniji unese se posleaktiviranja komande naziv ablona koji mo e biti izabran i iz Auto CAD DeignCenter ili poznavanjem imena ablona.Une eno ime u na em primjeru je Earth1.Command: hatch Enter



2.Enter a pattern name or [?/Solid/User defined] <ANSI31>: earth Enter3.Specify a scale for the pattern <1.0000>: 5 Enter4.Specify an angle for the pattern <0>: 45 Enter5.Select objects to define hatch boundary or <direct hatch>,6.Select objects: Specify opposite corner: 1 found Enter

Slika 08.VII Ilustracija primjene Hatch komande za postavljanja rafura na crte

Slika 09.VIII Ilustracije primjera umetanje rafura primjenom Pick point,Select Objects iInherits Properties opcija niza Bhatch komande

Definisanje jednog na ina ograde na kompleksnom crte u1.Iz Draw menu, odaberite Hatch.2.Na Boundary Hatch dialog box, odaberi Advanced tab.3.Na Boundary Set section od Advanced tab, izaberi Select New Boundary Set.4.Na Select Objects pitanju za izbor na komandnoj liniji ,odaberi objekte koje eliuklju iti u skup ograde (1,2,3,4) i pritisni ENTER.



Slika 10 . VIII Ilustracija postavljanja rafura na slo enom crte u nizom Bhatch komande

5.Na Boundary Hatch dialog box, odaberi Pick Points.6.Specificirajte internal point (kvdrati ) da defini ete ogradu i pritisnete ENTER.7.Odaberi OK da postavite rafuru.Desno ilustracija prikazuje izbor jedne vrsterafure koja je umetnuta.Uklanjanje ne rafiranih ostrva

Slika 11.VIII Ilustracija uklanjanja ne rafiranog ostrva opcijom Ignore Bhatch komande

Bilje ka:Komandom Explode sklanjaju se ograde rafuri i rafura se preobra a naindividualne linije.



Rad sa tekstovima .............................................................................................. 1Kreiranje linijskog teksta (Single line text)..................................................... 1Pode avanja teksta na crte ima ...................................................................... 3Specificiranje stila za single-line text ............................................................. 6Kreiranje Multi linijskog teksta –paragrafa ................................................... 7Rad sa stilovim teksta (Working with Text Styles) ....................................... 16Preure ivanje i promjene teksta ................................................................... 19Preure ivanje linijskog teksta (Single line text)............................................ 20Skaliranje text objekata................................................................................ 21Preure ivanje sadr aja teksta u text objektima ............................................. 22

Rad sa tekstovimaMada su grafi ki elementi najzna ajniji dijelovi crtanja ipak crte i sadr e mnogo itekstovnih dijelova.Tekst se uglavnom koristi da se reprezentuju objekti saspecijalnim opisima takvi kao to su tipovi materijala ,na ini ugradnje ,kratki opsi io drugim karakteristikama koje je zna ajno ista i a grafi im putem ili je te eizraziti ili nepotrebno prikazivati posebno ako se to mo e izraziti sa kratkimtekstovnim upustvima.Da bih to uradili vi tekstove dodajete crte ima gdje mo ete kontrolisati njihovopojavljivanje njhov oblik ,veli inu, tip, stil i sli no. esto se nalaze potrebe zanjihovim pode avanjem : kontrolama visine ,mjesta umetanja,njihovog rasporedato se u Auto CAD-u posti e tako nazvatim izrazom Justification.Kada dodajete

tekst crte u vi ga mo ete dodati bilo individualno kao linijski tekst ili cijeliparagraf.Ovo poglavlje obja njava slede e :

• Kreiranje linijskog teksta• Kreiranje Multi linijskog teksta –paragrafa• Kontrolu stila teksta• Text format• Preure ivanje texta

Text Toolbar koji se postavi na ekran na podesnomjesto.Postavlja se tako to iz View se izabereToolbars da vam se pojavi Cutomize dialog box

gdje markirate kvadrati pored Text Toolbara da vam se pojavi na ekranu.

Kreiranje linijskog teksta (Single line text)Najednostavniji tip teksta koji mo ete kreirati je individualni linijski tekst.Jednalinija teksta se mo e sastojati od pojedina nih slova,rije i i cijelog niza.Mada sekreiraju vi ezna ne linije na ovaj na in svaka linija teksta je kreirana kao separatniAutoCAd-ov objekt teksta.Vi koristite specijalne kontrolne kodove da podcrtate

2 IX Poglavlje Rad sa tekstovima


individualna slova ili rije i,ali cio linijski tekst koji se koristi jednim stilom,visinomi bojom.Da kreirate jedan liijski tekst koriste se Text komanda koju mo ete izabrati izDraw menija ili sa komadne linije :

1.Command: text se upi e i pritisne Enter dase pojave opcije :

Current text style: "Standard" Text height: 2.52.Specify start point of text or [Justify/Style]:Makira se ta ka po etka ili se izabereopcija upisuju i po etno slovo opcije i pritisne Enter.

• Specify start point of text opcija : Specificira se po etna ta ka ili semarkira u crte u da se pojavi slede e:

3.Specify height <2.5>: 5 upi e se eljena visina teksta i pritisne Enter4.Specify rotation angle of text <0>: 0 upi e se ugao i pritisne Enter ili se pritisneEnter da se prihvati ponu eni ugao za postavljanje teksta na crte .

5.Enter text: Auto Cad Pi e se -Napisan na crte u pritisne seEnter6.Enter text: Pritisne se Enter da se iza e iz komande.Lijevo naprijedilustracija prikazuje rezultat niza komande.

Slika 01. IX Ilustracijaprimjene Specify start pointopcija niza Text komande

• Justify opcija : J se upi e i pritisne Enter da se pojave slede e opcije :2.Specify start point of text or [Justify/Style]: j se upi e i pojave se opcije zapode avanje umetanja teksta, o ovim opcijama emo detaljnije objasniti uslede em poglavlju.Enter an option3.[Align/Fit/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR]: f



• Style opcija : S se upi e i pritisne Enter da pojavi slede e.2. Specify start point of text or [Justify/Style]: s Upi e se Style opcija i pritisneEnter da se pojavi opcije za izbor novih tekstova .3.Enter style name or [?] <USER1>: standard Upi e se ime teksta i pritisne Enterili se koristi ve kori teni tekst pritiskom na Enter ili se bira stil teksta upisuju iupitnik na komandnoj liniji da se pojavi spisak svihstilova teksta da se izabere imeodgovaraju eg za dizajn.U slede em dijelovim ovog poglavlja e biti vi eobja njenja kako se to radi.

Pode avanja teksta na crte imaAko izaberete drugu opciju Justify unosite j na komandnu liniju i pritisnete Enterpogledajmo kako izgleda niz komandi:Align opcija pode avanja teksta1.Command: text se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije:Current text style: "Masinski" Text height: 22.Specify start point of text or [Justify/Style]: j Izabere se opcija pode avanja ipritisne Enter3.Enter an option[Align/Fit/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR]: a Upi e seopcija (Align) i pritisne Enter4.Specify first endpoint of text baseline: Specificira se prva bazna ta ka krajateksta5.Specify second endpoint of text baseline: 30 Specificira se du ina sa polartrackingom i pritisne Enter6. Enter text: Odredili smo du inu teksta 30 Napi e se tekst na komandnoj liniji i

pritisne se Enter7.Enter text: Pi e se drugi red teksta ilise pritisne Enter da se zavr i komandaslede a ilustracija na slici pretstavljarezultat navedene komande posle prvogupisa i pritska na Enter i tre eg upisa ipritiska na Enter pritisne se ponovoEnter da se zavr i komanda.Veli ina idu ina teksta ce podesi prema upisanojdu ini teksta.

Fit opcija pode avanje tekstaNa ve prethodno obja njeni na in startovali smo Justifation opciju pode avanja danam se izme u ostalih opcija pojavi Fit opcija.3.Enter an option[Align/Fit/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR]: f upi e se ipritisne Enter



4..Specify first endpoint of text baseline: Specificira se prva bazna ta ka krajateksta5.Specify second endpoint of text baseline: Specificira se druga bazna ta ka krajateksta6.Specify height <5.0>: Pritisne se Enter ili se upi e visina i pritisne Enter.7.Enter text: AutoCAD 2002 Upi e se i pritisne Enter:8.Enter text:je program za svakog se upi e i pritisne Enter.9.Enter text : ko zeli brzo i elegantno rjesenje pritisne se Enter10Enter text: Pritisne se Enter da se iza e iz komande.Ilustracija lijevo je rezultatnavedenog niza komande.

Slika 02 .IX Ilustracija primjene Fit opcijeniza Text komande

Visina slova ostaje ista ali se irinaslova pode ava pema broju slova.

Ostale opcije linijskog teksta (Single line text)Kao to se mo e primjetiti na komandnoj liniji pored Align i Fit opcija koje smove u prethodnom dijelu objasnili nalaze se i slese e opcije pode avanja teksta: [Align/Fit/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR]



Slika 03. I X Ilustracija opcija pode avanja teksta iji se izbor vr i sa komandne linije

Izbor dodatnih opcija se vr i na komandnoj liniji posle izbora Justification opcije zapode avanje teksta.Izbor se vr i kao to emo u daljem radu vidjeti kao se to radi saCentar opcijom . Zajedni ki cilj svih opcija da se postavljanje i centriranje teksta nacrte u izvr i na najpodesniji na in u zavisnosti od prostora i rasporeda objekata nacrte u.Na samoj ilustraciji 03.IX mo ete uo iti svrhu pode avanja , i orjentisanjateksta u odnosu na ta ku umetanja teksta na crte .Radi primjera pogledajmo Center opciju :Posle izbora Justifikacion opcije na komandnoj liniji se pojavi :3.Enter an option[Align/Fit/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR]: c upi e seopcija i pritisne Enter .Pojavi se :4.Specify center point of text: Specificira se ta ka umetanja za centar teksta.6.Specify height <5>: pritisne se Enter ili se upi e nova visina slova i pritisneEnter.7.Specify rotation angle of text <30>: upi e se novi ugao rotacije i pritisne Enterili se pritisne Enter da se pi e ponu ena veli ina.U primjeru pritisnut Enter



Slika 04. IX Ilustracija centaropcije single tekst komande

8.Enter text: Center opcijaUpi e se tekst i pritisneEnter.9.Enter text: ta kaumetanja Upi e se tekst ipritisne Enter10.Enter text: se nalazi ucentru Upi e se tekst ipritisne Enter11.Enter text: tekstapogledaj Upi e se tekst ipritisne Enter12.Enter text: pritisne se

Enter da se zavr i komanda.Ilustracija je rezultata navedenog niza komande.Bilje ka : Sve ostale opcije imaju skoro identi ne nizove komande.One se razlikujume u sobom po na inu umetanja ta ke iz koje se vr i orjentacija i centriranje tekstaprema potrebama dizajna .Za opcije gdje su napisana dva velika slova obadva slovase upisuju na komandnu liniju da se nastavi sli an niz komande.Ilustracija 03.IXnajbolje obja njava grafi ki polo aj pojedinih opcija u odnosu na tekst.

Specificiranje stila za single-line textIzabre se komanda Single Line text prema ilustraciji ili se starta sa komandne linije:1.Command : TEXT se upi e i pritisne komandaCurrent text style: "Standard" Text height: 8.02.Specify start point of text or [Justify/Style]: s Se upi e (Style opcja ) i pritisneEnter3.Enter style name or [?] <Standard>: ? se upi e i pritisne Enter da se pojavi TextWindow sa spiskom stilova teksta od kojih se mo e jedan izabrati za aktuelni stilteksta u va em crte u.i



Slika 05.IX Ilustracija dialog box-a sa spiskom tekstova koji se primjenjuju za aktuelni fajl

Bilje ka :Ukoliko nije formirano vi e tipova stila teksta vi onda imate samo naraspolaganju standardnu opciju i ne mo ete koristiti opciju Style na komandnojliniji sve dok ne oformite vi e razli itih opcija Text Style.4. .Enter style name or [?] <Standard>: Ma inski Se upi e ime stila koji se nalazi uText Window prozoru i pritisne Enter da se pojavi slede e:Current text style: "Masinski" Text height: 5.05.Specify start point of text or [Justify/Style]: Specificira se po etna ta kaumetanja teksta ili se upi e opcija i pritisne Enter.6.Specify height <8.0>: upi e se vrijednost visine teksta i pritisne se Enter ili seprihvati postavljena visina visina pritiskom na Enter7.Specify rotation angle of text <0>: Upi e se ugao rotacije ipritisne Enter ili sepritisne Enter da se prihvati ugao 0 u odnosu na X osu .

.8.Enter text: Ma inski tekst Upi ese tekst i pritisne Enter. 9.Enter text: Upi e se za drugi redteksta i pritisne Enter ili se pritisneEnter da se zavr i komandaSlika 06 .IX Primjeri stilova teksta kojeformirate a na i e se u Text Window-u

Kreiranje Multi linijskog teksta –paragrafaTekst se mo e kreirati u Multiline Text Editor dialog box-u na komandnoj liniji iliu jednom alternativnom tekst editor-u ,ili se mo e tekst umetnuti iz fajla paranog uASCII format-u. Multiline Text Editor je obezbje en da na brz na in postavi



osobine koje uti u na cjelokupni objekat teksta i formata koji samo uti e naodabrani tekst.Prije kreiranja multilinijskog teksta mora se definisati irina paragrafa .Kad je ciotekst kompletiran AutoCAD ume e tekst u jedan box u okviru njegovihgranica.Du ina multilinijskog objekta teksta zavisna je od koli ine teksta ne oddu ine granica box-a koji se koristi za specificiranje irine teksta.Po to kreirate multilinijski tekst vi postavljate stil teksta ,pode avanja(justification) i rastojanje linija (line spacing).Za tekst stila se postavlja osnovni oblik slova (font) i druge efekte.Mo e se izabratipostoje i stil teksta ili kreirati jedan novi. STANDARD text style je osnovni .Justification : se determini e gdje se tekst ume e u odnosu na granice teksta.

Line spacing :kontroli e veli inu prostoraizme u linija teksta.Da se kreira multilinijski tekst izabere se

komanda iz Toolbara ili izDraw menija ili sa komandne linije a kako jeto lijevo na ilustraciji prikazano.Startajmo komandu sa komandne linije:

1.Command: mtext se upi e i pritisne Enter.Current text style:"Standard" Text height:2.52.Specify first corner:Specificira se prvi ugaoprema lijevoj ilustraciji.3.Specify oppositecorner or

[Height/Justify/Line spacing/Rotation/Style/Width] :Specificira se suprotni drugiugao da se pojavi Multi Line Editor dialog box ili izabere se opcja sa komandnelinije upi e se na komandnu liniju po etno slovo i pritisne Enter da se pojaveslede e opcije.Opcije na komandnoj linijiOpcije koje se pojave posle specificiranja ili markiranja prve taöke umetanja tekstasu slede e:[Height/Justify/Line spacing/Rotation/Style/Width]

• Height opcija :odre uje se visina teksta u pi e se na komandnoj liniji.• Justify opcija : Pode ava postavljanjei centriranje teksta na isti na in kako

se to radi kod Single line text-a o emu smo i prema ilustraciji 03 .IX moglizapaziti a i prema drugim obrazlo enjima .



• Line spacing : Specificira se rastojanje za multilinijski objekatteksta.Rastojanje je vertikalno izme u dna (ili bazne linije ) od jedne linijeteksta i dna slede e linije teksta.

• Style opcija : Izbor isti kao i kod specificiranja Single Line text-a• Rotation : Upi e se R na komandnu liniju i pritisne Enter da se posle upi e

ugao rotacije pod kojim e se tekst postaviti.• Width : Upi e se W na komandnu liniju i pritisne se Enter da se posle upi e

irina teksta ,odnosno du ina reda teksta.• Posle primjene navedenih opcija : pojavljuju se podopcije o kojima smo

govorili kod kreiranja Single line text-a.O novim opcijama koje sepojavljuju kod kori tenja Multi line komande emo objasniti kako slijedi:

Opcija Line spacing :Startajmo komandu:1.Command: _mtext Izabere se komandaCurrent text style: "Masinski" Text height: 52. Specify first corner: Specificira se prvi ugao ili se markira mi em na crte u.3.Specify opposite corner or [Height/Justify/Line spacing/Rotation/Style/Width]: Lse upi e (Line spacing ) i pritisne Enter4.Enter line spacing type [At least/Exactly] <At least>: e se upi e (Exactly opcija) ipritisne Enter5.Enter line spacing factor or distance <1x>: 10 upi e se rastojanje izme u redovai pritisne Enter.

6.Specify opposite corneror [Height/Justify/Linespacing/Rotation/Style/Width]:Specificira se drugiugao box-a .Pojavi seMultiline Editor dialog

box.U njemu se izvr e pode avanja i upisivanje teksta ; detaljnije obrazlo enjeslijedi i izabere OK.Lijevo ilustracija je rezultat navedenog niza komande.Bilje ka : Exact spacing opcija je preporu ena kada se koristi komanda MTEXTda se nacrta tabela. Koristite manje visine tekstova nego to je specificirana linijada osigurate da se tekst ne preklapa.Kao to ste mogli primjetiti na komandnoj liniji se nalaze dvije opcije Line specingopcije:Enter line spacing type [At least/Exactly] <current>:At Least opcja : Pode ava linije teksta automatski osnovanog na visini najvi ekarakteristike linije –odnosno visine teksta ili druge karakteristike u tekstu kojeupisujete u dialog box-u.Kad je opcija odabrata linije teksta sa vi imkarakteristikama su dodte prostoru izme u linija.Kada ste opciju odabrali pojavi se:Enter line spacing factor or distance <current>:



• Spacing Factor: postavlja rastojanje linija za vi estruke pojedina norastojanje linije (single-line spacing).

Single spacing je 1.66 puta visina karakteristike teksta.Pove anje se upisuje kaobroj X pratioca da se indikuje jedno vi estruko pojedina no rastojanje.Na primjerako se specificira pojedina no rastojanje upisivanjem 1x, ili se specificiratidvostruko rastojanje upisivanjem 2x.

• Distance: Postavlja se rastojanje izme u linija za apsolutnu vrijednostrastojanja mjerenu u jedinicama crte a.Validne vrijednosti moraju da buduizme u 0.0833 (0.25x) i 1.3333 (4x).

Exactly opcija : Kao to je na prethodnoj slici prikazano prisiljava linijskorastojanje da bude isto za sve redove vi estrukog teksta.Rastojanje je osnovano nana visini tekst objekta i stilu teksta.Enter line spacing factor or distance <current>:

• Bilje ka : Obrazlo enja koja su data za Spacing Factor i Distance kod AtLeast opcije se identi na i kod Exactly opcije.

Opcija WidthSpecificira se irina ograde teksta:Specify width: Specificira se jedna ta ka ili upi e jedna vrijednost.Ako se koristi markiranjem mi om za jednu ta ku irina – du ina reda teksta sekalkuli e kao rastojanje izme u po etne i specificirane –markirane ta ke.Rije i u svakom objektu vi e zna nog teksta se obavijaju da se podesi irina tekstasa ogradom.Ako se specificira irina od 0 ,omotavanje rije i je uga eno i irinamultilinijskog teksta je prostrana kao najve a linija teksta.Mo e se onda zavr ititekst na specificiranoj ta ki kucanjem teksta i pritiskom na Enter.Da se zavr ikomanda pritisne se Enter na MTEXT obavijesti.1.Command: _mtext Izabrata komandaCurrent text style: "Masinski" Text height: 52.Specify first corner: Markira se ta ka za po etak teksta.3.Specify opposite corner or [Height/Justify/Line spacing/Rotation/Style/Width]: wse upi e(opcija Width) i pritisne Enter.4.Specify width: 0 se upi e nula i pritisne Enter da se pojavi Multiline Editor dialogbox.

U dialog se izvr u odgovarju a postavljanja i upi e tekst .Du ina reda teksta nijeograni ena.Izabere se OK .Tekst je umetnut u veli ini koju odabrane rije izauzimaju,Ilustracija teksta naprijed je primjer navedenog niza komande.

Words within each line of the multiline text object wrap to fit the width of the textboundary. If you specify a width of 0, word wrap is turned off and the width of themultiline text object is as wide as the longest line of text. You can end a line of textat a specific point by typing the text and pressing ENTER. To end the command,press ENTER at the MTEXT promptPrimjer



Definisanja na Multi line Editor dialog box-u:1. Command: _mtext Izbrata komandaCurrent text style: "Masinski" Text height: 51. Specify first corner: Specificira se ta ka 1 sl 08.3.Specify opposite corner or [Height/Justify/Linespacing/Rotation/Style/Width]:Specificira se ta ka 2.sl 08.4.Pojavi se Multiline Text Editor dialog box na kome mo emo podesiti sve opcijesa komandne linije,bez primjene opcija na komandnoj liniji ,ali mo emo izvr itipode avanja i drugih karakteristika i osobina.5.Po pode avanjima i upisivanju teksta Izabere se Ok i tekst je na odabranommjestu u crte u umetnut.Pogledajte i sami:

Slika 07 .IX Ilustracija Dialog boxa sa izlo enim tekstom za umetanje na crte

Ilustracija pode avanja teksta na crte u izgleda kao na slici br 08.IX.

Slika 08 . IX Ilustracija oblikovanja teksta prema nizu mtext komande

Na dialog box-u se nalaze 4 table sa nazivima Character,Properties,Line Spacing iFand/Replace .Koristite ove table da krirate ili modifikujete objekte teksta odnosno tekstove:Natabli:



Character: Kontroli e se skup osobina formatiranja teksta za upisivanje teksta natastatiri va eg kompjutera ili za uvo enje teksta u Multiline Text Editor dialog box.Properties: Kontroli u se osobine koje se primjenjuju za objekat teksta.Line Spacing: Kontroli e se rastojanje linija za novi ili odabrani multi tekst.Find/Replace: Tra e se specificirani nizovi teksta i razmje taju se u okviru novogteksta.

Slika 09 IX dialog box-a za pode avanje karakteristika teksta obje njenja i na slici

Character plo a :U I oknu na lijevom gornjem uglu izlo e se Font teksta.Klikanjem najezi ak na desnoj strani oknaizlo i se lisat mogu ih fontova za izbor.Na drugom oknu pored prvog nalazi se visinateksta.Visinu mo ete promjeniti markiranjemi upisivanjem njene vrijednosti u jedinicamamjera crte a.

:Klikanjem na dugme izabire se tekst sadebljim slovima a ponovnim kljikanjempovra a se debljina teksta za normalnu

debljinu.: Klikanjem na dugme I bira se Italic opcija pisanja teksta a ponovnim

klikanjem se povra a ispisivanje teksta za normalni na in. : Klikanjem na dugme U podcrtava se ispisivanje teksta ,a ponovnim klikanjembez podcrtavanja.

:Dugme sa strelicaom : Obr e se poslednja ure iva ka opcija .Mijenja se bilosadr aj teksta ili formatiranje teksta Undo opcijom..

Kontroli e se boja odabranog objekta teksta i postavlja se boja poizboru.Izabere se Other da se izlo i Color dialog box za izbor vi e selekcija bojeteksta.

Pritiskom na jezi ak simbola pojavi se lista zankovakoja se bira za umetanje u tekst.Degrees znak zastepne ,Plus/minus znak,Diameter i Non-breaking



neprekidaju i prostor i Other.Klikanjem na neki od navedenih simbola simbol seume e u tekst na prozor a posle i na crte To zna i ume u se zajedni ko kori tenisimboli .

Odabere se Other da se izlo i Character Mapdialog box.Na dialog box-u se izabere znak koji se eliumetnuti u tekst.Markira se, a onda se kliknena dugme Velj –Select da se pojavi u ramuKopiera tecken .Klikne se na dugme Kopierada se znak iskopira .Markrajte polo aj znakana polju teksta u Multi line Editor prozoruteksta ,desno kliknite i iz dodatnog menija kojise pojavi izabere se Paste i posle toga znak jeumutnut u tekst .

Klikanjem na dugme pojavi seSelect file dialog box sa spiskom programa iz kojih se mo e izabrti text i dodatniznaci ili stilovi tekstova.Properties tabla:Obja njenja koja su data primjenom komande Mtext i Single linetekst su identi na sa osobinama na Multiline Text Editor-u.Kratka obrazlo enja i nasamoj slici u prozoru tekasta.

Slika 10.IX Dialog box za pode avanje osobina taksta i njegovog rasporeda u ramu

Za pode avanje umetanja i raspored teksta mo e da vam za bolje razumjevanjeposlu i prethodna ilustracija na slici o8.IX Ilustracija rasporeda.(justfication).Line Spacing tabla : Na tabli se pode ava rastojanje izme u redova teksta .Opcijekoje mo ete izabrati i sa komandne linije : Enter line spacing type [Atleast/Exactly] Sva obrazlo enja data za opcije sa komandne linije su identi na i naMultiline Text Editor box-u tabla Line Spacing.Prema tim opisanim opcijama sevr i izbor rasporeda ina dialog boxu.



Slika 11 . IX Dialog box za pode avanje rastojanja izme u redova teksta

Find/Replace tabla :Veoma je korisna za primjenu i korekciju nizova teksta ilirije i nadomje tanje pogre no upisanih rije i na tekst informacijama u crte u.

Find okno: Specificira se rije ili niz teksta koji setra i.Multiline Text Editor dialog box postavite na podesno mjesto na ekranu damo ete itati i pregledati tekst koji elite korigirati ,tako da se mogu korigirati upotpunosti nizovi teksta ili rije i prema primjeru:rije koju korigiramo Justificationje upisana u oknu Find.

Klikanjem na dvogled tra i se rije ili niz teksta u tekstu crte a koji su upisanina oknu Find..Na ena rije se markira i pojavi se na prozoru teksta.

Specificira se nova rije ili niz teksta koja ili koji ese nadomjestiti tekst na crte u umjesto upisane rije i ili niza teksta u Find box-u.

Klikanjem na dugme razmje ta se specificirani tekst u crte i nadomje tavarije ili niz teksta koji se koriguju.

Markira se da se Identifikuju kriteriji koji se sla u za tra enje velikihili malih slova teksta.

Markira se da se specificira koji tekst da se tra i da mora biti cijelarije .Kada izvr ite sva ispisivanja i pode avanja na navedenim dialog box-ovima ondaizaberete OK da se tekst izlo i na ramu markiranom u crte u



Slika 13. IX Ilustracija korekcije teksta pode avanom na Find/Replace plo i Multiline Editordialog box-a

Bilje ka: Za pode avanja veli ina i oblika teksta preporu ljivo je koristiti sestandardima iz ove oblasti koji propsuju osobine i veli ine teksta.Da se na e i premjesti tekst na multiline text object1.Iz Modify meni, izaberi Object.2. Odaberi Text. Onda odaberi Edit.3.Odaberi multiline text object koji eli da preuredi ..4.Na Multiline Text Editor,izaberi Find/Replace tab.5.Na Find box, unesi rije da bude premje tena.6.Na Replace box, unesi rije koja e zamjeniti prvu rije .7.Klikni dugme Find.8. Kada ste na li rije koju elite premjestiti,klikni dugme Replace.9.Ponovite korak 2 i 3 za svaki slu aj rije i koje elite promjeniti .10.Izaberi OK da se izvr i zamjena rije i na crte u.

Slika 14. IX Ilustracija primjene nizova Mtext komande za oblikovanje text tabela

Bilje ka : Kada se formira podesna tabela ona se mo e blokirati sa atributimapomo u kojih se upisuju samo oni podaci koji su potrebni u odre enom peridu zaizlaganje na crte u.Tabela se mo e i linkovati i povezati sa drugim formatima takoda se pomo u nje mo e vr iti i automatizacija pra enja odre enih tokova uprocesima distribuiranja podataka.O tome kao se to radi na i ete vi e upoglavljima Mehani kog desktopa.Tako e mo ete to u parati i kao fajl i premapotrebi ga uvoziti i umetati i na druge crte e.



Rad sa stilovim teksta (Working with Text Styles)Stil teksta se postavlja sa osnovnim postavljanjem imena Font-a,stila fonta,visine idrugih karakteristika koje uti u na oblik samih slova kao to suzaobljavanja,postavljanja pod uglom slova ili ih okretanjem gore dole ilizaobljavanjem ivica slova i dr. Mo e se izabrati osnovni Standard stil teksta ilikreirati potpuno novi stil teksta.Pode avanje stila teksta se odre uje prema namjeni njegove primjene i gdje seume e tekst.Preko aktuelnom stila teksta mogu se formirati ograde teksta kao ikontrolisanje prostora linija i veli inom prostora njih .Preko preko aktuelnog stilateksta mogu se postavljati i formirati razli ite karakteristike :po ev i od izboranovih vrsta pisanja (Font),podcrtavanja teksta ,zadebljanja teksta,ogra ivanja idodavanja nekih individualnih karakteristika.To se mo e uraditi pomo u Text Style

dialog box-a.Da bih se izlo io navedeni dialog box mo e seizabrati jedna od alternativnih komandi premalijevoj ilustraciji.

Kada ste odabrali komandu i aktivirali je, onda vam se pojavi Text Style dialogbox.Svi tekstovi na AutoCAD crte ima imaju stilove teksta koji asociraju na Standardtekst.Kada unosite tekst AutoCAD se koristi aktuelnim stilom teksta koji jepostavljen sa vrstom pisma (font) veli inom (size) ,uglom (angle),orjentacijom idrugim karakteristikama teksta.Ako elite da kreirate jedan razli iti stil teksta vimo ete aktuelni stil teksta zamjeniti postavljaju i jedan novi stil teksta koji se

razlikuje odSTANDARD text style.

Slika 15. IX Text Styledialog box za kreiranjenovih stilova i modifikacijupostoje ih

Definisanja koja se vr ena Text Style dialogbox-u su slede a:Na ramu Style Name :Nalazi se okno Standardsa jezi kom.Kada se pritisne jezi ak

pojavi se lista sa imenima svih stilova koji postoje na aktuelno postavljenomfajlu.Odabere se ime tekst stila i zatvorite dialog box ime stila je postavljeno nacrte i vi ga mo ete koristiti u daljem radu.



New :Da se promjeni aktuelni stil teksta kliknete na dugme da vam se pojavi:

1. Na dialog boxu Text Style kliknite dugmeNew da vam se pojavi dole navedeni dialog boxSlika 9 .X Dialog za kreiranje novog stila teksta

2,Na ramu Style Name upi ite ime Stila teksta i pritisnite OK.Pri pritisku na dugme Ok zatvori New Text Style dialog box i umjesto imenaStandard na ramu teksta Style Name pojavi vam se novo ime teksta-Masinski .3. Na dialog Boxu sa novim imenom stila teksta uradite slede e

• Odaberete Font Name• Na Font Style odaberete jednu varijantu sa liste na pr.Italic: ve pri tom

izboru na Preview prozoru pojavi vam se izgled Teksta• Mogu se zadr iti iste karakteristike na ramu Effects kao to su bile

postavljene za STANDARD Style ili ih mo ete i mijenjati• Na ramu texta Height treba da se zadr e iste karakteristike za visinu

Slika 16. IX Primjer izbora novogaktuelnog stila teksta

• Na effects ramukontroli ite kakav vamprethodno oblik irina ipolo aj slova odgovaramarkiranjem opcija nalijevoj strani auno enjem vrijednostina desnoj strani.Na

prozor etu Preview vam se pojavljuje izgled teksta i prema izgledu seopredjelite .

4.Po zavr etku pode avanja izaberite dugme Apply da postavite stil teksta a ondaodaberite Close .Dialog box nestaje sa ekrana i va novi stil teksta je postavljen.Slede im primjerom se to ilustruje

Primjer osnovnog postavljanja stila teksta –dopisane vrijednosti ozna avajuda mo ete mijenjati karakteristike

Postavljanja stila teksta

Postavljanje Osnovno Opis

Style name STANDARD Ime do 255 karakteristika



Font name txt.shx –mo etemijenjati Fajl asociran sa font (character style)

Big Font None –mo etemijenjati

Specialna definicija fajla kori tenog zajedan non-ASCII character set, takavkao Kanji

Height 0 ostaje isto Karakter visine

Width factor 1 mo e se mijenjati Iste e se ili se skuplja od karakeristike

Obliquingangle 0 –birate ugao Zako enje karakteristike

Backwards No markirajYes Obr e se tekst

Upside down No markiraj Yes Obr e se- donji tekst

Vertical No markiraj Yes Vertikalni ili horizontalni tekst

Postavljanji aktuelni stil teksta je izlo en na komandnoj liniji.Vi mo ete koristiti ilimodificirati ili puniti crte sa novim stilovima teksta.Jedanput kreiran stil tekstamo modificirati mijenjaju i mu ime (Rename) ili brisju i ga (Delete) ilimodificirati mu karakteristike na Text Style dialog box-u,kada je to potrebno.

Promjene stila teksta Text StyleKada mijenjate stil teksta jednog multi tekstobjekta ,a urirano postavljanje se podesi za cioobjekat.Neka formiranja individualnihkarakteristika ne mogu biti sa uvana.Slede alijevo tabela opisuju efekte promjene stilateksta na karakter formatiranja.

Bilje ka: Za eventualne potrebe detaljnijegupoznavanja sa ovom materijom vi mo etekoristiti programski Help.Pri aktiviranju nekeod Text komandi pritisnite tangentu F1 mo iete otvoriti u Help-u one komande kojom ste

se koristili kada ste pritisnili navedenu tangentu.Kod eventualnog preure ivanjakarakteristika teksta,mo ete se koristiti sistemom variabli na dijelu Reference takoda izvr ite postavljanja sistema varijabli da podesite karakteristike teksta.



Preure ivanje i promjene tekstaDa bi se preuredili tekst ,dimenzioni tekst definiciju atributa i karakteristikuobjekta Auto Cad je obezbjedio komande za preurae ivanje i ovaj dio ovog

poglavlja e nam objasniti kako emo to uraditi.Prvo to treba da uradimo je da izaberemo jednuod alternativnih komandi sa ilustracije. : Za ure ivanje teksta,dimenzionogteksta,definicije atributa i oblika kontrolnihramova koristi ddetit komanda.Atribut definicija

je ablon za kreiranje atributa.Kontrolni ram je jedan kontajner za za tolerancijskeinformacije o pojedina noj dimenziji.Kada se aktivira komanda lijevo premailustraciji se odabere pojavi se slede e :1. Command : ddetit se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2.Select an annotation object or [Undo]: Izabere se oznaka objekta da se izlo i:Izlo i se jedan od etiri dialog box-a,zavisno od tipa teksta koji se odabere.

• Text kreiran kori tenjem komandi TEXT ili DTEXT izlo i Edit Text dialogbox.

• Text kreiran kori tenjem MTEXT izlo i se Multiline Text Editor .• Attribute definitions (ali ne deo definicije bloka - block definition) izlo i

Edit Attribute Definition dialog box.• Feature control frames –kontrolne ramove tolerancija izlo e Geometric

Tlolerance dialog box..DDEDIT komanda ponavlja obavijest sve dok se ne pritisne na Enter da se

zavr i komanda. Error! Bookmark not defined..

Slika 17.IX Ilustracija primjene niza ddedit komande za preure enje Text objekta.



Biramo posle startovanja komande koji text objekat emo preurediti.Po nimo kakopreurediti slede i objekat .Klikne se na Single line text ili na neki drugi naprednavedeni objekt na slici ,pojavi se Dialog box za promjene1.Command : ddedit se upi e i pritisne Enter.Pojave se opcije.

2.Select an annotation objector [Undo]:Izabere se tekstobjekata zapreure enje.Pojavi se dialogbox sa kojim je kreiran textobjekat.Upi e se novi naziv i

izabere Ok tekst objekta je umetnut na crte .Rezultat ilustracije Slika 17.IX.3.Select an annotation object or [Undo]:Pritisne se Enter da se zavr i komanda ilise upi e U i pritisne Enter da se povrti prethodni tekst.3.Select an annotation object or [Undo]: uCommand has been completely undone. Komandom se kompletno povratiprethodno stanje.Da se modificiraju osobine tekst objekata

1. Iz Modify menu, odaberi Properties da seizlo i Properties window.2. Odaberi objekat teksta Text3. Contens : Upi e se novi tekst ako jepotrebna izmjena.Na Justify podesi se noviraspored teksta,na Hight izabere se novavisina,Rotation se upi e vrijednost uglapode avanja,na Obliquing se unese dali daslova budu pod uglom ,Text algment X,Y,Zpode avanje ta ke umetanja kordinata teksta.4. Zatvori Properties window klikanjem na

dugme Close na gornjem desnom uglu. Promjene teksta su izvr ene premaune enim podacima .Ilustracija lijevo vam pokazuje kako izgledaju podaci kojeeventualno treba promjeniti.

Preure ivanje linijskog teksta (Single line text)Za preure ivanje linijskog teksta se koristi iste komande kao i Multiline text ,sarazlikom samo to se posle startovanja komande bira linijski tekst zapreure ivanje.Komande i za Single i za Multiline text se mogu izabrati iz Modifymenija kako je prikazano lijevo na ilustraciji.

1.Iz Modify menu, odaberi Object.2.Izaberi Text. Onda odaberi Edit.3. Odaberi pojedina an tekst objekat (single-line text object) kojieli preurediti.

4. Na Edit Text dialog box, unesi novi tekst.Onda izaberi OK.



5 .Izaberi drugi objekat tekasta ili pritisni ENTER za kraj komande.

Slika 18.IX Dialog box za upisivanjepromjena dijela ili cijelog teksta

Na dialog box-u izlo i se sadr ajodabranog tekst objekta .Modificira se tekst i izabere Ok da se a urira objekatteksta.

Skaliranje text objekataDa se izvr i uve anje ili smanjenje tekst objekat bez promjene njihove lokacijekoristi se jedna od alternativnih komandi lijevo sa ilustracije.

1.SCALETEXT Izabrata komanda2.Select objects: 1 found Izabere se tekstobjekat za skaliranje,ako se pritisne Shifttangenta mo e se izabrati i vi e objekata.

3.Select objects:Pritisne se Enter da se pojave opcije4.Enter a base point option for scaling[Existing/Left/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR] <Left>: eUpi e se opcija i pritisne Enter da se pojave slede e opcije pod 5.

• Existing opcija : tekst objekat se uve ava ili smanjuje od postoje e ta keumetanja.

• Justification -Left opcija:prethodno izabrana opcija i privremeno nalazina komandnoj liniji i ona je osnovna za primjer.Pritisne se Enter da seskaliranje objekta izvr i sa lijevim umetanjem ta ke i od lijeva na desno sevr i pove anje ili smanjenje tekst objekta.Ova a i slede e opcije su one isteopcije koje smo ve objasnili kod razmatranja opcija pode avanja linijskogteksta Justification:Left/Center/Middle/Right/TL/TC/TR/ML/MC/MR/BL/BC/BR

5.Specify new height or [Match object/Scale factor] <147>: s upi e se opcija(opcija Scale factor i pritisne Enter),ili se izaberu druge opcije i pritisne Enter.

• Specify new height : Specificira se nova visina teksta.• Match object :Skaliraju se objekti teksta koje ste orginalno odabrali za

sparivanje veli ina odabranog objekta teksta . Na komandnoj liniji posleodabrate opcije se pojavi :

Select a text object with the desired height: Odabere se objekat teksta iju veli inuelite da sparite za tekst koji ste primjenili komandu.

• Scale factor opcija : Scales the selected text objects based on a referencelength and a specified new length.



6.Specify scale factor or [Reference] <1>: .5 Specificira se faktor skale i pritisneEnter da se zavr i komanda ilustracija naprijed prikazuje ovu opciju.Ako seumjesto prikazane opcije se upi e R (reference opcija)

• Reference opcija6. Specify scale factor or [Reference] <1>: r Upi e se (Reference opcija)i pritisneEnter7.Specify reference length <1>: 60 Upi e se du ina reference i pritisne Enter.

8. Specify new length: 120 Upi e se nova du ina i pritisne Enter .Slede ailustracija je rezultat navedene opcije.Radi primjera izabrana ilustracija sli naprethodnoj.

Preure ivanje sadr aja teksta u text objektimaPonekada se de ava da ste nepravilno upisali rije i ili niste zadovoljni sa dijelovimasadr aja u tekstu pa bih ga trebali korigovati.Da bih izvr ili korekcije sadr ajateksta ,posebno ako se radi o ve im text objektima onda je korisno i tedi sevrijeme na preure ivanju da se to uradi na slede i na in.

Sa navedene slike izabrati komanduDa se na e specificirani tekst na crte u

1.Sa slike odaberi komandu Find. Da vam se pojavi Find and Replace dialog box2.Na Find Text String, unesi tekst koji eli na i.3.Na Search In, odaberi Entire Drawing ili Current Selection da defini ete okvirva eg tra enja.4.Odaberi Options da specificira tipove teksta za uklju ivanje u tra enje ,dali datra ite cijelu rije samo i dali da spojite (match) slu aj specificiranog teksta.5.Izaberi Find.



Slika 19. IXDialog box zanala enje i zamjenjivanje rije iili niza rije i u tekst objektima

AutoCAD izlo i na eni tekstsa okru enim osjen enimsadr ajem na povr iniContext.

6.Da zomujete na eni tekst u crte uodaberite Zoom To.7.Izaberi Close.

Primjer kako se izvr ava zamjena rije i:

Da se premjesti tekst na crte1. Izabri komandu sa slike Find.2. Na Find Text String, unesi

text koji eli na i.3. U Search In, odaberi Entire

Drawing ili Current Selectionda se defini e okvir va egtra enja.

4. Odaberi Options daspecificirate tipove teksta koji

se uklju uju u tra enje dali da se tra e cijele rije i (whole words)i dalispariti slu aj (match case) specificiranog teksta.

5. Na Replace With, unesi tekst sa kojim eli nadomjestiti na eni tekst .6. Odaberi Find.

AutoCAD izlo i na eni tekst osjen en na povr ini dialog box-a Context.7. Uradite jedno od slede eg:• Da se nadomjesti samo na eni primjerak teksta, odaberi Replace.• Da se nadomjeste svi primjeri teksta na Find Text String, odaberi Replace

All.AutoCAD potvr uje premje tanje na status povr ini na dnu dialog box-a.

8. Izaberi Close



O dimezionisanju............................................................................................... 1Dimenzionisanje va ih crte a ......................................................................... 2Horizontalno i vertikalno dimenzionisanje ..................................................... 3Crtanje dimenzija sa nagibom (Aligned Dimensions) ..................................... 7Dimenzionisanje lukova , kru nica i centra .................................................... 8Dimenzionisanje uglova............................................................................... 10Primjena Baseline i Continue dimension komandi........................................ 12Kreiranje kordinantnih dimenzija ................................................................. 13Brzo dimenzionisanje (Quick Dimension).................................................... 15Ure ivanje dimenzija ................................................................................... 16Pomjeranje i rotiranje dimenzionog teksta.................................................... 18Kreiranje objekta pokaziva a (Leader) ......................................................... 19Definisanja na Leader Settings dialog box-u ................................................ 20Primjena tolerancija na crte ima .................................................................. 24Kreiranje i modificiranje dimenzionih stilova............................................... 28Definisanje i modificiranje dimenzionih stilova na dialog box-u .................. 29Kreiranje novog dimenzionog stila............................................................... 30Pore enje dimenzionih stilova ..................................................................... 40

O dimezionisanjuDimenionisanje je proces dodavanja mjera i oznaka na crte . AutoCAD jeobezbjedio mnoge na ine za dimenzionisanje objekata i mnoge na ine zaformatiranje dimenzija .Dimenzije su kreirane za iroko polje razli itih oblika imnogo razli itih orjentacija.Dimenzioni stilovi se brzo oblikuju i obezbje uju kojedimenzije u va em crte u se povinuju industriji ili standardima projekata.Dimenzijama se pokazuje mjera objekta ,rastojanja ili uglovi izme u objekata ilirastojanje jednog oblika od po etka kojeg specificirate. AutoCAD je obezbjedio tribazi na tipa dimenzionisanja: linearno ,radijalno i uglovno.Dimenzije mogu bitivertikalne horizontalne ,pode ene,rotirane ,kordinantne ,dimenzije bazne linije ilikontinualne.Neki jednostavni primjeri supokazani na ilustraciji.

2 X Poglavlje O Dimenzionisanju objekata na crte u


Objekti koji se mogu dimenzionisati su takvi kao to su linije,lukovi ,kru nice ipolylinijski segmenti ali se mogu dimenzionisti i rastojanja izme u ta akalociranja.AutoCAD smje ta dimenzije na aktuelni lejer . Svaka dimenzija preuzima aktuelnidimenzioni stil kojim se kontroli u karakteristike takve kao to su stil strelice,lokacija teksta i postavljanje tolerancija.Sa dimenzionim stilom vi mo ete uraditipodesne modifikacije za bazni dimenzioni stil za razli ite tipove dimenzija.Sadimenzionim stilom preklapa se (overrides), mogu se modifikovati ovekarakteristike za specifi ne dimenzije.Mo e se koristiti brzo dimenzionisanje -Quick Dimension ( QDIM) zadimenzionisanje vi estrukih objekata od jednom ili se mogu ure ivati postoje edimenzije.Ma kako da su nacrtane ove dimenzije su ne asocijativne.

Dimenzionisanje va ih crte aDimenzije indentifikuju veli inu objekta kojeg crtate .Ta ne i itljive dimenzije sujedne od najzna ajnijih karakteristika ovog crtanja.Auto CAD-ov alat dozvoljvavam dodavanje dimenzionalnih obja njenja za va e crtanje.Vi mo ete jednostavno ibrzo i dodavati dimenzije va em objektu koriste i se ta kastom metodommarkiranja uz pomo mi a.Tako e mo ete va em crte u odnosno dimenzijamadodavati tolerancije,simbole,pokaziva e (leaders) kori tenjem programskogalata.Mnoge Auto CAD-ove varijable omogu uju da se pojavljuju dimenzije.Sastilom dimenzija vi mo ete parati postavljanje varijabli koje su rije ile obja njenjaza objekat ako u nizu modificirate veli inu objekta,dimenzije se modificirajuautomatski za reflektovane promjene, ime se para puno vremena na izvr avanjudimenzionisanja.Ovo poglavlje obja njava slede e:

• Crtanje linijskih,uglovnih,dijametar,radijus i kordinantnih dimenzija .• Dimenzionisanje vi estrukih objekata



• Preure ivanje dimenzionisanja• Kreiranje strelica i obja njenja• Kori tenje i rukovanje stilom dimenzija i varijablama• Dodavanje geometriskih tolerancija

Da bih lak e izvr ili izbor komandi za dimenzionisnja postavite dmenzion Toolbarna podesno mjesto u prozoru Auto CAD ekrana.Iz View menija se izabere Toolbarsda vam se pojavi Customize dialog box gdje izvr ite markiranje kvadrati a poredtoolbara Dimensin posle zatvorite Customize dialog box, na ekranu vam se pojaviDimension toolbar.Kreiranje liniskih dimenzija

Slika 01.X Ilustracija kreiranja linijskih dimenzija nizovima dimlinear komande

Vi mo ete crtati linijske dimenzije sa horizontalnim,vertikalnim i linijama podnagibom.Ove linije mogu biti razdvojene ili mogu biti kreirane kraj za kraj.

Horizontalno i vertikalno dimenzionisanjeVi mo ete izvr iti dimenzionisanje kori tenjem samo horizontalnih i vertikalnihkomponenti lokacija objekata za koje specificirate dimenzijeAutoCAD automatski postavlja horizontalne i vertikalne dimenzije shodno izboruprodu enja pomo nih dimenzionih linija.Da se starta komanda dimenzionisanjaizvr i se njen izbor.

Izbor alternativne komande mo e da se izvr iprema ilustraciji lijevo.Prije nego to se po nedimenzionisanje provjeri se dali suodgovaraju i Object Snap –a upaljeni da bihlak e i ta nije izvr ili markiranje tj izbor

po etnih i krajnjih ta aka objekata koji se dimenzioni u.Bilo kako da ste izvr iliizbor kada se starta komanda pojavi e vam se opcije na komandnoj liniji:1.Command: _dimlinear izbor komande prema slici2.Specify first extension line origin or <select object>:Markira se object snap-omta ka umetanja vijka prema ilustraciji slike 02.X ili se pritisne Enter da se aktiviraSelect object opcija.



• Opcija Specify first extension line origin :obavje avate se za po etnu ta kuprodu enja prve pomo ne linije.

• Select object. Automatski se determini u po eci ta aka prvih i drugihpom nih dimenzionih linija. Biraju se objekti polylinija ,lukova i linija zadimenzije.

3.Specify second extension line origin:Markira se 2 krajnja ta ka4.Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: Specificira se lokacija dimenzijekako je na slici 02.X une eno. Mo ete primjetiti da se na komandnoj liniji nalazeopcije koje se mogu izabrati ali o njima emo vidjeti vi e u nastavku. Dimensiontext = 32

Slika 02 . X Ilustracija Select first extension line origin opcije niza dimlinear komande

U primjeru izabrat smje taj.Koristi se ta ka da se locira dimenziona linija koja odre uje direkciju da se crtaprodu enje linije (extension lines). Posle specificiranja lokacije AutoCAD crtadimenziju.Slede a ilustracija to pokazuje.Select objekt opcija :1. Command: _dimlinear Izabrana komanda2.Specify first extension line origin or <select object>: Pritisne se Enter da sepojavi obavijest da se izabere objekat za dimenziju.3. Select object to dimension:Izabere se linija slika 03 lijevo na ilustraciji4.Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]:Specificira se lokacijadimenzije.Na komandnoj liniji se izlo i iznos dimenzije koji se unese nacrte .Primjetite to na ilustraciji 03.X.Dimension text = 46



Slika 03. Ilustracija Select Object opcija nizova dimlinear komande izabrani objekti

Za polylinije i druge raspadljive objekte (sa Explode komandom) Auto CADdimenzioni e individualne linije i lu ne segmente.Ako se odabere jedan segmentlinije ili luka Auto CAD koristi njihove krajnje ta ke za po etke pomo nihdimenzionih linija .Opcija Select Object mo e da bude u pojedinim situacijamalak e primjenljiva .Mtext Opcija

Slika 04.X Ilustracija primjene Mtext opcije niza Dimlinear komande

1.Command: _dimlinear Izabrana komanda2.Specify first extension line origin or <select object>:Izabrana jedna krajnja ta kaobjekta.3.Specify second extension line origin: Izabrana druga krajnja ta ka objekta.4. Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: m Upi e se (Mtext opcija) ipritisne Enter.Pojavi se Multiline text box Editor u kome upi emo odgovaraju eoznake ili tekst i izvr imo i druga potrebna pode avanja i izaberemo OK. Da sepojavi :5.Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: Specificira se lokacija dimenzionelinije sa oznakama i tekstom .Slika 04.X.Dimension text = 150 Dimenziona vrijednost je izlo ena in a komandnoj liniji.



Text Opcija : Se dimenzije objekata opisuju sa unu enjem opisa i vrijednostidimenzija na komadnoj liniji.Ova opcija je podesna ako se radi o objektima koji supresje eni da se nebih u svojoj punoj dimenziji prikazivali na crte u.Slede i niz

Slika 05. X Ilustracija primjenjene Text opcije niza dimlinear komande

1. Command: dimlinear Izabrana komanda2.Specify first extension line origin or <select object>: Izabrana krajnja ta kaobjekta.3.Specify second extension line origin: Izabrana druga krajnja ta ka objekta.4.Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: t upi e se (Text opcija) i pritisnese Enter da se pojavi :5. Enter dimension text <150>: Du ina vratila 160 mm Upi e se opis na komandnojliniji i pritisne Enter.6. Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: Specificira se lokacija .Slika 05.Xje rezultat navedenog niza komande.Ostale opcije [Angle/Horizontal/Vertical/Rotated] na komandnoj liniji

• Angle opcija : Mijenja se ugao dimenzionog teksta. Na komandnoj liniji seupi e a i pritisne Enter da se pojavi:

5.Specify angle of dimension text: Upi e se udao na primjer 1,45 ili 90 stepeni ipritisne Enter, posle locirajte dimenzionu liniju i tekst e biti umetnut pod upisanimuglom.Enter an angle. For example, to rotate the text 90 degrees, enter 90

• Horizontal opcija :Crtaju se horizontalne dimenzije.Upi e se na komandnuliniju h i pritisne Enter ,pojave se opcije:

Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: Specificira se lokacijadimenzije ili se izabere opcija.

• Vertical opcija :Crtaju se vertikalne dimenzije.Upi e se na komandnuliniju v i pritisne Enter ,pojave se opcije:



Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: Specificira se lokacijadimenzije ili se izabere opcija.

• Rotated opcija :Crtaju se rotirane linijske dimenzije.Upi e se na komandnuliniju r i pritisne Enter ,pojave se opcije:

Specify angle of dimension line <current>: Specificira se ugao i pritisne Enter dase posle toga locira dimenzija.Ili se pritisne Enter.

Slika 06 . X Ilustracija primjenjenih nizova opcija dimlinear komande

Bilje ka: svaka od ovih opcija ima svoje opcije koje se shodno napred navedenomodre uju tj. za prilago avanje teksta i dimenzionih linija.Prostudirajte sami.

Crtanje rotiranih dimenzija (Rotated Dimensions)Da bih se izvr ilo rotiranje dimenzija tamo gdje jedimenziona linija smje tena na ugao do produ enjalinije po etaka, vi sa primjenom linijskogdimenzionisanja iz niza komandi birate opcijuRotation i specificirate ugao rotacije pritisnete Enter idobijate sliku kako je na slede oj ilustracijiprikazana.Na primjeru specificirani ugao za rotaciju

dimenzije je jednak uglu ljeba.

Crtanje dimenzija sa nagibom (Aligned Dimensions)Poravnjavaju se dimenzije, dimenziona linija je paralelna sa po etnim ta kamapomo nih dimenzionih linija.

Da se starta komanda izabere se jednaalternativna opcija lijevo prema ilustraciji.Na komandnoj liniji se pojavi :2.Specify first extension line origin or <selectobject>: Da se manuelno specificira po etna



ta ka prve pomo ne linije ili se pritisne Enter za automatske pomo ne dimenzionelinije.

Slika 07. X Ilustracija primjenjenih razli itih opcija nizova Dimaligned komande

3. Specify dimension line location or[Mtext/Text/Angle]: a Izaberre se opcija za pode avanja ugla teksta i pritisneEnter4.Specify angle of dimension text: 1 Upi e se vrijednos i pritisne Enter.5.Specify dimension line location or Izabere se opcija i pritisne Enter ili se odredilokacija.Opcije teksta su obja njene u prethodnom dijelu i identi no se radi i kodovih nizova komande.Ilustracija nam prikazuje nekoliko opcija lociranja i opisaizvr enih Dimaligned komandom.

Dimenzionisanje lukova , kru nica i centraRadialnim dimenzionisanjem mjera radijusa i kru nica sa slobodnim izboromcentralnih linija ili jedne centralne oznake.Ako je smje taj teksta postavljen iznadcentralne dimenzione linije sa pokaziva em (leader) deimenzija se centrira salinijom pokaziva a.Oznake centra i linija su primjenjene samo za pre nik i radijusdimenzije. Dimenzije centralne linije za du inu segmenata centralne linije suupu ene samo za oznaku centra.Veli ine segmenata centralne linije za oznakucentra se unose na komandnoj liniji. 1.Command : DIMCEN se upi e i pritisneEnter da se posle unese vrijednost i pritisne Enter.Na ilustraciji 08.X su desno doleprikazane une ene vrijednosti za primjere.



Slika 08. X Ilustracije primjene opcija komande za dimenzionisanja lukova kru nica i centra

Komande za postavljanje dimenzija lukova , kru nica i centra biraju se saDimension Toolbara ili iz Dimension menija ili sa komandne linije :1. Command : Diameter ili Radius ili Dimcenter se upi e da se pojave opcije zaizbor daljih nizova komandi koje se odaberu.Primjer za dimenzionisanje luka:

1. Command : Izabere se komanda da se pojave opcije:2.Select arc or circle: Izabere se luk ili kru nica da se pojave opcije :3.Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: Smjesti se lokacijadimenzije za luk odnosno kru nicu ili se izabere opcija .Navedene opcije koje sepojave su iste one opcije koje smo obrazlo ili u prethodnom dijelu.

Slika 09.X Ilustracija primjene opcija i nizova sa komandne linije komandi radijusa i pre nika



Dimenzionisanje uglovaUglovne dimenzije se mjere izme u dvije linije ili tri ta ke.Za mjerenje uglovaizme u dva radijusa kru nice koju odaberete specificirate krajnje ta ke ulova.Sadrugim objektima koji se odaberu a onda specificiraju dimenzionulokaciju.Dimenzionisanje uglova mo e se izvr iti specificiranjem vrhunaca ikrajnjih ta aka.Po to se nacrta dimenzija vi je mo ete modificirati vrijednostunijenjem tekst obrazlo enja i drugih oznaka a onda locirati dimenzijuBilje ka : Stil kontinualnog baznog dimenzionisanja za uglove je tako e mogu ipodr an od programa.Ako se koriste dvije prave ne paralelne linije da se specificira ugao onda se ugaolocira izme u njih.Ako dimenzija luka ne susre e jednu ili obe linije AutoCADcrta jednu ili obadve pomo ne linije za presjecanje dimenzione linije luka.Luk jeuvijek manji od 180 stepeni. Ako se koristi kru nica ili luk sa tri ta ke specificiranja AutoCAD crtadimenzionu liniju iz krajnjih ta aka da se se presje e sa dimenzionom linijom luka.AutoCAD se koristi lokacijom koju specificirate za dimenzionu liniju luka da seizabere izme u manjeg ili ve eg ugla specificiranog sa vrhuncima i produ enimlinijama.

Da se dimenzioni e ugao izme u linija ili trita ke koristi se dimangular komanda.Da seizabere jedna alternativna komanda mo e daposlu i lijeva ilustracija da se izvr i izbor.

1. Command : dimangular se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2. Select arc, circle, line, or <specify vertex>: Odabere se luk,kru nica ili linija ilise pritisne Enter da se nacrta ugaona dimenzija specificiranjem tri ta ke.

• Izbor luka opcija• Izbor kru nice opcije• Izbor linija opcija• Izbor tri ta ke opcija ,pritisne se na Enter da se pojavi opcija posle 2.koraka

niza dimangular komande.Posle se defini e uglovna dimenzija izborom slede ih opcija koje smo objesnili uprethodnom izlaganju.Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle] Opcije se postavljajuprije lociranja dimenzione linije ugla.Opcija izbora kru nice1.Command: _dimangular Izabrana komanda2..Select arc, circle, line, or <specify vertex>: Izabrana ta ka A na kru nici.3.Specify second angle endpoint: Izabrana ta ka B na kru nici4.Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]: izabrana lokacija.Dimension text = 59 rezultat navedenog niza komande na ilustraciji 09.X.



Slika 09.X Ilustracija primjenjenih opcija nizova dimangular komande

Opcija izbora tri ta ke1.Command: _dimangular Izabere se komanda2.Select arc, circle, line, or <specify vertex>: Pritisne se Enter.3.Specify angle vertex: Specificira se ak iji se ugao mjeri (1)2.Specify first angle endpoint: Specificira se ta ka 23.Specify second angle endpoint: Specificira se ta ka 3.Non-associative dimension created.4.Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]: Izabere se lokacijasmje tanja uglone dimenzije.Dimension text = 64 Rezultat navedenog niza komande prikazan na ilustraciji 09.X.Opcija dimbaseline komande : Se primjenjuje posle opcija izbora tri ta ke za

dimenzionisanje ugla .Izabere se komanda i specificiraju sepreostale ta ke .Rezultat ilustracija na slici 11.X lijevo.

Slika 11 . X Ilustracije primjene opcija nizova dimbaseline i Continue dimension komandi



Opcija Continue Dimension komande:Sli no opciji Dimbase line komandidimenzioni u se uzastopno uglovi jedan za drugim prema izboru .Pre primjene

komande nacrta se ugaona dimenzija pa se primjeni komandai nastavi se kontinualan izbor ta aka prema ilustraciji desno na slici 10.X. jerezultat primjenjene komande.Na kraju izbora poslednje ta ke pritisne se Enter dase zavr i komanda.

Primjena Baseline i Continue dimension komandiSa primjenom komandi kreiraju se linearne ,uglovne ili kordinantne dimenzije odbazne linije prvobitne dimenzije ili odabrane dimenzije.

Jednu alternativnu komandu birate prema navedenoj ilustraciji lijevo.Ako sekomanda starta sa komandne linije :1. Command : dimbaseline ili dimcotinue se upi e i pritisne Enter da se pojaveopcije:

• Ako nije dimenzija bila kreirana u aktuelnoj sesiji AutoCAD vasobavje tava da izaberete jednu liniju ,kordinatu ili uglovnu dimenziju zakori tenje kao bazne za baznu linijsku dimenziju.

2. Select base dimension: Izabere se linijska ,kordinantna ili uglovna dimenzija• Na drugi na in AutoCAD preska e ovu obavijest i koristi se dimenzijom

objekta koji je poslednji kreiran na aktuelnoj sesiji..Ako je bazna dimenzijalinearna ili uglovna slede a se obavijest izlo i.

3. Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>: Specificira sejedna ta ka ,upi e se opcija ili se pritisne Enter za izbor bazne dimenzije.

• Ako je bazna dimenzija kordinata slede a se obavijest izlo i.Specify feature location or [Undo/Select] <Select>: Da se zavr i komanda pritisnese Enter dva puta ili se pritisne ESC tangenta.Aktuelni stil je determinisanpojavljivanjem teksta.4.Posle izbora bazne dimenzije nastavlja se izbor lokacija za slede e dimenzije dokse ne zavr i dimenzionisanje ,kako je to prikazano na ilustracijama slika 12 i 13.X



Slika 12. X Ilustracija primjene niza Baseline Dimension komande za dimenzionisanje

Slika 13 .X Ilustracija primjene niza Continue Dimension komande za dimenzionisanje

Kreiranje kordinantnih dimenzijaMjera kordinantnih dimenzija su normalna rastojanja mjerena od kordinantnogpo etka .Ove dimenzije spre avaju eskalaciju gre aka zadr avaju i ta nost offset-ao podacima oblika.Kordinantne dimenzije sastoje se od X ili Y vrijednosti sa pokaziva em .podatka Xodnosno za Y podataka.(datum) .Ako se specificira jedna ta ka , AutoCADautomatski determini e dali je to X ili Y podatak za kordinantne dimenzije.Ovo sezove automatsko kordinantno dimenzionisanje.AutoCAD se koristi apsolutnim kordinantnim vrijednostima aktuelnogkordinantnog sistema UCS-a da se determini u vrijednosti kordinata.Prije kreiranja



kordinantnih dimenzija vi postavite kordinantni po etak da koindisicira sapodatkom.Dimenzioni tekst je centriran sa pokaziva om kordinate bez obzira od njegoveorjentacije definisane sa aktuelnim dimenzionim stilom.

Da se nacrtaju kordinate ta ke izabere se jednaod alternativnih komandi prema ilustracijilijevo.

1. Command: _dimordinate Izabrata komanda2. Specify feature location: Izabrana ta ka prema slici 14.X kordinata 65.3.Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]:X se upi e zaopciju podataka o X kordinati i pritisne Enter

Slika 14.X Ilustracija primjene nizova dimordinate komande za kordinantno dimenzionisanje

Bilje ka : Pre kordinantnog dimenzionisanja postavi se UCS –XY kordinantnisitem sa UCS komandom.Dimenzioni e se (33 du ina po X osi ili 15 du ina po Yosi ) .Izabere se komanda Continue Dimension i izaberu se ta ke dimenzionisanjaX kordinata. Isto to va i za Y osu samo se izabere kordinata Y.Pojedina no biranjeoduzima vi e vremena.

4.Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]: a Izabrataopcija za postavljanje teksta i pritisnut Enter.5.Specify angle of dimension text: 1 Upi e se ugao teksta (ako se upi e jedinicaispisuje se tekst pod malim nagibom da izgleda horizontalan)i pritisne Enter6.Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]: m Upi e seopcija (Mtext) i pritisne Enter.Pojavi se Multiline Text Editor dialog box na komeispi ete potrebne podatke i na kraju izaberete OK.6.Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]: Izvr ite izborlokacije za smje taj teksta i kordinate.Dimension text = 65 Ilustracija 14.X je rezultat navedene komande



Brzo dimenzionisanje (Quick Dimension)

Komanda QDIM se koristi da se brzo nacrtaserija dimenzija.Komanda je pojedina no korisnai uspje na za crtanje serije bazne linije dimenzijaili za dimenzioniranje serije kru nica i

lukova.Alternativna komanda mo e se izabrati prema ilustraciji lijevo.1.Command: _qdim Izabe se komanda sa slike2.Select geometry to dimension: Specify opposite corner: 12 found Izaberu seobjekti kori tenjem nekog selekcionog metoda u primjeru Crossing Windowselekcioni metod .3.Select geometry to dimension: Pritisne se Enter ili desno dugme mi a.Ili seizabere i druga geometrija sa pritisnutom Shift tangentom.4. Specify dimension line position, or[Continuous/Staggered/Baseline/Ordinate/Radius/Diameter/datumPoint/Edit]<Continuous>: Locira se lokacija dimenzija ili se izabere opcija,opcija koja senalazi na kraju u zagradama je Continuos opcija koja je izabrana uprimjeru.Opcije komandne linije su :

• Continuous opcija :Crta se serija kontinualnih dimenzija.

Slika 15. X Ilustracija primjene opcija sa komandne linije nizova qdim komande

Radius,Diameter opcije: Crtaju se serija dimenzija radijusa ili pre nika.• Staggered opcija : Crtaju se dimenzije u ahovskom rasporedu.• Baseline opcija: Crtaju se dimenzije od bazne linije.



Slika 16. X Ilustracija primjene opcija brzog dimenzionisanja qdim komande

• Ordinateopcija: Crta se serija kordinantnih dimenzija.• datum Point: Postavlja se jedna nova ta ka podatka za bazne linije i

kordinantne dimenzije.Select new datum point: Specificira se ta ka ,a Auto CAD vra a niz komandi naprethodnu obavijest posle koje primjenom Baseline ili ordinate opcije se vr idimenzionisanje iz nove odabrane ili specificirane ta ke.

• Edit opcija : Ure uje se serija dimenzija. AutoCAD vas obavje tava dadodate ili uklonite ta ke iz postoje ih dimenzija.

Indicate dimension point to remove, or [Add/eXit] <eXit>: Specificira se jednata ka ili se pritisne Enter da se vrati prethodna obavijest.

Ure ivanje dimenzijaJedanput kada ste nacrtali dimenzije ,vi ih mo ete onda rotirati postoje i tekstdimenzije ili ga nadomjestiti sa novim tekstom.Tekst se mo e pomjeriti za novulokaciju ili vratiti za njegovu postoje u lokaciju koja je definisana pozicijomaktuelnog dimenzionog stila.Na slede oj ilustraciji Home pozicija 17.X je iznad icentrirana je na dimenzionoj liniji.Kad se rotira ili razmje ta dimenzioni tekst za koji specificirate prvo promjene;naprimjer rotiraju i tekst da ga postavite pod uglom ,tada vi pomjerate dimenzionitekst kojeg ste odabrali za pomjeranje.Dimenzioni tekst se mo e pomjerati lijevo desno ili za centar du dimenzione linijeili za neku poziciju unutar ili spolja pomo nih dimenzionih linija.jedan brz ijednostavan na in da se ovo uradi je sa kori tenjem gripsa.Ako pomjerite tekst goreili dole aktuelno vertikalno centriran relativno za dimenzionu liniju on nijepromjenjen,ali su dimenzione linije promjenjene.Slede a ilustracija 17.X pokazujerezultat pomjeranja teksta dole na desno.



Jedna od alternativnih komandi se izabere premalijevoj ilustaciji.1.Coomand : dimedit se upi e i pritisne Enter.Nakomandnoj liniji se pojave opcije:

2.Enter type of dimension editing [Home/New/Rotate/Oblique] <Home>: Upi e sejedna opcija ili pritisne Enter.

• Home opcija : Pomjera se rotiran tekst dimenzije nazad za njegovu osnovnopostavljenu poziciju.

3.Select objects: Koristi se objekat selekcioni metod da se odaberu objektidimenzija.Odabrani tekst dimenzije se za vra a za njegovu osnovnu postavku postavljenu zadimenzioni stil.

Slika 17.X Ilustracija primjenjenih opcija ure ivanja dimenzija sa dimedit komandom

• New opcija : Mijenja se dimenzioni tekst kori tenjem Multiline TextEditor-a .

AutoCAD reprezentuje generisane mjere sa uglovnim zagradama (< >). Da se dodajedan prefix ili jedan sufix da se generi e mjera ,upi e se prefix ili sufiks prije iliposle uglovne zagrade u Multiline Text Editor dialog box-u .

• Rotate opcija : Rotira se dimenzioni tekst.Ova opcija je sli na Angle opcijiDIMTEDIT komande.

3.Enter text angle: Upisivanjem 0 smje ta se tekst za njegovu osnovnu orjentaciju,koja je determinisana sa vertikalnim i horizontalnim postavljanjem na Text plo i odNew ,Modify i Override Dimension Style dialog boxovima.PogledajteDIMSTYLE. DIMTIH i DIMTOH systemi variabli kontroli u ovu orjentaciju.4.Select objects: Koristi se objekt selekcioni metod za izbor dimenzionog objekta.

• Oblique opcija :Pode ava se oblik ugla pomo nih dimenzionih linija za linearno dimenzionisanje.AutoCAD kreira linearne dimenzije sa pomo nim dimenzionim linijama



normalnim na direkciju dimenzione linije. Oblique opcija je korisna kad su korisnakada su pomo ne dimenzione linije u konfliktu sa drugim objektima na crte u.3.Select objects: Koristi se objekt selekcioni metod za izbor dimenzije.4.Enter oblique angle (press ENTER for none): Upi e se ugao ili se pritisne Enter.Potpuni primjer primjenjene komande na komandnoj liniji

1.Command: _dimedit Izabratakomanda2.Enter type of dimension editing[Home/New/Rotate/Oblique]<Home>: o upi e se opcija (Oblique)i pritisne Enter3.Select objects: 1 found Izabere seobjekat dimenzije za preure ivanje4.Select objects: 1 found, 2 total Sapritisnutom Shift tangentom biraju sedodatni objekti.5.Select objects: Pritisne se Enter6.Enter obliquing angle (press

ENTER for none): 60 Upi e se vrijednost ugla i pritisne Enter.Ilustracija na Slici17.X pokazuje rezultat komande.

Pomjeranje i rotiranje dimenzionog tekstaDa se pomjeri i rotira dimenzioni tekst koristi seDIMEDIT komanda .Alternativnukomandu mo ete izabrati prema ilustraciji lijevo.1. Command : dimedit se upi e i pritisne Enterda se pojavi:2. Select dimension: Izabere se dimenzija iji

tekst se eli pomjeriti ili rotirati.AutoCAD vas obavje tava za novu lokaciju dimenzionog teksta.3. Specify new location for dimension text or [Left/Right/Center/Home/Angle]:Specificira se ili se markira ta ka gdje se eli smjestiti tekst ili se upi e opcija ipritisne Enter.Opcije koje se pojave na komandnoj liniji su :

• Specify new location for dimension text .A urira se lokacija teksta dimenzijepovla enjem du inom dimenzione linije

Odre ivanje smje taja teksta iznad ispod ili u sredini dimenzione linije je odre enokori tenjem Text table na New, Modify, i Override Dimension Style dialog box-u



Slika 18 . X Ilustracija primjenjenih opcija ure ivanja dimenzija nizovima dimedit komande

• Left opcija: Pode ava se dimenzioni tekst du dimenzione linije.Ova opcijaradi samo linearno radijalno i du dimenzije pre nika.

• Right opcija: Pode ava se dimenzioni tekst du dimenzione linije.Ovaopcija radi samo linearno radijalno i du dimenzije pre nika

• Center opcija : Centrira se dimenzioni tekst na centru dimenzione linije.• Home opcija : Pomjera dimenzioni tekst nazad do njegove osnovne

pozicije.• Angle Opcija : Mijenja ugao dimenzionog teksta

4.Enter text angle: Upi e se vrijednost ugla i pritisne EnterCentralna ta ka centra se ne mijenja.Ako se tekst pomjeri ili se regeneri edimenzija AutoCAD zadr ava orjentaciju sa postavljenim uglom.Upisivanjem uglaod 0 stepeni postavlja se tekst u njegovu osnovnu postavku.

Kreiranje objekta pokaziva a (Leader)Objekt pokaziva je jedna linija ili splinija sa jednom strelicom na jednom kraju ana drugom kraju multilinijski tekst.Pokaziva je asociran sa multilinijskim objektom teksta tako kad je tekst objekatponovo lociran pokaziva se iste e za njim.Kad su asocijativne dimenzije upaljene objekt snap se koristi za lokaciju strelice.Pokaziva asocira objekat za koji je vezan.Ako se objekat dislocira ,strelica

dislocirana i pokaziva se shodno tome iste e.Da se nacrta pokaziva koristi se QLEADERkomanda.Komanda se mo e izabrati premaprikazanoj ilustraciji lijevo.

1. Command : qleader se upi e i pritisne Enter dase pojave opcije :2.Specify first leader point, or [Settings] <Settings>: Izabere se ta ka sa kojom seasocira objekat sa pokaziva om ili se pritisne Enter da se pojavi Leader Settingsdialog box.



• Specify first leader point-opcija:Specificira se ili se markira po etna ta kaza objekat na koji e se obrazlo enja odnositi.

3.Specify next point: Specificira se slede a ta ka.4.Specify next point: Specificira se slede a ta ka ili pritisne Enter da se ispi eoznaka za objekat.Oznaka se ispi e :Ako je na Leader Settings dialog box-umarkirano na Anntation Type ;Mtext ,pojavi se posle pritiska na Enter MultilineText dialog box u koji se unesu podaci kako smo to kod tekstualnih objekata radili.Po zavr etku ispisivanja i pode avanja oznaka izabere se Ok. Oznake se sapokaziva om umetnu na crte kao to je prikazano na slici 19.X.Za sve ostaleAnnotation Type postavljanja se vr e na Leader Settings dialog box-u o emu emou daljem toku ovog poglavlja vi e obrazlagati.

Slika 17. X Ilustracija kreiranja objekta pokaziva a primjenom nizova qleader komande

Settings opcija : Ako se pritisne Enter posle na drugom nizu komande onda sepojavi Leader Settings dialog box2.Specify first leader point, or [Settings] <Settings>:Pritisne se Enter pojavi seLeader Settings dialog box.

Definisanja na Leader Settings dialog box-uLeader Settings dialog box se mo e koristiti da se podese komande tako da vasobavje tava za broj ta aka linija pokaziva a i za tip oznake potrebane za va ekori tenje.Mo e se koristi QLEADER komanda za:

• Specificiranje oznaka pokaziva a i format oznake.• postavljanja lokacije gdje da se pokaziva i ve u za multilinijski tekst

oznaku.• Ograni avanje broja ta aka pokaziva a.



• Prinu avanje ugla od prve i druge ta ke segmenata pokaziva a.Ako je asociativno dimenzionisanje upaljeno sa jednom lokacijom na objektu saDIMASSOC.varijablom, po etna ta ka pokaziva a mo e biti asocirana salokacijom na objektu .Ako se objekat dislocira strelica se zadr ava vezana zaobjekat ,a linija pokaziva a se iste e ,ali tekst ili ram tolerancija zadr ava se umjestu prvobitnog lociranja.Na Leader Settings dialog box-u se nalaze tri table : Annotation,Leader&Arrow iAttachment (Oznake,pokaziva &strelice i vezivanje)Annotation Tabla : Na tabli se nalaze tri rama : Annotaion Type,MText Options iAnnotation Reuse:

Annotation Type ramsadr i :MText : Obavje tavate se dakreirate multilinijski tekst.Copy an Object :Obavje tavate se nakomandnoj liniji da kopirateza oznaku mtext, text,tolerance, ili block referenceobject za oznaku pokaziva a.Tolerance : Izla e seTolerance dialog box, koji semo e koristiti da se kreirajukontrolni ramovi koji se ve u

za pokaziva .Block Reference : Obavje tavate se na komandnoj liniji da umetnete blok referencuza oznaku pokaziva a.None: Kreira se pokaziva bez oznake.Napomena: Markiranjem kontrolnog box-akruga jedne opcije isklju uju se sve druge opcije.Prema tome za oznaku pokaziva ase mo e u sesiji crtanja koristiti samo jedna opcija ona koja je markirana.Mtext Options ram sadr i :Prompt for width : Uzrokuje QLEADER komandu da se obavijestite na komandnojliniji da specificirate irinu oznake pokazuva a.Always left justification : Markiranjem ovog box-a multilinijski tekst oznake seuvijek lijevo pode ava.Frame text : Postavlja se ram oko oznake pokaziva a.Annotation Reuse ram sadr i:None :Ponovo se ne koristi oznaka pokaziva a.Reuse Next: Ponovo se kreira oznaka pokaziva a kada se crtaju nizovi pokaziva aza iste objekte.Reuse Current : Ako je automatski odabran kad se ponovo koristi oznaka posleslede e selekcije Reuse Next.Leader&Arrow tabla : Na tabli se nalaze etiri rama.:



Leader Line ram sadr i kontrolne boxove za markiranje :Straight : Ovom opcijom se crtaju pravolinijski segmenti markiranjem ta aka nacrte u.Spline : Ovom opcijom se crtaju krivi polilinijski segmenti splinije markiranjemta aka na crte u.Arrowhead ram namjenjen je za izbor strelice :Na desnoj strani okna u ramu nalazi se jezi ak .Kada pritisnete jezi ak pojavi selista tipova strelica pokaziva a.Iz liste se izabere jedan koji se eli koristiti uaktuelnoj sesiji crtanja pokaziva a.

Number of Points ram :slu iza postavljanje broja ta akakojim se mo e specificiratilinija pokaziva a.No Limits : Bezograni avanja specificiranjabroja ta aka za linijskesegmente.Maximum : Ograni ava semaksimalna vrijednost zaspecificiranje brojata aka.Klikanjem na gornjijezi ak na desnoj strani okna

broj ta aka se pove ava a na donji jezi ak broj ta aka se smanjuje.Angle Constraints ram: Na ramu se specificira prinu avanje crtanja linija podizabratim uglom.First segment:Crta se prvi linijski segment pod uglom koji se specificira u oknu ilise izabere sa liste koja se pojavi klikanjem na jezi ak na desnoj strani okna.Second Segment : Crta se drugi linijski segment pod uglom koji se specificira uoknu ili se izabere sa liste koja se pojavi klikanjem na jezi ak na desnoj strani

okna.Attachment tabla : Specificira sevezivanje multilinijskog teksta zapokaziva .Na tabli se nalaze ram Multiline TextAttachment i Underline bottom linebox.Markiranjem under linekontrolnog box-a isklju uju se sveopcije na ramu Multiline Textattachment.Multiline Text Attachment :Na lijevoj strani rama se nalaze

krugovi za markiranje vezivanja ispisivanja teksta posle zadnje specificirane ta ke



pokaziva a prema lijevo,a na desnoj posle zadnje markirane ta ke pokaziva amarkirane na desno.Sve opcije za centriranje i postavljanje teksta su obja njeneprema ilustracijama postavljanja teksta u poglavlju o tekst objektima.Pogledajteilustraciju ta ke umetanja za tekst pa ete se lako opredjeliti i za tekst pokaziva a.Uostalom vi mo ete koristiti i ta ke umetanja koje su osnovno postavljene i nasamom ramu .Under bottom line box :Markiranjem box-a ispod oznaka pokaziva a crta se linijaza podvla enje teksta.Bilje ka:Polo aj i raspored slova,oznaka,pode avanje teksta linija i drugihelemenata crtanja vr i se kako je to odgovaraju im standardima regulisano.

Da se kreira pokaziva sa oznakom1.Iz Dimension menu, odaberi Leader.2.Pritisni ENTER da se izlo i Leader Settings dialog box i izvr ite slede eselekcije:

• Na Leader Line & Arrow tab, odaberi Straight. Ispod Number of Points,odaberi No Limit.

• Na Annotation plo ici ,odabiri MText.• Izaberi OK.

3.Specificiraj First leader ta ku i slede e (Next points) vode e linije4.Pritisni ENTER da se zavr i biranje ta ki.5.Specificiraj irinu teksta.(width).6.Unesi liniju teksta i pritisni ENTER da unesete nove linije teksta koji trebate.7.Pritisnite ENTER dva puta za kraj komande.Da se nacrta dvosegmentna splinija za pokaziva1.Iz Dimension meni, Odaberi Leader.2.Pritisni ENTER da se izlo i Leader Settings dialog box,i izvr i slede e selekcije:

• Na plo ici Annotation odaberi MText.• Na Leader Line & Arrow plo ici,odaberi Spline. ispod Number of Points, u

Maximum box, unesi 3. izbri i No Limit opciju ako je potrebno• Odaberi OK.

3.Specificiraj prvu ,drugu i tre u ta ku vode e linije.5.Specificiraj irinu teksta,tj text kolone.6.Unesi prvu liniju teksta.Dodaj dodatne linije i pritisni jedanput ENTER.

7.Pritisni dva puta ENTER za kraj komande. rezultat.

Da se kreira vi estruki pokaziva1.Izaberete komandu iz Edit Menija ,Select All ili primjenite komandu satangentama CTRL + A2.Kliknite kvadrati na ta ku 1(strelici) da se pojavi komanda StretchCommand:



** STRETCH **3.Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]: c Upi e se opcija ipritisne Enter** STRETCH (multiple) **4.Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]:Markira se ta ku 1 ipovu e se do ta ke 2** STRETCH (multiple) **5.Specify stretch point or [Base point/Copy/Undo/eXit]:Pritisne se Enter a potomESC da se zav i komanadaCommand: *Cancel*Ilustracija lijevo slika 18.X rezultat niza komande.

Slika 18 . X Ilustracija primjenjenog niza Stretch komande za postavljanje pokaziva a

Slika 19. X Ilustracija primjene pokaziva a za ozna avanje objekata nizovima qledear komande

Primjena tolerancija na crte imaGeometriske tolerancije pokazuju prihvatljivost odstupanja od oblika, profila,orjentacije, lokacije i dotrajalosti oblika.Geometriske tolerancije dodajete sakontrolnim ramovima.Ovi ramovi sadr e sve informacije o tolerancijama zapojedina nu dimenziju.Geometriske tolerancije mogu biti kreirane sa i bezpokaziva a u zavisnosti dali ih crtate sa TOLERANCE komandom ili sa LEADERkomandom.Jedan oblik kontrolnog rama sastoji se od dvije ili vi e komponenata.Prvi kontrolnioblik rama sadr i simbol kojim se reprezentuje geometriska karakteristika za kojuje tolerancija primjenjena.Na primjer lokacija,profil,oblik,rjentacija ili dotrajalost.



Oblik tolerancijskih kontrola su poravnjanost –pravaca,ravnost povr ina,cirkularnost ili cilindri nost,profili kontrolnih linija i povr ina.Na slede ojilustraciji karakteristike su pozicionirane:

Mogu sekoristititiure iva kekomande zapromjeneoblikakontrolnihramova injihovokop anje

kori tenjem Object Snap na ina.Mogu se ure ivati i sa grips-om primjenom Stretchkomande.Bilje ka : Za razliku od dimenzija i pokaziva a geometriske tolerancije ne mogubiti asocirane sa geometriskim objektima.

De se kreiraju tolerancije koristi se komandaTolerance.Izbor alternativne komande mo e da se izvr iprema ilustraciji lijevo.1.Command : Tolerance se upi e i pritisne Enterda se pojavi :

Geometric Tolerance dialog box.Na Dialog boxu se izvr e definisanja kojim ete:Specificirati simbole i vrijednosti karakteristika kontrola u jednom ramu.Za tolerancije odaberete one gemetriske veli ine kojima ete propisivati odstupanjaod nazivne mjere.U ma inskm elementima tolerancije se naj e primjenjuju zaelemente otvora i osovina ,tolernacije du ina i dr .Oblikovanje ozna avanjapodesite prema standardima i va im konkretnim rje enjima.Slede e ilustracije vamobja njavaju koje su to geometriske veli ine koje se toleri u odnosno za koje etegeometriske veli ine propisati odre ena odstupanja od nazivnih veli ina.Definisanja na dialog boxu:Na dialog boxu se nalazi est ramova :Sym,Tolerance 1, Tolerace2, Datum1,Datum2 i Datum 3 kao i 2 tekst rama Height i Datum Identifier i kontrolni box

Projected Tolerance Zone.kao i sa drugim komandamaOK,Cancel i Help.Sim ram:Na ramu simbola se izlo e geometriskekarakteristike simbola koje birate iz Symbol dialog box.Dialog box se izlo i kada se izabere jedno polje-ramSym.Izaberete simbol koji e se umetnuti u Symbol polja



Geometric Tolerace dialog box-a kojeg ste odabrali.Izaberete i drugo polje i ubacitei drugi simbolu polje simbola dialog box-a.

Tolerance 1 ram: Kreirase prva tolerancijskavrijednost u kontrolnomramu.Mogu se uklju itidva modificiranasimbola sa njihovimvrijednostimapre nikom i stanjemmaterijala.Tolerancijska

vrijednost indikuje veli inu sa kojom geometriska karakteristika mo e odstupati odnominalnog oblika.Tolerance 2 ram: Kreira se druga tolerancijska vrijednost u kontrolnom ramu naisti na in kao i u prvom.Datum1 ram : Kreiraju se primarni podaci karakteristike u kontrolnom

ramu.podatak karakteristike mo e se sastojati od jednevrijednosti i jednog modificiranog simbola.Jedan podatak jeegzaktna geometriska karakteristika kori tena za osnovanjetolerancijske zone za jedan oblik.

Datum2 ram : Kreiraju se sekundarni podaci karakteristike u kontrolnomramu.podatak karakteristike mo e se sastojati od jedne vrijednosti i jednogmodificiranog simbola.Jedan podatak je egzaktna geometriska karakteristikakori tena za osnovanje tolerancijske zone za jedan oblik.Datum 3 ram :Isto kao kod Datum 1 i 2 rama samo to se kreira tercijalnakarakteristika oblika.Height ram teksta: Kreira se jedna projektovana vrijednost tolerancijske zone ukontrolnom ramu.Projektovanom tolerancijskom zonom se kontroli u varijacije uvisini ispru enog par eta od jednog fiksiranog normalnog dijela i pre ava setolerancija za tako specificiran sa pozicijom tolerancija.Upisuje se jedna vrijednostu box.Projected Tolerance Zone : Ume e se jedan simbol projektovane tolerancijske zoneposle projektovanja projektovane vrijednosti tolerancijske zone.Datum Identifier :Kreira se jedan podatak –identificiraju i simbol sastavljen odjednog karakteristi nog slova.Jedan podatak je jedna teoretski egzaktnakarakteristika iz koje se mo e osnovati lokacija i tolerancijske zone od drugihoblika.Jedna ta ka ,linija ,ravan ,cilindar ili druga geometriska karakteristika mo eda poslu i kao podatak.Upi e se slovo u box.



Slika 20. X Ilustracija primjene nizova Tolerance komande za postavljanje podataka na crte

Da nacrtate geometrske tolerancije1. Iz Dimension meniju, odabere seTolerance ,da vam se pojavi Geometric

Tolerance dialog box.2. Na Geometric Tolerance dialog box, Klikni crni kvadrati ispod oznake

Sym i odaberi jedan simbol iz Symbol box-a koji se pojavi da ga umetnete ukvadrati .

3. Ispod Tolerance 1, klikni prvi box da umetnete diameter symbol.

4. U ramu teksta unesite vrijednost prve tolerancije.5. Da dodate stanje materijala ,kliknite na drugi crni box i kliknite na jedan

simbol u Material Conditions dialog box-u da umetnete simbol.6. Na Geometric Tolerance dialog box,da dodate drugu tolerancijsku

vrijednost (optional) ,uradite na isti na in kao za prvu tolerancijsku

vrijednost.7. Ispod Datum 1, Datum 2, Datum 3, unesite upustvo slovima za podatake.

8. Kliknite crne boxove da se umetnu simboli materijala za svako upustvopodataka.

9. Na box-u Height unesite jednu visinu.10. Kliknite na Projected Tolerance Zone box da umetnete symbol u box.

11. Na Datum Identifier box-u, dodajte jedan vrijednosni podatak.12. Odaberi OK.

Na crete u odredi lokaciju za smje taj podataka.Ilustracija 20.X je rezultatnavedenog niza komande u donjem dijelu slike.



Da se nacrtaju geometrijske tolerancije sa strelicom za pokazivanje objekta1.Na komandnu liniju unesi Leader.2.Specifciraj startnu ta ku strelice.3.Specificiraj drugu ta ku strelice.4.Pritisni Enter da se izlo i Geometric Tolerance dialog box.5.Izvr ite uno enja podataka na Tolerance dialog box-u kako je ve opisanu saprimjenom komande Tolerance.6.Po zavr etku izaberite Ok da se podaci postave na mjestu lokacije druge ta keLeader.Bilje ka : Nejednake dimenzije i pokaziva i (leaders), geometriskih tolerancija nemogu biti asocirane sa geometriskim objektima.

Kreiranje i modificiranje dimenzionih stilovaKad se crta jedna dimenzija aktuelni dimenzioni stil je asociran sa tomdimenzijom.Dimenzionisanjem se zadr ava ovaj dimenzioni stil dok se ne postavijedan novi stil za nju ili postavi dimenzini stil prekrivanja (dimension styleoverrides).Postoje e dimenzije se mogu modifikovati primjenjivanjem razli itih dimenzionihstilova.Ako se izvr e promjene za postoje i dimenzioni stil vi mo ete izabrati dalida a urirate dimenzije asocirane sa tim stilom ili ne.Mo e se ponovo uspostavitipostoje i dimenzioni stil ili primjeniti aktuelni dimenzioni stil uklju uju i nekidimenzioni stil prekrivanja za odabrane dimenzije.

bira se komanda ili ako se na komandnu liniju:1. Command : DIMSTYLE se upi e i pritisne Enter na komandnoj liniji se izlo eopcije:2. Current dimension style: <current>Enter a dimension style option[Save/Restore/STatus/Variables/Apply/?] <Restore>: Upi e se jedna opcija ilipritisne Enter:

• Save opcija : para se aktuelno postavljanje sistema dimenzionih variabli zajedan dimenzioni stil.

Enter name for new dimension style or [?]: Upi e se jedno ime ili se upi e ? ipritisne Enter.a) Name : Ako se upi e ime para se aktuelno postavljanje dimenzionog stilavarijabli za novi dimenzioni stil kori tenjem imena kojeg ste upisali.novidimenzioni stil postaje aktuelan stil.b) Ako ste upisli ime egzistiraju eg dimenzionog stila ,Auto CAD vas obavje tavana komandnoj liniji da taj dimenzioni stil ve postoji.That name is already in use, redefine it? <N>: Upi e se y ili se pritisne ENTERc) Ako se upi e y, AutoCAD regeneri e asocijativne dimenzije koje su kori tene zaredefinisanje dimenzionog stila.



d) Da se izlo e razlike izme u imena dimenzionog stila kojeg elite da parateupi ite jedan znak (~) nasle enog imena stila na une enom imenu za (Enter Namefor New Dimension Style) obavijesti na komandnoj liniji. AutoCAD izlo i samopostavljanja koja se razlikuju sa aktuelnim postavljanjem u prvoj koloni ipostavljanja od uporednog stila u drugoj koloni.Posle izlaganja razlika AutoCADse povra a za prethodnu obavijest.?—List Dimension Stylese) Listaju se imenovani dimenzioni stilovi u aktuelnom crte u.Enter dimension style(s) to list <*>: Upi e se jendno ime ,jedno parcijalno ime sa hwild-card karakteristikama ili se pritisne Enter da se listaju svi dimenzioni stilovi.f) Posle listanja imena dimenzionih stilova AutoCAD se vra a za prethodnuobavijest na komandnoj liniji.

• Restore Opcija : Ponovo se uspostavlja postavljanja dimenzionog sistemavariable za onaj od odabranih dimenzionih stilova.

Enter dimension style name, [?] or <select dimension>: Upi e se jedno ime ili seupi e ? ili se pritisne Enter da se izabere jedna dimenzija .Name i ? su obja njeni uprethodnoj opciji.Nova varijanta je ;Select DimensionNapravi se dimenzioni stil od odabranog objekta aktuelnim dimenzionim stilom.Select dimension : Izabere se dimenzija.

• Status Opcija : Izlo e se aktuelne vrijednosti od svih dimenzionih sistemavariabli.Posle listanja variabli DIMSTYLE komanda se zavr ava.

• Variables opcija : Listaju se postavljanja dimenzionog sistema variabli bezmodificiranja aktuelnog postavljanja.

Enter a dimension style name, [?] or <select dimension>: Upisuje se jedno ime,upisuje se ? ili se pritisne Enter da se odaberu na crte u dimenzije.

• Applay opcija : Primjenjuje se postavljanje aktuelnog dimenzionog stilavariabli za odabrane dimenzione objekte ,stalno prekrivaju i neke postoje edimenzione stilove primjenjene za te objekte.

Select objects: koristi se objekt selekcioni metod da se odabere dimenzioni objekat.AutoCAD ne a urira rastojanje izme u postoje ih baznih dimenzija (pogledajteDIMDLI system variable), ne rade se postavljanja dimenzione tekst variable,a urira se postoje i tekst pokaziva a.

Definisanje i modificiranjedimenzionih stilova na dialog box-uDa se izvr i definisanje jednog novog stila,postavi se za aktuelni stil ,da se modificirajustilovi ,da se prekrije aktuelni stil i da seupore uju stilovi koristi se Dimension StyleManager dialog box. Komanda se mo e izabrati

lijevo prema ilustraciji.



1. Command : dimstyle se upi e i pritisne Enter da se pojavi :Dimension Style Manager dialog box.Na vrhu dialoga nalazimo izlo en aktuelniDimstyle ISO-25.Styles :Na lijevoj strani prozora se nalazi se prozor Styles .Markirani stil ISO 25 je stil kojise mo e postaviti za aktuelni stil..AM_DIN je stil koji je aktuelni dimenzionistil.Sadr i stilove za Diameter,Leader,Ordinate i Radial .Kada se desno klikne namarkirani stil pojavi se dodatni meni iz koga se mogu odabrati komande zapostavljanje aktuelnog stila –Set Current,reimenovanje stila –Rename i brisanjestila Delete.List : Klikanjem na jezi ak u desnom uglu okna list pojavi se lista dimenzionihstilova koji se nalaze na njoj i sa koje se mo e izabrati dimstyle za aktuelni stil.Prewiew of : Na prozoru je izlo ena grafi ka reprezentacija aktuelnog stila.Description ram : Opisuje se odabrani dimenzioni stil u Styles listi relativno zaaktuelni stil .Ako je opis du i onda je prostor obezbje en sa scrol barom na koji

mo ete klikniti i koristiti zapomjeranje teksta dole gore.Na desnoj strani dialog box-analaze se dugmadi ..Set Current: Postavlja sedimenzioni stil odabran ispodStyles prozora kaoaktuelni.Auto CAD kreira daljesve dimenzione stilove u tomstilu.New : Izla e se Create NewDimension Style dialog box ukojem se mo e definisati novoime stila i postaviti stil na kojem

se novi stil osniva.Modify : Izla e se Modify Dimension Style dialog box u kojem se mogumodifikovati postoje i dimenzioni stilovi.Override : Izla e se Override Current Style dialog box na kojem se mo e uraditiprekrivanje za stil.Ako je jedan drugi ne aktuelni stil izabran ,onda pristup ovomdugmetu je nemogu .

Kreiranje novog dimenzionog stilaKlikanjem na dugme New pojavi se Create New Dimension Style dialog box.Na dialog box-u se nalaze tri tekst rama:New Style Name : Specificira se ime novog dimenzionog stila.(Za na slu aj unijelismo ime Masinski)Strat with :Specificira se stil kojim se eli startovati .



Use for : Specificira se tip dimenzije za koju elitepostaviti nove osobine stila.Obi no se postavlja stilza sve dimenzije ,ali ako se eli postavljanje stilada primjeni samo za jedan specifi an tip dimenzije,to se indikuje ovde.Continue dugme : Klikanjem na dugme izlo i se

New Dimension Style dialog box u kojem defini ete nove osobine dimenzionogstila. Na naslovnoj strani dialog box-a nalazi se naziv une enog dimenzionog stilana ramu New Style Name.Na New Dimension Style : Masinski nalazi se est tabli na kojima se defini uosobine novog stila :Lines and Arrows tabla :Podjeljena je u pet ramova:Dimension Lines ram:Na ramu se nalaze slede e osobine za pode avanje.Color : Izla e se i postavlja se boja za dimenzione linije.Ako se izabere Other (nadnu liste boja ), AutoCAD izlo i Select Color dialog box. Vi tako e mo ete upisatiu box teksta ime ili broj boje. AutoCAD skladi ti vrijednosti u DIMCLRD systemvariable.

Linewight: Postavlja sedebljina dimenzionih linija.Extend beyond ticks :Specificira se rastojanje zaprodu enje dimenzione linijeposle ispru anja linije kada sekoristi oblique, architectural,tick, integral, i bez markiranjaza strelice.Base line spacing : postavlja serastojanje izme u dimenzionihlinija od baznogdimenzionisanja linija.Upisujese rastojanje.Supress : Prigu uje se izlaganje

dimenzionih linija . Dim Line 1 prigu uje se prva dimenziona linija. Dim Line 2prigu uje se druga dimenziona linija. AutoCAD skladi ti ove vrijednosti uDIMSD1, DIMSD2 system variables.Extension lines ram : Na ramu se nalaze slede e osobine za pode avanje pomo nihdimenzionih linija.:Color,Lineweight ,Extend beyond dim line : Pode avaju se na isti na in kao i naramu Dimension Lines.Samo se vrijednost produ enja pomo nih linija iznaddimenzinih linija u vrijednostima razlikuje.Offset from origon: Specificira se rastojanje za offset pomo nihlinija od po etkacrtanja kojim se defini e dimenzija. AutoCAD skladi ti vrijednosti u DIMEXOsystem variable.



Supress : Pode avaju se na isti na in kao i na ramu Dimension Lines.Arrowheads ram: Postavljaju se osobine strelice.1 st , 2st i leader : Postavljaju se tipovi strelica .Da se specificira user-definedarrowhead block, odabere se User Arrow. AutoCAD izlo i User Arrow dialogbox. Upi e se ime bloka ispod Arrow Name. (Blok mora biti u crte u.)Arrow size : Izla e se i postavlja se veli ina strelica.Center mark for Circle ram : Postavlja se oznaka centra.None: Gasi se oznaka centra i centralne linije izlaganje.Mark: Izlo i se oznaka centra .Line: izlo i se oznaka centra i centralne linije.

Slika 21.X Ilustracija geometrija za pode avanje dimenzija na Line and Arrow tabli

Text tabla : Kontroli e se format teksta i veli ina.Nalaze se etiri rama:Text Appearance ram : Na ramu se pojavljuje slede e:Text Style : Izla e se i postavlja se aktuelnistil teksta za dimenzije.Odabere se jedanstil teksta sa liste klikanjem na jezi ak se ista pojavi .Da se kreira i modifikujedimenzini stil teksta odaberite dugme pored jezi ka [...] kliknite na njega da vamse pojavi Text Style dialog box u kome mo ete kreirati jedan novi tekst stila kao toste radili u poglavlju o tekstovima.Text Color : Izla e se i postavlja se boja za dimenzioni tekst.Text Height : Izla e se i postavlja se visina aktuelnog dimenzionog stilateksta.upisuje se jedna vrijednost u tekst box.Ako je postavljena fiksirana visinastila teksta (to je visina teksta ve a od 0), koja visina prekriva visinutekstapostavlja se ovdje.Ako elite da koristite visinu postavljenu na Text tabli, provjeritevisinu u Text Style dialog box-u.jeli postavljena za 0. AutoCAD skladi ti ovuvrijednost na DIMTXT system variable.



Fraction height scale : Postavlja se faktor scale kori ten za kalkulisanje visinedimenzionog teksta i tolerancija. AutoCAD mno i visinu teksta sa ovim faktoromskale da postavi razloma ke ili toleranciske visine teksta.. AutoCAD skladi tivrijednosti scale na DIMTFAC system variable.Draw frame around text: Ako odaberete ,da se crta ram oko dimenzionog tekstaonda se markira box lijevo.

Ram ilustracije : Na ramuilustracije se izlo e osobinekoje su pode ene na ostalimramovima Text table.Text Placement ram :Kontroli e se smje tajdimenzinog teksta.Verical : Kontroli e severtikalnopode avanje teksta uodnosu na dimenzionuliniju.Druga dimenzionapostavljanja dakle uti u navertikalno postavljanjedimenzionog teksta.Vertikalnaopcija uklju uje opcije :

a.Centered: Smje ta dimenzioni tekst centriran na dimenzionoj liniji.b.Above: Smje ta dimenzionitekst iznad dimenzione linije.Rastojanje oddimenzione linije do bazne linije od najni e linije teksta se postavlja sa Offset fromDim Line opcijom..c.Outside: Smje ta se tekst na stranu dimenzione linije najudaljenije iz definisanihta aka..d) JIS: Smje ta se dimenzioni tekst da se povinuje za Japanese Industrial Standards(JIS) representation.Horizontal : kontroli e se horizontalni smje taj dimenzionog teksta du dimenzionelinije u relaciji prema pomo nim dimenzionim linijama.

a) Centered: Centrira se dimenzioni tekst du dimenzione linije izme u pomo nihdimenzionih linija.b)At Ext Line 1: Lijevo pode avanje teksta sa sa prvom pomo nom dimenzionomlinijom du dimenzione linije.Rastojanje izme u pomo ne linije i teksta je dvaputa veli ine strelice plus restojanje izme u slova teksta.c) At Ext Line 2: Desno pode avanje teksta sa sa prvom pomo nom dimenzionomlinijom du dimenzione linije.Rastojanje izme u pomo ne linije i teksta je dvaputa veli ine strelice plus restojanje izme u slova tekstad) Over Extension Line 1: Pozicionira se tekst preko ili du prve pomo nedimenzione linije.



e) Over Extension Line 2: Pozicionira se tekst preko ili du druge pomo nedimenzione linije.Text Aligment ram :Kontroli e se orjentacija (horizontal ili aligned) oddimenzionog teksta ,dali je unutar ili van pomo nih dimenzinih linija.Horizontal : Smje ta se tekst u horizontalnu poziciju.Aligned with dimension line.: Centrira se tekst sa dimenzionom linijom.ISO Standard : Centrira se teks sa dimenzionom linijom kad je tekst unutarpomo nih linija ,ali se text centrira horizontalno kad je tekst izvan pomo nih linija.

Fit tabla : Kontroli e se smje taj teksta i strelica unutar ili spolja pomo nih linijaosnovan na mogu em prostoruizme u pomo nih linija.Kad je prostor mogu ,AutoCAD smje ta dimenzionitekst i strelice izme upomo nih dimenzionih linija.Ako prostor nije dovoljanrazlog da se uradi ovoAutoCAD se koristipostavljanjem Fit opcije da sesmjesti dimenzioni tekst istrelice.Fit Options ram:Either the text or Arrowwichever fits best : pomjera sebilo tekst ili strelice izvan

pomo nih linija osnovanih na najboljem pode avanju.Arrows : Pomjeraju se strelice izvan pomo nih linija prvo onda tekst.Text : Pomjera se tekst izvan pomo nih linija,a onda strelice.Both Text and Arrows : Pomjeraju se obadvoje i tekst i strelice bilo kad kad prostornije dovoljan za smje tanje obadvoje uizme u pomo nih linija.

Slika 22 . X Ilustracija pode avanja geometrija dimenzionih linija na Fit tabli



Always keep text between lines :Uvijek se zadr ava tekst izme u pomo nih linija.Suppresses dimension arrowheads if they dont fit inside the extension kine :Prigu e se strelice za pokazivanje ako nema dovoljno prostora izme u pomo nihlinija.Text Placement : Upravlja se pona anjem teksta kad se pomjera.Kad tekst nije smje ten na osnovnoj postavljenoj poziciji.Beside the dimension line : Pored dimenzione linije ako je tekst odabran ,pomjerase dimenziona linija ma kako da je tekst pomjeren.Over dimension line with a leader : Ako je tekst odabran dimenzione linije nisupomjerene kad je ponjeren tekst.Ako se tekst pomjera dalje od dimenzine linijeAutoCAD kreira pokaziva spajaju eg teksta za dimenzionu liniju. AutoCAD seizostavlja linija pokaziva a kad je tekst sufi e blizu dimenzione linije.Over dimension line without a leader : Tekst sa pomjeranjem dalje od dimenzionelinije je bez pokaziva a.Scale for dimension Feature ram : Postavlja se ogrta vrijednosti dimenzione scaleili scale za skaliranje za prostor lejauta. AutoCAD skladi ti ovu vrijednost naDIMSCALE system variable.Use overall scale for : Postavlja se skala za sve dimenzione dimenzione stilove kojispecificiraju veli ine rastojanja ili rastojanja uklju uju i tekst i veli inu strelica.ovo skalom se ne mijenjaju vrijednosti dimenzija.Scale dimension for layout (paper space) : Postavlja se dimenziona skala osnovanana modelu viewport prostora .Fine Tuning ram :Place text manually when dimensiopning : Ako se odabere ,ignori u se nekahorizontalna pde avanja i smje ta se tekst na poziciju koju specificirate naDimension Line Location odbavijesti komande. AutoCAD skladi ti ovu vrijednostna DIMUPT system variable.Always draw dimension line between ex.line:Crtaju se dimenzine linije ravno izme u mjernih ta aka AutoCAD smje ta streliceizvan mjernih ta aka .

Primary Units tabla : Postavlja se format i osobine za primarne dimenzione mjere.Linear Dimensions ram :Unit format : postavljaju se aktuelne jedinice formata za sve dimenzije izuzevuglovnih.Precision : Izla e se i postavlja se broj decimalnih mjesta.Fraction format : Postavlja se format za razlomke.Decimal separator :Postavlja se separator za decimalni format.Round off : postavljaju se pravila zaokru ivanja mjera neuglovnih jedinica.Ako seupi e vrijednost 0.25, sva rastojanja se zaokru uju na najbli u jeinicu 0.25 .Ako seupi e vrijednost 1.0, AutoCAD zaokru uje sva rastojanja dimenzije za najbli i ciobroj (integer). Broj cifre izlo en posle decimalne ta ke zavisan je od preciznosti



koju ste stavili u polju Precision. AutoCAD skladi ti zaobljavanja vrijednosti naDIMRND system variable.

Prefix : Iklju uje se prefix udimenzioni tekst.Mo e se upistitekst ili se koristiti kontrolnimkodovima za izlaganjespecijalnih simbola .Na primjer,upisivanem kontrolnog koda%%c kad se izlo isimbolpre nika.Kad se upi ejedn prefix njim se prekrijuneki osnovni prefixi tako kaoto je ovo kori teno za pre nik

(Ø) i radius (R)dimenzionisanje. AutoCADskladi ti niz prefix-a uDIMPOST system variable.

Suffix : Uklju uje sesuffix u dimenzionitekst.Mogu se upisivatiili koristiti kontrolni

kodovi kao to je prethodno prikazano kod prefix-a.Measurement Scale ram : Defini u se linearne opcije skale.Scale factor : Postavlja se faktor skale za linearno dimenzionisane mjere.AutoCAD mno e dimenzionu mjeru sa ovde upisanim faktorom.Na primjer ako seupi e 2, AutoCAD izlo i jednu milimetarsku dimenziju kao dva milimetradimenziju.Ova vrijednost se ne primjenjuje za uglovne dimenzije,a nijeprimjenljiva ni za zaokru ivanje vrijednosti ili plus ili minus tolerancijskihvrijednosti.Apply to layout dimensions only: primjenjuje se vrijednost linerne skale samozadimenzije kreirane na lejautima.Du ina skale reflektuje se zoom scale factorompostavljenim za lebde e viewport-e.Zero Suppression ram: Kontroli e se zata kavanje prigu ivanje nula zaprore ivanje ,tragova ,stopa i in a.Leading : prigu uje se prore ivanje 0 u svim decimalnim dimenzijama .Na primjer0.5000 postaje .5000. 0FeetTrailing : prigu uju se tragovi nula u svim decimalnim dimenzijama .Na primjer12.5000 postaje 12.5,a 30.0000 postaje 30. 0 InchesAngular Dimensions ram : Izla e se i postavlja format aktuelnog ugla za uglovnedimenzije.Unit format : postavlja se format uglovnih jedinica.



Precision : Izla e se i postavlja se broj decimalnih mjesta za uglovne dimenzije.Zero Suppression : Kontroli e se prigu ivanje prore ivanja i vo enja nula.Leading : Prigu uje se prore ivanje nula u svim decimalnim jedinicama .Primjer0.5000 postaje .5000.Trailing : prigu uju se tragovi nula u svim decimalnim dimenzijama .Primjer12.5000 postaje 12.5, a 30.0000 postaje 30.

Alternate Units tabla :Postavlja se format i osobine za sekundrane dimenzionejedinice.Sli no Primary Units tabli i na ovoj tabli dialog box-a se izla u osbine iformati sekundarnih dimenzionih jedinica.Ono to je zajedni ko na obadvije plo eobja njenja su data na prethodnoj plo i odnosno tabli .Razliku iznosimo:Display alternate Units : dodaju se alternativne mjerne jedinice za dimenzionitekst. AutoCAD postavlja DIMALT system variable za 1.Na ramu alternate Units :

Unit format : Izabere sealternativna jedinica zadodavanje.Precision : Postavlja se brojnula.Multiplier for alt units :Postavlja se multiplikator kojise koristi za konvertovanjeprimarnih jedinica ualternativne jedinice.Ovajmultiplikator se zajedni kikoristi za za izlaganjedimenzija u dva mjerna sistema,takvi kao to je Imperial (or

English) i metri ki. Da se kalkuli u vrijednosti alternativnih jedinica, AutoCADmno i primarne dimenzione vrijednosti sa vrijednostima linearne skale.Du ina –skalirane vrijednosti uti e na sadr inu osnovnog postavljenog teksta.Vrijednost ne uti e na uglovne dimenzije i AutoCAD ih ne primjenjuje sazaokru ivanje vrijednosti ili na plus ili minus tolerancijske vrijednosti. AutoCADskladi ti length scaling value u DIMALTF system variable.Prefix ,Sufix ,Zero suppression sa Leading i Trailing :Imaju istu ulogu kao i natabli Primary Units.Ram ilustracije : Prikazuje ilustraciju pode avanja.Placement ram: Kontroli e smje taj alternativnih jedinica u dimenzionom tekstu.Placement vrijednosti su uskladi tene na DIMAPOST system variable.After primay value : Smje taju se alternativne jedinice posle primarnih jedinica udimenzionom tekstu.



Below Primary value : Smje taju se alternativne jedinice ispod primarnih jedinica udimenzionom tekstu.

Slika 23. X Ilustracija primjene alternativnih jedinica desno za dimenzionisanje objekta

Tolerances tabla: Postavljaju se tolerancije dimenzije.Tolerance Format Ram : Kontroli e se format tolerancija u dimenzionom tekstu.

Method : se postavlja izboromsa liste koja se pojavi kada seklikne na jezi ak desno ..a.) None : Ne dodaju senikakve tolerancijeb.) Symmetrical :Dodaju seplus + i minus - oznakec.) Deviation : Dodaje se plus iminus tolerancijski izrazid.)Limits : Kreira se jednagrani na vrijednost na kojuAuto CAD izla e maksimum iminimum vrijednosti jednuepreko drugee.Basic: Kreira se jedna bazna

dimenzija na kojoj Auto CAD crta jedan box okolo punog ispru anja dimenzije.Precision :Postavlja se broj decimalnih mjesta.Upper Value :Izla e se ili postavlja maximum gornje toleranciske vrijednosti.Kadaste izabrali metod Symmetrical, AutoCAD se koristi ovim vrijednostima tolerancijakoje su uskladi tene u DIMTP system variable.Lower Value : Izla e se i postavlja minimum ili donja tolerancijska vrijednost .Scaling for Height : Postavlja se faktor skale kori ten za kalkulaciju visinedimenzionog teksta za dimenzione razlomke i tolerancije. AutoCAD multipliciravisinuteksta sa ovim faktorom skale za postavljanje razlomka ili visine



tolerancijskog teksta. AutoCAD skladi ti vrijednost scale u DIMTFAC systemvariable.Vertical Position : Kontroli e se pode avanje teksta za simetri ne tolerancije itoleracije odstupanja (deviation tolerances).a.)Top: Centrira se tekst tolerancije sa vrhom glavnog dimenzionog teksta.b.)Middle: Centrira se tekst tolerancije sa sredinom dimenzionog teksta.c.)Bottom: Centrira se tekst tolerancije na dnu glavnog dimenzionog teksta.

Zero Suppression prigu enje 0 nule :Kontroli e se prigu ivanje prore ivanja nula itragova 0 nule .Leading : Prigu uje se prore ivanja nule na svim decimalnim dimenzijama .Naprimjer 0.5000 postaje .5000.Trailing .Prigu uje se vo enja nule na svim decimalnim dimenzijama .Na primjer12.5000 postaje 12.5, a 30.0000 postaje 30.Ram ilustracije : Izla e izgled osobina pode enih na ramovima Tolerace Format iAlternate Tolerance.Alternate Tolerance ram: Formatiraju se alternativne jedinice za tolerancije.Precision : Izla e se i postavlja broj decimlnih mjesta.Zero Suppression ram : Kontroli e se prigu ivanje nula za za prore ivanje ,tragove,feet i inches. AutoCAD stores the value of this option in the DIMALTTZ systemvariable.

Slika 24 .X Ilustracija pode avanja tolerancija metoda Deviation na tolerance tabli-desno

Bilje ka : Ako na Dimension style Manager dialog box-u kliknemo bilo na dugmeModify ili Override pojavi e se dialog boxovi sa nazivima Modify –DimensionStyle –Masinski ili stila za koji se vr i modifikacija ili i Override Current Style –Masinski ili stila za koji se vr i prekrivanje.Bez obzira ta radili modificiranje iliprekrivanje stilova vr ite na isti na in kako je to pokazano dosada kao to smoradili prema opisima za kreiranje novog dimenzionog stila.Ilustracija slika 25 :Xsu primjeri Modify i Override Dimension stilova .



Pore enje dimenzionih stilovaDa se izvr i upore ivanje dimenzionih stilova klikne se Compare dugme udimension Style Manager dialog box-u. Pojavi se Compare Dimension Stylesdialog box .Na dialog boxu se nalaze tekst boxovi sa nazivima Compare i With.Compare box: Specificira se prvi stil za pore enje,odnosno izabere se pritiskom najezi ak desno na oknu teksta i sa liste koje se pojavi izabere se dimenzioni stil kojise eli upore ivati sa:With : Na isti na in kao i sa prethodnim opisom se izabere dimenzioni stil sa kojimse vr i pore enje. (primjetite na dilog box-u Masinski i ISO-25).Bilje ka : Ispod dialog boxa se pojavi obavijest o broju razlika izme u stilova.

U prozoru na desnojstrani nalazi se dugme lijevoprikazano na koje kada seklikne: Kopiraju se rezultatipore enja za WindowsClipboard. Onda se tirezultati mogu lijepiti (paste)za druge Windows aplikacijetakve kao to je jedan wordprocessor ili ar af Excel-a.Description kolona : Ukoloni se izlo e rezultati od

stila koji se upore uje .Ako se porede dva razli ita stila ,osobine koje se razlikujuse izlo e.Ako se postavi drugi stil za <none> ili za isti stil kao prvi svi dimenzionistilovi su izlo eni.Variable kolona : Autmatski su izlo eni nazivi variabli za pojedine opisepostavljanja na dialog box-ovima.Kolone stilova koji se porede : Izlo u se razlike koje se mogu primjetiti izme uizabranih stilova za pore enje (Masinski –ISO-25)



Slika 25.X Ilustracija dialog boxova za modificiranje i prekrivanje dimenzionih stilova



Blokovi , atributi i eksterne reference .................................................................... 1Rad sa blokovima .............................................................................................. 1Crtanje blokova ................................................................................................. 2Kreiranje bloka sa -BLOCK komandom ........................................................... 3Kreiranje bloka od odabranih objekata............................................................... 6Umetanje blokova na crte ................................................................................. 8

paranje blokova kao separatnih crte a............................................................ 11Umetanje blokova sa AutoCAD DesignCenter-om.......................................... 19Rad sa atributima ............................................................................................. 20Kreacija specifikacija i radnih listi uz pomo attdef komande .......................... 24Postavljanje bazne ta ke za aktuelni crte ........................................................ 28Modificiranje definicije atributa bloka ............................................................. 28Modificiranje atributa sa –attedit komandom ................................................... 30Definisanja na Block attribute Manager ........................................................... 31Externe reference............................................................................................. 44Vezivanje i rad sa externim referencama.......................................................... 45Kori tenje Purge komande ............................................................................... 53Raspar avanje bloka u njegove sastavne dijelove............................................. 55

Blokovi , atributi i eksterne referenceBlokovi,atributi i externe reference objezbjedile su mehanizme za rukovanjeobjektima na va em crte u i uklju ile informacije sa standardno nacrtanihobjekata.Sa kori tenjem blokova vi mo ete kombinovati mnogobrojne objekte ujednom pojedina nom objektu i onda ih ponovo koristiti,umetanjem vi e zna nihkopija.Sa atributima mo ete asocirati textove , brojeve dijela ili cijena, kao diobloka ili izvod od atribut informacije za posebne kataloge,kao to su baze podatakaza dalje analize.Externe reference omogu uju vam vezivanje posebnih upustava zakataloge (file) crtanja tj. za aktuelno crtanje.Ako treba da izvr ite neke promjene unjima onda ih mo ete preurediti , izvr iti promjene ucrtavanjem u njih , stim to sesve promjene a uriraju automatski.U ovom poglavlju emo raditi slede e:

• Crtanje,umetanje i redefinisanje blokova.• Kreiranje ,preure ivanje i umetanje atributa.• Izvla enje atribut podataka za separatne kataloge.• Vezivanje i rad sa externim referencama• Preure ivanje i smje taj externih referenci.

Rad sa blokovimaUop te gledano blokovi se sastoje od nekoliko objekata kombinovanim u jednompojedina nom objektu,kojeg mo ete umetati na crte i sa njime manipulisati kao sapojedina nim objektom.Blokovi se sastoje od vidljivih objekata kao to su linije,lukovi,kru nice kao i od podataka koji mogu biti i vidljivi i ne vidljivi.Blokovi

2 XI Poglavlje Rad sa blokovima,atributima i Externim referencama


vam omogu uju bolju organizaciju va eg rada na efikasnijem i br em izvr avanjuva ih zadataka.Da bih postigli potpunije i svrsishodnije kori tenje blokova i izbjeglieventualne probleme sa kojima bih se mogli susresti u radu odnosno minimiziralinjihovu pojavu onda je po eljno da se pridr avate slede eg:Kontrola slojeva (layers,colors,i lineweights) boja i debljine linija mo e postatikonfuzna ako to unapred ne planirate kada kreirate blokove.Da se minimizirajunavedeni problemi sledite slede a upustva:Kontroli ite slojeve na kome se blokovi ume u i podesite sve objekte na bloku zaboje ,tipove linija i debljina lniija i sloja na koji se blok ume e.Kreirajte svekomponente bloka za layer 0 sa bojom tipom linije i debljinom postavljenom zaBYLAYER.Uradite specifi ne objekte bloka uvijek koriste i istu boju ,tip linije i debljinepostavljene explicitno onim osobinama za objekte prije kombinovanja objekata ublok.Da se explicitno kontroli e boja ,tip linije i debljine u primjeru jednog bloka uvremenu umetanja .Kreirajte orginal objekte bloka sa tipovima linija i debljinapostavljenim za BYBLOCK.

Crtanje blokovaMo e se koristiti nekoliko metoda za kreiranje blokova.

• Kombinovanje objekata za kreiranje definicije bloka u va em aktuelnomcrte u.

• Kreiranjem fajla crte a i kasnijim njegovim umetanjem kao bloka na drugecrte e.

• Kreiranje fajla crte a sa nekoliko povezanih definicija bloka da poslu e kaobiblioteka bloka.

Jedan blok mo e biti slo en od objekata nacrtan na nekoliko lejera sa razli itimosobinma bojama ,tipovima i debljinama linija.Iako je jedan blok umetnut naaktuelnom lejeru definicija bloka sa uva informaciju o orginalnom lejeru ,boji iosobinama tipa linije objekata od kojih je sastavljen blok.Mo e se kontrolisati daliobjekti u bloku zadr avaju njihove orginlne osobine ili nasle uju svoje osobine odaktuelnog postavljenog lejera ,boje,tipa linije i debljine Da se ukloni ne kori tenadefinicija bloka iz crte a mo e se koristiti PURGE komanda.Kako se blokovi skladi te i upu ujuDa se razumiju operacije , komande i opcije koje su mogu e sa blokovima ,va noje razumjeti kako se blokovi skladi te i upu uju na crte .Osnovno i centralnopitanje za rad sa blokovima je razumjevanje tablica definicije bloka.Svaki fajl crte a ima povr inu nevidljivih podataka nazvatu tablica definicijebloka.Tablica definicije bloka skladi ti sve definicije bloka koje su sastavljene odsvih informacija asociranih sa blokom.To je onda definicija bloka koja se upu ujeza umetanje blokova u va crte .



Slede e ilustracije su konceptualne reprezentacije tri fajla crte a.Svakipravougaonik reprezentuje jedan separatni fajl crte a i podjeljen je u dva dijela:manjim dijelom se reprezentuje tablica definicije bloka ,a ve im dijelom sereprezentuju objekti u crte u.

Slika 01. XI Ilustracija reprezentacije tablice definicije bloka za umetanje na crte

Kad se ume e jedan blok ,ume e se blok referenca , AutoCAD ne kopira prostoinformaciju iz definicije bloka za povr inu crte a.Umjesto toga on uspostavi jednuvezu izme u reference bloka i definicije bloka. Pomo u te veze ako se definicijabloka promjeni sve reference bloka se a uriraju automatski.Da se reducira veli inajednog crte a mogu se pre istiti (komadom PURGE) nekori tene definicije bloka.

Kreiranje bloka sa -BLOCK komandomDa se uradi jedna blok definicija izabere se komanda.Ako startujemo komandu sakomandne linije onda se :

1. Command : -BLOCK se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije:2.Enter block name or [?]: Upi e se jedno ime bloka i pritisne Enter ili se upi e ? ipritisne Enter da se pojavi slede e:Name : Imenuje se naziv bloka.Ime mo e sadr avati do 255 karakteristikauklju uju i slova ,brojeve ,prazan prostor i dr ali ne specijalne karakteristikekori tene sa Microsoft Windows i AutoCAD-om za druge svrhe ako je systemvariable EXTNAMES postavljen za 1.Ako se upi e ime postoje eg bloka AutoCAD vas obavje tava na komandnoj linijislede e:Block "NAME" already exists. Redefine it? [Yes/No] <N>: Upi e se Y ili N ili sepritisne Enter.Sa Redefine it vi automatski a urirate sve reference za taj blok.Atributi vezani zapostoje e reference bloka se zadr avaju ne promjenjeni u crte u.Ipak novaumetanja se ne izazivaju dok se atribut definicija ne uklju i u novu blok



definiciju.(koristite ATTREDEF da se redefini u blokovi koji sadr e atribute).Specify insertion base point: Specificira se jedna ta ka (1)

AutoCAD se koristi specificiranom ta kom kao baznom ta kom za slede eumetanja bloka.Obi no bazna ta ka je centar bloka ili njegovog donjeg lijevog ugla.Bazna ta ka je dakle ta ka oko koje se mo e rotirati blok za vrijemeumetanja.Jedan blok sa rotacijom 0 je orjentisan shodno uticaju UCS kordinantnogsistema u vrijeme kreiranja.Upisivanjem 3D ta ke ume e se blok na specificiranojelevaciji –kordinati Z ose.Ne upisivanjem kordinate Z ose onda se koristi X ,Uaktuelni kordinantni sistemSelect objects: Koristi se object selekcioni metod.AutoCAD –om se defini e blok kori tenjem object selekcionog metoda umetanjabazne ta ke i obezbje enog imena ,a onda se izbri u odabrani objekti sa crte a . Vimo ete ponovo uspostaviti izbrisane objekte sa uno enjem OOPS –Undo komandeodmah posle BLOCK.Bazna ta ka umetanja postaje kordinantni po etak kordinata bloka , koji jeparalelan UCS sitemu za vrijeme formiranja definicije bloka. Prema tome kada seume e blok u crte sa nekom orjentacijom u prostoru postavlja se prvo UCS. Primjer primene navedenog niza komande sa napred navedenim opisom komandii dole snimljenim nizom komande sa komandne linije prikazuje rezultat opisanog iura enog.

Slika 02. Ilustracija izbora ta ke umetanja i objekta za definisanje bloka nizom -BLOCK komande

ite sa primjerom1. Command: -block Upi e se i pritisne Enter da se pojave opcije :2.Enter block name or [?]: Vijak sa krstastom glavom Upi e se ime bloka ipritisne Enter .3. Specify insertion base point: Specificira se bazna ta ka ( 1)



4. Select objects: Izabere se isti objekat .Objekat nestane sa crte a ali se lako mo eumetnuti ponovo na crte kori tenjem Insert >Block komande.

• Opcija ? Listanja prethodno definisanih blokovaListaju se imena blokova na text window. prozoru2. Enter block name or [?]: ? Upi e se i pritisne Enter3.Enter block(s) to list <*>: Upi e se jedno ime liste ili se pritisne Enter.U listama ,eksterne reference (xrefs) su indikovane sa sistemom znakova :Xref: resolvedOsim, eksterno zavisni blokovi (blocks in an xref) su indikovani sa sistemomznakova :xdep: XREFNAMEGdje je xrefname ime od jednog eksternog upu enog crte a.Slede i termini sekoriste u listi:

• User Blocks: Broj od korisnikom definisanih blokova u listi.• External References: Broj eksternih reference (xrefs) u listi.• Dependent Blocks: Broj od eksterno zavisnih blokova u listi.• Unnamed Blocks: Broj od neimenovanih (anonymous) blokova u crte u.

ite sa primjerom :

1. Command : -BLOCK Se upi e komanda i pritisne Enter2. Enter block name or [?]: ? Upi e se i pritisne EnterEnter block(s) to list <*>: Pritisne se Enter da se pojavi Auto CAD Text Windowdialog box u kome se mogu prelistati svi blokovi koji se nalaze u crte u.Bilje ka: Definisani i ostali blokovi se mogu prelistati kori tenjem rulgardinekomandne linije .Ispod ilustracija prikazuje primjer listanja blokova.Defined blocks. "GENAXEH": "OprugaA" "VijakA" "VijakB" "VijakC"User External Dependent UnnamedBlocks References Blocks Blocks 5 0 0 1

Slika 03 .XI Ilustracija dielog box-a za listanje svih blokova koji se nalaze u fajlu crte a.



Bilje ka: Markira se blok koji se eli umetnuti i posle se kopira a potom se lijepi nakomandnu liniju kao ime bloka za umetanje posle ega se ume e blok nacrte .Slijede obrazlo enja za umetanje blokova.

Slika 04. XI Ilustracija definisanih blokova u fajlu crte a primjenom nizova -BLOCK komande

Kreiranje bloka od odabranihobjekataDa se kreira jedna definicija bloka izabere se

komanda .Komanda se mo e izabratiiz Draw Toolbara ili menija kako je to na lijevoj

ilustraciji prikazano:Kada se starta komanda na jedan od navedenih alternativnihna ina :1. Command : BLOCK se upi e i pritisne EnterDa se pojavi Block Defenition dialog box.Na dialog box-u se izvr e slede adefinisanja na pojedinim ramovima ..

Name ram:Uno enje podesnog imena za blokBase point ram.Ram namjenjen za izbor ili specificiranjebazne ta ke bloka.Baznu ta ku blokaodre ujete na dva na ina .Pick point na inje markiranjem bazne ta ke mi om.Priklikanju na Pick point dugme nestaje saekrana dailog box da bih izvr ili markiranjebazne ta ke na crte u .Posle markiranjapritisnete Enter da bih se ponovo pojaviodialog box i vi nastavili.Drugi na in jeupisivanje X ,Y i Z kordinata podataka zabaznu ta ku.Objects :Na ovom ramu dialog box-a se nalazi 2



dugmata:Selects objects :Klikanjem na njega nestaje dialog box da bih se na crte u izabrali objekti zadefinisanje bloka .Markiranje se vr i nekim od selekcionih metoda .Po izboruobjekata pritisne se Enter da se ponovo pojavi dialog box gdje posle nastavljatesa upisivanjem prostalih podataka o bloku.Retain :Zadr avaju se izabrani objekti na crte u kao individualni objekti na drugimnjihovim aktuelnim lokacijama.Convert to Block:Preobra aju se izabrani objekti kao primjer novog bloka.Delete :Sklanjaju se izabrani objekti iz crte a posle kreiranja bloka.Ispod deleteopcije primjetite koliko je objekta izabrano za blok. Preview icon ram:Do not include an icon : Markiranjem ne izla e se ikona na dialog box-u.Create icon from block geometry : Prikazuje se ikona bloka .pogledajte napredilustraciju.Bilje ka:Prethodna slika je kori tena sa Auto CAD DesignCenter o kome ete u iti ne tokasnije.Insert units :Na ovom dijelu prozor eta iz liste koja se pojavi pritiskom na jezi ak odaberetejedinice sa kojima bih block se posle mogao postavljati za razmjeru -skaliranje.Description ram:Kuca se kratak opis da se indentifikuje blok.Opis bloka mo e biti pregledankori tenjem AutoCAD DesignCenter i mogao bih se koristiti kod tra enja bloka.Kada ste sve napred opisane radnje zavr ili Kliknite na dugme OK da kompletirateformiranje bloka.

Klikanjem na dugme pojavi se Insert Hyperlink dialog box :Hyperlinks su indikatori –pokaziva i koji se kreiraju na va im AutoCAD crte ima,kojima se obezbje uje preskakanje do asociranih fajlova.Na primer :Mo e se kreirati jedna veza (hyperlink) kojom se lansira jedan programobrade rije i i otvara se specifi an fajl ili jedan hyperlink kojim se aktivira va Webprelista jedne partikularne stranice HTML page. Vi mo ete u dialog box-uspecificirati navedenu lokaciju da presko i u jedan fajl takav kao to je pogled uAutoCAD ili u jednu oznaku knjige u programu obrade rije i .Hyperlinkovi semogu vezivati za neki grafi ki objekat u AutoCAD crte u. Hyperlinkoviobezbje uju jednostavan i sna an na in za brzu asocijaciju razli itih dokumenata(takvi kao to su drugi crte i,ra uni materijala ili rasporedi projekta) sa AutoCADcrte om.Mogu se kreirati obadva hyperlinka absolute i relative hyperlinks u va imcrte ima.Relativni hyperlink skladi ti parcijalnu stazu za lokaciju fajla,relativno zaosnovno postavljeni URL ili imenik koji specificirate kori tenjem



HYPERLINKBASE system variable. O vezivanju tj linkovanju objekta govori sene to vi e u II dijelu ove knjige Kako postati expert Auto CAD 3D Studio.

Slika 05.XI Kreiranja bloka od odabranih objekataa definicijom bloka nizom Block komande

Umetanje blokova na crteInsert komandom se smje ta ,jedan crte ,naimenovani blok ili objektispecificirani u jednom DesignXML fajlu aktuelnog crte a.

Komanda se bira prema lijevo prikazanoj ilustraciji ili sakomandne linije i –INSERT opcijom komande.1. Command : -INSERT se upi e da se pojave opcije nakomandnoj liniji:

2.Enter block name or [?] <last>: Upi e se jedno ime ,upi e se ?, upi e se ~, ili sepritisne Enter.(posle svakog upisivanja pritisne se Enter) pojave se opcije:3.Specify insertion point or [Scale/X/Y/Z/Rotate/PScale/PX/PY/PZ/PRotate]:Specify a point or enter an option

• Specify insertion point:Specificira se lokacija za blok ili crte .• Scale X/Y/Z: Postavlja se factor skale za X, Y, i Z ose. Skala za Z osu je

apsolutna vrijednost specificiranog faktora skale.• Rotate: Upisuje se ugao umetanja bloka.• PScale: Upisuje se factor skale za X, Y, i Z ose za kontrolu izlaganja bloka

kao kad se povla i u poziciju.



• PX/PY/PZ/PRotate: Postavlja se rotacioni ugao bloku kao kad se povla i upoziciju.

O navedenim opcijama koje su identi ne kao kad se definisanja vr e na Insertdialog box-u Obrazlo enja slijede.Kad se ume e jedan blok na crte , odre uje mu se lokacija ,faktor skale i ugaorotacije .Faktor skale razmjere se mo e specificirati razli ito za svaku osu X, Y, i Z.Umetanje bloka na crte naziva se umetanje block reference ,stoga to seupu ivanje za umetanje upu uje na umetanje definicije bloka, koja je uskladi tenana aktuelnom crte u..

Slika 06 .XI Ilustracija rezultata markiranja faktora skale za ose irotacija bloka

Ako smo komandu startovali izborom jedne alternativne komande prema po etnojilustraciji lijevo onda se pojavi Insert Dialog box:1.Command : INSERT se upi e da se pojavi Insert dialog box:Definisanja na Insert dialog box-u:Name : Specificira se ime bloka za umetanje,ime fajla za umetanje ili ime fajlaDesignXML kojim se specificiraju objekti za umetanje.

Klikanjem na dugme :Otvra se Select Drawing File dialog box (jedanstandardni selekcioni dialog box fajla) odakle se mo e izabrati odabrati mapaparanih blokova a iz nje jedan blok ,crte fajla za umetanje ili DesignXML fajla

za umetanje.Path : Specificira se staza za blok (path to the block).

Insertin point ram: Specificira seta ka umetanja za blok.Specify On-screen :

• Specificira se ta ka umetnjakori tenjem ta kaste napravesa mi om uz pomo Objectsnapa i dr.Kvadrati porednaziva je markiran.



• Ako je kvadrati razmarkiran onda se za X, Y i Z :kordinate se specificirajuvrijednosti.

Scale ram : Ako je box Scale markiran :• Specificira se factor skale bloka kori tenjem mi om povla enja objekata.• Ako je box razmarkiran unose se vrijednosti faktora skale za X, Y i Z

kordinate.Uniform Scale : Specifira se pojedina na vrijednost skale za X, Y, i Zkordinate.Vrijednost specificirane skale za X reflektuje se dakle i za Y i Zvrijednosti.Rotation ram : Specificira se ugao rotacije za umetanje bloka na aktuelni UCSkordinantni sistem.

• Markiranjem box-a : Specificira se rotacija bloka kori tenjem ta kastenaprave sa mi om.

• Razmarkiranjem box-a : Specificira se vrijednost ugla rotacije u tekst ramu.Explode box:

• Markiranjem box-a: Raspada se blok i ime u se individualni dijelovibloka.Kad je Explode markiran mo e se specificirati samo zajedni i faktorskale (uniform scale factor).

• Razmarkiran Explode box : Blok se ume e na crte kao blok referenca.Da se umetne jedan blok na crte

1. Iz Insert menu, odaberi Block.2. Na Insert dialog box, i na Name box, odaberi jedno ime iz liste definisanih

blokova.3. Ako elite koristiti ta kasti markering za specificiranje insertion point,

scale, i rotation, odaberi Specify On-Screen. Drugi na in je sa uno enjemkordinantnih vrijednosti za Insertion Point, Scale, i rotaciju u Rotationboxes.

4. Ako elite objekte bloka da budu umetnuti kao individualni objektiumjesto cijelog blok odaberite Explode.

5. Klikni OK.Slede a ilustracija prikazuje umetanje blokova na aktuelni crte a premanavedenom nizu odnosno nizovima komande.



Slika 07.XI Ilustracija umetanja blokova na crte primjenom nizova Insert komande

paranje blokova kao separatnih crte aKada se kreira jedan blok kori tejem samo Block komandama,blok mo e bitikori ten samo u aktuelnom crte u.Mi bih mogli na i masu primjera gdje bih mielili da koristimo ove blokove i u drugim crte ima.Najve a snaga Auto CAD-a je

u tome da to se jednom nacrta da se mo e koristiti ponovo u bilo koje vrijeme.

Bilje ka:Vi mo ete koristiti Auto CAD DesignCenter da povu ete blokove izjednog crte a u neki otvoreni crte .

WBLOCK komanda pi e sve ili dijelove crte a za novi fajl crte a(File).A mi emouskoro nau iti kako mo emo jedan katalog crte a umetnuti u na crte .To se istolagano mo e uraditi kao umetanje jednog bloka u crte .

Da se izlo i Write Block dialog box ukuca sena komandnu liniju W i pritisne Enter

Pi u se objekti ili jedan blok za jedan novi fajl ili za jedan novi DesignXML fajl.1. Command : wblock se upi e i pritisne Enter da se pojavi :Write Block dialog box na kome izvr imo slede a definisanja:Source ram : Specificiraju se blokovi i objekti i paraju se kao fajl i specificiraju seta ke umetanja.Obuhvata Block,Entire –cjelinu crte a i Objects sa ramovima Base point i Objects .Block : Specificira se postoje i blok da se para kao jedan fajl.Odabere se ime izliste i para se kao fajl.Entire drawing : Odabere se cio aktuelni crte kao block i para se kao fajl.Objects : Specificiraju se objekti da budu parani kao fajl.



Slika 08 . XI Dialog boxovi za paranje fajla bloka i fajla bloka od izabranih objekata

Base point ram: Specificira se bazna ta ka za blok osnovna vrijednost bazne ta keje 0,0,0.Pick point : Povremeno se zatvara dialog box tako da se mo e specificirati ilimarkirati bazna ta ka u aktuelnom crte u.X,Y i Z : Specificiraju se kordinate bazne ta ke.Mijenjanje bazne ta ke crte a da bih se koristili kao blokoviZa osnovno postavljanje, AutoCAD koristi WCS (World Coordinate System)origin (0,0,0) kao base point za kataloge crte a umetnutih kao blokova.Vi mo etepromjeniti baznu ta ku otvaranjem orginala crte a i kori tenjem BASE komande dase specificiraju razli ite bazne ta ke za umetanje.Slede i put kad ume ete blokoveAutoCAD se koristi novom baznom ta komObjects ram : Postavljaju se uticaji kreiranog bloka na objekte kori tene zakreiranje bloka.Retain : Zadr avaju se odabrani objektu u aktuelnom crte u posle njihovogparanja kao fajla.

Convert to block : Konvertuje se odabrani objekat ili objekti za blok u aktuelnomcrte u posle njihovog paranja kao fajla.Za ovaj blok je postavljeno ime u FileName.Delete from Drawing : Bri u se odabrani objekti iz aktuelnog crte a posle njihovogparanja kao fajla.Primjetite: Ispod naziva pojavi se broj objekata koji su odabrani

da se paraju kao fajl.

Klikanjem na dugme otvara se Quick Select dialog box, koji se mo e koristitiza filtriranje va eg selekcionog skupa.Destination ram : Specificira se novo ime i lokacija fajla i mjerne jedinice koje ese koristiti kada se blok ume e na neki drugi fajl crte a.



File Name : Specificira se ime sa kojim e blok ili objekti biti parani.Da separaju objekti za jedan DesignXML fajl ,specificira se jedan fajl sa produ enjem

tj.zavr etkom fajla .xml.Location : Specificira se put i preka -staza za fajl. Ako se klikne na dugme koje senalazi na desnoj strani otvori se dialog box Select Folder (Välj mapp) u kojem seizabere mapa gdje e se parati fajl bloka odnosno fajlovi blokova crte a.Uzavisnosti o kojoj se struci radi zavisi kako e se mape formirati :Arhitektura:podmape prozora,mapa vrata i sl …koje se mogu smjestiti u zajedni ku mapu podjednim nazivom mape,za elektro i druge instalacije se izaberu neki drugi nazivimapa i podmapa itd.Insert units : Specificira se jedini na vrijednost da se koristi kad se novi fajl ume ekao blok.Upisuje se 0 (nula ) ako se ne eli skalirati crte za specifi nu vrijednostkad ga ume ete.Pogledajte system variable INSUNITS.

Slika 09.XI Dialog boxovi za filtriranje osbina objekata i izbor mapa za block fajlove

Crtanje crte a da se koristi kao blok.Mo ete nacrtati kataloge crte a sa ciljem da iste ume ete na druge crte e kaoblok.Individualni katalozi crter a su lak i za crtanje i rukovanje kao izvornodefinisani blokovi.Kolekcija Auto CAD-ovih simbola mogu biti uskladi tene kaoindividualni katalozi crte a i grupisani u mape.



Slika 10 .XI Ilustracija kreiranja fajla bloka za umetanje istog na druge fajl crte e

Crtanje jednog novog kataloga ( New Drawing File)Vi imate dva metoda za kreiranje fajla crte a:

• Crtanje i paranje (save) jednog kompletnog fajla (file) kori tenjem SAVEili SAVEAS.

• Crtanje i paranje samo odabranih objekata iz va eg aktuelnog crte a zajedan novi crte , kori tenjem komandi EXPORT ili WBLOCK.

Sa obadva metoda mo ete redovno crtati fajl crte a koji mo e biti umetnut kaoblok na neki drugi fajl crte a.Kori tenje WBLOCK-a je preporu ljivo kada trebada kreirate nekoliko verzija simbola kao separatnih kataloga crte a ili kada elitecrtati jedan fajl crte a bez napu tanja aktuelnog crtanja.

uririranje promjena na orginalnim crte imaAko mijenjate orginalne crte e posle umetanja, promjene nemaju efekat posleumetanja na aktuelni crte .Ako o ekujete da se mijenja orginalni crte ,a elite dase promjene reflektuju na aktuelni crte vi to mo ete posti i postavljanjem jedneeksterne reference umjesto umetanja kao jednog bloka.Pogledajte vi e o tome udrugom dijelu ove knjige o linkovanju tj vezivanju .Koristite Paper Space Objecte u blokovimaObjekti na paper space nisu uklju eni kada ume ete jedan crte kao blok.Da setransformi u paper space objekti na druge crte e postavite objekte u blokove iparajte ih kao separatne kataloge ,a onada umetnite blok ili crte kataloga na drugi

crte .Da kreirate jedan novi fajl crte a od odabranih objekata:

1. Otvorite postoje i crte ili kreirajte novi.2. Na komandnu liniju unesite wblock i pritisnite Enter.

Na Write Block dialog box, odaberite Objects.



Ako elite orginalne objekte da kreirate za novi va crte uvjerite se da DeleteFrom Drawing opcije nije odabrana.Ako je ova opcija izabrana ,orginalni objektisu izbrisani sa crte a.Ako je neophodno vi mo ete koristiti OOPS da ispravite

4. Odaberite Select Objects.5. Koristite markiranje da odaberete objekte koje ete uklju iti u va novi crte

i pritisnite Enter da kompletirate izbor. drawing.6. Na Write Block dialog box ispod Base Point, specificirajte ta ku koja bih

bila origin point (0,0,0) za novi crte kori tenjem jednog od ovih metoda:• Odaberi Pick Point da se koristi metoda markiranja mi om.• Unesi X,Y,Z coordinate ta ke.7. Na File Name i Location boxes, specificiraj jedno ime i pre icu (path) za

novi crte .8. Odaberi OK.

Posle OK,Novi crte je kreiran sa odabranim objektima Da se kreira jedan novi fajl crte a od postoje ih definicija bloka:

1. Iz Modify menija, odaberi2. Na Block Definition dialog box,na Name box, odaberi ime blocka za

modificiranje.3. U Name box, unesi jedno novo ime.4. Na Description box, unesi ili modificiraj opis (description) za novi katalog

crte a.5. Odaberi OK.

Da kreirate jedan kopletan crte blokova kao blok1.Command: wblock pritisni Enter da se pojavi Write Block dialog boxWBLOCK2.Na Write Block dialog box-u Markiraj sav crte Entire Drawing3.Na File name upi i ime crte a –Vijcani spoj11.XI.lijevo.Umetanje fajla crte a kao blokaKada ume ete jedan cijeli katalog na drugi crte , AutoCAD –om se kopirainformacija crte a na plo u bloka aktuelnog crte a kao jedna blok definicija.Naredno upu ivanje umetanja block definicije je sa razli ite pozicije, scale, ipostavljanja rotacije ,kao to je prikazano na slede oj ilustraciji.Xrefs sadr aji na crte u koje ste umetnuli ne mo e biti izlo en kako treba ukolikoje xref bio prvobitno umetnut ili postavljen za (destination )odredi ni crte .Da se umetne fajl crte a kao jedan blok povla enjem

1. Iz Windows Explorer ili nekih drugih mapa, povu i mi om ikonu katalogacrte a na povr inu AutoCAD crte a.

Kada otpusti dugme mi a , AutoCAD vas obavje tava za ta ku umetanja (insertionpoint).

2. Specifificira se ta ka umetanja , skala i ugao rotacije.



Slika 11.XI Primjena umetanja kataloga crte a na aktuelni crte Point –block metodomUmetanje blokova iz biblioteke(Block Libraries)Vi mo ete umetnuti jedan ili vi e definisanih blokova iz jednog postoje eg fajlacrte a na va aktuelni crte . Izaberite ovaj metod,kod obnavljanja blokova iz crte ablok biblioteke.Jedna biblioteka blokova sadr i definicije simbola sa jednostavnimfunkcijama .Ova blok definicija je uskladi tena zajedno sa jednim jednostavnimfajlom crte a za lak u pristupa nost i rukovanje.

Slika 12.XI Ilustracija primjera blokova biblioteke za instalacije vodeSavjet:Formirajte biblioteku blokova kako bih iskoristili najve e AutoCAD sposobnosti dato jednom nacrtate da to vi e nikad ne crtate nego primjenite na sve nove crte e

koje kreirate ako crte i imaju elemente blokova u va oj biblioteci,onda ihjednostavno po opisanim postupcima ume ete na crte e.Ono to se odnosi nabiblioteke blokova isto se odnosi i na biblioteku atributa.



Slika 13.XI Ilustracija biblioteke koja sadr i instalacione blokove elemenata za ventilaciju i hla enje

Slika 14.XI Ilustracija biblioteke koja sadr i blokove elemenata za elektro instalacije



Slika 15.XII Ilustracija biblioteke koja sadr i blokove crte a za kuhinjski namje taj

Slika 16.XII Ilustracija biblioteka koja sadr i crte e blokova za ma inske elementeUmetanje blokova u intervalimaKori tenjem komande Point> MEASURE (sa intervalima ija je mjera unaprijedodre ena ) i komande Point> DIVIDE (jednakim intervalima) vi mo ete umetatiblokove u intervalima na objekte gje ih elite smjesti.Kako se radi umetanjeblokova opisano je kod primjene Point komandi.Pogledajte i sliku 6.V.



Umetanje blokova sa AutoCAD DesignCenter-omKoristite AutoCAD® DesignCenter™ da umetnete blokove na va crte izaktuelnog crte a ili iz nekog drugog crte a.Markirajte mi om ime bloka i pritisniteOpen da ga i smjestite pomo u Insert dialog boxa na neko mjesto u va em crte u.Pomo u Insert dialog boxa klikanjem na dugme Browse prelistate mape ,markiratemapu DesignCenter da se pojavi Select Drawing File dialog box kako bihmarkirali ime bloka. Onda mo ete samo umetnuti ili postaviti jedan blok od jednom

Slika 17.XII Postavljanjecijelog blok kataloga na vaaktuelni crte iz AutoCADDesignCenter

Da bih izvr ilipostavljanje blokkataloga izDesignCenter-a

1. Iz Insert menuizaberite Blockda vam sepojavi Insertdialog Box

2. Na InsertDialog box-ukliknite Browseda vam se

otvori mape svih kataloga3. Prelistavaju se katalozi dok se ne pojavi mapa DesignCenter koja se markira

mi om i zatim klikne na Open da se pojavi Select Drawing File dialog boxgdje markirate eljeni katalog koji ete umetnuti na va aktuelni crte .Poslemarkiranja klikni se dugme Open da se ponovo pojavi Insert dialog box.

4. Kad se pojavi Insert dialog box,dalji postupak je obja njen u pthodnomdijlu poglavlja Umetanje blokova

Redefinisanje jednog bloka na aktuelnom crte uVr i se BLOCK komandom na Block Defenition Dialog box-u.

1. Startajte komandu Block i pritisnite Enter2. Na Block Definition dialog box-u izaberite Name tj ime bloka kojeg elite

redefinisati3. Ispod Insertion Point specificirajte insercionu ta ku4. Ispod Objects izaberite Select Objects dugme ,da izaberete objekat koji ste

odredili za redefinisanje i pritisnite Enter5. Redefini e se i Insert Units ako je potrebno



6. Kliknite OK da Auto CAD izlo i pitanje na slici dali elite redefinisatiobjekat

7. Kliknite Yes da se a uriraju svi primjeriod redefinisanog bloka.

Mo e se koristiti INSERT komanda da seuriraju svi primjeri blocka koji je bio umetnut

iz jednog separatnog kataloga .1. Startajte INSERT komandu

2. U Insert Dialog box-u ,Klikni na dugme Browse i specificiraj separatnikatalog (file).

3. Klikni OK,da se pojavi pitanje dali elite redefinisati block.4. Kliknite Yes i svi su primeri blocka redefinisani.

Rad sa atributimaJedan attribute je informacioni opis pozicije na crte u i asocira na jedanblok.Jedna atribut definicija je u stvari ablon za kreiranje jednogatributa.Specificiraju se osobine i obavje tenja sa izlaganjem bloka kojeg ume etena crte .Kada zavr avate definisanje atributa , attribute tag kojeg ste specificiraliizlo i se na crte u.Kasnije kada uklju ujete attribute tag na jednu blok definiciju koristi se BLOCKcommanda AutoCAD bri e attribute tag iz crtanja ako si izabrao Delete opciju naBlock Definition dialog box-u. Kada ume blok, AutoCAD izlo i vrijednosti

atributa na istoj lokaciji u bloku sa istimstilom teksta i istim pode avanjem.

Da se kreira definicija atributa koristi se attdefkomanda .Alternativna komanda se mo e izabrati prema lijevoj ilustraciji:1. Command : attdef se upi e i pritisne Enter da se pojavi:2. Attribute Definition dialog box dialog box.Na dialog boxu se izvr e definisanja .3.Posle definisanja i izbora ta ke umetanja izabere se OK .Atribut je umetnut na crte .Definisanje podataka na Attribute Definition dialog box-uNa dialog boxu se nalazi etiri rama : Mode,Attibute ,Insertion point i Text Optionsramovi, kao i jedan kontrolni box Align below previous attribute definition .Mode ram : Postavljaju se opcije za vrijednosti atributa asociranog sa jednimblokom kad se ume e na jedan crte .Osnovne vrijednosti su uskladi tene naAFLAGS system variable. Mijenjanjem AFLAGS postavljanja uti e se na osnovnena ine definicija atributa a nemaju efekte na ve postoje e definicije atributa.Invisible (nevidljivo):Specificirane vrijednosti atributa nisu izlo ene ili kucane kada umetnete blok.ATTDISP komandom izlo u se podaci vidljivi na crte u.



Constant : Dodaje e se atributima jedna fiksna vrijednost za umetajna bloka nacrte .Verify (Potvr ivati) :Bez odlaganja se potvr uju koje su vrijednosti atributakorektne kada se ume u blok na crtePreset (unapred postavljanje) : Postavlja se atribut za njegovu osnovnu vrijednostkada se ume e blok koji sadr i preset attribute.

Attribute ram: Postavljaju sepodaci atributa koji karakteri upodatke dijela prostora ,oznake,koli ine ,cijene,te ine isli no.Mo ete unijeti do 256karakteristika.Ako trebate prazninaizme u slova ,startajte niz odnosnocitat sa backslash (\). Da uraditeprvo jednu karakteristiku(backslash),po note niz sa dva(backslashes).Tag :Identifikuje se svaki doga ajatributa na crte u.Unosite attribute

tag kori tenjem neke kombinacije o ekivanih karakteristika, AutoCAD mijenjamala slova za velika.Prompt :Specificira se poruka koja se izla e kada ume ete sadr aje jednog bloka .Ako se neizvr i uno enje , attribute tag se koristi kao obavijest. Ako se izabere Constant naMode prozoru, Prompt opcija nije mogu a.Value :Specificira se osnovna vrijednost atributa.Insertion Point :Specificira se lokacija za atribut. Unesu se vriednosti kordinata ili

se izabere se koristiti mi markering ta ke da se atribut smjesti urelaciju sa objektima koji se opisuje.Text Options : Text opcijom se vr i pode avanje smje taja teksta izbor stilapode ava se visina teksta i rotacija teksta atributa (justification, style, height, irotation text). Za pode avanja objekata teksta vi e informacija ete na i u poglavljuo tekst objektima.Align Below Previous Attribute Definition box :Pode avanje ispod prethodnodefinisanog atributa .Smje ta se tag atributa direkno ispod prethodno definisanogopisa atributa.Ako nisi prethodno kreirao definiciju atributa ,oda ova opcija nijemogu a.

Primjer formiranje atributa1. Iz Draw menu, odaberite Block Define Attributes

da vam se pojavi dialog box.



2.Unesite na dialog box-u na mjestu Tag br na Prompt Broj na JustifacationCenter i na Value 03.Kliknite na Pick Point da nestane sa ekrana Attribute Definition dailog box4.Markirajte ta ku na crte u gdje sme tate atribut.5.Markiranjem ta ke ponovo se pojavljuje Attribute Definition dialog box i ako stesaglasni sa kordinatama koje su markirane Kliknite Ok,da vam se na crte u pojaviBR.6.Pritisnite Enter da vam se ponovo pojavi Attribute Definition dialog box gdjeponovo unusite podatke druge karakteristike OZ i Oznaka.Markirajte kvadrati udonjem lijevom uglu Align below previous attribute definitionda bih vam se druga karakteristika pojavila ispod prve.Kliknite na OK.Na crte u18.XI lijevo gore, pogledajte raspore ivanje.7.Za ostale tri karakteristike koje se nalaze na crte u postupak se ponavlja kako jenapred navedeno

Slika 18 .XI Ilustracija formiranja balona attdef nizom komande sa umetanjem na crte

8.Da bih formirali blok atributa nacrtajte podesne oblike kao to napred lijevo skicapokazuje.Mo ete to oblikovati i druga ije.9.Startajte Block komandu10.Dajte ime Block-u Oznaka i odaberite Select Objects11.Markirajte sve objekte koje ste oblikovali za block Oznaka, upi ite ta kuumetanja markirajte i pritisnite Enter da obrazujete block Oznaka.12.Startajte Insert komandu da vam se pojavi Insert dialog box,gdje pode avatekarakteristike koje su prethodno obja njene u ovom poglavlju13.Izaberite sa liste Name ime bloka Oznaka i kliknite OK.14.Specify insertion point or [Scale/X/Y/Z/Rotate/PScale/PX/PY/PZ/PRotate]:Specificirajte ili markirajte ta ku.15.Kada markirate ta ku pojavi vam se Edit Attribute dialog box u kojem popunitepodatke u dijalog boxu kao to slika 19.XI prikazuje i pritisnite OK.



Slika 19.XI Ilustracija dialog box-ova za kreiranje i formiranje oznaka atributa

Bilje ka:Aktiviranjem komande Insert koja je bila prethodno aktivirana vr itepritiskom na Enter tangentu onoliko puta koliko vam je potrebno pozicija daispunite na va em crte u.Ovim na inom se posti e efikasno crtanje i pozicioniranje.Ilustracije na slici 20.XI prikazuje navdene nizove komandi.

Slika 20.XI Ilustracija kori tenja napred navedenih nizova komande za umetanje atributa na crte



Bilje ka: Podaci koji nisu vidljivi na samom crte u su potrebni da se vide u nekimdopunskim tablicama na crte u ili pak u slu aju odre enih kalkulacija kori tenim udrugrim programima .Na primjer vi mo ete umetnuti Excel tabele na va crteizvr iti potrebna ubacivanja podataka za kalkulacije predmjere i predra une radovagdje podaci iz atributa mogu biti dragocjeni za br u i ta iju izradu istih.

Promjena vidljivosti atributaDa se promjeni vidljivost atributa koristi se slede e komande.

Normal Vidljivost atributa je odre ena sa attribute Mode u dialog box-u AttributeDefinition.Posle pritiska na Enter tangentu navedene komande odaberite On da atribut budevidljiv ili Off bude nevidljivSavjet:Pre nego to umetnete vrijednosti za atribute provjerite da li je sistemvarijabli ATTDIA postavljena na vrijednost 1.Ukucjte komandu na komandnojliniji i pritisnite Enter ako je izme u znakova <1> pritisnite Enter ,a ako je kao nadole prikazanom nizu komandi upi ite 1 i pritisnite EnterCommand: attdia EnterEnter new value for ATTDIA <0>: 1 Enter

Kreacija specifikacija i radnih listi uz pomo attdef komandePrimjena atributa ima vi estruke zna aje.Informacije koje se mogu koristiti zarazne namjene mogu se oblikovati na Attribute definition dialog boxu kako je tonavedeno u definisanju dialog box-a.Informacije koje se oblikuju mogu se koristitiza razne svrhe ,po ev i od ozna avanja i opisivanja objekata na crte u ,pa dopreno enja informacija i za druge nemjene , i ne samo za opisivanja objekata nacrte u.Informacije koje se uskladi tavaju na crte u u raznim oblicima specifikacijai radnih listi mogu biti primjenjene i iskori tene u itavom sistemu organizovanja ifunkcionisanja privrednih subjekata : po ev i od skladi tnog pra enja stanja zaliharezevnih dijelova ,knjigovodstvenog pra enja stanja u privrednim subjektima pa doizrade predmjera i,predra una ,cjenovnika i plasmana proizvoda.O mogu nostimaprimjene svakako informacijama sa atributima mi emo govoriti ne to malo vi e uovom poglavlju ,ali ne toliko da bih mogli sagledati sve mogu nosti koje se pru ajunjihovim kori tenjem u automatizaciji pra enja cjelokupnog poslovanja jednogprivrednog subjekta .Normalno je da to nije posao samo onih koji kreiraju tehni karje enja nego i drugih struka prvenstveno programera i drugih poslovnih subjekatakoji informacije koje se dobijaju sa crte a iskoriste za kompletno i efikasno



pra enje i vo enje poslovanja jednog privrednog subjekta. Informacija je polazniosnov za cjelokupne tokove nizova doga anja ali sada je na a tema kako daformiramo jednu specifikaciju za jedan crte .Iskoristi emo slede e ilustracije da objasnimo:

• Formirajmo atribut sa informacijama o nazivima kolona od POZ do…Materijal.Formiramo ga na Attribute ramu u boxu teksta TAG.Formiramo onoliko TAG-ova koliko nam je potrebno kolona.

• Na Attribute ramu u box-u teksta PROMPT opi imo ta e se popunjavatipojedina no u svakom TAG-u.

• Na Attribute ramu u box-u teksta VALUE upi emo boj ane ili kombinacijuslova i brojeva za identifikaciju svakog TAG-a.(u primjeru od A1 do A7)

Da se TAG citat –oznaka smjesti u kolonu prethodno je potrebno nacrtati ram .Zacrtanje rama iskori ena je LINE komanda da se nacrta P-linije.Visina bo ne linijetreba da se odredi u zavisnosti od izabranih Text style i visine slova Hight na TextOptions –Attribute Definition dialog box-u.Visina slova treba da bude manja odvisine rama tj bo ne linije.Da se postave irine kolona iskoristi se COPY komanda .Kopira se bo na linija i sauno enjem relativnih kordinata kako slijedi:1.Command : COPY se upi e i pritisne Enter2.Select objects: 1 found, 1 total Izabere se bo na linija P rama.3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify base point or displacement, or [Multiple]: 25,0 upi e se vrijednostrastojanja za kolonu i pritisne Enter.5.Specify second point of displacement or <use first point asdisplacement>:pritisne se Enter i linija koja odre uje rastojanje kolone se iskopirai nacrta na crte u .Komanda se ponovi onoliko puta koliko je potrebno kolona sarazli itim rastojanjima .(postoje i druge varijante kopiranja koja e se izabratizavisi od navika u radu)

Slika 21. XI ilustracija postavljanja kolona za specifikaciju primjenom attdef niza komande



Da bih se izvr ilo to lak e pode avanje teksta u ramu kolone u Text Options ramuAttribute definition dialog box-a izabere se tip Justification.Za prmjer pode avanjateksta u ramu kolone radi lak eg centriranja teksta na sredini izabrana Justification>Middle Center. Da bih smjestili centar teksta u centar rama nactrana pomo nalinija. uz primjenu Object Snap-Middle point markiranja smjestite centar citatateksta.Posle uno enja TAG-a-citata linija se izbri e sa Delete komandom. Na istina in se uradi za ostale ramove budu ih kolona.Kada se zavr i upisivanje svih citata i oblikovanje grafike rama sa tekstovimaaktivira se komanda.1. Command : Block se upi e i pritisne Enter da se pojavi :Block Dfenition dialog box.Na dialog box-u se uradi slede e:

• Name u tekst boxa se upi e ime Specifikacija.• Izabere se bazna ta ka desna donja ivica rama ili lijeva donja ivica rama.

Izabere se Pick Point markiranjem.• Izaberu se svi objekti teksta sa ramom Select Objects markiranjem• Upi u se i ostali podaci kao to je u prethodnom poglavlju obja njeno.• Izabere se OK.Block je formiran.

Slika 22. XI Ilustracija dialog box na kome se formiraju redovi i kolone Specifikacija

2. Da se umetne specifikacija na crte izabere se Insert >Block komanda:pojavi seInsert dialog box:

• Na listi Name prona ite blok specifikacija



• Ukoliko ste prethodno Specifikaciju oblikovali kao fajl i parali u nekojmapi .Izabere se Browser da se pojave mape iz kojih se izabere fajlSpecifikacija ,i izabere OK da se block specifikacija ume e na crte .

• Markirajte Insertion point on screen da se umetanje izvr i markiranjem nacrte u. Kada se ivr i izbor ta ke umetanja, pojavi se Edit Attributes dialogbox na kome se nalaze opisi ta da radite.Odnosno opisi koje ste vi formiralina Attribute definition dialog box-u .Ilstracija 22.XI.

Koliko pozicija se specificira toliko redova se nalazi na specifikaciji.Broj kolona jeonoliki broj koliko ste specificirali sa Attribute dialog box-om .Broj redova mo ebiti neograni en i zavisi od broja pozicija na crte u.Kako izgleda jedna specifikacija prostudirajte slede u ilustraciju na slici 23.XI .

Slika 23. XI ilustracija primjene nizova attdef,block,insert komandi za izradu specifikacija

Bilje ka : Na sli an na in kao to je navedeno mogu se oformiti razne vrste atributaza prikazivanje i evidentiranje drugih ozna avanja.Mogu se formirati razne vrstesimbola za ozna avanje ,tolerancija,simbola za zavarivanje ,simbola za razli itevrste obrada i ostalog to je potrebno za ozna avanje i opisivanje na crte ima.

Slika 24.XI Ilustracija primjene nizova attdef,block i Insert komandi za ozna avanje obrade povr ina



Postavljanje bazne ta ke za aktuelni crteKoristi se BASE komanda ,ako planirate da se umetne u aktuelni crte eksternereferencne crte ili drugi crte i za iju baznu ta ku trebate drugu od 0,0,0. Da seumetne eksterne reference aktuelni crte u drugi crte AutoCAD se koristi ovombaznom ta kom kao ta kom umetanja bazne ta ke.Bilje ka: Komande BASE i komande INSBASE system variable izvje tavajuvrijednosti u aktuelnim UCS jedinicama.

Na komandnu liniju se:1.Command : base se upi e i pritisne Enterda se pojavi:

2. Enter base point <current>: Specificira se ta ka ili pritisne Enter.Kada se unesuvrijednosti kod umetanja crte a u novu baznu ta ku se ume e crte

Modificiranje definicije atributa blokaZa moificiranje pojedina nih objektatributa koristi se komanda eattedit.Komanda se bira lijevo prema ilustraciji.Ako se na komandnu liniju:

1.Comand : eattedit upi e se i pritisneEnter da se pojavi Enhanced dialog box .Na dialog boxu se klikne na dugmeListaju se atributi primjera odabranog bloka i izlo e se osobine.svakog atributa .Vimo ete promjeniti osobine i vrijednosti atributa.Select Block :Dozvoljava vam da koriste mi om markiranje za odabrani blok izpovr ine crte a.Kad se izabira blok dialog box se zatvori dok se ne izabere blok izcrte a ili se sa ESC tangentom prekida komanda.Ako modifikujete atribute blokaonda odaberete novi blok prije paranja promjena koje ste uradili.Vi seobavje tavate na komandnoj liniji da parate promjene prije biranja drugog bloka.Apply : A urira se crte sa atributom sa promjenama koje ste uradili i ostavlja seEnhanced Attribute Editor dialog box otvoren. Enhanced Attribute Editor dialog box sadr i slede e plo e:

• Attribute• Text Options• Properties

da se odabere blok za modifikaciju.Privremeno dialog box nestajesa ekrana da se odabere blok ,a kad se odabere blok ponovo se pojavi.Kao tomo ete primjetiti posle izbora bloka ,pojavi se ime u primjeru Block :Specifikacijasa nazivom Privjeska Tag.Naziv.Kao to se mo e lako primjetiti na dialog box-uimaju tri table :Attributes,Text Options i Properties.Po nimo sa radom na plo iAttribute :Na plo i attribute mogu se promjeniti svi citati teksta (jednog TAG-a)



.Markiranjem citata taga u ramuteksta pojavi se vrijednostodnosno citat u oknu Value .Uoknu value upi e se novavrijednost teksta i naziv uatributu se promjeni. Prelistaju sesvi citati koji treba da sepromjene ,upi u se novi citati iklikne se na dugme slede e plo ekoja nosi naziv Text Options.Kao to odmah mo ete primjetiti

na samom vrhu plo e Text Options nalazi se i dalje Block :naziv bloka isti kao i naplo i Attribute.Definisanja koja se mogu izvr iti na :Text Options plo i: Postavljaju se osobine koje defini u na ine izlaganja tekstaatributa u crte u.

Text Style : postavlja se stil tekstaatributa.Osnovne vrijednosti zaovaj stil teksta su primjenjene zaosobine teksta izlo enog u ovomdialog box-u.Justification :Specificira se kakotekst atributa se pode ava (left-,center-, ili right-justified).Height : Specificira se visinateksta atributa.Rotation : Specificira se ugao

rotacije atribut teksta,Backwards :Specifira se dali ili ne da se otribut teksta preokrene.Upside down :Specificira se dali ili ne da se tekst atributa okrene na vi e, ako jetekst okrenut nani e.Width Factor : Postavljaju se karakteristike rastojanja za tekst atributa.Upisivanjemvrijednosti manje od 1 skuplja se tekst.Upisivanjem vrijednosti ve e od 1 iri setekst.Oblique Angle : Specificira se ugao za koji je tekst atributa nagnut u odnosu navertikalnu osu.Properties plo a : Na plo i se defini u lejeri na kojima su atributi upaljeni ,tipovi idebljine linija i boje za tekst atributa.Ako se crte koristi stilom plotiranja mo e seprimjeniti i stil plotiranja za atribut kori tenjem ove plo e.Layer : Specificira se lejer na kojem je atribut On.Linetype :Specificira se tip linije atributa.Color :Specificira se boja atributa.Plot Style :Specificira se stil plotiranja atributa.



Ako se aktuelni crte koristicolor-dependent plot styles, PlotStyle ne lista mogu e stilove.Lineweight : Specificira sedrbljina linije atributa.Vr enje promjena za ovu opcijuse ne izla e ako je LWDISPLAYsystem variable uga en - off.

Slika 25.XI Ilustracija primjene nizova eattedit komande sa Enhanced dialog box-om

Modificiranje atributa sa –attedit komandomDa se urede vrijednosti atributa i osobine nezavisno od bloka pristupa se ure enjuatributa na slede i na in:

Izabere se komanda prema lijevojilustraciji.Ako na komandnoj liniji uradi slede e:1. Command : -attedit se upi e i pritisne enter pojave se opcije na komandnoj liniji:

2.Edit attributes one at a time? [Yes/No] <Y>: Pritisne se Enter da se uredeatributi odjednom ili se up e N i pritisne Enter da se izvr i globalno ure ivanjeatributa.Yes opcija :Ure uju se atributi od jednom.Da bih se uredili atributi od jednommoraju biti vidljivi i paralelni za aktuelni UCS.



3.Enter block name specification <*>: Pritisne se Enter ili se upi e ime bloka iliime jednog parcijalnog bloka ime sa wild-card characters (? ili *) za tijesnuselekciju za specifi ne blokove.4.Enter attribute tag specification <*>: Pritisne se Enter ili se upi e TAG iliparcijalni TAG sa wild-card characters (? ili *) za tijesnu vezu za specifi neatribute.5. Enter attribute value specification <*>: Pritisne se Enter ili se specificiravrijednost ili vrijednost imena sa wild-card characters (? ili *) za tijesnu vezuselekcije za specifi ne vrijednosti atributa .Attribute values are case sensitive.Select Attributes: Odabiru se samo atributi paralelni za aktuelni UCS

AutoCAD ozna ava prvi atribut u selekcionom skupu sa X.Mogu se promjenitineke osobine atributa koje se odaberu.Enter an option [Value/Position/Height/Angle/Style/Layer/Color/Next] <N>:Upi e se opcija osobina da se promjeni ili se pritisne Enter za slede i atibut.Ako je original atributa bio definisn sa centriranim ili pode enim tekstom obavijestne uklju uje Angle opciju. Opcija visine je obavijena za centrirani tekst.Za svakuopciju o ekuje se Next, AutoCAD vas obavje tava na komandnoj liniji za novuvrijednost. X se zadr ava na aktuelnom atributu dok se ne pomjeri do slede egBilje ka :Opcije koje su razmatrane kod pojedina nog izbora i ure ivanja atributasa eattedit komandom su identi ne te dalje razmatranje ostavljamo za rasu ivanjeonima koji to ele individualno.No Opcija:Se ure uje vi e od jednog atributa istovremeno .Globalno ure ivanje se brimjenjujeza vidljive i ne vidljive atribute.Globalno ure ivanje atributa vam se ograni ava za razmje tanje pojedina nogcitata teksta .Ako ure ujete atribute istovremeno mogu se urediti neki ili sviatributi.Ure uju se atributi dali su oni vidljivi ili ne.Promjene atributa ne reflektuju seodmah . AutoCAD regeneri e crte na kraju osim komande REGENAUTO,kojomse kontroli e automatska regeneracija ako je ona na off. Nizovi komande su skoroidenti ni sa Yes opcijom pa je dalje razmatranje prepu teno korisnicima ukolikoosjete za potrebu .

Definisanja na Block attribute Manager

Atributi se mogu modificirati u definiciji bloka sa Block Attribute Manager dialogbox-om. Na primjer mo e se izvr iti modifikovanje slede ih osobina:

• Properties kojima se defini e kakve su vrijednosti postavljene na za atributi dali su ili ne primjenjene vrijednosti vidljive ili ne vidljive na crte u.

• Osobine kojima se defini e kako tekst atributa izgleda na crte u.



• Osobine kojima se defini e lejer na kojem je nacrtan atribut i atrubutskeboje linija,debljina linija i tip linija.

Osnovna postavka se ,atribut se mijenja kada je primjenjen za sve postoje e blokreference u aktuelnom crte u.Mijenjanjem osobina atributa postoje im referencama bloka ne uti e sevrijednostima primjenjenim za ove blokove.Na primjer ujednom blokusadr avaju eg atributa iji privjesak je cijena i vrijednost 19.99, 19.99 ne uti e sena vrijednost ako se promjeni Tag cijena za jedini nu cijenu (Cost to Unit Cost).

uriranje atributa sa dvostrukim imenom etikete Tag, zna i da mo e voditi zanepredvidive rezultate.Koristite Block Attribute Manager da na ete dvostrukeetikete i promjenite imena.Ako atributi sa konstantom (Constant) ili ugnje deni blokovi atributa su uticali sava im promjenama koristi se komanda REGEN da se a urira izlaganje ovihblokova na povr ini crte a.Mijenjanje reda vrijednostima atributaKad defini ete jedan red bloku na kojem je odabrano determinisnje atributa ukojem ste obavije teni za informaciju atributa kad se ume e blok na crte mo e bitidruga iji.Onda vi mo ete koristiti Block Attribute Manager da promjenite red pozahtjevu komandne linije za vrijednost atributa.Uklanjanje atributa bokaAtributi se mogu ukloniti iz definicije bloka i iz svih postoje ih blok referenciaktuelnog crte a.Ukonjeni atributi iz postoje ih referenci bloka ne pojavljuju se uaktuelnom crte u dok ne regeneri te crte kori tenjem komande REGEN.Ne mogu se ukloniti svi atributi iz jednog bloka,barem jedan atribut se morazadr ati.Ako treba da se uklone svi atributi ,redefini ite blok.

uriranje referenci blokaMogu se a urirati atributi u svim referencama bloka u aktuelnom crte u sapromjenama koje se urade za definiciju bloka.Na primjer mo e se koristiti BlockAttribute Manager da se modificiraju osobine atributa u nekoliko definicija bloka uva em crte u ali ne odabrane za automatsko a uriranje postoje ih referenci kad suizvr ene promjene. Sada kad ste zadovoljni sa promjenama atributa koje ste uradilivi mo ete primjeniti ove promjene za sve blokove u aktuelnom crte u.Dakle mo e se koristiti komanda ATTSYNC da se a uriraju osobine atributa nasvim referencama bloka da se spare njihove definicije bloka.

uriranjem osobina atributa u referencama bloka ne posti e se nekimvrijednostima koje su bile primjenjene za te atribute.Ure ivanje atributa u referenci blokaMogu se modifikovati osobine i vrijednosti atributa u referenci bloka kori tenjemEnhanced Attribute Editor dialog box-a.Na primjer ,mogu se promjeniti opcije kojedetermini u kako da se pojavljuje tekst atributa u blokui kako se mogumodifikovati osobine za koje su postavljeni lejer,tiplinije,boja,debljina linije ili stilplotiranja atributa.



Da se pojavi na ekranu Block Attribute Manager dilog box starta se battmankomanda .Komendu mo ete izabratilijevo prema ilustraciji.Kadase starta komanda sakomandne linije :

1. Command : battman se upi e i pritisne Enter da se pojavi Block AttributeManager dilog boxDefinisanja na dialog box-u : Rukuje se definicijama atributa za blokove uaktuelnom crte u.Mogu se urediti definicije atributa u blokovima ,ukloniti atributiiz blokova i mijenjati red u kojem su podstaknuti za vrijednosti atributa umetanjemu blok.Atributi od odabranog bloka se izlo e na listi atributa .Osnovno postavljeni Tag,Prompt, Default, i Mode osobine atributa su izlo ene na listi atributa.Vi mo etespecificirati koje osobine atributa elite da izlo ite u listi biranjem Settings.Za svaki odabrani blok jedan opis atribut liste dole identifikuje broj njihovihprimjera u aktuelnom crte u i na aktuelnom lejautu.

Select Block : Dozvoljava vamse da koristite mi markiringda se odabere blok sa povr inecrte a.Kad se koristi SelectBlock, dialog box se zatvaradok ne izaberete blok iz crte aili ga zatvorite pritiskanjemtangente ESC.Ako modifirate atribute bloka

,a onda odaberete jedan novi blok prije se paraju promjene atributa koje ste izvr ili,vi se obavje tavate da parate promjene prije biranja drugog bloka.Block :Listaju se sve definicije bloka na aktuelnom crte u koje postoje.Odabere seblok ije atribute elite da promjenite.Sync dugme :A uriraju se svi primjeri odabranog bloka sa osobinama blokatrenutno definisanim.Ovim e ne uti e na neku vrijednost primjenjenu za atribute usvkom bloku.Move Up dugme:Pomjera se oznaka atributa TAG od ranije postavljene navi e.Move Up dugme nije mogu e kad je atribut sa konstantom izabran.Move Down dugme : Pomjera se oznaka atributa TAG od ranije postavljene nani e.Move Down Down dugme nije mogu e kad je atribut sa konstantom izabran



Edit dugme : Otvra se EditAttribute dialog box, gdje semogu modificirati osobineatributa. Na dialog box-u sedefini u iste one osobine koje sudefinisane na Attribute definitiondialog box-u

• Attribute :Mode i Data• Text Options :Text

Style,Justification,Height ,Rotation,Backwards,Up side down,Width factori Oblique factor koje smo objasnili kod izbora stilova teksta.

Remove dugme :Uklanja se odabrani atribut iz definicije bloka.Ako je ApplyChanges to Existing References izabrano na Settings dialog box prije nego o jeizabrano Remove, atribut se skloni iz svih primjera bloka u aktuelnom crte u.Remove dugme nije mogu e za blokove samo sa jednim atributom.

Settings dugme :Otvara se Settingsdialog box, gdje se izvr i pode avanjekakve atribut informacije se listaju uBlock Attribute Manager.

• Display in list:Izaberu seosobine atributa koje bi seizlo ile u listi atributa.Mogu seizabrati sve Select All ili o istitesve Clear All ili se pojedina nomarkirati .

• Emphasize duplicate tags: Palise ili gasi isticanje etikete.Ako je ova opcija odabrana dupliranje naslovaatributa se su istaknuti u crvenom tipu u listi atributa.Ako je ova opcija

ena dvostruki naslovi nisu istaknuti u listi atributa.• Applay changes to existing references: Specifira se dali ili ne da se a uriraju

svi postoje i primjeri od bloka iji atributi se modificiraju.Ako odaberete,a uriraju se svi primjeri bloka sa novim definicijama atributa.Ako jerazmarkiran ,a uriraju se samo novi primjeri bloka sa novim definicijamaatributa.

Apply dugme : A urira se crte sa promjenama atributa koje ste uradili i ostavlja seotvoren Block Attribute Manager.

Da se uredi atribut postavljen za definiciju bloka1. Iz Modify menija se izabere Object>Attribute>Block Attribute Manager.



2. U Block Attribute Manager se odbere block iz liste Block ili se izabereSelect Block i odabere se blok na povr ini crte a.

3. U listi atributa ,dvostruko se klikne atribut koji se eli urediti ili se izabereatribut i odabere Edit.

4. U Edit Attribute dialog box izvr u se promjene atributa kojeg elite damijenjate a onda se odabere OK

Da se specificira dali promjene su primjenjene za postoje u blok referencu1. Iz Modify menija se izaber Object>Attribute>Block Attribute Manager.2. U Block Attribute Manager,se izabere Settings.3. U Settings dialog box uradi se jedno od slede eg:• Da se primjene promjene za postoje u blok referencu ,odabere se

Apply Changes to Existing References opcija.• Da se primjene promjene samo za novi blok umetanja ,o isti se

Apply Changes to Existing References opcija.4. Izabere se OK

Da se istakne dupla etiketa atributa u bloku1. Iz Modify menija se odabere Object>Attribute>Block Attribute Manager.2. U Block Attribute Manager, se izabere Settings.3. U Settings dialog box-u , se odabere Emphasize Duplicate Tags.4. Izabere se OK

Da se promjeni red izlaganja za vrijednosti atributa1. Iz Modify menija se izabere Object>Attribute>Block Attribute Manager.2. U Block Attribute Manager-u se odabere klok iz liste Block ili se izabere

Select Block i odabere se blok iz povr ine crte a.Za odabrani blok ,atributi se listaju u njihovom istaknutom redu

3. Da se pomjeri jedan atribut navi e u redu izra avanja ,odabere se atribut aonda se izabere Move Up; da se pomjeri atribut nani e u red izra avanjaodabere se atribut ,a onda se izabere Move Down.

Bilje ka: Move Up i Move Down dugmadi nisu mogu a za atribute sakonstantnom vrijedno u (Mode=C).Da se izvadi atribut iz blok definicije i svih referenci bloka

1. Iz Modify menija se izaber Object>Attribute>Block Attribute Manager.2. U Block Attribute Manager, se odabere blok iz liste Block ili se izabere

Select Block i izabere se blok u crte u.3. (Optional) Ako se ne ele ukloniti atributi iz postoje ih primjera bloka

izabere se Settings i u Settings dialog box-u se o istiApply Changes to Existing References.

4. U Block Attribute Manager-u se odabere atribut iz liste atributa a onda seizabere Remove.

Atributi koji su uklonjeni iz postoje ih primjera bloka ne pojavljuju se dok se neregeneri e crte kori tenjem komande REGENDa se a uriraju postoje e reference bloka sa atributima koje elite modificirati.

1. Iz Modify menija se odabere Object>Attribute>Block Attribute Manager.



2. U Block Attribute Manager-u se odabere jedan blok iz liste bloka,ili izaberiSelect Block i biraj blok na povr ini crte a.

3. Izabere se Sync da se a uriraju atributi koje ste promjenili u svimreferencama bloka za odabrani blok.

Slika 26.XI Ilustracija nizova battman komande za istovremeno ure ivanje atributa u crte u

Da se a uriraju atributi u blok referencama za odabranu definiciju bloka.1. Na Modify II toolbar-u se izabere Synchronize Attributes.2. Na komandnoj liniji uradite jedno od slede eg:• Upi i ime ,a onda upi i ime bloka ije reference bloka elite da a urirate.• Upi e se ? da se pregleda lista blokova ,a onda upi e ime koje prati ime

bloka.• Pritisne se Enter a onda se koristi mi markering da se odabere blok na

povr ini crte a.Ako se specificira blok ,koji ne egzistira ili ako blok egzistira ali ne sadr i atributejedna obavijest o gre ci se izlo i. Modify II toolbarCommand : ATTSYNCAlternativa

1. Iz Modify menija se izabere Object>Attribute>Single.2. Na povr ini crte a odabere se blok koji se eli urediti.3. U Enhanced Attribute Editor-u se odabere atribut koji se eli urediti .Mo e

se promjeniti vrijednost atributa ili izabrati druga plo a i urediti drugeosobine atributa.

4. Izvr e se izmjene atributa koje se ele a onda se uradi jedno od slede eg:• Izabere se Apply da se paraju va e promjene. Enhanced Attribute Editor

zadr ava se otvoren.Ako se izabere Cancel kasnije za izlazak iz Enhanced Attribute Editor, promjeneatributa koje su ranije ura ene nisu povra ene biranjem Apply.



• Izabere se OK da se paraju va e promjene i zatvori Enhanced AttributeEditor.

• Izabere se Select Block da se urede atributi od razli itog bloka.Ako seizvr e promjene za aktuelni blok ,ali nisu parane ,vi se obave tavate dauradite tako prije biranja jednog novog bloka.

Modify II toolbarCommand : EATTEDIT

Izvla enje atribut podataka za separatne formate fajlova

Sa pobolj anjem izvla enja podataka iz atributa,vi mo ete nihove informacijeparati na jednom eksternom fajlu i posle toga ih koristiti za izradu odre enih

specifikacija materijala pedmjera i predr una ,ponuda ,ra una i druga pra enjaposlovanja u privrednim subjektima..Formati koji se mogu primjeniti zasakupljanje podataka mogu biti odre ene baze podataka bilo da se radi o formatfajlovima Word-u, Excel-u ili Access-u.Pobolj anja koja su ura ena na izvla enjupodataka su idealna za specifikacije materijala ili izradu ra una direktno zamterijale sa va eg cret a

Da se izlo i dialog box Attribute Extraction-Select Drawing izabere se jedna od alternativnihkomandi lijevo sa ilustracije :Ako se nakomandnu liniju :1. Command : eattext se upi e i pritisne Enter

Eksportuje se informacija atributa bloka za jedan eksterni fajl pojavi se :Attribute Extraction Select Drawing dialog box na kome se vr e definisanja:Specificira se skup blokova iz kojih se izvla e informacije atributa ,tip informacijeatributa koju elite i atribute za izvla enje.Sa Enhanced Attribute Extract, dialog box-om mogu se ispitati crte i zainformacije bloka atributa i parati ih za eksterni fajl sa zarezom-ograni eni ASCIItext format, tab-delimited ASCII text format, ili obadvoje Microsoft Excel iliAccess file format (ako je podesna aplikacija instalisana na va kompjuterskisistem).Enhanced Attribute Extract je idealan za izradu specifikacija ili ra una materijaladirektno iz va eg crte a.Na primjer ;Objekti na crte u mogu sadr avati blokovekojima se reprezentuje oprema kancelarije.Ako svaki blok ima identifikuju einformacije neke opreme i proizvo a opreme onda se iz toga mo e generisatiizvje taj kojim se procjenjuje cijena ko tanja kancelarijske opreme. Attribute Extraction wizard vas vodi kroz biranje crte a blokova i atributa blokova.

Attribute Extraction wizard uklju uje slede e stranice:• Select Drawing

Dozvoljava vam da izaberete fajlove crte a iz kojih izvla ite informacije atributabloka.



Select Drawing Page:

Select Objects:Markiranjem seomogu ava moguizbor

objekata. Izboromdugmeta privremeno sezatvara dialog box dokse ne izabere skupobjekata blokova izpovr ine crte a iz kojihelite da izvu ete

informacije o atributima blokova.Current Drawing :Specificiraju se koje informacije izvu i iz svih blokova naaktuelnom crte u.

Select Drawings :Markiranjem box-a ,vr i se mogu im dugme [...] .[...] klikanjem na dugme izlo i se Select File dialog box, gdje se mogu locirati iodabrati fajlovi crte a iz kojih se izvla e informacije atributa bloka.Drawing Files :Izlo e se odabrani fajlovi crte a koji sadr e atribute bloka koji seele izvu i-ekstrahirati.

Next :Izlo i se slede a strana dialog box-a za postavljanja (Settings page)Settings page:Omogu ava vam daspecificirate dali daizvu ete informacijeatributa iz fajlovaeksternih referenci iugnje denih blokova(nested blocks).Include Xrefs :Specificira se kojeinformacije atributabloka se izvla e izekstenih referenci(xrefs).

Include Nested Blocks : Specificira se koje informacije atributa bloka se izvla e izugnje denih blokova i drugih blokova.Next : Izla e se slede a plo a Use Template page.

Use Template strana-tabla:



Omogu ava vam se dakoristite postavljanjaatributa bloka iz jednogprvobitnog paranogtemplate fajla sazavr etkom imena fajla.blk ..No Template :Specificiraju se kojapostavljanja atributabloka iz templete fajlase ne koriste.Use Template

:Markiranjem se pravi mogu e kori tenje Template .

Ako se izabere onda se izlo i SelectFile dialog box gdje se mo e locirati i odrabrati jedanablon fajla atributa bloka za kori tenje.

Izborom No Template ,klikne se na dugme Next da sepojavi slede a tabla.

Attribute Extraction Select Attributes dialog box tabla:

Na tabli vam seomogu ava daizaberete blokove iatribute.Blocks : Izlo i se listablokova u odabranimcrte ima.Odabere seNext za ime bloka zaizlaganje ,koji sublokovi atributi uAttributes for Blocklisti. U alijasu kolone

Block Alias mo e se primjeniti jedno pseudonim ime (alias) za blok.Broj kolonaizlo i broj primjera bloka koji se pretstavlja u odabranim crte ima.Attributes for Block :Izlo e se liste atributa bloka koji korespondiraju za blok iliodabrane blokove.Odabere se slede i box za jedno ime atributa za izvla enjeinformacije za taj atribut.U koloni Value se izlo e vrijednosti atributa bloka.U Alias koloni se mo eprimjeniti jedan pseudonim imena alias za atribut bloka.



Check All : Odaberu se svi atributi bloka za izvla enje.Uncheck All : O isti se selekcija od svih blokova ili atributa bloka.Izabere se dugme Next da se pojavi Attribute Extraction View Output tabla.

Definisanja na tabliAttribute ExtractionView Output :

Omog ava vam se daprethodno pregledateatribute bloka zaispisivanje u drugimfajlovima formata.Listom se izlo eodabrani atributi zaekstruziju Dva razli itapogleda informacijamogu se izlo iti:

• Atributi za svaki blok sa imenom bloka.U Block Name koloni se izlo eimena blokova odbranih za ekstruziju atributa.U Value koloni se izlo evrijednosti atributa.U Count koloni se izlo e brojevi atributa u crte u sa saistim imenom i vrijednostima .

• Vrijednosti za svaki atribut bloka sa imenom (block name). Block Namekolona izla e imena blokova odbranih za ekstruziju atributa ; druge koloneizla u imena atributa asociranih sa svakim blokom.Redovi izla u vrijednostiza svaki atribut.

Na izvoznim fajlovima Enhanced Attribute Extract reimenuju se blokovi istogimena ,ali koji imaju razli ite atribute koji su na eni u vi ezna nim crte ima ilieksternim referencama (xrefs).Za svaki primjer posle jednog prvog od duploimenovanih blokova sa razli itim atributima Enhanced Attribute Extract reimenujeblok dodavanjem za blok imena i jedne podione karakteristike (~) staze imena(path name) i fajla u kojem je blok bio na en.Na primjer jedan blok imenovan WND je u obadva c:\drawings\offic.dwg ic:\drawings\adminoffice.dwg, ali blok ima razli ite atribute u svakom fajlu.Kad sekoristi Enhanced Attribute Extract, primjer od WND i prvom fajlu je pokazan saimenom bloka WND; primjer od WND u drugom fajlu je pokazan sa imenombloka WND~c:\drawings\adminoffice.dwg.Alternate View :Izme u dva pogleda pale se informacije u tabeli.Copy to Clipboard :Kopiraju se sve ili odabrane porcije tabele za Clipboard.Next dugme kliknite : Izlo i se Save Template tabla:

Save Template tabla :



Omogu ava vam se da paratepostavljanja za izlu ivanjeatributa koja ste izvr ili za jednutemplate fajlu za .blk imenomzavr etka.Save Template :Izla e se SaveAs dialog box, gdje se mo especificirati lokacija i ime zatemplate fajl od aktuelnogpostavljanja atributa bloka.Next : Klikanjem na dugme Next

izlo i se izvozna strana:Izlo i se Export page.Export tabla :

Omogu ava vam daspecificirate ime fajla i formataza izlu ivanja atributa i izvozinformacija atributa zaspecificirani fajl.U imenima atributa koja eispunjavati imena polja ufalovima izvezenim zaMicrosoft Access file format,Enhanced Attribute Extract

substitui e jednu podvu enu ogradu karakteristike (_) za karakteristike pokazane uslede oj tabeli:Karakteristike restrikcija u Microsoft Access poljima

Karakteristika Ime karakteristike

. Period

! Exclamation mark

[ Left square bracket

] Right square bracketNa primjer attribute tag se imenuje kao kad se pojavljuje kao kolona zaglavlja kojae ispunjavati imena u Microsoft Access, i neki primjeri karakteristika restrikcija.e biti razmje teni sa podvu enom ogradom (_).

File Name :Specificira se ime fajla za izlu ene informacije atributa od bloka.[...] Dugme :Dozvoljava vam da specificirate fajl sa njegovom lokacijom sastandardnim file dialog box-om.



File Type : Specificira se format za fajl izlu ivanja atributa.Fajlovi formata koji suizlo eni na listi zavisne su od instalisanih aplikacija na va em kompjuterskomsistemu.Ako su instalisani Microsoft Excel i Microsoft Access XLS i MDBformati fajla su mogu i.Zarez separacije fajl formata (.csv) i tab-separated fileformat (.txt) su uvijek mogu i.Ograni iva kori ten u zarez –separacijskom formatu fajla (.csv)je osnovan sceni;liste separatora za lokalnu separisanje izve enih podataka.Finish :Izlu uje se informacija atributa bloka i izvozi se za specificirani fajl.

Da se izvezu informacije blok atributa1. Izaberi alternativnu komandu da se pojavi Attribute Extraction.2. Na Attribute Extraction wizard, na Select Drawing stranici,Koristite jednu

od slede ih metoda za specificiranje postavljanja blokova iz kojih eliteizvu i informacije kad je zavr eno izaberite Next.

• Kreirajte jedan selekcioni skup blokova na aktuelnom crte u.OdaberiteSelect Objects opciju. Odaberete Select Objects dugme da zatvorite wizardprivremeno dok birate blokove koje elite sa crte a.Pritisnite ENTER dakompletirate selekciju i vratite se Attribute Extraction wizard.

• Odaberite sve blokove na aktuelnom crte u.Birajte Current Drawing.• Odaberite sve blokove na jednom ili vi e kataloga crte a (files.Odaberite

Select Drawings opciju, a onda izaberite [...] dugme da se izlo i Select Filedialog box, gdje mo ete locirati kataloge crte a koje elite.

3. Na Settings stranici, uradite jedno od slede eg,a onda izaberite Next.• Odaberite Include Xrefs ako eli izlu iti block attributes iz spoljnje

external files referenced na crte koji ste odabrali.• Odaberite Include Nested Blocks ako elite da izlu ite atribute iz blocks

nested u druge blokove.4. Na Template starnici koristite, jedno od slede eg,a onda izaberi Next.• Odaberi No Template ako ne elite obnoviti postavljanje na ovom wizard-u

iz jednog paranog template file.• Da se obnovi postavljanje na ovom wizard-u od jednog template, odaberi

Use Template i izaberi Use Template to display , Open dialog box, gdjemo ete locirati jednu template file. (Template files su imenovane sa .blkfile zavr etkom.)

5. Na Select Attributes stranici , na listi Blocks , odaberite blokove koje imajuatribute koje vi elite izlu iti. Ako elite da dodijelite bloku ili atributu ime(aliases), koristitite odgovaraju u kolonu da se unese neko podesno ime(aliases). Izaberi Next.

6. Na View Output stranici, verifikujte koji su blokovi i atributi pokazani nalisti pojedina no koje vi elite izlu iti.Izaberi Next.

7. Na Save Template stranici , odaberi Save Template ako elite paratiaktuelno izlu ivanje postavljanja bloka atributa za jednu template file.Izaberi Next.



8. Na Export stranici ,na File Name field, unesite jedno ime za katalog saizlu enom informacijom atributa koja se izvozi.Vi mo ete dakle koristiti[...] dugme da se prelista katalog koji elite.Odaberite jedan formatkataloga iz File Type liste.

9. Odaberite Finish da se izvezu informacije atributa za specificirani katalog

Ilustracija kopiranja informacija za Clipboard umetnute u Microsoft WordBlock Name Count POZ KOLICINA NAZIV MATERIJAL

OPIS C-KOM CIJENARacun 1 01 2 vijak ST1245

M10x40mm 30 km 60 kmRacun 2 02 2 NA matica ST3425

M10 x10 5 km 10 kmRacun 2 03 1 Opruga C0471

D26x40mm 25 KM 25 KMRacun 2 04 1 Osovina C0445

D22 x 65 mm 25,5 KM 25,50 KMRacun 1 10 2 PL ploca C0345

Noseca ploca 35 KM 70 KMRacun 1 05 4 Nosac C0345

Viseca ploca 35 KM 140KMRacun 1 01 20 Zavrtanj ST1245

M10x40mm 3 km 60 KM

Bilje ka : Pode avanje tabala u aplikacijama se vr i sa komandama koje se nalazeu samim aplikacijama Microsoft Word,Access i Excel i uz saradnju saprogramerima mogu se podesiti i za automatski obra un svih podataka koji suneophodni za kori tenje za razne namjene . Oblike i veli ine tabela re avati idefinisanjem oblika izlaganja informacija atributa.

Slika 27.XI ilustracija primjene navedenog niza Attribute Extraction komande za Excel

Ime bloka izabrano je sa Alias pseudonimom i sa tako upisanim pseudonimom sepojavljuje u tabelama.Navedene ilustracije primjene izvla enja podataka iz atributa



mogu da izraze mnoge pogodnosti i u efikasnom brzom pra enju poslovnog tokaprivrednih subjekata.Posebno je va no ista i da se informacije sa crte a efikasnomogu povezivati tj jest ugra ivati i vezivati odre eni formati drugih aplikacija ucilju efikasnog ure ivanja i pra enja odre enih tokova vezano za privrednoposlovanje.

Externe referenceKomanda AMXREFSET se koristi da se postave na ini u kojima e cjelinepostoje ih eksternih refeenci biti reprezentovane i izlo ene na va emcrte u.Komanda se bira sa toolbara External Reference Setting ili iz menija Design> Block > Xref Settings ili sa komandne linije se:1.Command : AMXREF se upi e i pritisne Enter da se pojavi Xref Processing dialog box u kojem se mogu mijenjati postavljanja od jednepostoje e eksterne reference xref.

Definisnja na Xref Processing dialog box-uKoristite ovaj dialog box da promjenitepostavljanja jedne postoje e eksterne reference.Xref Selection:Dozvoljava vam se da specificirateime xref ili se izabere Pick Xref< da se odabereeljeni xref iz crte a.

Xref Annotations are Invisible : Vr i sedimenzionisanje i ozna avanje nevidljivim ucrte u eksterne refernce.Xref Hidden Lines are Continuous and Black:Mijenjaju se da ed i hidden linije u crte ueksterne reference u kontinualne linije i ove linije

se izla u u bloku.Xref Hidden Lines are Invisible : Vr i se skrivanje linija nevidljivo u crte ueksterne reference (xref drawing).Representation of Xref(s) On: Aktivira se aktuelno postavljanje od xref.Representation of Xref(s) - Redraw with Color : Primjenjuje se pojedina na boja zasve lejere eksterne reference.Da se izabere boja klikne se na dugme desno odRedraw with Color.Data Processing Reload :A uriraju se promjene za jedan crte eksternereference.Ovo je parcijalno korisno kada dva korisnika rade na istom xref –u u istovrijeme.Data Processing Bind : Konvertuju se Xrefs za blokove koji se onda vezuju iparaju za aktuelni crte .

Nekoliko AutoCAD komandi izlo i Standard file selection dialog box-ove ukojima se upravlja kroz lokalnu i network drivere kroz FTP stranice i Web mapeda se odaberu fajlovi.



Vezivanje i rad sa externim referencama

Da se pojavi Select Reference File dialog boxizaberite jednu od komandi sa doleprikazane slike.Nekoliko AutoCAD komandi izla e standardfile selection dialog box-ove kroz koje mo ete

vr iti navigaciju kroz lokalnu i eksternu netwerk i kroz FTP stranice i Web mapeza izbor fajlova.Dok svaki dialog box mo e blago varirati ali slede a lista opcija jemogu a:Obezbje en je brz pristup za predefinisane lokacije fajlova.Kliknite na Look Instrelicu da pogledate stazu za svaku lokaciju ikone.Mogu se ikone reorganizovati uListi smje taja povla enjem mapa iz fajl liste na listu lokacije ili se desnimklikanjem na postoje u ikonu sa izborom Add ili Add Current Folder iz dopunskogmenija.Ovaj dodatni meni obezbjedio je opcije za uklanjanje i modificiranjeikona,ponovo uspostavljanje osnovne ikone koja je bila uklonjena.Ne mo e seukloniti Point A, Buzzsaw ili RedSpark ikone.Promjene u listi se mogu izvr itisamo za standardne selekcione dialog box-ove.History: Izla u se pre ice za pristup najskorije kori tenim fajlovima iz dialog box-aPersonal/My Documents: Izla e se sadr aj od Personal or My Documents mapa zaaktuelnog korisnika profila.Ime ove lokacije ("Personal" ili "My Documents")zavisan je od va eg operativnog sistema.Favorites: Izla use sadr aji Favorites mapa za aktuelnog korisnika profila.One sesastoje od pre ica za fajlove ili mapa koje su dodate za Favorites kori tenjemTools Add to Favorites opcija u dialog box-u.Point A: Obezbjedio je pristup za My Files stranice od Autodesk Point A Website.Buzzsaw: Obezbjedio je pristup za projekte koji su udoma eni sa Buzzsaw.com abusiness-to-business marketplace za izgradnju dizajna i konstrukcioneindustrije.Ako jo nemate jedan projekat koji ste postavili na ra un Buzzsaw.com,biranjem Buzzsaw otvara se va a osnovni postavljeni Web prelista (browser) iizlo i se Buzzsaw.com project hosting page, gdje se mo e uspostaviti ra un.Akove imate uspostavljen ra un biranjem Buzzsaw ilo e se svi va i projekti u Fileslisti.RedSpark: Obezbjedio je pristup za odoma ene projekte sa RedSpark a business-to-business marketplace za proizvodnu industriju.Ako jo nemate jedan projekatkoji ste postavili na ra un RedSpark, biranjem RedSpark otvara se va osnovnopostavljeni postavljeni RedSpark project hosting page, gdje s mo e uspostavitira un.Ako ve iamte projekat na ra unu ,biranjem RedSpark izlo e se svi va iprojekti u listi Files.FTP: Izla e se FTP stranice koje su mogu e za prelistavanje u standard fileselection dialog box-ovima.Da se dodaju FTP lokacije za ovu listu ili se



modificira jedna postoje a FTP lokacija izabere se Tools Add/Modify FTPLocations u dialog box.Desktop: Izla e sadr aj va eg desktop-a.

Look In/Save In :Izla ese aktuelna mapa ilifajl.Klikne se na strelicuda se pregledahijerharihija staza mapei da se izvr inavigacijaili da se do e do drugihdrajvera,network veza,FTP lokacija ili Webmapa (ober WebFolders ili My NetworkPlaces zavisno odverzije va egkomjutrskogoperativnog sistema).

Vi mo ete kreiati Web mape u Windows Explorer. Konsultujte va systemadministrator iliWindows Explorer Help za vi e informacija oko Web mapa.Da se kontroli u dali su poslednje kori tene staze u svakom pojedina nom standardfile selection dialog box uskladi tene preko AutoCAD sesija ,koristiteREMEMBERFOLDERS system variable.

Vra a prethodnu lokaciju fajla. : Vr i navigaciju naziva u aktuelnu stazu.

:Izla e se Browse the Web dialog box, iz kojeg se mo epristupiti i uskladi titi fajlovi AutoCAD na Internet.

: Bri e se odabrani fajl ili mapa.

Kreira se nova mapa u aktulnom path-u kori tenjemimena koje se specificira.

Kontroli e se pojava liste fajlova i specificira se dali da se prika eprethodno slika.List: Izala u se sadr aji liste fajlova uvi estrukim kolonama formata.Details: Izla u se sadr aji liste fajlova u pojedina noj koloniformata sa detaljima fajla. Preview: Izla e se jedna bitmap

odabranog fajla. Preview povr ina je prazna ako nije odabran fajl.Da se para jednabitmap sa fajlom crte a koristi se Save a Thumbnail Preview Image opcija naOpen i Save tablama u Options dialog box-u.



Tools je obezbjedio slede e alate da vam pomogne saizborom fajla:

• Find: Izlo i se Find dialog box u kojem semogu tra iti fajlovi kori enjem imena lokacijei date-modified filters.

• Locate: Koristi se AutoCAD pre ica tra enjaza lokaciju fajla specificiranog u File Name.Tra enje staze se mo e postaviti na tabli Filesu Options dialog box-u.

• Add/Modify FTP Locations: Izlo i se Add/Modify FTP Locations dialogbox, u kojem se mo e specificirati FTP strana da se uradi mogu a zaprelistavanje.Da se prelistaju ove strane odabere se FTP iz liste Places.

• Prompt for PointA Login: Obavje tavate se da upi ete jednog validnogPoint A korisnika id i lozinku (password) biranjem Point A iz liste Places .Koristite ovu opciju da se uspostavi Use this option to restore the loginobavijest ako prethodno izaberete va

• Add Current folder to Places: Dodaje se ikona za odabranu mapu za listuPlaces.ako bude pristupljeno brzo za tu mapu iz svih Adds an icon for theselected folder to the Places list, providing quick access to that folder fromall standard file selection dialog box-ova.Da se ukloni ikona deno klikni naikonu i izaberi Remove.

• Add to Favorites: Kreira se pre ica za aktuelniu Look In lokaciju ili zaodabrani fajl ili mapu.pre ica je smje tena u Favorites folder za aktuelnikorisnikov profil kojem se mo e pristupiti biranjem Favorites u listi Plaaces

• Options: Obezbje uju se dodatne opcije za sigurne file selection dialogbox-ove.

Files List :Izla u se fajlovi i mape u aktuelnoj stazi (path) i od odabranog tipafajla.Koristite Views meni u dialog box-u da se pali izme u List View i DetailsView. Izla u se fajlovi i mape u aktuelnoj stazi odabranog tipa fajla .Koristi seViews meni i dialog box da se pali izme u List View i Details View.Preview :Izlo i se bitmap odabranog fajla kad se izabere Views Preview u dialogbox. Preview povr ina je ista ako nije izabran fajl.Da se para bitmap sa fajlomcrte a koristi se Save a Thumbnail Preview Image opcija na Open i Save tabeli uOptions dialog box.File Name :Izlo i se ime fajla kojeg odaberete u Files listi. Ako se odaberuvi ezna ni fajlovi File Name izlo i svaki odabrani fajl u oznakama citata.Ako seupi e ime ime fajla u File Name box, AutoCAD o isti neku lelekciju .Moraju sekoristiti znaci citata kad se upisuju vi ezna na imena.Mogu se koristiti (_)wild-cardkarakteristike da se filtriraju izlo eni fajlovi u listi FilesFiles of Type :Filtrira se lista fajlova sa tipom fajla.Kad se paraju fajlovi Files ofType specificira se format u kojem je fajl paran.Select Initial View :Izla e se specificirani pogled kad se otvara crte ako crtesadr i vi e od jednog imenovanog pogleda.



Open/Save : Otvara se i para se odabrani fajl u zavisnosti od svrhe specifi nog fileselection dialog box. Izvesni fajl selekcioni dialog box-ovi mogu uklju iti slede eopcije pristupa ne sa klikanjem slede e strelice za dugme Open :

• Open Read-Only: Otvara se fajl u read-only mode.Ne mogu se paratipromjene za fajl kori tenjem orginalnog imena fajla.

• Partial Open: Izla e se Partial Open dialog box. Mo e se otvoriti inapuniti jedna porcija crte a uklju uju i geometriju na specificiranompogledu ili lejeru.ova opcija se mo e koristiti samo sa AutoCAD 2000crte ima..

• Partial Open Read-Only: Otvaraju se specificirane porcije crte a samo una inu (read-only mode).

Bilje ka : Kao to se mo e iz prilo enih opisa vidjeti vezano za izbor fajlova zaumetanje na crte ,da se izvu i zaklju ak da je Auto CAD obezbjedio dovoljnoprostora za izbor i umetanje na crte eksternih referenci.

Slika 28.XI Dialog box zaumetanje externih crte a na vacrteDa se umetne eksternareferenca u aktuelni crte1.Iz Insert menija, odaberiExternal Reference.

2. Na Select ReferenceFile dialog box,odaberi fajl koji elipostaviti a zatimodaberi Open.

3. Na ExternalReference dialog box

ispod Reference Type, odaberi Attachment.4. Specificiraj : insertion point, scale, i ugao rotacije.Izaberi Specify On-

Screen da koristi ta kasto markiranje.Attachment uklju uje sve nested xrefs.Izaberi OK.Na dialog boxuNiz komandi sa komandne liniji za umetanje reference na va crte .XATTACH -Xref "R300-20" has already been overlaid.Use XREF Reload to update its definition.Specify insertion point or [Scale/X/Y/Z/Rotate/PScale/PX/PY/PZ/PRotate]: s-scaleSpecify scale factor for XYZ axes: 5 uve anje-razmjereSpecify insertion point or [Scale/X/Y/Z/Rotate/PScale/PX/PY/PZ/PRotate]: r-rotacija odabrana crte aSpecify rotation angle: 0 ugao rotacije



Specify insertion point or [Scale/X/Y/Z/Rotate/PScale/PX/PY/PZ/PRotate]:Zadr ite ta ku umetanja , kordinantni po etak ili specificirajte neku ta ku koja vamodgovara na va em crte u.

Slika 29.XI Ilustracija umetanja externe referencena crte navedenim nizom komandi Definisanja koja se vr e na External Reference dialog box-uSlika 31.XII Umetnuti crte sa primjenom Xref Manager dialog box-a

Attaches a drawing as an external reference (xref). If you attach a drawing thatitself contains an attached xref, the attached xref appears in the current drawing.Like blocks, attached xrefs can be nested. If another person is currently editing thexref, the drawing attached is based on the most recently saved version.NameDisplays the xref name in the list after an xref is attached. When an attached xref isselected in the list, its path is displayed in Path.BrowseChoose Browse to display the Select a Reference dialog box (a standard fileselection dialog box), in which you can select new xrefs for the current drawing.Retain PathDetermines whether the full path to the xref is saved. If this option is selected, thexref path is saved in the drawing database. If it is cleared, the name of the xrefdrawing is saved in the database without a path. AutoCAD searches for the xref inthe AutoCAD support file search path and the paths associated with the currentproject name on the Files tab in the Options dialog box.



Paths are defined by the Project Files Search setting in the Options dialog box andthe PROJECTNAME system variable.PathDisplays the path of the selected drawing file.Reference TypeSpecifies whether the xref is an attachment or an overlay. See Attach ExternalReferences and Nest and Overlay External References in chapter 23, ReferenceOther Drawing Files (Xrefs), in the User's Guide.Insertion PointSpecifies the insertion point of the selected xref.Specify On-ScreenDisplays prompts on the command line and makes the X, Y, and Z optionsunavailable. The descriptions of the options displayed on the command line matchthe descriptions of the corresponding options under Insertion Point in INSERT.XSpecifies the X coordinate value for the point at which an xref instance is insertedinto the current drawing. The insertion point in the current drawing is aligned withthe insertion point defined in the BASE command in the referenced file.YSpecifies the Y coordinate value for the point at which an xref instance is insertedinto the current drawing. The insertion point in the current drawing is aligned withthe insertion point defined in the BASE system variable in the referenced file.ZSpecifies the Z coordinate value for the point at which an xref instance is insertedinto the current drawing. The insertion point in the current drawing is aligned withthe insertion point defined in the BASE system variable in the referenced file.ScaleSpecifies the scale factors for the selected xref.Specify On-ScreenDisplays prompts on the command line and makes the X, Y, and Z Scale Factoroptions unavailable. The descriptions of the options displayed on the command linematch the descriptions of the corresponding options under Insertion Point inINSERT.X Scale FactorSpecifies the X scaling factor for the xref instance.Y Scale FactorSpecifies the Y scaling factor for the xref instance.Z Scale FactorSpecifies the Z scaling factor for the xref instance.RotationSpecifies the rotation angle for the xref instance.Specify On-Screen



Displays prompts on the command line and makes the Angle option unavailable.AutoCAD prompts for a rotation angle, as described in INSERT.AngleSpecifies the rotation angle at which an xref instance is inserted into the currentdrawing

Xref Manager je dialog box pomo u koga se mo e umetniti na crte onoliki brojeksternih referenci koliki je potreban.Da se izlo i na dialog box izabere se komandaprema ilustraciji lijevo.Ako se komanda starta sa komandne linije :1.Command : Xref se upi e i pritisne Enter da se izlo i Xref Manager dialog box

Dialog box za izbor i postavljanje externih referenci na aktuelni crte Preure ivanje i smje taj externih referenci

Command: xclip Enter



Select objects: 1 found EnterSelect objects: EnterEnter clipping option unosite opciju isjecanja[ON/OFF/Clipdepth/Delete/generate Polyline/New boundary] <New>: Ukucajopciju i pritisni EnterSpecify clipping boundary:[Select polyline/Polygonal/Rectangular] <Rectangular>: EnterSpecify first corner: Specify opposite corner: markiraj mi om

Slika 33.XII Isjecanje crte a po napred navedenom nizu XCLIP komandiON opcijaisj;eni dio od xref ili bloka na ve ini crte a.Off izla u se sve geometrije xref-a ili block na ve ini crte a ignori e se presje naograda.Clipdepth postavlja se napred nazad presje nih ravni na xref ili bloku.Objektiizvan volimena definisani su ogradom i specificiranom dubinom i ne izla u se.Delete Uklanja se presje na ograda za odabrani xref ili block. Da se privremenogasi ograda koristitite Off opciju.. Delete bri e ogradu i dubinu .Komanda ERASEse ne mo e koristiti za brisanje ograde.generate Polyline Automatski se crta polylinija koincidirana sa presje nomogradom .Polylinija prihvata current layer, linetype, lineweight, i colorpostavljanja.koristitite ovu opciju kada elite modifikovati aktuelnu presje nuogradu kori tenjem komande PEDIT a onda redefini ite ogradu sa novompolylinijom.Da se vidi cijeli xref ok se redefini e ograda koristite Off opciju.New boundary nalaze se tri opcije[Select polyline/Polygonal/Rectangular] koristese ograde nacrtane sa polyliijama ,poligonima i pravougaonicima.



Kontrola vidljivosti xref presje nih ograda vr i se komandom XCLIPFRAME ipritiskom na Enter gdje na komandnoj liniji postavljate vrijednost i pritisnete Enter.

0 ogrda nije vidljiva1 Ograda je vidljiva

Bilje ka:Vi e o ostalim na inima , rukovanja ,smje taja, paranja i preure ivanjuexternih referenci i blokova na i ete u Auto CAD-ovom Help-u.

Kori tenje Purge komandemogu se ukloniti objekti iz va eg crte a kori tenjem nekoliko metoda uklju uju i:

• Brisanjem ih (Erase)• Isjecanjem za Clipboard (Cut)• Pritiskanjem DELETE

ERASE radi sa svim mogu im selekcionim metodim.Vi mo ete ponovo uspostaviti gre kom izbrisane objekte kori tenjem UNDO.OOPS komandom se uspostavljaju svi objekti izbrisani sa najskorije kori tenimkomandama ERASE, BLOCK, ili WBLOCK.

• Da se uklone plus oblici markica nazvatih blips, osvje ava se ekran saREDRAW.

• Da se uklone nekori teni imenovani objekti ,definicije bloka ,dimenzionistilovi ,lejeri ili stilovi teksta koristi se PURGE komanda.

Da se izlo i Purge komanda pogledajteilustraciju lijevo.Ako startate komandu sa komandne linije :1.Command : purge se upi e i pritisne Enter da se pojavi :Purge dialog box. Na kome se vr e slede a definisanja:

View Items You Can Purge kontrola markirana :Pale se tri pogledad da se izlo ikratak rezime imenovanih objekata u aktuelnom crte u kojeg mo ete da pro istite.Items Not Used in Drawing :Listaju se imenovani objekti koji nisu kori teni uaktuelnom crte u i koji mogu biti o eni.Mogu se listavti stavke za neke tipoveobjekata klikanjem na + znak ili sa dvostrukim klikanjem na tip objekta.Mogu sepre istiti stavke biranjem stavke za pre avanje.Pr ene ugnje dene stavkeuklanjaju lanove samo kadi h izaberete.



• All Items ili Blocks in the treeview

• The Purge All buttonConfirm Each Item to Be Purged :Prilago ava se svaka stavka da budepe ena.Izla e se Verify Purge dialogbox kad pre avate stavku.Purge Nested Items :Uklanjaju se svi ne kori teni imenovaniobjekti jednako iz crte a ,ako susadr ani ili upu eni sa drugimnekori tenim objektima. Verify Purgedialog box je izlo en kojeg mo etezatvoriti ili prilagoditi stavke zapre avanje.View Items You Cannot Purge kontrolamarkirana:Pale se tri pogleda da se izlo ei kratak

rezime imenovanih objekata u aktuelnom crte u koji ne mogu biti pre eni. Items Currently Used in Drawing :Listaju se imenovani objekti koji ne mogu bitiuklonjeni iz crte a.Najvi e ovih objekata je aktuelno kori teno na povr ini crte a ilisu osnovne stavke koje ne mogu biti uklonjene. Kad se odabiraju individualnoimenovani objekti ,informacija oko i za to ne mo e biti uklonjena stavka se izlo iispod tri pogleda.Purge : Uklanjaju se svi nekori teni imenovani objekti iz povr ine crte a ,ako suoni sadr ani u ili upu eni sa dugim nekori tenim objektima. Verify Purge dialogbox se izlo i i vi mo ete prekinuti ili potvr ivati lanove za pre avanje iliuklanjanje.Purge : Pre avaju se odabrane stavke.Purge All : Pre avaju se sve nekori tene stavke.Close :Zatvara se dialog box.Da se pre iste nekori teni tip linije.

1. Iz File menija se izabere Drawing Utilities. Onda se izabere Purge.Purge dialog box izlo i tri pogleda tipova objekata sa stavkama koje bih se moglepre istiti.

2. Da se pre iste nekori teni tipovi linija koristi se jedan od slede ih metoda :• Da se pre iste svi nereferencni tipovi linija izabere se Linetypes.• Da se pre iste specifi ni tipovi linija dvostruko se klikne na Linetypes da se

ra iri tree view. Onda se odaberu tipovi linija da budu pre eni –o eni.Ako stavka koju elite pre istiti nije listana odabere se View Items You CannotPurge.



3. Vi se obavje tavate da potvrdite svaku stavku u listi.Ako ne elite dapotvrdite svako pre avanje ,o istite tj razmarkirajte Confirm Each Itemto Be Purged opciju.

4. Izabere se Purge.Da se potvrdi pre avanje svake stavke odgovara se na obavijest biranjem Yes iliNo, ili Yes to All ako je vi e od jedne stavke odabrano.

5. Izabere se Close

Raspar avanje bloka u njegove sastavne dijelove1.Command: _explode Izabere se komanda2.Select objects: 1 found Izabere se blok kojeg elite da raspar ate u njegovesastavne dijelove3.Select objects: Izabere se dugi blok ili drugi slo eni objekat da se raspar aju usastavne dijelove ili se pritisne Enter da se zavr i komanda.Dimension disassociated.Block : Uklanja se jedan grupni naziv odjednom.Ako blok sadr i jednu polyliniju iliugnje deni blok ,raspar avanju bloka izla e se polylinija ili ugnje deni blokobjekat, koji onda mora biti razoren (exploded) da se izlo e njegovi individualniobjekti.Blokovi sa jednakom X, Y, i Z skalom razaraju se u njihove komponente.Blokovisa nejednakom X, Y, i Z skalom (nonuniformly scaled blocks) mo e biti razoren uneo ekivane objekte.Blokovi koji sadr e ne jedinsveno skalirane objekte ne mogu biti razoreni oni suskupljeni u jedan anonymous block (imenovan sa jednim "*E" prefix) i upu en sanejedinsvenom skalom. Ako svi objekti u takvom bloku ne mogu biti razoreniodabrana blok referenca ne e biti razorena.Tijela , 3D Solid i Region cjeline unejedinstvenoj skali ne mogu biti razoreni.Raspar avanjem jednog bloka koji sadr i atribute bri e vrijednosti atributa aponovo izla e definicije atributa.



AutoCAD DesignCenter ................................................................................ 1Razumjevanje i organizacija DesignCenter Window ...................................... 2

AutoCAD DesignCenter Auto CAD DesignCenter vam omogu uje mnogo lak e ponovo kori tenjepostoje ih objekata bilo individualnih ili cijelih crte a. U kreiranju i postavljanjublock reference vam poma e da ponovo koristite sadr aje crte a.Pomo u CADDesignCenter mo e se rukovati i manipulisati sa blokovima i eksternimreferencama. Osim toga ako se nalaze vi ezna ni otvoreni fajlovi crte a ,mo e sevr iti kopiranje ,i vezivanje njihovih sadr aja u fajlove crte a ,takvih sadr aja kaoto su razne definicije ,lejera ,lejauta stilova teksta i dimenzinih stilova.

Sa AutoCAD DesignCenter mo e se uraditi slede e:• Prelistavati sadr aje crte a ,takvih kao to su simboli crte a biblioteke na

Web stranicima za odre ene objekte kao to su blokovi i layers-i a nekekataloge umetati ili ih zalijepiti na aktuelni crte ..

• Kreiranje kra ih puteva za crte e ,mape i Internet lokacije kojima se brzopristupa.

Nala enjem sadr aja crte a na va em kompjuteru i na NetWork-u.Kontrolisati izlaganja sadr aja palete, paljenjem izme u velikih i malih ikona,prelistavate i detaljisati ih.Ponovno kori tenje i podjReusing and sharing content is fundamental to efficient management of a drawingproject. Creating block references and attaching external references (xrefs) helpyou reuse drawing content. With AutoCAD DesignCenter, you can manage blockreferences and xrefs. In addition, if you have multiple drawings open, you canstreamline your drawing process by copying and pasting other content, such aslayer definitions, layouts, and text styles between drawings.With AutoCAD DesignCenter, you can

• Browse for drawing content such as drawings or symbol libraries on a Webpage

• View definition tables for named objects such as blocks and layers, in anydrawing file and insert, attach, or copy and paste the definitions into thecurrent drawing

• Create shortcuts to drawings, folders, and Internet locations that you accessfrequently

• Find drawing content on your computer and on networked drives• Control the display of palette contents by switching between large and small

icons, lists, and detailsThe Organization of the DesignCenter WindowThe first time you open DesignCenter, it is displayed in the default position, dockedat the left of the drawing area. The palette displays large icons; the tree view on theleft displays the Desktop tree. Use the tree view to browse sources of content and

2 XII Poglavlje Auto CAD DesignCenter


load content into the palette. Use the Symbol Library tab in AutoCAD Today tolocate and load a symbol library into the palette Undocked, the DesignCenterwindow appears as shown

Razumjevanje i organizacija DesignCenter WindowPrvi puta kada otvorite DesignCenter,pojavi vam se osnovno postavljena pozicijana lijevoj strani povr ine crte a. Na paleti se izlo e velike ikone tri pogleda ,nalijevo se izlo i Desktop tree.Koristite tree view da prelistate izvore sadr aja ipunjenja sadr aja na paletu.Koristite Symbol Library plo u na AutoCAD Today dalocirate i napunite jednu biblioteku simbola na paletu Undocked, DesignCenterwindow se pojavljuje kako je dole prikazano.

Izborom jedne od alternativnih komandi pojavi se DesignCenter dialog box

Na kome vr ite prelistavanje ,nala enje i prethodno pregledanje sadr aja,kojeume ete na crte uz uklju ivanje lijepljenja (attaching) external references (xrefs).Startovanjem DesignCenter izla u se dve glavne plo e iz kojih se rukujesadr ajima crte a.

• Prva desna plo a –paleta na desnoj starni• Druga lijeva plo a –Tree Viewe

DesignCenter je usidren na lijevoj strani crte a.Vi mo ete usidriti DesignCenter nabilo koje mjesto na povr ini prozora Auto CAD-a ,njegovim premje tanjem ilirazvla enjem tako da veli inu njegovog pojavljivanja na ekranu mo etekontrolisati.



Slika 1.XIII Dialog box DesidnCenter Tree view lijeva i desna plo a

You can control the size, location, and appearance of AutoCAD DesignCenter.• Resize AutoCAD DesignCenter by dragging the bar between the palette and

the tree view or by dragging an edge as you would any other window.• Undock AutoCAD DesignCenter by dragging the area above the toolbar

away from the docking region. You can move DesignCenter anywhere onthe screen and change its width and height with the pointing device.

• Dock AutoCAD DesignCenter by dragging it over the right or left dockingregions of the AutoCAD window until it snaps into the docked position.You can also dock the DesignCenter window by double-clicking its titlebar.

The DesignCenter ToolbarThe DesignCenter toolbar controls navigation and display of information in the treeview and the palette. For information about these buttons, see the ADCENTERcommand. The same navigation and display options are available on a shortcutmenu. Right-click in the DesignCenter palette.Bookmark and Retrieve Frequently-Used ContentAutoCAD DesignCenter provides a solution to finding content that you need toaccess quickly on a regular basis. Both the tree view and the palette include optionsthat activate a folder called Favorites. The Favorites folder can contain shortcuts tocontent on local or network drives as well as in Internet locations.When you select a drawing, folder, or another type of content and choose Add toFavorites, a shortcut to that item is added to the Favorites folder. The original fileor folder doesn't actually move; in fact, all the shortcuts you create are stored in theFavorites folder.The shortcuts saved in the Favorites folder can be moved, copied, or deleted usingWindows Explorer



The tree view in the left portion of the DesignCenter window helps you find andload content into the palette. The three types of tree view organization are Desktop,Open Drawings, and History. These are the first three buttons on the left side of theDesignCenter toolbar. Desktop displays a hierarchy of navigational icons, including

• Networks and computers• Web addresses (URLs)• Computer drives• Folders• Drawings and related support files• Xrefs, layouts, hatch styles, and named objects, including blocks, layers,

linetypes, text styles, dimension styles, and plot styles within a drawingSelect an item in the tree view to display its contents in the palette. Click the plus(+) or minus (-) signs to display and hide additional levels in the hierarchy. Youcan also double-click an item to display deeper levels. Right-clicking in the treeview displays a shortcut menu with several navigation-related options.Open Drawings displays a list of the drawings currently open, and History displaysa list of files opened previously with DesignCenterThe palette in the right portion of the DesignCenter window operates on the contentdisplayed. Double-clicking an item in the palette displays successive levels ofdetail. For example, double-clicking a drawing image displays an icon for blocks.Double-clicking in the Blocks icon displays images of each block in the drawing.You can also insert content from the palette into your current drawing. Right-clicking a palette item displays a shortcut menu with several options. Dragging anobject to the graphics area of a drawing inserts it using default settings.You can preview graphical content such as a drawing, xref, or block in the palette,and you can display a text description if available.You load the palette by selecting content sources in the tree view, the Load Palettedialog box, or the Symbol Library tab in AutoCAD Today. You can display contentfrom open drawings, files on local and network drives, your Autodesk Favoritesfolder, Internet locations, or custom sources. With Today, you can load symbollibrary drawings quickly for inserting blocks.Open Drawings with AutoCAD DesignCenterWith AutoCAD DesignCenter, you can open a drawing from the palette using theshortcut menu. The drawing name is added to the DesignCenter history list forquick access in future sessions.



Slika 2.XIII Tree View dialog box za izbor CAO kataloga BMP slika

Slika 3.XIII dialog box za izbor crte a sa Blocks ...i svim navedenim na samom dialogu

Bilje ka:Desnim klikanjem na artikl birate opcije komande.Ako izaberete Exploreonda razorite artikl u sastavne dijelove koje posle mo ete umetati na va ecrte e.Druge opcije vam poma u da iste artikle dodate za mapu Favorites ilinjihovu organizaciju.



Palette (right pane)

Izla u se sadr aji aktuelno odabranih kataloga(kontejnera) na Tree View.Jedankontejner sadr i jednu mre u (NetWork),sadr aje u kompjuteru,disk,mape iliadresa (URL) sadr anih informacija pristupa nih za DesignCenter. U zavisnostisadr aja , na paleti tree view se uobi ajeno izla e:

• Sadr aji mapa crte a ili drugih kataloga.• Crte i• Imenovani blokovi kao to su , xrefs, layouts, layers, dimension styles i text

styles• Slike reprezentovanih blokova ili ablona rafura.• Web-zasnovani sadr aji.• Poru en razvoj tre eg dijela aplikacije

Iz palete mo ete umetati blocks, symbols, ablone rafura (hatch patterns) ililijepiti externe reference povla enjem ,dvostrukim klikanjem ili desnim klikanjem ibiranjem Insert Block, Attach Xref ili Copy.Koristitite dugmadi na vrhu toolbar-a DesignCenter za pristup opcijama paleta.

Tree View ToggleIzla u se i skrivaju se abloni pogleda (tree view). Skrivate tree view ako trebatevi e prostora na va em crte u.Kada je skriven tree view,vi mo ete koristiti paletuza navigaciju sadr aja i da ih punite.Dugme Tree View Toggle nije mogu e, dok se koristi History lista na tree view.

FavoritesIzla u se sadr aji Favorites mapa na paleti. Favorites mape sadr e pre ice zaartikle kojima esto pristupate.Vi mo ete dodati artikle za Favorites desnimklikanjem na artiklu bilo da ste izabrali (tree view) ablon pogleda ili paletu iliodabrali Add to Favorites. Da izbri ete jedan artikl iz Favorites, koristite OrganizeFavorites opciju na Favorites skra enom meniju.Bilje ka: AutoCAD automatski dodaje mape DesignCenter za Favorites. Ovamapa sadr i crte e sa sre enim specifi nim simbolima koji se mogu umetati nacrte e

Load (punjenje)Izlo i se Load DesignCenter Palette dialog box (jedan standard file selection dialogbox). Koristite Load navigaciju do kataloga na lokalnim ili Web drajverima ,a ondaodaberite sadr aje za punjenje na paletu.Vi morate koristiti Load da napunitesadr aje sa Web-a u DesignCenter.



Slika 4. XIII Punjenje Load DesignCenter Palete sa opcijama koje se

Find(na i)Izla e se Find dialog box, na kojem mo ete specificirati kriterije tra enja da selociraju crte i ,blokovi i negrafi ki objekti u crte ima i uobi ajeni u parani sadr ajina va em desktop-u.Bilje ka: Pogledajte obja njenja i sliku 28.I poglavlja gdje je prikazan Find dialogbox za pronala enje i otvaranje crte a koji se nalaze u AutoCAD-u.

UpIzla u se sadr aji kontejnera jednog nivoa iznad aktuelnog kontejnera.

PreviewIzla e prethodno izabrani artikal na donjem dijelu palete.Ako nema prethodne slikeparane u izabranom artiklu Preview povr ina je prazna.

Description(opis)Izla e se opis tekstom odabranog artikla na doljnoj plo i palete.Ako je prethodnodakle izlo ena slika opis je dole izlo en.

Views(pogledi)Obezbje eno je razli ito izlaganje formata za napujene sadr aje na paleti .Mo eteizabrati jedan pogled iz Views liste ili klikniti dugme ponavlju i kru enje kroz



izlaganaja formata.Osnovni razli iti pogledi za vrstu sadr aja aktuelno su napunjeni

na paleti.Slika 5.XIII Tree View sa izborom List opcija,ikona i detalja

Large Icon (ve a ikona)Izla u se imena napunjenog sadr aja na ve em formatu ikone.

Small Icon (mala ikona)Izla u se imena napunjenog sadr aja na malom formatu ikone.

List ViewIzla u se imena napunjenog sadr aja na jednoj listi.

Detail ViewIzla u se dopunske informacije oko napunjenog sadra aja.Vi mo ete sortiratiartikle sa imenima ,veli inom,tipom i drugim osobinama ,zavisno od tipanapunjenog sadr aja na paleti.Refresh (Shortcut Menu Only)Osvje ava se izlaganje na paleti da se reflektuju neke promjene koje stenapravili.Desno kliknete na osnovu palete i odaberete iz kratkog menija Refresh

Tree View ( ablon pogleda) AutoCAD DesignCenterIzla u se hijerharijski katalozi i mape na va em kompjuteru i networkdrajverima,jedna lista otvorenih crte a ,naru enih sadr aja,a i istorija poslednjihlokacija kojima je pristupljeno.Odaberete jedan artikl na tree view da se izlo isadr aj na paleti.

Bilje ka: AutoCAD sample\designcenter mapa sadr i crte e sa specifi im simbolimakoje mo ete umetati na crte e. AutoCAD support mape sadr e ablone rafura kojetako e mo ete umetati na crte e.



Koristite dugmadi na toolbaru na vrhu DesignCenter da pristupite tree viewopcijama.

DesktopIzla e hijerhajrijski kataloge i mape va eg kompjutera i network drajverauklju ivaju i My Computer i Network Neighborhood.Mo ete koristiti ADCNAVIGATE da navodite jedan specifi an nazivkataloga,imenovati lokaciju ili network path stazu na Desktop tree view odDesignCenter. Pogledajte dole navedeni primjer imena staze ADCNAVIGATE.Command: adcnavigate EnterEnter pathname <>:c:\Program files\ACAD 2000\Sample\Watch.jpg

Open Drawings (Otvaranje crte a)Izla u se svi teku i crte i otvoreni na sesiji AutoCAD-a,uklju uju i crte e koji suminimizirani.

Custom Content (naru eni sadr aj)

Izla u se registrovane aplikacije koje se generi u specijalnim poru enimsadr ajem,ako je (custom content) predstavljen.Ova opcija se izla e samo ako jetre i dio aplikacije lebde i ili aktuelno registrovan sa DesignCenter-om.

HistoryIzla e se lista kataloga koju ste nedavno otvorili na DesignCenter.Istorija se izlo idesnim klikanjem na jedan katalog da se izlo e informacije oko kataloga ili daizbri ete katalog iz liste History.

Da se promjeni izvor izlo enog sadr aja

1.Na DesignCenter toolbar, klikni jedno od slede ih dugmadi:

• Desktop. Prelistavaju se va e lokacije i network drajveri.

• Open Drawings. Prelistavaju se crte i koji se teku e otvaraju.

History. Prelistava se poslednjih 20 lokacija pristupa nih kroz DesignCenterSlika 6.XIIIHistory dialog box sa spiskom 20 pslednjih kataloga



Slika 7.XIII Dialog box za izbor i povla enja ablona rafura na va e crte e

Da se izlo i ili sakrije AutoCAD DesignCenter tree view

Na DesignCenter toolbar, klikate dugme Tree View Toggle .

Da se izla u sadr aji mapa Favorites.

• Na DesignCenter, klikni dugme Favorites.

Kada radite sa tree view,mo ete koristiti dugme Desktop da se navo enje vr i zamape Favorites (folder).

Da se izvr i dodavanje artikla za Autodesk Favorites ,da se organizujuOrganize Favorites,da se iskopira artikl,da se prilijepi (slika) artikl na crteAttach Image

1. Izaber AutoCAD DesignCenter. Desno klikni na artikl u DesignCentertree view ili paleti, a onda birate iz kratkog menija kao to je na sliciprikazano ta ete uraditi.



Slika 8.XIII Klikanjem desno pojavi se kratki meni iz kojeg birate opcije:Attach, Copy,Add iOrganize Favorites

Da se umetne block na va crteNa DesignCenter odaberite Blocks,primjenite komandu Explode ako elite blokoveda razorite na sastavne dijelove ,onda birate Block koji elite da umetnete na vacrte Insert Block.

Slika 9. XII Dialog za umetanje blokova na va crte koristitite kratki meni

Bilje ka:na donjem dijelu dijalog box-a se nalazi naslov kataloga sa brojemartikala koje mo ete umetati na va crte .

Bilje ka :Vi tako e mo ete koristiti Microsoft Internet Explore da rukujeteartiklima na va em Autodesk-u Favorites folder.



O lejautima i stampanju crteza ........................................................................... 1Kreiranje lejauta............................................................................................. 2Postavljanje crte a na lejaut ........................................................................... 5Kontrolisanje vidljivosti lejera u Viewport-ima.............................................. 9Kreiranje lejauta sa PageSetup ..................................................................... 11Razumjevanje tampanja i plotiranja ............................................................ 12Prethodno pregledanje crte a za tampanje ................................................. 19Plotiranje crte a ........................................................................................... 21Rukovanje ploterima i njihova konfiguracija ................................................ 29Plotter Style Table Editor............................................................................. 37

O lejautima i stampanju crteza AutoCAD window obezbje uje dve paralelne radne sredine reprezentuju i ih saModel i layout tablama.. Na tabli modela crtaju se va i modeli predmeta..Nalejaut tablama ure ujete vi estruke snimke va eg modela.Svaki lejaut reprezentujepovr inu crte a koja se mo e izlo iti sa jednim ili vi e pogleda modela sa razli itimskalama.

• Model tabli se pristupa sa neograni enom povr inom crte a .U modelprostoru se crta sa skalom 1:1 i vi odlu ujete kako da se jedna jedinicareprezentuje u in ima ili milimetrima ili metrima (za jedan vijak ili jedanmost)

• Layout tablama se pristupa sa razli itim povr inama crte a.Kad se postavljalejaut ,vi ete re i AutoCAD-u veli inu povr ine crte a koju elite dakoristite.Lejaut reprezentuje povr inu crte a.Ova okolina lejauta je nazvatapaper space.

U jednom lejautu se mogu kreirati i pozicionirati pogledi i mogu se dodavatidimenzije ,naslovi bloka ili druge geometrije.Viewportima se izla u objekti modelakoje ste kreirali na prostoru Model table.Svaki viewport mo e izlo iti objekteprostora modela sa specificiranom skalom.Mogu se kreirati i vi estruki lejauti ucrte u ;svaki lejaut mo e sadr avati razli ita postavljanja plotiranja i veli inepapira.Osnovno postavljanje jednog novog crte a starta se sa dvije table ;Layout1 iLayout2.Ako se koristi template crte osnovna konfiguracija u va em crte u semo e razlikovati.Mo e se kreirati jedan novi lejaut od po etka (scratch). Koristi se Create Layoutwizard, ili se uveze jedan lejaut iz template crte a.Kad kreirate jedan lejaut odpo etka prvi put kada ste izabrali lejaut vi se obavje tavate za page setup

information.Desno se klikne na tablu lejauta da se izlo i dopunskimeni sa opcijama:

• da se kreira novi lejaut• Import lejauta iz jednog template crte a.• Brisanje jednog lejauta.

2 XIII Poglavlje o lejautima i tampanju crte a


• Reimenovanje jednog lejauta.• Promjene reda tabli lejauta.• Kreiranje jednog novog lejauta osnovanog na postoje em lejautu .• Izbor svih lejauta• Kreiranje jedne strane postavljanja za aktuelni lejaut (page setup).• Plotiranje lejauta.

Kreiranje lejauta1. Command : Layout se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije na komandnojliniji:2. .Enter layout option [Copy/Delete/New/Template/Rename/SAveas/Set/?]<set>: pritisne se Enter ili se upi e opcija i pritisne Enter da se pojave slede eopcije :

• Ako se pritisne Enter opcije koje se pojave :

3. Enter layout to make current <Layout1>:Pritisne se Enter da se Layout1 postaviaktuelnim za kori tenje ili se upi e ime layout-a kojeg elite da napravite aktuelnimi pritisne se Enter .Upisani ili od programa predlo eni lejaut postaje aktuelni lejautto zavisi od primjenjene opcije.

Regenerating layout.Startovanje komande za kreiranje lejauta mo e dase izvr i sa komandne linije kao to smo naprijedvidjeli ali se isti tako mo e izvr iti izboromalernativne komande sa lijeve ilustracije. Jedanlejaut se koristi da se trasira va crte za nano enje

na papir.Lejaut se mo e sastojati od jednog naziva bloka ,jednog ili vi e viewport-ai oznaka.Da se kreira ili modificira lejaut posle startovanja pojavljuju se opcije koje smoprimjetili na komandnoj liniji:1.Command: layout Izabrana komanda prema slici2.Enter layout option [Copy/Delete/New/Template/Rename/SAveas/Set/?] <set>: Nse upi e i pritisne Enter

3.Enter new Layout name <Layout3>: Novoime seupi e koje sami defini ete i pritisne se Enter .Novoime lejauta je kreirano i nalazise na status meniju lejauta.Lijevo ilustracija.Ako niste upisali novo ime za lejautpredlo eno ime od komande je Layout 3 ,pritiskom na Enter formira e se layout sanavedenim predlo enim imenom od komande.Kada startujemo komandu na komandnoj liniji se pojavi vi e opcija[Copy/Delete/New/Template/Rename/SAveas/Set/?]



• Copy-opcijom : Kopira se jedan layout.Ako se ne obezbjedi ime,novilayout ta no prihvata ime rastu eg broja layout-a u zagradi.nova tabla jeumetnuta prije kopiranog layout-a.

3.Enter name of layout to copy <current>: Upi e se ime lejauta koje se kopira ipritisne Enter4.Enter layout name for copy <default>: Upi e se ime kopije lejuta

• Delete opcijom Bri e se layout kojeg odaberete za brisanje.• New Kreira se nova tabla lejauta (primjer Novoime)

Kreira se jedna nova tabla lejauta.Do 255 lejauta mo e biti kreirano u jednompojedina nom crte u. Samo prve 31 karakteristike se izlo e na tabli.3.Enter name of new layout <Layout#>: Upisuje se novo ime table lejauta

• Template Ako ukucamo slovo T i pritisnemo Enter pojavi se SelectTemplete from file dialog box .

Templete opcijom kreira se nova lejaut tabla osnovana na postoje em lejautu ujednom ablonu (DWT), crte (DWG), ili zamjenjenom crte u fajla (DXF) .Ako jeFILEDIA system variable postavljen za 1, jedan standard file selection dialog boxje izlo en za selekcije jednog DWT, DWG, ili DXF fajla.

Posle izbora fajla AutoCAD izlo i Insert Layouts dialogbox koji izlo i lejaute u parane u odabranom fajlu.Posleizbora lejauta ,lejaut i svi objekti iz specificiranog fajlatemplate ili fajla crte a su umetnuti u aktuelni crte .Slede ailustracija slika 01.XIII desno prikazuje rezultat opisnogniza komande

Slika 01.XIII Ilustracija dialog box-a za izbor i umetanje templete lejauta na crte -desno

Bilje ka: Markiranjem u listi Templete jednog ablona lejauta izlo enih fajlova imapa u aktulnoj pre ici (path) u Preview prozoru izlo i se slika odabranog tipafajla.Koristite View meni u dialog box-u da se vr i paljenje izme u List view iDetails view

• Rename Ako se posle startovanja komande upi e R i pritisne Enter



Reimenuje se jedan lejaut.Poslednji aktuelni lejaut se koristi kao osnovani zareimenovanje lejauta.Enter layout to rename <current>: upi e se lejaut za reimenovanjeEnter new layout name <current>: upi e se novo ime lejautaIme lejauta mora biti jedinstveno .Imena lejauta mogu biti duga do 255karakteristika i ne uzrokuju preosetljivost.1.Command: layout se upi e i pritisne Enter2.Enter layout option [Copy/Delete/New/Template/Rename/SAveas/Set/?] <set>: rizabrana opcija i pritisnut Enter3. Enter layout to rename <DIN A3 Title Block>: Pritisne se Enter da se promjeniime lejautu4.Enter new layout name: Format A3 Upi e se novo ime i pritisne Enter da se nakomandnoj liniji i zlo i slede a promjena imena :Layout "DIN A3 Title Block" renamed to "Format A3".

Slika 02.XIII Ilustracija je rezultat primjenjenog niza layout komande opcije Rename

.• Save As opcija

para se tabla lejauta kao crte template (DWT) fajla bez paranja nekihneupu enih simbola tabele i informacija bloka.Onda se templete fajl mo e koristitiza kreiranje novih tabla lejauta u va em crte u bez primoravanja eleminisanjanepotrebnih informacija.



Enter layout to save to template <current>:Poslednji aktuelni lejaut je kori ten kao osnovni za paranje lejauta kao jednogablona.Ako je FILEDIA system variable postavljen za 1, jedan standardni

selekcioni fajl se izlo i u kojem se mo e specificirati template fajl u kojem se paralejaut.Osnovno postavljeni imenik template je specificiran u Options dialog box-u1.Command: layout2.Enter layout option [Copy/Delete/New/Template/Rename/SAveas/Set/?] <set>:SA se upi e i pritisne Enter da se pojavi :3.Enter layout to save to template <Format A3>: Pritisne se Enter da se lejautFormat A3 koristi za template fajl lejauta.Pojavi se Create Drawing File dialogbox da se para u Templete Na dialog box se upi e File Name i izabere OK .Nailustraciji dialog boxa upisano ime BH A3 NASLOV BLOKA.Tabla lejauta je

parana i posle se mo e koristiti da se iz Select Templete from File dialog box-abira kao ablon lejauta. Ilustracija 03.XIII.

Slika0 3.XIV Dialog box-ovi za kreiranje , paranje i uskladi tenje Layout-a

• Set opcijom se postavlja odre eni layout za aktuelni.• ? Uno enjem upitnika na komandnu liniju posle komande Layout i

pritiskom na Enter prelistavaju se svi Layout-i ,definisani na crte u.

Postavljanje crte a na lejautBroj i lejaut aktivnih viewport-i njihova postavljanja su nazvati konfiguracijaviewport-i.Komandom VPORTS se determini e konfiguracija za okolinu modela ipapira ..U prostoru modela se mo e kreirati vi estruka konfiguracija viewport-a.Toisto se mo e uraditi i na prostoru papira tj lejautu. Broj lejauta kao to smo dosadamogli primjetiti mo e da bude mnogo ve i i na svakom lejautu se mo e postavitislika na eg predmeta kako nam odgovara.Lejaut-povr ine su ograni ene veli inomizabranih formata papira za izlaganje crte a na njima .broj lejauta mo e biti i do255 , to zan i da se crte na eg modela mo e konfigurirati prema na im potrebama.

Kada ste formirali lejaut na jedan od opisanihna ina da smjestite crta e na odgovaraju i lejaut



koristi se komanda VPORTS. Komanda se mo e izabrati kako je to prikazanolijevo na ilustraciji.Ako startate komandu sa komandne linije :1. Command : VPORTS se upi e i pritisne Enter da se pojave slede e opcije: 2.Specify corner of viewport orON/OFF/Fit/Hideplot/Lock/Object/Polygonal/Restore/2/3/4 <Fit>: Upi e se jednaopcija i pritisne Enter..

• ON opcija: Pali se viewport,pravi se aktivnim i njegovi objekti se izlo e nalejautu vidljivi.Objekti se izlo e vidljivi na onom lejatu kojeg ste vi izabralida se izlo e vidljivim.

• OFF opcija : Gasi se viewport.Kad je viewport uga en njegovi objekti nisuizlo eni u lejautu i vi ih nemo ete napraviti aktuelnim.

• Fit opcija : Kreira se jedan viewport koji ispunjava mogu u povr inulejauta koju odredimo za izlaganje.Aktuelna veli ina viewport-a zavisna jeod dimenzija papira. Slede a ilustracija prikazuje postavljanje view port-ana veli inu A3 formata papira veli ine lejauta .Kada se izabere ova opcija,koja mo e biti i osnovna opcija pritisne se Enter i crte je postavljen napovr inu lejauta kako je na slede oj ilustraciji prikazano slika 04.XIII.Fitopcijom se mo e formirati i pravougaonik u lejatu na koji se ume e crte naonom dijelu izme u markiranih ili definisanih kovapravougaonika.ilustracija 02.XIII.



Slika 04. XIII Ilustracija postavljanja objekata modela nizom VPORTS komande Fit opcijom

• Hideplot.opcija : Uklanjaju se skrivene linije iz i od viewport-a kad se vr iplotiranje – tampanje crte a iz lejauta.

• Lock opcija : Zaklju ava se aktuelni viewport .Ova opcija je sli na kaozaklju avanje lejera.

• Object opcija : Specificira se zatvorena polilinija ,elipsa,splinija ili krug dase konvertuje u jedan viewport.Polylinija koja se specificira mora bitizatvorena i sadr avati najmanje tri ka –vertex-a.Mo e bitisamopresjecaju a i mo e sadr avati lukove isto kao i linijske segmente.

• Polygonal opcija : Kreira se jedan nepravilan oblik viewport-a definisnjemspecificiranja ta ki.Za opis ove opcije pogledajte XCLIP komandu zaisjecanje eksternih reference i blok definicija..

3.Enter an arc boundary option[Angle/CEnter/CLose/Direction/Line/Radius/Second pt/Undo/Endpoint of arc]<Endpoint>: Upi e se jedna opcija i pritisne se Enter da se pojave slede e opcije.Bilje ka : Opcije koje se pojavljuju su identi ne opcijama o kojima ste u ili kodcrtanja objekata polylinija.

• Restore Opcija : Se uspostavlja prethodno parana konfiguracija viewport-a.

3.Enter viewport configuration name or [?]: Upi e se jedno ime ili se upi e ? da seprelistaju konfiguracije viewport-i.



Slika 05 .XIII Ilustracija podjele viewporta lejauta opcijom 3 VPORTS nizom komande

• 2 opcija : Dijeli se aktualni viewport na na dva dijela.3.Enter viewport arrangement [Horizontal/Vertical]<Vertical>: Upi e se H ili sepritisne Enter.

• 3 opcija : Dijeli se aktuelni viewport u tri viewport-a.Enter viewport arrangement [Horizontal/Vertical/Above/Below/Left/Right]<Right>: Upi e se jedna opcija ili pritisne Enter.Horizontal i Vertical raspadne se u tri dijela.Druge opcije kreiraju jedan ve iviewport u polovini a u drugoj polovini dva manja viewport-aAbove, Below, Left, iRight se specificiraju gdje se smje ta ve i viport.Ilustracija 05.XIII.

• 4 opcija :Dijeli se viewport u etiri manja jednaka vieporta.Opcijom 4 na Viewports dialog boxu.vi mo ete kreirati etiri jednaka viewport-a,ali isto tako mo ete kreirati jedan ve i viewport i tri manja bilo da ih kreirate na

lijevoj ili desnoj strani.Ako se radi o 3D objektu onda postavljate one viewportekoji e vam na crte u reprezentovati va objekat.Slede ailustracija 06 .XIII vam reprezentuje Viports dialog box saizabranim i postavljenim 3D viewport-ima lijevoprikazanog objekta.



Slika 06.XIII Ilustracija viewport-a 3D objekta na lejautu primjenom Vieports dialog box-a

Kontrolisanje vidljivosti lejera u Viewport-imaKontrola vidljivosti lejera se mo e vr iti separatno u svim viewportima.Dakle vimo ete specificirati postavljanja osnovne vidljivosti za nove viewport-e i za novelejere.Zamrzavanje lejera u viewport-ima lejautaZamrzavanje lejera u aktuelnom i budu im viewport-ima lejauta mo e da se izvr ibez uticaja od drugih viewport-i.Zamrznuti lejer je ne vidljiv ,on se ne regeneri e iliplotira. Zamrzavanje lejera je korisno na primjer za izlaganje oznaka samo uparcijalnim viewportima.Odmrzavanjem lejera uspostavlja se vidljivost objekatakoji su ura eni sa njim.Najlak i na in da se zamrznu ili odmrznu lejeri u aktuelnomviewporti je kori tenje Layer Properties Manager dialog box-a.Zamrzavanje ili odmrzavanje lejera na prostoru papira -lejautuKada ne elite da se objekti u prostoru papira izlo e ili plotiraju vi mo ete izvr itizamrzavanje lejera kojeg sadr e ti objekti.Na primjer ne elite da se izlo e graniceviewport-i.Zamrznete lejer sa kojim je granica viewporta nacrtana.Ilustracija07.XIII prikazuje izlo ene Viewport-e bez granica.



Slika 07.XIII Ilustracija kori tenja niza vplayer komande za kontrolu vidljivosti objekata

Automatsko zamrzavanje ili odmrzavanje lejera na novim viewport-ima.Osnovno postavljanje vidljivosti mo e biti postavljeno za specifi ne lejere u svimnovim viewport-ima.Mo e se uspostaviti restrikcija izlaganja dimenzijazamrzavanjem lejera dimenzija u svim viewport-ima.Ako kreirate viewport kojizahtjeva dimenzije ,mo e se prekriti osnovno postavljanje promjenama postavljanjau aktuelnom viewport-u.Mijenjanjem postavljanja u aktuelnom viewport-u ne uti ese na postoje e viewport-e.Kreiranje novih lejera koji su zamrznuti u svim viewport-ima.Mogu se kreirati novi lejeri koji su zamrznuti u svim postoje im i novim viewport-ima lejauta.Onda se mogu odmrznuti lejeri u aktuelnim viewport-ima kojespecificirate. Ovim se kratko kreira novi lejer koji se vidi samo u pojedina nomviewport-u.

VPLAYER komandom se pravi jedan lejer vidljiv u jednom ili vi e viewport-i.Komanda mo e biti kori tena samo dok radite na lejaut tabli.1.Command : VPLAYER se upi e i pritisne Enter da se pojave opcijeEnter an option [?/Freeze/Thaw/Reset/Newfrz/Vpvisdflt]:Upi e se jedna opcija ipritisne Enter.

• ? opcija : izlo u se imena zamrzunutih lejera u odabranom viewport-u.Select a viewport: Izabere se Viewport.



Freeze opcija : Zamrzava se lejer ili se postavljaju lejeri na jedan ili vi e viewport-i. AutoCAD ne izla e ,regeneri e ili plotira objekte na zamrznutim lejerima.3.Enter layer name(s) to freeze: Upi e se jedan ili vi e imena lejera.4.Enter an option [All/Select/Current] <Current>: Upi e se opcija ili pritisne Enter:All : Primjenjuju se promjene u svim viewport-ima.Select :Povremeno se pali za prostor papira ,dozvoljavaju i vam da izabereteviewport-e gdje se mogu primjeniti postavljanja lejera.5. Select objects: Odabere se jedan ili vi e viewport-i i pritisne Enter.Current :Primjenjuju se promjene samo u aktuelnom viewport-uThaw opcija: Odmrzavaju se lejeri u specifi nim viewport-ima.3.Enter layer name(s) to thaw: Upi e se jedan ili vi e imena lejera .4.Enter an option [All/Select/Current] <Current>: Upi e se opcija ili pritisne Enter.All : Primjenjuju se promjene u svim viewport-ima.Select : Primjenjuju se promene u odabranim viewport-ima.5. Select objects: Odabere se jedan ili vi e viewport-i i pritisne EnterCurrent : Primjenjuju se promjene samo u aktuelnom viewport-uReset opcija : postavlja se vidljivost lejera u odabranim viewport-ima za njihovaaktuelna osnovna postavljanja.3.Enter layer name(s) to reset: Upi e se jedno ili vi e imena lejera4.Enter an option [All/Select/Current] <Current>: Upi e se opcija ili pritisne Enter.All : Primjenjuju se promjene u svim viewport-ima.Select :Primjenjuju se promjene samo u odabranim viewport-ima.5.Select objects: Odabere se jedan ili vi e viewport-i i pritisne Enter.Current : Primjenjuju se promjene samo u aktuelnom viewport-uNewfrz opcija : Kreiraju se novi lejeri koji su zamrznuti u svim viewport-ima.3.Enter name(s) of new layers frozen in all viewports: Upi e se jedno ili vi e imenalejera.Vpvisfflt : Odmrzavaju se ili se zamrzavaju specificirani lejeri a zatim kreiraniviewport-i.3.Enter layer name(s) to change viewport visibility: Upi e se jedno ili vi e imenalejera4.Enter a viewport visibility option [Frozen/Thawed] <current>: Upi e se f ili t, ilise pritisne Enter.

Kreiranje lejauta sa PageSetupPosle kompletiranja crte a na tabli modela ,mo e se pristupiti kreiranju lejauta zatampanje izborom jedne table lejauta kojeg smo kreirali sa prethodno opisanim

postupcima.Kad se izabere prvi put lejaut izlo i se jedna povr ina sa ramomindikuju i povr inu papira aktuelno konfiguriranog tampa a plotera. i mogu apovr ina papira za tampanje. AutoCAD izla e Page Setup dialog box,u kojem semogu specificirati lejauti i postavljanja za tampa ,postavljanja koja specificiratesu uskladi tena sa lejautom kao page setup. Za jedan osnovani lejaut,mogu sekasnije izvr iti modificirnja.



Lejaut se mo e kreirati od starta (from scratch), uvesti ga iz crte a template ilikoristiti Layout wizard.Kada izaberte komandu prema lijevoj ilustraciji Page setuppojavi se Page Setup dialog box na kome se izvr e postavljanjakako je to u narednim obrazlo enjima prikazano .Ako bih elilida koristite lejaut wizard onda komandu mo ete izabrati kakosledi iz Tools menija se odabre Wizards > Create Layout davam se pojavi serija dialog boxova na kojima se izvr e

postavljanja i izvr i postavljanje odabranog lejauta.Na prvom boxu defini ete imelejauta ,na slede im dialog boxovima izbor tampa a,veli inu papira,orjentaciju,naslov bloka ,definisanje viewport-i,lokaciju smje taja u crte u i na kraju Finish dase lejaut postavi na crte .Slede i dialog box-ovi ilustruju po etak kada se upisuje ime lejautu i izbor blokalejauta kao da odre ujete ablon lejauta na onaj isti na in kako ste to uradili sanizom Layout komande Templete opcijom.

Slika 08 . XIII Ilustracija dialog boxova za postavljanje novog Wizard lejauta Create layout

Bilje ka : Sva definisanja koja se vr e na Page Setup dialog box-u vr e se sli no ina dialog boxovima za kreiranje layouta iz Wizard-a.

Razumjevanje tampanja i plotiranjaPosle osnivanja egzaktno onoga ta elimo da nam se pojavi na crte u kada seod tampa crte mo e se pristupiti prethodno konfiguriranju plotera uklju uju ineki od windows tampa a .Kada plotirate va crte Auto CAD vam omogu uje dadetermini ete dio crte a za plotiranje. tampanjem crte a se samo uklju uje ono toje vidljivo na povr ini tampanja koju ste specificirali.Objekti na lejerima koje stezamrzli i ne elite da se pojave u crte u ne e biti uklju eni u rezultattampanja.Zna i crte mo ete od tampati parcijalno ili kao cio crte .Ako du e

koristite Auto CAD promjene koje se urade u po etku mogu biti konfuzne ,ali ustvarnosti sa separacijom lejauta i aktuelnog procesa plotiranja mo e se imatimnogo ve a kntrola na kona ni u inak tampanja.Sva postavljanja se mogu paratii ponovo koristiti da tampanje izgleda egzaktno onako kako ste te ili da izgleda.SaAutoCAD-2000 vas uvodi u nekoliko novih koncepata..:



Layouts : Uskladi tuju se pogledi crte a sa jednim postavljanjem page setup ,stilomplotiranja,i konfiguracijom plotera.Plot Styles :Kontroli e se kako se objekti plotiraju.( tampaju)Plot Styles table :Sadr e kolekciju stilova plotiranja koji se mogu primjeniti zaobjekte i lejere.Plotter Configurations : Sadr i informaciju oko plotera i i njihovih postavljanjamogu im u zavisnosti od veli ina papira.Kad se kreira i plotira jedan crte trebalo bi se pre i preko nekoliko stepenica.1. Nacrtati crte u prostoru modela.2. Upaliti lejaut tablu.3. Odabrati tampa i specificirati postavljanja takva kao to su :veli inapapira,orjentacija i skala.4. Dodati naslov bloka i granica i urediti viewport-e i poglede za plotiranje.5.Optimalizacija stilova plotiranja i njihova primjena za objekte ili lejere zakontrolisanje postavljanja (pen) olovke i specijalnih uticaja kao to suScreening,lineweight, plot colors i fill styles:6. Plotiranje odnosno tampanje crte a.Kontrolisanje veli ine papira za tampanjeVeli ina papira se mo e odabrati iz jedne standardne liste i ozna iti dali je papirizra en in ima ili milimetrima.Mogu e veli ine papira na jednoj listi sudeterminisane sa tampa em koji je aktuelno konfiguriran.Ako je va ploterkonfiguriran za pridodati u inak (raster output),vi morate specificirati veli inu

inka u malim kvadrati ima slike nazvatim (pixels). Mora se naru iti dodavanjeveli ine papira kori tenjem Plotter Configuration Editor dialog box-a.Ako koristite jedan sistem tampa a , veli ina papira je determinisana osnovnimdokumentom koji se postavlja na Windows Control Panel-u. Osnovna veli inapapira se izlo i na Page Setup dialog box-u , kada kreirate jedan novi layout za tukonfiguriraciju ili mijenjate veli inu papira na Page Setup dialog box-u, ovaveli ina papira se para sa layout-om i preklapa paranu veli inu na katalogu plotterconfiguration (PC3) file.PlotiranjeRazumjevanje termina i koncepta koji se ti u plotiranja ine va e prvo iskustvolak e na Auto CAD-u.Plotter ManagerPlotter Manager je jedan prozor gdje se prelistavaju katalozi (plotter configuration(PC3)) za svaki ne sistemski tampa koji je instalisan. Plotter configurationkatalozi mogu biti kreirani za Windows sistem tampa a ako elite da AutoCADkoristi osnovne osobine razli ite od onih kori tenih sa Windows-om. tampa imapostavljenim konfiguracijama.Plotter configuration postavljanjima (settings)specificiraju se ulazne information, raster i vector graphics quality, paper sizes, icustom properties koje su zavisne od tipa tampa a.



Plotter Manager sadr i Add-a-Plotter wizard,koji je osnovni alat za kreiranjeplotter configurations. Add-a-Plotter wizard izla e vam informacije oko tampa akoje elite postaviti.LejautiJedan layout se reprezentuje jednom od tampanom stranom.Mo e se kreiratitoliko mnogo lejauta koliko je potrebno:Svaki lejaut je paran na svojoj vlastitojtabli i mo e se asocirati sa razli itim brojem strana na tampa u.Samo oni elementi koji se pojavljuju na od tampanoj strani takvi kao to sunaslovi blokova i druge oznake , su nacrtane na papiru na jednom lejautu.Kreiranjeobjekata je izvr eno na model tabli.Da se ovi objekti pregledaju na lejautu kreirajuse viewport-i u lejautu.Page SetupsKada se kreira lejaut specificiraju se postavljanja za tampa kao to je veli inapapira i njegova orjentacija za tampanje.Kada se klikne na ADD dugme Ovapostavljanja se mogu kontrolisati za lejaut i model table kori tenjem Page Setupdialog box-a. Ova postavljanja se mogu parati imenovati ili reimenovati iliizbrisati ili importovati biraju i ih iz nekog fajla iz Select Page Setup from Filedialog box-a za kori tenje sa drugim lejautima.Ako niste specificirali sva postavljanja na Page Setup dialog box-u kada stekreirali lejaut to mo ete upravo uraditi prije tampanja.Za vrijeme plotiranja mo e se izvr iti i prekrivanje stranice.Povremeno se Pagesetup mo e koristiti za aktuelno tampanje ili za paranje novog postavljanja.

Specificira se ime od korisnika definisanogpage setup koje se para.Sva postavljanjakoja su definisana od korisnikaprimjenjujete za aktuelni lejer paran nafajlu (user-defined page setup file).New Page Setup Name :Imenuje se novakorisnikova stranica postavljanja koja separa.

Page Setups : Listaju se sva postavljanjakoja su ve parana.Mo e se odabratiimenovana stranica postavljanja iz liste dase primjeni za aktuelnu tablu lejauta.

Rename : Reimenuje se odabrano ime sa liste koje je markirano.Delete :Bri e se markirano ime sa liste.Import :Uvozi se jedna stranica postavljanja koje je korisnik definisao iz drugihcrte a i primjenjuje se za aktuelni lejaut.Bilje ka :Kada se klikne na dugme Import pojavi se Select Page Setup from filedialog box iz koga se izabere fajl sa postavljenom stranicom (page setup ) da seprimjeni za tampanje aktuelnog lejauta.Slede a ilustracija vam prikazuje dialogbox –ove za uvoz na aktuelni lejat.(Import user defined page setup (s) box-om).



Ako ne elite da se svaki put izla e Page Setup dialog box ,mo e se zapo eti novicrte lejauta brisanjem boxa Show Page Setup Dialog for New Layouts opcije naDisplay tabli na Options dialog box-u.Ako ne elite da AutoCAD automatski crtajedan viewport za svaki novi lejaut razmarkirajte Create Viewport na New Layouts

opciji na Display tabli u Optionsdialog box-u.Da se pojavi Page Setup dialog boxizabere se komanda prema lijevojilustraciji .Ako komandu startate sakomandne linije :1.Command : PAGESETUP seupi e i pojavi vam se Page Setup

dijalog box sa naslovom lejauta ili modela u zavisnosi od startovanja komande.Nailustraciji na slovna strana Page Setup Vlastiti lejaut.

Definisanja na Page Setup dialog box-uLayout name ram : Indiccira se ime aktuelne table za plotiranje.Ram mo esadr avati 'Model' ili ime lejauta.Model tabla nemo e biti preimenovana.Page Setup name box : Klikanjem na jezi ak izlo i se lista za postavljanjeplotiranja.Sva postavljanja na Plot i Page Setup dialog box-ovima mogu bitiparana ,imenovana i ponovo uspostavljena u nekom periodu vremena.

Add dugme : Dodaje se novo imenovanje page setup i para se konfiguracijapostavljanja.

Plot Device tabla :

Plotter configurationram : Specificira seime ,lokacija i opisodabranog plotera ilitampa a koji je

montiran za vakompjuter.Klikanjemna jezi ak box-aizlo i se imetampa a.

Properties dugme :Izlo i se PlotterConfiguration Editordialog box u kojemse mo e pregledati ilimodificirati aktuelna

konfiguracija tampa a i okolina postavljanja.



Hints dugme : Izlo i se Help da vam asistira u izboru izboruu najpodesnijeg pogonatampa a .

Plot style table (pen assigments) ram : Specificiraju se stilovi plotiranja i stilplotiranja za aktuelnu plo u lejauta.Vi e obrazlo enja slijedi pri razmatranju stilovaplotiranja.Name : Izlo i se stil plotiranja table koja je primjenjena za lejaut.Da se modificiradefinicija imena stila plotiranja sadr anog na tabli stila plotiranja izabere se Edit.Edit dugme : Klikanjem na dugme izlo i se Plot Style Table Editor dialog box ukojem se mo e pregledati i modifikovati nekih od stilova plotiranja primjenjenih zaodabranu tablu stila plotiranja.New dugme : Kreira se nova tabla stila plotiranja od nule po etka ili ili osnovana najednom CFG, PCP, ili PC2 fajlu iz prethodne verzije AutoCAD ili AutoCAD LT.Izlo i se dijalog box u kome vi mo ete kreirati tablu novog stila plotiranja.Display plot styles kontrolni box :Markiranjem ili razmarkiranjem determini e sedali da se stilovi plotiranja izlo e u lejautu.Ova opcija nije mogu a za Model tablu.Options dugme : Izlo i se Plotting tabla od Options dialog box gdje se mogupregledati aktuelna postavljanja plotiranja.Display when creating new layout kontrolni box: Kad je markiran izlo i se PageSetup dialog box kad je novi lejaut izabran.Da se ponovo namjesti ova funkcijaodabere se Show Page Setup Dialog za New Layouts na Display tabli Optionsdialog box-a.Ok dugme : Zatvara se dialog box i paraju se promjene koje su izvr ene .Plot dugme : tampa se aktuelno izabrani model ili lejaut kori tenjem page settingspostavljanja koje ste primjenili u ovom dialog box-u.

Pomo za konfiguraciju tampa a Hintsdugme kliknutoKvalitet tampanja va eg tampa azavisan je od specifi nosti sadr aja va egcrte a i konfiguracije postavljanja za vatampa .Konfiguracija va eg tampa a se

mo e podesiti kori tenjem jednog odslede ih metoda:

• Koristite Plotter ConfigurationEditor dialog box.IzaberiteProperties na Plot dialog box-u ,ili dvostruko kliknite na PC3 fileza taj tampa na va oj mapiproizvo a plotera.

Za Windows system printers,koristi seCustom Properties dialog box, mogu izCustom Properties node na PlotterConfiguration Editordialog box-u..Cjelina stabla pogleda se izlo i za



olak avanje isjecanja i lijepljenja izme u PC3 fajlova i za obezbje enje pristupa zakalibraciju tampa a ,povr ine mogu e za tampanje i pridodavanje kontrola.Ako imate pote ko a za tampanje sa laserskim tampa em poku ajte koristitidrugi drajver .Ako se koristi Win98 PCL driver za jedan HP LaserJet 4SiMX,odabere se Raster Graphics za nasle ivanje plotiranja kompleksnih crte a.Bilje ka Sve preporuke za AutoCAD, sem drugih poznatih upu uju se za sveAutoCAD-osnovne produkte.Layout Settings tabla : Osnivaju se postavljanja za stranu lejauta i plotiranje.Izabere se Layout ili Plot Settings tabla da se specificiraju postavljanja za aktuelnimodel ili lejaut.Izborom Plot Device table specificiraju se alati tampanja,primjenjuje se jedna tabla stila plotiranja za aktuelni lejaut ili za kreiranje jednenove table stila plotiranja.Paper size an paper units ram :Izal u se odabrane veli ine papira i markiraju sejedinice u in ima ili milimetrima.Drawing orientation : Specificira se orjentacija crte a osnovana na Portrait iliLandscape.Tako e se mo e i determinisati da se crte okrene na dole Plotupside_down.

Plot area ram :Izla e se postavljanjeza povr inutampanja iz lejauta.

Layout : Defin e sepovr ina tampanjaza aktuelni lejaut sabiranjem veli inepapira.Lijevi donjiugao 0,0 je po etakpovr ine tampanja.

Extens : Specificirase koja povr inatampanja uklju uje

sve objekte u crte u.View : Specifira se koja povr ina tampanja za model je aktuelno izlo eni pogled.Window-Window dugme : Privremeno se gubi Page Setup ili Plot dialog box iobavje tavate se na komandnoj liniji da specificirate povr inu prozora zatampanje.

Plot scale ram : Izala e se lista skala plotiranja ili se obezbje uje ure ivanje box-ova za posebne skale plotiranja.Plot offset ram : Centrira se povr ina tampanja na formatu papira.



Plot options ram: Izla u se opcije tampanja takve kao to su : sa debljinama linija,stilovima plotiranja , tampanje sa poslednjim foratom papira i skrivanje objekata ,kao i red na kojem se geometrija plotira.Plot objects lineweight : Specificira se dali debljine linija da se postave za objekte ilejere kada se tampa.Plot with plot styles : Specificira se dali stilovi plotiranja su primjenjeni za objekte ilejere kada se tampaju.Kad se ova opcija izabere tampanje sa debljinama linija jeautomatski odabrano.Plot paper space last : tampa se prvo geometrija modela.Geometrija papira jeuobi ajeno tampana prije nego geometrija modela.Hide objects : Kod tampanja lejauta ,skrivaju se samo objekti na lejeru.Skrivenelinije su uklonjene za objekte u viewport-ima prostora modela to je kontrolisano saObject Properties window.

Slika 09.XIII Ilustracija dialog box-ova za izbor i uvoz definisanih page setup fajlova

Stilovi plotiranja Plot StylesJedan stil plotiranja se kontroli ekako jedan objekat ili sloj (layer) jeplotiran determinisanjem plotiranihosobina kao to su debljine linija,boja i stila ispunjavanja. Plot styletable su skupljene grupe stilovaplotiranja. Plot Style Manager jejedan ram koji pokazuje sve table

stilova plotiranja mogu e sa AutoCAD-om. Ilustracija lijevo i.Nalaze se dva tipa stila: zavisan od boje i imenovanja (color-dependent i named).Jedan crte mo e koristiti samo jednu tablu plotiranog stila .Vi mo ete preobratititj konvertovati jednu tablu stila plotiranja za drugu.Vi dakle mo ete mijenjati tablustila plotiranja jednog crte a kada ga jedanput koristite za postavljanje. Za color-dependent plot style tables, boje jednog objekta su determinisane kako suplotirane.Ovi fajlovi table stila plotiranja imaju zavr etke .ctb.Vi ne mo etepostaviti color-dependent plot styles direktno za objekte.Umjesto da kontroli ete



kako se jedan objekat plotira vi mu promjenite boju.Na primjer svi objekti pode enicrvenom bojom na jednom crte u plotiraju se na isti na in.Named plot style tables koriste se plot styles koji se pode ava direktno na objektu islojevima (layers). Ovi katalozi tabli stilova plotiranja imaju zavr etak.stb.Njihovim kori tenjem omogu uje se svakom objektu na crte u da se plotirarazli ito u zavisnosti od njegovih boja.

Slika 10.XIII Dialog box-ovi za izbor stila plotiranja i konfiguraciju plotera.

Bilje ka :Ako izvr ite izbor komande Plotter Manager ili Plotter Styles Manager izFile menija pojavi e vam se dijalog boxovi :

• Plotter Manager na kome se izvr i izbor plotera za konfiguraciju posle egase pojavljuje niz dialog box-ova na kojima se vr i upisivanje podataka posamim obrazlo enjima na dialog box-ovima da se na kraju sa zavr etkomizabere Finish za konfiguraciju u paranje konfiguracije plotter-a.

• Plotter Styles Manager dijalog box na kome se izvr i izbor stila plotiranja,da se kroz niz box-ova sa upustvima za uno enje i uno enje odgovaraju ihpodataka izvr i postavljanje stila plotiranja za odgovaraju i ploter.

Bilje ka :U op ete najve i broj Windows sistema tampa a koji su konfigurirani zadesktop Windows-a ne treba konfigurirati za fajl.Svi mogu i sistemi Windowstampa a pojavljuju se u listi Plot Device na Page Setup ili Plot dialog box-u.Sa

Windows sistemom tampa a vi mo ete plotirati va crte .

Prethodno pregledanje crte a za tampanjePREVIEW komandom se izlo i prethodno puna stranica aktuelnog crte a.Prethodno pregledanje se osniva na aktuelnoj konfiguraciji plotiranja koje jedefinisano sa PAGESETUP komandom.

Komandu birate lijevo prema ilustraciji1. Command : Preview se upi e i pritisne Enterda vam se pojavi ilustracija 11.XIII.2.Pritisne se ESC ili ENTER da se iza e izkomande ili se desno klikne na povr inu da se

pristupi Plot Preview dopunskom meniju u kojem se nude dodatne Auto CAD



opcije za prethodno pregledanje.Krsti mi a se promjeni u jedno uve avaju estaklo sa znakom plus (+) i minus (-).Povla enjem krsti a prema vrhu ekrana dokse dr i pritisnuto dugme mi a pove ava se prethodna slika.povla enjem sapritisnutim dugmetom prema dnu ekrana prethodna slika se smanjuje.Iz dodatnogmenija koji se pojavi mogu se izabrati opcije: Exit za izlazak iz komande,KomandaPlot za tampanje crte a i Pan ,Zoom ,Zoom Window i Zoom Orginal opcije zapode avanje pregledanja crte a.

Slika 11:XIII Ilustracija prethodnog pregledanja crte a sa dodatnim menijem komandi

Izla e se crte koji e se pojaviti kada se od tampa na papiru.Parcijalno pregledanje crte a za tampanje.Akona Plot dialog box-u kliknemo na dugme PartialPlot Preview pojavi e nam se dialog box gdje seizlo i prethodno slika modela crte a ili lejautakoja e biti izlo ena za kona no plotiranje.Izlo ese aktuelne povr ine tampanja osnovane naveli ini odabranog papira za tampanje nasamom tampa u.U donjem dijelu dialog box-ase izlo i neko upozorenje koje se primjenjuje zakonfiguraciju tampa a.OK:Izborom dugmeta zatvara se dialog box i

paraju se neke promjene koje ste izvr ili.

Prewiw pokazuje kako e crte izgledati kada se plotira.



Kada ste kreirali vi e page setup-a imenuju i ih u Page Setup dialog box-u, ondase koristi Plot Preview u Plot dialog box-u , bilo kako prethodno pregledanje nereflektuje korektno Plot Style Table koja je bila odabrana kada je page setup biokreiran.Da se rije i ovaj problem korektnog reflektovanja Plot Style Table koristese slede i metodi:Method #1Odabere se kontrolni box Save Changes to Layout u Plot dialog box-u prije negoto se prethodno pregleda crte .Vi ete onda vidjeti crte sa eljenom Plot Style

Table.Method #2

1. Odabere se eljeno postavljanje plotiranja , plot style table, i plot device uPage Setup sekciji od Plot dialog box-a.

2. Izabere se dugme Add i doda se jedan Page Setup istog imena kojeg eliteda pregledate izborom redefinisanja istog.Ovim se uradi najskorijedodavanje Page Setup-a , a promjene e biti parane bez obzira odpostavljanja na Save Changes to Layout opciji.

Ako elite da pregledate alternativne Page Setups-e moraju se slijediti ovi koraciponovo za svaki page setup.

Plotiranje crte aPlotiranje odnosno tampanje crte avr i se Plot komandom.Komandu birateprema lijevo prikazanoj ilustraciji.Izborom komande pojavi vam se Plotdialog box na koma se uradi slede e:Specificira se tampa i okolinapostavljanja i plotira se va crte . Da se

uputi vi e od jednog lejauta za plotiranje , izaberu se lejaut table koje elite daplotirate a onda se izabere dugme Ok da se izvr i plotiranje odnosno tampnjecrte a.Za izabrani tampa ili plotter svi lejauti moraju biti konfigurirani zaodabrani tampa ili plotter.Plot dialog box uklju uje slede e table : Plot Device, Plot SettingsDodatne opcije : Layout Name, Page Setup Name, Full Preview, Partial PreviewObavje tavate se koje ste promjene izvr ili za postoje u plotter konfiguraciju (PC3)file.Promjene se mogu izbrisati izborom OK da se prekrije PC3 file, ili sespecificira jedno novo ime fajla za modificirani PC3 file.Apply Changes for the Current Plot Only :Koriste se promjene koje su izvr ene za PC3 file na aktuelnom nacrtu ali se neparaju u PC3 file.

Save Changes to the Following File :Specificira se staza od PC3 file koju ste promjenili .Da se zadr i orgonal PC3 file,specificira se novo ime fajla.



Plot Device tabla :Specificira se plotter ili tampa za kori tenje ,jedne plote style table ,lejauta ilisvih lejauta za tampanje i informacije oko plotiranja za fajl.

Plotter ConfigurationIzlo i se aktuelno konfigurirantampa port-a za koju je vezan

ili njegova network lokacija ineki dodatni od korisnikadefinisani komentar okoplotter-a- tampa a.Jedna listaod nekih mogu ih sistematampa a i PC3 file imenuju se

izlo eni i listi Name.Ispred seizlo i jedna ikona tampa a dase identifikuje kao jedan PC3file ime ili jedan sistem printer-

a.Lijevo ilustracija prikazuje upozorenje :Ako odabrani tampa ne podr avaodabranu veli inu papira lejauta,upozorenje se izlo i i plotter-ovaosnovna veli ina papira se automatski

odabere izborom OK.Veli ina papira sepostavlja na Layout Settings tabli.Properties : Izlo i se Plotter ConfigurationEditor (PC3 Editor), gdje se mo e modificiratiili pregledati aktuelna konfiguracija plotera:port-e,, device, i media postavljanja .Na dialog box-u se nalaze tri plo e: Generaltabla , Ports tabla i Document Settings tabla.Izabere se jedna tabla da se pregledaju ilimodificiraju informacije plotiranja.General tabla : Sadr i informacije oko aktuelnekonfiguracije pogona-drajvera.Ports tabla izla e mogu a mjesta pristajanja zaaktuelnuo konfiguriran tampa -plotter.Device and Document Settings tabla : Sadr iinformacije oko plotiraju e sredine ,grafi kog

postavljanja i posebnog postavljanja tamapa a-plotera.Za vi e informacijapogledajte poglavlja o Plotter Manager komande.Hints :Izlo e se informacije oko specifi nog tampa a.



Plot Style Table (Pen Assignments) ram:Postavlja se i ure uje se tabla stilaplotiranja ili se kreira nova tabla stila plotiranja.Name :Izla u se table stila plotiranja primjenjenog za aktuelnu tablu modela ililejauta i izla e se lista mogu ih tabli stila plotiranja.Ako se odabere vi e od jednetable lejauta ,a one imaju primjenjene razli ite table stilova plotiranja lista se izla ekao "Various."Edit : Ako izaberete neki plot style table razli it od None izlo i se Plot Style TableEditor dialog box gdje se mo e preurediti odabranu tablu stila plotiranja.New : Izla e se jedna tabla stila plotiranja wizards u zavisnosti od pona anjaosnovnog postavljenog stila plotiranja (color-dependent or named) kojeg steodabrali u Options dialog box-u, Plotting tabli. Koristite wizard da se kreira novaplot style table.Plot Stamp :Smje ta se pe at plotiran na specificiranom uglu svakog crte a i/ilinjegov ig za fajl.. On : Pali se plotiranje pe ata.

Settings : Izla e se Plot Stampdialog box, u kojem se moguspecificirati informacije kojeelite da primjenite za tampanje

po ata takvih kao to su imecrte a,datum i vrijeme ,veli inaskale i dr.Specificira se informacija za plotstamp.Plot Stamp Fields : Specificirase informacija crte a koju eliteprimjeniti za pe atiranje.Odaberu

se polja separisana sa zarezom i prostorom.Drawing Name : Uklju uje se ime crte a i staza za informaciju pe atiranja.Layout Name :Uklju uje se ime lejauta za informaciju pe atiranja.Date and Time : Uklju uje se vrijeme i datum za informaciju pe atiranjaBilje ka: Format datuma i vremena su determinisani sa Regional Settings dialogbox-om u Windows Control Panel. tampanje pe ata koristi se kratkimozna avanjem datuma i vremena.Login Name : Uklju uje se ime iga koje je sadr ano u LOGINNAME systemvariable, na informaciji pe atiranja.Device Name :Uklju ue se ime tampa a za informaciju pe atiranja.Paper Size :Uklju uje se veli ina papira za konfigurirani tampa u informacijipe atiranja.Plot Scale :Includes the plot scale in the plot stamp information.Preview : Obezbje uje se jedno vizulno izlaganje lokacije pe atiranja osnovane nalokaciji i i rotacionim vrijednostima koje ste specificirali u Advanced Options



dialog box-u Ne mo e se prethodno pregledati pe atiranje nekim drugimna inima.Ovo nije prethodno pregledanje sadr aja pe atiranja.User Defined Fields : Obezbje uje se tekst koji mo e biti optimalno plotiran ,unijeti unijet na plotiranom vremenu.Odabrane vrijednosti na svakom listi definisane odkorisnika e biti tampane.Na primjer mo e se naseliti jedna lista sa tipovimaokoline ili cijena a druga sa imenima poslova.Ako je user-defined value postavljena<none>, onda nema definisane informacije za plotiranje.Add/Edit :izla e se User Defined Fields dialog box gdje se mo e dodati ,urediti iliizbrisati korisnikom definisana polja.Plot Stamp Parameter File : paraju se informacije pe ata u fajlu sa zavr etkompss. Vi estruki korisnici mogu pristupiti istom fajlu i pe atiti njihove plotereosnovane na postavljanjima kompanije.AutoCAD je obezbjedio dva PSS fajla—Mm.pss i Inches.pss—koji su locirani uSupport folder. Osnovni incijali parametara fajla imena pe atiranja su deterinisanisa regionalnim postavljanjima operativnog sistema kad je instalisan AutoCAD .Load :Izala e se Plotstamp Parameter File Name dialog box (jedan standardni fajlslekcioni dialog box ) u kojem se mogu specificirati lokacija parametra fajla kojegelite da koristite.

Save As para se aktuelno postavljanje pe atiranja u novom fajlu parametra.Advanced : Izla e se Advanced Options dialog box, u koem se mo e postavitilokacija ,osobine teksta i jedinice pe atiranja.Dakle mo e se kreirati fajl iga ipostaviti njegova lokacija.What to Plot :Defini e se ta se eli tampati-plotirati.Current Tab :Plotira se aktuelni model ili lejaut table.Ako su odabrane vi estruketable .tabla iji crte je vidljiv se plotira.Selected Tabs :Plotiraju se pre izabrana model ili lejaut table.Da se odaberuvi estruke table dr i se pritisnuta na dole CTRL tangenta dok se biraju.Ako je samojedna tabla izabrana ova opcija je ne mogu a.All Layout Tabs : plotiraju se sve table lejauta bez obzira koja je tabla izabrana.Number of Copies :Ozna ava se broj kopija za tampanje.Ako su vi estruki lejauti ikopije odabrane ,neki lejauti koji nisu postavljeni za plotiranje za fajl ili AutoSpoolproduciraju pojedina ne crte e.Plot to File :Plotira se u inak za fajl prije nego za tampa -plotter.Plot to File :Plotira se za fajl.File Name :Specificira se ime plot file.Osnovna postavka imena plot file je imecrte a i ime table separisano sa crticom sa .plt zavr etkom fajla.Location :Izla e se imenik lokacije gdje se skladi ti plot file.Osnovna lokacija jemapagdje je prebivali te crte a.[...] :Izla e se standardni prelistava za Browse for Folder dialog box,gdje se mo eizarati mapa za skladi tenje plot file.Search the Web : Izla e se Browse the Web - Save dialog box, gdje se mo e izabratijedan URL za skladi tenje plot file.



Plot Settings Tabla (Plot Dialog Box)Specificira se veli ina papira ,orjentacija ,povr ina plotiranja i skala i druge opcije.

Paper Size and Paper UnitsIzla u se mogu e veli inepapira za odabrani tampa -ploter.Aktuelna veli ina papiraje indikovana sa irinom (Xdirekcijm ose) i visinom(Y direkcije ose). Ako nijeplotter odabran punastandardna lista veli ina papirase izlo i i mogu a je zaselekciju.Osnovne veli inepapira su postavljene zatampa e kad se kreira PC3 file

sa Add-a-Plotter wizard. Zavi e informacija o Add-a-Plotter wizard, pogledajte vizuelni i tonski prilog u Help-u na Windows media play-u.Koristite plotere i tampa e u Driver and PeripheralGuide. Veli ina papira koju ste odabrali parana je sa lejautom i prekrilapostavljanja PC3 file.Ako se plotiraju pridododate slike takve kao to su BMP ili TIFF file, veli inaplotiranja je specificirana u kvadrati ima nazvatim ( pixels), ne u in ima ilimilimetrima.Plot Device : Izla e se ime aktuelno odabranog tampa a ili plotera.Paper Size : Izla e se lista mogu ih veli ina papira.Jedan ikona za veli inu papirailustruje orjentaciju plotiranja papira.Printable Area :Izla e se aktuelna povr ina na papiru koja je kori tena za osnovuplotiranja na aktuelnoj veli ini papira.Inches :Specificificiraju se inches za jedinice plotiranja.MM : Specificificiraju se milimetri za jedinice plotiranja.Drawing Orientation :Specificira se orjentacija crte a na papiru za plotiranje kojepodr ava landscape ili portrait orientaciju. mo e se promjeniti orjentacija crte a dase ostvari 0-, 90-, 180-, ili 270-plot rotacije biranjem Portrait, Landscape ili PlotUpside-Down. Ikonom se reprezentuje sredina orjentacije odabranogpapira.Ikonom velikog slova se reprezentuje orjentacija na stranici crte a.Portrait :Orjenti e se i plotira se crte tako da kra a ivica papira reprezentuje vrhstranice.Landscape : Orjenti e se i plotira se crte tako da du a ivica papira reprezentuje vrhstranice.Plot Upside-Down :Orjenti e se i plotira se crte sa obrtanjem na dole.Bilje ka: Orjentacija crte a je postignuta sa PLOTROTMODE system variable.Plot Area :Specificira se porcija crte a koja e biti plotirana.



Layout/Limits : Plotiranjem lejauta plotira se sve u marginama specificiraneveli ine papira sa kalkulisnim po etkom od 0,0 u lejautu.Plotiranjem sa Model table , plotira se cijela povr ina crte a definisana granicamacrte a.Ako aktuelni viewport nije izlo en kao ravan pogled ova opcija ima istiefekat kao Extents opcija.Extents : Plotira se porcija aktuelnog prostora crte a koji sadr i objekte.Svegeometrije u aktuelnom prostoru su plotirane. AutoCAD mo e regenerisati crte daprekalkuli e ispru anje prije plotiranja.Display : Plotira se pogled na aktuelnom viewport-u na odabranoj Model tabli iliaktuelnom pogledu prostora papira u lejautu.View : Plotira se pogled paran sa VIEW komandom.Mo e se odabrati imenovanipogled iz obezbje ene liste.ako nisu parani pogledi u crte u ova opcija nijemogu a.Window : plotira se ili se tampa porcija crte a koja se specificira.Ako se odaberedugme Window, Window windows opcija biva mogu a.Koristi se ta kastomarkiranje dva suprotna ugla povr ine koja bih bila plotirana ili se upi ukordinantne vrijednosti.1.Specify first corner: Specificira se jedna ta ka2.Specify other corner: Specificira se druga ta ka.Plot Scale :Kontroli e se relativna veli ina jedinica crte a sa plotiranim –tampanim jedinicama.Osnovna postavljanja skale su 1:1 kad se plotira

lejaut.Osnovno postavljanje je Scaled to Fit kad se plotira Model tabla. Kad sebiraju standardne skale,skala se izlo i u Custom.Bilje ka: Ako je Layout opcija specificirna u Plot Area, AutoCAD plotira aktuelnuveli inu lejauta i ignori e opcije specificirane u skali (Scale).Scale :Defini e se egzaktno skala za plotiranje. etiri najskorije kori tene standardneskale se izlo e na vrhu liste.Custom :Korisnik defini e skalu.Mo e se specificirati posebna skala upisivanjembroja in a ili milimetara jednakih sa brojem jedinica crte a.Scale Lineweights : Skalira se debljina linije proporcionalna za skaluplotiranja.Debljine linija su normalno specificirane za debljinu tampanih objekatai specificiraju se sa veli inom debljine bez obzira na skalu plotiranja.Plot Offset :Specificira se offset povr ine plotiranja od lijevog donjeg uglaspecificirane povr ine tampanja pozicionirane na lijevoj donjoj marginippira.Kordinantni po etak ofseta se mo e upisivati sa negativnim i pozitivnimvrijednostima .Vrijednosti jedinica plotiranja su u in ima ili milimetrima na papiru.Center the Plot : Automatski se kalkuli u X i Y vrijednosti ofseta za centarplotiranja na papiru.X : Specificira se po etak plotiranja u X direkciji.Y : Specificira se po etak plotiranja u Y direkciji.Plot Options : Specificiraju se opcije za debljine linija.stilove plotiranja,skrivenelinije i red na kojem se objekti plotiraju.



Plot with Lineweights : Specificira se dali da se primjenjene debljine linija zaobjekte i lejere plotiraju.Plot with Plot Styles :Specificira se dali da se primjenjeni stilovi plotiranja zaobjekte i lejere plotiraju.Kad se odabere ova opcija Plot with Lineweights jeautomatski odabran.Plot Paperspace Last : Plotira se geometrija prostora modela prvo.Geometrijaprostora papira se uobi ajeno prije plotira od geometrije prostora modela.Hide Objects : Plotiraju se pogledi prostora modela sa uklonjenim skrivenimlinijama.Uklonjena skrivena linija za objekte u viewport-ima lejauta je kontrolisanabiranjem granica viewport-a a onda biranjem Hide Plot u Properties window.Efekat ovog postavljanja se reflektuje u plot preview, ali ne i u lejautu.Plotiranje crte a se vr i slede im nizom komandi :1. Command : Plot se upi e i pritisne Enter da se pojavi Plot dialog box na komaese izvr i slede e:2. Na Plot dialog box, Plot Device tab, ispod Plotter Configuration,odaberi jedan izName box-a.3.(Optional) Ispod Plot Style Table (Pen Assignments), odaberi jedan plot styletable iz Name box.4.(Optional) Ispod Plot Stamp, markiraj On da se upali plot stamping. OdaberiSettings da specificira plot stamp settings. (Plot stamping se de ava u vremenuplotiranja ,a nije u paran sa crtanjem.)5.Odaberi Plot Settings tab.6.Ispod Paper Size i Paper Units, izaberi veli inu papira iz Paper Size box-a.7.Ispod Drawing Orientation,odaberi jednu orjentaciju.8.Ispod Plot Area, specificiraj dio crte a kojeg elite plotirati.9.Ispod Plot Scale, odaberi jednu skalu iz Scale box.10.Odaberi OK.Da se izvr e postavljanja lejauta i konfigurira tampaDa se postavi jedan layout i izvr i plotiranje va eg modela vi mo ete izabratirazli ite procedure.Obzirom da je Auto Cad-2000-ov Help obezbjedio jednuvizulenu i tonsku pomo kako se to radi ovom prilikom neka op irnija obrazlo enjao tome kako se to radi mo i ete i sami visuelno da snimite i na prakti an na invidite kako je to kompanija uradila i predlo ila da se radi .Za po etak vi treba da

ete u Help po ve ranije obja njenom na inu ukucate plotting na Topic odjeluHelpa i prona ete podvu eno plavo rije Play da izvr ite startovanje va egWindows Media Play i izvr ti klikanje na rije Play kako bih se startovala vizuelnaprezentacija na va em ekranu procedura postavljanja i pode avanja Layout zatampanje.

Na video i tonskom snimku obja njeno je slede e:• Postavljanje veli ine papira za jedan layout• Dodavanje jedne pode ene veli ine papira iz scratch• Dodavanje jedne nove pode ene veli ine papira startovanjem iz jedne

postoje e veli ine papira .



• Da se preuredi custom paper size• D se izbri e jedan custom paper size• Da se modifikuje standardna veli ina papira.• Da se postavi orjentacija plotiranog cre a.• Pode avanje Pen Assignment i drugih karakteristika.• Ofsetovanje po etka plotiranja.• Postavljanje povr ine za plotiranje i pode avanje izlaganja.• Postavljanje plot skale na jedan layout• Da se postavi skala za Fit opciju kad se plotira.• Da se skaliraju debljine linija na jedan layout• Da se kreira jedan layout kori tenjem wizard-a.

Slika 12.XIII Ilustracije dialog box-ova koji se pojavljuju na video snimcima

Primjeri slika ilustruju po etak tonske i vizuelne prezentacije postavljanja lejauta ,konfiguracija tampa a i odre ivanje posebnih veli ina papira za tampanje va egcrte a.

Slika 13.XIII Video i tonske reprezentacije postavljanja stilova plotiranja za tampanje crte a

Kako emo izvr iti konfiguraciju plotera odnosno tampa a kao to nam video itonski snimci prikazuju vidje emo u narednim obrazlo enjima Plotter Manager iPlotter Styles Table Editor dijelovima poglavlja.



Rukovanje ploterima i njihova konfiguracija

Da se izvr i postavljanje tampa a i ploteraza tampanje koristi se Plottermanagerkomanda koja se bira prema lijevoj

ilustraciji.Startovanjem komande pojavi se Plotters dialog box za izbor tampa a zakonfiguraciju.Na Plotter Configuration Editor dialogbox-u se vr i modificiranje spajanjaporte plotera PC3 fajla i postavljanja

inka ,uklju uju i sredinu,grafiku,fizi ke konfiguracijeolovke,posebne osobine ,incijalnapostavljanja ,kalibraciju i definisanjaveli ina papira.Ove opcije konfiguracijase mogu povla iti iz jednog PC3 file zadrugu.

Da se starta Plotter Configuration Editor box ima nekoliko na ina:• Dvostruko se klikna jedan PC3 fajl iz Windows Explorer prozora ili se

desno klikne i izabare Open. (sa osnovnim postavljanjem , PC3 falovi suuskladi teni u autocad 2002\plotters folder).

• Izabere se Edit Plotter Configuration iz Add-a-Plotter wizard.• Izabere se Properties u Page Setup dialog box-u.• Izabere se Properties u Plot dialog box.

U zavisnosti od va e konfiguracije tampa a dodatne opcije mogu biti mogu e naDevice and Document Settings tabli. Na primjer kad se konfigurira ne sistemskiplotter mogu se modificirati karakteristike olovke (pen)Plotter Configuration Editor dialog box uklju uje slede e table : General, Ports,Device i Document Settings

General tabla:Sadr i osnovne informacije okonfiguraciji plotter-skog (PC3) file. Mo e se dodavatiili modificirati informacija na povr ini Description:Ostatak table je samo itaj.Plotter Configuration File Name :Izla e se ime fajlakojeg ste primjenili u Add-a-Plotter wizard.Description : izla e se informacija koju elite dauklju ite o plotter-u.Driver Information : Izla u se slede e informacije:

• Plotter driver type (system or nonsystem), ime,model i lokacija.

• HDI driver file verzije broja (AutoCADspecialized driver files)

• UNC ime network server-a (ako je plotter spojen za network server)



• I/O port (ako je plotter lokalno spojen)• Ime sistemskog tampa a (ako je konfigurirani plotter je sistemski

tampa .)• PMP (Plot Model Parameters) ime fajla i lokacija (ako je PMP file vezana

za PC3 file)

Ports tabla :Mijenja se postavljanje komunikacija izme u konfiguriranog plotera iva eg kompjutera ili network sistema.Mo e se specificirati dali se eli vr itiplotiranje kroz jednu portu ,plotiranje za fajl ili da se koristi Auto Spool.

Peripheral Guide.Ako se plotira kroz paralelnu port-u mo e sespecificirati vrijednost timeout .Ako se plotirakroz serijsku portu mo e se promjeniti baud rate,protocol, flow control i ulaz (input) i izlaznevrijednosti timeout-a..Plot to the Following Port : alje se crte zaplotiranje kroz specificiranu portu.Plot to File : alje se crte za specificirani fajlna Plot dialog box-u.AutoSpool : Se koriste AutoSpool usluge zaplotiranje crte a specificiranim na Files tabli uOptions dialog box-u.Port List : Izla e se lista i opis mogu ih portilokalne i network. Ako je network porta, ime

network tampa a se izlo i.Show All Ports :Pokazuju se sve mogu e porte na kompjuteru bez obzira odmogu ih porti na ploteru.Browse Network :Izla u se network izbori tako da je mogu e spajanje za drugeprimjere nesistemskih plotera.Configure Port : Izla e se obadva bilo jedan ili drugi Configure LPT Port dialogbox ili Settings for COM Port dialog boxDevice and Document settings tabla :kontroli u se mnoga postavljanja na PC3 fajlu.Klike se ikona na neku od ta aka zapregledanje i mijenjanje specifi nih postavljanja.Kad se mijenja jedno postavljanjeva e promjene se pojavljuju uuglovnim zagradama (< >) slede i imepostavljanja.Jedna kontrolna oznaka se izlo i preko ikone ta ke sa promjenjenomvrijednosti.Bilje ka: Samo mogu a postavljanja za konfigurisani tampa su izlo ena na stablupogleda.Osim toga nisu mogu a ure ivanja istog postavljanja ako je napravaru ica postavljanja kroz Custom Properties ili nema mo podr avajna.Media Node : Specifira se jedan izvor papira ,veli ina tip i odredi te.Mogu apostavljanja su zavisna od podr anih oblika va eg konfiguriranog plotera.ZaWindows sistem tampa e mora se konfigurirati sredina postavljanja kori tenjem



Custom Properties node. Specificiranje posebnih osobina vr i se prema slede imnizovima komande:

1. Iz File menija se izabere PlotterManager.

2. Dvostruko se klikne konfiguracijaplotera (PC3) file, ije posebneosobine se ele promjeniti.

3. U Plotter Configuration Editordialog box-u se izabere Deviceand Document Settings tabla.

4. U stablu pogleda se odabereCustom Properties. Ispod AccessCustom Dialog se izabere dugmeCustom Properties.

5. Postave se osobine za tampa iliplotter.Osobine variraju uzavisnosti od proizvo a plotera.

6. Izabere se Ok da se izlazi izsvakog dialog box-a.

Source and Size :Specificira se izvor papira i veli ina.• Source: Specificira se izvor papira na primjer :napajanje ravnim papirima ili

u rolni papirima.• Width: Specificira se irina rolne papira za izvor roll-fed source.• Automatic: Omogu uje se tampa u da specificira podesan izvor papira,• Size: Izla e se lista mogu ih izvora papira u obadva standarda i posebnim

veli inama papira.• Printable Bounds: Izla u se ograde tampanja.

Media Type : Izlo i se lista tipova sredine podr ane konfiguracijom plotera.Duplex Printing : Determini e se dvostrano tampanje i tipovi margina.Opcijemargina su mogu e samo za plotere koji podr avaju dvostruko tampanje.

• None: Indikuje se tampanje samo jedne strane.• Short Side: Smje ta se povezuju a marginala samo na kra oj strani papira.• Long Side: Smje ta se povezuju a marginala samo na du oj strani papira.

Media Destination :Izla e se lista mogu ih odredi ta sredine za konfiguriran ploter,takav kao to je poravnjavaju i ,isjecaju i i spajaju i (collating, cutting i stapling).Ove opcije su mogu e samo za plotere koji su podr ani ovom funkcijom.Physical Pen Configuration Node (for Pen Plotters Only) :Kontroli u se specifi ne olovke u pen plotter-u. Lijevo okno od Device andDocument Settings table izlo i plo u kori tenu za opis boje ,debljine i brzine svakeolovke u ploteru.



Bilje ka: AutoCAD nemo e otkriti fizi ku informaciju olovke automatski :mora seobezbjediti ova informacija za va pen plotter ispod Physical Pen Characteristics.Pen Configuration :Specificiraju se postavljanja za plotere olovke:

• Prompt for Pen Swapping: Omogu uje vam se da koristite vi e od jedneolovke dok se plotira na jednom pojedina nom ploteru olovke.IspodPhysical Pen Characteristics, mogu se specificirati postavljanja za tolikomnogo olovki koliko elite. AutoCAD vas obavje tava kada treba dapromjenite olovke.

• Area Fill Correction: Omogu uje se AutoCAD –om da se kompenzira zadebljinu olovke plotiranjem povr ine polja i debljine polylinija. AutoCADskuplja svaki polygon polovinom debljine olovke kori tene za njegovocrtanje.Ova opcija spre ava plotter od preuveli avanja povr ine poljakori tenjem iroke olovke i osigurava preciznost.Ova opcija se koristi akoplotiranje mora biti ta no za polovinu debljine olovke isto tako kako jetampana kru na ilustracija.

• Pen Optimization Level: Reducira se vrijeme plotiranja i pove aje seefikasnost olovki sa optimalizacijom kretanja. Na primjer mogu sesprije iti olovke od dupliranja tragova linija.Ako va crte koristi mnogoboja ili debljina mo e se skratiti vrijeme potrebno za promjenu olovkibiranjem Adds Pen Sorting. AutoCAD e plotirati svaki objekat koji sekoristi parcijalnom olovkom prije paljenja za drugu olovku.svaki metod ulisti uklju uje optimalizaciju metoda njegovim izvr avanjem u listi (izuzevza No Optimization).

Physical Pen Characteristics :Da se plotira va crte korektno na ploteru olovke,treba da se obezbjedi informacija o olovkama u va em ploteru.Za svaku olovku uva em ploteru specificira se boja i debljna.Da se optimiziraju performance olovkespecificira se jedna brzina.Bilje ka:Ovo je tr ena informacija; AutoCAD ne mo e detektovati fizi kuinformaciju olovke automatski.

• Color: Specificiraju se boje olovki u va em ploteru . AutoCAD izabira bojuolovke koja se najbli e sparuje sa bojom objekta.Mogu se primjenjivati bojeza va e olovke koje odgovaraju za svaku boju objekta.Koristi se lista Colorda se odabere jedno od slede ih postavljanja: No Pen, Red, Yellow, Green,Cyan, Blue, Magenta, Black, ili Other. Ako se izabere Other, izlo i seSelect Color dialog box obezbje uju i pristup za potpunu paletuboje.Koristite No Pen da se indikuje koja olovka nije u jednoj parcijalnojpoziciji.

• Speed: Pode ava se brzina na osnoviama pen-by-pen.Ove karakteristike sukorisne na primjer ; za lagano spu tanje dole olovki koje skaku u.Svakiproizvo olovke preporu uje brzinu olovke za svaki tip sredine.Zanajbolje rezultate ,koristite ove vrijednosti.Mo e se specificirati brzinaolovke u milimetrima ili in ima na sekundu.



• Width: Specificiraju se debljine va ih olovki tako da AutoCAD ih mo edetrminisati ,ako su potezi vi ezna ne olovke potrebni za crtanje irokihlinija . irina olovke se mo e specificirati u in ima ili milimetrima.Da seuvjerite za biranje debljine olovke sparite je sa aktuelnom debljinomolovke.Lista obezbje uje skup zajedni kih irina olovke.

Specificiranjem karakteristika olovke ovdje ne rezmje taju se tabele olovke kojemo ete uvesti iz PCP, PC2, ili CFG fajlova iz AutoCAD Release 14, AutoCAD LT98, ili ranijih rje enja.Graphics Node :Specificiraju se postavljanja za tampanja vektorske grafike,pridodatih grafika i TrueType teksta. U zavisnosti od mogu nosti plotera mo e semodificirati dubina boje,rezolucija i izmje anost (dithering?). Mo e se odabrati

inak ili sa bojom ili monochrome za vektorske crte e.Kad se tampaju pridodateslike na ploteru sa ograni enom memorijom ,performanse se mogu pove atipravljenjem samih promjena za kvalitet tampanog u inka.Ako se koristi nesistemski ploter koji se podr ava razli itim koli inama instalisanog rama memorije,mogu se obezbjediti takve informacije za pobolj anje performansi.Installed Memory :Obezbje uje AutoCAD sa koli inom totalne memorije (RAM)instalisnom na jednom nesistemskom ploteru.Ova opcija je samo mogu a za neWindows sistem tampa a koji prihvataju optimalnu memoriju.Ako tampa imaekstra memorije ,specificirajte totalnu koli inu memorije.

• Total Installed Memory: Specificira se totalno instalisana memorija umegabajtima.Drajver plotera koristi informaciju memorije da detrmini edali opseg ili kvalitet degradacije slike je tra en da sprije i system od

isticanja memorije.Vector Graphics

Obezbje uju se opcije za specificiranjedubine boje,rezolucije i ditheringvektorskog u inka.Neke opcije VectorGraphics u me usobnim odnosima;promjenama jedne opcije mo e seuticati drugim mogu im opcijama:

• Color Depth: Izlo i se lista zabiranje dubine boje zakonfigurirani plotter.Opcijedubine boje mijenjaju se kaokad se mijenjaju vrijednostirezolucije i dithering-a. Ve adubina boje koristi vi ememorije i plotiranje trajedu e.Mo e se specificirati

inak bilo boje bilomonochrome output.

• Resolution: pode ava se DPI



(ta kice na inch) resolucija konfiguriranog plotera.Mijenjanjem DPIresolucije mijenjaju se mogu e opcije u Dithering listi. postavljanje vi erezoluzije zauzima vi e memorije i uzima du e vremena za plotiranje negopostavljena ni a rezolucija.

• Dithering: Specificira se jedan izbor rasipanja (dithering) za ne osnovanetampa e na olovic.Neki izbori dithering-a uzrokuju sporije plotiranje.

Raster Graphics (Non-Pen Plotters Only) : specificira se razmjena (trade-offs)izme u brzine plotiranja i u inka kvaliteta kad se plotiraju pridodati objekti.Ako sereducira kvalitet slika pove ava se brzina u inaka. Ako su ograni eni ponovniizvori sistema ,reduciranjem kvaliteta slike mo e reducirati anse isticanjamomorije dok se vr i plotiranje.Ove opcije su mogu e samo za pridodate naprave(raster devices), ne pen plotera.

• Raster: Specificira se pozicija na slajdu kojom se balansira kvalitet u inkasa memorijom i brzinom plotiranja.pozicija slajda na (at None) izbacuje izpostupka tampanje pridodatih slika. Degradacijom kvaliteta slikedozvoljava vam se tampanje u kra em vremenu.Pozicija slajda na (at Best)za najbolji u inak je na tro ku memorije i brzini plotiranja.

• OLE: Specificira se pozicija na slajdu kojim se balansira u inak kvaliteta sakori tenjem memorije i brzine plotiranja.Pozicija slajda na (at None) je zaizbacivanje iz stroja tampanja OLE objekata. degradacijom kvaliteta slikeomogu uje vam se plotiranje za kra e vrijeme.Pozicija slajda na (at Best) jeza najbolji u inak na tro ku memorije i brzine plotiranja.

• Trade-off: Specificira se gdje da se na e kompromis kvaliteta ako se nemo e posti i najvi i kvalitet.pomjeranjem slajda nestaje rezolucija i boja.

TrueType Text :Na Windows sistemu tampa a, specificira se dali da se plotiraTrueType text kao grafi ka slika ili kao tekst. tampanjem kao grafi ke slike jam ise koji tampani tekst je kao izlo eni tekst na tro ku sporijeg plotiranja i kori tenjavi e memorije.Plotiranje kao TrueType tekst se tampa br e i koristi manjememorije ,plotter mo e koristiti razli ite oblike slova za tampanje.

• TrueType as Text: Plotira se TrueType text kao tekst.• TrueType as Graphics: Plotira se TrueType text kao grafika.

Merge Control :Na pridodatim ploterima ,kontroli e se pojave linija koje sepresjecaju .Kontrola spajanja( Merge control) nije efektivna ako je va plotterkonfigurisan za sve kao crno ili ako se koristi sa PostScript language.

• Lines Overwrite: Koristi se poslednja plotirana linija za zamra enje linijeispod nje.Samo najvi a na vrhu linija je vidljiva na presjecanju.

• Lines Merge: Stapaju se boje od presjecaju ih linija.Bilje ka:Kontrola stapanja se mo e pojaviti kao jedna opcija za system tampa akojine podr avaju aktuelni oblik.Prekontroli ite dokumentaciju va eg tampa a dadetermini ete dali je merge control podr ana.Custom Properties NodeModificira se ure aj –specifi nih osobina za konfiguraciju plotera.Postavljanja zasvaki plotter su razli ita.Ako proizvedeni plotter nije ukju io jedan Custom



Properties dialog box za drajver napave ,Custom Properties opcija je izba ena izkori tenja.Za neke drajvere takve kao to je Plot, samo je stablo pogleda opcijeizlo eno. Za Windows sistem tampa a najvi e ure enja –specifi nih postavljanjaura eno je u ovom dialog box-u.Initialization Strings Node (for Non-System Plotters Only)Postavljaju se predzapo eta ,posle zapo eta i zavr na postavljanja plotera.Ako sevr i plotiranje za jedan ne zapo iti plotter na imitiraju i na in ,mo e se specificiratiASCII tekst inicializiraju i postavljanja koja se postavljaju za tampanje plotera ,postavlja se nprava specifi nih opcija i uspostavlja se plotter za njegov orginalnistatus.Iniciliziraju i nizovi bih bili kori teni sa samo vi im kursom korisnika.Pre-Initialization : prisiljava se jedan plotter za imitaciju drugog plotera slanjempredincijalnog niza za plotter prije nego to je incijalizovan.Literarni niz teksta je poslat posebno sa jednom nazad nagnutom crticom backslash (\). Back slash naslije en je sa jednim brojem ,na primjer \27, je protuma eni poslat kao pojedina na karakteristika ija je vrijednost 27. Broj 27 je izvukaoskup.Na primjer \27%-12345X@PJL ENTER LANGUAGE = PostScript\10 sendsan HP PJL komandu za jedan dual-language laser printer prije njegoveincijalizacije i paljenja tampa a u postscript mode. \27 alje izvla enje skupa a\10 alje jednu liniju feed character. Ostaci niza teksta su poslati literarno.Post-Initialization :Postavlja se naprava –specifi ne opcije koja nije podr ananigdje u AutoCAD-u. Specificira se jedan posle incializiraju i niz koji je poslat zaplotter posle njegovog incializiranja.Termination . Ponovo se uspostavlja tampa za njegov orginalni status posleplotiranja.Specificira se zavr ni niz koji se alje za plotter posle kompletiranjaplotiranja.

User-Defined Paper Sizes andCalibration Node Ve e se PMP fajl za PC3 fajl ,kalibrirase plotter i dodaje se ,bri e se ,ispravlja seili filtrira se posebna veli inapapira.Ovom stavkom se pristupa PlotterCalibration i Custom Paper Size wizards.Ako je ploter koji se koristi bio kalibriranjedan Plotter Model Parameter (PMP) fajlsadr i informacije te kalibracije.Ako PMPfile nije ve vezan za PC3 fajl koji seure uje ,mora se kreirati ta asocijacijatako da se mo e koristiti PMP fajl.Ako jeplotter biokalibriran od u Add-a-Plotterwizard dokje kreiran aktuelni PC3 fajl ,PMP fajl je ve vezan.Koristite PMP FileName opciju ispod User-defined PaperSizes & Calibration da se ve e jedan PMP



fajl za ili razve e PMP fajl od PC3 fajla kojeg ure ujete.Custom Paper Sizes (Nonsystem Printers Only) :Kreira se posebna veli ina papira ili se mijenja povr ina tampanja od standardneili nestandardne veli ine papira.Sa Custom Paper Size wizard –om krirate jednunovu veli inu papira ili odaberete iz liste mogu e veli ine papira (iz jednog PMPfajla) ako plotter nije jedan Windows sistem tampa .Ako je plotter jedan Windowssystem tampa koristite Custom Properties. mo e se dodati izbrisati i urediti va aveli ina papira.Svaki plotter ima maksimalnu povr inu tampanja determinisanu sa njegovimzahvatima papira koliko daleko olovka mo e da dostigne.Ako se kreira veli inapapira koja je ve a od veli ina papira ponu enih na Plotter Configuration Editordialog box-u , provjerite koji plotter je sposoban plotirati nove dimenzije.

• Add: Starta se Custom Paper Size wizard. Kad se doda veli ina papiramo e se kreirati nova veli ina papira od po etka ili kreirati nova jednaveli ina osnovana na listanju mogu ih veli ina papira za odabranukonfiguraciju plotera.Nova veli ina papira je jedna user-defined size,nijestandardna veli ina.

• Delete: bri e se odabrana posebna veli ina papira iz liste.• Edit: Starta se Custom Paper Size wizard, gdje se modificira odabrana

veli ina papira .Mogu se promjeniti neka postavljanja od posebne veli inepapira.

Bilje ka: Za Windows sistem tampa a mogu se promjeniti postavljanja veli inepapira i kreirati posebne veli ine samo u Custom Properties dialog box-u.Modify Standard Paper Sizes :Pode ava se povr ina tampanja za standardne veli ine papira da se sparetampa ke sposobnosti tampa a. (Ne mogu se kreirati posebne veli ine papira za

Windows sistem tampa a kori tenjem Plotter Configuration Editor-a.)• List of Standard Paper Sizes: Izla u se mogu i skupovi veli ina

standardnog papira.• Modify: Starta se Custom Paper Size wizard. Mo e se modificirati

Printable Area i File Name. Nova veli ina papira je jedna user-defined size,ne standardna veli ina.

Filter Paper Sizes :Filtrira se lista izlo enih veli ina papira za tampa odabran u Plot i Page Setupdialog box-ovima.lista veli ina papira je izlo ena na Plot Settings tabli u Plotdialog box-u i na Layout Settings tabli u Page Setup dialog box-u. Odaberu seveli ine papira koje se ele izlo iti za ovu napravu.

• Check All: Skrivaju se sve veli ine papira za napravu .• Uncheck All: izla u se sve veli ine papira za napravu.

Plotter Calibration :Starta se Plotter Calibration wizard.Ako treba da se koriguje skaliranjenepravilnosti ,mo e se podesiti kalibracija plottera kori tenjem Plotter Calibration



wizard-a.Pogledajte Calibrate Plotters i Work with Custom Paper Sizes, UsePlotters and Printers, u Driver and Peripheral Guide.Bilje ka: Trebalo bi se samo izvr iti kalibracija plotera ako va i crte i morajubitiegzaktno skalirani ,a va plotter ili tampa proizvodio ne ta ne plotere. PlotterCalibration prouzrokuje da AutoCAD reskalira sve plo e poslate za va plotter .Ako va plotter jednu uslugu kalibracije , to se preporu uje kao da vi koristite toumjesto AutoCAD usluga.PMP File :Vezuje se PMP fajl ili razvezuje se PMP fajl od PC3 fajla koji se ure uje.Koristise Detach dugme da se prekine asocijacija izme u PM P i PC3 fajla.

• Attach: Vezuje se PMP fajl za PC3 fajl.Mo e se ponovo koristitikalibracija i podaci posebne veli ine papira uskladi tenih u PMP file.

• Save PMP: para se PMP file za novu file u autocad 2002\drv mapi.Detach: Razvezuje se PMP fajl asociran sa PC3 fajlom koji se ure uje.Import :Importuju se informacije iz ranijih verzija AutoCAD-a. Ako imate jedan PCP iliPC2 fajl od ranije verzije AutoCAD-a, mo e se uvesti neka od informacija u onefajlove u jednom PC3 fajlu. PC3 fajlovi skladi te ime plotter-a, port information,pen optimization level, paper size, i resolution.Save as : para se jedan PC3 File za novo ime fajla.Defaults : Uspostavljaju se postavljanja na Device and Document Settings tablinazad za osnovna postavljanja.

Plotter Style Table Editor Komanda stylemanager se koristi da seizvr i modificiranje stilova plotiranja natabeli plot style.Komanda se mo e startovati

prema lijevo prikazanoj ilustraciji.Ako se na komandnoj liniji :1.Command : stylemanager upi e i pritisne Enter pojavi se :Plot Styles dialog box.

Ako je plot style tabela vezana za jedan lejautili tablu modela i mijenja se stil plotiranja ,nekiobjekti koji su koristili taj stil plotiranja suneprirodni .Ako je plot style tabela zavisna odboja (color-dependent), zavr etak fajla jeCTB. Ako je plot style table imenovana(named), zavr etak fajla je STB.Otvara se Plot Style Table Editor sa nekom odslede ih na ina :

• Dvostruko klikni ikonu jednog CTB iliSTB file na Plot Style Manager.

• Desno klikni CTB ili STB fajl u PlotStyle Manager, a onda izaberi Open iz dopunskog menija.



• Izaberi Plot Style Table Editor iz Finish screen u Add Plot Style Tablewizard.

• Na Page Setup dialog box odabere se Plot Device tabla. Ispod Plot StyleTable (Pen Assignments),izabere se Edit da se uredi aktuelno vezana plotstyle table.

• U Current Plot Style i Select Plot Style dialog box-ovima izabere se Editor.• U Options dialog box-u se izabere Add ili Edit Style Sheets.

Plot Style Table Editor dialog box uklj uje slede e table : General Tab, StyleSettings Tabs (Table View i Form ViewGeneral tablaListaju se imena fajova plot style table,opis ,verzija broja,lokacija (path name), itable type. Opis se mo e modifikovati i mo e se primjeniti skaliranje za ne-ISOtipove linija i ablone ispunjavanja.

Plot Style Table NameIzla e se ime fajla plot style tablekojeg ure ujete. Description :Obezbje uje seopis povr ine za jednu plot styletable.File Information ram :izla u se informacije oko plotstyle table koju ure ujete:brojstilova plotiranja,staza i verzijabroja od Plot Style Table Editor.

Apply Global Scale Factor toNon-ISO Linetypes and FillPatterns :Skaliraju se svi ne -ISO tipovilinija i abloni ispunjavanja nastilovima plotiranja objekatakontrolisanim sa ovom plot style

table.Scale Factor : Specificira se iznos za skaliranje ne-ISO tipova linija i ablonapunjenja.Delete R14 Color Mapping TableNamed plot style tables koje kreirate kori tenjem acadr14.cfg, PCP, ili PC2 fajlovasadr e stilove plotiranja koji su kreirani iz va eg AutoCAD Release 14 penmappings. Color-dependent plot style tables imaju boju mapiranja tabela.AutoCAD se koristi bojommapiranim tablama da mapira stilove plotiranja za bojepomo u objekata od svake boje otvaranjem pre-AutoCAD 2000 crte a.Dok bojommapiranje table postoji ne mogu se dodati ,izbrisati ili reimenovati stilovi plotiranjau toj plot style table.



Ako se bri e boja mapirane table AutoCAD nemo e automatski primjeniti stiloveplotiranja za objekte kad pre-AutoCAD 2000 crte i su otvoreni prvi put.Ako se bri e mapiranje table, plot style table postaje uobi ajena plot style table inije du e korisna za primjenu stilova plotiranja za stare crte e.Ona nastavlja dabude korisna za nove crte e.Postavjanje stila tabela (Table View) iz Form View)Listaju se svi stilovi plotiranja na plot style table njihova postavljanja.Stiloviplotiranja su stilovi prekrivanja za va e crte e koja se de avaju za vrijemeplotiranja.Mo e se modificirati boja ,ekranizacija (screening),tipivi linija ,debljinalinija i druga postavljanja.stilovi plotiranja su izlo eni u kolonama od lijevo nadesno.

Slika 14 XIII Ilustracija Tre View tabela stilova plotiranja fajlova architectural.stb i acad.cdb

Vi mo ete koristiti bilo tabelu Table View ili Form view tabelu da podesitepostavljanja stilova plotiranja.Na general, Table View tabeli je pogodno to uraditiako se nalazi manji broj stilova plotiranja.Ako imate ve e brojeve stilova plotiranjaForm view je povoljniji zbog toga to su imena prelistana na na lijevoj strani ,aosobine izlo enog stila su izlo ene na desnoj strani.Vi ne morate povla itiskroliranje horizontalno da pregledate stilove i njihove osobine.Prvi plot style najednoj plot style tabeli je NORMAL i reprezentuju se objektove osnovnepostavljene osobine (ne plot style primjenjene). Vi ne mo ete izbrisati ilimodificirati NORMAL style.Name :Izla u se imena stilova plotiranja u named plot style tablama. Stilovi plotiranja uimenovanim tabelama stila plotiranja se mogu mijenjati.Imena stila plotiranja ucolor-dependent plot style tabelama su vezana boju objekta i ne mogu biti



promjennjena. AutoCAD prihvata imena stilova do 255 oznaka.Imena se ne moguduplirati na istoj tabeli plot style.

Slika15 XIII Ilustracija From View tabela stilova plotiranja fajlova architectural.stb i acad.cdb

Description :Obezbje uje se jedan opis za svaki stil plotiranja.Color :Specificira se plotirana boja za jedan objekat.Osnovno postavljanje za boju stilaplotiranja je izvr eno u Use Object Color. Ako se primjeni jedna boja stilaplotiranja ,boja prekriva boju objekta za vrijeme plotiranja.Mo e se izabrati Otherda se izlo i Select Color dialog box i odabere boja od 255 AutoCAD Color Index(ACI) boja. Mo e se izabrati True Color da se izlo i True Color dialog box.Bojakoja specificirana se izlo i u listi boja stila plotiranja kao Custom Color. Akotampa ne podr ava boju koju ste specificirali plotira se najbli a mogu a boja ili u

slu aju naprava monochrome crna.Enable Dithering :Omogu uje se raznolikost.Ploter se koristi diteringom za aproksimaciju boja saablonima ta aka sa preno enjem utisaka plotiranja sa vi e boja nego mogu im u

AutoCAD Color Index (ACI). Ako ploter ne podr ava raznolikost ditheringpostavljanje se ignori e.Dithering se gasi u redu da se izbjegnu gre ke ampanja linije kao rezultata izrazli itosti tankih vektora.Ga enjem dithering dakle se prave boje dimenzija vi evidljive.Ga enjem dithering-a AutoCAD mapira boje za najbli u boju ,rezultiraju ina jednom manjem doma aju boja plotiranjem. Dithering je mogu bilo da sekoristi boja objekta ili primjenjuje boja stila plotiranja.Convert to Grayscale :Konvertuju se boje objekata za skaliranu sivu boju ako plotter podr ava gray scale.Ako se razmarkira Convert to Grayscale, AutoCAD se koristi RGB vrijednostima



za boje objekta. Dithering je mogu bilo da se koristi boja objekta ili primjenjujeboja stila plotiranjaUse Assigned Pen Number (Pen Plotters Only) :Specificira se jedna olovka (pen) da se koristi pri plotiranju objekata koji koristeovaj plot style. Mogu e olovke rangirane su od 1 do 32. Ako je boja stilaplotiranja postavljena za Use Object Color, ili vi ure ujete jedan stil plotiranja nacolor-dependent plot style tabli ne mo e se promjeniti primjenjeni broj olovke,vrijednost je postavljena za Automatic.Ako se specificira 0, polje se a urira za razumjevanje Automatic. AutoCADdetermini e olovku od najbli e boje za objekat koji plotirate kori tenjeminformacija koje su obezbje ene ispod Physical Pen Characteristics u PlotterConfiguration Editordialog box-u.Virtual Pen Number :Specificira se broj virtualne olovke izme u 1 i 255. Mnogi non-pen plotteri mogusimulirati pen plotere kori tenjem virtualnih olovki.Za mnoge naprave se mo eprogramirati debljina olovke , ablon punjenja ,kraj styla ,spajanje styla icolor/screening od elne plo e na ploteru.Upi e se 0 ili Automatic da se specificira ta bih AutoCAD trebao uraditiprimjenjenoj virtualnoj olovci iz dialog box-a boja AutoCAD Color Index.Postavljanje virtual pen-e na jednom plot style je kori teno samo sa non-penplotter-ima i samo ako su oni konfigurirani za virtualne olovke. Ako su u ovomslu aju sva druga postavljanja stila ignorisana i samo virtualna olovka kori tena.Ako jedan non-pen plotter nije konfiguriran za virtualne olovke onda virtualna ifizi ka informacija olovke na plot style je ignorisana ,a sva druga postavljanja sukori tena.Vi mo ete konfigurirati va non-pen plotter za virtualne olovke ispod VectorGraphics on the Device and Document Settings tab in the PC3 Editor. Ispod ColorDepth, se odabere 255 Virtual Pens.Screening :Specificira postavljanje intenziteta boje kojim se determini e iznos uklju enihAutoCAD mjesta na papiru dok se plotira.Validni rang je od 0 do 100. Biranjem 0reducira se boja za bijelu boju.Biranjem 100 izla e se boja sa njenim punimintenzitetom. U redu provjeravanja za rad Enable Dithering opcija mora bitiizabrana.

Linetype :Izlo i se lista sa uzorkom i opisom svakog tipalinije.Osnovno postavljeni tip linije za stil plotiranja je naUse Object Linetype. Ako se primjeni tip linije stilaplotiranja ,tip linije prekriva objektov tip linije u vremenuplotiranja.

Adaptive Adjustment :Pode ava se skala tipa linije da se kompletira ablon tipa linije.Ako se ne odabereAdaptive Adjustment linija se mo e zavr iti na sredini ablona.Ugasite Adaptive



Adjustment ako je skala tipa linije va na.Upalite Adaptive Adjustment ,ako sukompletni abloni va niji od korigovanog skaliranog tipa linije.Lineweight :Izla e se uzorak debljine linije kao i njene numeri ke vrijednosti.Svaka debljinalinije se mo e numeri ki specificirati u milimetrima.Osnovno postavljanje stilaplotiranja debljine linije se vr i u Use Object Lineweight. Ako je primjenjenadebljina linije stila plotiranja ,debljina linije prekriva objektovu debljinu linije uvremenu plotiranja.

Line End Style :Obezbje uju se slede i krajevi stila debljine linije : Butt,Square, Round,i Diamond. Osnovno postavljanje za LineEnd Style je Use Object End Style. Ako primjenite krajstila linije ,kraj stila linije prekriva objektov kraj stilalinije u vremenu plotiranja.Line Join Style :Obezbje uju se slede i stilovi spajanja linije : Miter,Bevel, Round, and Diamond. Osnovno postavljanje zaLine Join Style je Use Object Join Style.Ako se primjenistil spajanja linije ,stil spajanja linije prekriva objektovstil spajanja linije za vrijeme plotiranja.Fill Style :Obezbje uju se slede i stilovi ispune: Solid,Checkerboard, Crosshatch, Diamonds, Horizontal Bars,Slant Left, Slant Right, Square Dots, i Vertical Bar.Osnovno postavljanje za Fill Style je Use Object FillStyle. Ako primjenite stil ispune ,stil ispune prekrivaobjektov stil ispune za vrijeme plotiranja.Add Style :

Dodaje se jedan novi stil plotiranja za jednu imenovanu tablu stila plotiranja(named plot style table) Stil plotiranja je osnovan na Normal, Koji koristi jednogobjekta osobine i ne primjenjuje se neko prekrivanje osnovne postavke.Mora sespecificirati prekrivanje koje elite da primjenite posle kreiranja novog stilaprekrivanja.Ne mo e se dodavati jedan novi stil plotiranja za color-dependent plotstyle table; jedan color-dependent plot style table ima 255 stilova plotiranjamapiranih za boju.Vi dakle ne mo ete dodavati stil plotiranja za tabelu imenovanogstila plotiranja koji ime tabelu prevo enja.Delete Style :Bri e se odabrani stil iz tabele stila plotiranja.Primjenjen stil za ove objektezadr avaju stil postavljen ali plot kao Normal zbog toga to stil plotiranja nije vi edefinisan na plot style table. Ne mo e se izbrisati jedan stil plotiranja iz named plotstyle table koja ime prevedenu tabelu ili iz color-dependent plot style table.



Edit Lineweights :Iza e se Edit Lineweights dialog box. Nalazi se 28debljina linija mogu ih za primjenu za stilove plotiranjana tabelama stilova plotiranja.Ako debljina linije ne trebada egzistira na listi debljina linija uskladi tenih na plotstyle table, mo e se urediti postoje a debljina linije.Vi nemo ete dodavati ili brisati debljine linija iz list na plotstyle tabeli.

Save As :Izla e se Save As dialog box gdje se paraju plot style table za novo ime.



PROJEKAT STAMBENO-POSLOVNOG OBJEKTA ...................................... 1Po etak projektovanja .................................................................................... 1Crtanje spoljnih zidova objektu...................................................................... 2Crtanje dopunskih i preure ivanje nacrtanih zidova objekta ........................... 3Crtanje otvora prozora i vrata......................................................................... 3Crtanje stepenica u osnovi prizemlja .............................................................. 4Crtanje sanitarije ............................................................................................ 5Opremanje crte a tehni kim podacima........................................................... 5Dodavanje rafura objektu ............................................................................. 8Kopiranje osnove radi crtanja drugih osnova.................................................. 9Crtanje osnove krova i krovne konstrukcije.................................................. 12Crtanje presjeka ........................................................................................... 14Crtanje stepeni ta sa presjekom.................................................................... 15Crtanje fasada .............................................................................................. 16

PROJEKAT STAMBENO-POSLOVNOG OBJEKTA

Po etak projektovanja U ovom poglavlju prikaza emo konkretnu primenu AutoCad-a uprojektovanju jednog stambeno-poslovnog objekta. Objekat se nalazi na uglu ulicei uklapa se izmedju dva susedna objekta. Spratnosti je Pod+Pr+II+Pot. Gabaritobjekta je 15,00 x 8,00 m. Projekat zapo injemo crtanjem osnove prizemlja, koja e nam poslu iti kaoosnova za eta e ispod i iznad. Kao prvo, startujemo program Autocad. U ve ranijem izlaganju obja njenoje da se program mo e startovati sa desktopa, preko opcije Start / All programs, ilitako to kliknete na ikonicu AutoCad koja se tako e nalazi na desktopu. Kada

emo u program otvara nam se mogu nost izbora mernih jedinica. Biramo opcijuEnglish (feet and inches) i potvrdimo sa OK. Onda mo emo promjeniti mjernejedinice na na in kako je obja njeno u prethodnim poglavljima.Sada se venalazimo u standardnom Autocad-ovom radnom okru enju. Prilikom daljeg radamo emo dodati jo neke menije iz menija View / Toolbars, koji e nam kasnijetrebati.

Za po etak odredi emo nekoliko osnovnih lejera slikanapred, koji e nam biti neophodni u radu. Otvaramoopciju Layers / New sa palete Object Properties. Zatimunosimo nazive lejera kao i njihove karakteristike: vrstulinija, debljinu linija, boju itd. Neka to budu nazivi kojie jasno govoriti o samom lejeru; zid, za nosive zidove;

pogled, za objekte u pogledu; otvori, za sve vrste otvora;tekst, za sve vrste tekstova itd. Izabra emo lejer zid kao teku i (current) i sadamo emo po eti sa crtanjem na eg objekta. Startujemo sa alatkom Line (Draw meni)

2 XV Poglavlje Upustvo za projektovanje objekata


odre uju i proizvoljno po etnu ta ku. Crtamo pravougaonik dimenzija 15,00 x8,00 m, koji predstavlja gabarit na eg objekta. Sada ve mo emo sa uvati na crtepomo u opcije Save (File meni), smestiti ga u va u datoteku i nazvati ga po va emizboru (ovo je detaljno obja njeno u prethodnim izlaganjima ). Vra amo se u nacrte i nastavljamo sa radom.Ako startamo pravougaonik sa Rectangel komandom primjenimo posle Explodekomandu kako bih pravougaonik se razbio na sastavne dijelove linija na kojima jeonda lak e primjenjivati Offset komandu,ako se radi o razli itim debljinama zidovau protivnom ako se radi o istim debljinama zidova,nije potrebno primjenjivatiExplode komandu.

Slika 1.XV Po etak crtanja-cratnje gabaritnih dimenzija objekta

Crtanje spoljnih zidova objektu Slede i korak je crtanje debljine spoljnih zidova. Dva zida su debljine 25 cm(zidovi prema susednim objektima), a druga dva zida su debljine 38 cm. Koriste iopciju offset, kopiramo spoljnje linije zidova prema unutra za potrebnu debljinu.



Slika 2 .XV Postavljanje debljine spoljnih zidova objektu

Crtanje dopunskih i preure ivanje nacrtanih zidova objekta Daljim kori tenjem alatki Line, Offset, Copy, Trim, Extend i uz obaveznokori tenje komandi POLAR, OSNAP i OTRACK, unosimoostale zidove (nosive i pregradne) na na crte . Naravno, sve ovo vreme teku i lejerzid mora biti aktivan, kako bi svi ovi zidovi bili iste boje, debljine i vrste linije. Uovom lejeru tako e crtamo vertikalne serkla e, koje emo kasnije rafirati idimnjake koji tako e moraju imati istu debljinu i vrstu linija kao i svi ostali zidoviu prizemlju. Na kraju, u postoje im zidovima ostavljamo otvore u koje emokasnije smestiti prozore i vrata. Posle svega toga na crte bi trebao da izgleda kaona slici dole.

Crtanje otvora prozora i vrata



Slede i korak je crtanje otvora (prozora i vrata). Ponovo se vratimo u lejere isada za aktivan lejer izaberemo lejer prozor u kome emo crtati sve prozore i vratakoja nam se pojavljuju na celokupnom na em objektu. Naravno, prethodno smoizabrali njegovu boju (da bi ga lak e razlikovali na crte u), kao i debljinu linije kojatreba da je tanja nego lejer zid. Sada unosimo arhitektonske oznake za prozore ivrata i sme tamo ih u ve pripremljena mesta koja smo ostavili prazna kada smocrtali zidove. Da bi smo olak ali posao mo emo koristiti postoje e baze otvora ilisamostalno napraviti blokove prozora i vrata i pomo u opcije Copy (Multiple)unositi ih tamo gde nam je potrebno, naravno uz izvesne korekcije jer nam nisu sviprozori i vrata istih dimenzija. Koriste i opciju Rotate, mo emo prozore i vratarotirati dok ih ne dovedemo u potreban polo aj, a zatim ih smestiti na odgovaraju emesto. Kada smo to sve uradili, na crte , trebao bi da izgleda kao na slici dole.

Za smje tanje otvora vrata i prozora korisno je primjeniti komandu Align sa 2izvori ne ta e i dve odredi ne ta ke kako bih lak e smjestili prozore i vrata nacrte e

Crtanje stepenica u osnovi prizemlja Da bi smo ucrtali stepenice u na u osnovu prizemlja, neophodno je dapromenim lejer i umesto aktivnog lejera prozor, izaberemo lejer stepenice kaoteku i. Sada sve to budemo crtali bi e crvene boje i ima e debljinu linije 0.18.Ovaj lejer kasnije mo emo koristiti i za crtanje nekih elemenata koji nam se vide upogledu, kako bi se razlikovali od elemenata koje crtamo u preseku (ovo mo eteuraditi ukoliko ne elite da optere ujete crte prevelikim brojem lejera). Zatimjednostavno crtamo stepenice koriste i alatke Line, Offset, Copy i druge koje smove ranije koristili da bi nacrtali zidove a ija je upotreba obja njena u ranijempoglavlju knjige.



Crtanje sanitarije Ono to nam je jo preostalo u ovoj prvoj fazi iscrtavanja na e osnove prizemljajesu sanitarije (tu se podrazumevaju elementi kuhinje, kupatila i ostalih mokrihvorova ukoliko ih ima na va em objektu). Ako ve niste unapred otvorili lejer pod

imenom sanitarije, sada je ve vreme da to uradite, naravno na na in kako je toobja njeno na po etku ovog izlaganja. to se ti e samih elemenata kuhinje ilikupatila (sudopera, poreta, kada, umivaonika, WC- olja itd.), ukoliko nemate usvojoj bazi zadovoljavaju i izbor gotovih elemenata, vrlo lako se mo e sa internetaskinuti veliki broj razli itih kategorija sanitarnih ure aja zajedno sa bibliotekomostale opreme (elektro, vodovodne, ljudi, automobili, drve e itd.). U krajnjemslu aju mo ete sami kreirati svoju bazu koju ete zapamtiti i koristiti je u svakomslede em va em crte u. U ovom crte u koristi emo ve gotove elemente koje emorazmestiti na svoja mesta. Dakle, zajedno sa zidovima, otvorima, stepenicama i sanitarijama, na crte bitrebao da izglada ovako:

Opremanje crte a tehni kim podacima Nakon to smo zavr ili prvu fazu crtanja, sledi nam opremanje na eg crte atehni kim podacima, visinskim kotama, pozicijama, oznakama prostorija itd. Kaologi an nastavak predla emo upisivanje pozicija vrata i prozora sa njihovimdimenzijama i parapetima. Najefikasniji na in da se ovo ostvari, jeste tako toemo napraviti karakteristi ne blokove pozicija i zatim ih sme tati tamo gde je

potrebno uz naravno promenu odgovaraju ih elemenata (broj pozicije, dimenzijeprozora ili vrata, visina parapeta itd.). Na blok za poziciju za prozor trebao bi da

izgleda kao na slici:

Slika 6.XV Izrada blokova prozora i vrata



Sli no ovome napravite blok za vrata i zapamtite ga pod odgovaraju im imenomkako bi ste mogli da ga koristite svaki put kada vam je to potrebno. Jedna odmogu nosti koja vam se pru a jeste da napravite jedan poseban crte gde eteuvati sve ove va e blokove (pozicije za vrata i prozore, sanitarije, visinske kote,

oznake za prostorije, padove za krov itd.) i prema potrebi ih prebacivati u svojaktivni crte putem komandi Copy ili Copy with base point i Paste. Isprobajte obevarijante i odlu ite se za onu koja vam vi e odgovara. Sve ovo treba da se radi u lejeru koji ete nazvati pozicije i kome ete unapredodrediti njegove karakteristike. Posle upisivanja pozicija, na a osnova bi izgledalaovako:

Slika 7.XV Postavljanje tekstualnih elemenata pozicija i oznaka

Dalje sre ivanje crte a sastoji se u upisivanju visinskih kota, oznaka prostorija,upisivanja broja visina i irina stepenika, oznake preseka, pre nika dimnjaka(stubova ako ih ima na isti na in) i ostalih tekstualnih elemenata ukoliko se uka epotreba za tim. Sve tekstualne oznake mo ete pisati u jednom lejeru koji etenazvati tekst. U padaju em meniju Format/ Text Style,mo ete formirati nekoliko vrsta tekstova u zavisnosti od veli ine slova koja vam jepotrebna. Recimo, za upisivanje broja stepenika treba e vam manja slova nego zaispisivanje naslova koji e ozna avati o kojoj se eta i radi i koja je razmera crte a.Shodno tome, birate i veli inu slova u zavisnosti u kojoj razmeri radite crte .Visinske kote mo emo priklju iti lejeru kote, kako bi smo izbegli bespotrebnootvaranje jo jedne vrste lejera. Nakon ubacivanja svih ovih elemenata napred opisanih, na crte trebao bi daizgleda ovako:



Sada emo pristupiti kotiranju na eg objekta. Ukoliko ve ranije niste otvorililejer kote, sada to uradite. U padaju em meniju Format / Dimension Style, podesitesve parametre koji e vam biti neophodni za uspe no kotiranje. Na in rada ipode avanja je ve detaljno razra en u ranijem poglavlju tako da sada ne emoprevi e obja njavati postupak. Treba napomenuti da ukoliko vam ponu eni izborzavr etka kotnih linija (kru i, ta kice, kose crte, strelice) ili font ne odgovaraju,mo ete sami formirati blokove kotnih linija i uvesti ih preko opcije User Arrow.Ovakav kotni stil mo ete zapamtiti pod posebnim nazivom i koristiti ga u nekomnarednom crte u ukoliko vam to bude odgovaralo. Kada smo podesili parametre za kotiranje pristupamo samom kotiranju. Prvotreba po eti sa spoljnim kotama oko gabarita objekta, a zatim ono to nedostajekotirati putem unutra njih kota. U svakom slu aju potrudite se da to vi eelemenata bude iskotirano van objekta kako bi sam crte bio to rastere eniji.Osnovna alatka za kotiranje je Linear Dimension i ona se u najve oj meri koristipotpomognuta sa komandom Continue Dimension. Za okrugle elemente (zidove,stubove itd), koristi emo naravno Radius ili Diameter Dimension. Upotreba svihovih komandi je ve detaljno obja njena u ranijem tekstu. Posle kotiranja slikana eg crte a izgledala bi ovako:



Dodavanje rafura objektu Na kraju, preostalo je da na em crte u dodamo rafuru. Ona se u na em slu ajupojavljuje na mestu vertikalnih serkla a koje emo predstaviti kaoarmiranobetonske elemente i na mestu gde nam se pojavljuju otvori za dimnjakegde emo koristiti potpuno zacrnjene povr ine. Sve ove rafure bez obzira na vrstu,mogu biti sme tene u jedan lejer koji emo nazvati rafura. Da bismo po eli sarafiranjem, pokrenu emo komandu Hatch sa Draw menija. Za armiranobetonske

elemente konstrukcije koristi emo rafuru sa oznakom ANSI37 kojoj emo dodelitiodgovaraju i ugao (0 stepeni) i Scale faktor koji e u na em slu aju iznositi 0.35 ili0.4, jer je to najprikladnije razmeri na eg crte a 1:50. Slede i korak je da na na emobjektu ozna imo mesta armiranobetonskih serkla a i sa pritiskom na levi tastermi a odredimo povr ine koje e biti i rafirane. Isto emo ponoviti i sa otvorima zadimnjake, samo to emo u ovom slu aju koristiti rafuru Solid koja se nalazi ubazi Other Predefined. Na a osnova prizemlja je kona no gotova i trebala bi da izgleda kao na donjemcrte u.



Prednosti kori tenja lejera su vi estruke. Ukoliko elite sami sebe daiskontroli ete da li su vam svi elementi crte a na broju, da li vam neka linija prelazipreko neke druge ili pripada drugom lejeru, mo ete jednostavno isklju ivati jedanpo jedan lejer i pratiti ta vam ostaje na crte u. Tako e ukoliko vam je crteprenatrpan (obi no se de ava kada su objekti manjih dimenzija ili kada ima vi emanjih prostorija na jednoj osnovi), da bi ste to lak e i preciznije iskotirali va uosnovu, pru a vam se mogu nost da isklju ite one lejere koji vam ne uti u nakotiranje (recimo lejer pozicije ili lejer rafura). Tako ete ubrzati uno enje kota ine e vam se de avati da slu ajno osnapujete neku ta ku koju ne bi trebalo. Ono toje jo bitno, koristite za svaki lejer druga iju boju kako bi ste u svakom trenutkuvizuelno mogli razlikovati ta kome lejeru pripada.Dialog box na slici 11.XV vamprikazuje kako mo ete lejere zamrznuti ,odnosno na istom dijalog box-u iodmrzavate.

Kopiranje osnove radi crtanja drugih osnova

Nastavak na eg crtanja je vrlo jednostavan i uglavnom se zasniva naponavljanju redosleda svih ovih radnji koje smo koristili u crtanju na e osnoveprizemlja. Naravno, postoje uvek neke stvari koje sebi mo emo olak ati. Slede aosnova koju crtamo jeste osnova podruma. Kako nam se podrum nalazi ispod celeosnove prizemlja, za po etak mo emo iskoristiti osnovu prizemlja i kopirati jeneposredno na prostor pored. Jo jedna prednost upotrebe lejera se mo e sadavideti. Prilikom kopiranja, isklju emo lejere koji nam nisu potrebni (pozicije,rafura, kote, otvori).



Slika 11.XV Zamrzavaju se Layer-i koji nisu potrebni da se kopiraju za daljni postupak crtanja

Posle kopiranja na crte bi trebao da izgleda kao na slici 12.XV. Na ovaj na in dobili smo gabarit podruma i polo aj stepeni ta kao i nekihotvora koji se ponavljaju na istom mestu kao u prizemlju. Sve ono to namodgovara mo emo zadr ati. Zidove koji nam nisu potrebni mo emo jednostavnoizbrisati koriste i komandu Erase ili Break ,nove zidove mo emo nacrtati na istina in kako smo to radili kada smo crtali osnovu prizemlja. I u osnovi podrumamo ete koristiti isti redosled crtanja (zidovi, otvori, stepenice itd.), kako bi ste bilisigurni da ne to ne ete presko iti. Kada na kraju budete iskotirali va u osnovupodruma i dodelili joj potrebnu rafuru, crte bi trebao da izgleda kao na slici13.XV.

Klikanjem na mjestu zvjedice sezamrzavaju sve linije layer-a nacrte u koje nisu potrebne zakopiranje



Na isti na in pristupamo crtanju osnove I sprata. Ovde ak mo emo ostaviti ilejer sanitarije uklju en prilikom kopiranja jer nam se u osnovi I sprata na istommestu po vertikali pojavljuje mokri vor. Kada obradimo osnovu I sprata, jojednostavnije e nam biti da od osnove I sprata napravimo osnovu II sprata. Ovedve osnove su gotovo identi ne, sem malih izmena u unutra njosti koje se moguvrlo brzo iskorigovati. Na isti na in mo emo kopirati osnovu II sprata i od njenapraviti osnovu potkrovlja. Da bi smo nacrtali osnovu temelja, najbolje je da iskoristimo osnovu podruma,jer je najpribli nija gabaritom i polo ajem nosivih zidova. Tako emo koriste ikomandu offset (naravno uz pomo ostalih neophodnih komandi) vrlo brzo odosnove podruma napraviti osnovu temelja.



Crtanje osnove krova i krovne konstrukcijeSada smo do li do osnove krova, koja je na prvi pogled malo specifi na u odnosuna dosada nje osnove. Me utim, princip rada je isti kao i do sada, s' tim to seuvode nove vrste lejera koje su nam sada neophodne za rad. Lejer krov slu e namza crtanje osnovnih konstruktivnih elemenata krova; ven anice, uvale, podro niceitd. Pored njega formira emo jo jedan lejer i nazvati ti ga rog. On e biti specifi anjer e morati da ima posebnu vrstu linije crta-ta ka-crta ili ne to sli no tome, kakobi se razlikovao od ostalih gore navedenih elemenata konstrukcije. Nastavljamosada sa crtanjem osnove krova, ubacuju i i neke nove elemente (oznake strelica zapadove na krovu, oznake olu nih vertikala i sli no), koje mo emo koristiti izgotovih baza ili ih vrlo lako sami napraviti. Osnova slivnih ravni je slede a na a osnova i vrlo se jednostavno mo e nacrtatikoriste i gabarit osnove krova. Jednostavno kopiramo osnovu krova izuzimaju ikonstruktivne elemente i kote i ve smo obavili pola posla. Ostalo je jo da seosnova sredi iskotira i da se dodeli rafura krovnog pokriva a. Na e osnove krova islivnih ravni, trebalo bi da izgledaju ovako:



Kona no smo uspeli da na e osnove predstavljaju deo jednog pravogarhitektonskog projekta.

Slika 14. XV Primjer crtanje krovne drvene konstrukcije jednog objekta



Slika15. XV Primjeri ozna avanja i primjene Layer-a na crte ima

Crtanje presjekaSlede i na crte bi e presek. Prethodno smo ve na svakoj na oj osnovi ozna ilimesto preseka.

Najlak i i ujedno najsigurniji na in jeste tako to emo izdvojiti osnovu prizemlja ito isklj uju i lejere kao to su pozicije, rafura, tekst, kote, sanitarije.



Takvu osnovu prizemlja emo kopirati na posebnom mestu gde ho emo da nam senalazi na presek. Po to se radi o popre nom preseku na u osnovu emo zarotiratiza ugao od 90 stepeni (za podu ni presek naravno koristili bi osnovu onakvu kakvajeste bez rotiranja)..Za po etak emo proizvoljnim horizontalnim linijama ozna iti spratne visine islojeve podova, ispod na e osnove. Zatim emo iz osnove prizemlja na mestimakuda prolazi na presek, spustiti proizvoljne normale na na e horizontalne linijekoje predstavljaju spratne visine na eg objekta. To bi na va em crte u trebalo daizgleda kao na slici doleSada smo sigurni da e se na gabarit objekta sigurno biti isti i na preseku kao i naosnovi. Slede i na korak jeste ucrtavanje otvora kroz koje prolazi na presek. Toradimo sa komandama Line, Copy itd, koje smo koristili u na em dosada njemradu.

Crtanje stepeni ta sa presjekomPosle otvora, slede i vrlo va an korak jeste ucrtavanje stepenica, odnosnovertikalnih komunikacija. To jeste bitno u smislu odre ivanja spratnih visina na egobjekta ali to se ti e crtanja, primenjuje se sasvim isti postupak kao i u crtanjusamih osnova. Kada smo nacrtali sve elemente preseka kroz na u osnovu prizemlja,isti postupak primenjujemo i za crtanje osnove podruma, i ostalih eta a iznadprizemlja, kopiraju i jednu po jednu. Na kraju crtamo elemente krovne kostrukcije,pod uglom od 30 stepeni u na em slu aju. Ako ve to ranije niste uradili radi lak egcrtanja linija pod odre enim uglom, u opciji POLAR tracking, podesite ugao od 15ili 30 stepeni. Posle uklanjanja suvi nih i pomo nih linija, na crte bi za sadatrebao da izgleda ovako:

Sada emo jednostavno dodati sve ostale prate e elemente da bi na presekizgledao onako kako treba. Po injemo sa uno enjem otvora na istom principu lejerakao i do sada. Zatim unosimo tekstualne podatke (broj stepenika, oznake za slojevekonstrukcija, visinske kote itd.) Prilikom kotiranja, koristi emo se istim kotama kaoi u osnovama, samo to emo ih orjentisati vertikalno,odnosno koristi emo opcijuAligned Dimension kada budemo kotirali krovne ravni. Za kraj ostavljamouno enje rafura. U preseku nam se pojavljuje vi e vrsta materijala, tako da iz baze



Boundary Hatch idemo na opciju Pattern/ Other Predefined, gde imamo velikubazu vrsta materijala. Kao osnovne koristi emo ANSI37 i ANSI31, koje smo vedo sada koristili za armirani odnosno nabijeni beton, zatim GRAVEL za ljunak,HONEY za termoizolaciju, ZIG-ZAG za elemente drvene konstrukcije u preseku,AR-RSHKE za krovni pokriva , BRICK za opeku itd. Nakon uno enja ovih rafurana presek trebao bi da izgleda kao na slici dole.

Crtanje fasada

Ono to nam je preostalo da bi smo na cre priveli kraju jesu fasade. Najlak ina in da se fasade nacrtaju jeste koriste i kombinaciju osnove i preseka i to na vrlosli an na in kao kada smo crtali presek pomo u osnova. Za po etak ukini emo onelejere koji nam nisu potrebni za iscrtavanje fasada ( kote, rafura, tekst itd.). Zatimemo postaviti na u osnovu prizemlja (za po etak) i presek u odgovaraju i polo aj

kao na slici dole.



Sada smo ve dobili gabarit objekta i polo aj otvora na ulaznoj fasadi.Opcijama Trim i Chamfer, najpre mo emo do i do gotovih okvira prozora i vrata.Kasnije u te okvire ubacujemo prozore i vrata onakve kakvi oni treba da budu(dvokrilni, jednokrilni, sa ukrasnim lajsnama ili bez itd.). Takav postupak emoponoviti za svaku osnovu. Elementi dekoracije fasada, crtaju se po samoj zamisliprojektanta i neke od tih dekoracija mogu se videti samo na fasadi. Da bi smoproces crtanja fasada ubrzali, mo emo napraviti jedan elemenat (recimo prozor sasvojom klupicom i ornamentima) i zatim ga pomo u opcije Copy postavljati na

potrebna mesta. Jedan takav element izgledao bi ovako:



a na a ulazna fasada posle uno enja rafura kao na slici dole:



Isti postupak mo emo primeniti i za crtanje ostalih fasada, tako da e na objekatna kraju izgledati kako je na slici 21.15 prikazan.

Auto CAD 2002/2000 Kako postati ekspert 1


Crtanje i pregledanje objekata u 3D prostoru...................................................... 1Crtanje trodimenzionalnih objekata................................................................ 2Pogledi objekata u tri dimenzije (3D views) ................................................... 3Uspostavljanje i paranje pogleda .................................................................. 4Definisanja pogleda na View dialog box-u ..................................................... 7Projektni pogled (Plan View) ....................................................................... 10Pogledna direkcija VPoint............................................................................ 11Postavljanje pogleda kori tenjem DDVPOINT komande.............................. 15Dinami ko pregledanje 3D pogleda ............................................................. 16Manipilacija pogledima sa 3D Orbit komandom .......................................... 17Osjen avanje i skrivanje linija modelima ..................................................... 24Pobolj anje 3DORBIT performansi.............................................................. 26Kori tenje presje nih ravni........................................................................... 28Kori tenje DVIEW komande ....................................................................... 30

Crtanje i pregledanje objekata u 3D prostoru

2 XV Poglavlje o crtanju obekata u 3D prostoru


Crtanje trodimenzionalnih objekataCrtanje na papiru predstavlja crtanje dvodimenzionalnih pogleda tro-dimenzionalnog objekta.Mada ovakva reprezentacija objekata predstavlja tipi nokonvencionalno tehni ko crtanje,zahtjeva da lice koje crta crte e na papiru i licekoje ih primjenjuju razumiju prezentaciju informacije na crte u.I pored toga to su2D crte i nezavisno crtani i to u svakom slu aju mo e imati za posledicu pojavugre aka u prikazivanju 3D objekata. 2D crte koji reprezentuje 3D model uvijek seradi odvojeno tako da svaka promjena mo e imati za posledicu preure ivanja idrugih dijelova crte a koji reprezentuju model to jest svaka promjena se radiodvojeno. Mada 3-D modeli mogu biti te i za crtanje od 2-D objekata,3-D modeli nude vi eprednosti i omogu uju ta nije crtanje modela i posmatranje modela iz bilo kojeta ke polo aja u prostoru:Mogu se automatski crtati standardni pogledi.:pogled odozgo,sa elne strane,saboka i i drugi pomo ni pogledi.Mo ete pomjerati,skrivene linije i proizvoditi osjen ene slike.U zavisnosti kako su objekti modelirani ,mogu se kontrolisati gre ke,izvoditiin injeriske analize kao i dobijati podaci od 3-D modela.U poglavljima 2D prezentacija si u io kako se koriste formati papira u (layouts)dase crta vi e pogleda (odozgo,sa ela. sa strane ili izometriskog) 3-D objekata.U ovom poglavlju u iti kako koristiti AutoCAD da se crtaju 3-D modeli.U slede im poglavljima u iti kako redigovati modele u tro dimenzionalnomprostoru i kako preurediti 3-D tijela(solids).Ovim poglavlje obja njava kako uraditi slede e:

• Pogledi objekata u tri dimenzije• Crtanje trodimenzinalnog anog sklopa objekata (wireframe)



• Crtanje trodimenzinalnih mre a(meshes)• Crtanje trodimenzionalnih tijela(solids)

Pogledi objekata u tri dimenzije (3D views)Jedan model mo vidjeti na AutoCAD crte u iz bilo koje pozicije 3D prostora.Izbilo koje izabrane pozicije pogleda mo dodati novi objekat ili modificiratipostoje i i proizvesti skrivene linije,osjen ane i izra ajne (rendered)slike kojemogu biti osjen ene iz razli itih svjetlosnih izvora.Kada kreira 3D objekte uprostoru specificiraju se X ,Y,Z kordinate u krordinantnim sistemima. .Kordinatetrodimenzionalnog sistema su skoro identi ne sa kordinatama dvodimanzionalnogsistema stom razlikom to se u trodimenzonalnom sistemu uklju uje i Zkordinantna vrijednost. U ranijim poglavljima ste u ili o kordinantnim sistemima, aovde emo da se osvrnemo samo na one oblike kordinantnih sistema koji seodnose na crtanje i prikazivanje tijela u trodimenzionalnom prostoru.Sa pravilnimrazumjevanjem 3D prostora problem crtanja 3D objekata postaje jednostavniji.Zacrtanje 3D modela je va no razumjeti i znati raditi sa kordinantnim sistemima kojivam omogu oju njihovo postavljanje , paranje i ponovno lagano kori tenje sa onih

paranih pozicija.Postavljanjem UCS kordinantnog sistema i njegova orjentacijana 3D objektima vam mo e omogu iti isti na in rada kao to ste nau ili uprethodnim poglavljima.Kada crtate jedan pogled modela iz nekog pravca sa kojimmo ete prezentirati potpunije va model onda je va no ne samo da se uspostavipravilno kordinantni sistem nego da se uspostavi i ravan pogleda (Plan View) nakome bih olak ali crtanje odre enih objekata koji reprezentuju pogled 3D modela.Zbog toga a i zbog mnogo toga jo uvijek je korisno postaviti na ekranu na podesnomjestu UCS iView toolbarove kako bih na brz i jednostavan na in mijenjali pogledii postavljali UCS kordinantni sistemi, kako je to obja njeno u V poglavlju ovogpriru nika.Pogled je dio od crte a koji je izlo en na viewport-u .Pogledi se moguparati i uspostavljati sa imenom za njegov podesan pristup.Pogledi su posebno

parani za prostor modela i za prostor papiralejaut.Ilustravija izbora komandi iz ViewmenijaDa se postavi odgovaraju i pogled naviewport koriste se komande.Kao to vamlijevo ilustracija prikazuje komandu zapostavljanje odgovaraju eg pogleda mo eteizabrati iz View menija 3D Views poglediiz kojih se pojavi niz razli itih mogu nostiza izbor i postavljanje pogleda kojeg eliteprezentirati na crte u .Pored View menija vitako e mo ete koristiti i toolbarovo da ihsmjestite na ekran i prema potrebamadizajna formirati pogled koji odgovara



va em dizajnu .Vi ste se svakako do sada upuznali kako se jedan toolbar postavljana ekran i uklanja sa ekrana.Radi br e manipulacije pogleda i lak eg i br egpristupa komandama toolbar-ovi imaju nekih prednosti.

Ilustracijatoolbarazapostavljanje imanipulisanjepogledima.Bilje ka :VIEW

komanda se ne mo e koristiti transparentno.

Uspostavljanje i paranje pogledaJedno specifi no uve anje ,pozicija i orjentacija je poznato kao pogled(view).Mo e se lako uspostaviti poslednji izlo eni pogled na svakom viewport-u. esto je lak e ponovo uspostaviti prethodni pogled nego redefinisatipogled.Mo e se ponovo uspostaviti do 10 prethodnih pogleda na jednom viewport-u.Ovi pogledi uklju uju ne samo zomirane poglede ,ali i poglede koji su bilipanirani ,ponovo uspostavljeni ili postavljeni za perspektivni ili ravni pogled.Prethodni pogledi nisu se zadr ali ,kad izlazi aktuelna sesija crte a.Da se pozovepogled preko nekoliko sesija ,pogled se mora parati sa imenom i va im crte om .Neki pogledi se koriste u estalo .Da u parate vrijeme ,mogu se specifi ni pogledisa imenom ponovo uspostaviti ,a onda ih plotirati ili kad vam je potrebno uputiti ihza specifi ne detalje.Svi parani pogledi se mogu listati sa informacijama okosvakog pogleda.Ako za du e vremena ne treba parani pogled ,vi ga mo eteizbrisati.Broj pogleda koji se mo e parati u crte u je prakti no neograni en.

paranje pogledaKad se para pogled slede a postavljanja su parana:

• Uve anje pogleda ,lokacija pogleda i 3D view pozicija.• Bilo da je pogled na Model tabli ili lejaut tabli.• 3D perspective i isjecanje

Ponovno uspostavljanje pogleda (Restore a View )You restore a named view to the current viewport. You can use named views to

• Uspostavlja se pogled na modelu (tiled) viewport ili jednom viewport-ulejauta.

• Specificira se jedna povr ina za plotiranje.• Determini e se incijalni pogled modela otvaranjem jednog crte a.

View komandom se uspostavljaju i paraju pogledi.Da se izaberu ili postave 3D pogledi koristi se Viewkomanda koja se mo e izabrati prema lijevoj



ilustraciji.Ako komandu startate sa komandne linije sa prethodno upisanim minus(-) znakom i View pojavi e vam se slede e na komandnoj liniji:1. Command :- view se upi e i pritisne Enter pojave se slede e opcije nakomandnoj liniji:2. Enter an option [?/Orthographic/Delete/Restore/Save/Ucs/Window]: Upi e sejedna opcija i pritisne Enter da se pojavi ako se upi e opcija :

• ? opcija: Listaju se imenovanipogledi u crte u.3.Enter view names(s) to list <*>: Upi e se zvjezdica ili se pritisne Enter .AutoCAD lista imena svakog specificiranog pogleda i prostora u kojem je biodefinisan . M dizajniran prostor modela a P dizajniran prostor papira.

.Slika 01.XV Ilustracija standardnih ortografskih pogleda 3D modela

• Orthographic opcija : Uspostavlja se predefinisani ortografski pogledkojeg ste specificirali na aktuelnom viewpor-u-

3. Enter an option [Top/Bottom/Front/BAck/Left/Right] <Top>: Upisuje se jednaopcija ili pritisne Enter.Orjentacija pogleda specificiranog ortografskog pogleda je osnovana na UCSBASEsystem variable, kojom se postavljanje vr i za WCS osnovni kordinantnisystem.Kad jedan od ortografskih pogleda je ponovo uspostavljen AutoCAD gazoomuje za extents u aktuelnom viewport-u.Kada se radi u 3-D prostoru prakti no crtate standardne poglede i projekcije tosamo po sebi sadr i najve i dio prakti nog crtanja i kori tenja standardnih pogledai projekcija.Kada ste crtali dvodimenzinalne projekcije tro dimenzionalnogobjekta normalno je da ste crtali tri standardna pogleda(views):odzgo,sa ela i sadesna(top,front,and righit).Ako je objekat naro ito kompleksan, crtali ste naknadne



poglede kao to su :odozdo,lijevo i od pozadi(bottom,left i back).U stvari crtali ste6 standardnih pogledaSvaki od ovih est standardnih pogleda prikazuju 2-D poglede od 3-D modela iilustruju samo dvije dimenzije objekta od mogu ih triju dimenzija.du ine irine ivisine.Ma kako da su vi ezna ni standardni pogledi se pripremaju za izlaganjebilo na ekranu ili na papiru.Oni su ure eni tako da poravnjavaju susjedne pogledei dijele jednu od mjera. .Na primjer ,odozgo i sa ela istu irinu,sa ela i sa desnaistu visinu.Za ova tri pogleda ka e se da su» projekt «jer vi predstavljate sa njima crtanje ipostavljanje 3-D objekta u centar kocke a projekciju objekta na svakoj stranikocke.Ako ti razvije kocku ti dobiti standardne poglede ili projekcije.NaravnoAutoCAD dozvoljava da gleda 3-D model iz bilo koje ta ke a obezbedio ti je«tools» za postavljane ;viewpoint;.U slede em odeljku koji sledi vi ete nau iti kako da brzo reorjenti ete va modelza neki od standardnih 2-D projekcija.Vi dakle mo ete gledati va model izstandardne izometriske ta ke..

• Delete opcija :Bri e se jedan ili vi e imenovanih pogleda.Enter view name(s) to delete: Upi e se jedno ime ili jedna lista imena separiranihsa zapetama.

• Restore opcija : Uspostavlja se pogled koji se specificira za aktuelniviewport. Ako je jedno UCS postavljanje bilo parano sa pogledom on-(UCS) je uspostavljen. .

3. Enter view name to restore: Upi e se jedno ime i pritisne Enter.AutoCAD-om se dakle uspostavlja centralna ta ka uveli avanja paranogpogleda.Ako se uspostavlja pogled prostora modela ,dok radite na prostoru papira ,AutoCAD vas obavje tava da odaberete viewport u kojem uspostavite taj pogled.Uspostavljanje pogleda prostora modela4.Select Viewport for view: Izabere se jedan viewport .Odabiranjem viewport-a je biranje njegovih granica.Viewport koji se odabere morabiti aktivan . AutoCAD se pali za prostor modela i uspostavlja pogled.Ne mo e seponovo uspostaviti pogled prostora papira na odabranom viewport-u.Ako se uspostavlja pogled prostora papira dok se radi u prostoru modela u jednomlejautu , AutoCAD se pali za prostor papira i uspostavlja pogled.Vi ne mo eteponovo uspostaviti pogled na prostoru papira ako se radi na Model tabli.

• Save opcija : para se izlaganje na aktuelnom viewport kori tenjem imenakojeg ste obezbjedili.

3. Enter view name to save: Upi e se ime i pritisne Enter.

Aktuelna vrijednost UCSVIEW system variable je izlo ena kad parate jedanpogled.Da se promjeni ovo postavljanje upalite ovu opciju na On ili Off ,koristiteUCS opciju od VIEW komande.



Slika 02.XV Ilustracija paranja i imenovanja pogleda nizom -view komande

Bilje ka: U parani pogled na ovaj na in se pojavi u View dialog box-u sa imenomkoje je une eno na komandnoj liniji.

• Ucs opcija :Determini e dali se aktuelni UCS i postavljena elevacija paraju kad se pogledpara.

3.Save current UCS with named views? [Yes/No] <current>: Upi e se jedna opcijaili pritisne Enter.UCS opcijom od komande VIEW postavlja se UCSVIEW system variable.Paljenjem ove opcije na On para se aktuelni UCS za svaki imenovani pogled kojiste parali.

• Window opcija :para se porcija aktuelnog izlaganja kao jednog pogleda.

3. Enter view name to save: Upi e se jedno ime.4.Specify first corner: Izabere se prvi ugao5.Specify opposite corner: Izabere se drugi ugao da se pogled od dijela objekta kojise nalazi u pravougaoniku para kao jedan pogled.Ponovno uspostavljanje takvog pogleda mo e izlo iti objekte izvan rama (window)koji je specificiran zbog toga to se oblik prozora mo e se razlikovati od togviewport-a na kojem se uspostavlja pogled.Bilo kako ,plotiranje pogleda objekatase vr i samo unutar prozora ,ne za cijeli izlo eni viewport.

Definisanja pogleda na View dialog box-uKao to smo u po etku naveli komandu View mo emo upisati na komandnoj linijii bez minus znaka,ili izabrati kako smo naveli prema ilustraciji View>NamedView.

1.Command : view se upi e i pritisne Enter da namse pojavi View dialog box.

Na dialog box-u mo emo da izvr imo ista ona definisanja koja smo vr ili i saopcijama koje se pojavljuju na komandnoj liniji primjenom –View komande.Na dialog box-u se nalaze dvije table :



• Named View tabla• Orthographic and Isometric Views tabla

Named view tablaKreiraju se ,postavljaju se i bri u se imenovani pogledi na na Named Views tabli ilise ponovo uspostavljaju orthographic or isometric views na Orthographic iIsometric Views tabli.Aktuelni pogled (Current View) :Izla e se ime aktuelnog pogleda.Prvo kad se izlo i View dialog box poka e se

aktuelni pogled kaoCURRENT.

Name :Listaju se imenapogleda na aktuelnomcrte u.Mala strelica u lijevomgornjem uglu indiciraaktuelni pogled.Na listi seindicira bilo pogled koji seprezentuje u Model space ililayut-u,sa imenom nekogpogleda u paranog u UCSbilo da je paran sa pogledomu perspektivi ili isje en

(clipped). Da se razvrsta lista imenovanih pogleda kliknite negdje u zaglavlju.Akoje UCS bio u paran sa neimenovanim pogledom izlo i se lista UNNAMED.Ako jeUcs paran sa pogledom UCS kolona je ista.Set Current postavite za aktuelni pogled:Ponovo se uspostavlja izabrani pogled.Pogled se mo e uspostaviti na ime u listi ilidesnim klikanjem na markirano ime pogleda da se pojavi dodatni meni iz kojeg seizabere komanda Set Current strelica se pomjeri za pogled i izborom OK pogled sepostavlja za aktuelni.New View dialog boxKreira se jedan pogled.

View Names:Specifira se ime pogledaCurrent Display: Koristi se aktuelnoizlaganje kao novi pogled.Define Window :Koristi se jedan prozorkao novi pogled .Definisanje povr ine je saspecificiranjem dva suprotna ugla. na

aktuelnom crte u.Povremeno se zatveraju dialogbox-ovi tako da mo ete koristiti

ta kasti system definisanja suprotnih



uglova prozora novog pogleda.Ova opcija je mogu a samo izborom DefineWindow. UCS Settings: Obezbe uje opcije za paranje jednog UCS.Save UCS with View para se UCS sa novim pogledom.Ova opcija postavljaUCSVIEW system variabli.UCS name :Specificira se UCS u paran sa novim pogledom.Ova opcija je mogu asamo kad se para UCS sa izabranim pogledom.Na ovaj na in kreira se jedan pogled.

View Details :Izlo i se View Details dialog box,kojisadr i karakteristi ne podatke za pogled.Mo e se izlo iti desnim klikanjem mi a uimenovanom pogledu,da se izlo i dodatnimeniU dodatnom meniju se izaberi Rename imijenjate ime izabranog pogleda.Istomo ete uraditi pritikom na tipku F2 nava oj tastaturi.Ne mo e se koristiti ovaopcija za reimenovanje aktuelnogpogleda.Za reimenovanje aktuelnog

pogleda izaberite New i unesite jedno novo ime na New View dialog box.Zabrisanje odre enog pogleda iz dodatnog menija se izabere Delete ibri e se imenovani pogled.Ne mo ete brisati aktuelni pogled.Orthographic or isometric views tabla

Ponovo uspostavljaortografski ili izometriskipogled. Current View :Izla e se ime aktuelnogpogleda.Osnovna vrijednostsistema varijabli jeCURRENT.Prozor sa imenima pogleda:Prelistavaju se ortografski Iizometriski pogledi.Strelicomse indicira aktuelnipogled.Pogledi su relativni zalistu UCS na listu Relative

Tot.Set Current:Ponovo se uspostavlja izabrani ortografski pogled.Mo e se uspostavitijedan izabrani pogled dvostrukim klikanjem imena u listi i izborom Set Current.



Kad je jedan ortografski pogled uspostavljen ,AutoCAD automatski pogled zomujena exstens.Relative To: Specificira se bazni kordinantni system za definisanje ortografskogpogleda.Osnovna postavka (WCS) kordinantnog sistema je baza kordinantnogsistema za listu Relative.Da se postavi vrijednosti UCSBASE systema variabli. UCSBASE system variabli kontroli e orjentaciju ortografskih UCS-a relativno zaWCS ili za imenovani UCS-e. Promjenom ovih postavljanja mijenja se orjentacijaprethodno definisanih ortografskih UCS-a. AutoCAD izlo i poruku upozorenjakad se mijenjaju vrijednosti UCSBASE systema variabli.Restore orthographic UCS with View :Da se uspostavi Orthographic UCS sapogledom. Ponovo se uspostavlja asocirani UCS ,kad pravite jedan ortografskipogled aktuelnim.Ova opcija postavlja UCSORTHO system variabli.Vi mo ete koristiti iOrthographic&Isometric Views tab od View dialog boxpokazan na slici da reorjenti ete jednu od ovih odre enih ta aka pogleda.Mo e se prikazati jedan od dest odre enih pogleda –top(odozgo) ,bottom(odozdo),Left(lijevi),righit(desni),front( elni,),back(od pozadi),SW izometriski(ju noisto ni),NE izometri ki(sjeverno isto ni),ili NW(sjevero zapadni),SW(jugozapadni).

Projektni pogled (Plan View)U AutoCAD-u projektni pogled je pogled usmjeren prema kordinantnom po etku(0,0,0) iz jedne ta ke na pozitivnu Z osu.Ovo rezultira u pogledu XY ravni.Mo e se ponovo uspostaviti pogled i kordinantni sistem koji su bili osnovnopostavljeni za najve i broj AutoCAD-ovih crte a ,postavljenom UCS orijentacijomza World a onda postavljanja 3D view za Plan View.Da se izlo i planski pogled specificiranog UCS kordinantnog sistema koristi sePlan komanda.PLAN je obezbjedila jedno pogodno sredstvo pregledanja crte a iz planskogpogleda.Vi mo ete izabrati jedan projektni pogled od aktuelnog UCS kordinantnogsistema ,jednog prethodno paranog UCS-a ili World kordinantnog sistema. PLANkomandom se pravi pogled samo na aktuelnom viewport-u.Plan komanda se ne

mo e koristiti na prostoru lejauta.PLAN komandom se mijenja pogledna direkcijai gase se perspektiva i isjecanje :time se nemijenja aktuelni UCS. Neke kordinate upisane i

izlo ene slijede i Plan komandu zadr avaju se relativno za aktuelni UCS.Komandase bira prema lijevoj ilustraciji:Ako na komandnu liniju :1. Command : plan se upi e i pritisne Enter pojave se slede e opcije:2. Enter an option [Current ucs/Ucs/World] <Current>: Upi e se opcija ilipritisne Enter.

• Current ucs opcija:Regeneri e se projektni pogled izlaganja tako da seveli ina podesi u aktuelnom viewport-u od aktuelnog UCS-a.



• Ucs opcija: Mijenja se projektni pogled jednog prvobitno u paranog UCS iregeneri e seizlaganje.

3.Enter name ofUCS or [?]: Upi ese jedno ime ili seupi e ? da se listajusvi UCS-i u crte u.

Ako se upi e ? na komandnoj liniji AutoCAD izlo i slede u obavijest:4. Enter UCS name(s) to list <*>: Upi e se ime ili se pritisne Enter da se listaju sviUCS-i u crte u. Ilustracija Text Window sa izlo enim UCS paranim u crte u.World opcija :Regeneri e se izlaganje projektnog pogleda tako da se veli inacrte a podesi na ekranu od WCS kordinatnog sistema.Da se promjeni aktuelni pogled za XY ravan

1. Iz View menija se izaber 3D Views. Onda se izabere Plan View.2. Izabere se jedna od slede ih opcija :• Current (za aktuelni UCS)• World (za WCS)

Slika 03.XV Ilustracija primjene niza Plan View komande za postavljanje X,Y ravni

Pogledna direkcija VPointVpoint komandom se postavljae pogledna direkcija za trodimenzionalnuvizuelizaciju objekata.

VPOINT komandom se postavlja dvogled dase pogleda izgled crte a nazad premakordinantnom po etku (0,0,0) od specificirane



ta ke u prostoru. VPOINT komanda se ne mo e koristiti na lejautu.Komandubiramo prema lijevoj ilustraciji . Ako startate komandu sa komandne linije:1. Command : VPOINT se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije:Current view direction: VIEWDIR=current2.Specify a view point or [Rotate] <display compass and tripod>: Specificira sejedna ta ka ili se upi e R ili se pritisne enter da se izlo i kompas i osni trono ac.

• Viewpointopcija :

Kori tenjeX,Y,Z kordinatakoje se upisujuda se kreirajedan vectorkojim sedefini e

direkcija iz kojeg se crte mo e pregledati.Defnisani pogled je kao da dvogledgleda iz zadnje ta ke prema kordinantnom po etku. (0,0,0).Slede a ilustracijaprikazuje poglednu direkciju i polo aj 3D objekta za pregledanje.

• Rotate opcija :3.Specificira se novapodledna direkcijakori tenjem dva ugla.4.Enter angle in XYplane from X axis<current>: Specificira sejedan ugao .Prvi specificirani ugao jeugao u odnosu na Xa osuna XY ravni..

5.Enter angle from XY plane <current>: Specificira se ugaoUgao izme u direkcije i X.,Yravni.1.Command: vpoint Upi e se i pritisne EnterCurrent view direction: VIEWDIR=0.0000,0.0000,1.00002.Specify a view point or [Rotate] <display compass and tripod>: r Upi e se ipritisne Enter3.Enter angle in XY plane from X axis <270>: 0 Upi e se i pritisne Enter4.Enter angle from XY plane <90>: 30 Upi e se i pritisne Enter.Zavr i se komandaslede a ilustracija prikazuje navedeni niz komande.*** Returning to the UCS ***Regenerating model.



Slika 04.XV Ilustracija primjenjenog napred navedenog niza Vpoint komande

• display compass and tripod opcija : Pritisne se Enter izlo i se kompas satrono cem pokazan lijevo na ilustraciji.

Bilje ka Mo ete koristiti Rotate opciju od VPOINTkomande specifiraju i ta ku na XY ravni i ugao izizabrane ravni .Ipak je jednostavnije koristiti ViewpointPresets dialog box.Auto CAD povremeno odstranjuje crte od ekrana iprikazuje kompas i tripod.Kompas ima mali krsti unutra,koji se mo e pomerati sa pomjeranjem mi a.Centar

kompasa reprezentuje sjeverni pol(0,0,1) unutra nji krug je ekvator(n,n,0) Spoljnikrug je ju ni pol (0,0,-1).Prema tome,ako je krsti na nekoj ta ki izme u centra ipogled 3D objekta je odzgo(top).Orjentacija (istok,sjever, zapad,ili jug) jedeterminisan sa uglom iz centra do krsti a.Ako je krsti ekzaktno na unutra njemkrugu ,pogled 3D objekta je iz osnove odozdo(bottom).Ako je krsti izme uunutra njeg i spolja njeg kruga pogled objekta od objekta je iz unutra njestrane,kao da je osnova bila providna.Ako je krsti na spoljnjem krugu pogled jepravo na objekat,vidi se dole ni e.Kao to kretanjem krsti a kompasa ,trono ac(tripod) mijenja orijentaciju,poma i da se postavi dalje aktuelna ta ka pogleda.Slika 05.XV prikazana dolepokazuje postavljanje polo aja kompasa i tripoda kori tenog da se postaviaktuelna pogledna direkcija.1.Command: _vpoint Izabrata KomandaCurrent view direction: VIEWDIR=-24.6396,-8.6941,1.37512.Specify a view point or [Rotate] <display compass and tripod>: Pritisne se Enterda se pojavi tro ac sa kompasom pomo u koga se odabere pogledna direkcija slika05.XV.Regenerating model



Slika 05.XV Ilustracija primjene opcije kori tenjem kompasa i tripoda za vizueliziranje

Primjeri razli itih ta ki iz kojih se posmatra tijelo(stolica)Svaki pogled se orjenti e ta kom pogleda tako da gleda model iz pokazanogpravca.Na primjer:Desni pogled(right) je na poziciju 1,0,0 ,a NE sjeverno isto naizometriska ta ka pogleda je na poziciju 1,1,1.Ilustracija primjene trono ca zapostavljanje prikazanih pogleda markiranjem ta ki na kru nici na pozicijama kaoto je navedeno.Krsti i na kru nici odre uju polo aj pogeleda.Ilustracija 06.XV.

Slika 06 :XV Ilustracija vizuelizacije pogleda stolice primjenom kompasa i trono ca

Jedan brzi na in da se postavi jedanpogled je da se izabere jedan



predefinisani 3D pogled.Vi mo ete birati standardne predefinisane pogledeortografske ili izometriske sa imenom ili opisom.Ovi pogledi defini u zajedni kokori tene opcije :Top, Bottom, Front, Left, Right, ili Back. Osimm njih mogu sepostaviti pogledi izometriskih opcija: SW (southwest) Isometric, SE (southeast)Isometric, NE (northeast) Isometric i NW (northwest) Isometric.Da razumijete kako izometriski pogledi rade ,zamislite da gledate dole na vrhubox-a.Ako pomjerite pogled prema lijevom donjem uglu ,vi gledate box iz SWIsometric View. Ako pomjerite pogled prema gornjem desnom uglu box-a. Vipogledate box iz NE Isometric View pogleda.Gore lijevo ilustracija vam prikazujeopisane na ine rada pogleda.

Ova reprezentacija va e pozicije u 3D prostoru je kao da gledate model premakordinanantnom po etku(0,0,0).Kordinanantne vrijednosti ta ke iz koje se gleda surelativne za world kordinanantni sistem sve dok ne promjeni WORLDVIEWsistem varijabli .Konvencije za definisanje standardnih pogleda razlikuju se izme uarhitektonskih (ACI) i mehani kih (AEC)projektovanih.U AEC projektovanimnormalni pogled XY ravni je pogled odozgo u mehani ki projektovanim, normalnipogled XY ravni je elni pogled

Postavljanje pogleda kori tenjem DDVPOINT komandeVi mo ete rotirati jedan pogled kori tenjem DDVPOINT komande.lijevo ilustracijaprikazuje jedan pogled definisan sa dva relativna ugla definisanih za X osu i za XY

ravan WCS kordinanatnog sistema.

.Da se defini u postavljanja pogledaizabere se komanda prema lijevoj

ilustaciji.Ako se na komandnu liniju :1. Command : ddvpoint Upi e se i pritisne Enter da se pojavi Viewpoint Presetsdialog box na kome se izvr u slede a definisanja:.Definisanja na Viewpoint Presets dialog box-u:



Slika 07.XV Ilustracija pogleda 3D objekata postavljenih na Viewpoint Presets dialog box-u

Set Viewing Angles:Direkcija se postavlja za obadva kordinantna sistema apsulutno za WCS i relativnoza UCSFrom X :Specificira se ugao od X ose XY Plane:Specificira se ugao iz XY ravni.Mo ete koristiti uzorak slike za specifikaciju uglova koja je postavljena na dialogbox-u.Specificiraju i uglove u unutra njosti regiona kru nice i polukru niceprikazane prave bijele linije indiciraju se veli ine odabranih uglova.Set to Plan View:Postavljaju se uglovi da se izlo i ravan pogled (XY ravan)relativno za izabrani kordinantni system.

Dinami ko pregledanje 3D pogledaSa dinami kim pregedanjem mogu se izlo iti posledice mijenjanja va e pogledneta ke kao da ste promjene izvr ili.kori tenjem ovoga metoda pojednostavljuje seva e povremeno pregledanje izborom samo objekata za koje treba da odreditepogled.Alternativno ,ako se pritisne Enter bez biranja nekih objekata , 3D DynamicView izlo i jedan model male zgrade umjesto va eg aktuelnog crte a.Vi mo etekoristiti ovu zgradu da se defini e ugao pogleda i rastojanja.Kad se va apode avanja kompletiraju i izlazite sa komandom AutoCAD primjeni promjene zacio crte 3D modela na aktuelnom pogledu.Postavljanje isjecaju ih ravni (Clipping Planes)Vi mo ete kreirati odsjecanje ,ili sekciju pogleda va eg crte a pozicioniraju i elnui zadnju isjecaju u ravan ,kao kad kontroli ete vidljivost objekata osnovanu nanjihovom rastojanju od teoretske kamere.Presjecaju e ravni se mogu pomjeratinormalno na liniji strane izme u kamere i cilja (gdje se kamerapozicionira).Isjecanjem se pomjera izlaganje objekata od ela i kraja isjecaju ihravni.Slede a ilustracija pokazuje kako se radi sa isjecaju im ravnima.



Manipilacija pogledima sa 3D Orbit komandomDa se startaju komande za dinami ko pregledanje objekata komanda se mo e

izabrati iz View menija3Dorbit komanda ilipostavljanjem 3D Orbittoolbara na ekran ili iz

dopunskih menija koji se pojave desnim klikanjem u toku aktivne 3D orbitkomande.Naj lak i na in startovanja je svakako startovanje komande sa 3D orbittoolbara i dopunskog menija koji se pojavi desnim klikanjem na pov inu crte a utoku aktivne 3D Orbit komande iz kojeg se mo e izabrati odgovoraju a opcijakomande koja je potrebna za pregledanje 3D modela u crte u.Primjetite da na 3DOrbit toolbaru na desnoj strani se nalazi okno sa jezi kom .Klikanjem na jezi ak utoku aktivne 3D Orbit komande pojavi se lista mogu ih pogleda za izbor od kojihse neki mo e odabrati za pregledanje.Svaka komanda se mo e startovati i sakomandne linije uno enjem imena komande i pritiskiom na Enter.

Manipulacija 3D pogledima i me usobniuticajiOsim razli itih komandi za osnivanjeaktuelnih ta ki pogleda,Auto CAD 2002 i2000 snabdjeven je drugim komndama

kojim se omogu uje me usobna manipulacija 3-D pogledima.3DORBIT je aktivna komanda koja uti e na stvaranje aktuelnog pogleda.Kada je ova komanda aktivna pojavljuje se lu na lopta(arcball) na kru nici sa 4markirana kvadranta sa malim krugovima.Vi mo ete povla enjem sa mi ommanipulirati pogledom modela.Ta ka na centru Arcball-a, je ta ka u koju gledacilj.Ta ka iz koje gleda je kamera.Dok je 3DORBIT komanda aktivna,cilj ostaje nepokretan.Sa pritisnutim lijevimdugmetom mi a pomjera se kamera oko cilja,mjenjaju i gledi te.Kad si zavr io3DORBIT komandu crte ostaje reorjentisan sa novim gledi tem.Ponekad je od pomo i pomjeriti lokaciju kamere,prije startanja 3DORBITcommand.



Slika 08.XV Ilustracija 3D Orbit sa menijima za izbor dodatnih opcija komande

Da se promjeni kamera i cilj uradi se slede e:Na 3D Orbit toolbaru se klikne Camera ili sa komandne linije :1. Command : Camera se upi e i pritisne Enter da se pojaviCommand: camera2.Specify new camera position <-462.0628,388.7985,5.5356>: -300,400,63.Specify new camera target <173.4150,148.8780,22.3496>: 200,150,30Regenerating model.

Bilje ka: Pod ta kom 2 i 3 posle specificiranja kordinata ipritisaka na Enter promjeni se pogled 3D modela .Pogledajteilustraciju 08 i lijevo ilustraciju da se uo i razlika upogledima posle navedenog niza komande



Slika 09.XV Ilustracija pogleda izmjenama polo aja kamere i cilja nizom Camera komande

Savjet:Mo e se promjeniti lokacija kamere i cijlja kori tenjem DVIEW komande oemu ete doznati u daljim obja njenjima.

Kori tenje 3DORBIT komandeDok je 3DORBIT komanda aktivna,ne mo e se ulaziti na neku drugu komandnuliniju.Ako 3DORBIT komanda nije aktivana, startovanje 3DORBIT vr i seaktiviranjem jedne od slede ih komandnih opcija.3DCLIP otvara se Adjust clliping Planes Window3DCORBIT omogu uje kontinualno kretanje objekata na ekranu3DDISTANCE omogu uje pojavu objekata na kra em ili du em rastojanju3DPAN omogu uje pomjeranje(povla enjem) objekata na eljenu poziciju3DSWIVEL Simulira uticaj obrtanje kamere3DZOOM Omogu ava zoomovanje uve anje ili smanjenje pomjeranjem mi a sapritisnutim lijevim dugmetom. Kao to ste ve primjetili kada je 3DORBITkomanda aktivna,na arcball se poka e aktivan viewport.Ako je UCS ikonaupaljena, pojavljuje se osjen ena X osa se pojavljuje crvena ,Y osa zelena,a Z osaplava.

Manipulacija 3-D pogledima, vr i se sa pritisnutim lijevim dugmetom mi a injegovim pomjeranjem prema eljenom odredi tu..Primjeti ete kada se pojavi

krsti na razli itim dijelovima arcball-a krsti ikona se mijenja i indiciraslede e etiri razli ite rotacije ,na koje se mo e obratiti pa nju:Kad je krsti u unutra njosti arcball-a,pojavljuje se jedna maladeonica okru ena sa dvije elipse. Ako pritisne lijevo dugme mi a i povlau unutra njosti arcball-a primjeti ete da se krsti preobrati u prvi znak kao



na slici lijevo,tada mo ete manipulisati pogledima objekta,rotiraju i objekte okota ke(cilja).Kad je krsti izvan arcball-a ,pojavljuje se mali deo okru en sa kru nom strelicom.Ako pritisnete lijevo dugme mi a i povu ete krsti mo i ete rotirati poglede okojedne imaginarne ose koja se prote e kroz centar arcball-a ravno na ekran. Kada jekrsti direktno preko kruga lijevo ili desno od kvadranta arcball-a, pojavljuje se jedan mali deo okru en sa horizontalnom elipsom.Ako pritisnetelijevo dugme mi a i povu ete krsti mo i ete rotirati poglede oko jedneimaginarne ose protegnute vetikalno izme u vrha i dna ta ke kvadranta od arcball-aKada je krsti preko vrha ili dna kvadranta arcball-a pojavljuje se mali deo okru enmalom elipsom.Ako povu ete mi rotirate poglede oko jedne imaginarne oseprodu ene horizontlno izme u lijeve i desne ta ke kvadranta arcball-a.

Bilje ka: Vi ne mo ete radirati objekat dok je 3DORBIT komanda aktivna.Zaizlazak iz komande pritisni ENTER ili Esc,ili klikni desno i izaberi Exit iz menu-akoji se pojavi.Biraju i druge Auto CAD komande iz drugih menu-a ili klikanjem na toolbardugme zatvara se 3DORBIT komanda. 3DORBIT komande se mogu koristititransparentno i kad su druge komande aktivne. 3DORBIT komanda je aktivna koristi dodatni meni (desno klikni) da izabere neku od dodatnihkomandnih opcija.Na primjer,Mogu se mijenjati est standardnih pogleda:top,bottom,front,back,left ili right i etiri standardna izometriska pogleda,biraju iPreset Views iz kratkog menu-a i tada odabrati eljeni pogled.Na krtakom menu-uje prikazano koje komande mo koristiti.Mogu se koristiti Auto CAD standardnefunkcije kao to su PAN i ZOOM funkcije.3DPan opcija(pode avanje objekata na ekranu)

1.Da ih primjenite,uradite slede e:Na 3DORBIT toolbar,klikni 3DpanNa Command:3DPAN –ukucaj i pritisni ENTERNa napred prikazanom kratkom menu-u 3DORBIT izaberi PAN

Krsti se promjeni u aku ,sli no je i za Realtime oblik paniranja.2.Pritisni lijevo digme mi a i pomjeraj aku3.Otpusti dugme mi a4.Klikni desno da se pojavi kratki menu tako da mo ete izabrati razli ite opcije.3DZoom opcijaD a zomujete u 3D Orbit view

1.Uradite slede e: Na 3DORBIT toolbar klikni 3DZOOM Na Command:3DZOOM ukuca se i pritisne ENTER

Na napred prikazanom kratkom menu-u 3DORBIT izaberi ZOOMKrsti se promjeni u stakleno pove alo, ,sli no je i za Realtime



2.Klikni i vu i krsti3.Otpusti dugme mi a4.Klikni desno da se pojavi dodatnikratki menu tako da mo ete izabrati razli iteopcije.Iz kratkog menu-a se mo e izabrati vi e opcija me u njima ZOOM Windows iliZOOM Extens.Da se ponovo postavi 3DORBIT pogled koji je aktuelan,kada startujete 3DORBITkomandu izaberite Reset View iz kratkog menu-a.Dok su Auto CAD-ove komande ZOOM i PAN jednostavnije,Distance opcije rademalo druga ije.Umjesto zomovanja pogleda3DDistance opcija (rastojanje) Distance opcije pomjeraju lokaciju kamere du linije strana izme u kamere itarget-a(cilja). to je pokazano na slede oj slici.

1.Uradi slede e:Na 3D Orbit toolbar,klikni 3D Adjust Distance.N a command,ukucaj 3DDISTANCE i pritisni ENTER

Slika 10. XV Ilustracija promjena pogleda primjenom 3Ddistance opcije pomjeranje kamere du AB

Startuj 3DORBIT command,klikni mi om desno i izaberi More !AdjustDistanc izdodatnog menija Krsti se mijenja u jednu horizontalnu liniju sa jednom malomstrelicom prema gore i ve om prema dole.2.Klikni i povu i krsti prema vrhuekrana da se pomjeri camera prema cilju target-u(Ovako ura eni objekti sepojavljuju veliki)ili prema dnu ekrana pomjeri kameru ,od cilja (target-a) .Ovakoura eni objekti se pojavljuju umanjeni.3.Oslobodi Pick button4. Desno klikni ponovo da se izlo i kratki menu tako da mo ete birati razli iteopcije.3DSwivel opcija



Umjesto kretanja kamere oko cilja nju je mogu e zaokretati oko nje same iposmatrati razli ite pravce na razli ite ciljeve kao to je prikazano na slede oj slici.Jednostavnije okretati kameru na trono cu.Da se okre e camera:

1. Uradi slede e:Na 3D Orbit toolbar klikni 3D Swivel.Na Command ukucaj 3DSWIVEL i pritisni ENTERStartuj 3DORBIT command-u,klikni desno i izaberi More!Swivel Camera iz

kratkog menuKrsti se mijenja u jednu kameru sa lu nom strelicom oko nje.2.Klikni i povu i krsti da se obr e kamera.Na primjer,povu i krsti pema desno dase pomjeri cilj u desno.Objekti se kre u prema lijevo.

Slika 11.XV Ilustracija promjena lokacije cilja njihanjem kamere 3DSwivel komandom

Mo e se desno klikniti i i izabrati dopunska komanda i izabrati Orbit da se pogledpostavi i neki eljeni polo aj.Ovo ponekad pomo e de se vizualizira va model tomo e biti kori teno i u demonstraciji odnosno prezentaciji crte a(modela)

3D Continuous Orbit(Kontinualno obrtanje).Uradi slede e:Izaberi jednu od 3 startne komande

1. Na 3D Orbit toobar,klikni 3D Continuous Orbit.Na Command,ukucaj 3DCORBIT i pritisni ENTER

Startuj 3DORBIT komandu,pritisni desno mi i izaberi More!Continuous Orbit izkratkog menuKrsti se mijenja u sferu sa dve kontinualne uokru ene elipse.2.Pritisni lijevo dugme mi a i povu i krsti u pravcu kojim eli da cameraorbitrira.



3.Oslobodi oslobodi dugme.Kamera kontinualno orbituje oko cilja u pravcu koji siodredio.Brzina sa kojom vi pokrenete krsti determini e brzinu sa kojom e sekretati kamera.4.Da se promjeni pravac orbite klikni i povuci novi pravac i tad oslobodi oslobodidugme mi a. Bilje ka:Dok je kontinulni orbitni pravac aktivan mo promjenit pogledkoriste i Reset View ili Preset Views opciju iz kratkog menu-a.tako e se mo epromjeniti modalitet projekcije,nijansiranje,vizuelna navigacija(o kojoj ete u iti uslede oj sekciji) koristite Pan i Zoom opciju,ma kako kontinuitet orbite sezavr ava.Postavljanje perspektivnih i paralelnih projekcija(perspective and parllel)Kada koristite 3DORBIT komandu,Auto CAD dozvoljava determinisanje,dalielite gledati aktuelni crte u perspektivi ili paralelnoj projekciji.

Slika 12 .XV Ilustracija postavljanja perspektivnih i paralelnih pogleda va eg modela

Kada gleda objekte u perpektivi paralelne linije se pojavljuju konvergentnoopadaju na odr enom rastojanju u jednu ta ku. Objekti koji su bli e kameripojavljuju se ve i i obrnuto koji su dalji pojavljuju se kao manji,a neki objektimogu se pojaviti i iskrivljeni,ako su veoma blizu kameri.Jedan pogled u perspektivianologno daje to to vidi kroz vizir kamere.U jednoj paralelnoj projekciji paralelne linije ostaju paralelne.Objekti ostaju istiuprkos gje je relativno pozicija camere i nikad se ne pojavljuju iskrivljenoOvo jeAutoCAD-ov (default) osnovni na in predstavljanja projekcije.Promjeniti osnovni na in projekcije:1.Startuj 3DORBIT komandu.2.klikni desno mi em i izaberi Projection iz kratkog menu-a3. Iz pod menu-a dali Parallel ili Perspective.Upozorenje:Na in projekcije koju bira ostaje u dejstvu posle izlaska iz 3DORBITkomande,posle ega je crte prikazan u perspektivi u djelimi nom viewport-u,mnoge komande kao Pan i Zoom ne e operisati u takvom vieport-u dok ne upaliod pozadi jednu paralelnu projkciju.Mada mo kreirati i modificirati objekte sa



kucanjem kordinata,ali ne mo specifirati ta ke koriste i krsti mi a unutraperspektivnog pogleda.

Osjen avanje i skrivanje linija modelimaMada skrivanje linija pove ava crte i jasno u u dizajna ,osjen avanje proizvodi irealisti nije slike va eg modela. SHADEMODE komanda vas obezbje uje saopcijama za pregledanje i ure ivanje va ih objekata na anim ramovima iliosjen enim reprezentacijama. Shade opcije koriste svjetlo koje dolazi iz svjetlosnihizvora iza vas i preko va ih le a i fiksira koli inu ambijent svjetla.Ovi svjetlosniizvori se mogu razmje tati sa va im vlastitim osvjetljenjem .O tome pogledajtekreiranje izra ajnih slika.( Create Rendered Image ).Regenerisanjem crte a ne uti e se na osjen avanje.Osjen eni objekti se moguurediti njihovim biranjem kao to bih bilo normalno.Kad se bira osjen eni objekat

ani ram i grips kvadrati i se pojavljuju na vrhu osjen enja.Va crte mo eteparati i ponovo ga otvarati sa osjen enjem.

Va se model mo e osjen iti kada je 3DORBIT komanda aktivna izboromkomande iz dodatnog menija koji se pojavi desnim klikanjem.Dok se mo e koristitiSHADEMODE komanda za izlaganje svjetla i bazi nih materijala ,vi bih trebalikoristiti RENDER komandu da se izlo e svjetla i materijali u najsitnijim detaljima.SHADEMODE komandom se kontroli e izlaganje osjen enih objekata uaktuelnom pogledu-viewport-u. SHADEMODE obezbje uje osjen avanje i aneramove opcija za objekte na aktuelnom viewport. Osjen eni objekti se ne moguure ivati bez regenerisanja crte a.Vi mo ete izlo iti ambijent,ta ku ,udaljena i pjegava osvjetljenja definisana saLIGHT komandom na SHADEMODE. Da se izlo u ova svjetla mora se postavitisistem osjen enja za : Flat Shaded, Gouraud Shaded, Flat Shaded Edges On, iliGouraud Shaded Edges On. 2D Wireframe, 3D Wireframe i HiddenSHADEMODE opcije ne izla u svjetla.Da se svjetlo upali iz Tools menija seizabere Options. U Options dialog boxu se izabere System tabla. Na System tabliispod Current 3D Graphics Display, izaberu se osobine Properties

Komanda se strta prema lijevo prikazanojilustraciji .Ako je startate sa komandne linije :1.Command : SHADEMODE se upi e i

pritisne enter da se pojave opcije:2. Enter option [2D wireframe/3D wireframe/Hidden/Flat/Gouraud/fLat+edges/gOuraud+edges] <current>: Upi e se jedna opcija i pritisne Enter da se model

pojavi osjen en uizabranoj opciji.Da se postavenavedene opcijeponekad je lak e ihprimjeniti sa Shade



toolbara kojeg postavite na ekran po ve upuzantim na inima.Lijeva ilustracijaprikazuje navedeni toolbar.

• 2D wireframe opcija: Izla u se objekti kori tenjem linija i krivih zareprezentovanje ograda.Pridodate slike i OLE objekti ,tipovi linija i debljinelinija su vidljive.Glatko su izlo eni ako ako je vrijednost COMPASSsystem variable postavljena za 1,ne pojavljuje se u 2D Wireframe pogledu.

• 3D wireframe opcija : Izla use objekti kori tenjem linija i krivih zareprezentovanje ograde .Pridodate slike i OLE obekti ,tipovi linija i debljinelinija nisu vidljive.Na mo e se postaviti COMPASS system variable za 1 dase pregleda kompasom.Boje materijala koje su postavljene za objekte supokazane.

• Hidden opcija :Izla u se objekti kori tenjem 3D reprezentacije anogsklopa i skrivanjem linija koje reprezentuju pozadinu modela.

• Flat Shaded opcija :Osjen avaju se objekti izme u poligonskih lica.objektise pojavljuju ravniji i manje ugla eni nego Gouraud-shaded objekti..Materiali koji su primjenjeni za objekte pokazuju kad su objekti ravnoosjen eni.

• Gouraud Shaded opcija: Osjen avaju se objekti i ugla uju se ivice izme upoligonskih lica .Ovo daje objektu glatko u i realisti nopojavljivanje.Materijali koji su primjenjeni za objekte pokazuju kad suobjekti Gouraud shaded:

• Flat Shaded,Edges on opcija: Kombinije se Flat Shaded i Wireframeopcije.Objekti su ravno osjen eni sa anim ramom pokazanim kroz .

• Gouraud Shaded edges On opcija: Kombinuju se Gouraud Shaded iWireframe opcije .Objekti su Gouraud shaded sa anim ramovimapokazanim kroz.

Kad nijansira jedan objekat ne nijansira ga u toku aktivne komande 3D Orbit ,nijansiranje se ostavlja ipak po izlasku iz 3DORBIT komandi.Za razliku od ranijihverzija Auto CAD-a ti mo izabrati i snap za objekte kad su oni i osjen eni.Slede a ilustracija pokazuje navedene opcije osjen avanja modela:



Slika 13.XV Ilustracija primjenjenih opcija Shade mode komande

Bilj kaKoristi SHADEMODE komandu da mijenja nijansiranje kad 3DORBITnije aktivna.Ako je UCS ikona vidljiva pojavljuje se sjen enje kad upali jedan od na inanijansiranja.Ponovo uspostavljanje ikone ne zna i pojavu nijansiranja ,promjeniSHADEMODE postavljanjem 2D Wireframe.Dakle primjetite da mo ete jo uvijekkoristiti komandu HIDE u prethodnoj verziji Auto CAD 2000 od SHADE komandeda kreira skrivene linije i nijansirane slike koje mogu biti u parane kao bit mape iliAuto CAD-ovi slajd katalozi.Vi ete u iti vi e o Shading i Hiding objektima uslede im poglavljima o kreiranju trodimenzionalnih slika.Savjet:Kad radite sa Shade komandama je uvjek po eljno sa View menu izabratiToolbars da se pojavi Customize dialog box gdje markirate Shade da vam se pojavina ekranu.

Pobolj anje 3DORBIT performansiKada se koriste 3DORBIT komande za manipulisanje ve ih modela, mogu sepromjeniti nijansirane slike do slike kostura objekta ali ipak jednom jednostavnomblok reprezentacijom.Ovo se naziva Adaptive degradation i de ava se kad AutoCAD ne mo e a urirati osjen ene objekte dovoljno brzo.1.Poka i Options dailog box i izaberi System tab.2.Klikni Properties button da se poka e 3D Graphics System Configuration dilogbox.3.Ispod Adaptive Degradation o isti Wireframe i Bounding Box kontrolisatiboxes-ove4. U Maintain Speed box,reduciraj vrijednosti do 1FPS(frame persecond)5.klikni Apply&Close6.Klikni OK da zatvori Options dialog box

Bilje ka



Auto Cad nikada ne reducira modele sa wireframe ili bounding box-a zareprezentaciju,kada se koristi 3DORBIT komande uprkos tome postavljen je u 3DGraphics System Configuration dialg box-u,zbog toga to ta komanda nikada nekoristi adptive degradation.Slede i koraci e ubrzati Auto CAD –ove perfomanse kada se koristi 3DORBITkomanda:Omogu iti3-D opremi ubrzanje.Ako va kompjuter koristi se video karticom sapodr kom za Open Gl,vi mo ete narediti Auto CAD-u da grafi ka kartica izvodi 3-D manipulacije na ekranu.Da se omogu i opremi podr ka,uradite slede e:1.I lo ite Options dialog box i izaberite System tab.2.Klikni Properties button da se pojavi 3D Graphics System Configuration dialogbox3.Ispod Acceleration,izaberi Hardware .Auto CAD-u e odmah izla iti jedan SelectFile dialog box.4.U Select File dialog box izaberi WOPENGL7.HDI i klikni select.5.Klikni Apply&Close.6.Klikni OK da se zatvori Options dialog box.

Slika 14. XV Ilustracija Dialog dialog box-ova za definisanje performansi za 3D Orbit komandu

Bilje ka:Ako je va a kartica snabdjevena sa vlastitim HDI driver vi bi trebali koristiti tajdriver umjesto WOPENGL7.HDI file kojim je snabdjeven Auto CAD.Isklju iti video prikaz siluete stavljanjem DISPSILH system variabli na vrijednost0.Isklju iti dinami ko ukra avanje ,brisanjem DinamicTesselation provjeri box u 3DGraphics System Configuration dialog box.Primjedba koju e se stalnoizlagati,static tessellation line,kada ne koristite 3DORBIT komandu.Ranije startovanje 3DORBIT komande,biraju se samo oni objeti kojima se elimanipulisati.Ako ima vi e objekata objekta ,3DORBIT komanda manipuli e samoone objekte koje izabere .Ako nisi izabrao neke objekte,onda 3DORBITmanipuli e



Upozorenje:Ponekad se de avaju vizuelni problemi sa objektima Object clippedkori tenjem XCLIP komnde kada je za SHADEMODE stavljena druga valuenego na 2D Wirefrme ili koristi 3DORBIT komande.Ovi problemi se de avajukada se polygonal xclip boundery postavi kao externe reference objekat.Simptomimogu uklju iti proma ene objekte(pojedina no 3-D Solids) ili 2-D objekte koji suispu teni u Xclip boundary.Ako primjetite ovo koristite rectangular Xclipboundary, umjesto polygonal boundary.

Kori tenje presje nih ravniVi mo ete polo aj ela i za elja(front i back) isje i presje nim ravnima(clippingplanes) i koristiti da pomognete vizuelizaciji objekata u tro dimenzionalnomsistemu.Presje ne ravni su ograni ene pozicionim normalama strana izme ukamere i( target)-a cilja.Objekti koji su pored zadnje presje ne ravni ili napred elaclipping ravni su skriveni od pogleda posebno kada je clipping plane uga en.

Slede a slika pokazuje rezultat uspostavljenja clipping ravni.Da podesi clipping ravni u 3-D orbit pogledu,radi slede e:

Na 3D Orbit toolbar, klikni 3D Adjust Clip Planes Na Command kucaj 3DCLIP i pritisniENTER Startaj 3DORBIT komandu klikni desno mi em izaberi More!Adjust Clipping

Planes iz kratkog menu-a.

Slika 15.XV Ilustracija pode avanja isjecaju ih ravni radi vizuelizacije va ih modela

AutoCAD pokazuje Adjust Clipping Planes Window na slici gore..Window izla eobjekte u 3D orbit-i ,rotirane za 90 stepeni.Jedna crna horizontalna linija blizu dnaprozora reprezentuje elo isje ene ravni.Sli na zelena linija napred prema vrhuprozora reprezentuje zadnju isj enu ravan.Krsti se mijenja u produ enju kuba sastrelicama du i jedne i druge strane.Ako pode ava isjecaju u ravan,sa 3D orbit se



reflektuje promjene.Pet unakrsnih dugmadi se nalazi gornjoj Adjust Clippingplanes prozoru koji korespondiraju sa slede im opcijama:

Adjust front Clipping Pomjera elo isjecaju e ravni.Pritisne se dugme naprozoru i povla i se isjecaju a crnom linijom prikazana ravan mi om

(ponekad bijela) linija koja reprezentuje elnu isjecaju u ravan..Prednja isjecaju aravan mora biti u redu da se vidi rezultat u glavnom pogledu 3D orbiti.

Adjust Back Clipping Pomjera se zadnja isjecaju a ravan..Klikni se nadugme i povla i zelena linija koja reprezentuje zadnju isjecaju u ravan.

Zadnja isjecaju a ravan mora biti uklju ena da se vidi rezultat u glavnom pogledu3D orbiti.

Slice Pomjera prednju i i zadnju isjecaju u ravan istovremeno.Klikni i povuci i jednu i drugu liniju.Planovi ostaju prostorno na njihovomaktuelnom rastojanju.Obadvije prednja i zadnja ravan mora pokazati rezultat upogledu 3D orbit.

Prepreka se postavlja presjecaju oj ravni ili se dozvoljavadalje isjecanje.(on ili off).

Prepre ava se zadnja isjecaju a ravan ili se dozvoljavaisjecanje sa njom (on ilioff).Lijevo ilustracijaprikazuje vizuelizacijuprostorija modelaPode avanje se vr i saAdjust clipping PlanesWindow a reflektuje se napogledu sa 3D Orbitkomandom.

Savjet:Vi mo ete izabrati ovih pet opcija iz dodatnog menija koji se pojavi desnimklikanjem mi a u toku aktivne 3Dorbit komande: Adjust Clipping Planes ,FrontClip On/Off i Back Clip On/Off ,pojavljuje se i na 3D Orbit toolbar-uKao to pode avate Clip ravni u Adjust Clippinig window,tako isto 3D orbitpogled dovodi u red (a urira) i reflektuje va e promjene(prikazana lijevo toreprezentujeslika pokazuje)

.Kori tenje 3D Orbit Visual Aids:



Osim da arcball,koji je uvijek izlo en,3-Dorbit view je snabdjeven se slede impomo nim vizualnom pomagalima dapomogne vizuelizaciji orjentacije objekatakada se manipuli e 3-D pogledima.CompassTri luka koja se pojavljuju u arcball-uilustracija je orjentacije X;Y,Z osa.GridZraci linija na ravni korespondiraju saaktuelnim UCS-om i protegnuti su naograni enje crte a.Bilje kaOvaj grid jejednostavan za standardne crte e o gridusi u io u poglavlju 2D, Auto CAD dijeli

glavnu mre u linija prore ivanja(determinisane sa X i Y prore enim re etkama) udeset pod razreda.UCS Icon Zasjen ena verzija UCS icon-eVi mo ete zapre iti ovu opciju sa on i off iz Visual Aids-a na 3D Orbit kratkommenu-u.

Kori tenje DVIEW komandeAuto CAD-ova stariji DynamicView,komanda se u velikoj mjeri vratila 3DORBITkomandi.Sli no 3DORBIT,DVIEW dozvoljava stavljenje u poziciju kamere i ciljne ta akepogleda aktuelnog crte a ,kao i perspktivne ili paralalne projekcije i kontroleisjecaju ih ravni.Mada DVIEW komanda je mnogo manje zavisna od3DORBIT,ipak je snabdjevena sa nekoliko kontrola koje nisu mogu e kada sekoristi 3DORBIT.Da se startuje DVIEW command-a1.Command:DVIEW(ili DV) se upi e i pritisne Enter.Sli no 3DORBIT, DVIEW command-a uti e samo na aktuelni viewport i mo e sekoristiti samo u prostoru modela.Kad startuje komandu Auto CAD-ova poruka:2.Select objects or <use DVIEWBLOCK>:Izabere se objekat za vizuelizacijuBiranjem objekata dozvoljava se granica reganarisanja objekata na ekranu kao imanipulacija pogledima,korisno je kada radi sa ve im crte ima.Ako jednostavnopritisne ENTER,Auto CAD izlo i jednu sliku malih ku a sa jednim zabatnimkrovovima.Ponekad je manipulacija ovom slikom lak a nego crtanje va egcrte a.Po to ste izabrali objekte za regenerisanje pritisne ENTER Auto CAD -ova poruka:Enter option2.[Camara/ Target /Distance/ points/Pan Zoom/Twist/Clip/Hide/Off/Undo]:Opcije su nabrojane u redu u kojem ih je lako koristiti.Na primjer ,vi ete obi noeliti da promjenite liniju prve strane,manipulacijom pozicije kamere i cilja.Posle

svake promjene,ovu poruku Auto CAD ponavlja.Kada si zadovoljan sa na inomizlaganja pogleda pritisni ENTER da iza iz DVIEW komande. Auto CADodmah regeneri e ulazni crte koriste i novu ta ku iz koje se gleda i perspektivnopostavljanje.



Da dodate u manipulaciju objekte na ekran neki od DVIEW komandi izla u kliznibar na vrhu aktuelne ta ke pogledaAktuelna vrijednost je uvijek izlo ena na slajd baru sa jednom ne prekinutomlinijom.Pozicija klizanje indicira dijamant ,pomjera se kao kad pomjeratemi .Osim toga Auto CAD izla e na status baru vrijednosti za povezivanjeaktuelne pozicije slajda.Vrijednosti su konstantno a urirane kao i pomeranjeslajda.Isto tako kad pomera mi ,slika na ekranu se mijenja reflektuju ipromjenjene vrijednosti.Vi dakle mo ete ulazne vrijednosti u odre enom vremenu kucati i na tastaturi.Vi mo ete birati neku od DVIEW opcija i ukucati na Command line: ..........slovima.Razli itom fokusnom du inom so iva Zoom opcijom se dobija navedena

lijevo ilustracijaCamera Rotira se ta ka camereoko cilje ta ke(target ta ke)sli no kao to je povla enjekrsti a oko arcball-a objektiostaju na vidiku cijelovrijeme,zato to je uvijek zadnjipogled ciljna ta ka.targetClip Dozvoljava tipozicioniranje prednjeg izadnjeg clippingplanes,vertikalno na linijustrane a tada uklju i clippingplanes na on ili off.

Hide Uklanjuju se skrivene linije iz objekata aktuelno izlo enih sa DVIEWkomandama.To nema efekta na izlaganju objekata kada izlazi iz komandi.Offgasi perspektivnu projekciju i vra a paralelnu. Undo Preobr e akciju od poslednje DVIEW opcije.Savjet:Kada se koristi VIEW komanda paraj crte e koje si kreirao koriste i3DORBIT ili DVIEW komande( upravo kao to bi neke druge poglede od va ih

crte a) tako da bi mogli bitiponovo vra eni kasnije.

Slika16. .XV Ilustracijadobojena nizom DVIEWkomande Twist opcije



Crtanje Trodimenzionalnih objekata .................................................................. 1Crtanje trodimenzionalnih mre a ................................................................... 2Crtanje trodimenzionalnih lica povr ine (3DFaces) ........................................ 4Crtanje 3D pravougaonih mre a(3D meshes) ................................................. 6Crtanje mnogo poligonskih mre a(Polyface Meshes) ..................................... 7Crtanje i partanih mre a povr ine (Ruled suface meshes) .............................. 8Crtanje tabelarnih mre a povr ine (Tabulated surface meshes)..................... 10Crtanje obrtnih mre a povr ine (Revolved surface meshes).......................... 11Crtanje ivi nih povr ina staznih mre a(Edge surface) ................................. 13Crtanje primitivnih povr ina ........................................................................ 13Crtanje trodimenzionalnih tijela (Solids) ...................................................... 19Crtanje prizme (box) .................................................................................... 20Crtanje lopte ................................................................................................ 21Crtanje punih cilindara (Solid cylinder)........................................................ 21Crtanje punih kupa (solid cone).................................................................... 22Crtanje klinova (Solid wedge)..................................................................... 23Crtanje tijela oblika auto guma (Solid torus) ................................................ 24Ekstrudiranje tijela (Extrude solid)............................................................... 24Crtanje obrtnih tijela (REVOLVED SOLIDS).............................................. 26Crtanje slo enog tijela (Composite Solid) .................................................... 28Spajanje tijela(Union solids) ........................................................................ 28Oduzimanje tijela (Subtract komandom) ...................................................... 28Isje ano tijelo(Intersect solid) ...................................................................... 29

ite sa primjeroma..................................................................................... 31Osobine tijela(massproperties) ..................................................................... 36Konvertovanje punih AME modela za AutoCAD-ove objekte...................... 37

Crtanje Trodimenzionalnih objekataAuto CAD podr ava 3 vrste trodimenzionalnih modela:

o Modeli anog sklopa (Wireframe models)Sastavljeni od linija i kriviha koje defini u ivice 3D objekata.Vi mo ete kreiratijedan ani sastava crtaju i ga linijama ,lukovima ili drugim 2D objektima ismjestiti ga bilo gdje u u 3D prostor.Modeli anog satava nemaju povr ina onise uvijek pojavljuju sa spoljnim linijama.Zbog toga ih morate crtati i pozicioniratiindividualno svaki objekat posebno.Kreirati modele anog sastava mo e biti sapuno zahtjeva i da oduzme puno vremena.

o Povr inski modeli(Surface models)Sastavljeni od ivica i povr ina izme u njih.Pvr inski modeli se mogu crtati i sapostavljanjem elevacije (elevation) i debljine na 2D objekte uz kori tenje 3Dspecifi nih komandi.Povr inski modeli sastoje se od individualnih ravni ograni eneivicama tj. pretstavljaju poligonalne mre e.

o Puni modeli (Solid models)

2 XVI Poglavlje o crtanju objekata u 3D prostoru


Sastavljeni su od povr ina i volumena unutar njih.Mo ete ih kreirati bilokori tenjem specifi nih baznih modela kao to su prizme ,konusi ,cilindri,lopte,klinovi ili torus-i ili kori tenjem specifi nih komandi kojima se kreiraju tijela napr. Revolve komandom se kreiraju obrtna tijela.Mogu se kombinovati oblici tijelakori tenjem Boolean opcija kao to su komande UNION;SUBTRACT iINTERSECT da se oblikuju slo ena tijela.Kreiranje punih modela je ustvarinajlak a operacija crtanja 3D objekata.Crtanje trodimenzionalnih objekata mre nog sklopa modelaVi kreirate ani sklop modela crtaju i neki dvodimenzionalni objekat u trodimenzionalnom prostoru.Pozicioniranje 2D objekta u 3D prostoru vr i seukucavanjem 3D kordinata i postavljanjem UCS kordinantnog sistema sa kojimcrtate objekat.Nacrtani objekat mo ete pomjerati na razli ite lokacije u 3Dprostoru.Vi tako e mo ete nacrtati i Sp linije i polylinje koje egzistiraju u 3Dprostoru.

Crtanje trodimenzionalnih mre aJedna mre a reprezentuje se kao povr ina objekta sa pljosnatim ravnima koje susastavljene od specijalnih tipova polylinija zbijenih u 3D polgonskumre u.Preciznost i gustina ove mre e je separatno kontrolisana u dvije direkcijenazvane M i N direkcije i sa vrhuncima (vertex) koji se mogu preure ivati.Opreure ivanju ovih 3D mre a ete doznati u narednim poglavljima. Auto CAD jeobezbjedio komande za individualno kreiranje 3D oblika (3D Faces) i estrazli itih komandi za njihovo kreiranje :3DMESH, PFACE, RULESURF,TABSURF, REVSURF i EDGESURF.Savjet: Kada radite sa 3D mre ama iz View menu-a izaberete Toolbars da vam sepojavi Customize dialog box onda markirajte Surface i postavite ga na ekran kakoje prikazano dole na slici:

Mre e se kreiraju sa komandama RULESURF,TABSURF,REVSURF iEDGESURF,kao novi objekat,osnovane na definisanim objektima koji su vepostojali na crte u.Ovako definisani objekti ostaju posle kreiranja mre e,ali ihmo ete izbrisati ako nema du e potrebe za njima.Vi mo ete kontrolisati gusto umre a koje su kreirane sa RULESURF i TABSURF.komandama mijenjaju ivrijednosti sistema varijabli SURFTAB1 komanda kontroli e gusto u mre e u Mdirekciji .Gusto u mre e kreirane sa komandama REVSURF i EDGESURF sukontrolisane u obadve direkcije sa M i N promjenom vrijednosti SURFTAB1 iSURFTAB2 sistema varijabli.Prije nego to nacrtate ove mre e promjenite sistem varijabli.Osim ovih komandi



Auto CAD je obezbjedio individualne komande za kreiranje prizmi,kupa,zdjela,kupola,piramida,lopti,torusa i ivi nih oblika mre a.Najvi e primjera su tijela(Solids).Zato su ove komande veoma jednostavne i lake za primjenu, jer su injihove mre e jednostavne za brojanje dole navedena skica vam ilustruje to.Slede a ilustracija vam pokazuje ,broj ta aka koje treba da specificirate da binacrtali prikazane oblike mre a

Slika 01.XVI Ilustracija izbora ta aka i dimanzija za crtanje 3D mre a raznih oblika

.Mre ne komande nisu uklju ene ovdje.u slede em poglavlju ete u iti kako secrtaju ovi oblici.Vi mo ete simulirati jednu mre u postavljanjem elevacije idebljine na 2D objekte.Mre e se rade najbolje kada vam ne trebaju modeli nivoa detalja snabdjevenih satijelima Kod tijela je determinisana masa ,volumen,momenti inercije i dr. Mre e sukorisne za modeliranje terena u topografiji i oblikovanje raznih oblika limova oemu vi e mo ete doznati u Mehani kom desktopu Power Pack 6.Knjizi od istog

autora.Postavljanje elevacije i debljine (Elevation and thickness)Osnovna postavka Auto CAD je da se crtaju 2D objekti sa 0 elevacijom i 0debljinom.Mo da je ovo najlak i na in za kreiranje 3D objekata tj promjenitielevaciju i debljinu na ve egzistiraju em objektu.Elevacija jednog objekta jepozicija Z kordinate u odnosu na XY rvan na kojoj je objekat nacrtan.Vrijenostelevacije 0 indicira objekte nacrtane na XY ravni akruelnog UCS sistema.Pozitivnaelevacija je navi e ,a negativna elevacija je na ni e. Debljina (Thickness) jednogobjekta je rastojanje na koje se istiskuje objekat gore ili dole na pozitivnu ilinegativnu Z direkciju.Debljina je nanijeta jedno obrazno za cijeli objekat a Zdirekcija determini e orjentaciju objekta u UCS –u i vremenu kada je objekat bionacrtan.Jednu promjenu debljine mo ete vidjeti na pojavi objekta, ali nemapromjene tipa objekta.Na pr.Kru nica se pojavljuje kao cilinder,linija se pojavljujekao 3D ravan estougaonik kao box i sl.



Slika 02.XVI Ilustracija crtanja 3D objekata primjenom niza Elev komande

Bilje ka :Objekat mo e biti skriven(hidden),osjen en (shaded)i nijansiran(rendered) vi ne mo ete postavljati debljine na text,atribute,dimenzije,viewport ilidruge 3D mre e ili tijela.

Vi mo ete promjeniti osnovnu vrijednost elevacije i debljine postavljanjem AutoCAD zadataka da kreira 2D objekt sa elevacijom i debljinom koja je vepostavljena.Aktuelna elevacija i debljina ostaju u dejstvu sve dok je ne promjenite.Za postavljanje aktuelne Elevation i debljine komadna se :

1.Command: Elev se upi e i pritisne i Enter2.Specify new default elevation <0.0000>: 1 se upi e i pritisne Enter3.Specify new default thickness <20.0000>: 30 se upi e i pritisne EnterBilje ka :Sada crtate objekte kako je prema slici 02.XVI prikazano na lijevoj stranida vam se objekti pojave kao to je prikazano na denoj strani.Ako to ne mo ete daprimjetite u UCS aktuelnom kordinantnom sistemu izaberite neki od izometriskihpogleda to vam je ilustrovano na desnoj strani slike . Sa Elev komandom sekontroli u samo novi objekti i ona nema dejstva na postoje e objekte.

Savjet :Aktuelna elevacija i debljina su u parane u Elevation i Thickness sistemuvarijabli .Sada nju mo promjeniti mijenjanjem ovih sitema varijabli.Mo e se promjeniti elevacija I debljina egzistiraju eg objekta kori tenjemProperties opcije CHANGE komande.CHPROP komanda dozvoljava promjenudebljine egzistiraju ih objekata .Vi mo ete promjeniti I debljinu i elevacijukori tenjem Properties window.Da se promjeni elevacija egzistiraju eg objekta mo e se koristiti MOVE komandada se pomjeri u Z direkciji.

Crtanje trodimenzionalnih lica povr ine (3DFaces)Mogu se kreirati 3D oblika objekti,koji se sastoje od sekcija i ravni u 3 D prostoruspecificiranjem kordinata XYZ .Objekti mogu imati 3 i vi e uglova.Posle



specifikacije 4 ta ke Auto CAD kontinualno poru uje dodatne oblike saalternativnom porukom za tre u i etvertu ta ku .Ovo vam omogu uje da izraditekomplexan 3D objekat.Svaka tre a i etverta strana ravni je kreirana kao separatna3D Face objekat.

Komandu birate pram lijevoj ilustraciji .Ako nakomandnoj liniji :1. Command : 3DFACE se upi e i pritisneEnter onda se pojave opcije:2.Specify first point or [Invisible]:

• first point ocija : Defini e se po etna ta ka za 3D povr inu. Posleupisivanja prve ta ke upisuju se i ostale ta ke u smjeru ili suprotnom smjerukazaljke na satu da se kreira jedna normalna 3D povr ina .Ako su lokacijesve etiri ta ke u istoj ravni AutoCAD crta ravno lice koje je sli noobjekturegiona.Kad se isjen i ili rendira objekat ravna lica su ispunjena .

• Invisible opcijom:Kontroli e se koje ivice 3D lica su vidljivadozvoljavaju i vam ta no modeliranje objekata sa otvorima.Upisivanjem iili nevidljive prethodne ta ke ivice prave se ivice ne vidljive.

Specifikacija nevidljivosti mora prethoditi nekim na inima Object snap-a XYZ sefiltrira ili ulazne kordinate za tu ivicu.Mo e se kreirati 3D lice na kojem su sveivice nevidljive .Takva lica su sa jednom fantom linijom :ne pojavljuje se uprezentaciji anog sklopa ali mogu skrivati materijal i linije crte a. 3D lica sepojavljuju u osjen enom renderingu.1.Command: _3dface izabrana komanda2.Specify first point or [Invisible]: 50,0,0 Upisane kordinate ta ke 1.3. Specify second point or [Invisible]: 0,0,0 Upisane kordinate ta ke 2.4.Specify third point or [Invisible] <exit>: 0,60,0 Kordinate ta ke 35.Specify fourth point or [Invisible] <create three-sided face>: 50,60,0 ta ka46.Specify third point or [Invisible] <exit>: 50,60,100 ta ka57.Specify fourth point or [Invisible] <create three-sided face>: 0,60,100 ta ka68.Specify third point or [Invisible] <exit>: Pritisne se Enter da se iza e iz komandeSlede a ilustracija prikazje rezultat komande.



Slika 03. XVI Ilustracija primjene niza 3DFace komande za crtanje povr ine

3DFaces komande su korisne za crtanje ravnih povr ina koje mogu reprezentovatizidove sobe.Ponekad se mo e eljeti da jedna ili vi e ivica budunevidljive,naprimjer zid sobe ima prozor u tom slu aju treba da nacrtate nekolikoseparatnih povr ina zida oko prozorskog otvora.Dijeljem ivica na vidljive inevidljive ,skriva extra linije.Neke ili vi e ivica mogu biti nevidljive ,prije negoto specificira ta ku ugla po etne ta ke ivice ukucajte i.

Savjet Mo ete koristiti Edge komandu ili Properties window da promjenitevidljivost ivica posle njihovog crtanja.

Crtanje 3D pravougaonih mre a(3D meshes)Mada je crtanje3D pravougaonih mre a veoma pipav posao,one su vrlo korisne zareprezentovanje komplexinih povr ina 3D terena.3DMesh objekti se najuspje nijeizra uju uz kombinacijom sa skriptama Auto LISP programa i drugim programimakoji imaju matemati ki kalkulisane kordinate.vrhunaca(vertex-a).One sudizajnirane prvenstveno sa programima. Drugi korisnici bi koristili 3Dkomande.Auto CAD om se defini e poligonska mre a sa matricom,veli inom kojadetermini e M i N broj ane vrijednosti.MxN je jednaka broju vrhunaca (vertex-a)koji se moraju specificirati. Auto CAD-om se defini e lokacija svakog vrhunca namre i sa m i n brojem redova i kolona koje indiciraju vrhunce.Definisanje vrhuncapo inje sa vertex-om(0;0).Morate obezbjediti lokaciju kordinata za svaki vertex uredu M prije specificiranja vertex-a m+1.Vertex-i mogu biti neka rastojanja izsvakog drugog vertex-a.M i N orjentacija jedne mre e zavisna je od pozicijevertex-a.3D Meshes su uvijek otvorene na M i N direkcijama.Mogu se zatvoriti sakomandom Pedit.

Komanda se bira lijevo prema ilustraciji .Akose starta komanda sa komandne linije :



1. Command : 3Dmesh se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije : da sespecificiraju brojevi vrhunacau M i N direkcijama.2.Specificira broj vertex-auM3.Specificira broj vertxa u NPosle svakog uno enjapodataka pritisnete EnterMesh M size: 4Mesh N size: 3Vertex (0, 0): 10,1,3

Vertex (2, 0): 20,1,0Vertex (0, 1): 10,5,5

Vertex (2, 1):20,5,-1Vertex (0, 2): 10,10,3 Vertex (2, 2): 20,10,0Vertex (1, 0): 15,1,0 Vertex (3, 0): 25,1,0Vertex (1, 1): 15,5,0 Vertex (3, 1): 25,5,0Vertex (1, 2): 15,10,0 Vertex (3, 2): 25,10,0

Slika 04. XVI Ilustracija jedne terenske mre e ura ila kompanija Auto CAD programa

Crtanje mnogo poligonskih mre a(Polyface Meshes) Mogu e je crtati poligonske mre e sastavljene od oblika koji vezuju tri i vi evrhunca (vertex-a).Crtanje poligonske mre e je jednostavno crtati isto kao jednu pravougaonu mre u,izuzev to se specificiraju kordinate za svaki vertex,tada se svaki oblik defini ebrojem ulaznih vertex-a. .Isto kao to ste crtatali svaki oblik,treba da se ima ikontrola vidljivosti ,boje za svaku ivicu ,odre enih specifi nih lejera boja..Da se nacrta poligonska mre a starta se komanda sa komandne linije:



1. Command : PFACE se upi e i pritisne Enter2. Specify location for vertex 1: Specificira se jedna ta ka3.Specify location for vertex 2 or <define faces>: Specificira se ta ka ili pritisneEnter4Specify location for vertex n or <define faces>: Specificira se ta ka ili pritisneEnter.Bilje ka :2.Specificiraju s kordinate za svaki vertex,posle svakog vertex-a ,kiji specificirapojavljuje se slede i broj vertex-a i vi specificirate slede e kordinate za svakivertex i posle svega pritisnete ENTER.3.Kontinualno se specificiraju kordinate za svaki vertex.Kada se zavr i specificiranje kordinata vertex-a,pritisnite ENTER4.Specificiraj broj vertex-a prvog definisanog oblika. Oblik se defini eukucavanjem broja vertex-a,koje ste definisali u ta ki 2..Svaki oblik je sastavljenod tri ili vi e nabrojanih-vertex-a.5.Kad zavr ite definisanje prvog oblika pritisnute ENTER6.Specificirajte slede i oblik sa odre enim brojem vertex-a.

7.Kad kompletirate specificiranje pritisnite, ENTER.

Uradite nevidljivu ivicu,ukucavaju i broj vertex-a sanegativnom (-) vrijedno u.PFACE komanda je sli na 3DMESH.One su najuspje nije kadase primjenjuju vezano sa programom koji automatizovano

kreiraju vertex-e i oblike.

Crtanje i partanih mre a povr ine (Ruled suface meshes)RULSURF komanda se koristi za crtanje i pattanih povr ina . One su pribli nopovr ine izme u dvije postoje e krive linije.Biraju se dva objekta koji defini u i patanu povr inu.To mogu

biti:lukovi,kru nice,elipse,elipti nelinije,linije,ta ke,poly linije,ili sp linije.Obadva objekta moraju biti ili otvorena ilizatvorena,izuzev kada je objekat ta kadrugi objekat mo e biti ili otvoren ilizatvoren.

Komanda se bira lijevo prema ilustraciji ,ako startamo komandu sa komandnelinije:1. Command ; RULSURF se upi e i pritisne Enter da se pojavi : :2.Select first defining curve: Izabere se prva kriva3.Select second defining curve:Izabere se duga kriva .Auta kad nacrta povr inukakoje prikazano na slede oj ilustaciji.



Kada se konstrui e i partana povr ina izme u dvije otvorene krive linije AutoCAD startuje povr inu( Surface) iz krajnjih ta aka definisanih linija,bli e ta kamakoje su kori tene za njihov izbor.Ako su izabrane ta ke blizu suprotnihkrajeva,rezultat i partane povr ine mo e biti da se iste ukrste same.Ta ka obi nobira definisanu krivu liniju,koja nema odnosa na rezultat povr ine, ma kako da jekriva linija zatvorena. Pravac(direction) u kojem definisana kriva linija je bilagenerisana jo uvijek mo e se ukrstiti.Na primjer:Kru nica je uvijek generisanasuprotnim pravcem kazaljke na satu,ali pravac generisanja zatvorenih poly-linija jedeterminisan pravcem poslednjeg vrhunca(vertex-a).Prema tome jedna jedna

partana povr ina izme u kru nice i zatvorene poly –linije mo e seukrstiti,formiraju i figuru pe anog sata.

Slika 05.XVI Ilustracija i partane 3D povr ine generisane izme u lukova elipseParovi objekata bi se koristili kao inske tra nice i parane mre ne povr ine morajuobadva objekata biti jedan otvoren ili jednan zatvoren

Za otvorene krive linije AutoCADom se startujeu osnovi i partane povr ine na lokacijispecificiranih ta aka na krivim linijama.

Slika 06.XVI Ilustracije povr ina dobijene primjenjenom nizova Ruledsurfkomande



Crtanje tabelarnih mre a povr ine (Tabulated surface meshes)TABSURF komadama se crtaju mre ne povr ine koje pribli no odgovarajupomjeranju jedne krive staze du inom jednog vektorskog pravca.Du inavektorskog pravca determini e rastojanje za koje e staza biti pomjerena.Biraju se dva objekta da se defini e tabulated 3D poligonska povr ina: kriva linija ivektor direkcije.Kriva linija mo e biti,luk kru nica,elipsa ,elipti ni luk,linija poly-linija ili sp-linija.Vektor direkcija mo e biti linija ili poly-linija.Ako izabere poly-liniju Auto CAD kalkuli e vektorsku direkciju kao liniju iz prvog vertex-a doposlednjeg vertex-a ignori i neke posredne vertex-e.Mre ni rezultat je 3-D mre a

sastavljena od serije paralelnih poligonateku ih paralelno sa direkcijom vektora.Komandu biramo prema lijevojprikazanoj ilustraciji .Ako startamokomandu i sa komandne linije :

Slika 07.XVIIlustracija crtanjapovr ine nizomTABSURF komande

1. Command :TABSURF se upi ei pritisne Enter dase pojavi :2.Select object forpath curve: Izabere

se kriva linija3.Select object for direction vector: Izabere se dirakcija.Rezltat navedenog nizakomandi je prikazan na prednjoj ilustraciji.



Slika 08 .XVI Ilustracije primjera raznih oblikapovr ina dobijenih tabsurf komandom

Bilje ka: Primjenom Shade komande povr na su osjen ene u boji na kojem je lejerunacrtana kriva linija i direkcija.

Crtanje obrtnih mre a povr ine (Revolved surface meshes)S a REVSURF komandama crtaju se obrtne mre e povr ine.3D-poligon mre epribli no odgovaraju rotaciji 2D profila oko jedne ose.Birate 2 objekta koji defini uprofil i osu.Tako e se specificira startni ugao i broj stepeni obrtanja profila.Stazakrivine mo e biti,luk,kru nica,elipsa,elipti ni luk,linija polylinija ili sp-linija.Akose izabere zatvorena kriva, Auto CAD zatvara mre u u M –direction.Osa mo e bitilinija ili polilinija.Ako se izabere polilnija Auto CAD kalkuli e osu kao liniju izprvog vertex-a do poslednjeg vertex-a ignoriraju i neko posredovanje sa

vertex-ima.Obrtna osa determini e Mdirekciju od mre e.Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji.Izabere se jedna od altrnativnih komandi.Ako komandu startamo sa komandnelinije :

1. Command : REVSURF se upi e i pritisne Enter da se pojavi :Current wire frame density: SURFTAB1=current : SURFTAB2=current2. Select object to revolve: Odabere se jedna linija ,luk,kru nica ili 2D ili 3Dpolylinja3. Select object that defines axis of revolution: Odabere se jedna linija ili otvorena2D ili 3D polylinija.4.Specify start angle <0>: 120 Upi e se po etni ugao i pritisne Enter



5.Specify included angle (+=ccw, -=cw) <360>: 270 Upi e se koji obuhvatarotiraju a povr ina:Rezlutat na vedenog niza komandi na slici 09.XVI.

Slika 09.XVI Ilustracija crtanja obrtne povr ine navedenim nizom REVSURF komande

Slika 10.XVI Ilustracija lu ne cilindri ne povr ine dobijene revsurf nizom komande

Bilje ka : Ako vam se ini grub izgled povr ine onda mo ete koristiti ISOLINESsistem varijable za postavljanje gu e ane mre e kako bih va model izgledaoelegantnije..Savjet : Kad god kreirate jedan objekat na nekom pogledu korisno ga je uvijekkreirati na pogledu koji se para na New View dialog box-u sa paranim UCS bilona komandnoj liniji bilo na UCS dialog box-u .Imena pogleda i UCS-a defini u sepri paranju.

Slika 11 .XVI Ilustracije primjera oblikovanja povr ina nizovim revsurf komande



Crtanje ivi nih povr ina staznih mre a(Edge surface)Sa EDGESURF komandama crtaju se ivi ne povr ine staznih mre a,3D poligonmre e definisane kao bicubic povr ine( jedna krivina u M direkciji ,a druga u Ndirekciji)interpolirana me u etiri susjedna ugla.Biraju se objekti koji su definisaniivicama. etvoroivi ni objekti moraju oblikovati zatvorenu om u i podijeliti zadnjuta ku koja mo e biti lu na,elipti nog luka,linije,polilinije ili splinije. Mogu se birati

ivice u nekom redu.Prva ivica koja se izaberedetermini e se M direkcijom mre e.Komanda se bira lijevo premailustraciji..Izabere se jedna od alternativnihkomandi.Ako je startama sa komandne linije :

1.Command : EDGESURF se upi e i pritisne Enter da se pojavi:Current wire frame density: SURFTAB1=6 SURFTAB2=62.Select object 1 for surface edge: Izabere se 1ivica3.Select object 2 for surface edge: 2 ivica4.Select object 3 for surface edge: 3 ivica5.Select object 4 for surface edge: izabere 4 ivica i komanda se zavr i

Slika 12 .XVI Ilustracija crtanja ivi nih povr ina nizom EDGESURF komande

Slike pokazuju na in rada komande prije i posle rezultat-to jest sliku staznepovr ine mre e ura ene EDGESURF komandom.

Crtanje primitivnih povr inaPrimitivne povr ine tako nazavate u Mechini kom desktopu su povr ine u kojespadaju povr ine prizmi (boxovi),klinova, prizmi ,piramida, kupa, lopti, polulopti

(Dom i dish ) i torusa koji imaju izgledunutra nje automobilske gume .Najlak i na in za startovanje njihovih komandije sa Surface toolbara kojeg smjestite na ekran

i birate komandu za povr inu koju elite nacrtati ) ili uno enjem 3D komande nakomandnu liniju i pritiskom na Enter



Kad koristite 3D komandu da konstrui ete poligonske mre ne objekte,rezultiraju iobjekti su povr ine koje mogu biti skrivene ,osjen ene ili izra ene sa renderingom.Ako se starta komanda sa komandne linije onda se :1. Command : 3d se upi e i pritisne Enter da se pojave slede e opcije:2.. Enter an option[Box/Cone/DIsh/DOme/Mesh/Pyramid/Sphere/Torus/Wedge]:

• Box opcija :1.Command: _ai_box Izabrana komandaInitializing... 3D Objects loaded.2.Specify corner point of box: Specificira se ugao smje taja box-a3.Specify length of box: 50 Specificirana du ina.4.Specify width of box or [Cube]: 60 Specificirana irina5.Specify height of box: 30 Specificirana visina6.Specify rotation angle of box about the Z axis or [Reference]: 30 Specificira seugao rotacije oko Z ose ili se primjeni reference opcija u produ etku izlaganjapogledajte obraylo enje ove opcije.

Slika 13. XVI Ilustracija crtanja prizme nizom box-a komande sa vizuelizacijom presjeka box-a

Reference : Primjenjuje se box sa drugim objektima u crte u ili relativno za jedanugao kojeg specificirate.Osnovna bazna ta ka za rotaciju je prvi specificirani ugaoprizme –box-a.7.Specify the reference angle <0>: Specificira se ta ka ,upi e se jedan ugao ilipritisne Enter.Ugao reference se mo e definisati sa dvije ta ke ili uglom od X ose na XY ravan:Na primjer box se mo e rotirati da se primene dvije specificirane ta ke na box-u sata kom na drugom objektu.Posle definisanja reference ugla specificira se ta ka za



primjenu referencnog ugla .Box se onda rotira oko prve ta ke relativno za ugaorotacije specificiranog referencnog ugla.Ako se upi e 0 kao referencni ugao sam novi ugao odre uje rotaciju box-a.8. Specify the new angle: Specificira se ta ka ili se upi e ugao.Da se specificira novi ugao rotacije ,specificira se relativna ta ka za baznu ta ku.Bazna ta ka za rotaciju prvi specificirani ugao box-a.Ako se eli da se primjenibox za drugi objekat specificirajte dvije ta ke na ciljnom objektu da se defini enovi ugao rotacije za box.Ako je referencni ugao rotacije 0 ,box se rotira sa uglovnom distancom upisanomrelativno za prvu ta ku ugla box-a.

• Cone opcijom : se kreira konusni oblik poligonske mre e.1.Command: _ai_cone Izabere se komanda -opcija2.Specify center point for base of cone: Specificira se centar za bazu3.Specify radius for base of cone or [Diameter]: 50 Specificira radius ili uneseopcija za specificiranje pre nika.4.Specify radius for top of cone or [Diameter] <0>: 20 Specificira se radius navrhu. Ako se pritisne Enter vrh konusa je za iljen5. Specify height of cone: 40 Specificira se visina5.Enter number of segments for surface of cone <16>: 24 Upi e se broj segmenataza pov inu konusa i pritisne Enter .Konus je nacrtan Slika 14.XVI.

Slika 14 ,XVI Ilustracija crtanja konusa sa nizom 3D komande opcija Cone

• Dish opcijom: se crta donja polovina loptaste poligonske mre e1. Command: _ai_dish Izabrata opcija komande2.Specify center point of dish: Specificira se centar.3.Specify radius of dish or [Diameter]: 50 Specificira se pre nik4.Enter number of longitudinal segments for surface of dish <16>: Pritisne se Enterili se upi e novi broj longitudinalnih segmenata.5.Enter number of latitudinal segments for surface of dish <8>:Pritisne se Enter ilise upi e novi broj landitudinalnih segmenata.Iliustracija 15.XVI rezultatnavedenog niza komande.



Slika 15.XVI Ilustracija primjenjenog niza 3D komande opcija Dish za crtnje zdjele

• Dome opcijom : se crta gornja strana lopte i isto se radi kao i sa Dishopcijom.

• Mesh opcijom : se crta ravna mre a ije su M i N veli ine odre enebrojem linija nacrtanih na svakoj direkciji du mre e. M i N direkcije susli ne X i Y osama od XY ravni.

1.Command:3D Upi e se komandaEnter an option2.[Box/Cone/DIsh/DOme/Mesh/Pyramid/Sphere/Torus/Wedge]: m Upi e se opcijai pritisne Enter3.Specify first corner point of mesh: Specificira se ta ka 14.Specify second corner point of mesh:Specificira se ta ka 25.Specify third corner point of mesh: Specificira se ta ka 36.Specify fourth corner point of mesh: Specificira se ta ka 47. Enter mesh size in the M direction: 6 Upi e se broj ica u direkciji M8. Enter mesh size in the N direction: 5 Upi e se broj ica u direkciji N i pritisne seEnter.Rezultat komande slika 16.XVI.

Slika 16 .XVI Ilustracija niza 3D komande opcije mesh za crtanje povr ina

Pyramid opcijom : Crta se piramida ili tetraedar.1.Command: _ai_pyramid Izabere se komanda ili opcija



2.Specify first corner point for base of pyramid: Specificira se(1)3. Specify second corner point for base of pyramid: Specificirase ta ka t (2)4.Specify third corner point for base of pyramid: Specificira seta ka (3)

Specify fourth corner point for base of pyramid or [Tetrahedron]: Specificira seta ka (4) ili se upi e opcija. crtanja tetraedra.5. Specify apex point of pyramid or [Ridge/Top]: Specificira se ta ka (5) ili seupi e opcija.Z vrijednost od specificirane ta ke odre uje visinu za piramidin vrh, elo ili linijukrova.

Ridge opcijom : se odre uje vrh piramide kao linije.Dvije ta kemoraju le ati na istoj direkciji ;Specificira se ta ka (1) i (2) kaobaznih ta aka da se sprije i samopresjecanje ica kostura.Top opcijom : Defini e se vrh piramide kao pravougaonik .Akose ta ke vrha ukr taju oni obrazuju samo presjecaju i

poligon.Opcijom se specificira (1,2,3 i 4) ugao- ak.Tetrahedron opcijom : se crta tetragonalna poligonaska mre a .

Specify apex point of tetrahedron or [Top]: Specificira se ta kaili se upi e T.Apex Point :Defini e vrh tetragona kao ta ke (apex).Top : Defini e se vrh tetragonala kao trugao.Ako se ta ke samopresjecaju oni kreiraju samopresjecaju u mre u.Specificiraju seta ke (1,2 i 3)

• Torus opcijom : se crta oblik kao to je oblik unutra nje automobilskegume

1. Command: _ai_torus Izabere se komanda iliopcija2.Specify center point of torus: Specificira secentar torusa3.Specify radius of torus or [Diameter]: 60Specificira se pre nik ili se unese D i pritisneEnter da se upi e vrijednost pre nika.4. Specify radius of tube or [Diameter]: 10

Specificira se radijus cijevi torusa5.Enter number of segments around tube circumference <16>:Pritisne se Enter ilise upi e broj segmenata oko spoljnjeg pre nika cijevi.6.Enter number of segments around torus circumference <16>: Pritisne se Enter ilise upi e broj segmenata torusnog pre nika.Ilustracija lijevo je rzultatnavedenekomande.



Sphere opcijom : crta se povr ina lopte 1.Command: _ai_sphere Izabere se komanda2.Specify center point of sphere: Specificira secentar.3.Specify radius of sphere or [Diameter]: 30Upi e se radijus4.Enter number of longitudinal segments forsurface of sphere <16>: upi e se broj segmenata ipritisne Enter5.Enter number of latitudinal segments forsurface of sphere <16>: Upi e se broj segmenat ipritisne Enter.Lijevo ilustracija je rezultat niza

komande.Wedge opcijom : se crta se desno-ugaoni mre ni poligon sa nagnutim licemza iljenim du X ose.

2.Specify corner point of wedge: Specificira se ta ka (1)3.Specify length of wedge: Specificira se du ina4.Specify width of wedge: Specificira se irina.5.Specify height of wedge: Specificira se visina.6.Specify rotation angle of wedge about the Z axis: Specificirase jedan ugao .

Bazna ta ka za rotaciju jeugaona ta ka klina.Ako seupi e 0, klin se zadr avaortogonalno za aktuelnuUCS ravan.

Ilustracija prikazujevizueliziranje i osjen avanjenacrtane povr ine klina.



Crtanje trodimenzionalnih tijela (Solids)Tijelo reprezentuje pun volumen jednog objekta.Tijela su najvi e informativnokompletni i najmanje dvozna ni tipovi modela.Kompleksniji oblici su lak i zakonstrukciju i preure ivanje nego povr inski i mre asti modeli.Tijela se kreiraju iz osnovnih oblika: kao to su prizme ,konusi,puni cilindri,lopte,torusi i klinovi ili istiskanjem 2D objekata du staze ili obrtanjem 2D objekataoko ose.Jedanput kreirano tijelo na ovaj na in mo e se koristiti za kreiranje slo enijihoblika kombinuju i razne oblike tijela..Tijela se mogu spajati ili oduzimati izdrugih tijela ili nalaziti zajedni ke zapremine(dijelove zapremina koje sepreklapaju) tijela.

Crtanje punih oblika sevr i jednom od baznihmetoda iz (Solids

toolbar)-prikazuje slikePrizma(box), kugla(sphere),valjak(cylinder)kupa(cone) ,klin(wedges) i torus- ili saekstrudiranjem 2D objekata du staze (ponekad izgleda kao dizanje u visobjekata) ili obrtanjem 2D objekta oko ose.Auto CAD ima 8 razli ith komandi zacrtanje punih tijela.One se opisane u slede im poglavljima.Posle crtanja nekolikopunih ,mo ete nacrtati vi e kompleksnijih oblika kombinacijom punih oblikakori tenje «Boolean operacije»:subtract,unuion i inersect(oduzimanja ,spajanja ipresjecanja). Auto CAD je obezbjedio ove funkcije kao tri separatne komande i svaka je opisanau ovom poglavlju.Tijela se mogu modificirati zaobljivanjem i odsjecanjemnjihovih ivica (fillet,chamfer).Tijela se mogu presjecati na dva dijela i genrisati u2D sekcije.O tome e se u iti u poglavlju kako urediti tijela .Oblici tijela se izla u na crte u kao sklopovi ica ( wireframe),ali se mogu skrivatinevidljive linije (hide),osjen avati (shade ) ili se izra ivati fotografske slikerenderinzima o emu e se govoriti u slede im poglavljima.Osim prikazivanjatijela na crte ima , mogu se vr iti i analize i odre ivanje njihovih masa, volumena,momenta inercija i njihovih te nih ta ka..Tijela se mogu izvoziti na drugeaplikacije i odre ivati numeri ke kontrole(NC) kodova sa kojima se prolazi «krozsito i ra eto» do objekta,ili se izvode kona ne analiza elemenata(FAE) da sedetermini u strukturne karakteristike.Na primjer mogu se eksportovati crte i kaoACIS(.SAT) ili Stereolithography(.STL)files za kori tenje sa drugim programima.O emu ete kasnije u iti. ISOLINES sistem varijabli kontroli e broj kosturnih ica (wireframe) linija ,obi no vizueliziranim iskrivljenim dijelovima punih oblika,a DISPSILH varijablekontroli u prikazivanje silueta iskrivljenih punih oblika,kada se prikazuju kaowireframe,sa FACETRES sistamom varijabli pode ava se glatko a osjen enih ivicaili skrivenih linija.Kada crtate tijela ili ga modificirate radi lak e pristupa nosti komandama sa Viewmenu-a se izabere Toolbars da se pojavi Customize dijalog box gdje markirate



Solids da vam se pojavi na ekranu kao to vam napred prikazani Solids toolbarprikazuje.

Crtanje prizme (box)BOX komandom se crta prizma sa osnovom paralelnom sa XY ravni u aktuelnomUCS. Auto CAD.Kad jednom nacrtate prizmu vi joj posle ne mo ete promjenitiveli inu ili istegnuti .Ipak se mo e ekstrudirati oblik box-a primjenom Solidsedit

komande.Ma kako .Jedna od alternativnih komadi se izaberepremalijevoj lijevoj ilustraciji , ako je startamo sakomandne linije :1.Command : box se upi e i pritisne Enter da sepojave opcije :

2.Specify corner of box or [CEnter] <0,0,0>: Specificira se ugao ili se izabereopcija Center.Za primjer specificiran ugao3.Specify corner or [Cube/Length]: l Upi e se opcija du ine i pritisne Enter da sepojav:4.Specify length: 50 specificira se du ina i pritisne Enter5.Specify width: 60 Specificira se irina i pritisne Enter6.Specify height: 40 Specificira se visina i pritisne Enter i prizma je nacrtana slika

Slika 17. XVI Ilustracija crtanja prizme nizom Box komande izometriski pogled

Kao to mo ete primjetiti mogu se izabrati slede e opcije crtanja:• corner of box opcija : Specificira se prvi ugao ,da bih se pojavile slede e

opcijecone opcijom :Se specificira ili markira suprotan ugao da bih posle markiranjaupisali visinu prizme i nacrtali jeCube opcijom : Se crta kocka posle izabrane opcije specificira se ivica kockeLength opcija.:Se specificiraju du ina irina i visina prizme



• Center opcijom Crta se prizma kori tenjem specificirane ta ke centra posleega se pojavljuju iste opcije kao i prethodno navedene corner of box

opcije.

Crtanje lopteSPHERE komanda se koristi za crtanje pune lopte. lopta je pozicionirana tako da jenjena centralna osa paralelna sa Z osom aktuelnog UCS-a.Lantitudinalne linije su

paralelne XY ravni.Jedna od alternativnih komandi se izabere premalijevoj ilustraciji .Ako startamo komandu sakomandne linije :1. Command : SPHERE se upi e i pritisne Enterda se pojave opcije :

Current wire frame density: ISOLINES=current2.Specify center of sphere <0,0,0>: Specificira se ta ka ili pritisne EnterAko sepritisne Enter centar lopte se smje ta u kordinantni po etak.3.Specify radius of sphere or [Diameter]: 30 pritisne se Enter ili se izabere opcijaD i pritisne Enter da se specificira pre nik Ilustracija slika 18.XVI rezutat nizakomade .

Slika 18.XVI ilustracija crtanja lopte primjenom niza Sphere komande

Crtanje punih cilindara (Solid cylinder)Cylinder komanda se koristi za crtanje punih cilindara sa kru nom ili elipti nombazom.Baza od cilindra le i Na XY ravni aktuelnog UCS.Cilindar je primitivno

tijelo jednostavno i za ekstrudiranje kru nice ilielipse bez za iljivanja.Ako se eli konstruisati cilindar sa specijalnimdetaljima kao to su ljebovi du strana crta se2D profil od osnove zatvorene PLINE ikori tenjem EXTRUDE komande da se defini e



visina du Z ose.Sa komandom CIRCLE crta se kru nica iz koje mo nacrtaticilindar koriste i komandu EXTRUDE.Jednu od alternativnih komandi bira premanaprijed lijevoj ilustarciji.Ako se starta komanda sa komandne linije :1. Command : CYLINDER se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije:Current wire frame density: ISOLINES=8 (gustina anog sklopa)2.Specify center point for base of cylinder or [Elliptical] <0,0,0>:Specificira secentar.Ili se upi e opcija crtanja elipti nog cilindra.3.Specify radius for base of cylinder or [Diameter]: 30 Upi e se vrijednost i pritisneEnter ili se izabere opcija specificiranja pre nika.4.Specify height of cylinder or [Center of other end]: 80 Upi e se visina od centradrugog kraja cilindra.Rezultat niza komande prikazan na slede oj ilustraciji19.XVI.

Slika 19.XVI Ilustracija crtanja cilindara sa kru nom i elipti nom osnovom nizovima Cylinder komande

Crtanje punih kupa (solid cone)Komanda Cone se primjenjuje za crtanje punih kupa definisanim sa kru nim ilielipti nim bazama koje se smanjuju po vertikalnoj osi na jednu ta ku.Konusna bazale i na XY ravni aktuelnog UCS.Visina mo e biti pozitivna ili negativna ali jeparalelna sa Z osom.Vrh defini e visinu i orjentaciju kupe.Crtanje zarubljenih kupaili kupa koje zahtjevaju specifi ne uglove strana crta se 2D kru nica pa se koristikomanda EXTRUDE da se za ilji kru nica na jedan ugao du Z ose.Da sekompletira zarubljivanje mo e se zarubiti jedna prizma od vrha kupe sa komandomSUBTRACT.CIRCLE komandom se crta kru nica iz koje se mo e nacrtati kupa kori tenjemEXTRUDE komande, sa Taper opcijom.3D komande crtaju konusne oblike

definisanim samo povr inama.Alternativna komanda se izabere prema lijevojilustraciji .Ako se strata sa komandne linije :1. Command : Cone se upi e i pritisne Enter da sepojave opcije :

Current wire frame density: ISOLINES=8



2.Specify center point for base of cone or [Elliptical] <0,0,0>: pritisne se Enter dase centar baze kupe crta iz kordinantnog po etka ili se specificira ta ka centra ucrte u ili se unese opcija elipti ne osnove kupe.3.Specify radius for base of cone or [Diameter]: 30 Upi e se vrijednost radijusa ipritisne Enter ili se upi e opcija pre nika i pritisne Enter da se nacrta elipti nabaza kupe.4.Specify height of cone or [Apex]: 80 specificira se visina i pritisne Enter.Rezultatnavedenog niza komande Slika 20.XVI.

Slika 20.XVI Ilustracija crtanja kupe sa kru nom i elipti nom osnovom nizovima Cone komande

Crtanje klinova (Solid wedge)Sa komandom WEDGE mo ete nacrtati puni klin.Baza klina je paralelna sa XYravni aktuelnog UCS,sa kosom povr inom nasuprot prvog ugla.Visina koja mo e

biti pozitivna ili negativna je paralelna Z osi.Alternativnu komandu birate prema lijevojilustraciji ako se strta komanda sa komandne linije:1.Command : Wedge se upi e i pritisne Enter dase pojave opcije :

2.Specify first corner of wedge or [CEnter] <0,0,0>:pritisne se Enter da se ugaoklina specificira u kordinantnom po etku ,ili se izabere mjesto u crte u ili seizabere Center opcija i pritisne Enter .Za primjer izabrana opcija specificiranja.3.Specify corner or [Cube/Length]: c Upi e se opcija Cube i pritisne Enter4.Specify length: 60 Upi e se du ina i pritisne Enter.Slede a ilustracija slika21.XVI je rezultat navedene opcije.

Slika 21.XVI Ilustracije crtanja klina nizovima Wedge komande sa opcijama cube i length



Bilje ka: Ako se specificira drugi suprotni ugao onda se specificira dimenzija ,akose unese opcija Length se onda se specificiraju tri dimenzije klina.

Crtanje tijela oblika auto guma (Solid torus)Sa komandom TORUS crta se prstenast oblik sli an unutra njoj automobilskojgumi.Povr ina torusa presje ena je i paralelna sa XY ravni u aktuelnom UCS-u.Z a crtanje torusa(jednog gumunovog punog oblika) negativni torus-ov radijus ipozitivana veli ina radijusa cijevi mora biti u odre enom odnosu.Na primjer,ako jeradius torus-a -2.0,radius cijevi mora biti ve i od 2.0Torus se mo e isijecati.Samoisje eni torus nema centar otvora zato to radijus

cijevi je ve i nego radijus torusa.Alternativna komanda se bira prema lijevojilustraciji . Ako se starta sa komandne linije :1.Command : turus se upi ei pritisne Enter da sepojave opcije

Current wire frame density: ISOLINES=82.Specify center of torus <0,0,0>: Specificira secentartorus-a3.Specify radius of torus or [Diameter]: 60 Specificiraradijus ili dijametar torusa4.Specify radius of tube or [Diameter]: 10 Specificirase radijus ili dijametar otvora.Lijeva ilustracijaprikazuje rezultat navedene komande.

Bilje ka: Poslednje dve slike pokazuju izgled samopresjecaju ih torusa gdje jeradius tube ve i od radiusa torus-a

Ekstrudiranje tijela (Extrude solid)Sa komandom EXTRUDE crtaju se puni oblici istiskivanjem (dodavanjem debljinethickness) izabranog objektu.Mogu se istikivati zatvoreni objekatipolylinije,poligoni,pravougaonici,kru nice,elipse,zatvorene sp-linije,donuts-i iregioni..Nemogu se ekstrudirati objekati koji sadr e u sebi jedan blok,poly-linijekoje imaju prelaze ili presje ne segmente ili linije koje nisu zatvorene.Objekat se



istiskuje du staze ili specificirane vrijednosti i ugla za iljenja(tapar).EXTRUDE sekoristi da se nacrata pun oblik jednog zajedni kog profila od objekta,kao to jezub anik ili zubac. EXTRUDE je parcijalno uspje an za objekte koji sadr ezaobljenja,odsje ene ivice i druge detalje koji na neki na in mogu biti te ki zareprodukciju posebno na jednom profilu.

Ako se crta profil kori tenjem linije ili lukakoristi se Join opcija od PEDIT komande da seobjekat preobrati poly-linije objekat ili da seuradi pravo region kori tenjaEXTRUDE.Zako inje istiskivanjem je specifi no

uspje no za dijelove ije se strane defini u du ugla ,kao to su kalupi obi nokreirani metalni produkti u livnicama.Izbjegavajte koristiti ekstremno velike uglovezako enja.Ako je ugao zako enja tako veliki,profil se mo e izvu i na jednu ta kuprije nego to dostigne specificiranu visinu.

Da bi se nacrtalo tijelo odre enog oblikaistikivanjem potrebno je prema lijevoj ilustracijiodabrati altrnativnu komandu.Ako komandustartamo sa komandne linije :1. Command : EXTRUDE se upi e i pritisne

Enter da se pojave opcije:Current wire frame density: ISOLINES=4

Slika 22.XVI Ilustracija ekstrudiranja izabranog objekta nizom Extrude komande

2.Select objects: 1 found Izabere se objekat.3.Select objects: pritisne se Enter4.Specify height of extrusion or [Path]: 50 Upi e se visina ektruzije ili se izabereopcija P da se izabere staza za ekstrudiranje.5.Specify angle of taper for extrusion <0>: 10 Upi e se ugao za iljenja (Taper) ipritisne Enter.Ako se nije upisala nikakva vrijednost odnosno 0 tijelo se istiskujebez za iljivanja.Ilustracija 22.XVI je rezultat niza komande.Opcije na komandnoj liniji:



• height of extrusion opcijom : Extrudrudira se objekat du pozitivne Zobjektove ose ako se upi e pozitivna vrijednost .Ako se upi e negativnavrijednost ekstrudira se objekat du Z ose u negativnom pravcu.

• Path opcijom : Odabere se staza ekstrudiranja osnovana sa nacrtanimobjektom na crte u .Du staze se ekstrudira profil odabranog objekta ikreira primitivno puno tijelo (solid).

Upozorenje. Ako je ugao zako enja veliki,mo e se pojaviti ta ka presjecanja prijenego to se dostigne specificirana visina istikivanja Auto CAD vas upozorava:Extrusion creation failedModeling operation errorThe draft angle results in a self-intersectiong bodyAuto CAD zatvara komandu i vi treba da poku ate ponovo sa manjim uglom

zako enja1. Command: extrude Izabrana komandaCurrent wire frame density: ISOLINES=42.Select objects: 1 found Odabran Objekat3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify height of extrusion or [Path]: pizabere se opcija i pritisne Enter5.Select extrusion path: Izabrana staza iobjekta se ekstrudira prema ilustracijilijevo.Bilje ka : Objekat nacrtan na pogledu Topodozgo a staza na Front – elnom pogledu.

Crtanje obrtnih tijela (REVOLVED SOLIDS)Sa REVOLVE komandom se crtaju tijela obrtanjem zatvorenog objekta oko X iYose aktuelnog UCS-a kori te i specificirani ugao.Tako e se mo e odabrati objekatoko koga se vr i rotiranje : linije,polylinije ili dvije specificirane ta ke. Sli nokomandi EXTRUDE,REVOLVE je uspje na za objekte koji sadr e zaobljenja ilidruge detalje ,koje bi na drugi na in bilo te ko reproducirati u zajedni ki profil.Akocrtate jedan profil koriste i linije ili lukove koji susre u polyliniju koristi se PEDITJoin opcijom da se preobrate linije u polylinije objekta , prije kori tenja

REVOLVE komande.Vi mo ete koristiti Revolve komande nazatvorene objektepolinija,poligona,pravougaonika,krugova elipsai regina.Ne mo e se koristi REVOLVE na 3Dobjekte koji sadr e blok,polilinije koje imaju

ukr tanje ili presje ne segmente ili polilinije koje nisu zatvorene.Jednu od alternativnih komandi mo ete izabrati prema lijevoj ilustaciji ili akostartate komandu sa komandne linije :



1.Command : REVOLVE su upi ei pritisne Enter da se pojave opcije :Current wire frame density: ISOLINES=42.Select objects: 1 found Izabre se jedan objekta3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify start point for axis of revolution ordefine axis by [Object/X (axis)/Y (axis)]: o izabrata objekt opcija i pritisnut5.Select an object: Izabrana linija osa objekt obrtanja6.Specify angle of revolution <360>: 270 Upi e se vrijednost ugla obrtanja ipritisne Enter.Rezultat komande slika 23:XVI.

Slika 23. XVI Ilustracija crtanja obrtnogtijela nizom Revolve komande

Lijevo ilustracijaprikazuje opcije izboraosa obrtanja.Kad obr iliistiskuje 2D objekatda nacrta 3D punioblik,Auto CAD bri eorginal 2Dobjekat.DELOBJsistem varijablikontroli e da li je 2Dobjekat vra en ilidislociran sa punim

oblikom.Povratakom orginalnog objekta mijenja se sistem varijabli DELOBJ.Akose ne vra a orginal objekat obi no je korisno pre kopirati orginal i postaviti ga narazli itu Layer ili ga pomjeriti ustranu od crte a negdje za svaki slu aj da bi semogao ponovo koristiti za generisanje 3D tijela.Crtanje obrtnih tijela ije se obrtanje vr i oko proizvoljno izabrane ose posleRevolve komande bira objekat a potom na komandnu liniju ukucav object(O)-priozvoljna osa.



Crtanje slo enog tijela (Composite Solid)Posle crtanja dva ili vi e tijela ,mo e se izvr iti njihovo kombinovanje.Na taj na inse crta novo kompleksno kombinovano tijelo. Boolen operacija Subtact,Union iInersect poma e vam da se nacrtaju kompleksna tijela.

Spajanje tijela(Union solids)Sa UNION komandom se crtaju dva ili vi e jednostavnih tijela obrazuju i na tajna in slo enije tijelo,prikazano dole na slikama.Auto CAD-ove poruke vas

obave tavaju da kombinujete i crtate novaslo ena tijela.Da se nacrta slo eno tijelo :Prema lijevojilustraciji se izabere jedna od alternativnihkomandi.Ako stratate komandu sa komandnelinije :

1. Command ; UNION se upi e i pritisne Enter da se pojavi:2.Select objects: 1 found izabere se objekat.3.Select objects: 1 found, 2 total Izabre se drugi objekat sa pritisnutom SHIFTtangentom .Mo e se izbarati vi e objekata.4.Select objects: pritisne se Enter na kraju da se zavr i komanda.Ilustracija slika24 desno je rezultat navedenog niza komande.

Slika 24 .XVI Ilustracija crtanja slo enog tijela nizom UNION komande

Oduzimanje tijela (Subtract komandom)Sa Subtract komandom se crta kombinovano tijelo pomjeranjem u zajedni kogvolumena od jednog ili vi e tijela iz drugih tijela.Aut CAD –ova prva poruka zatijela iz kojih eli oduzeti,druga tijela i onda poru uje za pomjeranja tijela iz prvog

postavljanja.Program onda crta novo tijelosastavljeno od promjenjenog volumena.Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji.Ako komandu startate sa komandne linije :1. Command : SUBTRACT se upi e ipritisne Enter da se pojavi:



2.Select solids and regions to subtract from .Izbiraju se tijela .Ako se bira vi e tijelaonda se dr i pritisnuta SHIFT tangenta.2.Select objects: 1 found Izabrano jedno tijeloiz kojeg se vr i oduzimanjevolumena.3.Select objects: Pritisne se Enter4.Select solids and regions to subtract ..Select objects: 1 found Izabere se tijelo koje e oduzima ako je vi e sa pritisnutomShift tangentom se biraju.5. Select objects: prisne se Enter da se zavr i komanda slede a ilustracijaslika 25 . XVI je rezultat navedenog niza komande.

Slika 25.XVI Ilustracija crtanja slo enogtijela primjenom Subtract niza komande

Sa SUBTRACT-om se mo eskloniti zajedni kapovr ina od jednegrupe tijela izdruge.Na primjermo e se koristitiSUBTRACT da sedoda rupa

mehani kom dijelu cilindri nog oblika iz objekta.

Isje ano tijelo(Intersect solid)Sa INTERSECT-om mo e se nacrtati slo enio tijelo od zajedni kog volumena oddva ili vi e preklopna tijela.INTERSECT sklanja nepreklopljene dijelove i crta

slo eno tijelo iz zajedni kog volumena.Komandu birate prema ilustracijilijevo.Ako komandu izaberete sakomandne linije:1.Cimmand : INTERSECT se upi e i



pritisne Enter da se pojavi :2. Select objects: 1 found Izabere se jedno tijelo3.Select objects: 1 found, 2 total Sa pritisnutom SHIFT tangentomm izabere sedrugo tijelo ili i vi e tijela4.Select objects: Pritisne se Enter da se zavr i komanda.Ilustracija slika 26pokazuje rezultat niza komande.

Slika 26.XVI Ilustracija crtanja slo enog tijela primjenom intersect niza komande

Interfere izvr ava iste operacije kao INTERSECT ali interfere zadr ava orginaleod oba objekta.

1.Izaberi jednu od komandi nalijevoj slici i pritisni Enter2.Izv i jednu pa drugu selekcijupa pritisni Enter

3.Na Auto CAD-ovu obavijest YES/No odgovorite : YDobijate crte kako je dole na slici prikazan1.Command: interfere Upi e se i pritisne Enter da se pojave opcijeSelect first set of solids:2. Select objects: 1 found Izabere se skup objekata sa pritisnutom Shift tangentom3.Select objects: Pritisne se Enter4.Select second set of solids:Select objects: 1 found Izabere se drugi skup objekata sa pritisnutom tangentom5.Select objects: Pritisne se Enter da se izvr i kalkulacija u programu.Comparing 1 solid against 1 solid.Interfering solids (first set): 1 (second set): 1Interfering pairs : 16.Create interference solids? [Yes/No] <N>:Izabere se opcija dali ili ne da sekreiraju tijela.Pritisne se Enter posle toga da se zavr i komanda



Tipi an primjer crtanja slo enog tijela sa komandom INTERFERE

Slika 27 .XVI Ilustracija primjene Interfere komande za dizjniranje kompleksnog objekta

ite sa primjeromaPrvi primmjerKako uraditi jedan kompleksan model mo e da se na e vi e pristupa.Ovaj pristupkoji se prezentira je jedan od mogu ih koji se mo e primjeniti u odre enojsituaciji.Izabrao sam jedan manji stambeni objekat ijih dimenzija i rasporeda sesje am kako bih mogao prezentirati kako se to mo e uraditi .Stambeni objekat jenacrtan sa linijama na odre enom lejeru i na odre enom imenovanom i paranomUCS kordinantnom sistemu.Sa kordinantnim sistemom postavljen je imenovanpogled na View dialog box-u naziv pogleda Osnova objekta ,tako da se u bilokojem dijelu operacija mo emo vratiti i pogledu i Ucs sisstemu.I Korak formiranje lopova za osnovu kompleksnog objekta.Da bih uradili jedan kompleksni model objekat moramo uraditi lopove.Po to jeobjekat nacrtan sa komandama za kreiranje i ure ivanje objekata o kojima ste u ilii nau ili slede a ilustracija vam pokazuje kako se radi zatvoreni lop kori tenjemniza Pedit komande .Izra ena linija sa spoljnje strane je pretvorena linija u

zatvorenu polyliniju slede im nizom Peditkomande:1.Command: pedit pritisne se Enter2.Select polyline or [Multiple]: Izabere sejedna linija spoljnje konture.3. Object selected is not a polylineDo you want to turn it into one? <Y>Pritisnese Enter .Auto CAD vas je pitao da li elite dapretvorite liniju u neku opciju koja se pojaviposle pritiska na Enter.4. Enter an option [Close/Join/Width/Editvertex/Fit/Spline/Decurve/Ltypegen/Undo]: j Upi e se opcija Join i pritisneEnter da se spoje linije uzatvorenu polyliniju .



5.Select objects: 1 found Izabere se prva linija4.Select objects: 1 found, 2 total Izabere se druga linija sa prisnitom Shifttangentom i ostale sve linije dok se ne pojavi oznaka kao to je na lijevoj ilustarcijeprikazano.6.Select objects: 1 found, 3 total7.Select objects: 1 found, 4 total8.Select objects: 1 found, 5 total9.Select objects: 1 found, 6 total10. Select objects: 1 found, 7 total11.Select objects: 1 found, 8 total12.Select objects: 1 found, 9 total Na kraju izbora lopa pritisne se dva puta Enterda se zavr i komanda i da se formira lop koji se mo e koristiti za primjenu komandioblikovanja 3D tijela. Ponovite komandu da se zatvore svi preostali lopovi koji supotrebni va em dizajnu.II Korak Uspostavljanje pogleda i vezivanje UCS za pogled.

• Primjenimo UCS komande da se pomjeri Ucs za ugao objekta i parajmoUCS.

1.Command: Ucs izabrata komanda.Current ucs name: *NO NAME*2.Enter an option[New/Move/orthoGraphic/Prev/Restore/Save/Del/Apply/?/World]<World>: s Upisana opcja paranja Ucs-a i pritisnut Enter.3.Enter name to save current UCS or [?]: Ucs0 Upisano ime i pritisnut Enter da separa ime Ucs-a.

Slika 28 .XVI Ilustracija uspostavljanja pogleda i UCS-a za crtanje kompleksnih objekata

• Primjenimo View komandu da uspostavimo pogled.1.Command : View se upi e i pritisne Enter da se pojavi View dialog box.2. U View dialog box-u izaberemo New View da nam se pojavi New View dialogbox.



3. U New View dialog box-u upi emo ime pogleda Osnova objektai izabremo OKda nam se ponovo pojavi View dialog Box.4. U View dialog box-u Izaberemo Set Current i izaberemo OK da se pogledpostavi za aktuelnim.Bilje ka: Primjenimo neku od 3D orbit komandi da prekontroli emo kako nam jeorjentisan UCS i da pogledamo u desnom ramu 3D orbit komande dali se poglednalazi na njemu.Izabremo ga i postavimo ga na crte za dalji rad i zavr imo 3dOrbit komandu Ilustracija nam pokazuje rezultat primjenjenih nizovakomande.Vidimo jesmo li pravilno orjentisali UCS radi orjentacije UCS Zkordinate.Korak IIIU ovom koraku treba da se razmisli ta dalje raditi dali oblikovati temelje ispodpogleda u kojem slu aju kod primjene Extrude komande unosi se negativnavrijednos Z ose ili oblikovati zidove.Po to za navedeni objekat na skici nalazi se ipodrum onda se mora razmisliti kako i njega oblikovati .Temelji podruma i temeljiobjekta se razlikuju u dubini i iz tih razloga je potrebno oblikovati dodatne lopovekako bih se oblikovale podrumske prostorije.Lopove podruma ekstrudirati na ve udubinu u odnosu na dubinu temelja ostalog dijela objekata.Primjenom Extrude,Union i Subtract komandi mo e se sve to definisati.

Slika 29 .Ilustracije primjene nizova Exrude,Union i Subtract komandi za dizjniranje objekta

Da se postave otvori za vrata ili prozore nacratju se lopovi –pravougaonik premadu ini prozora ili vrata uz pomjeranje UCS-a na kote crtanja lopova a zatimprimjenom Extrude i subtract komandi da se naprave otvori u zidovima za prozorei vrata.Kako to izgleda pogledajte ilustraciju pa je prostudirajte sami..Sa nivoom terenaobjekta postavljena je i plo a 60 cm oko objekta.Postavljanje plo e mo e seizvr iti na isti na ina kao i za prozore i vrta definisanjem pomjeranja Z kordinatedo visine terena a potom se nacrta lop sa kojim se izvr i ekstrudiranje.Ako i drugiteren oko objekta treba preure ivati formirajte novi pogled sa paranim novimUCS-om i pogledom da bih se po okolnom terenu postavili povr ine o kojima smou prethodnom dijelu ovog poglavlja u ili kako se crtaju.



Na kraju vi mo ete dijelove i na prostiji na in kreirati do sada nau enimkomandama ,oblikovati dijelove i modifikovati ih to emo u nardnim poglavljimavidjeti i jednostavno ih montirati primjenim odgovaraju ih komandi pomjeranjabilo sa Move.Rotate ili Align i drugim komandama koje su podesne za njihovuprimjenu.Slede a ilustracija nam prikazuje dalji tok dizajniranja objekta.

Slika 30 .XVI Ilustracija toka dizjniranja objekta prema navedenom opisu

Bilje ka : Da bih se objekat fotografski izrazio potrebno je voditi ra una o izborulejera i materijala koji e se koristiti za nano enje na objekat kako bih fotografijakoju elite da uradite izgledala to realnija.Primjer IIU ovom primjeru emo samo nabrojati ta se primjenjuje.1.Nacrta se polilinijski profil sa kru nicama u aktuelnom UCS-u Top View kako seto mo e primjetiti na ilustraciji.2. Primjenimo EXTRUDE komandu da se ekstrudiraju i polylinijski profil ikru nice3. Primjenimo Subtract komandu da od modelirang polyliniskog modelaoduzmemo cilindre dobijene ekstrudiranjem da se izrade otvori na profilu.



Slika 31 .XVI Ilustracija modeliranja kompleksnog modela primjenom navedenih nizova komandi.

4. Pomjerimo UCS na tako dobijeni profil na sredinu stranice prema slici.Prethodno vizueliziramo ta smo dobili sa 3d Orbit komandom pa onda smjestimoUCS na centar ivice modela.Ukoliko ima problema sa Object snapom za centar ,prenego to smjestimo iza startovanja Move UCS komande na komandnu linijuukucamo MID da prisilimo Object Snap da se aktivira pa onda smjestimo UCS nacentar ivice vizueliziranog modela.Primjetite i pozitivni smjer Z ose koji e nam

biti potreban za ekstrudiranje drugog objektana elnom pogledu. 5. Iz aktivne komande 3D Orbit na desnomoknu Toolbara 3D Orbit izaberimo Front Viewda se crte postavi na ekran.6. Na postavljenm pogledu primjeti emo da jena UCS postavljen na ivicu modela ali da senalazi X i Z osa.Po to sva crtanja objekata sevr e na UCS X,Y ravni ,to emo uraditipostavljanje izborom View UCS kordinantnogsistema.7. Kada smo postavili UCS onda crtamo

objekte kako smo i do sada radili .Nacrtajmo polylinijski objekat sa lukom ,ondasmjestimo centar kru nice na nacrtani objekat kako nam je na lijevoj ilustraciji

prikazano i nacrtajmo kru nicu .

8. Primjenimo Extrude i Subtractkomandu da nacrtane objektemodeliramo kao i prethodne.9.Po to znamo da smo nacrtaliobjekte na UCS kordinantnom



sistemu a da se prilikom ekstrudiranja za visinu ekstrudiranja jedna strana modelapomjerila a druga strana se zadr ala na centru .To zna i da novi model ne le isvojom sredinom na centru .

• 10. Primjenimo sada komandu Move sa relativnim pomjeranjem kakoizgleda to :

1. Command: _move Izabrana komanda .2. Select objects: 1 found Odabran objekat –model za centriranje .3. Select objects: Pritisne se Enter.4.Specify base point or displacement: 0,0,-10 Upi e se kordinate za relativnopomjeranje (pozitivna ili negativna vrijednost polovine visine ekstrudiranja radicentriranja modela ukoliko se eli centrirati ili neka druga vrijednost ako se elipremjestiti na neku drugu poziciju) i pritisne se Enter5. Specify second point of displacement or <use first point as displacement>:pritisne se Enter drugi puta da se komanda zavr i a dio premjesti na specificiranulokaciju.Dimension extension disassociated.11. Da bih slo eni model bio jedinstven a ne kako je prikazano na naprijed lijevojilustraviji pogleda .Primjenimo po ve nau enom na inu komandu Union ikompleksni dio je jedinstven i takvog postavljajte na crte ili nastavite modificiratiprema zahtjevima va eg dizajna.

Osobine tijela(massproperties)

Nala enje osobina tijela(masa idr.)Posle crtanja tijela mo etekoristiti:Jednu od komandi sa slikeprikazane na lijevoj strani .Ako nakomandnoj liniji se :1.Command : massprop se upi e i

pritisne Enter .

Izlo i se Auto CAD TextWindow prozor u kome senalaze svi neophodni podacio tijelu:masi ,volumenu,momentu inercije i sli no tomo ete uo iti na lijevoprikazanoj slici.Program vasdalje pita u koji ete fajl dase upi u podaci.Vi mo etejednostavno odrediti ime fajla.Fajl je kreiran u jednom

jednostavnom ASCII tekst fajlu.



Konvertovanje punih AME modela za AutoCAD-ove objekteKomanda za preobra anje AME modela se starta sa komandne linije :1. Command line: ameconvert Upi e se komanda i pritisne Enter da se pojaveslede e opcije.2.Select objects: Koristi se objekt slekcioni metod.Objekti koji se biraju moraju imati zavr tak fajla AME Advanced ModelingExtension (AME) Release 2 ili 2.1 regiona ili tijela. AutoCAD ignori e sve drugeobjekte.Po zavr etku izbora objekata ,pritisne se Enter i objekti se konvertiraju za tijela iliregione AutoCAD-a.Zbog pove anja ta nosti na novim CAD modelima AME modeli mogu izgledatineznatno druga iji posle konverzije.Ratlike nisu primjetne gdje su prethodneverzije modeliranja tijela CAD –a identi ne povr inama od dva razli ita oblikapo to su tako blizu bili rije eni na istoj ravni. Nova AutoCAD puni modeli safinijim tolerancijama mogu prevesti ove povr ine sa bla im offsetom.Ovaj fenomenje najo igledniji sa primjenjenim oblicima kao to su zaobljeni ,zarubljeni i

izbu eni otvori.Otvori mogu biti slijepi novog modela sa njihovim finijimaproksimacimacionim mogu nostima ,tuma i se tako ta je bilojedanput cijeli –otvor bli e irini nego tijelo.Tipi no je to jedu ina materijala tijela zadr ala razlike izme u tolerancijaprethodnog i novog modela.Isto tako ,a urirani filteri ili zarubljenja mogu povremeno biti

smje teni ispod povr ine , kreiraju i otvor kroz tijelo, ostavljaju i orginalni oblikneispravljen.Dakle filteri crtanja ili bla a zarubljenja iznad orginalne povr inekreiraju ne ravnu tranziciju –prelaz izme u tijela i zaobljenja ili zarubljenja.



Modificiranje trodimenzionalnih tijela ............................................................... 1Rotacija objekata u 3D prostoru ..................................................................... 2Raspored objekata u 3D prostoru (Array objects in 3D) ................................. 5Preslikavanje u 3D prostoru (Mirror in 3D).................................................... 6Centriranje i poravnavanje objekata u tri dimenzije ........................................ 8Preure ivanje trodimenzionalnih mre nih objekata ...................................... 10Ure ivanje trodimenzionalnih tijela (Editing Solids) .................................... 12Zarubljivanje ivica tijelima(Chamfering solids)............................................ 13Zaobljavanje ivica tijela (Filleting solids)..................................................... 15Podjela tijela na sekcije (Sectioning Solids) ................................................ 17Kri enje tijela (Slicing solids) ..................................................................... 19Ure ivaje tijela (Editing solids).................................................................... 20Ekstrudiranje lica tijela (Face opcijom) ........................................................ 22Pomjeranje tijela (Move opcijom) ................................................................ 24Rotacija lica (Rotating Faces) ...................................................................... 24Offsetovanje lica .......................................................................................... 26Za iljivanje oblika (Tapering Faces) ............................................................ 26Brisanje lica ................................................................................................. 27Kopiranje lica .............................................................................................. 28Bojenje lica.................................................................................................. 28Preure ivanje ivaca tijela ............................................................................ 29Preure ivanje Body tijela ............................................................................. 30Reprezentacija tijela na crte ima .................................................................. 35Kori tenje Solview komande........................................................................ 39Kori tenje Soldraw komande ....................................................................... 39Kreiranje 2d crte a od 3d modela Solprof komandom.................................. 41

Modificiranje trodimenzionalnih tijelaKao to ste u ili u prethodnom poglavlju,crtanje objekata je samo dio procesaproizvodnje stvaranja Auto CAD –ovih crte a.Vi ete vjerovatno provoditi skoropolovinu va eg vremena kojeg ste utro ili crtaju i va crte da bi ga modificiralionako kako vi elite da izgleda.Jedan veliki dio vremena se u para prepoznavanjemi ponovnim kori tenjem objekata koje ste prvobitno crtali.Kada vr ite ure ivanje trodimenzionalnih objekata mnoge komande koje stekoristili za ure ivanje 2D objekata su iste.Objekti se mogu pomjerati(move),kopirati ,skalirati(scale) ili brisati (delete) upravo lagano kao to je bilo i sa 2D-objektima,kori tenjem istih komandi o kojima ste u ili u 2D okolini.Na primjer dase kopira jedan objekat koji je kao novi objekat lociran dve jedinice desno ,a trijedinice u Z direkciji tada vi specificirate second displacement (2,0,3). Ttako emo ete ih rotirati i rasporediti po izboru,mada komande sa kojima ste radili,djelovale su na objekte u 2D ravni i u aktuelnom UCS-u.Neke komande kaoBRAEK,TRIM i Extend ne mogu biti kori tene za modifikaciju 3-D mre a(meshes) ili tijela (Solids)

2 XVII Poglavlje o modificiranju objekata u 3D prostoru


Sposobnost modificiranja objekata u 3-D prostoru je pobolj ana sa dodatkomnekoliko Edit-komandi koje su specifi no po eljne za kori tenje u 3-D. Na primjerdok ROTADE komanda rotira objekte u aktuelnoj XY ravni ,ROTADE3Dkomanda rotira objekte oko dafinisane ose negdje u 3D prostoru.Auto CADobezbe uje sli ne komande za raspore ivanje i prelikavanje ARRAY i MIRRORobjekta u tri dimenzije. U poglavljima napred ste nau ili da su Auto CAD-ove mre e (meshes) ustvarnosti specijalan oblik polylinija,mogu se promjeniti odnosno redigovati istepolylinije kori tenjem polyline Editing koamndi o kojima ste u ili u Auto CAD 2D.U prvom dijelu ovog poglavlja se obja njava kako uraditi slede e:

• Rotacija objekata u 3D prostoru• Raspored objekata u 3D prostoru• Preslikavanje objekata u 3D prostoru• Centriranje objekata u 3D prostoru• Preure ivanje trodimenzionalnih mre a u 3D prostoru

Rotacija objekata u 3D prostoruO ROTADE komandi ste u ili da se rotiraju objekti oko specifi ne 2D ta ke ,ose

ili pravca u aktuelnom UCS kordinantnom sistemu.Da se rotiraju objekti u 3Dprostoru koristi se komanda Rotade3D.ROTADE3D komandom se omogu uje da se rotira neki objekat oko proizvoljne3D ose.Takva osa mo e biti osnovana na postoje em objektu,tj.jedna osa odaktuelnog UCS-a ili dvije ta ke koje se specificiraju negdje u 3-D prostoru.Prvo sebiraju objekti koje eli rotirati,a onda se specificiraju ose rotacije a posle ugaorotacije.Rotacija objekata jednog i drugog je relativna u odnosu na njihovuaktuelnu orjentaciju ili referntni bazni ugao.Kada se rotiraju objekti njihovaveli ina ostaje ista.

Jedan o alternativna komandi se mo eizabrati lijevo prema ilustraciji .Ako sekomanda starta sa komandne linije :

1. Command : ROTATE3D se upi e i pritisne Enter da se pojave slede e opcije :Current positive angle: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=02.Select objects: 1 found izabere se objekat za rotiranje ili vi e objekata sapritisnutom Shift tangentom3.Select objects: Pritisne se Enter da se pojave opcije : [Object/Last/View/Xaxis/Yaxis/Yaxis/2points]: O upisano i pritisnutEnter.(Izabrana opcija Object)4.Select a line, circle, arc, or 2D-polyline segment: Izabere se object kru nica.5.Specify rotation angle or [Reference]: 180 Upi e se vrijednost ugla rotacije ipritisne Enter .Ukoliko se upi e R onda se upisuje po etni ugao i krajnji ugaorotacije.Ilustracija primjenjene komande slika 01.XVII.



Slika 01.XVII Ilustracija primjenjenog niza Rotate3D komande za rotiranje 3D tijela

• Object opcija Postavlja se osa rotacije za postoje i objekat: liniju,kru nicu, luk ili 2D poyline sgmenat.Ako se izabere linija ili polylinijesegment osa je odre ena sa objektom (ili prolazi kroz njezine krajnjeta ke).Ako izaberete jedan luk ili kru nicu ma kako, osa je normalna linijana prolaz objekta kroz njzinu ta ku centera. Pozitivana direkcija ose jeosnovana na pozitivnoj Z osi aktuelnog UCS.Ako je osna linija u XY ravniaktuelnog UCS-a pozitivna direkcija je osnovana na pozitivnoj direkciji X iY ose.

• Last opcija : omogu uje vam kori tenje prvobitne ose ako si ve koristioROTADE3D komandu.

• View opcijom Pode ava se osa rotacije sa poglednom direkcijomaktuelnog vieport-a.

Auto CAD vas obave tava za ta ku na aktuelnoj ravni kroz koju osaprolazi.Pozitivni pravac osnih ta aka je prema elu ekrana .

• X axis/Y axsis/Z axsis opcija dozvoljavaju pode avanje ose ratacijeparalelno sa jednom od osa u aktuelnom UCS-u. Auto CAD vam poru ujeza ta ku kroz koju osa prolazi.Pozitivni osni pravac podududaran je sapravcem izabrane ose.

• 2points opcija: Osnovna opcija postavljanja omogu uje vam definisanjeprolaza ose kroz dve ta ke 3D prostora.

Posle izbora dvije ta ke Auto CAD vam poru uje za ugao rotacije:



Slika 02.XVII Ilustracija primjenjenog niza Rotate3D komande za rotiranje 3D tijela

1.Command: rotate3d Izabrana komandaCurrent positive angle: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=02.Select objects: 1 found Izabran objekt3.Select objects: pritisne se Enter4.Specify first point on axis or define axis by[Object/Last/View/Xaxis/Yaxis/Zaxis/2points]: 2 Upi e se opcija i pritisne Enter5.Specify first point on axis: 0,0,0 Specificira se prva ta ka6.Specify second point on axis: 50,-50,50 Specificira se druga ta ka7.Specify rotation angle or [Reference]: r izabre se opcija Reference8.Specify the reference angle <0>: 15 Specificira se referentni ugao9. Specify the new angle: 60 specificira se novi ugao .Ilustracija 02.XVII rezultatnavedenog niza komande.Rotirajte izabrane objekte specificiranjem ugla tako to ete ukucati R ugaorotacije (for Reference) i pritisnuti ENTER.Auto CAD vam poru uje za novi ugao.Ovo je jednostavno Reference opcija odROTADE komande.I kada ste je nau ili ipak je ponekad lak e rotirati objekte uodnosu na druge objekte koriste i ugao rotacije,parcijalno kada elite rotirati objektda se poravna sa drugim objektom.Savjet:Sjetite se kad jedna komanda izlo i seriju opcija osim kucanja ,vi mo eteizabrati komandnu opciju iz dodatnog menijaa koji se pojavi kada kliknete nadesno dugme mi a.Bilje ka: ANGDIR i ANGBASE sistem varijabli su izlo ene vrijednosti nakomandnoj liniji kada ste startovali ROTADE3D komandu.U stvarnosti to jesistem varijabilnih vrijednosti koje mogu biti postavljene na UNITSkomandama.ANGDIR vrijednosti determini u pove anje pozitivnih vriednostiuglova u smjeru kazaljke na satu kao i suprotnom pravcu okretanja kazaljke na



satu.ANGBASE vrijednosti determini u pravac koji Auto CAD koristi kao osnovnibazni ugao.

Raspored objekata u 3D prostoru (Array objects in 3D)Raspore ivanje u 3D prostoru 2D objekata je veoma jednostavno.Mogu se nacrtatikopije objekata u pravougaonom ili polarnom sistemu raspore ivanja.Pravougaonoraspore ivanje kontroli e se redovima i kolonama odnosno njihovim brojevimakao i rastojanjima izme u njih.Za polarno raspore ivanje kontroli ete broj kopija

objekta i uglove raspore ivanja.Jednu od alternativnih komandi se biraprema lijevoj ilustraciji .Ako se komandastarta sa komandne linije :

1. Command : 3DARRAY se upi e i pritisne Enter da se pojavi :

Slika 03.XVII Ilustracija primjene niza 3DArraykomande opcije Rectangular

2.Select objects: 1 found Izabere se objekatza raspore ivanje.3.Select objects: Pritisne se Enter4.Enter the type of array[Rectangular/Polar] <R>: Pritisne se Enterza pravougaono raspore ivanje.Ili se upi eP i pritisne Enter za polarno raspore ivanjeobjekata.5.Enter the number of rows (---) <1>: 2

Upi e se broj redova.6.Enter the number of columns (|||) <1>: 2 Upi e se broj kolona.7. Enter the number of levels (...) <1>: 2 Upi e se broj nivoa po Z osi.8.Specify the distance between rows (---): 150 Upi e se rastojaje izme u redovaSpecify the distance between columns (|||): 150 Upi e se rastojanje izme u kolona.Specify the distance between levels (...): 150 Upi e se rastojanje izme u nivoa ipritisne Enter da se zavr i komanda.Slika 03. XVII je rezultat navedene komande.

• Opcija Rectangular :Auto CAD osniva pravougaonik po ijoj je baznojliniji raspore en broj izabranih objekata sa uglom rotacije.U osnovi ovajugao je jednak nuli (default) tako da su redovi i kolone pravougaoni zraciortogonalni na X iY ose.Osnovni default ugao 0 pravca se mo e promjeniti

postavljanjem promjene sa komandomUNITS.

Lijevo na ilustraciji je prikazana orjentacija iraspored redova,kolona i nivoa kod Rectangularopcije koju mo emo vidjeti i na slici 03.XVII.



Komandom 3Darray se kreira pravougaoni raspored ili polarni rasporedobjekata,osim specifikacije broja kolona(X direkcija) i redova (Y direkcija)specificira se i broj nivoa u (Z direkciji).

• Polar opcijom : Kopiraju se objekti oko ose rotacije. Kada se kreira Polarniraspored zraci se crtaju suprotno ili u smjeru kazaljke na satu,zavisno dali jeulazna vrijednost pozitivno ili negativna za ugao une ena pri formiranjurotacije.

Slika 04. XVII Ilustracija primjene niza Array3d komande polar opcije

1.Command: 3darray Upi e se i pritisne Enter2.Select objects: 1 found Izbare se objekat za polarni raspored

3.Select objects: Pritisne se Enter4.Enter the type of array [Rectangular/Polar] <R>:pUpi e se i pritisne Enter5. Enter the number of items in the array: 6 (8)Upi e se broj lanova u polarnom rasporedu.6. Specify the angle to fill (+=ccw, -=cw) <360>:

Specificira se ugao rotacije ako se raspore uje po cijelom obimu onda se pritisneEnter.7. Rotate arrayed objects? [Yes/No] <Y>:Izabere se opcija Yes pritiskom na Enter8.Specify center point of array: Specificira se centar za polarni raspored .9. Specify second point on axis of rotation: Spcificira se druga ta ka ose rotacije.Ilustracija 04.XVII je rezultat navedenog niza komande.

Preslikavanje u 3D prostoru (Mirror in 3D)Preslikani objekti u tri dimenzije su veoma sli ni preslikanim objektima u dvijedimenzije.Sa komandom MIRROR3D mo ete preslikavati objekte duspecificirane ravni preslikavanja.Preslikana ravan mo e biti jedna od slede ih:

• Ravan od jedne ravni objekta• Jedna ravan paralelna XY;YZ ili XZ ravni u aktuelnom UCS koja prolazi

kroz jednu izabranu ta ku.• Definisana ravan sa tri izabrane ta ke



Komandom se kreira preslikana slikaobjekata oko jedne ravni.Jednu odalternativnih komandi izaberete prema

lijevoj ilustraciji .Ako se starta komanda sa komandne linije onda se :1. Command : MIRROR 3D se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2.Select objects: 1 found Izabere se objekat .3.Select objects: Pritisni se Enter4.Specify first point of mirror plane (3 points) or[Object/Last/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points] <3points>: o Upi e se opcija ipritisne Enter5.Select a circle, arc, or 2D-polyline segment: izabere se kru nica6.Delete source objects? [Yes/No] <N>: Pritisne se Enter da se ne bri e objekat .Ilustracija na slici 05 je rezultat navedenog niza komande

Slika 05. XVII Ilustracija primjene niza Mirror3D komande Object opcije

• Object:Koristi se ravan od postoje eg 2D objekta ;kru nica,luk ili 2Dpolylinija kao ravan oko koje se preslikavaju objekti.Ilustracija 05.XVII.

• Last:Ponovo se koristi prvobitna ravan preslikavanja,ako ste ve koristiliMirror3D komandu.

• Zaxis Defini e se ravan preslikavanja sa ta kom na ravni i ta kom na Z osinormalno od ravni preslikavanja.

• View Centrira se ravan preslikavanja paralelno sa gledaju om ravniaktuelnogviewport-ai prolazomkrozizabranuta ku.

• XY/YZ/Z



X Omogu ava poravnavanje ravni preslikavanja sa jednom od tristandardne ravni aktuelnog UCS_a. Auto CAD vas pita kroz koju ta kuprolazi ravan preslikavanja.

• 3points Osnovna opcija omogu uje vam definisanje bilo koje ravni kojaprolazi kroz tri ta ke u 3D prostoru..

Centriranje i poravnavanje objekata u tri dimenzijeKad ste crtali 2D objekte u ili ste kori tenje ALIGN komande za manipulacijuobjektima u dvodimenzionalnom sistemu.U 3D prostoru ALIGN dobija jo vi e nazna aju .ALIGN komanda je u stvarnosti kombinacija komandi MOVE iROTATE3D komandi u pojedina nim koracima.Komanda te prvo obavje tava daizabere objekte koje eli pomjeriti.Onda vas obavje tava o tri para ta aka .Oveta ke vas upu uju na izbor izvori nih i odredi nih ta aka,sa rezultatompregrupisavanja baza na korelaciji ovih ta aka.Da bi poravnjali objekat radi se sanajmanje dva para ta aka.Prvi par defini e kretanje objekta.Drugi par defini erotaciju oko jedne ose.Kada ee koristi ALIGN komanda da se poravnjaju 2Dobjekti vi specificirate samo dva para ta ki.Vi mo ete koristiti ALIGN komandu iza skaliranje objekata i pomjeriti ih da se centriraju sa poravnjavaju imta kama.Auto CAD se koristi rastojanjem izme u prve i druge odredi ne ta ke dadetermini e scale-u.Ako ste specificirali tre i par ta aka one mogu rotirati objekte oko druge ose.U tomslu aju objekti su pode eni tako da definisana ravan sa tri izvorne ta ke pode ava

se sa definisanom ravni odredi nih ta aka.Komanda se mo e izabrati prema lijevojilustraciji.Ako komandu startate sa komandnelinije :

• Opcija jedne izvori ne i jedne odredi ne ta ke1.Command : align Se upi e i pritisne Enter da se pojavi :2.Select objects: 1 found Izabere se objekat za pomjeranje i monta u3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify first source point:Izabere se ta ka 15.Specify first destination point: Izabere se ta ka 26.Specify second source point:Pritisne se Enter .Sa jednim parom izvori ne iodredi ne ta ke se izvr ipomjeranje i postavljanje dijela kako je to na slici 06.XVIIprikazano.Upro eno re eno vr i se monta a.



Slika 06 .XVII Ilustracija primjene niza Align komande za monta u dijelova

• Opcija sa dve izvori ne i dve odredi ne ta ke 1. Command: alignIzabrana komanda

2.Select objects: 1 foundIzabran objekat3. Select objects: Prisnese Enter4. Specify first sourcepoint:Izabre se prvaizvorna ta ka

5. Specify first destination point: Izabere se prva odredi na ta ka6. Specify second source point: end Upi e se na komandnu liniju i pritisne Enterda se mo e prisiliti objek snapa END da se izabere krajnja ta ka a da se ugaseostali objekti snapa (of)7.Specify second destination point: Izabere se druga odredi na ta ka8.Specify third source point or <continue>: pritisne se Enter9. Scale objects based on alignment points? [Yes/No] <N>: pritisne se Enterrezultat navedene komande ilustracija naprijed lijevo.

• Opcija sa tri izvori ne i tri odredi ne ta keKomandu birate na isti na in kao i do sada :Specificira se prva izvorna ta ka1

Specificira se prvaodredi na ta ka 2Specificira se drugaizvorna ta ka 3Specificira se drugaodredi na ta ka 4

Specificira se tre a izvorna ta ka 5



Specificira se tre a odredi na ta ka 6Rezultat primjenjene komande gore desno na lijevoj ilustraciji.

Preure ivanje trodimenzionalnih mre nih objekataPEDIT komanda se koristi da se modificiraju neki 3D-mre ni objekti koji sukreirani odnosno nacrtani kori tenjem komandi :3DMESH, PFACE, RULESURF,TABSURF,REVSURF i EDGESURF ili osnovni 3D oblici kreirani sa 3Dkomandom.Da bi se preuredila mre a mora se startovati sa PEDIT komandom pa tek onda sebira mre a za preure ivanje.

PEDIT komandom se ure uju polylinije itrodimenzionalne poligonske mre e.Komanda seizabere prema lijevoj ilustraciji.Ako se komandastarta sa komandne linije:1.Command : PEDIT se upi e i pritisne Enter da

se pojave opcije:2.Select polyline or [Multiple]: Izabre se polylinija ili se upi e M i pritisne Enterda se pojave opcije:Multiple opcijom :se vr i izbor cjelokupne povr ine za ure ivanje da se pojaveopcije za ure ivanje povr ine:2.Select polyline or [Multiple]: m upi e se i pritisne Enter3.Select objects: 1 found Izabere se mre a za ure ivanje.5.Select objects: pritisne se Enter da se pojave opcije koje se pojavljuju i kodizbora polilinije samo bez opcije Edit vertex.Enter an option [Smooth urface/Desmooth/MOpen/MClose/NOpen/NClose/Undo]:Select polyline opcija : Ovom opcijom se bira polylinija za ure ivanja posle ega sepojavljuju slede e opcije.2. Enter an option [Edit vertex/Smooth surface/Desmooth/Mclose/Nclose/Undo]:e Upi e se opcija i pritisne Enter

• Edit Vertex M i N zatvorene direkcije su zamjenjene sa M i N otvorenimako je aktuelna polygonska mre a zatvorena u M ili N direkciji.Mijenja seindividualno vertex mre e koja se mo e vidjeti kao pravougaonik MxNdirekcijama i gdje su dimenzije specificirane u 3DMESH.SURFTAB1 iSURFTAB2 je sistem varijabli uvan M i N vrijednostima zaRULESURF,TABSURF,REVSURF i EDGESURF komande.

Izborom opcije Edit vertex i pritiskom Na Enter pojavljuje se slede e opcije:Enter an option [Next/Previous/Left/Right/Up/Down/Move/REgen/eXit<current>: Upi e se jedna opcija ili pritisne Enter.Pritiskom na ENTER prihvata se aktuelno postavljanje koje je jedno ili drugoslede e ili prvobitno.



Slika 07.XVII Ilustracija primjene Pedit komande za ure ivanje povr ina Edit vertex Move opcija

Next pomjera se krsti do slede eg vertex-a.Markeringom se ne mo e ravnomernoobahvatiti od kraja do mre e, ako je mre a zatvorena.Previous Pomjera se markering prvobitnom vertex-u.Markeringom se ne mo eobuhvatiti ravnomerno od starta do kraja mre e, ako je mre a zatvorena.Left Pomjera se markering prvobitnom vertex-u u N direkciji.Markiranje se nemo e obuhvatiti ravnomerno od po etka do kraja mre e ako je mre a zatvorena.Right Pomjera se markering prvobitnom vertex-u u N direkciji.Markiranje se nemo e obuhvatiti ravnomerno od kraja do po etka mre e , ako je mre a zatvorena.Up Pomjera se markering slede em vertex-u u M direkciji.Markiranje se ne mo eobuhvatiti ravnomern od kraja do po etka mre e , o ako je mre a zatvorena.Down Pomjera se markering prvobitnom vertex-u u M direkciji.Markiranje se nemo e obuhvatiti ravnomernod po etka do kraja mre e , ako je mre a zatvorena.Move Ponovo se pozicionira vertex i pomjera se markering zapreure ivanje.Primjenom Move opcije na komandnoj liniji se pojavi :Specify new location for markerad vertex : Specificiraju se kordinate.Savjet : Kordinate se ukoliko nije potrebna ve a ta nost specificirati za markiranivertex itanjem X i Y vrijednosti sa donjeg ugla Status bara i uno enjem Zvrijednosti ili prema potrebama dizajna ili ako se radi o terenu uno enjem visinskekote terena.Kordinantni sistema se mo e pomjerati i postavljati na eljenu pozicijuda se lak e izvr i ure ivanje povr ine

Regen :Regeneri e se polygonska mre a.Exit Izlazi se iz na ina preure ivanja vertex-a(vrhunca)



• Smooth surface( glatke povr ine)Omogu ava pode avanje glatkih povr ina na mre i.SURFTYPE sistem varijablikontroli e vrste povr ina .Vrste povr ina uklju uju kvadratne B-spline,kubi ne B-spline i Bezier linije.

• Desmooth Uklanja glatko u stavljenu Smooth Surface opcijom.

• Mclose Zatvara se M direkcija polylinija ako je poligonskamre a otvorena u M direkciji

• Mopen Otvara se polyline M direkcija ako jepoligonska mre a zatvorena u M direkciji.

Nclose Zatvara se N direkcija polylinija ,ako je poligonska mre azatvorena u N direkciji

• Nopen Otvara se N direkcija polylinija ako je poligonskamre a zatvorena u N direkciji.

• Undo Povra aju se prethodne PEDIT opcijeExit Kraj Pedit komande.

Savjet:Vrhunci se mogu pomjeritilako kori tenjem Grps opcija.Ipakje potrebno koristiti Peditkomandu kako god su i drugevarijante mogu e.Lijevo ilustracijaprikazuje metodu kori tenja grips-a.

Ure ivanje trodimenzionalnih tijela (Editing Solids)U prthodnom dijelu ovog poglavlja ste u ili neke od specijalnih komandi zaure ivanje objekata u trodimenzionalnom prostoru.Tako e ste u ili mnogekomande koje su se koristile za modificiranje 2D –objekata.Rad na modificiranju



objekata u tro dimenzionalnom prostoru je jednak sa modificiranjem objekata udvo dimenzionalnom prostoru.Vi ste u ili i kako se koriste Boolean opcija(union,subtract i intersect) da se kreiraju slo ena tijela, i kori tenjem jednog tijelada se modificira oblik drugog tijela.Sada je do lo vrijeme da se modifikuju 3D tijela koja ste kreirali u ranijimpoglavljima .Mada je Auto CAD –ova sposobnost postala malo ograni ena vi etemo i da izvedete mnoge operacije modifikovanja tijela.Mo ete kopirati,pomjerati,skalirati ili brisati ove objekte ali sa drugim operacijama kao to su trim,extend istretch ne ete mo i to izvoditi na 3D tijelima.Umjesto toga Auto CAD jeobezbjedio nekoliko komandi za sje enje i sekcioniranje tijela preure ivanjeizgleda ivica tijela, omota a tijela tj. da se kreiraju tanki zidovi i raspodjeli slo enotijelo na individualne komponente.Osim toga Fillet i CHamfer komande se mogukoristiti za modifikaciju tijela na na in koji je malo kompleksniji za obadvekomande nego to je to bilo sa 2D objektima a podesnije za rad sa 3D modelima.U ovom poglavlju se obja njava,kako raditi slede e:

• Chamfer-( zarubljivanje ivica)• Fillet -(zaobljavanje ivica)• Section solids(skcionisanje tijela)• Slice solids (kri anje tijela)• Edit faces(ure ivanje lica)• Edit edges(ure ivanje ivica)• Separate solids (razdvajanje slo enih tijela)• Shell solids (omotavanje tijela)

Bilje kaAuto Cad je obezbjedio osnovne mogu nosti za modeliranje tijela.Modernijefunkcije kao to je sposobnost za prekrajanje osnovnih oblika ilikarakteristika(feature) orginalno kombinovanih u slo enim tijelima. Auto Cad jeobezbjedio moderne programe kao to je Autodesk;sa Mechanical Desktop-om u

kojem semo euraditi sveto se

zamisli.Savjet.Kada preure ujete objekte iz View menija se izabere Toolbars da vam sepojavi Customize dijalog box markirajte Solidedits toolbar da vam se pojavi naekranu.

Zarubljivanje ivica tijelima(Chamfering solids)U 2D prostoru ste u ili kako spojiti dva ne paralelna objekta sa jednom linijom i dase nacrta koso (zarubljena) ivica.Kada se radi sa 3D tijelima mogu se koristitiCHAMFER-komande da se zarubi jedana ili vi e ivica kreiraju i jedan novi oblikizme u dva neparalelna oblika.Da se zarubi jedno tijelo po inje se sa komandom



CHAMFER,a onda se bira tijelo samarkiranjem ivice.Posle selekcije iviceprogram raspoznaje namjere za zarubljivanjetijela stoga prezentuje razli ite serije porukakoje se pojavljuju kako bi se modificirao 3D

objekt.Komandu mo ete izabrati prema lijevoj ilustraciji ili startati sa komandnelinije :1.Command : CHAMFER se upi e i pritisne Enter da vam se pojave opcije:

Slika 08.XVII Ilustracija primjenjenog niza Chamfer komande za zarubljivanje ivica tijela.

(TRIM mode) Current chamfer Dist1 = 10.0000, Dist2 = 10.00002.Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]:Base surface selection... Izabere se bazna povr ina za zarubljenje.3.Enter surface selection option [Next/OK (current)] <OK>: n Upi e se opcija ipritisne Enter da se pojavi pod 4..Ako je izabrana odgovarju a povr ina onda sesamo pritisne Enter4. Enter surface selection option [Next/OK (current)] <OK>:Pritisne se Enter5.Specify base surface chamfer distance <10.0000>: Upi e se vrijednost prvedistance ili se pritisne Enter ako je odgovaraju a distanca6.Specify other surface chamfer distance <10.0000>: Specificira se drugavrijednost distance povr ine7.Select an edge or [Loop]: Odabere se 1 ivica ili vi e ivica mogu i sve ili seizabere Loop opcija .Sve odabrane ivice za zarubljivanje moraju le ati na baznomistaknutom licu tijela.Po pojedina nom izboru eljenih ivica za zarubljenje pritisnese Enter.Ilustracija slika 08.XVII.Ako se izabre ivica 3D tijela Mora se indicirati koja je povr ina bazna povr ina.Dabih se izvr io izbor eljene bazne povr ine biraju se slede e opcije.

• OK opcijom se postavlja izabrana povr ina kao bazna povr ina .• Next opcijom se bira slede a povr ina kao bazna povr ina.

Posle selekcije bazne povr ine i postavljanja distanci zarubljivanja,biraju se ivicebazne povr ine za zarubljivanje.Vi mo ete izabrati pojedina no ivice ili sve iviceod jednom.Ako elite sve ivice zarubiti odjednom unese se opcija Loop da sezarube sve ivice lopa primjer slijedi.

• Loop opcija



1.Command: chamfer Izabere se komanda(TRIM mode) Current chamfer Dist1 = 10.0000, Dist2 = 10.00002.Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method]:Base surface selection... izabere se bazno lice.3.Enter surface selection option [Next/OK (current)] <OK>: Pritisne se OK ako jeodabrano bazno lice4.Specify base surface chamfer distance <10.0000>: pritisne se Enter ako distancaodgovara,ako ne upi e se nova vrijednost i pritisne Enter.5.Specify other surface chamfer distance <10.0000>: pritisne se Enter isto kaopod4.6.Select an edge or [Loop]: l upi e se opcija lopa i pritisne Enter7.Select an edge loop or [Edge]: Select an edge loop or [Edge]: Odabere se jednaivica lopa i sve ivice se lopa osvjetle , posle pritiska na Enter, komanda se zavr i asve ivice lopa se zarube.Ilustracija slika 09.XVII.

Slika 09.XVII Ilustracija primjenjenog niza Chamfer komande Loop opcije

Dole na slici mo ete upoznati postupke i na ine izbora ivica i baznih povr ina zazarubljivanje ivica.

Sa Chamfer komandom se mo e izvr itizarubljivanje ivica otvora na isti na in kao i ivicalica .Lijeva ilustracija prikazuje rezultat nizakomande.

Zaobljavanje ivica tijela (Filleting solids)FILLET komanda je druga komanda koja se u ila u 2D prostoru.Ona mo e damodifikuje tijela,zaobljavanjem njihovih ivica.



Izaberite jednu od alternativnih komandi premalijevoj ilustraciji ili ako se komanda starta sakomandne linije:1. Command : FILLET se upi e i pritisne Enter dase pojavi:

Current settings: Mode = TRIM, Radius = 10.00002.Select first object or [Polyline/Radius/Trim]: Izabere se ivica za zaobljenje3.Enter fillet radius <10.0000>: Upi e vrijednost za radijus ili se pritisne Enter dase prihvati ponu ena od programa4.Select an edge or [Chain/Radius]: Pritisne se Enter i ivica je zarubljena.1 edge(s) selected for fillet.

Slika 10.XVII Ilustracija primjene niza fillet komande za zaobljavanje ivice tijela

Izabere se prvi od dva tra ena objekta za definisanje 2D zaobljenja ili ivica od 3Dtijela za zaobljavanje.1.Command :FILLET pritisne se EnterCurrent settings: Mode = TRIM, Radius =10.00002.Select first object or[Polyline/Radius/Trim]:Enter fillet radius <10.0000>: Izabere seobekat-ivica tijela.3.Select an edge or [Chain/Radius]: c Upi ese opcija Chain i pritisne Enter4.Select an edge chain or [Edge/Radius]: rUpi e se opcija za novu vrijednost radijusa i

pritsne Enter5.Enter fillet radius <10.0000>: 5 Upi e se nova vrijednost radijusa6. Select an edge chain or [Edge/Radius]: Izabere se ivica za zaobjljenje .7.Select an edge chain or [Edge/Radius]: r Upi e se opcija radijusa8.Enter fillet radius <5.0000>: 20 Upi e se nova vrijednost radijusa.



3.Select an edge chain or [Edge/Radius]: izabere se ivica za novi radijusSelect an edge chain or [Edge/Radius]: Pritisne se Enter da se komanda zavr i .3 edge(s) selected for fillet. Na komandnoj liniji se obavje tavate da su trizaobljenja napravljena sa uno enim razli itim vrijednostima radijusa .Prethodnailustracija nam pokazuje rezultat navedenog niza komande.

Podjela tijela na sekcije (Sectioning Solids)

Kada su 3D modeli postali slo eniji ,presje ne sekcije su esto kreirane da sepoka e struktura unutra njeg enterijera sa du inama parcijalno presje nih ravni.SECTION komanda se obi no koristi da se kreiraju takvi presjeci.Komandom se kreira region osnovan na presjeku tijela sa presje nom ravni.Regionje kreiran na aktuelnom layout-u i na lokaciji presje ne sekcije.Region je kreirankao novi objekat,ali komanda Section ne mo e prekrojiti tijelo na bilo kojina in.Prvi region kreiran mo lako premjestiti ,dodati rafuru i dimenzije ili gakoristiti kao novi objekat kao bazu za extrudiranje(Istiskivanje) novih tijela.Vi specificirate lokaciju presje nih ravni osnovanu na postoje em objektu iaktuelnoj poglednoj direkciji,jednog od tri standardna plana aktuelnog UCS-a ilibilo koje tri ta ke u 3D prostoru.Prvo to e se uraditi je da se izabere objekt za

sekciranje,a onda specificirate presje ne ravni.Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji izboromjedne od mogu ih alternativnih.Ako se startakomanda sa komandne linije :1. Command : Section se upi e i pritisne Enter dase pojavi obavijest na komandnoj liniji:

2.Select objects: 1 found Izbere se jedan objekat ili sa pritisnutom Shift tangentomvi e objekata-tijela.3.Select objects: Prisne se Enter da se pojave opcije:4.Specify first point on Section plane by [Object/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points]<3points>: o Upi e se opcija i pritisne Enter5.Select a circle, ellipse, arc, 2D-spline, or 2D-polyline: Izabere se objekatkru nice. Ilustracija Slika 11.XVII prikazuje rezultat navedenogniza komande.Kao to mo ete primjetiti mi smo primjenili Object.opciju.

• Object opcijom : Se vr i izbor sekcije za prezentiranje unutra njogenterijelra tijela .Objekt kao to mo ete primjetiti na komandnoj liniji mo eda bude ,kru nica,luk,elipsa ,2D Splinija ili 2D polylinija.Objekat se mo enacrtati u bilo kojoj ravni ,a zatim primjenom Rotate3D i Move komandepostaviti u eljenu poziciju tijela da se izabere kojom sekcijom da seprezentira unutra nji Enterijer tijela.Sekcija se mo e posle rafirati ilikoristiti za ekstrudiranje drugih tijela kao to je na slede im ilustracijamaprikazano .



Slika 11. XVII Ilustracija primjene niza Section komande Object opcije

Slika 12 :XVII Ilustracija primjene sekcije za extrudiranje drugih obika tijela

• 3points opcijom : Se vr i izbor tri ta ke na tijelu da se odredi sekcionaravan za prikazivanje unutra njeg enterijera tijela.

• Zaxis opcijom: Se defini e sekciona ravan sa specificiranjem ta ke nasekcionoj ravni i druge ta ke na ravninoj Z osi ili normalnoj na Z osu.

• View opcijom : Se defini e centriranje sekcione ravni sa aktuelnimviewport-inom ravni .Specificiranjem jedne ta ke se defini e lokacijasekcionog plana.

Slika 13.XVII Ilustracija primjenjenog niza Section komande YZ opcije



• XY/YZ/ZX opcijom : Se defini e centriranje sekcione ravni sa ravnimaXY ili YZ ili ZX .Specificiranjem jedne ta ke se defini e lokacija sekcioneravni.

Kri enje tijela (Slicing solids)Dok Section komandom kreira presje ne regione ipak je ponekad aktuelnopotrebno da kri tijelo i da ilustruje unutra nju njegovu strukturu.SLICE komanda ini egzaktno to.Umjesto formiranjem regiona komanda sje etijelo po du ini specificirane ravni.Kada se koristi komanda Section prvo se izabere

tijelo pa se specificira i locira ravan.Kod Slice komande je da specificrate ravan kao kadbih locirali Section ravan.Komanda se bira premalijevo prikazanoj ilustraciji .Ako se komanda starta sakomandne linije :1. Command : Slice se upi e i pritisne Enter da se

pojavi obavijest:2.Select objects: 1 found izabere se objekat3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify first point on slicing plane by [Object/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points]<3points>: Specificira se 1ta ka ili se markira5.Specify second point on plane: Markira se druga ta ka6.Specify third point on plane: mid upi e se MID object snap za ga enje ostalihObject snapova da se izabere centar na ivici tijelaof7.Specify a point on desired side of the plane or [keep Both sides]: Markira seta kana stranikoja se eli zadr ati u crte u.Ilustracija primjenjene komande naslici 14,XVII.

Slika 14 . XVII Ilustracija primjenjenog niza Slice komande opcije 3points

Bilje ka: Sve opcije koje su obja njene za Section komandu su identi ne saopcijama Slice komande tako da se iste mogu koristiti za Slice komandu.



Slika 15 .XVI Ilustracija primjene niza Slice komande ZY opcije sa postavljanjem pogleda

Auto CAD ignori e Region na aktuelno izabranom predmetu.Posle pozicioniranja ravni bilo kako morate indicirati dali ja jednostavnijeseparisati dvije strane tijela(zadr avanje obadve strane) ili izbrisati tijelo na jednojstrani ravne (zadr avate tijelo samo na drugoj strani slicinig ravne).Kada kri ate tijelo,Auto CAD kreira nova tijela.Nova tijela zadr avaju osobineorginalnih tijela.

Ure ivaje tijela (Editing solids)Auto CAD je obezbjedio nekoliko naknadnih mogu nosti za ure ivanje tijela.Takoda se mogu preure ivati tijela :ekstrudiranjem ,pomjeranjem , kopiranjem naodre eno paralelno rastojanje ,za iljivanjem ,brisnjem i kopiranjem individualnihoblika ili ivica.Tako e se mo e mijenjati boja lica ili ivica u jednom tijelu.Poredtoga vi mo ete modifikovati cjelinu tijela utiskivanjem drugih geometrija,separatnojednog slo enog tijela od individualnih zapremina u individualne objekte,omotavanje tijela ,tanko stijena tijela , enjem tijela se pomjeraju dijelovi ivicaili vrhunaca(vertex-a). Sa dopunskim funkcijama omogu ava se da verifikujeterje enja oblika tijela jednog punova nog objekta. Sve Auto CAD-ve mogu nostipreure ivanja oblika su ostvarene generalno sa SOLIDEDIT komandom.Tijela se mogu odabrati kori tenjem jednog od slede ih selekcionih metoda:boundary sets (biranjem unutra nje ta ke na licu od lica biranog objekta), crossingpolygoni , crossing windows, ograde (fences) i induvidualne selekcije lica ili ivica.

Komanda se bira kako je prikazano lijevo na ilustracijiKomanda se mo e direktno izabrati i sa Solideditstoolbara sa prednje ilustracije ..Ako se komanda starta

sa komandne linije :1.Command : SOLIDEDIT se upi e i pritisne Enter da se pojavi slede a obavijestna komandnoj liniji:2.Solids editing automatic checking: SOLIDCHECK=1Enter a solids editing option [Face/Edge/Body/Undo/eXit] <eXit>: f Upi e seopcija i pritisne Enter.



3.Enter a face editing option[Extrude/Move/Rotate/Offset/Taper/Delete/Copy/coLor/Undo/eXit] <eXit>: eUpi e se opcija i pritisne Enter4.Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Izabere se lice ili se upi e opcija ipritisne Enter.Mo e se izabrati vi e lica5.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter ili se upi e opcija ipritisne Enter6.Specify height of extrusion or [Path]: 30 Specificira se visina ekstrudiranja ili seupi e opcija P da se izabere staza ekstrudiranja.7.Specify angle of taper for extrusion <0>: Pritisne se Enter ili se upi e ugaoza iljivanja ekstrudiranja i pritisne Enter.Solid validation started.Solid validation completed.Enter a face editing option Extrude/Move/Rotate/Offset/Taper/Delete/Copy/coLor/Undo/eXit] <eXit>:Pritisne se Enter ili se upi e opcija da se nastavi sa daljim ure ivanjem tijela.Solids editing automatic checking: SOLIDCHECK=1Enter a solids editing option [Face/Edge/Body/Undo/eXit] <eXit>: Pritisne seEnter da se zavr i komanda ili se bira opcija za dalje ure ivanje tijela.Rezultatupisanih opcija prikazan je na slede oj ilustraciji slika 16.XVII.

Slika 16 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande opcija Face i Extrude

• Face opcijom : Se ure uju lica 3D tijela sa ekstrudiranjem ,pomjeranjem ,rotiranjem ,offsetingom ,za iljivanjem ,brisanjem, kopiranjem ilipromjenom boje odre enih lica.

Na komandnoj liniji se pojavljuju sve navedene opcije koje se biraju upisivanjempo etnog velikog slova opcije i pritiskom na Enter:[Extrude/Move/Rotate/Offset/Taper/Delete/Copy/coLor/Undo/eXit

• Edge opcijom :Se ure uju 3D puni objekti promjenama boje ilikopiranjem individualnih ivice



Sve navedene opcije se pojavlju na komandnoj liniji koje se aktiviraju upisivanjempo etnog velikog slova imena opcije i pritiskom na Enter .Enter an edge editing option [Copy/coLor/Undo/eXit] <eXit>: Upi e se opcija ilipritisne Enter.

• Body opcijom: Se ure uju cjeline punih objekata u tampavanjem drugihgeometrija na tijelo ,separisanje tijela na individualne pune objekte,omotavanjem ,brisanjem ili kontrolisanjem odabranog tijela.

Sve navedene opcije se pojavlju na komandnoj liniji koje se aktiviraju upisivanjempo etnog velikog slova imena opcije i pritiskom na EnterEnter a body editing option [Imprint/seParate solids/Shell/cLean/ Check/Undo/eXit] <eXit>: Upi e se jedna opcija ili pritisne Enter

• Undo opcijom: Se opovrgava opcija ure ivanja ili izbora lica i povra a naprethodnu komandu

• eXit opcijom : Se izlazu iz Solidedit komande.

Ekstrudiranje lica tijela (Face opcijom)Ekstrudiranje se vr i izborom lica 3D tijela sa specificiranjem visine (du ine)izabrane staze(path) i ugla za iljivanja.Izabrati se mo e kao staza jedna linija, luk,kru nica, elipsa ,elipti na linija,polylinija ili sp line.Svaki oblik ima pozitivnustranu koja je na istoj direkciji kao i normala oblika.Kada se specificira visina istiskivanja pozitivna vrijednost istiskivanja je napozitivnoj direkciji Z ose i (normalno spolja tijela) po to negativna vrijednost je nanegativnoj direkciji (normalno u tijelo) .Ako si specificirao visinu mo tako eza iljiti oblik.Pozitivni ugao za iljenja je unutra kaji se kre e prema istikivanojvisini,negativni ugao za iljenja je spolja.Kako se vr i ekstrudiranje tijela izboromlica tijela Face opcijom ilustrovano je slikom 16 istiskivanje kao i nizom komandikojim je ekstrudiran dodtni dio na izabrano tijelo.Za ekstrudiranje tijela mimo emo komandu izabrati iz Solidedit toolbara :

se 1. Izabere pojavi nama se slede i niz komande:

Slika 17. XVII Ilustracija primjenjene komande za ekstrudiranje za iljenjog tijela



2.Select faces or [Undo/Remove]: 2 faces found Izabrana lica3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter4.Specify height of extrusion or [Path]: 30 Upi e se visina za iljenja5.Specify angle of taper for extrusion <0>: 10 Upi e se ugao za iljenja6. Pritiisne se Enter dva puta da se iza e iz komande Ilustacija niza komandeprikazana na slici 17.XVI .

Slika 18.XVII Ilustracija primjne niza Solidedit komande opcija Face, extrude i Path

• Da se izvr i ektrudiranje lica du prethodno nacrtane staze ekstrudiranja1. Izabere se komanda iz Solids Eitings toolbara Extrude faces.2. Izabere se lice za ekstrudiranje3. Pritisne se Enter4. Izabere se staza za ekstrudiranje5. Pritisne se Enter dva puta da se iza e iz komande i lice je ekstrudirano premailustraciji Slika 18.XVII.Visina istiskivanja :Postavi se direkcija i visina istiskivanja.Ulazna pozitivnavrijednost extrudira oblik u direkciji normale.Negativna vrijednost extrudira obliku direkciji na suprot normali.Osnovni ugao je ,o,extrudira se oblik normalno prema ravni.Svi selekcioni oblici uselekcionom skupu su zao treni istom vrijedno u.Ako si specificirao mo eteza iljiti oblik na jednu ta ku. Mo e biti i takvih slu ajeva da prije nego to sedostigne i visina extrudiranja objekat se za ilji na jednu ta ku.Staza istikivanja (Path) Koristi se samo jedan selekcioni metod.U dijelu komandeo ekstrudiranju bilo je govora ta se mo e izabrti za stazu istiskivanja.Napomena:Ako je profil za extrudiranje tangencijalan sa stazom nemogu e jeistiniti objekat.Ne ravni objeti na kraju staze se ne mogu istisnuti i bivaju ignorisani za operacijuistiskivanja komandama Solidedit.



Pomjeranje tijela (Move opcijom)Izabrani oblici 3D tijela se mogu pomjerati se prema specificiranoj visini ilirastojanju.Mogu se izabrati vi estrani oblici od jedaput.Posle izabranog oblikakoji elite pomjeriti specificiraju se ta ke pomjeranja bazna i krajnja.Pomjeranjemoblika Auto CAD ne mijenja njihovu promjenu orjentacije.Komanda se starta ilipreko Solidedit komande izborom Move opcije ili izborom Modify menija ili izSolids Editing toolbara:

1. Izabere se komanda da se pojavi obavijest na komandnoj liniji:2..Select faces or [Undo/Remove]: 2 faces found.3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Izabere se dodatni oblik ili se pritisneEnter.4.Specify a base point or displacement: Specificira se bazna ta ka2 ili relativnekordinate pomjeranja.Ako se specificiraju relativne kordinate pomjeranja pritisnese Enter dva puta da se oblik pomjeri za specificirane vrijednosti relativnihkordinata i da se komanda zavr i ponovnim dvostrukim pritiskom na Enter.5. Specify a second point of displacement: Specificira se odredi na ta ka 3.6. Pritisne se Enter dva puta da se iza e iz komande.

Lijevo ilustracijaprikazuje rezultatnavedenog nizakomande.Izabrani oblici ilise sklanjaju iliudaljuju:bira sejedan ili vi e

oblika ili se unosi jedna opcija.Opcije Move komande za pomjeranje izabranog tijela:

• Undo: Zatvara selekciju oblika dodatu na kraju selekcionom skupu.• Remove Smjenjuje prvobitno izabrane oblike. Onda Auto CAD izla e

prvobitnu poruku.• All Biraju se svi oblici i dodaju se selekcionom skupu.Auto CAD izla e

prvobitnu poruku.

Rotacija lica (Rotating Faces)Opcija rotacije oblika dozvoljava obrtanje oblika oko ose i specificiranog uglaobtanja,sli no rotate3d komandi.Posle selekcije oblika kojeg elite rotirati AutoCAD vam poru uje:Rotira se jedan ili vi e oblika ili kolekcija oblika oko jedne ose specificirane najednom tijelu.Komanda se bira iz Modify menija ili iz Solids Editing toolbara

ili izborom Rotate opcije Solidedit komande da se na komandnojliniji pojavi :



2.Select faces or [Undo/Remove]: 1 faces found. Izabere se lice3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter4.Specify an axis point or [Axis by object/View/Xaxis/Yaxis/Zaxis] <2points>:Pritisne se Enter da se prihvati osnovna ponu ena opcija ili se unese nova opcija ipritisne enter da se pojavi slede e:5.Specify the origin of the rotation <0,0,0>:Specificira se ta ka 16.Specify the second point on the rotation axis: Specificira se ta ka 2.7.Specify a rotation angle or [Reference]: 35 se upi e vrijenost ugla i pritisne Enteroblik je rotiran. slede a ilustracija prikazuje rezultat niza komande 2points opcije.

• 2points opcija: Koriste se dvije ta ke da se defini e osa rotacija. Specificirase prva i druga ta ka ose rotacije a zatim se specificira ugao rotacije.

• Axis by Object opcijom:Pode ava se osa rotacije sa postoje imobjektom.Mogu se izabrati slede i objekti :Linija, kru nica ,luk , elipsa ,2Di 3D polylinija i Splinija.

• View opcija :Primjenjuje se osa rotacije sa poglednom direkcijomaktuelnog viewport-a koji prolazi kroz izabranu ta ku.

• Xaxis/Yaxis/Zaxis opcije : Primjenjuje se osa rotacije sa osama(X, Y, ili Z)koja prolazi kroz odabranu ta ku.

Slika 19.XVI Ilustracija primjene niza Solidedit komande opcije rotate faces

Primjer ura en sa komandom Rotate Faces._rotate2.Select faces or [Undo/Remove]: 2 faces found. Izabrana lica3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter4.Specify an axis point or [Axis by object/View/Xaxis/Yaxis/Zaxis] <2points>:Izabere se mi om ta ka lica koje se rotiraju



5.Specify the second point on the rotation axis: @1<0<90 Pritisne se Enter posleupisivanja na komandnoj liniji.6.Specify a rotation angle or [Reference]: 90 Upi e se i pritisne Enter .pritisne seEnter ponovo da se zavr i komanda.Ilustracija na slici 19.XVI.

Offsetovanje lica Offset opcijom pomjera se paralelno povr ina jedne strane tijela saspecificiranjem distance ili ta ke.Pozitivne vrijednosti distance pove avajuvolumen tijelu a negativne vrijednosti smanjuju volumen.Mogu se izabrati jedna ilivi e opcija, jedna ili vi e povr ina za offset.Komanda se bira iz Modify menija iliizborom opcije niza Solidedit komande ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere da se pojavi obavijest na komandnoj liniji:2.Select faces or [Undo/Remove]: 2 faces found. Izaberu se lica za ofsetiranje3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: pritisne se Enter5.Specify the offset distance: 50 Specificira se vrijednost ofseta i ponovo se nakomandnoj liniji pojavljuju mogu nosti izbora opcije i ofsetiranja .Da se zavr ikomanda pritisne se Enter dva puta.Slede a ilustracija Slika 20.XVII prikazujerezultat ofsetiranja sa dvije razli ite vrijednosti offset distance 30 i 50.

Slika 20.XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande opcije Offsets faces

Bilje ka :Otvori unutar jednog tijela offset komandama se mogu smanjivati ipove avati tako da se tijelu pove ava zapremina i obrnuto.

Za iljivanje oblika (Tapering Faces)Da se za ilji jedno tijelo koristi se Taper Faces opcija Solidedit komande ili seizabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere da se pojavi obavijest na komandnoj liniji:2.Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Izaberu se lica3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: pritisne se Enter4.Specify the base point: Specificira se bazna ta ka za za iljivanje-markira se.5.Specify another point along the axis of tapering: Specificira se druga ta ka duose ijim se pravcem vr i za iljivanje.7.Specify the taper angle: 30 Specificira se ugao za iljivanja .Slede a ilustracijaslika 21.XVII ilustuje navedeni niz komande.



Slika 21 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande Taper opcije

Ako je za iljivanje otvora ma kakav bio,pozitivni uglovi za iljivanja su spolja,dok negativni uglovi za iljuju otvor unutra.Ako je ugao za iljivanja veliki mo e se desiti da se pojavi ta ka za iljivanja prijenego to se dostigne visina za iljivanja.U tom slu aju se ponavlja komanda i biranovi ugao za iljivanja.

Brisanje licaDa se jedno lice koristi se Delete Face opcija Solidedit komande ili se izabere izModify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:

2.Select facesor[Undo/Remove]: 2 facefound. Izaberuse lica3.Select facesor[Undo/Remove/ALL]:pritisne se

Enter da se izvr i brisanjeSolid validation started.Solid validation completed. Obavijest na komandnoj liniji o izboru validnih lica zabrisanje i kompletiranju brisanja sa mogu nostima izbora novih opcija iliponovnog pritiskanja Enter tangente da se zavr i komanda.Ilustracija lijevoprikazuje rezultat komande.



Kopiranje licaDa se kopira jedno lice koristi se Copy Faces opcija Solidedit komande ili seizabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2.Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Izabere se lice.3.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter4.Specify a base point or displacement: 0,-100,0 Specificiraju se relativnekordinate pomjeranja lica(displacement).5.Specify a second point of displacement: Pritisne se Enter da se zavr i opcija ipritisne se Enter da se zavr i komanda ilustracija Slika 22,XVII je rezultatnavedenog niza komande.Enter a face editing option

Slika 22 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande Copy faces opcije

Mogu se kopirati lica 3D tijela. Auto CAD kopira izabrane oblike kao regione ilitijela.Region se mo e rasprsnuti u pojedina ne linije primjenom Explode komande.

Bojenje licaDa se oboji jedno lice koristi se Color Faces opcija Solidedit komande ili seizabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2.Select faces or [Undo/Remove/ALL]: u Izabere se lice. Ako je pogre no izabranoukuca se U i pritisne enter da se izabere pravo lice.Face selection has been completely undone.3.Select faces or [Undo/Remove]: 2 faces found. Izaberu se lica koja se eleobojiti.4. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Pritisne se Enter .Pojavi se Select Colordialog box iz kojeg se izabere boja i zatim OK lica su obojena .Pritisne se Enter dase iza e iz opcije i ponovo Enter da se iza e iz komande.Ilustracija 23.XVIIprikazuje rezultat komande.Enter a face editing option



Slika 23 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande Color faces opcije

Vi mo ete izabrati neku od sedam standardnih boja ili izabrati neku po elji izSelect Color dialog box-a kada specificirate boju vi morate zabilje iti ime boje iliAuto CAD Color Index(ACI) broj,jedan cio broj od 1-255.Stavljanjem boje naoblik postavlja se za lejer na kojem e se tijelo nalaziti

Preure ivanje ivaca tijela• Kopiranje ivica : Kopiraju se ivice kao kao to su linije ,lukovi,elipse ili sp

linije• Bojenje ivica : Mijenja se boja na izabranoj ivici

Kopiranje ivicaPrije nego to preuredite ivice,morate izabrati.one koje elite da promjenite.Vimo ete birati ta ku ili koristite kri anje ,ograde (fence) ili kri aju e poligone(crossing polygon).Posle izbora ivice koju elite preurediti pritisnete Enter. Da senastavi parcijalno Edge –editing komanda. Kopiranje ivice se vr i posle biranja ivice koju elite kopirati S.specificira se baznata ka a zati im se odre uje odredi na ta ka posle ega se pritisne EnterDa se kopiraju ivice sa tijela koristi se Colpy Edges opcija Solidedit komande ilise izabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:


Slika 24 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande Copy edges faces opcije2.Select edges or [Undo/Remove]: Izabere se jedna ili vi e ivica (2 ivice)3.Select edges or [Undo/Remove]:Pritisne se Enter4.Specify a base point or displacement: 50,-500,0 specificiraju se relativnekordinate za pomjeranje ivica ili se specificira bazna ta ka



5.Specify a second point of displacement: Pritisne se Enter ili se specificira markira odredi te.Rezultat niza komandi Ilustracija na slici 24.XVII.Bilje ka :Mo e se koristiti Edge Copy opcija da se kopira otvor u 3D tijelu.Poslekopiranja reprezentativnog profila otvora mo e se koristiti komanda EXTRUDE dase nacrta novo tijelo koje reprezentuje otvor a onda se koristi SUBTRACTkomanda da odstrani novo tijelo iz egzistiraju eg objekta.Bojenje ivicaEdge Coloring opcija omogu ava bojenje jedne ili vi e ivica 3D tijela.Posle izboraivice koju eli obojiti Auto CAD izla e Select Color Box .Boja koju specificirase nanosi na ivicu i postavlja na Lejer na kojem je tijelo nacrtano. Da se obojeivice sa tijela koristi se Color Edges opcija Solidedit komande ili se izabere izModify menija ili sa Solids Editing toolbara :

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:Enter an edge editing option[Copy/coLor/Undo/eXit] <eXit>: _color2.Select edges or [Undo/Remove]: izaberu se ivicekoje se elu obojiti3.Select edges or [Undo/Remove]: prisne se Enterda se zavr i slekcija i pojavi dialog box u kome seizabere boja i pritisne Enter dva puta da se zavr i

komanda.

Preure ivanje Body tijelaKada se primjeni Solidedit komanda primjetili smo na komandnoj liniji da sepojave opcije .Ako izaberemo Body opciju i pritisnemo Enter onda nam se pojaveslede e opcije:Posle startovanja Solidedit komande i pritiska na Enter i uno enjemB na komandnu liniju pojave nam se Body opcije:[Imprint/seParate solids/Shell/cLean/Check/Undo/eXit] <eXit>:

• Imprint opcija : Utiska se jedan objekat na izabrano 3D tijelo.• Separate solids opcija: Razdvajaju se 3D tijela koja imaju nezavisne

zapremine u nazavisnom objektu tijela.• Shell opcija. Kreira se jedno tanakostjeno tijelo specificirane debljine.• Clean opcija : Uklanjaju se dijeljene ivice ili vrhunca ,koji imaju istu

povr inu ili krivu liniju.• Check opcija : Potvr uje se 3D tijelo kao jedno nostrifikovano ACIS-

tijelo.• UndoOpcija Vra a se komada na prethodnu akciju.• Exit opcija: Izlazi se iz opcije preure ivanja tijela i prikazuje se glvana

Soliedit poruka.Prije nego to ste preuredili tijelo ,morate ga izabrati bilo sa krsti em ilikori tenjem Last Object selection method-a.



• Utiskivanje objkata na tijelaDa se se utisne jedan 2D objekat na tijelo koristi se Impint opcija Body opcijeSolidedit komande ili se izabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2. [Imprint/seParate solids/Shell/cLean/Check/Undo/eXit] <eXit>: i3.Select a 3D solid: Izabere se jedno tijelo4. Select an object to imprint: Izabre se 2D objekat za utiskivanje5. Delete the source object [Yes/No] <N>: y Upi e se opcija ili se pritisne Enter dase pojave ponovo opcije na komandnoj liniji .Pritiskanjem 2 puta na Enterkomanda se zavr i.rezultat navedenog niza komande je prikazan na ilustraciji slika25:XVII.

• Y Ako se eli zadr ati utiskivanje geometrije• N ako e se brisati .

Bilje ka :Imriting komandom Za utiskivanje na tijelo se koriste lukovi kru nice,linije, 3D polylinije,elipse,spline,regioni ,tijela i 3d ekstrudirana tijela kao utinutegeometrije

Slika 25 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande Body Impint opcija

• Razdvajanje tijelaDa se separi e slo eno tijelo koristi se separate opcija Body opcije Solideditkomande ili se izabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2. Select a 3D solid: Odabere se jedan objekat .3.pritisne se Enter dva puta da se iza e iz opcije i iz komande .Tijelo je separisanoi vi ga mo ete koristiti za drugea oblikovanjaBilje ka : Note: Separisanjem tijela ne separi u se Boolean objekat iji oblik jepojedina na zapremina.Kao to ste ve nau ili da je mogu e kreirati jedno slo eno tijelo od tijela a kojanisu presje ena kada se koristilaUnion komanda.



Na primjer:Ako izaberete dva tijela koja nisu presje ena kada se koristitekomadom UNION kreira se jedinstveno tijelo koje je sastavljeno od posebnihtijela.Jednostavnija tijela mogu biti nacrtana Slice komandom,ali Body Separeteopcija omogu uje razdvajanje slo enog tijela na individualna tijela prema tome toje mogu e mnogo lak e uraditi nego modificirati.

• Omotavanje tijelaOmotavanjem se kreira jedan tanaki zidni omota specificirane zidne debljine(thickness). Mo e se speificirati konstantna debljina zida za sve povr ine.Mogu seisklju iti neke povr ine iz omotavanja njihovih selekcija.3D tijelo mo e imatisamo jedan omota .Auto CAD kreira novi oblik sa preno enjem jedne strane(povr ine) napolje .Pozitivne vrijedost debljine kreiraju omota sa spoljne strane ,anegativne vrijednosti kreiraju omota u unutra njosti.Da se omota jedno tijelo koristi se Shell opcija Body opcije Solidedit komande ilise izabere iz Modify menija ili sa Solids Editing toolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2.Select a 3D solid: Izabere se tijelo3.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Pritisne se Enter4.Enter the shell offset distance: 2 Upi e se vrijednost distance pozitivnavrijednostSolid validation started.Solid validation completed.5.Enter a body editing option[Imprint/seParate solids/Shell/cLean/Check/Undo/eXit] <eXit>: s Upi e se opcija ipritisne Enter6.Select a 3D solid: Odabrato isto ali kopirano tijelo7. Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Pritisne se Enter8.Enter the shell offset distance: -2 Upi e se negativna vrijednost distance i pritisnedva puta Enter da se iza e iz opcije i iz komande.Ilustracija na slici 24 prikazujerezultat navedenog niza komande.

Slika 26 .XVII Ilustracija primjene niza Solidedit komande ,Body i Shell opcije

Uklanjanje stranica tijela




2.Select a 3D solid: Izabere se tijelo3.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: 2 faces found, 2 removed. Izabere sestranica za uklanjanje .Ako su izabrane markiranjem dvije stranice ili pogre noizabrana stranica unese se opcije Undo.4.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: u Upi e se opcija i pritisne EnterFace selection has been completely undone.5.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: 1 face found, 1 removed. ponovo se birastranica u primjeru A.6.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Pritisne se Enter.7.Enter the shell offset distance: 2 Upi e se vrijednost distace i pritisne Enter.Solid validation started.Solid validation completed.Enter a body editing option8. [Imprint/seParate solids/Shell/cLean/Check/Undo/eXit] <eXit>: s Upi e seopcija omotavanja Shell i pritisne Enter da se izabere tijeloB.9.Select a 3D solid: izabrano tijelo B.10. Remove faces or [Undo/Add/ALL]: 1 face found, 1 removed.Bira se elnastranica za uklanjanje.11.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Pritisne se Enter2. Enter the shell offset distance: 5 Upi e se vrijenost distance i pritisne Enter.Solid validation started.Solid validation completed.12.Enter a body editing option[Imprint/seParate solids/Shell/cLean/Check/Undo/eXit] <eXit>: s Upi e se opcijaomotavanja Shell i pritisne Enter da se izabere tijelo C.13 . Select a 3D solid: Izabere se tijelo C.14.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: 1 face found, 1 removed. Izabere sestranica bo na za uklanjanje.15.Remove faces or [Undo/Add/ALL]: pritisne se Enter16.Enter the shell offset distance: 20 Upi e se vrijednost distance i pritisne Enter.Enter se pritisne jo dva puta da se zav i komanda .Ilustracija navedene komandena slici 27.XVII.

Slika 26 .XVII Uklanjanje staranica tijelu primjenom niza Solidedit komande ,Body i Shell opcijaBilje ka : Mo e se krirati jedan omota ili upljina sa specificiranom debljinom odva eg 3D objekta.Auto CAD krira novo lice sa ofcetiranjem jednog unutra njeg ili



vanjskog postoje eg lica njgove orginalne pozicije. AutoCAD –om se tretirabesprekidna tangentna lica kod izjedna avanja.

• enje tijela

Body Clean opcija uklanja ivice ili vrhunce(edges or vertex) koji dijele istepovr ine ili definisane krive linije na obadvije strane ivice ili vrhunaca.Uklanjaju

se svi zaobljeni uglovi i vrhunci kao iurezane i ne kori tene geometrije.Da se o isti jedno tijelo koristi se Clean lopcija Body opcije Solidedit komande ili seizabere iz Modify menija ili sa Solids Editingtoolbara:

1. se izabere komanda da se pojave obavijesti na komandnoj liniji:2. Select a 3D Solid:Odabere se objekat .3.Pritisne se Enter 2 puta da seiza e iz komande.Tijelo se o isti ilustracijanapredlijevo.

• Kontrolisanje tijela (Checking Solids)1.Da se izvr i kontrolisanje 3D tijela koriste se se komande:

Na solids Editing toolbar klikne mi omIz Modify menu izabere SolidsEditing !CheckStartuj komandu Solidedit,izaberi Body opciju i izabere Check opciju2.Izabere objekat koji eli potvrditi.Auto CAD odmah izlo i informaciju da li jeizabrani objekat ACIS tijelo.3. Pritisni Enter 2 puta da iza iz komande

Zna ajno je ista i da bi se izbjegla kreiranja invalidnih tijela slede e: SolidCheckvarijabli omogu uju izvo enje preure ivanja tijela.Solidcheck izvo enje jeautomatski za vrijeme komande ako je pimjenjena Solicheck komanda saosnovnom (default) vrijedno u se to omogu uje.Invalidno tijelo mo e bitinepa ljivo kreirano za vrijeme prure ivanja ili samog kreiranja.Re enjeDa se zadr i integritet ACIS Solids modela koristi se Solidcheck varijabli.Osnovna(Default) vrijednost 1(On) koja se primjenjuje da se svako crtanje automatskipotvr uje kada je jedan crte otvoren ili kad je bio kreiran.PostavljanjemSolidcheck varijabli na vrijednost 0 gase se sva potvr ivanja.Pa nja:Solidcheck varijabli bi trebalo postaviti na 1 za optimum performansi i zainegritet crtanja baze podataka.Savjet:Kada preure ujete tijela,poka ali bi da orjenti ete objekte da bih ihpreuredili u zatvoreni prostor (u doma aju 0.0001-1000 jedinica od kordinantnogpo etaka).Tijela su locirana na velikim rastojanjima od kordinantnog po etka,da



ponekad uzrokuju gre ke na Auto CAD-u .Posle preure ivanja vi ih mo etepremje tati gdje je potrebno

VA NO: Centar Object ruuning snap ne radi na 3D tijelu tj. ne funkcioni e naiznala enju centra kru nih povr ina.Za re enje ovog problema mogu se koristiti 2 metoda:Metod 1 : Kada Auto CAD poru i izbor ta ke ukucajte CEN na komandnu liniju iizaberite ivicu kru ne povr ine tada se izlo i centar markiranja.Ovo obezbje ujejedan oboren object snap ,prema tome prisiljava selekciju centra cirkularnihpovr ina da izabere centar.Metod 2 : Promjenite pogled (View)cirkularne povr ine tako da va a ta ka nijenormalna na XY ravnu.Postavljanjem pogledne ta ke iz XY ravni sa vrijedno uve om ili manjom od 90 stepeni rije i ete problem.

Reprezentacija tijela na crte imaPonekad Section i Slice komande o kojima ste u ili ne mogu prezentovatiilustraciju va ih modela da jasno ilustruju ta one reprezentuju.Ponekadreprezentuju objekat tijelo,me utim vama je potrebno da kreirate ortogonalni ilipomo ni pogled,tj.tipove pogleda koji bi se crtali ako bi koristili konvencionalnutehniku crtanja.Klju no je ovde reprezentovanje.Komande SOLPROF,SOLDRAWi SOLVIEW vam poma u da uradite neophodane crte e za reprezentovanje tijelapodr anim 2D konvencionalnim crtanjem.Vi mo ete koristiti layers kontrolu dazamrznete va trodimenzionalni model na aktuelnom Viewport-u i izaberete boju i

tipove linija za vidljivost i skrivanje profila.Komandom se trasiraju lebde i vi ezna nipogledi sekcionalnih crte a 3D tijela i bodyobjekata na lejautu.Da se izaberu komandemo e se koristiti Solids Toolbar ili Drawmeni ili se mo e vr iti startovanje sa

komandne linije :1. Command : Solview se upi e i pritisne Enter da se pojavi obavijesti nakomandnoj liniji.2.Enter an option [Ucs/Ortho/Auxiliary/Section]: Upi e se jedna opcija ili pritisneEnter da se iza e iz komande.3.Enter an option [Ucs/Ortho/Auxiliary/Section]: u Upisana opcija i pritisnutEnter.4.Enter an option [Named/World/?/Current] <Current>: pritisne se Enter ako seeli locirati voewport Aktuelnog UCS ili se izaberu opcije.

5.Enter view scale <1>: Pritisne se Enter ili se unese vrijednost skale i pritisneEnter6.Specify view center:Specificira se centar pogleda u prostoru Lejauta7.Specify view center <specify viewport>: pritisne se Enter ili se centar pomjeri pase ponovo pritisne Enter.



8.Specify first corner of viewport: Specificira se prvi ak viewport-a gdje e se ulejautu smjestiti pogled.10.Specify opposite corner of viewport: Specificira se dugi ak viewport-a.11.Enter view name: Prizemlje se upi e i pritisne Enter da se pojave opcije zaformiranje novih viewport-i.

Slika 27. XVII Ilustracija postavljanja viewport-i primjenom niza Solview komande

UCSVIEW = 1 UCS will be saved with view12.Enter an option [Ucs/Ortho/Auxiliary/Section]: o Upi e se opcija i pritisneEnter da se pojavi:13.Specify side of viewport to project: Izabre se strana viewporta koja e seprikazati na novom viewport-u.Strana se odabire biranjem rama na PrizemljeViewport-u14.Specify view center: Specificira se centar za novi viewport.16.Specify view center <specify viewport>: pritisne se Enter17.Specify first corner of viewport: Markira se prvi ak novog viewporta18.Specify opposite corner of viewport: Markira se drugi ak19.Enter view name: Jug Upisuje se ime drugog pogleda ortografskog kojeg elieda postavite na viewport.UCSVIEW = 1 UCS will be saved with view20.Enter an option [Ucs/Ortho/Auxiliary/Section]: o Upi e se ponovo eljenaopcija i pritisne enter



21.Specify side of viewport to project:Izabere se strana na osnovnom UCSpostavljenom pogledu Prizemlje22. Specify view center: Specificira se centar novig pogleda.23. Specify view center <specify viewport>:pritisne se Enter24 Specify first corner of viewport: Markira se prvi ak25 .Specify opposite corner of viewport: Markira se suprotan ak26 Enter view name: Istok Upi e se ime novog pogleda i Pritisne enter.UCSVIEW = 1 UCS will be saved with view27. Enter an option [Ucs/Ortho/Auxiliary/Section]: Pritisne se Enter da se iza e izkomande.Slika 27.XVII ilustruje navedeni niz komandi.Opcija koje se pojavljuju na komandnoj liniji su :

• UCS opcijom :Kreira se profil pogleda relativno na UCS kordinantnisistem..Ako nema egzistiraju eg pogleda na va em crte u UCS opcija jedobar na in da se kreira jedan incijalni viewport iz kojeg drugi pogledimogu biti kreirani .Sve druge SOLVIEW opcije tra e egzistiraju iviewport.Vi imate opciju kori tenja aktuelnog UCS ili jednog prvobitno

paranog kao profilne ravni.Viewport projekcija je nacrtana paralelnoXY ravni aktuelnog UCS-a sa x osom na desno i Y osom navi e.

Named :Koristi se XY ravan imenovanog UCS da se nacrta pogled profila.Unosi seime UCS-a i razmjera sa kojom e se crte reprezentovati na papiru.Specificira secentar pogleda na lejautu ,prvi i drugi ak novog viewport-a i unosi se imevieport-a Posle une enog imena i pritiska na Enter Auto CAD se vra a svojojprvobitnoj poruci.

• World Koristi se XY ravan WCS da se kreira pogled profila.Postupak istikao i kod UCS kordinantnog sistema.

?-List Named UCSNabrajaju se imena egzistiraju ih kori tenih kordinantnih sistema.Spisak je filtrirankori tenjem Wild –card kombinacija koje ste unijeli .(wild-card karakteristikeprihva ene UCS komandom su potvr ene)

• Ortho-ortogonalni pogledi Kreira se jedan sklopljeni ortogonalnih poglediz egzistiraju eg pogleda .

Jednom izaberete stranu viewport-a koju elite koristiti za projektovanje novogpogleda,jedna rubber-povezana linija normalna na stranu viewport-a poma e vamda locirate centar novog pogleda.Vi poku ajte nekoliko puta dok ne zadovoljite selokacijom pogleda.Postupak obja njen prikazanim nizom komandi i pretstavljen nailustraciji 27.XVII.

• Auxiliary(Pomo ni pogled)Crta se jedan pomo ni pogled iz egzistiraju eg pogleda .Pomo ni pogled je jedanpogledProjektovan normalno na ravan jednog ortografskog pogleda i naslonjen nasusjedni pogled.



Dvije ta ke defini u naslonjenu ravaniskori tenu za pomo nuprojekciju.Obadvije ta ke se morajulocirati na isti viewport.Ilustracijalijevo prikazuje kao izgleda jedanpomo ni pogled.

Section Crta se jedan presjek tijela kompletno sa rafurom.Soldraw se koristi napresje nom pogledu sa opcijom kojim se kreira jedna privremena kopija tijela sakori tenjem SLICE komande da izvr ava operacije sje enja na ravni kojudefini ete.Soldraw tada generi e profil vidljive polovine tijela a odbacuje orginalnekopije.Kona na Soldraw sekcija tijela:Tijela ne kri ana presje nom ravni sugenerisana kao puni profili.Zbog toga standardno tehni ko crtanje ne preporu ujecrtanje skrivenih linija na presjecima.Soldraw zamrzava View nazvan HID layer.

Na orginal viewport dvije ta kekoje defini u presje ni planta ka 1 i ta ka 2Definisanje strane pogleda sevr i specificiranjem ta ke najednoj strani presje ne ravni (side of cutting plane).Ulazna razmjera(Scale) novogpogleda:Ulazna razmjera jeekvivalentna zomovanju va egviewport-a sa relevantnim

faktorom u odnosu na veli inu papira na kojem e se ispisati crte .Osnovna(default) vrijednost je 1:1 Scale iji je ekvalivenatzoom 1.xpNa slede u Auto CAD poruku specificiratte centar novi viewport.Ako ste prihvatiliosnovnu razmjeru (pritiskanjem Enter-a) jedna lang normala vam poma e dalocirate centar novog pogleda.Na druga iji na in vi mo ete smjestiti pogled bilogdje.Vi mo ete poku ati sa nekoliko ta aka dok ne izvr ite lokaciju pogleda.Slede a Auto CAD poruka je da specifirate suprotne uglove viewport-a.Bilje ka:Solwiew je definisan sa solids arx.aplikacijom i namjera je da se koristisamo interaktivno.



Kori tenje Solview komandeKreiraju se lebde i viewport-i kori tenjem ortografskih projekcija za postavljanjevi estrukih i sekcinalnih pogleda crte a 3d tijela ili body objekata dok su nalejautu. SOLVIEW komandom se kalkul e projekcija koju vodite kroz proceskreiranja ortografskih ,pomo nih i sekcionalnih pogleda.Informacije specifi nihpogleda su parane sa svakim pogledom koji se kreira.Ove informacije se koriste saSOLDRAW komandom kojom se radi kona no stvaranje pogleda crte a.SOLVIEW komanda se koristi AutoCAD-ovim prostorom papira i specifi nomvidljivosti lejera viewport-a za postavljanje pogleda crte a.

SOLVIEW kreira lejere koje SOLDRAW koristi dasmjesti vidljive linije ili sakrije linije za svaki pogled.Dopunsko SOLVIEW komanda kreira lejere gdje semogu smjestiti dimenzije koje su vidljive naindividualnim viewport-ima. SOLVIEW komandom sesmje taju vidljive linije ,skrivene linije i sekcionorafiranje za svaki pogled na separatnom lejeru

kori tenjem slede ih imenuju ih konvencija (view name je dobijeno ime za pogledkad je kreiran).

Upozorenje ! Informacija na ovimlejerima je izbrisana i a urirana kad sepokre e SOLDRAW komanda . Nesmje ta se stalno informacija crte a naove lejere.SOLVIEW komanda smje ta objekteviewport –a na lejer VPORTS-a.SOLVIEW komandom se kreira ovaj

lejer ako on ve ne egzistira . SOLVIEW komanda mora pokrenuti lejautplo u.Ako je model aktuelan ,poslednja aktivna lejer plo a je ura ena aktivnom.

Kori tenje Soldraw komandeSOLDRAW komanda mo e biti kori tena samo na viewport-ima koji su kreirani saSOLVIEW komadom.Vidljive i skrivene linije reprezentuju i siluete i ivice tijela na viewport-u sukreirane a onda projektovane za jednu ravan normalnu na poglednudirekciju.Siluete i ivice su generisane za sva tijela i par adi tijela iza presje neravni.Za sekcionalne poglede ,presje ne rafure su kreirane kori tenjem aktuelnevrijednosti HPNAME, HPSCALE i HPANG systema varijabli.Neki postoje iprofili i sekcije na odabranom viewport-u su izbrisani ,a novi jedan je generisan.Svi



lejeri izuzev onih tra enih za izlaganje profila ili sekcije su zamrznuti na svakomviewport-u.

Komanda se bira kako je na lijevojilustraciji prikazano. Ako se starta komandasa komandne linije :1.Command : SOLDRAW se upi e da sepojave obavijesti na komandnoj liniji:

Select viewports to draw ...2.Select objects: Izaberu se viewporti da budu nacrtani.

Slika 28. XVII Ilustracija primjene niza Soldraw komande prema navedenom nizu

SOLDRAW komandaVi koristitite SOLDRAW komandu i birate jedan standardni Clipped viewport kojije kreiran bilo da je kori tena VPCLIP komanda ili izabran polygon ili Objectopcija VPORTS komande.Ma kako slede e gre ke(error) se pojavljuju i vi izlaziteiz komande:Pogledi koji nisu ura eni sa SOLVIEW komandom su ignorisani.Rje enje SOLDRAW komanda zahtjeva da izabrani viewport ima osobine koje suegzistirale kad je Viewport bio kreiran koriste i SOLVIEW komandu.Bilo kakoopcijom se kreira jedan isje eni SOLVIEW viewport.Da se kreira jedan isje eniviewport koristi se slede i postupak koji mo e raspoznati SOLDRAW komanda.



1.Kreirajte jedan SOLVIEW viewport.2.Kreirajte jedno ograni enje(clipped boundary) koje reprezentuje jednu povr inukoju elite koristiti za clipped viewport.(Ograda mora biti zatvorenapolyline,elipsa,splinija ,jedan region ili kru nica)3.Na komandnu liniju ukucajte Vclip i pritisnite Enter da napravite isje ak naegzistiraju em viewport.4.Izaberite SOLVIEW kreiran pod 1.5.Izaberite clipped Boundary kreirano pod 2.Orginalni SOLVIEW viewport je premje ten sa clipped boundary.Novi clipped viewport je jedan SOLVIEW viewport koji Soldraw mo eprepoznat. AutoCAD Release 12 crte e koji sadr e poglede kreirane sa SOLVIEWkomandom se mogu ponovo nacrtani sa SOLDRAW komandom samo poslekori tenja AMECONVERT komande da se a uriraju tijela na pogledima.Upozorenje! Ne smje tati stalno crte e na pogled imena view -VIS, view name-HID i view name-HAT lejere.Informacija uskladi tena na ovim lejerima jeizbrisana i a urirana kod pokretanja SOLDRAW komande.Da se povrati viewport nacrtan sa SOLDRAW komadom mora se koristiti povratnaopcija UNDO.Bilje ka: SOLDRAW komanda je definisana sa solids.arx application i namjenjenaje da bude kori tena samo bez uticija jedno na drugo.Vi e informacije okokori tenja ove komande pogledajte iz aplikacije "Externally Defined Commands" uAutoLISP Reference.

Kreiranje 2d crte a od 3d modela Solprof komandomKomanda se koristi da se nacrta dvo dimenzionalni crte trodimenzionalnog tijelasa Auto CAD-om.Solprof komanda se uobi ajeno koristi da se nacrtaju 2D i 3Dprofili Auto CAD-ovih ACIS modela.Slede i postupci se koriste da se kreira 2Dprofil:1Otvorite crte koji sadr i 3D model iz kojeg elite da nacrtate profil .2.Koristite Solview komandu da postavite na lejaut lebde i viewport.3.Rotirajte objekat u Viewport-u pomo u 3Dorbit da ga postavite u eljeni polo aj.To se isto mo e uraditi i sa Vpoint komandom.4. Zavr ite 3D orbit komandu .5.Ukucaj SOLPROF na komandnu liniju onda izaberi tijelo Pritisni Enter da senastavi komanda. Pogledajte dalje tok SOLPROF komande.Bilje ka :.Kada je poru eno da se izlo i «Display hidden profile lines on separatelayer>UkucajY Ovim se kreira ime Layer PH-XX(gdje XX izjedna uje rukovanjeviewport-om)Vidljive linije profila e biti smje tene na layer PV-XX.Kada se pojavila poruka da<Project profile lines onto a plane > se ukuca Y Ovimse kreira 2D profil.Ako ste odgovorili No kreira se 3D profil.Kada ste obavje teni da < Delete tangential edges> ukucaj Y (Ovim se potvr ujestandardno konvencionalno crtanje)



Startovanje Solprof komande1. Command : Solprof se upi e i pritisne Enter2.Select objects: 1 found Izaberu se objekti za profilisanje3.Select objects: 1 found, 2 total Sa pritisnutom Shift tangentom izabere se drugi islede i objekti4.Select objects: Pritisne se Enter da se postupa prema opisu iz prednje Bilje ke.5. Display hidden profile lines on separate layer? [Yes/No] <Y>: Pritisnite Enter6.Project profile lines onto a plane? [Yes/No] <Y>: Pritisnite Enter7.Delete tangential edges? [Yes/No] <Y>: Pritisnite Enter2 solids selected.Slede a ilustracija prikazuje navedeni niz komande .Ovim se potvr ujekonvencionalno crtanje.

Slika 29.XVII Ilustracija primjene niza Solprof komande za postavljanje linija profila

Sada se mo e koristiti kontrola lejera da se zamrznu va i puni modeli na aktuelnomviewport-u i izbor boja i tipova linija za vidljive i ne vidljive objekte profila.

• Ovo se povezuje i sa crtanjem 3D iz presjecaju ih tijela ,Poravnanjemjednog 3D modela za 2D kori tenje jednog DXB plotter fajla i DXBINkomande i kri anjem jednog 3D jednog punog modela.

• Komanda Soldraw se ne mo e koristiti na isje enom viewport-uKoristite SOLDRAW komandu i odaberite jedan standardni isje eni viewport kojije bio kreiran bilo kori tenjem VPCLIP komande ili biranjem Polygonal ili Object



opcija VPORTS komande.Bilo kako slede e gre ke se izlo e i vi izlazite izkomande :Non-SOLVIEW viewport ignoredRje enje:SOLDRAW komandom se tra i koji odabrani viewport ima osobine koje suegzistirale kad je viewport bio kreiran kori tenjem SOLVIEW komande.Bilo kakoova opcija nije opcija za kreiranje jednog isje enog (clipped) SOLVIEW viewport-a.Koristite slede u proceduru da se kreira jedan isje eni viewport kojeg bih moglaprepoznat SOLDRAW komanda.

1. Kreirajte jedan SOLVIEW viewport.Pogledajte prethodno izlaganje za dodatne informacije o kori tenjuSOLVIEW komande.

2. Kreirajte ogradu kojom se reprezentuje povr ina koju elite za isje eniviewport.

Bilje ka: Ograda koju krirate mora biti zatvorena polyline, elipsa,splinija ,regionili kru nica.

3. Na Command : vpclip Se upi e komanda i pritisne Enter da se isje e jedanpostoje i viewport.

4. Odaberite SOLVIEW viewport kreiran na prvom koraku 1.5. Odaberite isje enu ogradu kreiranu na 2 koraku.

Original SOLVIEW viewport je razmje ten sa isjecaju om ogradom.Novi isje eni viewport je jedan SOLVIEW viewport koji SOLDRAW komandamo e prepoznati.Povezano je sa crtanjem 2D crte a iz 3D solid model-a Pogledaj Solprof

• Crtanje 3D modela od isje enih tijela.Izlaganje:Kreiraju i jedno tijelo od jednog ili vi e presje enih tijela mo e biti korisno kad sekreira jedan pun solid model.Rje enjeKoristite INTERSECT komandu da se nacrta tijelo od jednog ili vi e presjecaju ihtijela.

1. Na Command : intersect se upi e i pritisne Enter ili se iz Modify menijaizabere Solid Editing > Intersect.

2. Odaberu se dva ili vi e presjecaju a tijela .3. Pritisne se ENTER da se kompletira komanda.

Odabrana tijela su evaluirala u jedno tijelo koje je kreirano iz preklapaju ihregiona koji su se na li.Ovo je povezano sa crtanjem 2D crte a iz 3D modela ,sa kri anjem 3D modela ivalorizacijom ACIS solids-tijela kori tenjem SOLIDCHECK system variable

• Poravnavanje 3D modela za 2D kori tenje DXB fajla plotera i DXBINkomande



IzlaganjeAko elite da nacrtate jedan poravnat 2D crte od jednog 3D modela.Rje enjeDa se nacrta jedan 2D crte iz 3D modela:

1. Konfigurirajte jedan DXB plotter kori tenjem Add-A-Plotter wizard.2. Otvorite crte .3. Postavite ta ku pogleda (viewpoint) od 3D modela kako ga elite da

pretstavite.4. Startajte PLOT komandu .5. Odabere se DXB plotter iz liste mogu ih tampa a na Plot Device tabli od

Plotter configuration name dialog box-a.6. Izabere se OK da se kreira DXB format plot file.7. Startajte jedan novi crte .8. Startajte DXBIN komandu na komandnoj liniji.9. Kad ste obavje teni na komandnoj liniji , listajte za fajl koji ste upravo

kreirali ,a onda izabriti OK.10. Kad je crte otvoren , parajte crte kao jedan DWG format fajla.

Vi sada imate jednu novu 2D reprezentaciju modela iz orginalnog crte a.Sve Zkordinate su uklonjene iz novog crte a.Bilje ka: DXB plotter konfiguracijom se konvertuju svi podaci boje za crnu ibijelu i smje ataju se sve geometrije crte a na layer 0.

Ovo je povezano sa Crtanjem 2D crte a od 3D punog modela ,plotiranjem ipostavljanjima olovke (pen) na jedan oboreni pogled ,slekcijom obja njenom saBegin page of Add-A-Plotter wizard .Podr anim formatima vektorskog fajla.

• Kri anje jednog 3D punog modelaIzlaganje:Vi elite da nacrtate dva tijela od jednog punog tijela.Rje enje:Koristite SLICE komandu da se iskri a tijelo ili raspar a puni model na dvakomada .

1. Izabere se Draw meni > Solids > Slice.2. Izabere se tijelo ili Tijela da budu iskri ana .3. Odaberu se tri ta ke koje defini u isjecaju u ravan .Tri ta ke reprezentuju

kordinantni po etak i X i Y ose isjecaju e ravni.4. Odabere se strana koja se eli zadr ati ili se upi e B da se zadr e obadvije

polovine tijela.Sa SLICE komandom dakle mo ete markirati ta ke na jednoj datoj ravni da ekoristite kao isjecju u ravan.Ovo je povezano ili srodno sa :Kalkulisanjem momenta inercije povr ine za jedan3D puni objekat , Centar pokretni Object Snap ne radi na 3D tijelima, Crtanjem 2D



crte a iz 3D punog modela , Crtanjem jednog 3D tijela od presjecaju ih dva ili vi etijela , Lica povr ina na 3D tijelima izlo enim posle kori tenja HIDE komande ,Nala enjem presjecaju eg ablona od dva tijela ,Validno u ACIS tijelakori tenjem SOLIDCHECK system variable .

• Layer suffixes kreiran kori tenjem SOLDRAW i SOLVIEWIzlaganje :Kad se koristi SOLVIEW i SOLDRAW komande novi lejeri su kreirani .Ovorje enje se obja njava zna enjem iz suffixes-a na imenima lejera koji su kreirani.Rje enjeSlede i detalji liste sufix-a i njohovih zna enja za lejere kreirane kori tenjemSOLVIEW i SOLDRAW komandi:

• DIM - dimension information• HAT - hatch patterns• HID - hidden line information• VIS - visible line information

Va no: Ovi lejri su ponovo kreirani ,ako se ponavlja SOLDRAW komandakori tenjem istog imena lejera .Neki objekat na jednom lejeru koji je ponovokreiran bi e izbrisan.Ne koriste se ovi lejeri za uobi ajeno crtanje.Ove lejerekoristite samo za manipulisanje izlaganja kreiranih pogleda sa programom.



Kreacija trodimenzionalnih slika........................................................................ 1Skrivenje linija slika ...................................................................................... 2Kreiranje osjen enih slika .............................................................................. 5Kreiranje izra ajnih slika (Rendered images)543 ........................................... 7Predstavljanje 3D objekata za realizam .......................................................... 9Kreiranje izra ajnih slika ............................................................................. 13Kontrolisanje oblika(Controlling Faces)....................................................... 14

ite se primjerom....................................................................................... 15Rad sa svjetlima........................................................................................... 17Prilago avanje materijala Bitmap-a............................................................. 28Mapiranje materijala za objekte ................................................................... 30Dodavanje vlastitih materijala ...................................................................... 32Dodavanje vi e materijala (Adding more material)....................................... 33Dodavanje pozadine..................................................................................... 34Dodavanje pejsa a i naroda (Adding Landskape and people)....................... 35Dodavanje pejsa objekata (Adding Lanskape Objects)................................ 38Kori tenje scena........................................................................................... 42Izra avanje za druga odredi ta ..................................................................... 45Ponovno izlaganje rendering slika na viewport-u ......................................... 46

tampanje rendering slika ............................................................................ 49tampanje Render Window slika.................................................................. 49tampanje Viewport slika ............................................................................ 49

Statistika ...................................................................................................... 50

Kreacija trodimenzionalnih slikaKao to ste bez sumnje nau ili raditi sa trodimenzionalnim objektima u prva tripoglavlja dijela Kako postati Expert ove knjige, tako ete isto se potruditi danau ite i ovo slede e poglavlje. Trodimenzionalni objekti su uobi ajeno izlagani upogledima 3D anih sklopova(Wireframe),bez obzira gdje su bili nacrtani dalikao ani sklopovi (wireframe),povr ine(surface),ili puni modeli(solids).Ovo seinilo te kim za vizuelizaciju va ih objekata.Za bolju vizuelizaciju modela na

nekoliko vje bi kori teni su HIDE komande,da sakriju sve linije koje su bile izaobjekata ili povr ina prikazane iz aktuelne pogledne ta ke.Sklanjanjemzaklonjenih linija dobija se fin jednostavan model,ali ponekad je potrebna vi erealisti na slika da se pomogne punoj vizuelizaciji objekata na va emcrte u.Osjen avanje ide korak dalje u odnosu na sklanjanje zaklonjenih linija..Sasklanjanjem zaklonjenih linija i postavljanjem povr inskih boja ine se povr inevidljive tako da se pojavljuje slika tijela.Osjen ene slike su korisne kada elite brzuvizuelizaciju va eg objekta.Vi ste u ili kako se koristi 3Dorbit komande da se crta imanipuli e sa osjen enim slikama.Ma kako su slike osjen ene njima nedostajedubina i realnost.Izra avanje (Rendering) obezbje uje ipak jednu ve u realnostslike va eg modela koji mo e biti generisan komplet sa mnogo vi e svjetlosnihizvora ,sjenki,povr inskih materijala i refleksija dobijenim od va eg modela.Kada

2 XVIII Poglavlje o crtanju trodimenzionalnih slika


uklanjate zaklonjene linije ,sjene ili nijanse va eg modela Auto CAD tretira objekterazli ito,zavisno kako su kreirani.Kod anih sklopnih modela(wireframe) seuvijek pojavljuje providljivi kostur zato to nema povr ina.Zato povr inski i punimodeli imaju povr ine ,koje se pojavljuju na punom modelu i mogu biti zaklonjene,osjen ene i nijansirane.Ovo poglavlje obja njava kako se to radi.

• Skrivanje-linija slika• Osjen avanje slika• Kracija izra ajnih rendering slika

Skrivenje linija slikaKreiranje skrivanja od pogleda linija, tj.na va em crte u se uklanjaju sve linijekoje su skrivene iza drugih vidljivih povr ina iz aktulne ta ke pogleda.Na nekolikoprimjera iz prethodnih poglavlja su kori tene HIDE komande da se uklone skrivenelinije.Hide komanda nije ni ta vi e uradila od onoga o emu vi imate do sadaiskustvo.Hide komanda ima uticaja samo na aktuelni viewport.Zbog togacrte mora biti matemati ki rekonstruisan da determini e linije koje se skrivaju izavidljivih povr ina. Auto CAD mora regenerisati viewport kako bih se koristilaHIDE komanda.Linije se skrivaju iz pogleda i ostaju skrivene sve dok ih neregeneri ete.Pona anje Hide komande je opisano samo na pravi na in postavljanjem varijabliSHADEMODE na 2D anom sklopumodela.o postavi SHADEMODE na nekudrugu vrijednost a onda se koristi HIDE komanda , SHADEMODE skriva linije icrte e biti regenerisan ali ne e se promjeniti izlaganje na layout-u. Drugimrije ima pogled ostaje skriven.Vi ete u iti kasnije o SHADEMODE u ovompoglavlju .Zabilje ite ili primjetite koje skrivene linije Hide komanda uklanjasamo iz aktuelnog pogleda.Da uklonite skrivene linije iz crte a kada je na ploterutreba da se specificira Hide-Lines opcija kad se plotira ili koristi Hideplot opcijaMview komande i kad se odre uje veli ina papira.

Slika 01.XVIII Ilustracija primjene Hide komande za uklanjanje iz pogleda zaklonjenih linija

Da se kreira skrivanje linija slike,SHADEMODE je postavljeno na 2Dwireframeuradite slede e:



Komanda se bira lijevo prema ilustraciji ili sebira iz Shade toolbara postavljenog na ekran ilistarta sa komandne linije :

1. Command : SHADEMODE se upi e da se pojave iste one opcije koje suobje njene u 15 poglavlju ove knjige na strani 4502. 2. Enter option [2D wireframe/3D wireframe/Hidden/Flat/ Gouraud/fLat+edges/ gOuraud+edges] <current>: Upi e se jedna opcija i pritisne Enterda se izvr i postavljanje navedenih opcija.lAko koristite Hide komandu na Auto CAD-u, a SHADEMODE je postavljeno naWireframe Auto CAD jednostavno promjeni SHADEMODE postavljanjem HiddenHide komande se jo razmatraju prilikom kalkulisanja objekata na layouts-imagdje se gase.Prema tome jedan objekat koji je nevidljiv zbog njegovog postavljanjaje uga en mo e jo uvijek na initi druge objekte nejasnim na crte u.Da sepobolj aju Auto CAD-ove performanse i osigura skrivanje linija tj.zamrznu bojeobjekata koje ne trebaju biti uklju ene na skrivenim linijama slike koristi se Hidekomanda..Skrivanje tijela (Hiding Solids)Kada se skrivaju tijela Auto CAD prvo generi e mre u pa onda izvr ava skrivanjelinija i njihovo odstranjivanje sa mre e.Sistemima varijabli kontroli e se skrivanje iizlaganje.DISPSILH sistem varijabli kontroli e izlaganje silueta krivih objekata tijela u

anom modelu.Dakle kontroli e se dali je mre a nacrtana ili prigu ena kad jeobjekat tijela sakriven.Uga en sistem variable je 0 Off ili upaljen 1 On.1. Command: DISPSILH upi e se i pritisne Enter2.Enter new value for DISPSILH <0>: 1 Unosi se vrijednost varijable za skrivanjetijela.Auto CAD-om se crtaju samo siluete tijela ,a ne mre a

Bilje ka:Nekoliko drugih sistema varijabli uti u brojem oblika koji su definisanipovr inama 3D tijela kada se sjen e i nijansiraju tijela a to su VIEWRES,FACETRES , FACETRATIO i HIDEPRECISION.VIEWRES sistemom variabli : Se postavlja rezolucija za objekte u aktuelnomviewport-u.AutoCAD regeneri e model.VIEWRES se kontroli e pojavljivanje kru nica ,lukova ,elipsi i splinija koriste ikratke vektore.Ve i broj vektora gla e pojavljivanje kru nica i lukova.Na primjer :Ako se crtaju veoma male kru nice a onda ih zomovanjem pove ate onda se onemogu pojavljivati kao poligon. Kori tenjem VIEWRES pove ava se procenatzomovanja i regeneri e se crte a uriraju i se sa gla im pojavama kru nica.Smanjenjem procenta ima suprotan efekat.



Bilje ka: Pove anjem procenta zomovanja na VIEWRES mo e pove ati vrijemekoje se uzima za regeneraciju crte a.Kad je jedan lejaut napravljen aktuelnim prvi put i osnovni viewport je kreiran ulejautu pregledaju a rezolucija za ovaj incijalni viewport je ista kao pregledaju arezolucija za viewport table modela.VIEWRES postavjanja u parana na crte u .Da se promjeni osnovno postavljanjeza novi crte razmatra se specificiranje postavljanja VIEWRES na templatefajlovima na kojima vi osnivate va e nove crte e.

1. Command: Viewres Upi e se i pritisne Enter2.Do you want fast zooms? [Yes/No] <Y>:Enter circle zoom percent (1-20000) <100>: 200Regenerating model.(Br e zomovanje nije vi e jedna funkcionalna opcija ove komande i ostaje samo zatekst za mogu nosti.)

Facetres sistem varjabli Type: Real parana u cre u .Incijalna vrijednost je (Initialvalue): 0.5.Pode ava se ugla enost osjen eih i rendiranih objekata sa uklonjenimskrivenim linijama.Validne vrijednosti su od 0.01 do 10.0.

Postavljaju se vrijednosti startovanjem komanda sa komandne linije :1.Command: Facetres Se upi e i pritisne Enter2.Enter new value for FACETRES <0.5000>: 1 Upi e se nova vrijednost i prisneEnter.Ve e vrijednosti daju ugla eniju povr inu.Auto CAD izla e dva broja ukrasnih linija sa postavljanjem Viewres vrijednosti.FACETRATIO sistem varijabli: Type: Integer(tipcijelog broja).Nijeparan.Incijalna vrijednost je 0.Kontroli e se aspekt proporcije od oblikovanja

cilindri nih i koni nih ACIS tijela.Postavljanje od 1 pove ava dustinu mre e zapobolj anje kvaliteta rendiranih i osjen enih modela.0 Kreira se jedan N sa 1 mre om za cilindri na i koni na ACIS tijela .1 Kreira se jedan N sa M mre u za cilindri na i koni na ACIS tijela.Komanda se starta sa komandne linije :1.Command : FACETRATIO se upi e i pritisne Enter da se pojavi obavijest:2.Enter new value for FACETRATIO <1>: 0 Upi e se 0 ili jedan i pritisne se EnterHIDEPRECISION sistem varjabli kontroli e ta nost skrivenja iosjen enja.Skrivanje se mo e ra unati sa dvostrukom precizno u ili sapojedina nom precizno u.Postavljanjem HIDEPRECISION za 1 proizvodi seta nije skrivanje sa kori tenjem dvostruke preciznosti ali ovo postavljanje koristivi e memorije i mo e uticati na performance posebno kod skrivanjatijela.Postavljanje sistema varijabli se vr i na komandnoj liniji:1.Command: HIDEPRECISION Se upi e i pritisne Enter da se pojavi.



2. Enter new value for HIDEPRECISION <0>: 1 Unese se vrijednost 0 ili 1 ipritisne Enter .Auto CAD se normalno koristi jednostavnim matemati kim preciznostima kadakalkuli e skrivene linije. HIDEPRECISION vrijednosti se mogu promjeniti tako dase Auto CAD koristi dvostrukim matemati kim preciznostima,ali ovaj rad uzrokujekori tenje vi e memorije i mo e zna iti pove anje vremena za kreiranje skrivenja-linija slika kada se parcijalno radi sa tijelima.Ako ne otkrijete gre ke na gotovimskrivenim linijama slika ne bi trebalo ni mijenjati ove vrijednostiSavjet:Skrivenom textu iza drugih geometrija trebate postaviti debljinu(thickness)kori tenjem Properties window

Kreiranje osjen enih slikaOsjen ene slike pove avaju realnost va ih crte a.Kreiranjem jedne osjen ene slikesa va eg crte a se sklanjaju skrivene linije i pojavljuju se osjen ene vidljivepovr ine osnovane na njihovim osnovnim bojama.Vi mo ete determinisati rezultatpovr ina slike ili gouraud osjen enjem i da su ivice vidljive ili mo e se jednostavnokreirati jedan sakriven pogled linija va eg modela.Slika dole prikazuje jedan takavmodel.Metodi osjen avanja koriste jednostavne svjetlosne izvore,koji su lociranidirektno iza ta ke iz koje se posmatra objekat (drugim rije ima iza va ih le a) kadavi gledate na ekran uz kori tenje jednog fiksnog iznosa ambijenta svjetlosti.

Slika 02.XVIII Ilustracija primjene Shade komandeza osjen avanje tijela.

Ako dodate izvore svjetlosti (kao to je toobja njeno kasnije u ovom poglavlju) i bilokako su se oni koristili oni su proizvodiliosjen ene slike.Jednostavno boje naosjen enim slikama su osnovane na AutoCAD bojama koje su pridodate na va

model.Ako se stavi material o emu ete u iti kasnije vidi ete kako e se osjen aneslike pojavljivati sa materijalima.Doodavanjem svjetlosti i materijala iniosjen ene slike vi e realisti nom nego to je u porvobitnoj verziji,osjen avanjeslika ne uklju uje osjen avanja tro dimenzionalnih struktura. Za takve nivoerealizma vi ete trebati crtati izra ajne slike(rendered images). .Uprkos ovimograni enjima osjen ene slike su jo se esto koriste za lak u vizuelizacju negoslike sa skrivenim linijama koje se generi u mnogo br e nego nijansirane slike

Da se kreira osjen eni model Radi se na slede ina in.Najlak i na in je da se na ekran postavi Shadetoolbar i da se sa njega koriste komande za

osjena avanja .O komandama za osjen avanje ve smo govorili iu XV poglavlju nastrani 450:



Na navedenom toolbar-u pritisne se dugme koje odgovara eljenoj opciji:2D Wireframe Izla e objekte u 3D pogledima sa svim ivicamavidljivim,ostacima(raster) Ole objekte ,tipovi linija i debljina su vidljivi.3D Wireframe Izla e objekte u 3D pogledima sa svim vidljivimivicma,ostacima(raster) Ole objekata ,tipovi linija i debljina su vidljivi.Hidden Izla e objekte u 3D pogledima,sve ivice iza drugih povr ina su sklonjeneiz pogleda.Flat Shaded Izla e objekte u 3D pogledima sa osjen enim poligonalnim izgledom.Gouraud Shaded Izla e objekte u 3D pogledima sa glatkim osjen enimpovr inama.Flat Shaded,Edges On Izla e objekte u 3D pogledima sa osjen enim poligonalnimizgledom i potpuno vidljivim ivicama.Gouraud Shaded,Edges On Izla e objekte u 3D pogledima sa glatkim osjen enimpovr inama i potpuno vidljivim ivicamaSli no HIDE komandama SHADEMODE osjen enja se izvode samo na aktuelnomViewport-u.Crte i su regenerisani kada se produciraju osjen ene slike i one ostajuna njemu dok ih ne promjeni na inom nijansiranja sa SHADEMODEkomandama,Druk ije je sa HIDE komandama kada se koriste na 2D animmodelima ,bilo kako na regenerisanje crte a to nema efekta na osjen avanje.Osimkada kreira jednu osjen enu sliku kori tenjem SHADEMODE komandi,mo ete jepreurediti selekcijom kakvu bi normalno eljeli.Kada izabirate osjen eneobjekte,Auto CAD izla e Wireframe slike i zahvate na slici onako kako ste ihparali kad ste zatvarali crte .Kada se crte ponovo otvori on e se pojaviti onakav

kako ste ga parali. Ovo razmatranje se razlikuje od ranijih verzija Auto CAD-a.Mada Auto CAD ne nudi neki metod za tampanje osjen enih slika vi mo etezarobiti i u parati osjen enu sliku na Auto CAD-ovom slajdu fajlova za kori tenjena prezentaciji.U slede im poglavljima koja slede ete u iti kako da koristite pisanaslova za samo kretaju u prezentaciju kori tenjem ovih slajd fajlova.Kori tenje Auto CAD-ovih starijih metoda osjen avanjaRanije verzija Auto CAD-a Auto CAD 2000 je koristila jednostavnije metode ,kojisu uzrokovali da objekti imaju kontinualnu boju preko svake povr ine prave i ihravnim.Ovaj metod je jo uvijek mogu kucanjem na komandnoj liniji –SHADE.Sjene slika kori tenjem samo ovog metoda imale su samo jednostavanizvor svjetlosti i nisu mogle izlagati materijale.Sjene slika ostaju samo vidljive naviewport-u dok se ne regeneri e.Vi ne mo ete izabrati Object snap na viewport-udok viewport nije regenerisan.Pojava osjen ane slike je dalje kontrolisana sa dvasistema varijabli i to:SHADEDGE kontroli e osjen enje ivica i renderinga,Type: Integer tip (varijable cio broj) parana u crte u .Incijalna vrijednost 30 Osjen ena lica, ivice nisu istaknute.1 Osjen ena lica ,ivice nacrtane na boji osnove.2 Ivice nisu zaobljene ,ivice su u boji objekta.3 Lica nacrtana na boji objekta ,ivice su u boji osnove.



SHADEDIF kontroli e procenat difuzije ambijent reflektovane svjetlostiSHADEDGE se postavlja za 0 ili 1.Incijalna vrijednost za SHADEDIF je 70procenata. para se u crte u.

Slika 03.XVIII Ilustracija rezultata Shade na ina komande desno na sliciBilje ka. 3D grafik DRIVER postavlja se na Options dialog box-u da podr avaperformanse SHADEMODE komande.AutoDesk je obezbjedio jedan op ti skupHDI fajlova za izlaganje kartice.Da se dobiju najbolje mogu e performanse iz va e(diplay card) grafi ke kartice koristite HDI (Heidi Graphic System)Driver

Kreiranje izra ajnih slika (Rendered images)543RENDER komandom se proizvodi slika kori tenjem informacija iz scene

,aktuelnog selekcionog skupa ili aktuelnog pogleda.

Jedna scena je kombinacija imenovanih pogleda ijednog ili vi e osvjetljenja.Ako je scena specificiranaRENDER komanda se koristi pogledom scene iinformacijama o osvjetljenju.Ako nema scene ilispecifikacionog skupa specificiranog RENDERkomanda se koristi aktuelnim pogledom i svimsvjetlima u crte u.Ako nema svjetlosti RENDERpreuzima osnovno osvjetljenje (iza va ih le a ) i

izvorom udaljenog osvjetljenja sa intenzitetom jedinice 1.

Ako je upaljen PICKFIRST system variable i Query for Selection option odabranaRENDER se koristi samo aktuelnim selekcionimskupom.Da se izabere komanda mo e se koristiti lijevoilustracija.Ako se komanda starta sa komandnelinije :



1. Command : Render se upi e i pritisne Enter .AutoCAD izlo i Render dialogbox, a onda se otvara i umanjuje Render prozor (window.)Definisanja na Render dialog box-u :Defini u se scene ,procedura ,odredi ete,opcije ,probe i druga postavljanja za rendering.Rendering Type :Listaju se tipovi renderinga Render, Photo Real, Photo Raytrace.Scene to Render :Listaju se scene uklju uju i aktuelni pogled koji se mo e izabratiza za rendering.Rendering Procedure : Kontroli e se kako se RENDER pona a sa osnovnimpostavljanjem.Query for Selections :Izla e se jedna obavijest za izbor objekata za pretstavljanje.Crop Window : Kreira se povr ina pretstavljanja za vrijeme izra avanja.Kad seizabere Render, AutoCAD vas obavje tava da odaberete jednu povr inu na ekranuprije izvr avanja renderinga.Ova opcija je mogu a samo kad je odabran Viewportispod Destination.Skip Render Dialog :Rendira se aktuelni pogled bez izlaganja Render dialog box-aza slede e renderinge.Mo e se koristiti Render Preferences dialog box da se izlo iRender dialog box.

Light Icon Scale : Kontroli e seveli ina blokova svjetlosti nacrte u.Vrijednost je aktuelnifaktor skale (u jedinicamacrte a) od blokova renderinga ucrte u .Upisuje se jedan realanbroj za reskaliranje blokova.Faktorom skale se uti e naslede e blokove . OVERHEAD,DIRECT i SH_SPOT.Smoothing Angle :Postavlja seugao na koji AutoCAD prevodijednu ivicu.Osnovna postavlenavrijednost je 45 stepeni. Uglovive i od 45 stepeni su uzeli uobzir ivice. Uglovi manji od 45

stepeni su ugla eniji .Da se defini e jedna ivica koja je manja od 45 stepeniproizvede su ugla en ugao.Rendering Options :Kontroli e se izlaganje rendering-a.Smooth Shade :Ugla uju se izgled grubih ivica od proizvedenih povr ina.AutoCAD kalkuli e normale povr ina i mije a boje preko dva ili vi e susjednihlica.Apply Materials : primjenjuju se materijali za povr ine koje ste definisali i vezali zajedan objekat ili AutoCAD Color Index (ACI) u crte u.Ako primjenjeni materialnije odabran ,svi objekti na crt u preuzimaju boje ,ambijent ,difuziju ,refleksiju



,rapavost ,providnost , prelamanje i vrijednosti atributa BUMP mape za GLOBALmaterial.Shadows :Generi u se sjene. Ova opcija se primjenjuje samo za Photo Real i PhotoRaytrace rendering.Render Cache : specificira se koja informacija renderinga bi bila napisana za jednucache file na hard disk-u. Jedna ilo ena lista izra enih objekata se zarobi najednom jednom vremenskom fajlu za vrijeme prvog renderinga.Zarobljeni fajl jekori ten za slede e renderinge zna ajnije pobol ane za vrijeme renderinga.More Options :izlo i se dialog box koji varira u zavisnosti dali ste odabrali Render,Photo Real ili Photo Raytrace.Destination : Kontroli e se postavljanje u inka za sliku koji izlo i drajver koriste ise rendering-om.Viewport : Predstavlja se za viewport.Render Window : Rendira se za Render windowFile : Rendira se za jedan fajl.Vi e informacija o tome kako se to koristi na i ete uRFILEOPT AutoCAD-ovom Help-u za kreiranje teksta render to a file, pogledajtedodatak appendix A, "Externally Defined Commands," u AutoLISP Reference.More Options :Kad je odabrano File izlo i se File Output Configuration dialog boxSub Sampling : Reducira se vrijeme renderinga i kvalitet slike bez kapaj ih efekatatakvih kao to su sjene renderinga jedne frakcije od svih pixles.Iz liste se odaberejedna od razmjera 1:1 (best quality) najbolji kvalitet do najbr eg rendirang-a 8:1(fastest).Background :Izlo i se Background dialog box .Fog/Depth Cue : Izlo e se Fog/Depth Cue dialog box .

Predstavljanje 3D objekata za realizamSvaki od tri tipa renderinga su kori tena da se kreiraju razli iti efekti i svakorendiranje sa razli itim brzinama se izvr ava.AutoCAD se koristi geometrijom ,osvjetljenjem i materijalom da pretstavi jednurealnu sliku modela.Za prezentaciju potpunog renderinga mo e biti podesno .Akoje vrijeme ograni eno ili ako va e izlaganje i grafi ka oprema ne mo e daproizvodi razli ite gradacije i boje onda ne treba da detalji ete rendering.Ako elitebrzu kontrolu integriteta dizajna ,probe sa skrivenim linijama i osjen enim slikamasu dovoljne..Bilje ka: Ozbiljno se preporu uje vama koji imate 3D grafi ku karticu akoplanirate da koristite rendering opcije ,osobito textures i ve i kvalitet providnosti dakoristite .AutoCAD Render obezbjedio je tri tipa renderinga:

• Render, Bazi na AutoCAD rendering opcija je za najbolje performance.• Photo Real, fotorealisti ka skanirano pretstavljanje koje mo e izlo iti

bitmap slike i providnost materijala i generisati volumenske i mapiranesjene.



• Photo Raytrace, fotorealisti no zra no pretstavljanje kojim se koristi zra novo enje za generisanje refleksije ,prelamanja i vi e preciznih sjena.

Kori tenjem bazi neRender opcije mo e sepretstaviti va model bezprimjene materijaladodavanjem nekog svjetlaili postavljanjem jednescene.Kad se predstavljajedan novi modelAutoCAD izra ava gaautomatski koriste i dugasvjetla koja dolaze prekova ih le a. Vi ne mo etepomjeriti ili podeiiti ovo

svjetlo.AutoCAD Render je automatski napunjen u memoriji kad se izabere ova opcija naRender toolbar-u ili upi e komanda na komandnoj liniji takva kao FOG, LIGHT,RENDER ili SCENE.Proces rendiranja se mo e zaustaviti sa pritiskanjem na ESCtangentu.Za slobodnu memoriju mo e se isprazniti AutoCAD Render.Renderinzi esto zahtjevaju ve e vrijeme kompjuteru u jednom 3Dprojektu.Obuhvataju se op ta tri koraka:

• Priprema modela. Ukjlu uju se slede e podesne tehnike crtanja ,uklanjanjaskrivenih povr ina ,konstrukcijom mre a za ugla eno osjen enje ipostavljanje rezolucije pogleda.

• Illuminating. Osvjetljenje uklju uje kreiranje i smje tanje svjetla i kreiranjeosjen enja.

• Adding color. Dodavanje boja uklju uje definisanje kvalitete refleksijematerijala i asociranje ovih materijala sa vidljivim povr inama.

Rendering uobi ajeno uklju uje predstavljanje objekata na srednjim koracima zakontrolu va ih priprema ,osvjetljenja i boja.Predstavljanje za Render Window ili za Viewport

Raspolaganjem sa nekoliko karakteristikarenderiringa zavisno je dali se predstavlja zaRender window ili za jedan viewport.Naprimjer slika se mo e parati za formatBMP fajl iz jednog viewport-a ili iz Renderwindow. U slede oj tabeli se moguprelistati karakteristike jedinstvene zaRender window:.



Karakteristike

Renderwindowmeni Opis

Copy zaClipboard Edit

Copy

Kopira se jedna Render window slika zaClipboard

Save image FileSave

para se jedna Render window slika zabitmap format

Display savedimage File

OpenIzla e se format bitmap slike

Print Filetampa se sadr aj od Render window za

Windows system tampa a.Na ovoj tabeli se listaju karakteristike jedinstvene za viewport-e.

KarakteristikeRender toolbarili Tools meni Opis

Save image Tools Image

Save

para se par e ili cijela slika viewport-a zaBMP, TGA, ili TIFF file

Replay Tools Image

View

Ponovo se izla e slika koja mo e bitipodsje ena i pomjerena na viewport-u

paranje informacija o Rendering -uMogu se izlo iti i parati slede e informacije o rendering-u:

• Render type koji je bio zadnji put kori ten.• Ime scene• Ukupan broj lica koja su bila obuhva ena preure ivanjem .• Ukupan broj trijangala koji su bili preure ivani.• Ukupno vrijeme renderinga koje se potro i a sastoji se od zapo injanja ,sa

pozivima nazad ,za svjetlo i materijale• Prelazak i predstavljanje ili vrijeme potro eno za rendiranje objekata.• Izlaganje ili vrijeme potro eno za izlaganje rendering-a.• Ure ivanje ili vrijeme potro eno za ure ivanja puffer-a.

Priprema modela za renderingKoncept ,procedura i refrence



Da se pobolj aju performance renderinga i kvaliteta koristi se jednostavno nacrtanageometrija na jedan dosledan na in.

• Cratanje spoljninjih lica povr ina i uklanjanje skrivenih povr ina.Je jedan va an korak u procesu rendiranja za uklanjanje skrivenih povr inazbog toga to skrivene povr ine renderinga i zadnja lica rasipaju vrijemerenderinga.

• Korekcija presjecaju ih lica i drugi problemi.Izvjesne vrste geometrije opsane u ovoj sekciji kreiraju specijalne problemerendering-a.

• Izraditi mre e za Smooth ShadingGustinom mre e se podr avati izlaganje ivica kad se koristi SmoothShading opcija.

Konfigurirajte predstavljanja za razli ita izlaganjaKoncept ,procedure i reference.Mo e se kontrolisati preciznost i rezolucija od rendirane slike.Uop te ve i kvalitetslike daje du e vrijeme rendering-a.

• Postavite Resolution i Display AccuracyMo e se ugla ati izlaganje krivih objekata koji se pojavljuju da buduslo eni od kratkih linijskih segmenata.

• Koristite Anti-aliasing za Improve Image QualityMo e se koristiti nekoliko tehnika za uklanjanje razu enih efekata izlaganjaod diagonalnih linija i krivih objekata.

• Postavite epizodne ravni Bitplanes za Control Color DepthMo e se pove ati kvalitet boje pove anjem broja epizodnih ravni(bitplanes).

Kreirajte rendirane slikeKoncept procedure i reference.Posle odluke koji dio od crte a se eli predstaviti ,dodaju se svjetla , sjene i dodajuse materijali ili slike.

• Predstavite jedan modelMo e se predstaviti jedna scena koju ste definisali ,odabrati objekte iliaktuelni viewport.

• Koristite svjetla na Rendering-uSvjetla su prvi korak na dodavanju realizma za jedan rendering.

• Koristite Shadows u Rendering -uKad se koristi Photo Real ili Photo Raytrace predstavljanje mogu segenerisati sjene da se doda realizam za rendering.

• Koristite materijale u renderinguKombinovanjem sa svjetlima ,sa materijalima se dodaje drugi nivo realizmaza predstavljanje modela.

• Projektujte jednu 2D sliku na predstavljeno tijelo.Mogu se skalirati i projektovati 2D slike iz nekoliko formata fajlova napredstavljeno tijelo.



parajte i ponovo izla ite jednu rendiranu slikuKoncept ,procedura i reference.Mo e se parati rendering i onda se izlo iti kasnije.Ponovno izlaganje je mnogobr e nego ponovni rendering..

• parajte predstavljenu slikuMo e se direktno pretstaviti za fajl ili se parati rendering na jednom brojuod razli itih formata fajla.

• Ponovo izlo ite predstavljenu slikuImaju i u paranu va u predstavljenu sliku vi je mo ete izlo iti ponovo unekom vremenu.

• Kopirajte predstavljene slike za ClipboardSlike se mogu kopirati za Clipboard iz Render window za kori tenje nadesktop publiciranje za druge aplikacije.

• Koristite Render za druge aplikacije.Va rendering se mo e konvertovati za kori tenje sa drugim Autodeskproduktima.

• uriranje prethodnih AutoCAD 13 crte aOtvaranjem jednog crte a kreiranog na Release 12 ili ranijih verzijaAutoCAD-a , AutoCAD konvertuje informaciju da mo e biti upotrebljivana rendering-u.

tampanje predstavljenih slikaKoncept ,procedure i reference.Predstavljene slike se mogu tampati koje se izlo e na Render window ili naviewport-u . Mogu se tako e koristiti druge aplikacije da se od tampajupredstavljene slike koje se direktno po alju za fajl.

tampanje Render Window slikaNeke izlo ene slike se mogu tampati na va em aktuelno konfiguriranimtampa ima .da se odabere veli ina papira ,orjentacija i tampa koriste se

Windows kontrole tampanja.tampanje Viewport slika

Da se od tampa jedna slika koja je aktuelno izlo ena na viewport-u koristiteSAVEIMG da se para slika kao jedan BMP, TGA ili TIFF fajl ,a onda se tampataj fajl. Da se para slika za druge fajlove formata mora se postaviti RenderingDestination to File u Render dialog box ili Rendering Preferences dialog box itampati direktno za jedan fajl.Slika nije izlo ena na ekranu.

Kreiranje izra ajnih slikaKreiranjem izra ajne slike va em crte u mo e pove ati realizam blizufotografskog nivoa.Sa Auto CAD-ovim Rendering tools mo ete dodavativi ezna ne svjetlosne izvore ,dodijeliti materijal objektima na va em crte u dodatiljude i prirodu da u ini va u sliku ipak vi e realisti nom.Rendering potro i najvi evremena u odnosu na aspekt projekta.Zbog toga to je suptilnost izra avanjauklju ena ,mo e se provesti mnogo vremena pode avaju i svjetlo i materijale na



objektu.Mo ete provesti mnogo vi e vremena na izra avanju nego na kreiranjuizgradnje 3D modela.Osim toga kada radite sa mnogozna nim svjetlosnimizvorima svaki od njih baca sjene,kompjuter kalkuli e samo zahtjeve zavisno odkoli ine razmatranja i same snage komjutera.Takve rezone Auto CAD-ovRendering tools podr ava i dozvoljava izra avanje jednog dijela slike da se testirapromjena prije va eg kona nog kreiranja cjelokupnog izra avanjaU proces kreiranja jednog kompjuterskog izra avanja u estvuje sa etiri koraka.

• Kreiranje aktuelnog modela• Mjesto osvetljenja• Lijepljenje materijala na objekat u crte u• rendering -izra avanje slike

Kreira se model..Procedura je konceptualno izdvojeni niz koraka i esto se izvr avaponavljanjem procesa.Na primjer:vi mo ete locirati neko osvjetljenje i kreirati testizra avanja (rendering).Onda posle mijenjanja pogleda (viewing) rezultat va egtesta se promjeni nekim osvetljenjem i sama izra ajna (render) slika se promjeni.Bilje ka:Rendering mo e biti izlo en na True Color box-u biranjem True ColorRaster Images ili na Rendering check box Display plo ici Options dialog box-a.Kada su izabrani, Auto CAD izla e pridodate slike i renderinge za njihovoptimalni kvalitet kako je determinisano operativnim sistemom Display PropertiesSettings .Na Windows-u mora se vr iti konfiguriracija za True Color u redu daAuto CAD izlo i True Color slike renderinga.Primjetite koje pove anje brojevasistema izlo enih boja mo e smanjiti izlo ene performanse,dok enjem TrueColor settinig na Auto CAD-u reducira boju palete na sistemu izlaganjapostavljenja optimalnih performansi.Sve ovo to smo naveli defini e se na Renderdialog box-u kako smo to ve u po etku kod definisanja dialog box-a objasnili.

Kontrolisanje oblika(Controlling Faces)Kada kliknete na More options dugmeAuto CAD izla i Render Options dailogbox koji je ne to specifi an zaizra avanje aktuelno izabranogtipa.Kontrole na ovom dialog box-umogu biti kori tene za fine suptilneakcije izabranog rendering tip-a.Madageneralno ne treba da se ovo postavljanje

pode ava,zavisno je samo kako je va 3D model bio kreiran.Face Controls postavljanja mogu u tedjeti vrijeme kada se kreira renderinzi..Jedanveliki dio Auto CAD-ovih kalkulacija obuhvata uklanjanje skrivenih povr ina izadrugih. Auto CAD uklanja ove povr ine prije rendering procesa zbog renderingaskrivenih povr ina bi bilo nepotrebno rasipanje vremena.Osim povr ina tijela imajuprednju i zadnju stranu i normalno je da Auto CAD determini e koja je prednjastrana povr ine osnovana na direkciji na kojoj su vrhunci nacrtani.U zavisnosti



kako je konstruisan va model mo da nema potrebe da Auto CAD razmatra zadnjustranu povr ine uop te.Kada izaberete Dicard Back Faces kontrolni box , AutoCAD ignori e od pozadi oblike svih 3D punih objekata,kada kalkuli e renderingprema tome ubrzava cijeli rendering proces.Vi bih trebali izabrati ovu opciju ,akoznate sigurno da nijedan od zadnjih oblika nije potrebno da se uklju i u rendering. Back Face Normal je Negative Check box obi no se bira.Ovo se ka e AutoCAD-u na kojoj strani oblika je vertex nacrtan suprotno kazaljci na satu da bi serazmatrao elni pogled.Ako o istite ovaj kontrolni box Auto CAD suprotnu stranuoblika razmatra kao da je elna.Zbog toga Auto CAD i najvi e dodatni programikreiraju objekte tako da njihovi vertexi su uvijek nacrtani suprotno kazaljci nasatu.Vi bih trebali ostaviti ovaj blok usamljen.Pa nja: Trebali bi se uvjek uvjeriti da crtate oblik na jedan dosledanna in.Mijenjanje oblika crte u suprotno kazaljci na satu i u smjeru kazajlke na satuna istom modelu mo e proizvesti nezadovoljavaju e izra avanje (renderings)Savjet:Prethodna opcija je prevencija da se nikad iz uga ene opcije ne po injeponovo,jer ne za dugo vidje ete Render dialog box koristi Render komandu.Render Preference dialog box sadr i sve iste kontrole kao Render dailog box.Kadje izabran Skip Render Dialog check box mo e se koristiti Render Preferencedialog box da ugasite opciju tako da Render dailog box bude ponovo izlo en dakoristi Render komandu

ite se primjeromDa bih lak e statovali komnde koje su potrebne za kreiranje jedne

trodimenzionalne slikeiz View > Toolbars>Customize dialog boxamarkirajmo Rendertoolbar da nam se

pojavi na ekranu i da ga smjestimo na podesno mjesto kako bih komandama imalinajlak i pristup.Za po etak otvorimo jedan fajl modela –ku e koji smo do sadaprimjenjivali za prezentaciju nekih opcija komandni u 3D prostoru. StratajmoRender komandu da nam se pojavi Render dialog box na kome se izvr e definisanjakoja smo navodili. Za po etak startajmo samo Render komandu sa render dialogbox-a pa pogledajmo rezultat .



Slika 04.XVIII Ilustracija po etnog renderinga za model jednog dijela prizemne ku e

Savjet:Da se kreiraju visoko rezolucione slike u parajte va Rendering file .Akoelite da uklju ite sliku na jedan slo en prostorni crte prvo treba u parati katalog

pa ga onda vezati za slo eni crte tj njegov fajl..i sa primjerom:

Otvori emo jedan studijski Rendering:Otvori crte Hotel-01 koji se nalazi nakompanijinoj Web stranici.Kroz ovo poglavlje ete raditi sa 3D modelom objekta kreiranim sa obadvaAuto CAD standardna tools-a i jednim dodatim programom nazvat Fasade. Davidite razliku izme u Auto CAD-ovih Rendering vrsta kori tenjem Renderkomande da se proizvede va prvi rendring sa slede im koracima:1.Izlo ite Render dialog box.2.Klikni na Render dugme.Auto CAD odmah po inje Rendering proces kori tenjem osnovne postavke tipaRender. Auto CAD izla i informacije oko ovog procesa na komandnoj liniji kaoRenderingu.Kada je zavr en,crte bi izgledao jednostavno kao na prikazanoj slici

1-R-5.

Slika 05.XVIIIIlustracija 1-R-5po etnog osnovnogrenderinga jednogslo enog objekta

Slika zaista neizgleda realisti no,jer svjetlo nijekori teno na modeluniti je neki materijalpostavljen nazidove,prozore ivrata .Ako rendering



postupak ponovimo kori tenjem Photo Real ili Photo Raytrace Rendering tipovislika bi izgledala isti.Savjet :Ako elite da prekinete Rendering proces pritisnite tipku Esc na va ojtastaturi.

Rad sa svjetlimaStavljnjem svjetlosti na va model po inje se sa dodavanjem jednog nivoarealizma.Pa ljiva kombinacija smje tanja osvetljenja i realisti kih materijala brzoosvjetljava povr inu u zatvoreni realisti ni aproksimativni prostor.Kontrolaosvjetljenja i materijala je jedan u estali proces,Vi ste vjerovatno skakali naprednazad tj prvo podesite osvjetljenje a onda promjenite na in priljepljivanjamaterijala.Kod osvjetljenje se razmotra prvo:Dodaje se konfiguracija osvjetljenja kori tenjem Lights dialog box-a

Dole pokazan na slici izlo en je Lights dialog box.Izaberite jednu od alternativnih komandnih opcijakomande sa lijeve ilustracije .Ako se komanda startasa komandne linije :1. Command : LIGHT se upi e i pritisne Enter davam se pojavi Light dialog box.

Definisanja na Light dialog box-u.

Dialog box je podjeljen na dve sekcije na lijevoj strani se kontroli u pojedina naosvjetljenja ,a na desnoj strani se kontroli e osvjetljenje ambijenta,to su svjetla kojaobezbje uju konstantno osvjetljavanje svake povr ine na modelu.Ambijent svjetlone dolazi iz nekih parcijalnih izvora i nema direkcije.Bilje ka:Prvi put kad se dodaje svjetlo na model .Auto CAD dodaje novi Layernazvat ASHADE.Auto CAD para sva osvjetljenja na ovom Layer-u kao blockobjekta.

Kontrola ambijent svjetla(Controlling AmbientLight)

Kontroli e se desna stranadialog box-a kojom sedetermini e nivo , intenziteti boja pozadinskog svjetlakoje obezbje ije konstantnoosvjetljenje svih povr inamodela.Ambient svjetlo nemo e samo produciratirealisti ne slike.Po to sve povr ine primaju



jednaka osvjetljenja,individualne povr ine postaju takve da se ne mogu razlikovatiod drugih.Vi mo ete koristiti ambient svjetlo i ma kako dodavali dovoljno osvjetljenja da serazlikuju povr ine koje nisu direktno osvjetljene sa nekim individualnim izvoromsvjetlosti koji je dodat na va model.. Vi mo ete podesiti intezitet svjetlapomjeranjem dugmeta ili kucanjem broj ane vrijednosti na pr.0.3 Intezitet ambijentsvjetla se rangira od 0 do 1. 0 kad nema ambijent svjetla a 1 je potpunazamra enostNa boksu boje Color se pode ava crvena ,zelena i plava boja ambijenta.Kliknete na Select Custom dugme da izlo ite jedan Colors dailog box na kojemizaberete jednu boju ili podesite boju kori tenjem nijansi (hue) osvjetljenja(luminance) i nano enja (Saturation) HLS ili crvenu (Red) zelenu(Gren) i plavu(Blue) RGB komponente.Izbor dugmeta Select from ACI izla e se Select Colordialog box na kojem mo ete da izaberete boju osnovanu na Auto CAD-ovom ColorIndex (ACI).Savjet :Dr ite nivoe svjetla to ni e iz prakti nih razloga.Suvi e visoki intenzitetinaginju dobijanju izbledelog renderings-aIndividualna kontrola svjetlaSvjetlosni box,koji se nalazi na lijevoj strani dialog box-a napred prikazane slike

sadr i listu svtalosti koje su ve smje tene u crte u,dalje se radi sa kontrolisanjem,modificiranjem egzistiraju ih svjetlosti i kreiranjem novih.Incijalna lista jeprazna,jer model ne sadr i nikakvo svjetlo. Auto CAD podr ava tri razli ita tipa

svjetlosti osimza ambientsvjetlo:Point light

.Zra i svjetlosnezrake u pravcimasvihdirekcija,intezitet svjetlosti se

smanjuje na rastojanjima.Jedna ta ka simulira svjetlo iz male sijalice.Distant light: Emituje se svjetlo paralelnim zracima na pojedina nu direkciju i nesmanjuju se na rastojanju.Udaljena svjetlost se koristi da simulira sun evu svjetlost,Auto CAD se uklju uje sa prikupljanjem sun eve svjetlosti (o kojoj ete u itikratko),koja dozvoljava da se pozicionira izvor udaljene sun eve svjetlosti na va ojgeografskoj irini i du ini ,vremenu dana i dana u godini.Spotlight-pegava svjetlost : Emituje konusnu svjetlost koja se smanjuje na

rastojanju.Pegava svjetlostsvjetlost je dakleimitacija stvarnesvjetlosti. Na



centralnom dijelu konusa je svjetlost mra nija od svjetlosti oko ivica i uglovakonusa.Vi mo ete pode avati ugao da se defini e centralni dio ili opasnomjesto(hotspot) ili mjesto na kojoj se svjetlost smanjuje nazvano (falloff). Da se doda novi svjetlosni izvor izabirate tip svjetlosti iz liste koju dobijeteklikanjem na New: .New ili Modify Point Light Dialog BoxKreira se novo ta kasto svjetlo ili se modificira odabrano ta kasto svjetlo.Light Name : Specificira se ime svjetla.Ime ne mora biti du e od osamkarakteristika.Intensity : Postavlja se intenzitete i jasno a svjetla.Upisivanjem 0 gasi sesvjetlo.Maksimalni intenzitet ta kastog svjetla od postavljanja umanjenja i obimacrte a.Ako je umanjenje (attenuation) nula maksimalni intenzitet je 1.Ako je umanjenje obrnuto linearno maksimalni intenzitet je vrijednost od dvaopsega rastojanja :rastojanje od minimalne donje lijeve kordinate do maksimalnedesne gornje kordinate .Osnovna vrijednost za obrnuto linearnu je polovinamaksimalnog intenziteta.Ako je umanjenje obrnuto drugom stepenu ,maksimalni intenzitet je na kvadratnomstepenu opsega distance

Position :Modificiraju se ili izla elokacija X,Y,Z kordinata svjetla injegovog cilja.Modify :Povremeno se zatvara dialogbox tako da se mo e markiranjemspecificirati lokacija za svjetlo.Enter light location <current>:Specificira se ta ka ili pritisne Enter.Show : Izlo i se Show Light Positiondialog box, koji izlo i X,Y,Z kordinatesvjetlosne lokacije i cilja.Ta kasta svjetlazra e svjtlo u svim direkcijama bez cilja.

Color : Koriste se vrijednosti RGB za kontrolu boje ta kastog svjetla.Uzorak bojepokazuje aktuelnu boju.Select Custom Color :Izla e se Windows Color dialog box, na kojem se mo epodesiti boja sa HLS ili RGB komponentama.Select from ACI : Izla e se Select Color dialog box na kojem se mo e odabratijedna boja kori tenjem ACI.Attenuation Kontroli e se kako se svjetlo smanjuje preko rastojanja.Dalji objekatod ta kastog svjetla su mra niji.None :Postavlja se nema smanjenja .Objekti daleko od ta kastog svjetla su jasnikao objekti bli e svjetlu.Inverse Linear : Postavlja se umanjenje da bude obrnuto linerno rastojanju odta kastog svjetla.Na primjer rastojanje od dve jedinice od ta kastog svjetla ,svjetlo



je polovina ja ine kao ta kasto svjetlo na rastojanju od 4 jedinice,svjetlo jeetvrtina ja ine.Osnovno postavljena vrijednost je obrnuto linerna polovini

maksimalnog intenziteta.Inverse Square : postavlja se umanjenje da bude obrnuto kvadrtnom stepenurastojanja od ta kastog svjetla.na primjer rastojanje od 2 jedinice od ta kastogsvjetla ,svjetloje jedna etvrtina ja ine od ta kastog svjetla ,na rastojanju 4 je 16puta umanjeno.Shadows : Kontroli u se sjene i mapiranje sjena.Shadow On : Radi se da ta kasto svjetlo baca sjene.Tip osjen enja zavisan je odaktuelnog tipa renderinga i na postavljanjima na Shadow Options dialog box-u.Shadow Options : Izlo i se Shadow Options dialog box. Dodavanje udaljene svjetlostiDijalog box se pojavljuje i izla e razli ite mogu nosti zavisno od tipa svjetlostikoju birate.Na slede im vje bama ete dodavati sun evu svjetlost kori tenjemudaljenog svjetlosnog tipa i postavljanjem Shadow on sa ONmogu nostima izbora tipa svjtlosti sa ijim se biranjem mogu postizati razli itiefekti osvjetljavanja modela kao to mo ete primjetiti na slede oj ilustraciji.

.Mi emo se ipak vratiti kompanijinom modelu i dalje razmatrati kako dobitiizra ajne slike za objekat Hotela.

ite sa primjerom.Dodajte sun evu svjetlost za va model,ako niste ve otvoriliotvorite crte HOTEL-01 na kompanijinoj web-straniciKada dodate novi svjetlosni izvor za va model vi morate mu dati ime Tako trebada dodate jednu udaljenu svjetlost (distant lighit) da se reprezentuje sunce. 1.Izlo ite Lights dialog box.2.Na lights type desno iz New izaberite Distant Light i onda pritisnute dugmeNew Ilustracija 06.XVIII prikazuje nam sliku br 2-R-5 dobijenu navednim nizom idole navednim nizovima komande.Bilje ka:Kada modificirate jedno udajeno svjetlo Distant Light Auto CAD izla eModify Distant Light dialog box koji je identi an sa New Distant Light dialog box-om, tome se ne mo e ni ta prigovoriti to ve sadr i postavljenja za izabranusvjetlost.3. Na Light Name edit box ukucajte SUN



4. Klikni na Sun Angle Calculator dugme da se izlo i navedeni box-prikazan nadole navedenoj sliciPrimjeti ete da su neke od kontrola na ovom dialog box-u jednostavne kao i onena Lights dialog box-u, Na primjer:Mogu se kontrolisati boja i intezitet svjetlosti.Druge ma kakve kontrole su vrlo razli ite. Na pr:Zbog toga to udaljena svjetlostmo e bacati sjene vi mo ete paliti i gasiti sjene (Shadows-On i Off).Vi mo etetako e i kontrolisati kako su sjene kreirane. Kontrole na desnoj strani dialog box-a omogu uju kontrolu pozicije i direkcijaizvora svjetlosti.Na primjer:Mo e se podesiti azimut i altitude ili podesiti vektorsvjetlosnog izvora Kontroli u se obadva postavljanja udaljenog izvora svjetlosti osnovanom napodacima dana i vremena i na lokaciji osnovanoj na geografskoj irini i du ini.Ovopostavljanje automatski kontroli e Azimut i Altitude.Ali ta uraditi ako ne znageografske irine i du ine. Auto CAD je rije io i taj problem sa dopunskim dialogbox-om.5. Klikni na tipku Georaphic Location da se izlo i geografska lokacija prikazanadole na slici.Da se speificiraju geografske irina i du ine.Mo ete ih izabrati iz jedne mape ililiste glavnih gradova .Ovaj dialog box incijalno pokazuje mapu Evrope i Sarajeva glavnog grada Bosne iHercegovine.Vi mo ete izabrati razli ite mape svijeta pritiskom na jezi ku Europegdje vam se posle pokazuju mape ostalih kontinenata:sjeverne Amerike ,ju neAmerike ,Azije,Australije i azijskih podkontinenata.Posle izbora geografskihpovr ina, mo ete izabrati ta no lokaciju klikanjem na mapu ili izborom glavnoggrada.Ako ste izabrali Nearest Big city kontrolni dijalog box -izabran na pode enojlisti i karti birate mjesto koje vam je potrebno.Vrjednosti geografske irine su

automatski na lokaciji koju steizabrali.6.Iz City lista izabereteSarajevo i kliknete na tipkuOK.7.Na Sun Angle Calculatordialog box mijenja se datum na10/1.Mo ete postaviti vrijeme15:00(3p.m) onda pritisneteOK.8.Kliknite OK da zatvoriteNew Distant dialog box i ondakliknite ponovo

OK da zatvorite Lights dialog box.Vi ste upravo dodali va e prvo svjetlo.Sada mo ete izvr iti rendering (Render)va eg modela da vidite kako izgleda.1.Izlo ite Render Dialog box.



2.Izaberite Render renderings type3.Kliknite RenderKad je rendering izlo en trebalo bi vidjeti jedan dio pobolj anja.Kasno posle podnesun eva svjetlost je na zapadnom zidu zgrade i mo e se vidjeti sa ne to vi esuptilnijih detalja,ali ne ipak uop te uvjereno realisti ki.Primjetite da ovo nisu sjene (Shadows).Savjet: vi mo ete dodati gradovima ili lokacijama geografske irine i du ine saediting SITENAME.txt file na Support folder.Ako neznate geografske irine idu ine lokacije dodajete ih.Mo ete koristiti Geogaphic Location dialog box daoformite jednu grubu procjenu sa klikanjem lokacije grada na kartu ili lokacije kojutrebate.Auto CAD odmah a urira polja geografskih irina i du ina. Napravizabilje ku ovih vrijednosti i tada koristi editing SITENAME.txt.Dodavanje sjena (Adding Shadows)Sjetite se da jedna od kontrola na New Distant Light dialog box dozvoljava vam dapalite i gasite sjene (Shadows On ili Off).Ra unanjem sjene se dodaju jednomkoli inom vremena za rendering kalkulacije.Iz tog razloga morate explicitno palitiON Za svako individualno svjetlo koje se dodaje na crte .Osim kada generi eteRendering,ali mo ete sti ati paljenje i ga enje (Shadows On ili Off).Kad seomogu uje da Auto CAD kalkuli e sjene(Shadows) samo za ona osvjetljenja kojadakle imaju omogu enu Shadows selection..Bilje kaAuto CAD kakuli e Shadows samo kad se koristi Photo Real i PhotoRaytrace rendering opcija.Osim omogu avanja sjena,mogu se kontrolisat tipovi kalkulacija koje su kori teneza prora un ovih sjena na light by light osnovi. Auto CAD podr ava tri razli itatipa sjena.Mo ete kontrolisati tipove kakulacija na light by light osnovi saklikanjem na Shadow Options tipku na New ili Modify dialog box-u za izborsvjetla koje se izla e na Shadow Options dialog box-u.Kada Shadows Volumens/ Rey Traced Shadows check box nije izabran AutoCAD koristi Shadows mape za obadva rendering-a Photo Real i Photo

Rayrace. Shadows mape objezbje uju samometode kreiranja mekih ivi nihsjena ,ali ne pokazuju boju koja je nalijepljenana providnim ili djelimi no providnimobjektima Mo ete kontrolisati broj mapagenerisanih sjena za svako individualnoosvjetljenje biranjem broja mape iz (ShadowMap Size) iz gore navedene slike odnosno sanjezinog Spiska koji se pojavi na listu kada

kliknete mi om na jezi ak.Shadow-u mape sa ve im vrijednostima su sa ve impreciznostima.Mo ete tako e kontrolisati blagost sjena (Shadow Softness)pode avaju i brojeve (pixels) du inom ivice koja je pomje ana sa osnovnomslikom.Vrijednosti meko e su mogu e od 1-10 ali najbolje je koristiti ih savrijednostima postavljenim izme u 2 i 4.



Kada izaberete Shadow Volumens/Ray Traced Shadows dailog box Auto CADgeneri e zapreminske sjene posle ega su one bazirane samo na maskama .Takvesjene se nabacuju na objekat.Zapreminske sjene imaju o tre uglove,ali njihovespoljne linije su aproximativne.Osim sa sjenama providnost ili poluprovidnostobjekta se posti e i sa bojama samih objekata.Kada koristite Photo Raytracerendering zapreminske sjene su prora unate kori tenjem ray tracing,da seproduciraju zra ne sjene.Ove sjene su generisane tragovima staza mlazasvjetlosti.One imaju vrste ivice sli no drugim zapreminskim sjenama ,ali njihovespolja nje linije su veoma ta ne.Bilje ka :Sjene zna ajno pove avaju vrijeme izra avanja( rendering-a).Zapreminske sjene se br e izra avaju od zra nih u mlazu sjena (Ray tracedShadows) na modelu.Na vi e kompleksnih modela zra ne sjene se br ekalkuli u.Iako br e, mape sjena tro e puno vremena na kalkulacije, Auto CADmora kalkulisati svaku mapu individualno.Vi mo ete skratiti vrijeme rendering-akada koristite Shadow mape,ma kako bila ru na selekcija objekata na koje elitebaciti sjene.Da se ovo uradi kliknete na dugme Shadow Bounding Objects koje senalazi na Shadow options dialog box i onda birate objekte na crte ima na kojimelite nabaciti sjenu.

ite sa prijerom :Dodavanje sjena za izra avanje crte a.Ako niste otvorili crteotvorite crte HOTEL-01 na kompanijinoj web stranici.

Slika 06.XVIIIIlustracija renderingaobjekta sadodavanjemudaljenog svjetla iosjen enja 2-R-5Kada ste dodalisun evu svjetlostniste izabrali ShadowOn na kontrolnombox-u. Da sun evasvjetlost baca sjenemorate prvo upalitiShadows za ovaj

izvor svjetlosti:

Izlo ite Lights dialog box.Na Lights listu izaberete SUN i onda kliknete na Modify dugme.Na Modify Distant Light dialog box ispod Shadows.izaberete Shadow on checkbox.Kliknite Shadows Options dugme .



Na Shadow Options dialog box provjerite Shadow Volumens/Ray Traced Shadowscheck box da nije izabran.Iz Shadow Map Size liste izaberite 1024 i onda kliknite da zatvorite Shadow Optinsdialog box.Kliknite Ok da zatvorite Modify Distant Light dialog box i onda kliknete Okponovo da zatvorite Lights dialog box.Izlo ite model ponovo da vidite kako izgleda sa pridodatim sjenama.Da se videsjene ,treba koristiti obadva na ina Photo Real i Photo Raytrace izra avanja(Renderigs).Izlo i se Render dialog box.Iz Rendering Type liste izaberete Photo RealIspod Renderig Options,provjerite jeli izabran Shadows chek box.Klikni Render.

Primjetite dalje koji se rendeings uzima u dalje razmatranje.Za vrijeme Renderingprocesa Auto CAD izla e poruku stacioniranja,to je <Rendering Shadowmaps>.Kadaste kompletirali va crte bi izgledao sli no kao na prikazanoj slici06.XVII Ilustracija 2-R-5. To je za ajno pobolj anje,ali jo ne potpunorealisti no.Sada je vrijeme da se dodaju neki materijali.

Rad sa materijalimaVezivanje realisti nih materijala objektima va eg modela zaista donosi ovimojektima ivot.Sa vezivanjem i pode avanjem materijala na objektima ini sepovr ine ravne realno ura enim sa ciglama i malterom.Postavljanje osvjetljenja ilijepljenje materijala su jedan u estali proces.Vi ne treba samo da lijepitematerijale,vi esto morate pode avati njihove skale i pravljenje mapa. Posle svakepromjene vjerovatno bi se vr ilo izra avanje (Renderings) slike .Kako je vrijemerendering-a postalo vi e i du e vi ete vidjeti za to Auto CAD dozvoljavaselektivno izra avanje individualnih objekata ili malih povr ina crte a da se izvr irendering na kraju cjelokupne slike.Za priljepljivanje i rukovanjem materijalima

koristi se Materials dialog box pokazan naslede em crte u.

Da se izlo i Material dailog box komandase mo e izabrati prema lijevoj ilustraciji iliako se strata sa komandne linije :

1. Command : matlib se upi e i pritisne Enter da se pojavi Matrials dialog box.Uvoze se i izvoze matrijali za i iz biblioteke materijala mli. fajla .Matrijal se mo ekoristiti onakav kakav je u biblioteci ili modifikovan.Materijals lista sadr i materijale raspolo ive na aktuelnom crte u .Osnovnimaterijali za objekte koji se nalaze u bibloteci Auto CAD materijala nazvati



su GLOBAL za aktuelni (currentdrawing) crte .Prije nego to postavite materijale naobjekte va eg crte a vi morate napunitiobadve biblioteke pre definisanu ilivlastito kreiranu.Auto CAD sa jednombibliotekom (RENDER:MLI)lociranoj na imeniku podr ke( Supportdirectory).Sa osnovnim (default)postavljanjem da program koristi ovajkatalog biblioteke(library file).Mo etekreirati i u tedjeti va u vlastitubiblioteku sa katalozima materijala idodati ih po obi aju materijalima ovihkataloga.Pritisnite dugme Materials

Library da se izla i Materials Library dialog box kao to je pokazano na napredizne enoj slici.Materials Library dialog box se razdvaja u dvije sekcije.Aktuelnog crte a(Cuurent

drawing) list je na lijevojstrani sadr i materijalekoji su ve napuniliaktuelni crte .Aktuelnebiblioteke list je na desnojstrani i sadr i imena svihmaterijala aktuelnebiblioteke.Da se dodajedan ili vi e materijala izbiblioteke na aktuelnicrte ,izaberite materijal saliste aktuelne biblioteke ionda pritisnete dugmeImport.Biblioteka materijala vamomogu uje kontrolu

matrijala na aktuelnom crte u.Ostalo se kontroli e na ovom dialog box-u gjemo ete u parati(save),skloniti(remove) ili izbrisati materijale sa razli itihlista, parati kataloge materijala biblioteke ili otvoriti razli ite biblioteke.

Bilje ka:Mo e se izlo iti Materials Library dialog box kori tenjem MatLIBkomanda sa jednim od slede ihih na ina:Izaberete jednu od alternativnih komandi prikazanih napred desno na sliciKad je Materials Library dialog box izlo en na ovaj na in ,vi mo ete dodatimaterijale na raspolo ivu listu aktuelnog crte a,ali ne mo ete zalijepiti materijale



za objekte u crte u.Zalijepiti materijale za objekte u crte u mo ete samokori tenjem Materials dialog box- a.

Prethodno pregledajte dali supovr ine podesnoisparcelisane,dok ne postanetezbli eni sa mnogimmaterijalima, koje znate kakoizgledaju.Uvijek izvr iteprovjere,prije nego to ihprilijepite na objekat.Slikelijevo i desno vam najboljeilustruju zna enjeprovjere.Ista kugla sa razli ito

prilijepljenim materijalimaBilje ka: Sa osnovnim (default ) postavljanjem Auto CAD je parao materijale naTextures directory.Ovo je iskontrolisano sa Texture Map Search Path na fajlovimaOptions dialog box-a.Kada ste instalirali Auto CAD,jedna tipi na instalacija nijeura ena da svi materijali koji dolaze sa Auto CAD-om nisu instalirani.Vi morateto uraditi potpuno ili poru iti da se instaliraju svi materijali koji dolaze uz AutoCAD-ov program.

ite sa primjerom :Prilijepite materijale na va model. Vi ete stalno raditi sa crte om HOTEL-01 nakompanijinoj web stranici.Auto CAD je obezbjedio tri razli ita metoda za lijepljenje materijala na objeke uva em crte u.Biranjem objekta :Prilepljivanjem materijala na objekat osnovanim bojama na njihovom Auto CADColor Index-u(ACI) brojevaPriljepljivanju materijala osnovanimm na bojama (Layers) sa kojom su objektinacrtani.Metod koji birate zavise prvenstveno kako je va model nacrtan.O evidno na vi emkompleksnom crte u pripajanje materijala osnovano je na Auto CAD Color Index-u(ACI) brojeva ili lagera boja sa kojima je lak e raditi nego biranjem individualnoobjekata.Crte koji koristite na ovoj vje bi je pa ljivo kreiran tako da materijalimogu biti odre eni na osnovnom katalogu boja.Izlo i Materials dialog box.U Materials dialog box-u klikni Materials Library dugmeU Materials Library dialog box ispod Current Library lista izaberete sme u bojucigle (Brown Bricka) i klikni Import.Brown bricka je dodata na listu materijalaaktuelnog crte a.Iz liste aktuene biblioteke (Current Library) izaberi SAND TEXTURE i ondapritisni Import.



Savjet :Mo e se izabrati vi e od jednog materijala istovremeno pritiskom na tipkuCTRL tipku koja vam omogu uje da izabere vi e materijala.Onda klikni na Importda doda izabrate materijale.Mogu se dodavati uzastopno grupe materijala dr ipritisnutu tipku SHIFT dok bira prvi i zadnji materijal u grupi.Mada ete trebati dodati i drugih materijala na listu aktuelnog crte a,stanite ovdemomentalno i radite sa ova dva materijala.Tako da uradite dodavanje materijala nalistu aktuelnog crte a.Slede i korak je postavljenje materijala tj.lijepljenje naobjekat u va em crte u.Kliknite OK da zatvorite Materials Library dialog box.U Materials dialog box ispod Materials ,izaberite SAND TEXTURE i onda kliknitedugme By Layer. Auto CAD izla i jedan Attach by Layer dialog box.Pritisnite i dr ite dole tipku CTRL,Izaberite Spoljni zid (WALL-OUT) i dovratnik(WALL-JAMB) na listi Select Layer i tada klikni na dugme Attach.Materijal jedodat na susjednu listu Layer za Lagere (Layers).

8 Ponovite korak 7 Ovaj put izaberitesme u ciglu (Brown Brick) materijal iprilijepite ga za WALL-OUT i WALL-LOW-JAMB Layer.Kliknite OK da zatvorite Attach by layerdialog box,a onda kliknite OK da zatvoriteMaterias dialog box.Sada kontroli ite pojavljivanje va egrendering-a slede im nabrojanimkoracima.Sjetite se samo koji su materijali

bili kada ste koristili PhotoReal ili Photo Raytrace rendering opciju.Posle togazainteresujte se samo za materijale u ovoj ta ci i gasite sjene da pobolj ate vrijemerendering-a.Izlo ite Render dialog box.Ispod rendering type,izaberite PhotoReal.Ispod rendering Options provjerite postavljanje materijala (Apply Materials) , danisu osjen enja (Shadows) izabrana.Kliknite Render.Kada Auto CAD kompletira kalkulacije rendering se izla i.Materijali su vidljivi,aline izgledaju pravo.Za jednu stvar,sandtexture je upaljena,gornji deo zgrade izgledazaklonjenog vidika..Vi e o priljepljivanju materijalaAko prilepljujete materijale za osnovni objekat,trebate biti svjesni o tipu objektaza koji se priljepljuje materijal.Ako je objekat jedan blok ,koji je zatim rasprsnut(exploded) materijal koji je zalijepljen ne e dugo biti zalijepljen na takvomobjektu.Materijali koji su bili zalijepljeni prije kombinovanja u blok ,bilokako,ostaju njihovi osobiti materijali u bloku,ostaju i kada je blok zatim rasprsnut.Kad se kopira objekat na kome je zalijepljen jedan materijal ,materijal je kopirankao okno.Na nesre u materijali nisu postavljeni kada su objekti pri vr ivani kao



externe refernse.tada se mora vezivati sa xref-om da se ponovo dobiju osobinematerijala.Osim,ako je umetnut jedan blok na kojem su prilijepljeni materijali,aonda treba da uvezete (Import) neke prihvatljive materijale iz tog crte a u aktuelnicrte .Savjet:Kori tenjem komande SHOWMAT izla u se vrste materijala prilijepljenih zaneki objekat na otvorenom crte u posebno objekti sa prilijepljenim X-refs.komandom kojom se izla u metodi zalijepljivanja materijala za objekte.Dastartujete komandu na liniju Command:Showmat ukucajte i pritisnite Enter. AutoCAD vas obavje tava da izaberete objekat ,posle izbora objekta, i ponovopritisnutog Enter-a ,Auto CAD izla e ime materijala i metod priljepljivanja.Upozorenje:Ako izaberete Tools!Options!System!Properties! EnableMaterials,boje materijala za lijepljenje iz Materials Library izlo ene su kad jeSHADEMODE postavljen za ne to drugo nije za 2D Wireframe na in.Nezalijepljen sklopni materijal (bitmaps,bumpmaps,i proceduralan granite,marble-mermer i sklopove drveta-wood) imaju mra ne boje koje mogu ote avati svojuvidljivost na ekranu,tako da se ine ovi oblici ograni eni za kori tenje.

Prilago avanje materijala Bitmap-aAuto CAD-ovi materijali spadaju u dve destilirane kategorije :bitmaps iproceduralne materijale.Materijali kao to su SAND TEXTURE su osnovani nabitmaps materijalima. Auto CAD se koristi katalozima nazvanimSAND.TGA.Veli ina sa kojom se ovi materijali pojavljuju na va em crte u jedeterminisana veli inom bitmap slike.Proceduralni materijali:Takvi kao granit,mermer i drvo su generisanimatemati ki.O procedualnim materijalima ete u iti ne to vi e u ovom poglavlju.Vi mo ete pode avati Bitmaps,tako to su one skalirane(razmjera) vi e pode ene zava crte ,izborom materijala iz Materials dialog box,za izabrane materijalepogledajte slede u sliku.Color/Pattern :Determini e boju,mije anje bitmap-a,imena bimap-a,i bitmap-razmjere.Ambijent :Determini e boju sjene materijalaReflection :Pode ava se refleksija boja materijala i omogu ava specificiranje jedne

refleksione mape.

Slika 07.XVIII Dialog box zamodificiranje standardnihmaterijalaRoughness (hrapavost)Pode ava se hrapavost ili sjajmaterijala.Transparency (providnost)Pode ava se providnostmaterijala i omogu uje vam



osnivanje jedne neprovidne i jedne reflekcione mape.Refraction(Prelamanje) pode ava se,kako e se reflektovati materijal kodkori tenja Photo Raytrace rendering-a.Bump Map Omogu ava specificiranje imena bitmap-e kataloga da bi se koristilakao jedna bummap.Bummaps ine pojavu materijala trodimenzionalno dubljom.

ite sa primjerom:Podesite bitmape za lijepljenje materijala na objekat u va em crte u.Nastavite raditsa crte om HOTEL-01 na kompanijinoj web stranici.Napravite pojavljivanje Sand texture na korektnoj razmjeri,zato to vam jepotrebno da promjenite scale bitmap-a:Izlo ite Materials dialog box.U listi Materials izaberite SAND TEXTURE i kliknite na Modify dugme . AutoCAD izlo i Modify Standard Material dialog box za materijale SAND TEXTURE.Ispod Attributes provjeri Color/Pattern radio dugme jeli izabrano i klikni AdjustMaterial Bitmap Placement dialog box.

Pode avanje postavljanjaBitmap-a materijalaSa ovim dailog box-om sepode ava offset-a,scale,ipostavljanja vrijednosti zaaktuelnu bitmap-u,kontrolisanopostavljanje Offset.Scale iTiling(oblaganja) svakogposebno.U ovom slu ajuprezentira se pode avanjeScale.Osnovnim (default)postavljanjem, Auto CAD-ove

mape bitmaps za oblaganje povr ina, to zna i da se smje taju vi ezna ni primjeristrana sa stranom bitmap-a na povr inu, sli no sve nju etvrtastih povr ina koje seobla u.Bitmap ablon (pattern) je u paran i kao takav je oblo en u ovomobliku, ablon se svrstava na uglove svake plo ice,tako da ih ne mo eteindividualno razlikovati.To je egzaktno ono to se eli da SAND TEXTURE ablonuradi,time se dozvoljava samo postavljenje.Vi dakle ne treba da budete zabrinuti zaOffset vrijednosti,zbog toga to elite da SAND TEXTURE ablon pokrije svakupovr inu u cjelosti.Treba se pobrinuti za vrijdnost Scale.Ispod scale izaberi Maintain Aspect Ratio kontrolni box.uvjerite se dali je bitmapizabrana u obadve direkcije.Promjeni vrijednost Scale na 12 i tada pritisnute TAB tipku na va oj tastaturi,Zbogtoga je izabran Maintain Aspect Ratio kontrolni box,vrijednost Scaleautomatski se mijenja na 12 .Kliknite OK da zatvorite Adjust Material Bitmap Placement dialog box Ondaklikni OK da se zatvori Modify Standard Material dialog box.



Klikni OK da se zatvori Material dialog box.

Bilje ka: Kada modificirate materijal,mijenjate parametre koji uti u na pojavematerijala bilo gdje je zalijepljen na crte u.Vi dakle pode avate bitmaps objekte saosnovnim objektom.Da se vratite nazad za orginalne osobine materijala vi tomo ete uraditi sa ponovnim uvozom (Import) kori tenjem Materials Library dialogbox.Kontroli ite pojave na va em Rendering-u ponovo.Materijali su sada vi e sre eni.

Savjet: Ovaj put prije nego to izvr ite rendering slike treba koristiti LIGHTkomandu za pode avanje vrijednosti ambient svjetla.Dodajte jedan dio vi e op tegosvjetljenja tako da mo ete vidjeti Sand materijal na manjoj skali.Jedna vrijednostod 0.5 bi dala dobre rezultate bez previ e ispiranja slike.

Mapiranje materijala za objektePonekada kada zalijepi jedan materijal za objekat,materijal ne izgleda pravo ,jenostavno ima pogre nu Scale-u to za posledicu ima pojavljivljivanje jedneobojene vertikalne ili horizontalne crtice na objektu. Takva crtica se pojavljujeobi no kao uzrok nepodesno poravnjat ili projektovan materjal na objekat za koji jezalijepljen.Komanda SETUV omogu ava specifikaciju kako da se materijalimapiraju za objekat.

Komanda se mo e izabrati prema lijevoj ilustraciji.Ako se komanda starta sa komandne linije :1. Command : SETUV se upi e i pritisne Enter dase pojavi :2. Select objects: 1 found ,2 found Obavijest da se

izabru objkti za mapiranje materijala.Kad izaberete objekte za koje se mapiraju materijali i koje elite da podesite Auto

CAD izlo i Mapping dialog box. Radio dugmadi na projekcionoj povr inidozvoljavaju specifikaciju vrste projekcijeuobi ajene za map-u materijala naobjektu.Posle selekcije projekcije kliknetena Dugme Adjust Coordinate da se izlo iAdjust Coordinate dialog box,za parcijalantip projekcije za koju ste izabrali i podesilina ine mapiranja materijala za objekat.Vimo ete posti i mapiranje materijala izpostoje eg objekta ili postaviti osnivanjemapiranja u dialog box za neki drugiobjekat u crte u.



Planer: Mapuju se materijal na objekat kao daje bio projektovan na slajdu projektora najednoj ravnoj povr ini.Bitmap materijal jeskaliran za pode avanje objektu ali nije izvrnutVi mo ete izabrati referencnu ravan, podesiti Xi Y offset i rotaciju ugla materijala i podesiti

bimap postavljanje.

Cyilindrical Mapuju se materijalina za cilindri niobjekat,tako da su bitmapshorizontalni uglovi ogrnuli okolo objekat. Visinabitmaps materijala je skalirana du cilindarske ose.Mo ese izabrati paralelna osa oko koje se materijali ogr u ,tada se pode ava X i Y offset i rotacija ugla materijala ipode ava se postavljanje bitmap-e.Spherical Mapuju se materijali i u horizontali i uvertikali.Lijevo i desno ivica bitmap materijal je ogrnutoko sfere-lopte.Vrh i dno ivica su komprimirani u ta kuna sjevernom i ju nom polu sfere.Mo e se izabratiparalelna osa oko koje je materijal ogrnut,pod ava se X

i Y offset i rotacija ugla materijala i pode ava se postavljanjebitmap-e.Tijelo(Solid) Postavlja se materijal na tri mapping kordinate –U,V i W omogu uju vam da postavite materijal iz bilo kojegugla.Ne trebate specificirati mapping kordinate za ovematerijale.Ma kako mijenjali mapping kordinate zatijelo,mo ete iskositi ablon materijala du bilo kojedimenzije tijela.

1. Iz View menu, odabere se Render Mapping.2. Izaberete object za kojeg elite zalijepiti material i pritisnete Enter3. U Mapping dialog box-u ispod Projection,odaberite projection type koja

najtje nje odgovara obliku izabranog objekta:• Planar• Cylindrical• Spherical• Solid4. Izaberite Adjust Coordinates.5. U Adjust Coordinates dialog box, odaberete opciju koja je potrebna.6. Odaberite OK.

Savjet: Da bi izbrisali mapping kordinate pode ene za objekat koristite Auto Lispverziju SETUV command kako slijedi:



1. Command: Setuv pritisnite Enter2.Select objects: (Izabere se objekat koji se mapira i koji se eli izbrisati)3. Select objects: Pritisne se Enterr

Dodavanje vlastitih materijalaOsim kori tenja materijala koji dolaze sa Auto CAD-om vi mo ete kreirati va e

vlastite materijale.Za kreiranje va ih standardnih materijala koristite bitmap slikematerijale (bilo skaniranjem va e vlastite slike ili dobijenim slikama izkomercijalnih biblioteka ili nekih drugih izvora) kreiranje va eg proceduralnogmaterijala je relativno lak e. Proceduralni materijal generi e materijale matemati kikori tenjem vrijednosti koje se kontroli u na dialog box-u.Dialog box se koristi dase kreira novi materijal,to je jednostavno pokazano na slici koja sledi sa primjeromkako to uraditi.Svaki tip materijala koristi se neznatno razli itim na inimakontrola.Da po nete kreiranjem novog materijala izaberete vrstu materijala kojielite da kreirate iz liste locirane dole na New dugmetu Materials dialog box-a,i

onda kliknete Newi sa primjerom:Kreirajte jedan materijal za kori tenje na va em rendering-u

hotela.Kreira ete jedan novi granit materijal za lijepljenje oko vrha zgrade,Iznad prvogsprata i okolo kupole za podr ku kolonama.

1 Izlo ite Materials dialog box.2 Izaberite granit iz liste locirane ni e dugmeta New i klikni New dugme.

Auto CAD kad izlo i New granite Material dialog box.3 U Material name edit box ukucajte tip My granite (Moj granit).Granit

proceduralni materijali koriste etiri razli ite boje postavljanja koje se takodobro reflektuju ,hrapavost ,o trina scale,i bummap postavljanjem.NaGranite Material dialog box promjeniti drugu,tre u i etvertu bojupostavite tako i scale.Druga postavljanja mogu ostati na njihovim osnovnim(default) vrijednostima.

Ispod Attribute izaberi drugu boju i onda podesi vrijednosti i boje postavljanja kakosledi:

4 Value 0.5Red:0.69Green 0.50Blue 0.40

5 ini slede e promjene za tre u boju postavljanjaValue 0.5 ,Red 1.00 ,Gren 0.98 , Blue 0.61

6 inite slede e promjene za etvertu postavljenu boju :Value 0.90 ,Red .88,Green 0.70 ,Blue 0.46

7 Ispod Attributes izaberi scale i promjeni Scale Value na 0.0108 Kliknite OK da zatvorite New Granite Material dialog box. Sada mo ete

zalijepiti materijal za objekat u va em crte u.Najlak i na in je da zalijepitematerijal za one objekte koji su nacrtani sa pojedina nim bojama (layers).



1 U Materials dialog box ispod Materials izaberite New Material Mygranite2 Kliknite na By Layer dugme da se izlo i Attach By Layer dialog box.3 U listi Select Layer Izaberi layers ROOF-CORNICE,TRIM-FRONT,i

PORTICO i klikni dugme Attach.4 Klikni OK da zatvori Attach By Layer dialog box i onda klikni OK

ponovo da zatvori Materials dialog box.Kontroli ite pojavljivanje va eg rendering-a ponovo.Poku ajte upaliti Shadowsponovo da vidite kako va rendering postaje vi e realisti an sa svakim postepenimkorakom to mo ete primjetiti na slici o8.XVIII ilustracija 3-R-5.

Dodavanje vi e materijala (Adding more material)Mnogi objekti na crte u jo uvijek nemaju prilijepljene materijale na njih.Biranjempodesnih materijala mo e biti i jedan komadi jednog probnog i pogre nog procesa(trial-and error process).Ostali izbori matrijala za hotel su zgodni i iskreni.

igledno nisu izabrata stakla za prozore i trba da ih izaberete.Auto CAD jeobezbjedio nekoliko standardnih tipova stakala.Ovo je potrebno zbog pode avanjazra nih reflekcija i refrakcija.Postavljanja mogu biti razli ita.Tako e treba da sepostave materijali, koji reprezentuje travu i poplo avanje okolo zgrade.

Slika 08.XVIIIIlustracija pode avanjeskale materijala zaobjekta hotela 3-R-5

i sa prmjeromZalijepi preostalematerijale Va im vlastitimmaterijalima dodajtematerijale prikazanena slede oj tabeli kojasledi i onda ihzalijepite zaindicirane lejere.U

svakom slu aju treba da podesite bitmap skalning kori tenjem vrijednostiprikazanih na tabeli sa zvjezdastim znakom.Vrijednosti na tabeli indiciraju ta semo e koristiti kao osnovna vrijednost scale ili bitmap scale vrijednost.Materijal Layers Bitmap ScaleBEIGE MATTE WALL-LOW-IN,WALL IN 1.0*BLACK MATTE ROOF 1.0*BLUE GLASS GLAZING 1.0*BRASS GIFMAP HARDWARE 1.0*CLOVER PATTERN FLOOR-1 U=48,V=24



COOPER DOORS-JAMB,WINDOWS-JAMB 1.0*DOORS

GRANITE PEBBLES -PAVING 0.01PALM FROND GRASS 12.0WHITE MATTE WINDOWS 1.0*Bilje ka :Pode avajte scale GRANITE PEBBLES proceduralnog materijala uMaterials daiolog box-u biranjem radio dugmeta scale ispod Attributesmijenjanjate vrijednosti.Kada ste podesili CLOVER PATTERN provjerite dali nijeizabran Maintain Aspect check box,tako da mo odrediti scaling factorindividualno za U i V vrijednosti.Kada zavr ite priljepljivanje ovihmaterijala,izrazite va model ponovo.Slika bi sada izgledala mnogo zgodnije,ali jouvijek sa ne im izostavljenim.

Dodavanje pozadineDodavanje realne pozadine je udesno lak na in da se obu e jedan rendering.Komanda se bira prema lijevo prikazanoj ilustraciji .Ako se komanda strata sakomandne linije :1. Command : BACKGROUND se upi e i pritisne Enter da se pojavi Backgrounddialog box. Kada dodate pozadinuAuto CAD predstvalja ponovo .Pozadina se dodaje kori tenjem Background dialogbox-a pokazan dole na slici.Da se izlo i dialog box birate jednu od tri alternativne komandi navedenih goredesno na slici.Bilje ka:Vi mo ete izlo iti Background dialog box kliknjem na dugme u Render

dialog box-Mo e se dodati jedna od etiritipa pozadina. etiri radiodugmeta horizontalno na vrhudialog box-a determini u kojeete zale e postaviti.

Solid: Koristi se jednostavnimzale inskim bojama,specificiranim na povr iniColors dialog box-a.Ovo jeosnovana (default) AutoCAD-ova opcija gdje sekoristi grafic windowbackgrond color,kao boje

zale a za rendering.Gradient :Koristi se sa dva ili tri gradijenta boja.Kontroli e se na Colors povr inigdje vam je omogu eno definisanje ovih gradijenata boja.Image :Koristi se bitmap katalog za definisanje zale a.Specificiranjem bitmap fajlaza povr inu slike(image).Mo e se specificirati drugi bitmap fajl kao jedna ambijent



mapa.Ova mapa se koristi da se kreiraju refleksije kada se koristi Photo Raytracerendering.Merge (stapanje) :Koristi se aktuelna Auto CAD-ova slika kao zale e.

ite sa primjerom:Dodajte zale e sliki va eg modela nastavljaju i rad sa crte om HOTEL-01 nakompanijinoj web stranici.Izo ite Background dialog box.Na Background dialog box-u izaberite Image dugme.Ispod Image ,kliknite dugme Find file.Na Background Image dialog box-u specificirajte CLOUD.TGA file lociran naAuto CAD-ovom Textures directory i kliknite Open .(primjetite da morate izabrati*.tga iz Files Of Type liste prije nekih kataloga koji su na Textures directoryizlo eni).Klinite OK da se zatvori Background dialog box.Sada kontroli ite pojavu va eg renderinga ponovo.Va crte bi izgledao kao na slici4-R-5.Rendering izgleda mnogo bolje,ali se osje a ipak jedna praznina.

Slika 09.XVIII Ilustracija postavljanja pozadine nizom Background komande 4-R-5

Dodavanje pejsa a i naroda (Adding Landskape and people)Dodaj se realisti ki objekti pejsa a ,takvi kao to su ,drve e bunjevi itd. za vacrte .



Alternativnu komandu mo ete izabrati salijeve ilustracije .Ako se komanda strta sakomandne linije :1. Command : LSNEW se upi e i pritisneEnter da se pojavi Landscape New dialog

box.Realan svijet je jedno zgodno pretrpano mjesto ispunjeno sa drve em, bunjem iako ste ikada poku ali da uzmete fotografiju jedne slike onda znate ta je slede emogu e uklju ivati na slici narod naravno.Da bi slika izgledala to realnija poredokoline potrebno je uklju iti i narod na va em renderingu.Da se ovo doda potrebnoje imati smisla za izbor scale. Da se doda na sliku pejsa i narod koristi seLandscape New dialog box pokazan na slede oj slici. Lijeva strana dialog box-asadr i listu pejsa objekata na aktuelnom Landscape libbrary katalogu.Da se dodajedan od ovih objekata na crte ,birate objekat iz liste i kliknete na dugmePosition.Kada ste kliknuli ovo dugme dialog box vremanski iz ezava i Auto CADvas obavje tava da izaberete lokaciju baze Landscape objekta.

Specificirate lokaciju objektasa mi om na crte u,(mo da sapomo u jednog object snap)ili kucanjem kordinata.Sjetitese koju ste ta ku specificiralida reprezentuje osnovuobjekta.

Kada stavljate jedan objekatpejsa a ,treba obratiti pa njuza postavljanje visine nageometriji povr ina.Heigt-povr ina u dialog box-u se

koristi za pode avanjem visine bilo ukucavanjem vrijednost ili odre ivanjem visinepomo u kliza a.Mjere su izra ene sa jedini nim vrijednostima cte a. Kontrolomgeometrije povr ina se determini e geometrija i postavljanje objekata pejsa a.Pojedina ni oblici(Single Face) Mapuje se objekat pejsa a na pojedina nioblik.Pojedina ni oblik se izra ava (Rendering),ali ne mo e izgledati takorealisti no kao na onim mapiranim sa Crossing faces.Ukr teni Oblici(Crossing Faces) Mapiraju pejsa objekat u dva oblika koji se sje upo uglom od 90 stepeni.Ukr teni oblici pejsa a izgledaju vi e realisti no,alirendering traje du e.Pode avanje pogleda (View Aligned) Pode avaju oblike na kojima su objektipejsa a mapirani tako da jedan oblik je uvijek pode en direktno prema kameri.

ite sa Primjerom:Dodajte neke pejsa objekte na va model.Nastavite rad sa crte om HOTEL-01 nakompanijinoj web stranici.



Objekti pejsa a su kreirani kao ARX objekti.Pojavljuju se na Auto CAD crte imatriagonalno i tretirani kao svaki drugi Auto CAD-ov objekat i kada koristiteRENDER komandu ma kako da su se pojavljivali realisti no i izgledali kaodrve e, bunje ili narod.Po to Auto CAD tretira ove objekte , kao i svake drugeobjekte.Na crte u ih mo ete kopirati i raspore ivati kao i svake druge objekte.Jednostavan primjer bunja kopirajte ga i rasporedite ga kao bunje. Prijeprethodnog regenerisanja crte a treba da vidite kako izgleda kostur (Wireframe)slike. Sjetite se da komanda SHADEMODE treba da bude postavljena za2Dwireframe da se izlo i jedan kostur slike.Da se kreira jedan novi lejer nazvan LANDSCAPE radi se sa aktuelnim lejerom.Izlo i se Landscape New dialog box.U Landscape object listi izabere se Quaking Aspen.Ispod Height ukucaj 100 na edit box-u.Bilje ka; Auto CAD je ograni io Height vrijednost do 100.Po to trebate kreiratijedno drvo od 8 feet ,vi treba da skalirate ovaj objekat posle isjecanja.4.Ispod Geometry provjerite dali su izabrani Single Face i View Aligned.5 Klikni na Position dugme.6. Kada ste obave teni za lokaciju baze objekta pejsa a ukucajte -125,75,0i pritisnite Enter.(Primjetite da ste mogli smjestiti drvo biraju i baznu ta ku mi emu crte u.Ako uradite ovo ma kako na i ete to mnogo lak e prvo paljenjem PlanView i kori tenjem XY filtriranja tako da mo ete biti sigurni gdje je objekatpejsa e smje ten na korektnu elevaciju ,o ovome ste u ili u Auto CAD-u 2D)7. Kliknite OK da zatvorite Landscape New dialog box.Slede e je kori tenje Scale komande da se pove a drvo na relisti niju veli inu.Koristite slede i niz komandi:1.Command: scale se upi e i pritisne Enter2. Select objects: Last upi e se i pritisne Enter1 found3. Select objects: Pritisne se Enter4.Specify base point: -125,75,0 Upi e se bazna ta ka i pritisne Enter5. Specify scale factor or [Reference]: 3 Upi e se faktor skale i pritisne Enter.Slede e je da koristite COPY da plasirate kopiju ovog drveta.Koristite slede i nizkomandi:1. Command: Copy Izabere se komanda2. Select objects: Last Upi e se za poslednji objekat i pritisne Enter1 found3. Select objects: Pritisne se Enter4.Specify base point or displacement, or [Multiple]: 75,-25 Upi e se i pritisneEnter.5. Specify second point of displacement or <use first point as displacement>:Pritisne se Enter za smje taj relativnih kordinata.Dodajte ne to bunja na prednjoj strani zgrade kako sledi:Izlo i Landscape New dialog box.



Na listi Landscape object izaberi Wandering Yew.Ispod Height postavi visinu 48Ispod Geometry izaberi Crossing Face.Klikni PositionKada se obave tava za lokaciju Landscape object ukucaj 22”,-3” i onda pritisneEnterKlikni OK da zatvori Landscape New dialog box.Sada koristite ARRAY komandu da kreirate nekoliko kopija bunja.Nacrtaj jedanpravougaonik raspore ivanja sastavljen od est redova i dvije kolone. Rastojanjeredova bi bilo -3’,a kolona 3’Kada zavr ite ovaj korak va crte bi izgledao kao naslici 5-R-5.Sada dodajte ne to naroda. Auto CAD tretira ljude isto kao objekte pejsa a.1. Izlo i Landscape New dialog box.2 Na listi Landscape object izaberi #1Ispod Height postavi visinu 68Ispod Geometry izaberi Single Face.Klikni Position specificira lokaciju kao 36’,-16’,-6’ i pritisne EnterKlikni OK da zatvori Landscape New dialog box.

Izvr i rendering ponovo.Sa svakom promjenom va crte postaje vi e realisti an.Na va em crte u nastavite dodavati pejsa objekte da ispunite prazan prostor.

Dodavanje pejsa objekata (Adding Lanskape Objects)Da se izlo i biblioteka pejsa a koristi sekomanda LSLIB .Jednu od alternativnih komandi mo e seizabrati sa lijeve ilustracije . Ako sekomanda starta sa komandne linije :1. Command : LSLIB se upi e i pritisne

Enter da se pojavi Landscape Library dialog boxAutoCad sadr i u sebi jednu biblioteku pejsa nih objekata(RENDERLLI) koja jelocirana na Support directory.Sa osnovnim postavljanjem, program se koristi ovimkatalogom biblioteke.Vi mo ete i u tedjeti va u vlastitu biblioteku kori tenjemLandscape Library dialog box.



Slika 10.XVIII Ilustracija prikazivanja izgleda objekata pejsa a u 2D Wireframe

Izlo eni Landscape Library dialog box se mo e koristiti ua kontrole i modifikacijepostoje ih Landscape objekta ili kreiranje novh ili brisanjem objekta iz katalogabiblioteke.Vi mo ete parati i puniti biblioteku sa objektima pejsa a.Pejsa niobjekti su kreirani i modificirani kori tenjem jednostavnog dialog box –aprikazanog dole na slici.

Ovaj dialog box omogu ujedefinisanje osnovne geometrijeobjekta.Drugi parametri defini u imeobjekta i specificiraju dva katalogakojima se kontroli e pojavljivanjeobjekata.Image i Opacity map sukatalozi bitmap slike.Image filesadr i jednu sliku objektapejsa e.Opacity Map file jejednostavniji katalog i nalazi se na

aktuelnoj slici pejsa nog objekta,ovaj fajl jedna crna i bijela slika nazvate su mask.Maska defini e povr inu slike kroz koju se mo e gledati.Crni dioslike reprezentuje providnost povr ina,a bijeli dio slikereprezentuje neprozirne povr ine.

ite sa primjerom:



Kreirajte jedan novi pejsa objekat za kori tenje na va em rendering-u.Izabra etedvije Targa Files,Grand –L.TGA i Grand-O-TGA,snabdjeveni na kompanijinojweb stranici.Vi mo ete da iskoristite objekte pejsa a da dodate jedan znak za prednju stranuhotela dve bit mape snabdjevene na kompanijinoj web stranici su kreirane jednimjednostavnim Paint programom.Jedna slika je aktuelna slika znaka,druga je naneprozirnoj (opacity) mapi,tako da samo velika slova zamjenjuju rije i GrandHotel.Grand Hotel e biti neprovidan .Koristite slede i korak da dodate znak kaonovi pejsa ni objekat.Savjet:Kopirajte znak koriste i se kompanijinm web stranicom u Auto CAD-ovuTextures Directory na va hard disk,tako da Auto CAD mo e na i bitmaps i kadniste spojeni sa Internet-om.1. Izlo ite Landscape Library dialog box.2. U Landscape Library dialog box. Klinite dugme New.3. U Landscape Library dialog box ispod Deafault Geometry provjerite pouzdano

Single Face radio dugme jeli izabrano i View Aligned kontrolni box nijeizabran.Vi elite znak da postavite sa licem stubi ta ,radije nego lice premekameri.

Bilje ka:Ne o ajavajte ako napravite gre ku kada dodajete objekte pejsa a.Uvijekmo ete koristiti LSEDIT komandu da preuredite objekte pejsa a koji su ve ucrte u.Kad startate ovu komandu Auto CAD vas obavje tava da izaberete objekat

pejsa a koji elite preurediti .Po to vi izaberete objekat Auto CAD izla e LandscapeEdit dialog box koji je identi an za Landscape Newdialog box.Vi mo ete koristiti kontrolu na dialog box-u,da modifikujete visinu ,geometriju i poziciju objektapejsa aU Name edit box ukucajte GRAND HOTEL.4. Kliknite susedno dugme Find File ,Image File edit

box izaberite katalog GRAND –L.TGA izkompanijine web stranice ,a onda kliknite

Open.(Nagovje tava vam se :Ako je ispr njen katalog u va em komjuteru,koristite kopiju koja je ve ispra njena.Drugi na in je da kliknete na dugmeSearch the Web da se spojite sa kompanijinom web stranicom).

5. Kliknite susedno dugme Find File za Opacity Map File dialog box izaberitekatalog GRAND –L.TGA iz kompanijine web stranice i kliknite Open.

6. Kliknite OK da zatvorite Landscape Library New dialog box.7. Kliknite Ok da zatvorite Landscape Library dialog box.Bilje ka: Auto CAD izla e jedan dialog box tra i dali elite da parate noviobjekt pejsa a za osnovnu (default) Landscape library katalog. Kliknite SaveChanges i onda Kliknite Open.Ako vi e volite ,na Landscape Library dialog box-u



onda mo ete Kliknite Save i tada se tedi objekat pejsa a za jedan novi katalogbiblioteke.Sada kada ste kreirali objekat pejsa a sa znakom koji mo ete dodati na elostubi ta :1. Izlo ite Landscape New dialog box.Primjetite da je Grand Hotel objekat koji je

upravo dodat sada na listu pejsa objekata .2. Na listi objekata pejsa a izaberite Grand Hotel .3. Ispod Height ,promjenite vrijednost na 364. Kliknite dugme Position ,specificirajte poziciju 45’,-10’2,12’6,i onda pritisnite

Enter.5. Kliknite OK da zatvorite Landscape New dialog box.Izrazite va crte rendering-om.Znak je sad vidljiv na centru iznad subi ta. Mo etega i popravljati veoma brzo i jednostavno rotiranjem znaka(Objekta pejsa a),Kakosledi:1.Select objects: 1 found2 Select objects:Enter3. Specify base point: 45',-10'24.Specify rotation angle or [Reference]: 180 i pritisnete Enter

Slika 11.XVIII Ilustracija predstavljanja hotela sa materijalom, pejsa om i narodom 5-R-5

Izrazite crte ponovo Rendering-om.Slika bih izgledala kao na prikazanoj slici11.XVIII ilustracija br.5-R-5.Va rendering ima sigurno dug put.



Kori tenje scenaTako daleko vi niste i li da izrazite va model koriste i se preimu stvimaizra avanja iz jedne ta ke,koriste i jedan sun ev zrak tj.udaljenog svjetlosnogizvora.Upravo jedan pojedina an crte mo e sadr avati mnogo pogleda (NamedView) koji mogu definisati razli ite scene.Osim paranja ta ke iz koje se posmatra(viewpoint) .Scene dakle uvaju jednu listu udru enih svjetlosti.Ovaj oblik vamomogu uje da dodajete pomo na svjetla crte u i koristite specifi na svjetla da seizraze razli ite sjene .Ako ste primjetili kroz ovo poglavlje Render dialog boxsadr i listu scena ,tako da vi mo ete izabrati koju elite da izrazite (rendering-u).Dosada ste izra avali iste scene na aktuelnom pogledu.Ako tededite pomo ne scenekada koristite Render komandu za izra avanje crte a,vi mo ete izabrati scenu kojuelite izraziti.Scene se mogu kreirati kori tenjem scene dialog box-a pokazanog na

slede oj slici.Da se izlo i Scenes dialog box uradite sled e:

Izaberite jednu od alternativnih komandi sa lijeveilustracije .Ako se komanda starta sa komandnelinije :

1. Command : Scene se upi e i pritisne Enter da se izlo i:Scenes dialog box,koji sadr i listu svih scenadefinisanih na aktuelnom crte u Dugmadi na ovomcrte u vam omogu ujudefinisanje novih scena,modifikaciju postoje ih i brisanje neke scene kojudu e ne koristite ili nemate potrebe za kori tenje.Da se kreira jedna nova scena Kliknite na dugme Newda se izlo i New Scene dialog box prikazan na slicikoja sledi.Ovaj dialog box sadr i tri kontrole.Definisanja na New scene dialog box-u

Dodaje se jedna nova scena za aktuelni crte .Scene Name : Specificira se ime nove scene .Views : Listaju se pogledi modela u crte u. Aktuelnipogled je osjen en.Biranjem drugog pogleda pravi senova scena. Na jednoj sceni mo e biti samo jedanpogled.Lights :Listaju se svjetla u crte u .Mo e se odabratijedno ili vi e svjetala.Biranjem jednog svjetla koje nije ve odabrano

dodaje se to svjetlo za scenu (koristite CTRL tangentu da se odaberu vi estrukasvjetla).iranjem jednog svjetla koje je ve odabrano uklanja se to svjetlo sa scene,Ako se uklone sva svjetla sa jedne scene, AutoCAD preuzima osnovno postavljeno"iza va ih le a" udaljeno svjetlo.Uklanjanjem svjetla sa scene ne bri e te ga sacrte a.



Bilje ka:Kada se modifikuje jedna postoje a scena Auto CAD izla e Modify Scenedialog box koji je identi an New Scene dialog box-u.

ite sa primjerom:Kreirajte novu scenu i izrazite je .Otvorite katalog Hotel -02 na kompanijinoj webstranici .Verzija modela hotela je u parana na HOTEL-02.DWG i sadr i nekolikodopunskih svjetalosti.Ta kasto svjetlo biva dodato na unutra nju stranu zdrade daosvjetljava unutra njost na svakom podu.Nekoliko svjetala je dodato na spoljnustranu objekta .Ta kasto-pjegavo svjetlo osvjetljava povr inu ispodstubi ta.Pjegavo svjetlo je kori teno za osvjetljvanje na dole ulazne strane,a dvarelativno mrka pjegava osvjetljenja osvjetljavaju elo stubi ta.Komanda SCENE sekoristi da se kreiraju scene za dnevna i no na vremena osvjetljavanja hotela.

Izlo ite Scenes dialog box.U Scenes dialog box Kliknite dugme New.U New Scenes dialog box ukucaj DAY na Scenes Name edit box.U View listi izaberite PERSPEKTIVE .Na Lights listi izaberita SUNKliknite Ok da zatvorite New Scenes dialog box.7.Na Scenes dialog box Kliknite dugme New.8.Na Scenes dialog box ukucajte NIGHT na Scene Name edit dialog box9. Na Views listi,izaberite PERSPEKTIVE .Na Lights listi izaberite sva imena svjetlosti na listi osim SUN.Kliknite OK da zatvorite New Scene dialog box.Kliknite Ok da zatvorite Scenes dialog box.Po to je ovo bio no ni pogled .koristite Background dialog box-a ,za promjenupozadine sa jednom solid-black color kako je dole navedeno sa nizom komandi;



Slika 12. XVIII Ilustracija izra avanja no ne scene hotela oznake 6-R-5Izlo ite Background dialog box.Izaberite radio dugme Solid.Na povr ini Colors provjerite koji je Auto CAD-ov Background color check boxizabran.Postavite vrijednosti red,blue i green boja na 0.00Kliknite Ok da zatvorite Background dialog box.Sada izrazite (Rendering) crte .Izlo ite Render dialog box.Na Render dialog box-u,ispod Rendering type izaberite Photo Raytrace.Na listu Scene To Render izaberite NIGHT.Na povr ini Rendering Options provjerite da su svi kontrolni box-ovi izabrani.Kliknite Render.Zavisno od brzine va eg komjutera i veli ine memorije ovaj rendering se mo erazmatrati du e vremena.Kad je Renderig kompletan va crte bi izgledao kao naslici 6-R-5.prikazan na narednoj strani.Vi dakle mo ete producirati scene koje produciraju izra avanje (Renderings) izrazli itih ta aka iz kojih se posmatra objekat(Viewpoints).Prikazivanje drugogpogleda sa ela hotel bi izgledao po danu :

Izlo i Scenes dialog box.Na Scenes dialog box Kliknite New.Na New Scenes dialog box ukucajte El-FRONT na Scene Name edit box-u.Na listi Views izaberite FRONT.Na listi Light Izaberite SUN.Kliknite OK da se zatvori New Scene dialog box,a onda OK ponovo da zatvoriteScenes dialog box.Sada izlo ite (Renderings) elnu stranu hotela.(front elevation)Izlo ite Render dialog box.Na listi Scene izaberite EL-FRONT.Kliknite dugme Background da se izlo i Backgrond dialog box.Na Background dialog box-u izaberite radio dugme Image. Auto CAD se sje akataloga koji je prvobitno kori ten kao pozadina.Kliknite Ok da zatvorite Backgrond dialog box.Kliknite Render.Va crte bih izgledao kao na slici13.XVIII - 7-R-5



Slika 13 .XVIII Ilustracija izra avanja elnog pogleda hotela EL-Front scene

Izra avanje za druga odredi taRanije je pomenuto da osim izra avanja direktno na aktuelni Auto CAD-ovViwport ,mogu e je rendering izlo iti i za dva druga odredi ta :Render Window iza jedan File.Render Window je jedan aktuelni prozor kreiran Auto CAD-ovomRender aplikacijom,o kojoj ste ve u ili kao jednoj separatnoj aplikaciji koja jesmje tena u memoriji i svaki put se koristi od neke Auto CAD-ove renderingskomande, Renering za jedan fajl omogu uje vam paranje rendering-a za katalogi ne samo za obi no izlaganja na ekranu. Kada se izra ava za Render Windowmo ete uzastopno tedjeti sliku za MAP katalog ili je ispisivati na nekomkonfiguriranom sistemu Windows tampa u.Izra avanje za Render Windowomogu uje vam prednost za izra avanja jedne slike na vlastitom prozoru koji vamomogu uje izra avanje nekoliko razli itih pogleda i njihovog simultanog gledanjana ekranu,tako da mo ete vizuelno porediti razlike kao to je pokazano na slici 8-R-5.vi mo ete kopirati sliku za Window Clipboard i lijepiti u druge programe.Kada elite da izrazite jedan katalog,onda inite to na taj na in to na Render iliRender prefrence dialog box-u na listi odredi ta (Destination) izaberete File ondakliknete na dugme More Options da vam se pojavi dole na slici dialog box File

Output Configuration. Vi mo ete izabrati neku od pet tipovakataloga .BMP, PCX,PosScript,TGA iTIFF.Vi mo ete specificirati dubinu boja(biranjem iz jednog monochromeslike sve na ina do 24 bit color) iresolution .Ovo omogu ava kriranje



Renering-a kori tenjem mnogo vi ih resolucija i ve e dubine prodiranja boja negoonih podr anih sa grafi kom karticom i monitorom.Savjet:Ako je planirano kreiranje fotografskog kvaliteta tampanja va egizra avanja vi bi trebalo da koristite izra avanjeza fajl kori tenjem jedne visokeresolucije tako

kao 2048x1566.Izbor komandi za Render Preferences opcijumo e da se uradi prema lijevoj ilustraciji .Akose komanda strata sa komandne linije :1. Command : RPREF se upi e i pritisne Enterda vam se pojavi Vr i se izbor jedne od tri

alternativa prikazane komande na desnoj strani

Kada se pojavi Dilog box izabere odredi te .Ako ste izabrali Render View AutoCaAD automatski pali Render aplikaciju Window posle kompletiranja kalkulacijaizla e Rendering.Ako ste izabrali odredi te File kada kliknete na dugme render-aizlo i vam se File dialog box gdje trebateodredite ime file i da je u parate kao svaki drugi fajl koji ste u parali u nekupostoje u ili novu mapu.

Ponovno izlaganje rendering slika na viewport-uparaju se izra ajne slike na ekranu da bi se mogle ponovo izlo iti u nekom

vremenu.Ako su one u parane na BMP, TGA, ili TIFF format, koristi se komandaREPLAY da se ponovo izlo i slika.Osnovna veli ina slike na Image box-u reflektuje potpunu veli inu izlaganjamjerenu sa pixels.Prije nego to izlo cijelu sliku mora izabrati dio slike zaizlaganje.Posle sje enja slike na Image box, AutoCAD a urira vrijednostikordinata i izlo i jednu reprezenataciju izlo ene isje ene slike na Screen box udialog box. Kordinate X,Y su definisane donjim lijevim uglom u paranompovr inom slike sa osnovnim vrijednostima0,0. Mo e se mijenjati lokacija slike nava em izlaganju koje se radi uz pomo offseting-a slike.Ako ste parali rendering za katalog format drugi nego BMP, TGA, ili TIFFformat, pogledajte Installation Guide za vi e informacija oko uvo enja ovihkataloga na va crte .



Da se izlo i rendered slika na va em viewport-u

1.Iz Tools menu, izaberite Display Image View.2.U Replay dialog box, unesi ime kataloga ili izaberi file.3.U Image Specifications dialog box, prihvati punu veli inu ekrana ilispecificiranu veli inu i izvr i offsetting za izlaganje slike.Da se specificira i offsetuje slika radi slede e.Command line REPLAY EnterDa se podre e jedna slika na viewport-u:

1.Iz Tools menu, izaberi Display Image View.2.U Replay dialog box, Unesi ime fajla ili se izabere fajl.Da se podre e jedna slika1.Iz Tools menija se izaber Display Imade>View2.U Replay dialog box-u ,upi i ime fajla ili izaberi fajl.3. U Image Specification dialog box-u ispod Image specificiraju se dvijedijagonalne ta ke kojima se defini e povr ina na kojoj e se izlo iti slika.Auto CAD crta box da se ozna e granice podrezane slike.Pogledajte navedenuilustraciju.



Da se ofsetuje jedna slika na viewport-u.

Iz Tools menu, izaberi Display Image View.u Replay dialog box, unesi katalog ili izaberi fajl slike.U Image Specifications dialog box ispod slike specificiraj dve dijagonalne ta ke zapodsjecanje slike i defini i povr inu na kojoj eli izlo iti sliku. AutoCAD crta jedan box ogradu u Image box-u da ozna i granice podsje ene slikei izlo i reduciranu sliku na ekranu.

Izaberi jednu Ta ku u Image box-u da se ofsetuje centar slike za tu ta ku.

AutoCAD automatski ponovo crta veli inu ograde slike da se ozna i novi offset.

Ako je slika parana u bitmap fajlu .koristite REPLAY ili izaberite Open option izRender window ,File meni da se izlo i bitmap image u Render window. Da seponovo izlo i izra ajna slika za Render windowIz Render Window, iz File menija se izabere Open.U Select File dialog box, unesite ime bitmap fajla ili odabranog fajla.Izaberite OK2.Slika je izlo ena na ekranuKopiranje izra ajnih slika za Clipboard



Vi mo ete kopirati slike za Clipboard iz Render window za kori tenje na desktoppublishing ili za druge aplikacijeDa smjestite sliku u druge aplikacije ne trebate napu tati AutoCAD. Jednostavnostartujte drugu aplikaciju (program) otvorite document i koristite Paste komandu daumetnete sliku.Da se kopira slika za ClipboardOdaberite rendered image.2. Iz Edit menu, izaberite CopyBitmap slika je kopirana za Clipboard.

tampanje rendering slikaVi mo ete tampati slike koje su izlo ene na Render window ili na jednomviewport-u.Vi mo ete koristiti i druge aplikacije za tampanje slika tamo gdje stedirektno uputili katalog.

tampanje Render Window slikaVi mo ete tampati sliku na na va em aktuelno konfiguriranom Microsoft®

Windows® tampa u.Odaberete atmpa , veli inu papira ,njegovu orjentaciju idruge kontrole tampanja i od tampate sliku.

tampanje Viewport slikaDa se od tampa jedna slika koja je izlo ena naaktuelnom View port-u koristite SAVEIMG da se

para slika kao jedan BMP, TGA, ili TIFF fajl ionda tampajte kao fajl.Izborom komande pojavise Save Image dialog box u kome se izvr ipode avanje offseta i veli ine slike idr Da se

para za druge formate vi morate postavitiRendering Destination za File u Render dialog box-u ili Rendering Preferencesdialog box-u i tampati direktno fajl .

tampanje rendering slikeDa se od tampa Render window slika

1. Provjerite jeli korektno konfiguriran Windows za va tampa2. Render to the Render window.3. Iz Render window File menu, izaberi Print.

Jedna mala va a rendering slika je izlo ena na Print dialog box-u na jednoj malojreprezentaciji veli ine papira kori tenjem orjentacije (portrait or landscape) kojeste izabrali.U Print dialog box-u , mo ete promjeniti sliku na slede i na in:Mijenjanjem pozicije slike na stranici.



Klikanjem bilo gdje unutar povr ine slike i povla enjem slike na eljenu lokaciju ustranici.

• Mijenjanjem veli ine slike kori tenjem krsti a mi a (handles).Pomjerite krsti na granicu povr ine slike dok ne promjeni oblik u dvostrukustrelicu.Povu ite i istegnite sliku na eljenu veli inu. Kucanje slike na jednoj stranici ili sa podjelom na nekoliko strana.Koristite tilingto print large, poster-size images.Odaberite broj podijeljenih stranica pomjeranjem Tile Pages Across i Tile PagesDown slajdova.Slika je ponovo izlo ena,ali aspect razmjere slike je sa uvan. Posledefinisanja broja podjeljenih strana pomjerite sliku i koristite krsti (handles) da seispru i ili reducira slika dok se ne prekrije broj strana koje ste odabrali.Posle va ih promjena izaberite OK da se od tampa slika

StatistikaKomanda se bira prema lijevoj ilustracij ili ako sestarta sa komandne linije :1. Command : STATS se upi e i pritisne Enter dase pojavi Statistics dialog box gdje se:Obezbje uje informacije takve kao to su tip

renderinga,ime scene i vrijeme renderinga.Vrijednosti ne mogu biti preure ivane.Statistikom se ne lista izlaganje shodno njihovim aktuelnim postavljanjima uRender dialog box-u

Rendering Type :Listaju se poslednji tipovikori tenog renderinga.Scene Name :Lista se ime aktuelne scene iliNONE.Total Time : Izla e se incijalno vrijeme zarendering,prevo enje izlaganje i enje.Initialization Time :Izla e se vrijeme zaincijalizaciju rendering-a ,povratnihpoziva,svjetla i matrijala.Traversal and Render Time :Izla e se vrijemeza geometriju i rendering.

Display Time : Izla e se vrijeme za izlaganja rendering-a.Cleanup Time : Izla e se vrijeme za enje pufera renderinga.Rendering Time : Izla e se vrijeme kori teno za generisanje poslednjeg rendering-a.Total Faces :Izla e se broj procesuiranih lica za vrijeme poslednjeg rendering-a.Total Triangles : Izla e se broj trijangala procesuranih za vrijeme poslednjegrenderinga.Save Statistics to File : paraju se informacije na Statistics dialog box –u za jedanASCII file. Upisuje se ime fajla. Ako fajl ve postoji AutoCAD dodaje informacijeza taj fajl.



Kori tenje pridodatih slika (Using Raster Images).............................................. 1Postavljanje slike na crte .............................................................................. 3Isjecanje slika na crte u ................................................................................. 7Pode avanje slika (Image Adjust) .................................................................. 9Kvalitet ,Providnost izlaganja i izlaganje ramova slika................................ 11Scaliranje slike za precrtavanje .................................................................... 12Mijenjanje reda izlaganja ............................................................................. 15

Kori tenje pridodatih slika (Using Raster Images)O sposobnostima Auto CAD-a da pridodaje va em crte u otvaraju se novemogu nosti.Na primjer ,ako elite uklju iti jednu rendering sliku va eg modelakao dio crte a , vi to mo ete uraditi paraju i rendering sliku i posle je pridodati nacrte ...Mo e se koristiti pridodata slika da se uklju e:kompanijini igovi,fotografijeili skanirane slike na va crte ,tako da su oni dio crte a kada se tampa.Skaniranjemegzistiraju eg crte a otvaraju se neke interesantne mogu nosti.Na primjer:Jednaskanirana slika na nekom papiru nacrtana izla i se na Auto CAD-u .Takvu slikuAuto CAD-ov tools koristi da kreira novi Auto CAD-ov crte .Ovo poglavljeobja njava kako da uradite slede e:

• Pridodate slike za va crte (Attach raster Images to your drawing)• Rukujete sa modificiranjem i isjecanjem pridodatih slika.

Bilje ka:U poglavlju 18 ste u ili kako primjeniti sliku kao material kada stekreirali rendering sliku.Vezivanje pridodatih slika (Attaching Raster Images)

Jedna slika je sastavljena od pravougaone mre e ta kica nazvatih pixels veli inazaostale slike odre ena je veli inom mre e ta kica .Na primjer: jedna slika640x480 zna i da je slo ena od mre e ta kica satavljena od 480 horizontalnihredova sa 640 ta kica u svakom redu.Kao takva slika je veoma razli ita od vectoraili linijski osnovanih objekata kreiranim sa Auto CAD komandama.Pridodatiobjekti se vezuju za crte .Auto CAD ih tretira sli no drugim Auto CAD-ovimnacrtanim objektima u opsegu kojim se oni mogu kopirati, pomjerati ,isjecati,scalirati itd. Mnogi razli iti formati egzistiraju ,a Auto CAD podr ava samozajedni ke formate.Pridodata rendering-a slika mo e se izlo iti na Auto CAD-u uTrue Color box-u biranjem True Color Raster Images i Rendering check box-a naDisplay plo ici Options dialog box-a. Primjetite da Display Properties Settings naWindows moraju biti konfigurirane za True Color u redu da ima prednost ovogpostavljanja na Auto CAD-u.Kada se vezuje jedna pridodata slika ona se tretira na isti na in kao to Auto CADtretira externe reference.Zato fajl pridodate slike mo e biti mnogo ve i, a ondaAuto CAD nemo e dodati stvarnu veli inu slike na crte , umjesto toga ve e sejedan link kao veza za fajl slike.Na takav na in slika je izlo ena na crte u ali se neini veliko uve avanje fajla crte a.

2 XVII Poglavlje o pridodatim slikama


Po to su pridodte slike vezane na ovaj na in, one se reprezentuju sa istimmogu nostima rukovanja , kao to je rukovanje sa externim referencama.Rromjenesu ura ene tako da se pridodta slika pojavljuje automatski na crte u u svakovrijeme kada se otvara crte koji sadr i sliku.Zato pridodte slike nisu dio crte a iako ga izmjenjujete sa drugima, treba da se uvjerite da li su poslate i pridodteslike.Kad ste u ili kako se to radi sa externim referencama mora se isto raditi i sapridodtim slikama kako bi se Auto CAD ikoristio da locira fajlove slika.Ako sestaza (Path) mijenja (Na primjer ako pomjerite crte ili fajl slike i parate na rali iteadrese) Auto CAD ne e biti u mogu nosti da na e zalijepljene slike ako nema

uriranu stazu (Path).Vezivanje jedne slike za crte sli no je vezivanje jedne externe reference tako dadialog box-ovi za obadve procedure izgledaju podjenako.Sli no kao i kod externihreferenci mo ete zalijepiti na crte toliko mnogo kopija slika koliko elite.Svakakopija mo e imati razli ite pozicije ,scalu i ugao rotacije.Bilje ka:Za katalog externe reference ne mo ete vezivati pridodate slike fajlova uAuto CAD-ov crte .Pridodati fajlovi uvijek ostaju zalijepljeni kao externa veza(link)

.Na primjer,jedna fotografija ku e je napravljena od serije ta aka (pixles) obojenihda reprezentuju ku u.Pridodate slikesu na specifi noj mre i slike koja sli nomnogim drugim Auto CAD-ovim crtanim objektima mo e biti kopirana ,pomjeranaili isjecana.Sliku mo ete modificirati ,zahvatima(grips mode),pode avanjemkontrasta i isjecanjem sa pravougaonicima ili poligonima ili se ivice slika mogukoristiti za odsjecanje (catting edge) za trim.Fajlovi formata slika su podr ani Auto CAD-om ,samo ako se nalaze uklju eni nazajedni kim formatima koji se koriste na tehni kom slikanju povr inskihaplikacija:computer graphic,dokument menagment,engineering ,mapping igeogephic information systems(GIS). Slike mogu biti izra ene u bajtima(bitonalslike) 8bit siva boja ,8 bit Color ili 24 bit color.Nekoliko kataloga formata slikapodr avaju slike sa providnim ta kicama (pixles).Kada je slika providnopostavljena , Auto CAD raspoznaje ovu providnost ta ki i dozvoljava grafici napovr ini crte a da se poka e kroz ove ta kice .Na bitonal slikama ,osnovane ta kice(pixles) su tretirane kao providne.Providnost slika mo e biti sa (gry-scale) ilibojom.

Podr ani formati fajlova slika



Tip Opis i verzije Zavr etakfajla

BMP Windows and OS/2 bitmap format .bmp, .dib, .rle

CALS-I Mil-R-Raster I .gp4, .mil, .rst,.cg4, .cal

FLIC FLIC Autodesk Animator Animation .flc, .fli

GeoSPOTGeoSPOT (BIL fajlovi moraju biti pra eni sa HDRi PAL fajlovima sa koleracijom podataka na istomimeniku)

.bil

IG4 Image Systems Group 4 .ig4

IGS Image Systems Grayscale .igs

JFIF orJPEG Joint Photographics Expert Group .jpg ili .jpeg

PCX Picture PC Paintbrush Picture .pcx

PICT Picture Macintosh Picture .pct

PNG Portable Network Graphic .png

RLC Run-Length Compressed .rlc

TARGA True Vision Raster-Based Data Format .tga

TIFF Tagged Image File Format .tif ili .tiff

Bilje ka:Tipovi fajlova , opisi verzija i zavr etci fajla se nabrajaju na navedenojtabeli.Auto CAD determini e formate fajlove iz sadr aja fajlova a ne iz fajlovazavr etka.Auto CAD koristi nabrojane fajlove slika i sa njima se manipuli e nacrte u.

Postavljanje slike na crte

Mo e se postaviti ExternalReference Toolbar i biratikomande iz toolbara.Na desnoj

strani od naziva Image su komande za manipulisanje i rukovanje postavljanjimaslika.



Da se postavi ili ve e slika na crte koristi se Imagekoja se mo e izabrati prema lijevoj ilustraciji .Akose komanda strta sa komandne linije:1. Command : IMAGE se upi e i pritisne Enter dase pojavi Image Manager dialog box na kome se :

Listaju se svi fajlovi slika vezani za aktuelni crte .Mogu se pogledati parametri idetalji za odabrane slike.Mo e se vezati fajl nove slike i razvezati ,locirati ,ponovonapuniti i isprazniti prilijepljena slika.2. Da se odabere slika na Image Manager dijalog box-u Izaberemo ATTACH danam se pojavi Select Imager File dialog box .

Bilje ka :Da bih izabrali jedan dialog box sa slikama prelistamo nazive fajlova udialog box-u za ovaj primjer izaberemo Texture da nam se pojavi Select Imagedialog box iz mape Texture.

3. Na Select Imager File dialog box-u prelistamo uz prethodno pregledanje slikukoju elimo umetnuti na crte .Na slede em lijevo dialog box.-u markiramo sliku iizaberemo Open.Da nam se pojavi desno Image dialog box za umetanje slike nacrte .Bilje ka: Sa Image dialog box-om rukujemo na isti na in kako smo to radili upoglavlju XI sa umetanjem Blokova, atributa i eksternih referenci.

Slika 01.XIX Select Image i Image dialog box-ovi za postavlajnje slika na crte

4.Na Image dialog box-u izaberemo OK da nam se na komandoj liniji nastavi tokumetanja.

5.Specify insertion point<0,0>: Markira se ta ka 1 nacrte u da se postavi ta kaumetanja.Base image size: Width:1.000000, Height: 0.495327,

Millimeters6.Specify scale factor <1>: Mi om se povla i krsti da se slika smjesti u ta ku 2 .Ram slike se pomjera do eljene veli ine.Pritisne se lijevo dugme mi a i slika seumetne kako je prikazano na lijevoj ilustraciji.



Bilje ka: Na komandnoj liniji vi mo ete primjetiti kolika je bazna veli ina slikeizra ena u jedinicama crte a .Primjetimo da je bazna irina 1 ,a visina 0,495327mm .Ako elimo da nam slika ima irinu na crte u od 10 mm mi emo izabratifaktor skale 10 i irina slike na crt u e biti 10 mm a visina 10 puta ve a 4,9532mm. Ako unesemo za faktor skale vrijednost 10 i pritisnemo Enter mi emo dobitisliku navedenih dimenzija.Za ve e irine i visine upisuje se ve a vrijenostrazmjere.To i nije te ko zaklju iti da se lako mno enjem sa faktorom skale mo edo i do eljene veli ine slike na crte u.

Na lijevoj ilustraciji mo emo primjetitipridodatih vi e slika.One se pridodajuna isti na in kao to je navedeno uprethodnom nizu komande za jednusliku.Za svaku sliku se postupakponavlja.Normalno je da se faktorrazmjere za veli inu slike razlikuje odslike do slike i da je normalno da se otome vodi ra una.

Definisanja na Image Manager dialog box-uNa Image Manager dialog box-u se mo e vezati i razvezati pridodata slika ili bit –mapirani komadi i ,8-bit gray, 8-bit color, ili 24-bit color image file za crte .Moguse ponovo puniti i prazniti slike ,kao to se mogu specificirati nove staze za slike.Mogu se pregledati detalji za sliku takvi kao to su irina pixles ,dubina boje iresolucija odabrane slike. IMAGE mo e kombinovati slike na razli itim formatima(uklju uju i BMP, TIFF, RLE, JPG, PCX, i TGA) sa AutoCAD crte ima.Mo e seizlo iti vi e od jedne slike na viewport-u.Auto CAD ne ograni ava broj i veli inuslika.Na listi slika izla u se imena svih fajlova slika vezanih za crte . Mogu se koristititangente F3 i F4 da se vr i prebacivanje izme u tabli : stable pogleda i listepogleda.

ili pogledu liste .Mogu se koristiti tangente F3 i F4da se pali izme u lista View i Tree View tabli.Biranjem nekog polja odabere seeksterna referenca -xref.List View :Izla e povr inu listanja od vezanih xrefs i njihovih asociranihpodataka.Lista se mo e sortirati sa imenima fajlova slika ; name, status, type, filedate, file size, ili saved path i file name.



Slika 02.XIX Imager Manager dialog box sa tre view i List tablama

Image Name :Listaju se imena fajlova slika uskladi tenih na definiciji table zacrte .Status :Pokazuje dali je napunjen ili nije ili (loaded, unloaded, unreferenced, notfound, unresolved, orphaned, or marked for unloading ili reloading. )

• Loaded: Teku i vezan za crte .• Unloaded: Markira se jednom da bih se ispraznio iz crte a Image Manager

je zatvoren.• Unreferenced: Vezan za crte ali izbrisan.• Not Found: Du e vremena ne egzstira u tra enju pre ica (paths).• Unresolved: Ne mo e se itati sa AutoCAD-om.• Orphaned: Vezan je za drugi xref koji je neupu en (unreferenced), ne

rije en (unresolved),ili nije na en.(not found).Size :Pokazuje se veli ina fajla odgovaraju e fajla slike,veli ina nije izlo ena ,akonije nenapunjen,nije na en ili nerije en.Type : Indikuje se dali je xref vezan ili prekriven ( attachment ili overlay).Date : Izla u se poslednji podaci asociranog crte a kad je bio modificiran.Ovipodaci nisu izlo eni ako slika nije napunjena,na ena ili nerije en.Saved Path : Pokazuje se parana pre ica asocirne slike (ovo nije neophodno gdjese nalazi slika.).Tree View (pogled stabla):Izla e se reprezentacija hijerharhije slika i ,izlaganje odnosa izme u definicija ..Tree view pokazuje stablo ugnje denih relacionih odnosa vezanih slika, dali su onevezane ili prekriveni i dali su one napunjene ,ne napunjene ,markiraei za ponovopunjenje ili pra njenje ili nisu na ene, nerije ene ili neupu ene.Attach :Izlo i se Select Image File dialog box. Izabre se slika koja se postavlja nacrte . Pogledajte IMAGEATTACH. Kad ga isprazinite onda ga ponovo napuniteslikom Auto CAD crta tu sliku. O tome kako se kontroli e i smje ta slikapogledajte o SORTENTS i DRAWORDER komandama. slike ostaju napunjene ilinenapunjene iz jedne sesije crtanja do slede e sesije.Detach :Uklanjaju se definicije odabrane slike iz baze podataka crte a i bri u se sviasocirani objekti iz crte a i iz izlaganja.



Reload :Puni se najskorija verzija slike ili se ponovo punijedna slika koja je bilaprethodno ispra njena. Ponovnim punjenjem se ne kontroli e dali je slika izlo enaali se osigurava izlaganje najaktuelnije slike.Unload :Prazne se podaci slike iz radne memorije bez brisnja objekata slike izcrte a.To se preporu uje da se uradi kad nema du e potrebe za ure ivanjem ipobolj anjem performansi.Ispra njena slika ne mo e biti izlo ena ili plotirana.Mogu se selektivno puniti i prazniti individualne slike iz radne liste slikaasociranih sa fajlom crte a.

Details : Otvara se Image FileDetails dialog box koji izla e imeslike paranu stazu ,aktivnu stazu,vrijeme i datum kreiranja fajla,veli inu fajla i tip ,dubinu boje

irinu i visinu u pixles-ima,rezoluciju , osnovne veli ine ujedinicama i jednu prthodnu sliku .Ilustracija lijevo.

Image Found At :pokazuje se staza odabrane slike .Ako se odaberu vi estruke slikeovo polje ostaje prazno.Pokazana staza je aktuelna staza gdje slika obitava.AkoAutoCAD ne na e fajl na stazi u Saved Path koloni AutoCAD prvo tra istandardni AutoCAD tra enu stazu slikine parane staze. (pogledajte SpecifySearch Paths, File Names, i File Locations na Manage Files, Formats, i SearchPaths, u User's Guide.) Ako AutoCAD nemo e locirati crte (Na primjer ako stepomjerili fajl za drugi imenik od imenika gdje je bila parana staza sa slikom)uklanjaju se relativne ili apsolutne informacije staze iz imena (Na primjer\images\tree.tga or c:\my project\images\tree.tga become tree.tga) i tra e sedefinisane staze na Project Files Search Path u Options dialog box-u. Ako crtene obituje na specificiranim stazama na Project Files search paths, AutoCADpristupa prvom tra enju ponovo.Browse : Otvara se Select Image File dialog box (jedan standardni fajl selekcionibox ). Staza se pojavi ispod Image Found At.Save Path : Skladi ti se nova informacija staze .Pritisnite ESC dok se ure uje stazaza uspostavljanje stare staze.Ako AutoCAD ne mo e na i upu enu stazu na novojstazi ,slikin status se mijenja za Not Found. Ako se ne izabere Save Path posleure ivanja staze AutoCAD se koristi orginalom staze slike za slede i put kadapunite crte .Savjet: Slike se tako e mogu prilijepiti kori tenjem povla enja i ispu tanja (dragand drop) jednog kataloga slike iz Windows Explorer na otvoren AutoCAD-ov crte . Slike mo ete zalijepiti kori tenjem Auto CAD Disign Centera

Isjecanje slika na crte uSa IMAGECLIP komandom se mo e definisati jedan subregion od slike zaizlaganje na tampanju.



Komandom se kreira nova isjecaju a ograde zaobjekat slike.Komanda se mo e izabrati premalijevoj ilustraciji .Ako se komanda strta sa komandnelinije :1. Command: imageclip se upi e i pritisne Enter da

se pojavi.2. Select image to clip: Izabere se slika za isjecanje.3.Enter image clipping option [ON/OFF/Delete/New boundary] <New>:Pritisnese Enter za novu ogradu slike ,ili se upi e opcija i pritisne Enter da se pojavljujuslede e opcije.4.Enter clipping type [Polygonal/Rectangular] <Rectangular>:5.Specify first corner point: Markira se ugao za isjecanje slike6.Specify opposite corner point: Markira se suprotan ugao slike i slika je isje ena.Slede a ilustracija prikazuje rezultat navedenog niza komande.

Slika 03. XIX Ilustracija primjene niza Imageclip komande za isjecanje slike

Opcije na komandnoj liniji:• ON opcija .Pali se isjecanje i izla e se isje ena slika za prethodno

definisanu ogradu.• OFF opcija: Gasi se isjecanje i izla e se cijela slika i ram-ograda.Ako se

ponovo isjeca slika dok je isjecanje uga eno AutoCAD automatski paliisjecanje .Auto CAD vas obavje tava za brisanje stare ograde ravnomjernokad je isjecanje uga eno ,a isje ena ograda nije vidljiva.

• Delete opcija : Uklanja se predefinisana isjecaju a ograda i ponovo seizla e potpuno orginalna slika.

• New boundary opcija : Ograda koja se specificira mora biti na paralelnojravni za objekat slike. Specificira se nova isjecaju a ograda .Ograda mo ebiti pravougaona ili poligonalna i sastoji se samo od pravih linijskihsegmenata.Kod specificiranja ograde specificiraju se vrhunci – kovi uogrdi slike.Samopresjecaju i vrhunci su validni .Osnovna opcija jepravougaona opcija.Ako se koristi ta kasto markiranje mi om zaspecificiranje ta ke specificira se prvi a zatim drugi ugao i ostali uglovi akose radi o poligonalnoj ogradi.



Ilustracijakori tenjapoligonalneograde namprikazujenavedenuopciju.Kada se

markiraju ili specificiraju ta ke uvijek se mo e primjeniti Undo opcija da sepovrati markiranje prethodne ta ke ako je pogre no markirana ili specificirana .Nakraju specificiranja se izabere Close opcija da se zatvori ograda.Bilje ka :DEMANDLOAD System Variable kontroli e eksterne reference nacrte ima .One su tipa cijelog broja i parane su u registru.Incijalna vrijednostvarijable je 3.Specificiraju se ako i kad je zahtjev za punjenje AutoCAD –a jednim tre imdijelom aplikacije ako jedan crte sadr i posebne objekte kreirane na toj aplikaciji.0 Gasi se zahtjev punjenja.1 Zahtjeva se punjenja izvora aplikacije kad je otvoren crte koji sadr i posebneobjekte.Ovim postavljanjem ne zahtjeva se punjenje aplikacije kad prizivatekomande jedne od aplikacija.2 Zahtjev punjenja izvora aplikacije kad se prizivaju komande od jedne aplikacije.Ovo postavljanje ne zahtjeva punjenje aplikacije kad je otvoren crte koji sadr iposebne objekte.3 Zahtjevom se puni izvorna aplikacija kad je otvoren crte koji sadr i posebneobjekte ili kad se priziva jedna od aplikaciskih komandi.Primjetite po to su Image komande uvane kao externe aplikacije fail to ih jemogu e puniti na zahtjev DEMANDLOAD systema varijabli.

Pode avanje slika (Image Adjust)

Komandom se kontroli e izlaganje sjaja , kontrasta i izbledjelostislika sa kontrolisanjem njihovih vrijednosti na Image Adjust dialog box-u.Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji .Ako se komanda starta sa komandnelinije :1. Command: imageadjust Upi e se komanda i pritisne Enter.2.Select image(s): 1 found Izabere se slika3. Select image(s):1 found ,2 found Sa pritisnutom Shift tangentom izabere sedruga slika ,mo e i vi e .4.Select image(s): pritisne se Enter da se pojavi Image Adjust dialog box.Nadialog box-u se izvr e pode avanja i Izabere OK



Slika 04.XIX Ilustracija primjene niza Imageadjust komande za pode avanje slika

Definisanja da dialog box-u :Pomjeranjem kliza a na dialog box-u ili upisivanjem vrijednosti sekontroli e sjaj a indirektno i kontrastslike.Vrijednosti su rangirane od 0do 100.Ve e vrijednosti ve i sjajslike i manje piksli koje postajubijele kad se pove ava kontrast.Naisti na in se kontroli e i izbledjelost

slike. Reset dugmetom se vrijednosti za sjaj , kontrast i izblijedjelost postavljaju zaosnovnu vrijednost (50, 50, i 0,).

Slika 05. XIX Ilustracija primjene Image,Imageclip i Imageadjust nizova komandi

Bilje ka: Ako ste do li u posjed avionskog snimka nekog grada ,mo e se slikaskanirati i umetnuti na crte .A ako ima potreba za posebno isticanje nekog dijelagrada koji vam je interesantan za razmatranje ,kopirajte sliku i postavite jednuiznad druge.Uradite na slede i na in:



1.Iskopirajte sliku i postavite kopiju iznad.2.Zablijedite kopiju primjenom Imageadjust komande sa pode avanjem na ImageAdjust dialog box-u.3.Primjenite Imageclip komandu ,Polygon opciju da se zadr i onaj dio slike kojivam je interesantan za razmatranje ali izbledjeli.Spoljnji dio slike od ogradenestane sa ekrana.4.Aktivirajte dva puta Imageadjust komandu : a) Povrtatite sa Imageadjustkomandom na Image Adjust dialog box-u orginalni izgled isje enom dijelu saizborom Reset dugmete .b) Ponovite postupak ali sada zablijedite drugu kopijuiizaberite Ok .Dobije se itaknuti dio grada prikazan na slici 05 XIX kao rezultatnavedenih nizova komandi .

Kvalitet ,Providnost izlaganja i izlaganje ramova slikaPostavljanje kvaliteta slikaPostavljanjem kvaliteta uti e se na izlaganje preformansi ; visok kvalitet uzimadu e vremena za izlaganje .promjenom postavljanja a urira se izlaganje odmah bezuzrokovanja regeneracije crte a.

AutoCAD uvijek plotira slike kori tenjemvisokog kvaliteta.Komanda se bira premalijevoj ilustraciji .Ako se komanda starta sakomandne linije:1. Command: imagequality Upi e se i

pritisne Enter da se pojave opcije :2. Enter image quality setting [High/Draft] <High>: pritisne se Enter ili se upi eopcija i pritisne Enter.komanda se zavr i postavljaju i upisani kvalitet zatampanje slike

• High opcijom : Se proizvodi visok kvalitet izlaganja slike. AutoCADizla e sliku sporije nego sa Draft kvalitetom slike.

• Draft opcijom : Se proizvodi ni i kvalitet izlaganja slike . AutoCAD izla esliku br e nego kad se slika izla e sa Hieght kvalitetom

Postavljanje transparentnosti slikaNekoliko formata fajlova slika dozvoljava da se uradi transparentnost slika sapixlima.Postavljanjem providnosti slike za On dozvoljava se AutoCAD daprepozna providne kvadrati e (pixles) tako da se grafi ki na ekranu pokazuju ovikvadrati i.providnost slika je mogu a za bitonal i nonbitonal slike. (Alpha RGB iligray-scale).Osnovna postavka slika je za OFF. Providnost je kontrolisana premabazama objekta. TRANSPARENCY se podr ava PICKFIRST system variable, imogu se odabrati vi estruke slike.

Objekti koji nisu slike su filtrirani izslekcionog skupa.Komanda se biraprema lijevoj ilustracija .Ako sekomanda starta sa komandne linije :1. Command: transparency Se upi e i



pritisne enter da se pojavi:2. Select image(s):1 found Izabere se jedan objekat ;ili se izabere vi e objekata sapritisnutom Shift tangentom.3. Select image(s): Pritisne se Enter da se pojave opcije :4. Enter transparency mode [ON/OFF] <OFF>: on Upi e se opcija i pritisneEnter.Time se uspostavlja izabrana opcija.ON opcija: pali se providnost tako da objekti ispod slike su vidljivi.OFF opcija: Gasi se providnost tako da objekti ispod slike nisu vidljivi.

Slika 07.XIX Ilustracija primjene niza Transparecy komande opcija ON i OFF

Postavljanja i uklanjanja ramova slikamaPridodate slike mogu biti izlo ene sa ili bez rama.Zbog toga vi birate sliku saklikanjem na njezin ram .Postavljanjem IMAGEFRAME za Off spre ava vamslu ajnost biranja jedne slike.

Imageframe komandom se kontroli e dali suramovi slika izlo eni ili skriveni. Komandase bira prema lijevoj ilustraciji.Ako sekomanda starta sa komandne linije: :1. Command: imageframe Se upi e i pritisne

Enter da se pojave opcije :2.Enter image frame setting [ON/OFF] <OFF>: on Upi e se opcija i pritisne Enterda se postavi ram oko slike ili obrnuto.Bilje ka: pogledajte slike 03.XIX i sliku 04.XIX pa ih uporedite.Na slici o3. senalaze ramovi slika ,a na slici 04 ramovi slika su uklonjeni izborom OFF opcije.

Scaliranje slike za precrtavanjePridodate slike mogu biti korisne za nano enje skaniranih crte a u Auto CAD,takoda se mogu precrtavati ponovo kreirati dijelovi egzistiraju eg crte a, koji je naAuto CAD-u.Da se precrtaju linije na sliku tako ta no koliko je mogu e vi trebatepodesiti odgovaraju u scalu za va cte . Ovo se relativno lako izvr ava kori tenjemSCALE komande o kojoj ste u ili.

ite sa primjerom:Jedan dio skaniranog crte a sa scalom neke veli ine treba da se precrta. Slede aslika sa kompanijine web stranice ilustruje vam to:Po etak lijepljenja scaniranog crte a:1 Startuje se IMAGEATTACH komanda.



2 U Select Image file dialog box-u pogledajte na kompanijinoj web stranici jelocirana file NURSE.TIF,izabere file i Klikne OK.

3 Na Image dialog box provjeri dali je na Specify ON-Screen kontrolnom box-uispod Insertion Point i na Scale izabrane veli ine kordinata i scale i dali jerazmarkirana Rotation ,a onda se izabere OK.

4 Kada budete obave teni za kada budete obavje teni za ta ku umetanja ptisnesee Enter i prihvati se ta ka umetanja sa kordinantnim po etkom (0,0).

5 Kada ste obavje teni za Scale faktor povu ite sliku aproximativno na crte u.Vi bi sada trebali vidjeti skaniranu sliku na crte u.Po to znate rastojanje izme u L iM 13 ½ cola vi mo ete koristiti ovo rastojanje kao relativni scale faktor za ta anfaktor scale skanirane slike.Koristite se slede im nizom komandi i instrukcija.1.Command: Scale Se upi e i pritisne Enter Enter2.Select objects: 1 found Izabere se skanirana slika3.Select objects: Pritisne se Enter4.Specify base point: 0,0 Pritisne se Enter5.Specify scale factor or [Reference]: R Se upi e i pritisne Enter Enter6.Specify reference length <1>: Izabe sei ta ku A i pritisne Enter7.Specify second point:Izabere se ta ku B i pritisne Enter8.Specify new length: 13 ½ Upi e se i pritisne Enter

Slika 08. XIX Skaliranje pridodate slike sa poznatimrastojanjem koje odgovara aktuelnom AutoCAD crte u

Zomuje se za extens da ispru i crte .Skaniranaslika je sada skalirana tako da je rastojanje slikeisto kao to je na prikazanom crte u.Sada semo e crtati preko scanirane slike kori tenjemstandardnih Auto Cad komandi.Naravno ta nostkoja je trasirana zavisna je od ta nosti oginalnogcrte a kojeg mo da treba pode avati. Dakle trebada se sjetite kako se koristi DRAWORDERkomande da se pomjeri slika iza nekeegzistiraju e geometrije na crte u.

Sklanjanja slika (Detaching Images)Mada mo ete izbrisati individualno sliku,ako nije du e potrebana na crte u, vimo ete isto uraditi i skloniti kompletno sliku sa slede im nizom komandi:1 Startujte komandu IMAGE.2 Na Image Manager dialog box-u izaberete sliku da bude sklonjena .3 Kliknite dugme Detach4 Kliknite OK

Bilje ka:Sklanjanjem jedne slike sklanja se veza za sliku,ali se ne uti e na katalogslike.



Pra njenje i postavljanje slika (Unloding and Reloading Images)ili ste ranije kada sklanjate jednu sliku koja nije du e potrebana na crte u vi

pobolj avate Auto CAD prformanse zato to program za du e vrijeme ne ita ili neizla e sliku.Image katalog ostaje prilijepljen ma kako bilo neophodno ponovopunjenje.Da se rasteriti sa jednom slikom radi se slede e:1 Startajte Image komandu.2 Na Image Manager dialog box-u izaberete sliku da bude rastere ena .3 Kliknite dugme Unload.4 Kliknite OK.

Mada Auto CAD automatski puni sve slike svaki put kada otvarate crte koji sadr islike mo e biti eksplicitno potrebno da puni jednu sliku na dva na ina:1 Ako je potreban niz jedne slike koji je prvobitno rastere en2 Kad je slika bila modificirana dok ste radili na crte u za koji je slika vezana .

Da se ponovo napuni jedna slika:

1 Startajte Image komandu.2 Na Image Manager dialog box-u izaberete sliku da bude reload .3 Kliknite dugme Reload.4 Kliknite OK.

Promjena imena kataloga slike i staze (Changed Image Filename and Path)Ako je otvoren crte na kome je zalijepljena slika koja je pomjerena premarazli itim direkcijama ili je sklonjena iz imenovanog orginala kada je bilazalijepljena za crte ,Auto CAD ne mo e napuniti sliku .U tom slu aju programizvje tava da status nije na en.Vi mo ete ponovo osnovati vezu za katalogmijenjaju i stazu (Path)Bilje ka:Kad Auto CAD-om zalijepljena slika ,prvo izgleda da se tra i slika napriljepljenoj stazi (Path), onda se tra i na aktuelnoj adresi(directory) na kojoj jeaktuelni crte lociran,a tada na adresaru specificiranom na Support File path-u.Akoje Project File Path bio specificiran,Auto CAD tra i one adrese gdje je locirankatalog zalijepljene slike.Kako se osniva Project File Search Path u 2D.Promjena imena staze:1 Startajte komandu Image.2 Na Image Manager dialog box-u izaberete sliku kojoj elite da promjenite

Path.3 Na povr ini Image Found kliknite dugme Browse.4 Na Select Image File dialog box specificirate novi Path i onda kliknite

Open.Novi Path je izlo en na povr ini Image Found.5 Kliknite dugme Save Path,Nova staza je izlo ena na koloni Saved Path.6 Kliknite OK da kompletirate komandu.

Mogli ste specificirati obadva Image File Path-a,jedan kompletan(sadr i imekataloga slike i same staze) ili jedan koji se podrazumjeva implicitan ili relativan(sadr i Path informacije potrebne da Auto CAD locira katalog).



Bilje ka:Vi mo ete koristiti REDIR Path Substition Express tool da redefini etehard-coded paths u externim referencama ,slikama,oblicima,stilovima i Rtextobjektima.Vi mo ete na i vi e detaljnih informacija o ovome na Express tool-ukompanijine web stranice.Kada ste zalijepili sliku Auto CAD se koristi imenom kataloga kao imenomslike.Ime slike nije neophodno imati da se svrsta ime kataloga (Filename) Mo etepromjeniti ime slike bez uticaja imena kataloga ili staze (path):1 Startajte komandu Image.2 Na Image Manager dialog box-u, kliknite za izbor slike.3 Kliknite ime slike ponovo i onda ukucajte novo ime slike.4 Kliknite Ok da kompletirate komandu.

Savjet:Mo ete promjeniti ime slike pritiskom tipke F2 na va oj tastaturi i tadaukucate novo ime slike.

Mijenjanje reda izlaganjaUop teno posmatraju i preklapanje objekata takvih kao to su tekst, irokepolylinije i poligoni punih povr ina su izlo eni u redu na kojem su i nacrtani, tjnovo kreirani objekti su na elu postoje ih objekata.Neke promjene koje se izvr eza sortiranje postavljanja objekata mogu uticati na osnovni red izlaganjapreklapanja objekata.Bilo kako izvr e se promjene reda na kojem se izlo e iod tampaju objketi.Kad se prvi put otvori crte objekti su incijalno izlo eni u redu njihove kreacije. Dase vide neke prthodno izvr ene promjene ,crte se mora regenerisatiRed izlaganja nije automatski sa uvan u blokovima ili eksternim referencama.Dabih se fajlovi crte a umetali kao blokovi ili eksterne reference koristi se WBLOCKkomanda da se kreiraju novi crte i i rade sve promjene stalno u redu izlaganja.Bilje ka: Preklapanje objekata izme u prostora modela i prostora papira na mo e sekontrolisati. Ono se mo e kontrolisati u istom prostoru.

Sa DRAWORDER komandom mijenja se redosled objekata na crte u tako da suoni izlo eni ili od tampani ispred drugih objekata.Auto CAD vas prvo obavje tavada izaberete objekte kojim elite mijenjati redosled a onda specificirate koji

redosled objekata elite.Objekti se mogu gore(Abave) napred/ dole iza ilijednostavno ih pomjeriti na elo ili pozadinu crte a.Da se promjeni redosled izlaganja izabere sekomanda prema lijevoj ilustraciji.Ako se komandastarta sa komandne linije :

1. Command: draworder Upi e se i pritisne Enter da se pojavi.2. Select objects: 1 found Izabere se jedan ili vi e objekata sa pritisnutom Shifttangentom.3.Select objects: Pritisne se Enter da se pojave opcije izlaganja.



4.Enter object ordering option [Above object/Under object/Front/Back] <Back>:Pritisne se Enter ili se upi e opcija i pritisne Enter.5. Select reference object: Izaberu se referencni objekti i pritisne EnterRegenerating model.Opcije na komandnoj liniji

• Above object opcija : Pomjera se odabrani objekat iznad specificiranogreferentnog objekta.

Select reference object: Koristi se izbor objekat izabran objekt selekcionimmetodom.Kada se odabiraju vi estruki objekti za promjenu reda AutoCAD zadr ava redrelativnog izlaganja odabranih objekata.Selekcioni metod nema uticaja na redcrte a. Komanda se zavr ava na jednom redu kojim ste ponovo urediliobjekte.Komanda nije kontinualna za obavje tavanje za dodatne objekte.Bilje ka: DRAWORDER komanda automatiski pali sve Object Sort Method opcijena User Preferences tabli u Options dialog box-u. Ovo mo e rezultirati u sporijojregeneraciji i vremenima ponovnog crtanja.

• Under object opcija : Pomjera se odabrani objekat ispod specificiranogreferentnog objekta.Ostalo isto kao i kod Above Object opcije.

• Front opcija :Pomjera se odabrani objekat na vrh reda izlaganja objekata ucrte u. Ostalo isto kao i kod Above Object opcije.

• Back opcija : Pomjera se odabrani objekat na dno reda izlaganja objekatau crte u Ostalo isto kao i kod Above Object opcije.

Izlaganje reda objekata ne zadr ava se kopiranjem za druge programeIshod:Kada izlo eni red objekata nije sa uvan kad se kopira i lijepi objekat za drugiWindows® Program.Rje enjeDa se sa uva red izlaganja objekata koristi se slede a procedura:

1. Upi i -wblock na komandnu liniji i pritisni ENTER.2. Upi e se ime za blok takav kao TempWblock, i izabere Save.3. Upi e se * za cio crte i pritisne ENTER.4. Starta se novi crte i izabere Start from Scratch a onda OK.5. Upi e se ddinsert na komandnu liniju i pritisne ENTER.6. Odabere se Browse ili File, zavisno od proizvoda kojeg elite za kori tenje.7. Browse da se odabere wblock (TempWblock.dwg) i izabere Open.8. istise –razmarkira se kontrolni box On-screen .9. Odabere se box Explode.10. Izabere se OK.11. Sada su ti objekti umetnuti kopirani objekti iz AutoCAD®/AutoCAD LT®

njihovim biranjem i pritiskanjem CTRL+C.12. Pali se za drugu Windows Application i pritisne CTRL+V da se zalijepe

objekti iz Clipboard-a.

DRAWORDER komanda ne radi na crte ima eksternih referenci



Ishod : Objekti na crte ima eksternih referenci se ne izla u ili plotiraju kori tenjempostavljenim redom sa DRAWORDER komandom.Rje enje: Ovo je poznato ograni enje.Za vi e informacija pogledajte poglavlje oeksternim referencama.Ako je crte reference koja je zalijepljena slika ili drugi objekti koji su bili ure enisa DRAWORDER komandom ,red crte a u eksternoj referenci ne e biti uorginalnom redu ,ravan posle regeneracije crte a.Ako se plotira ctrte bez korekcijereda crtanja ,geometrija u crte u koja je bila namjenjena za skrivanje sa drugimobjektima mo e biti vidljiva.Da se koriguje red crtanja ,geometrije u crte u ,trebase kreirati blok eksterne reference , parati da za DWG fajl i koristiti taj fajl kaoxref:

1. Otvori se xref fajl.2. Prizove se DRAWORDER komanda red objekata crte a u xref crte u.3. Na komandnoj liniji se upi e bmake i pritisne ENTER.4. U Block Definition dialog box-u ,imenuje se blok kori tenjem jednog

imena koje je razli ito od imena crte a.5. Ispod Base Point, upi e se 0 za X, Y i Z vrijednosti a onda se odabere

Retain ispod Objects.6. Izabere se Select Objects.7. Kada se zatvori dialog box se upi e all na komandnoj liniji i pritisne dva

puta ENTER da se povratite za Block Definition dialog box. Izabere se OK.8. Na komandnu liniju se upi e wblock i pritisne ENTER.9. U Write Block dialog box se odabere Block opcija ,a iz padju e liste

odabere se blok kojeg ste upravo kreirali.

Ispod Destination, File name field je ispunjeno sa imenom bloka.

10. izabere se OK da se para blok za DWG fajl.Vi sada mo ete vezati (attach) DWG fajl koga ste upravo kreirali za mati ni crte izadr ati specificirani red crte a.SORTENTS System VariableTip varijable cio broj , paran u crte u ,incijalna vrijednost 96Kontroli e se OPTIONS komanda (iz User Preferences table) operacije redasortiranja objekata.Komanda SORTENTS se koristi slede im bi kodovima:0 Disables SORTENTS ne mogu e sortiranje1 Sorts for object selection sotira se za objekt selekciju2 Sorts for object snap sosrtira se ua snap objekat.4 Sorts for redraws Sortira se za ponovo crtanje.8 Sorts for MSLIDE command slide creation Sortira se za kreiranje slajdova.16 Sorts for REGEN commands Sortira se za Regen komande32 Sorts for plotting Sortira se za plotiranje.64 Sorts for PostScript output Sortira se za U inak PostScrip.



Da se odabere vi e od jednog postavljanja upi u se suma kodova postavljanja :Naprimjer upi e se 3 da se specificira sortiranje za obe objekt selekcije objectselection i object snap.Incijalna vrijednost od 96 omogu ije sortiranje za plotiranje i u inak samo zaPostScript .postavljanje dodatnih sortiraju ih opcija mo e rezultirati sprijojregeneraciji crte a i vremenu ponovnog crtanja.

Druge kontrole pridodatih slika (Other Raster Image Controls)Na Auto CAD R14 ranije verzije bile su vrhunac doga aja kada su bile izabrane.Sapo etkom Auto CAD 2000 slike nisu vi e du e bile vrhunski doga aj kad suizabrane.IMAGEHLT sitem varijabli kontroli e isticanje slike ma gdje je pridodali.Dase upali pozadinsko isticanje mijenja se vrijednost ovih varijabli na 1.RTDISPLAY sistem varijabli kontroli e sliku ma gdje pridodate slike izlo ene uvremenu paniranja i zomovanja crte a slika.Ako je RTDISPLAY sistem varijablipostavljen na 1 ,pridodate slike su izlo ene samo kao jedna spoljna linija kad seizvr ava real time paniranje i zomiranje.Ako elite vidjeti sliku sa Pan i Zoomkomandama ,promjenite ovu vrijednos varijabli na 0.Vi tako e mo ete kontrolisatisistem varijabli RTDISPLAY iz Display plo ice Options dialog box-arazmarkiranjem Pan i ZOOM sa Raster Image kontrolnog box-a.Primjetite tavam omogu ava ovaj oblik,Auto CAD-ova performansa mo e biti sporija kada sevr i paniranje i zomovanje sadr aja crte a velikih pridodatih slika izlo enih unjihovoj cjelovitosti.



O Radu sa drugim aplikacijama i formatima ...................................................... 1Izvoz crte a na druge formate ........................................................................ 1Uvoz drugih formata na aktuelni crte ............................................................ 7Umetanje Markup podataka iz VoloView Express ....................................... 10Kori tenje Hyperlinkova na crte u ............................................................... 12Kori tenje; povezivanja i ugra ivanja OLE objekata .................................... 16Kori tenje Auto CAD crte a na drugim aplikacijama ................................... 21

paranje i pregledanje slajdova .................................................................... 28

O Radu sa drugim aplikacijama i formatimaAuto CAD nije vjerovatno jedini program koga koristite.Mnogo je podesnije kadakreirate dokumente kori tenjem Word processor-a ili skladi enjem podatakakori tenjem ra irenog ar afa Excel-a.Mnoge informacije koje se koriste dovode seu vezu sa va im crte ima.Auto CAD nudi veliki flexilibitet mog nosti kori tenja informacija sa drugimprogramima.Crte i Auto CAD-a mogu se uklju ivati na dokumente MicrosoftWord –a ,na primjer jedna lista dijelova sadr i umetnute Microsoft Excel-a ar afeili raspored vrata u jednom Auto CAD crte u. Da se uklju e Auto CAD-ovi crte ina druge programe ili uklju ite dokumente iz drugih programa na Auto CAD-vecrte e vi ete trebati ih povezati ili ugra ivati u njih.To zna i da vi mo ete paratiAuto CAD-ove crte e na drugim fajl formatima,koji se mogu koristiti direktno sadrugim programima.

Bilje ka:Mogu se kreirati DWF (Auto CAD Drawing Web Format) fajlovi kojisu objavljeni preko Internet-a ili uklju eni na fajlove proizvedeni kori tenjemdrugih programa.U ovom poglavlju emo u iti kako da se kreira jedan DWF fajlkoji se tako e mo e koristiti kao externa baza podataka.Ovo poglavlje obja njava kako se radi slede e:

• Rad sa fajlovima koji se paraju na drugim fajl formatima.• O podacima postavljenim umetanjem iz Volo View• Hyper linkovanje objekata• Kori tenje; povezivanja i ugra ivanja OLE objekata.

Rad sa drugim format katalozimaKada se radi sa drugim aplikacijama mogu se parati Auto CAD- crte i nadrugim fajl formatima izvozom dijela ili cijelog crte a na format koji jekompabitilan sa drugim aplikacijoma.Mogu se uvoziti drugi fajlovi na na vaaktuelni Auto CAD-ov crte koji se uskladi ti na drugim razli itim formatima.

Izvoz crte a na druge formateVi mo ete izvoziti Auto CAD-ove crte e na nekoliko razli itih formata zakori tenje sa drugim programima.Kada se vr i izvoz za takve formate Auto CAD

2 XVII Poglavlje o kori tenju drugih formata


kreira jedan novi fajl na dizajniranom formatu a zavisi od formata na kojem separa takav fajl ,sa svim objektima na crte u ili samo sa izabranim objektima sa

crte a.Orginali crte a se ne mijenjaju .Jedan crte se mo e izvoziti za slede e slede e formate.Windows Metafile (WMF)ACIS solid object file (SAT)Solid object stereo-lithography file (STL)Encapsulated PostScript file (EPS)Attribute extract file (DXX)Device-independent bitmap file(BMP)Auto Desk 3D Studio file(3DS)Auto CAD Block file(DWG)Drawing Exchange Format file(DXF)Binary Drawing Exchange Format file(DXB)Design XML file(XML)Drawing Web Format file(DWF)Sa izuzetkom DXF,DXB,XML i DWF formata,crte i se mogu izvoziti i u neke od

formata kori tenjem EXPORT komande.Da se izveze fajl na druge formate koristi se Exportkomanda. Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji .Akose komanda starta sa komandne linije:

1. Command : Export Se upi e i pritisne Enter da se pojavi Export Data dialogbox.Na dialog box-u se izvr e definisanja.Imena mape,ime fajla izabere fajlformata2.Select objects: 1 found Izabere se jedan ili vi e objekata sa pritisnutom Shifttangentom3.Select objects: 1 found, 2 total izabran drugi objekat4.Select objects: Pritisne se Enter da se zavr i komanda

Na dialog boxu seizvr e slede adefinisanja.Export data dialog boxje jedan standardniselekcioni dialog box ukome se paraju objektiza druge fajloveformata.(Ostandardnomselekcionom dialogbox-u mi smo vi eopisali u poglavlju XIrad sa blokovima ieksternim referencama



i sve to je tamo navedeno se mo e koristiti vezano za manipulisanje i ovde)Da separaju i izvezu objekti paranje se vr i u mapi koju mo ete kreirati izborom New

Folder dugmete da vam se pojavi ikona mape New Folder koju posle imenujeteprema va em izboru.Na povr ini smje taja mapa i fajlova vi uvjek mo ete izabratimapu u kojoj e se parati podaci za izvoz objekata na odabrani tip fajl formata.Izlo e se fajlovi i mape na aktuelnoj stazi i od odabranog tipa fajla.Koristite saplo e View meni iz dialog box-a da se vr i paljenje izme u liste View i Detailsview.

Kad je izlo en Export Data dialog box prikazan na lijevoj ilustaciji za izvoz seizabere iz liste Files of Type tip fajlova .Files of Type : Filterira se lista fajlova sa tipom fajla.Kad se paraju fajlovispecificira se format u kojem e fajl biti paran.File Name : Upi e se ime fajla za kreiranje. AutoCAD izvozi objekte zaspecificirani fajl formata kori tenjem specificiranog imena.Kda specificirate ime iadresu ,kliknete na Save i onda sledi obavje tenje na komandnoj liniji.Export crteduplira DWG format funkcijom WBLOCK komande.

Bilje ka:Izvozom fajlova EPS kontroli e se u inak PostScript opcije biranjemOptions iz liste Tools koja se pojavi na Export Data dialog box-u.

Da se u para jedan crte kao DXF katalog koristi se SAVEAS komanda i bira sejedan od DXF formata iz liste Files Of Type.Mo ete parati fajl tako da jekompatibilan sa Auto CAD 2000 (koji je isti kao Auto CAD 2002 i 2000i).Bilje ka:Kod paranja kataloga DXF,mogu se kontrolisati opcije kao to sudecimal precision i format (ASCII ili binary) iz Saveas Options dialog box-aizlo enog biranjem Options na listi Tools na Save Drawing As dialiog box-a.

Da se u tedi jedan crte kao katalog DXB mora se prvo koristiti ADD-A-Plotterwizard za dodavanje Auto CAD DXB file plot configuration i onda se kreira fajlkori tenjem PLOT komande z a DXB File izabrane kao aktuelne plot device.Auto CAD 2002 mo e dakle izvoziti i uvoziti Design XML falove.U DesignXMLfajlu je specijalan tip tekst fajl koji je pojedina no osnovan za Web osnovaneaplikacije veoma dobar.Fajl sadr i informacije crte a koje se mogu itati sa CAD ine-CAD aplikacijama.Auto Cad podr ava XML fajl koji se povinuju pravilimaDesignXML i AcDbXML definicijskim emama.Vi dakle izvozite DesignXML fajlove kori tenjem WBLOCK komande.Kodkori tenja komande za kreiranje jednog DesignXML fajla umjesto DWG fajlajednostavno ste specificirali zavr etak fajla kao XML umjesto DWG.

paranje objekata za druge formateSlede ih 8 tipova formata je mogu e parati:

1. WMF—Windows® Metafile (vidi komandu- WMFOUT)2. SAT—ACIS solid object file (vidi- komandu- ACISOUT)



3. STL—Solid object stereolithography file (vidi- komandu- STLOUT)4. DXX—Attribute extract DXF® file (vidi- komandu- ATTEXT)5. BMP—Device-independent bitmap file (vidi- komandu- BMPOUT)6. 3DS—3D Studio® file (vidi- komandu- 3DSOUT)7. DWG—AutoCAD drawing file (vidi- komandu- WBLOCK

Ako treba da koristite Auto CAD crte na drugim aplikacijama vi ga mo etekonvertirati za jedan specifi an format onda ga izvoziti.To se tako e mo e koristitiza Clipboard.DXF Files :Mo e se izvoziti jedan crte kao jedan DXF fajl ,koji sadr iinformacije crte a koje se mogu itati i na drugim CAD sistemima.WMF Files : WMF format se koristio sa mnogim Windows aplikacijama..BMP Files :Mo e se kreirati jedna device-independent bitmap-slika (BMP file) odobjekata na va em crte u.PostScript Files :Mo e se konvertirati jedan fajl crte a za jednu PostScript file,ovo je format koji je kori ten sa mnogim desktop publishing applicationsACIS Files :Mo e se pouzdano izvoziti AutoCAD –ove tipovi objekta za jedanACIS file na ASCII (SAT) format.3D Studio Files :Mo e se kreirati fajl za 3D Studio® (3DS) formatStereolithograph Files :Mogu se pisati AutoCAD-ova tijela(objekti) na fajluformata kompatibilnog sa Stereolithograph Apparatus (SLA).DWF Files :Mo e se kreirati crte Web format (DWF) files, 2D vector file koji semo e koristiti za publikovanje va ih crte a na World Wide Web ili na intranetnetwork.DesignXML Files :AutoCAD pi e(i ita) XML fajlove koje se povinujuDesignXML i AcDbXML definiciskim emama.

Kori tenje SAVEAS komandePrimjenom SAVEAS komande para se jedna kopijaaktuelnog crte a ispod novog imena fajla.Komanda sebira prema lijevoj ilustraciji .Ako se komanda starta sa

komandne linije :1. Command line: saveas Se upi e i pritisne Enter da se izlo i Standard fileselection dialog box .Upi e se ime fajla i tip odredi se mapa gdje e se parati i nakraju se izabere Save da se para crte pod navedenim imenom u odabranoj mapi.

Bilje ka: AutoCAD 2000 se koristio crte om kataloga formata AutoCAD 2000,AutoCAD 2000i i AutoCAD 2002 releasesPogledajte Save to Earlier Versions za detaljan opis ograni enja koji su rezultiraliiz paranja ranijih verzija.

• Na Drawing As dialog box, Tools Options izla e se Saveas Options dialogbox kojim se kontroli e razli ita postavljanja DWG i DXF . AutoCAD

para fajl sa specificiranim imenom fajla..Ako je crte u ve odre enoime, AutoCAD para crte sa novim imenom . Ako se para crte kaojedan ablon template, AutoCAD izlo i Template Description dialog box,



gdje se obezbje uje ta an opis za ablon (template) i postavljaju se mjernejedinice.Kad je system varijabli: FILEDIA postavljen za 0 , SAVEASizla e obavje tenje na komandnoj liniji.

• paranje objekta za Windows metafile1 Command line: wmfout Se upi e i pritisne Enter da se izlo i WMF standard file selection dialog box ..Na jedno ulazno ime fajlaAutoCAD dodaje .wmf zavr etak.2. Select objects: Izabere se jedan ili vi e objekata .Kad se zavr i selekcija pritisnese Enter da se zavr i komanda . Izabrani objekti su u parani za fajl na Windows metafile format-u.

Bilje ka: Ako je jedan ili vi e pridodatih objekata zalijepljeno za crte i ako su saaplikacijom slika (ism.arx) napunjene ,rezultiraju a maximalna resolution WMFfile je 2K by 2K. Aplikacija slika je u prvo vrijeme napunjena i upravljanakomandama IMAGE, IMAGEADJUST, IMAGEATTACH, IMAGECLIP,IMAGEFRAME, ili IMAGEQUALITY

• Za kreiranje DXF file koristi se slede i niz komandi.1. Iz File menu, Izaberi Save As.2. Na Save Drawing As dialog box u Files of Type box, izaberi DXF format.

Da parate cjelokupan crte na DXF format-u, idite direktno na korak 4.Da se u paraju specifi ni objekti na DXF format-u,izaberite Tools Optionsna Saveas Options dialog box, izaberite DXF format koji elite,a ondabirajte Select Objects. Birajte ulaznu vrijednost(0-16) za ta nost decimalaplaces i izaberete OK.

3. NaSave Drawing As dialog box, odaberete mapu, Ulazno ime fajla i izabereteSave.4.Ako izaberete da parate specifi ne objekte ,odaberite objekte i pritisnite Enter

• Da se u para jedan crte automatski1 Iz Tools menija izaberite Options2. Na Options dialog box i Save plo ici , izaberete Automatic Save i ulazni brojMinutes Between Saves3. Izaberite OK.

• Da se u para jedan backup prethodne verzije u svako vrijeme u parancrte

1 Iz Tools menu izaberi Options.2..Na Options dialog box,otvori i Save plo icu i biraj Create Backup Copy withEach3. Izaberi OK.

• Da se u paraju izabrani objekti ili jedan blok u jedan novi fajl crte a:1 Na komandnu liniju se upi e Wblock i pritisne Enter2. Na Write Block dialog box unesi ime koje eli koristiti za fajl crte a.



3. Na lokaciji box specificiraj mapu koju eli ,onda izaberi OK.4.Da se u para odabrani objekat za katalog crte a:5.Specificiraj baznu ta ku za blok koji si kreirao .51.Klikni Pick Point dugme i specificiraj baznu ta ku na povr ini ili ulaznevrijednosti kordinata X;Y i Z boxova.6.Specificiraj objekte koje eli uklju iti.7.Klikni na dugme Select Objects I izaberi objekte na povr ini crte a8.Ispod Objects izaberi jednu opciju ako elite da zadr ite ,konvertujete ili izbri eteizabrane objekte.9.Kad ste obave teni za ime bloka koristite jednu od slede ih metoda :Da se u paraju izabrani objekti za jedan fajl crte a pritisnete Enter na BlockName.Izaberete baznu ta ku umetanja za objekte.Bazna ta ka umetanja e biti kordinantni po etak(0,0,0) na novom crte u.Da se paraju postoje e block definicije unesite ime bloka na Block box-u.Ako je ime bloka isto kao ime kataloga vi ste onda unijeli jedan znak jednakosti(=).Objekti koje ste izabrali na crte u ili specificirali iz definicije bloka su u parani nanovom katalogu crte a.Draw toolbar Wblock - Birajte jednu od komandi:Command line WBLOCKKomande za izvoz crte a na druge format fajlove podr ane Auto Cad-omCommands- alternativne komande.

• 3DSOUT – Export : Izvozi se za a 3D Studio (3DS) file• ACISOUT : Izvoze se AutoCAD tijela za jednu ACIS file• BMPOUT -Export: paraju se izabrani objekti za file in device-

independent bitmap format• EXPORT : paraju se objekti za druge fajlove formata.• PLOT : Nanosi se crte na kartu, tampa ili za fajl.• SAVEAS : tedi se kopija aktuelnog crte a sa novim imenom fajla.• STLOUT : uva se tijelo(solid) na jednom fajlu ASCII ili binary file.• WBLOCK : Upisuju se objekti ili jedan blok za novi fajl crte a.• WMFOUT-Export: paraju se objekti za jednu Windows metafile.

Sistemi varijabli-System Variables• FACETRES :Pode ava se glatko a osjen enih i rendiranih objekata i

objekata sa uklonjenim skrivenim linijama.• WMFBKGND: Kontroli e se izlo ena pozadina CAD objekata.

Bilje ka:Kada izvozite jednu Windows metafile.veli ina koja je rezultirala izkataloga slike je osnovana na veli ini aktuelnog Viewport-a.Da se kontroli eveli ina rezultirane slike treba izabrati novu veli inu crte a na ekranu prije izvozaili koristiti veli inu papira Viewport-a zbog kontrole veli ine slike.Osim, osnovnepozadinske boje WMF fajla,boja je ista kao pozadinska boja crte a na ekranu.Tadamo ete koristiti system varijabli WMFBKGND za kontrolu boje bilo da je



pozadina uklju ena ili je providna.Vrijedost 1 para WMF file sa istim osnovnimbojama kao i aktuelni Auto CAD –ov crte .Kada je pozadina providna vrijednostWMFBKGND je 0. Vi tako e mo ete koristiti system varijabli WMFFOREGNDza kontrolu prednjih osnovnih boja Auto CAD-ovih objekata.Kad jeWMFFOREGND jednaka 0 . Auto CAD kad trampi prednju i pozazadinsku bojuako je neophodno uvjerite se da li je prednja boja mra nija od pozadinske boje.Kadje WMFFOREGND jednaka 1.tada je prednja boja svjetlija od pozadinske boje.

Uvoz drugih formata na aktuelni crteAuto CAD mo e uvoziti fajlove koji su kreirani kori tenjem drugih aplikacija ikoji su u parani na razli itim formatima. Auto CAD uvozi manje formata nego toizvozi. U zavisnosti od tipa fajla koji se uvozi Auto CAD konvertuje informacije

bilo na fajl nacrtanih objekata ili na jedan pojedina niblok objekat.Komanda se bira prema lijevoj ilustraciji.Ako sekomanda starta sa komandne linije :1.Command : IMPORT se upi e i pritisne Enter da se

pojavi Import File dialog box. Import File dialog box je jedan standardni dialog box na ijem ramu Files of Type,se bira listaju i pritiskom na jezi ak rama tip formata za uvoz.Na ramu File Namese upisuje ime fajla za uvoz. AutoCAD-om se mogu uvesti na crte slede i tipovifajlova:

• WMF—Windows metafile (vidi WMFIN)• SAT—ACIS solid object file (vidi ACISIN)• 3DS—3D Studio file (vidi 3DSIN)

Za tipove WMF file type, izabira se Options iz Tools menija na ovom dialog box-uizlo i se WMF In Options dialog box. Ovaj dialog box mo e se izlo iti direktnokori tenjem WMFOPTS komande Ako je postavljen sistem variable FILEDIA = 0,AutoCAD izlo i slede u poruku na command line:2. Enter import file name: Upi e se staza (path) i ime fajla i pritisneCrte i i slike iz iz drugih aplikacija se koriste za otvaranje fajlova na specifi nimformatima. AutoCAD se rukovodi konverzijom za DXF i WMF formate.Mo etekonvertovati formate koriste i ih asociativno za svaki tip fajla,dakle mo ete

konvertovati jedan fajl sanjegovim otvaranjem iliuvozom.

• Import DXF Files:Jedan DXF fajl jejedan ASCII fajl ilibinary opicije fajlcrte a.Time seobi no dijele podaci



izme u aplikacija.Mo e se uvesti DXF Fajl otvaranjem fajla i njgovimparanjem na DWG formatu.Onda kada ga uvezete u neki drugi fajl crte se

onda raspadne.• Import DXB Files :DXBIN se otvara jedan specijalno kodiran binary

DXB file proizveden programom kao to je AutoShade®.• Import ACIS SAT Files Mogu se uvesti geometrije objekata sa uvane na

SAT (ASCII) fajlovima . AutoCAD konvertuje model u tijelo (body-object) ili za tijelo ili region ako je tijelo vjerovatno puno ili vjerovatnoregion.

• Import 3D Studio Files Mo e se uvesti fajla kreiran sa 3D Studio.Sa3DSIN komandom se ita 3D Studio geometrija i izra avaju se podaci kojiuklju uju mre e, materijale mape svjetla i kamere.3DSIN nemo e uvesti 3DStudio proceduralne materiale ili ugla ene grupe.(smoothing groups).

• Import WMF Files WMF (Windows metafile format) fajlovi se obi noestalo produciraju sa Clip art i drugim ne tehni kim slikama koje su

potrebne crte ima.Mo e se umetnuti jedan WMF fajl na AutoCAD crtekao jedan blok druga iji od bitmaps fajlova, WMF fajlovi sadr einformacije vectora koji se mo e promjeniti i od tampati bez unapredodre enog razre enja. Ako WMF katalog sadr i 2D tijela (solids) ili irokelinije vi mo ete ugasiti njihovo izlaganje da se pove a brzina crtanja.

WMF fajlovi mogu sadr avati obadvije informacije grafi kog vectora ilipridodatog grafi kog vektora informacija. AutoCAD-om se kreira WMF fajl samosa grafi kim vectorom.Auto CAD dozvoljava grafi kom vektoru br e zomovanje ipaniranje nego vectori drugih formata.

• Import DesignXML Files Jedan DesignXML fajl mo e biti jedan fajlteksta koji sadr i informacije crte a koji mogi biti itani sa drugim CADsistemima i ne-CAD aplikacijama. DesignXML fajlovi su parcijalnopode eni za Web-orjentisane aplikacije.

Mogu se uvoziti podaci sa crte ima u jedan XML file format. AutoCAD ita (ipi e) XML fajlove koji su prilago eni za DesignXML i AcDbXML defenicijskeema.

Da se otvori DXF file :1. Iz File menu, izaberi Open.2. U Select File dialog box, na Files of Type box, odaberi DXF (*.dxf).3. Na i i izaberi DXF file koju elite uvesti ili unesite ime DXF file na File

Name.4. Izaberite Open.

Da se otvori DXB fajl.1. Iz Insert menija se izabere Drawing Exchange Binary.2. Na Select DXB File dialog box-u se na e i izabere DXB file koju elite

uvesti.3. Izaberite Open.

Da se fajl otvori u CAD-u.



1. Command : DXBIN Se upi e i pritisne EnterZa uvoz jedne ACIS file

1. Iz Insert menija se izabere ACIS File.2. Na Select ACIS File dialog box-u se izabere fajl koji se eli uvesti.3. Izabere se Open.

1.Command : ACISIN Se upi e i pritisne EnterDa se uveze 3D Studio file

1. Iz Insert menija se izabere 3D Studio.2. Na 3D Studio File Import dialog box-u se na e i izabere fajl koji se eli

uvesti.3. Izabere se Open.

1Command ; 3DSIN Se upi e i pritisne EnterUvoz WMF file

1. Iz Insert menija se izabere Windows Metafile.2. Na Import WMF dialog box-u se izabere WMF file koja se eli otvoriti.

Onda se izabere Open.3. Specificira se jedna ta ka umetanja za WMF file.4. Da se specificira skaliranje, koristite jedan od slede ih metoda.Da se

specificira jedan imaginarni box koji dimenziono korespondira za scalefactor, ulaz c (Corner) na komandnoj liniji. Specificira se suprotni ugaoiznad desno od ta ke umetanja da se izbjegne umetanje slike ogledala. Dase specificira 3D scale factori ulaz se za XYZ. Da se postavi scala za X i Yunesi se jedna scala na komandnu liniju.Vi mo ete postaviti razli itehorizontalne i vertikalne scale.

Uno enje 1 zadr ava aktuelnu scalu .Uno enje ve e vrijednosti zaokre e metafilesliku. (Ulaz 2 udvostru ava veli inu slike).Ulaz jednog pozitivnog broja manjeg od1 skuplja sliku (Ulaz .5 polovi veli inu slike.) Primjetite da kori tenje ove opcijeini se veoma te ko za uvoz WMF file za jednu specifi nu scalu ili veli inu.

5. Specificirajte ugao rotacije.Command: WMFIN Se upi e i pritisne EnterDa se kontroli e izlaganje fajla tijela i irokih linija na WMF fajlovima

1. Iz Insert menija se izabre Windows Metafile.2. Na Import WMF dialog box-u se izabere Tools Options.3. U WMF na Options dialog box-u se odabere ili o isti Wire Frame (No

Fills) i Wide Lines da se postavi izlaganje solid fills i wide lines,saosnovnim postavljanjem (default), ove opcije upaliti on.

4. Izaberi OK.5. Uvezite WMF file na uobi ajen na in.

Command : WMFIN Se upi e i pritisne EnterDa se umetne DesignXML kao block reference

1. Iz Insert menija se izabere Block.2. Na Insert dialog box-u se izabere Browse.



3. U Select Drawing File dialog box-u se odabere jedan fajl DesignXML ondase izabere OK.

4. Ispod Insertion Point, uradite slede e:• Odaberete Specify On-screen,a onda koristite pointing device da odredite

lokaciju koju elite.• Ulazne X,Y,Z vrijednosti kordinata gdje elite locirati block.5. Ispod Scale, uradite slede e:• Odaberite Specify On-screen, i onda koristite pointing device da

specifcirate scalu block-a.• Ulazne X,Y,Z vrijednosti faktora skale koju elite.6. Ispod Rotation, Uradite slede e:• Odaberite Specify On-screen , a onda koristite pointing device da

specifcirate ugao rotacije za block.• Na Angle box, izaberite ugao rotacije.7. Ako elite objekte iz kataloga DesignXML da budu umetnuti kao

individualni objekti i dalje kao pojedina an blok izaberite Explode.8. Izaberite na kraju OK.

Pregled komandi za uvoz fajlova formata• 3DSIN :Uvoze se 3D Studio (3DS) fajlovi.• ACISIN:Uvozi se jedan ACIS fajl.• BLOCK:Kreira se jedna definicija bloka od objekata koje izaberete• DXBIN:Uvozi se specijalno kodirani binary fajl.• EXPLODE :Raspadanje jednog slo enog objekta na komponentne objekte.• IMPORT :Uvoze se fajlovi razli iti formata.• OPEN :Otvara se egzistiraju i fajl crte a.• WMFIN :Uvozi se jedana Windows metafile.• WMFOPTS : Postavlja se opcija za WMFIN.

Umetanje Markup podataka iz VoloView ExpressAko radite sa jednim dizajn timom na jednom crte u,i elite da imate lanove timakoji bi uradili primjedbe i korekcije.Umjesto kori tenja crvenog mastila na papiruza ispravku oni mogu ostaviti tragove direktno na ekranu sa mi om i tastasturomkoriste i Auto Desk pregledanje i markup tool,Volo View.Ako parate njihoveostavljene tragove crvenom linijom marcup jezik u fajlovima (RML) vi mo etegledati elektronski ostavljene tragove i umetnuti ispravke RML fajlova na crte e.Slanjem elektronskih fajlova crte a na razmatranje a posle prijem korekcija ikomentara koji se alju elektronskim tokom komunikacija skra uju i na taj na in

ciklus razmatranja uz pove avanje efikasnostidizajnerskog procesa.Da se umetnu i ostave tragovi RML fajlova u crte naekranu komanda se mo e izabrati prema lijevoj

ilustraciji.Ako startate komandu sa komandne linije :



1. Command : RMLIN Se upi e i pritisne Enter da se pojavi Insert MARCUPdialog box.

Da se insertujuostavljeni tragovi naekranu iz RMLkataloga na jedan crtekoristite slede ekomande:Umetnute crvene linijemarkup jezika(RML)kataloga nacrte u se videelektronski komentari ikorekcije na ekranuura ene od lanovadizajn tima. Ovirangirani tragovi na

ekranu(Markups) bilje e se iz hiper link veza (hyperlinks) u jednostavne boxove ikru nice.Tragovi su kreirani i parani na RML katalozima kori tenjem AutodeskVolo Im View. Umetnutim tragovima se dodaju novi slojevi (layer) nazvatiMARKUP layer koji se automatski kreiraju.Mogu se umetnuti vi estruki fajloviRML na jednostavan crte . Posle prvog umetanja novi markups-i su dodati zapostoje i MARKUP layer.Osobine umetnutih Markups:Osobineumetnutih markup objekata supostavljene na BYLAYER-u.Ostavljenitragovi iz prvog RML fajla na jednomcrte u automatski nasle uju osnovneosobine MARKUP layer-a koje sunabrojane na slede oj desno tabeli.Akomijenja ove osnovne vrijednosti iume jedan novi RML fajl ,noviostavljeni tragovi nasle uju nove osobine.Da se umetne markups:1.Otvorite katalog crte a na koji eliteumetnuti markups.2.Izaberite jednu ili drugu Model ili layout tabelu,zavisno gdje elite kreiratikatalog markup.3. Iz Insert menu,izaberite Markup.4.Na Insert Markup dialog box odaberite RML katalog koji elite umetnuti iizaberite Open.



Markups se izlo i na povr inu crte a.

Kada umetnete na va fajl crte a RMF fajl objekti su dodati sa novim slojemnazvatim MARKUP layer.Jedan takav layer vam poma e da dr ite objekte separatno od drugih objekata nava em crte u.Promjene osobina objekata na Markup Layer-uUmetnuti objekti uzimaju osobine Markup layer-a.Osnovne njihove boje su crvenekoriste se kontinualne linije.Ako promjeni osnovne osobine Markup layer posleumetenja prvog RML fajla, Markups uzima iz niza umetanja nove osobine.Mo e sekoristiti Layer Properties Manager za skrivanje marksups ili postavljanjeidenti nih osobina.Na primjer mo ete postaviti boju ili tip linije za MARKUP layerkoje nisu jo kori tene na crte u.Indentifikacija i separacija Markups objekataKada ste umetnuli vi e od jenog Markup objekta na crte ,svi tragovi ispravki sesmje taju na MARKUP layer.Drugim rije ima ako je umetnut jedan markup fajlMARKUP layer se uklju uje iz tog fajla. .Kada ste umetnuli drugi fajl, markup fajlse mije a sa prvim na MARKUP layer-om.Da se izbjegne konfuzija vi treba daizvr ite promjenu imena MARKUP layer prije umetanja dodatnog fajla mrkup. Naprimjer vi mo ete koristiti layer-a . MARKUP 1, MARKUP2, MARKUP3 itd,dase razdvoji jedan od drugog.Ako pomjerate markup objekte od MARKUP layerbudite pa ljivi da ne izgubite trag od njih jer oni se ne razdvajaju od drugihobjekata na crte u.Na primjer vi mo ete da elite postaviti identifikaciju boja ilinija za njih.Preure ivanje Markups objekata .Zbog toga to je MARKUP layer automatski zaklju an posle umetanja markupsobjekata morate otklju ati(unlock) iste prije preure ivanja markup objekata.

Kori tenje Hyperlinkova na crte uHyperlinks pokaziva i koje kreirate u va im crte ima obezbje uju preskakanje doasociranih fajlova. Na primjer mo e se kreirati jedan Hyperlink koji lansira jedanword program da se otvori jedan specifi ana fajl ili hyperlink kojim se aktivira vaWeb prelistava i puni se jedna parcijalna stranica HTML-a.Dakle mo e sespecificirati imenovana lokacija da se presko i i do e do jednog fajla takvog kaoto je jedan pogled na AutoCAD crte u ili jedne oznake knjige – lanka u word

programu.Hyperlinkovi se mogu vezati za neki grafi ki objekat u crte u.Hyperlinkovi obezbje uju jednostavan i uspje an na in za brzu asocijacijurazli itih dokumenata (Takvih kao to su drugi crte i ,ra uni materijala ili rasporediprojekta.) sa jednim AutoCAD crte om.Mogu se kreirati obadva Hyperlinka na va im crte im za absolute i relativehyperlinkove.Apsolutni hyperlinkovi su uskladi teni sa punom stazom za lokacijujednog fajla .Relativni hyperlinkovi su uskladi tili parcijalno za stazu lokacije fajla



relativno za osnovnu postavljenu URL ili imenik koji specificirate kori tenjemHYPERLINKBASE system variable.HYPERLINK komandom se ve e pokaziva za jedanobjekat ili se modificira jedan postoje i hyperlinkDa se umentne jedan pokaziva na crte komanda semo e izabrati prema ilustraciji lijevo .Ako sekomanda startuje sa komandne linije :

1. Command : HYPERLINK se upi e i pritisne Enter da se pojavi2.Select objects: izaberu se objekti kori tenjem objekt selekcionog metoda .Sapritisnutom Shift tangentom se mo e izabrati vi e objekata.AutoCAD izla e jedan od slede ih dialog box-ova u zavisnosti od izabranogobjekta.

• Insert Hyperlink dialog box (za grafi ke objekte koji ne sadr avajuhyperlinkove)

• Edit Hyperlink dialog box (za grafi ke objekte koji ve sadr e hiperlinkove)Definisanja koja se vr e na Hyperlinks dialog box-u:Link to : Obezbje uje se jedan me usklop za kreiranje veze – hyperlinka za jedanpostoje i fajl ili Web stranicu ili za jednu E-mail adresu

Text to Display :Specificira se opis zajedan hyperlink. Ovajopis je koristan kadime fajla ili URL nijeod pomo i uidentifikaciji sadr ajavezanog fajla.(Naprimjer ;ako jeobjekat dio nekogautomobila a vi trebada sko ite do fajlaautomobila ilinjegovog sadr aja,ilipak ako treba da

pogledate cijenu za taj dio ili pak ako taj dio ulazi u neki cjenovnik gdje treba da seizradi ra un ili sli no )Browse the Web dialog boxType file or Web page name : Specificira se fajl ili Webstranicu da se asocira sa hyperlink-om. Fajl mo e bitiuskladi ten lokalno na network drajveru ili na jednojlokaciji Internet-a ili intranet (unutra njoj povezanojmre i kompjutera).File : Otvara se prelistava Browse the Web — SelectHyperlink dialog box (jedan standardni selekcioni fajl



dialog box),u kojem se mo e vr iti navigacija za jednu Web stranicu da se asocirasa hyperlink-om.

Select Place in document dialog boxTarget : Otvara se Select Place in Document dialogbox,u kojem se mo e odabrati jedna imenovanalokacija u jednom crte u za link to.Recent Files : Izla e se lista skoro povezanihfajlova ,prelistanih Web stranica ili umetnutihhyperlinkova iz kojih se mo e odabrati jedan fajl zalink to.Inseted Link: Izla e se lista skoro povezanih fajlova,prelistanih Web stranica ili umetnutih hyperlinkova

iz kojih se mo e izabrati jedan fajl za link to.Path : Izla e se staza za fajl asociran sa hyperlinkom.Ako je izabrano Use RelativePath for Hyperlink samo ime fajla je listano. Ako se razmarkira Use Relative Pathfor Hyperlink puna staza i ime fajla su listana.Use relative path for hyperlink :Postavlja se relativna staza za hyperlinkove. Ako jeova opcija odabrana puna staza za vezani fajl nije uskladi tena sa hyperlink-om.AutoCAD –om se postavlja relativna staza za vrijednost specificiranu saHYPERLINKBASE system variable ili ako nema specificirane vrijednosti zaHYPERLINKBASE za aktuelnu stazu crte a.Ako je ova opcija razmarkirana , punastaza za asocirani fajl je uskladi tena sa hyperlink-om.Remove Link : Bri e se hyperlink iz odabranih objekata.Posle va eg umetanja jednog hyperlink-a njegova ikona je izlo ena kad se pomjerakrsti preko vezanog objekta.Da se otvori hyperlink desno se klikne mi om naodabrani objekat i izabere Hyperlink. PICKFIRST system variable mora bitipostavljen za 1 da se otvore fajlovi asocirani sa hyperlinkovima.Opcije na komandnoj linijiAko se na komandnoj liniji :1. Command : - HYPERLINK se upi e(minus -hyperlink) i pritisne Enter onda sepojave opcije na komandnoj liniji uklju uju i jednu opciju da se defini e povr inaza asociranje sa jednim hyperlinkom.2.Enter an option [Remove/Insert] <Insert>:Pritisne se Enter ili se upi e opcija ipritisne Enter

• Remove opcija : Uklanja se hyperlink iz odabranih objekata.Akoselekcioni ne postoji Auto CAD vas obavje tava da kreirate jedan

2.1 Select objects: izaberu se grafi ki objekti u crte u.Ako selekcioni skup sadr i vi e od jednog hyperlink-a AutoCAD przentuje jednunumerisanu listu na komandnoj liniji od svih hyperlinkova koji se na u.2.2 Enter number, hyperlink, or * for all: Upi e se broj ili ime hyperlinka ili seupi e * da se uklone svi hyperlinkovi iz selekcionog skupa. AutoCAD izlo i brojuklonjenih hiprlinkova na komandnoj liniji.



• Insert opcija : Vezuje se jedan hyperlink za jedan objekat ili jednupovr inu.

3.Enter hyperlink insert option [Area/Object] <Object>: Izabere se jedan metod zavezivanje hyperlink-a.Defini e se ogra eni pravougaonik i smje ta se na jedan lejer nazvat URLLAYER.Ako ovaj lejer ne egzistira u aktuelnom crte u AutoCAD ga kreira.Bilje ka: Da se ugasi ograda pravougaonika za izlaganje hyperlink-a na povr inicrte a ili na va oj povr ini plotiranja lejer URLLAYER se mo e zamrznuti.O tomeste ve ranije upoznati kako se to radi.3.Enter hyperlink insert option [Area/Object] <Object>: a Upi e se opcija ili sepritisne Enter da se prihvati osnovna postavljena Object opcija.Area opcija :

4.First corner: Specificira se po etna 1 ta kapravougaonika5.Other corner: Specificira se suprotni 2 ugaopravougaonika

AutoCAD vas obavje tava da se upi e staza za fajl kojim se eli asocirati sahyperlink-om6.Enter hyperlink <current drawing>: Pritisne se Enter ili se upi e puna staza ipritisne Enter

• Upi e se puna staza (Path) za lokalni fajl ili komplet URL za jedan Internetfajl ili se pritisne Enter da se kreira jedan hyperlink za jedan imenovanipogled u aktuelnom crte u.

AutoCAD vas obavje tava da upi ete jednu imenovanu lokaciju za hyperlink,takvu kao to je pogled na jednom AutoCAD crte u ili jedan znak u jednomrije ima obra enom fajlu.(fajlu cijene ,ra una i dr)7.Enter named location <none>: : upi e se imenovana lokacija ili se pritisne Enterda se kreira hyperlink bez lokacije8.Enter description <none>: Cijena dijela upi e se i pritisne Enter-ilustracija podta kom 3.

• Upi e se jedan opis ili se pritisne Enter za kreiranje hiperlinka bez opisa.Object opcijm :Se specificiraju grafi ki objekti za vezivanje hyperlink to.3.Select objects: Odaberu se grafi ki objekti u crte u.

• AutoCAD vas obavje tava da se upi e staza za fajl koji elite asocirati sahyperlink-om.

Bilje ka: Posle izbora objekt opcije nizovi komande se ponavljaju isti kao i kodprethodnih ta aka 6-8.Kontrolisanje izlaganja krsti a i alata hyperlink-a1. Command : hyperlinkoptions Se upi e i pritisne Enter2.Display hyperlink cursor and shortcut menu? [Yes/No] <Yes>: Ako se upi e Y dase izlo i hyperlink krsti i dodatni meni AutoCAD izlo i jednu dodatnu obavijest:3.Display hyperlink tooltip? [Yes/No] <Yes>: Upi e se Y da se izlo e alatiHyperlinka.



Kori tenje; povezivanja i ugra ivanja OLE objekataUvoz fajlova koji su kreirani na drugim formatima i izvoz Auto CAD crte a nadruge formate su dva uspje na metoda kombinovanja informacija koja mogu bitikreirane razli itim programima.Bilokako da su podaci sa kojima radite stati niposle kreiranja uvoza i izvoza kataloga ne mogu se lako mijenjati.U sluöajevima dase mijenjaju informacije mora se ponoviti uvozni ili izvozni proces.Uzimanjempogodnosti drugih Windows tehnologija nazvatih OLE-Object Linking iEmbedding informacije se mogu kopirati iz jednog programa za drugi dok sezadr avaju mogu nosti i preure ivanja informacija kori tenjem orginalnihprograma sa kojima su i kreirane.Mada Ole mo e zvu ati konfuzno to je u stvarnosti savim jednostavno.Auto CAD-om se podr avaju obadva OLE izvora (jedan slu i za kreiranja a drugiza odre enu primjenu (klijentu)).Kori tenjem tih izvora mogu se onda ugra ivatirazni podaci u Auto Cad crte e ili za njih vezivati razne dokumente koji su kreiranisa drugim programima.Kada se ugra uje jedan crte na drugi dokumenat vi ustvarnosti pravite kopiju tog crte a-dokumnta.Ta kopija je uskladi tena naodredi nom dokumentu a promjenjena nije podr ana orginalnim crte om sa kojimje ugra ena.Ugra ivanje (embedding) je sli no Auto CAD-ovoj funkciji umetanjaobjekata i dr sa Insert komandom.Kada se ve e crte za neki drugi dukument umjesto smje taja jedne kopije togcrte a na dokument vi kreirate jednu vezu (link) ili referencu izme u crte a idokumenta.Ako promjenite izvorni crte promjene se reflektuju na dokument aposle to prije a urirajte veze.S toga je povezivanje sli no kori tenju externihreferenci.Jednostavno ugradite dokument ( kao na primjer tabelu nekog prora una ilidijagrama ura enih sa Excel programom na njegovom formatu razmotanom ar afuna Auto CAD-ov crte . Kopija razmotanog ar afa se uskladi ti na Auto CADcrte u i bilo kakve promjene koje se u ine posle na ar afu sa Auto CAD-omnemaju dejstvo na original.Ako ve ete ar af za Auto CAD crte i kasnije u initepromjene na Excel-u promjene se pojavljuju i na Auto CAD crte u.Slede i putsamo a urirajte vezu.Savjet:Koristite ugradnju (embedding) nekog dokumenta u Auto CAD crte(tabele za razne prora une ,dijagrame , slike ili sli no) napravljenog kao izvornogdokumenata na nekom drugom programskom formatu ,a samo kada nematepotreba za ispravkama tako ura enog dokumenta.Ako pak imate potrebe zaispravkama takvog dokumenta onda koristite metodu vezivanja (linking).Metodevezivanja su korisne ako se izvorni dokumenat koristi na vi e mjesta,a podaci se unjemu mijenjaju. U tom slu aju a uriraju se veze na Links dialog box-u . bilomanuelno ili automatsko.Pregled povezivanja i ugra ivanja objekata(Overview of Object Linking and Embedding )



Povezan i ugra en OLE objjekat je Windows oblik koji kombinuje podatke izrazli itih programskih aplikacija na jedan document.Na primjer Mo e se kreiratijedan Adobe PageMaker lejaut koji sadr i jedan AutoCAD –ov crte ili se mo ekreirati jedan AutoCAD crte koji sadr i sve ili samo dijelove jedne MicrosoftExcel ar afa .Da se koriste OLE objekti treba programi da se omogu e dvijeaplikacije uslu ne (server) i smje tajne (container) aplikacije. Jedan izvornaaplikacija je nazvata tVhe server i kreira se Ole objektima koji se ugra uju ilipovezuju.Smje tajna aplikacija smje ta OLE objekte. AutoCAD-om se podr avajuOLE objekati za obadve primjene, izvori ne tamo gje se kreiraju podaci(crte i,slike,tabele,dijagrami i sli no ) i odredi ne gdje se smje taju i ugra ujuslo eni dokumenti. Iako neki AutoCAD-ov objekat (kao jedna kru nica ili blok)mo e biti kori ten kao jedan OLE objekat termini nisu sli ni po zna enju.(Vi einformacija oko OLE terminologije se mo e na i u Microsoft Windowsdokumentaciji).Povezivanjem i ugra ivanjem ume u se informacije iz jednogdokumenta u drugi.Dakle, sa povezivanjem i ugra ivanjem OLE objekata udocumentu se vr e promjene u primjeni aplikacije.Bilo kako da se pove u iliugrade informacije,one se paraju razli ito.Relacija izme u ugra ivanja ipovezivanja sli na je kao to je izme u umetanje bloka i kreiranja externe referncena AutoCAD-u.Ugra eni objekti (Embed Objects)Jedan ugra en OLE objekat je kopija informacije iz drugog dokumenta.Kad steugradili objekte oni nemaju veze sa orginalnim dokumentom a neke promjene kojese urade na orginalnom dokumentu ne raflektuju se na odredi ne (container)dokumenate.Ako elite da omogu ite kori tenje aplikacija kojima su kreirani ugra eni objektiali ne elite da OLE objekat bude a uriran kad mijenjate informaciju na orginalnomdokumentu onda se radi kao na prikazanoj emi.

Da se ugrade objekti u drugi dokumenat1. Iz AutoCAD Edit menija se izabere Copy.2. Na povr ini crte a se odaberu objekti AutoCAD-a koji se ele ugraditi i

pritisne se Enter.



Odabrani objekti su kopirani za Clipboard.3. Starta se odredi na aplikacija i otvori se jedan novi ili postoje i dokument.4. Zalijepi se sadr aj Clipboard-a u dokument slede i instrukcije aplikacije za

ugra ivanje sadr aja iz Clipboard-a.Command ; COPYCLIP Se upi e i pritisne Enter da se starta komanda

Povezivanje objekta (Link Objects)Jedan povezani (linked)objekat je jedno uputstvo informaciji u drugomdokumentu.

Da se pove u i ugrade OLE podaci i izveze OLE objekat iz crte aDa se ve e pogled za drugi dokumenat

1. paraj AutoCAD crte koji se eli prvo povezati tako da crte ima svoje2. Ako su vi estruki viewport-i izlo eni izabere se jedan viewport.3. Iz AutoCAD Edit menija se izabere Copy Link.

AutoCAD kopira podled za Clipboard.4. Otvori se jedan novi ili postoje i dokumenat u odredi noj aplikaciji.5. Lijepi se sadr aji iz Clipboard-a u dokument slede i aplikacijsku

proceduru umetanja vezanih podataka.Umetnuti OLE objekat je izlo en u dokumentu i mo e biti ure ivan iz AutoCAD-akroz odredi nu aplikaciju.1.Command : COPYLINK Upi e se i pritisne Enter da se starta komanda

Objekti se povezuju kada elite koristiti iste informacije na vi e od jednogdokumenta a kada mijenja orginalnu informaciju vi a urirate samo veze u redusadr aja dukumenata OLE objekata.Mo ete uspostaviti veze da budu automatski.

urirane. Kad ve ete jedan crte vi treba da zadr ite pristup server aplikaciji ivezanom slo enom dokumentu.Ako mijenja ime ili pomjera obadvoje i server i

vezani dokumenat onda trebate ponovo osnovati vezu.Da se izvr i umetanje vezanog ili ugra enog objektakoristi se INSERTOBJ komanda.Da se izabere



komanda mo e se koristiti lijeva ilustracija.Ako se komanda starta sa komandnelinije :1. Command : INSERTOBJ se upi e i pritisne se Enter da se pojavi Insert objectdialog boxUme e se vezan ili ugra en objekat.Opcije variraju ,zavisno dali je odabranoCreate New ili Create from File.

Create New :Otvara seaplikacija koja je izra ena naObject Type listi tako da semo e kreirati jedan novi objekatza umetanje.Kad se vratite iz teaplikacija za va Auto CADcrte OLE Properties dialog boxje izlo en.Object Type : Listaju seaplikacije koje podr avajuvezivanje i ugra ivanjeobjekata.da se kreira jedan

objekat za ugradnju dvostruko se klikne na aplikaciju da se otvori.Na aplikacijinom File meniju u, AutoCAD zamjenjuje se Save opcija sa jednomnovom Update opcijom .Biranjem Update ume e se objekat u crte ili se a urira.Display as Icon : Izlo i se ikona izvorne aplikacije na AutoCAD crte u.Dvostrukimklikanjem na ikonu izlo i se ugra ena informacija.Create from File :Specificira se fajl za vezivanje ili ugra ivanje.File : specificira se staza ( path ) i ime fajla da bude ugra en ili vezan.Browse : Izlo i se Browse dialog box (jedan standardni fajl selekcioni dialog box),u kojem se izabere fajl za linkovanje ili ugra ivanje.Link : Kreira se jedna veza ( link ) za odabrani fajl prije nego za njegovougra ivanje.Display as Icon : Izlo i se ikona izvorne aplikacije na AutoCAD crte u. dvostrukose klikne na ikonu se izlo i vezana ili ugra ena informacija.Changes Icon : Klikne se na dugme ako e se mijenjati ikona koja reprezentujeugra ene informacije u dokumenat.Resultat : Opisuje se fajl koji se ume e.Informacije se mijenjaju u zavisnosti nakoji se fajl odnosi.

Postavljanje osobina za OLE objekteDa se odrede osobine OLE objekatakomanda se bira prema lijevoj ilistraciji.Ako se komanda strta sa komandne linije :1. Command : OLESCALE Se upi e i

pritisne Enter da se pojavi OLE properties dialog box na kome se izvr i definisanjeosobina :Definisanja na OLE properties dialog box-u



Size ram :Specificificira se visina (Height )ili irina (Widh) ograde box-a ujedinicama crte a.Reset dugme : povra a se visina i irina za orginalne vrijednosti ,koje su bileaktuelne kad ste prvi puta umetnuli tekst objekat na crte .

Scale ram : Specificificira se visina iliirina ograde box-a procentualno od

aktuelne vrijednosti na Height ili Widthbox-u.Lock Aspect ratio box : Osiguava se da kadse mijenja visina ili irina da drugevrijednosti ostanu automatski uproporcijama.Text size: Specificira se veli ina font-ateksta.Prvi odabrani Font je iz liste boxa aonda se odabere veli ina ta ke ili se upi ebroj u jedinicama crte a.

Bilje ka :

Ilustracija ugradnje Microsoft Excel ar afa na crte za izradu specifikacija i prora una

Bilje ka : Pritiskom desno na dugme mi a na umetnuti objekat pojavljuje se dodatnimeni iz kojeg se mogu birati razli ite opcije komandi.Izborom opcije Properties pojavljuje se OLE daialog box na kome se pode avaveli inu ar ava.Izborom opcije Edit pode ava se sadr aj u ar afuIzborom opcije Open otvarate Microsoft Excel na kome se mogu uraditi sveoperaciji od promjene sadr aja u ar afu ,pa do prora una ili ure ivanja dijagrama.Uvoz OLE objekata-i ugradnja OLE objekata u crte



Da se kreira i ugradi jedan objekat startovanjem iz AutoCAD-a1. Otvori se AutoCAD crte .2. Iz Insert menija se izabere OLE Object.3. U Insert Object dialog box ispod Object Type se odabere Create New.4. Ispod Object Type se odabere jedna aplikacija.Onda se izabere OK.

Uslu na aplikacija se otvara5. Kori tenjem uslu ne aplikacije kreiraju se informacije koje se ele umetnuti

i onda se para dokument.6. Iz uslu no aplikacijskog File menija se izabere Exit7. Zatvorite uslu nu aplikaciju .

OLE Properties dialog box izlo i aktuelnu veli inu informacije.8. Specificirajte size, scale, text size, i plot quality of the object. Onda se

izabere OK.OLE objekat je ugra en u crte AutoCAD-a.Command : INSERTOBJ Se upi e i pritisne Enter da se starta komanda.

Kori tenje Auto CAD crte a na drugim aplikacijamaAuto CAD je obezbjedio nekoliko komandi za povezivanje i ugradnju crte a naneke druge dokumente u formatima fajlova drugih programa.Metodi koji se birajuzavisni su od mogu nosti drugih programa sa kojima se ele koristiti Auto CADcrte i sa njihovim smje tajem na njihove formate. Auto CAD je obezbjedioslede e komande za povezivanje ili ugradnju Auto CAD crte a i podataka u druge

aplikacije: U Edit meniju lijevo ilustracija mogu se na ikomande koje je Auto CAD obezbjedio da se mogukoristiti za umetanje u druge fajlove aplikacija ..Kad se ele koristiti objekti iz AutoCAD crte a nadrugim aplikacijama da se isje e ili kopira zaWindows Clipboard a onda se zalijepe iz njega udruge aplikacije ; WORD-a EXCELa-a i sl.Isjecanje objekata (Cut Objects)Isjecanjem se bri u izabrani objekti iz crte a iskladi te se na tabli za isjecanje Clipboard).Takve

objekte je mogu e sada lijepiti na druge dokumenteWindows aplikacija. Izabere se komanda napred kako je u Edit menijunavedeno ili lijevo sa ilustracije za CUT komandu .Akose starta sa komandne linije :1. Command : CUT se upi ei pritisne Enter da se pojavi

:2. Select objects : Izaberu se objekti3. Select objects pritisne se Enter da se zavr i komanda.Kopiraju se objekti za Clipboard i uklanjaju se iz crte a.



CUTCLIP komanda pomjeri odabrane objekte za Clipboard uklanjaju i ih izcrte a.Vi sada mo ete lijepiti sadr aje iz Clipboard-a u dokumenat ili crte kaojedan ugra eni OLE objekat sa komandama (PASTECLIP i PASTESPEC).CUTCLIP komandom se ne kreira OLE link informacija.Kopiranje objekataMo e se koristiti Clipboard za kopiranje dijelova ili cijelih crte a u documentkreiran u drugim aplikacijama. AutoCAD objekti su kopirani na vector format kojizadr ava visoku rezoluciju u drugim aplikacijama Ovi crte i se skladi te u WMF(Windows metafile) formatu na Clipboard-u. Kad su informacije uskladi tene na

Clipboard onda ih mo ete ugra ivati na drugedokumente.

uriranjem orginalnih crte a ne a uriraju se kopijeugra ene na drugim aplikacijama. Komanda se biraprema lijevoj ilustraciji .Ako se komanda starta sakomandne linije :

1.Command : COPY se upi e i pritisne Enter da se pojavi na komandnoj liniji:2. Select objects : Izaberu se objekti3. Select objects: pritisne se Enter da se zavr i komandaCOPYCLIP komandom se kopiraju svi objekti koji se izaberu za Clipboard.Sadr aji objekata iz Clipboard se mogu lijepiti u jedan dokumenat ili crte kaojedan OLE objekat.Bilje ka : Mo e se koristiti kombinacija tangenti CTRL+C da se pokrene komandaCOPYCLIP. Ako je krsti na povr ini crte a AutoCAD kopira odabrane objekte zaClipboard. Ako je krsti na komandnoj liniji ili na text window, AutoCAD kopiraodabrani tekst za ClipboardLijepljenje objekata(Paste Objects)Aplikacije koriste razli ite interne formate za skladi tenje na primjer Clipboardinformacije.Kada ste kopirali objekte za Clipboard, AutoCAD skladi ti informacijena sve mogu e formate.Kad lijepite sadr aje Clipboard-a u AutoCAD-ov crte ,AutoCAD koristi format koji zadr ava najvi e informacija,Ipak vi mo ete oboritiovo postavljanje i konvertovati zalijepljene informacije za AutoCAD-ov format. Zbog toga to je to najlak i format za preure ivanje, AutoCAD-ov format jepretpostavljeni format za kopiranje objekata u i iz AutoCAD-a. Tu se zadr avajusve relevantne informacije objekata uklju uju i block reference i 3D poglede. Windows metafile (picture-slike) format sdar i ekranski (screen) vectorinformacije i fajlovi semogu skalirati i tampati bez gubitka rezolucije. Ovi seformati koriste za lijepljenje objekata u Windows applikacijama koje podr avajuWMF kataloge.Metafiles se lijepe u AutoCAD crte e sa vi om rezolucijom od bitmapped slikaBMP fajlova koji nisu tako lagani za manipulaciju kao AutoCAD-vi objekti.Boja objekata se ne mijenja kada se kopira za Clipboard. Na primjer:Bijeli objektise lijepe na bijelu osnovu i ne e biti vidljivi Koristite WMFBKGND i



WMFFOREGND system variabli za kontrolu vidljivosti zadnje ili prednje stranezalijepljenih metafile objekata u druge aplikacije. Bitmapped slike su pridodate slike i sastavljene od ablona ta kica (pixels) ikoriste se sa obojenim (paint) applikacijama..Mo e se umetnuti jedan vezani ili ugra eni objekat iz Clipboard-a u jedan crteAutoCAD-a sa PASTESPEC komandom. Ako konvertujete lijepljenu informacijuza AutoCAD-ov format,objekt se ume e kao block referenca.Da promjenitezalijepljenu informaciju , morate (explode) razoriti blok referencu u njene sastavnedijelove. Kada konvertujete jedan katalog Windows metafile uskladi ten naClipboard-u za AutoCAD-ov format, mo e se izgubiti preciznost scale. Da zadr iteosobine scale,u parajte objekte na jedan orginalan crte kao blok ( WBLOCK), i

onda ga umetnite za AutoCAD –ovo kori tenjeINSERT komandomKomanda se bira prema lijevoj ilustraciji .Ako sekomanda starta sa komandne linije :1. Command :PASTECLIP se upi e i pritisne Enterda se pojavi:

Ako Clipboard sadr i grafi ki objekat AutoCAD vas obavje tava da specificirateta ku umetanja.Ako Clipboard sadr i OLE objekat izlo e se OLE Propertiesdialog box kad je odabrani objekat zalijepljen.Ako Clipboard sadr i ASCII text, AutoCAD umetne tekst na gornjem lijevom uglupovr ine crte a kori tenjem osnovne opcije MTEXT. ASCII text postaje jedanvi ezna ni objekat teksta.Svi drugi objekti posebno AutoCAD objekti su umetnuti kao ugra eni ili vezaniobjekti.Ugra eni i vezani objekti se mogu ure ivati dvostrukim klikanjem na njih ucrte u da se otvori aplikacija u kojoj su bili kreirani.Bilje ka: Za pokretanje komande PASTECLIP mo e se koristiti kombinacijatangenti CTRL+V.Ako je krsti na povr ini crte a PASTECLIP komanda sepona a kako je opisano.Ako je krsti na komandnoj liniji tekst iz Clipboard jezalijepljen na aktuelnoj komandnoj obavijesti.

1 Odaberi informaciju,crte,sliku ili sli no to elite ikopirajte iz Clipboard za AutoCAD crte .2. Otvori Auto CAD crte .3.Iz Auto CAD Edit menuizaberi Paste Special.4. Na Paste special dialog box-uizaberite Paste Link.



Zalijepite Link Clipboard sadr aje na aktuelni crte i kreirajte vezu sa orginalnimkatalogom.Ako si izabrao Paste,Sadr aji Clipboard-a se ugra uju umjestopovezuju.5 .U As box-u koristite podatke formata koje elite.Slike se koriste metafile formatom kojiima je primaran grafi ki vektor.6.Pritisnite OK. Da se pove e cijeli katalog na crte :1.Otvori Auto CAD-ov crte .2.Iz Auto CAD Insert menija se izabere OLE Object.3.Na Insert Object dialog box.-u se odabere iz File.Dailog box se mijenja tako da mo odabrati jedan OLE server file.4.Odaberi Link i izaberi Browse.5.U Browse dialog box odaberi katalog koji eli povezati i izaberi Open.6.U Insert Object dialog box izaberi OK.7.Izaberi OK.Cijeli katalog je povezan za Auto CAD-ov crte .Da a urirate jednu vezu manuelno:1.Iz Edit Menu izaberete OLE Links.2.Na Links dialog box,odaberete vezu koju elite a urirati.3.Izaberite Update Now.4.Izaberite CloseBilje ka:Ako elite da birate dalje veze iz liste onda iz Links dialog box odabereteOLE object prije prvog koraka 1.Da se promjene veze:1.U Auto CAD crte u odaberite vezani objekat koji elite a urirati .2. Iz Auto CAD Edit menu izaberite OLE Links.3. U Links dialog box odaberite Change Source.4. U Change Source dialog box,tra ite mapu da se na e File name ili Filelocation.5. Odaberite OLE server file i izaberite Open.Ako ste odabrali katalog bez veze,Auto CAD poku ava da na e ime kataloga.Akokatalog nije nastao na istoj apikaciji ili aplikacija nemo e da na e imenovaniobjekat,ne izvr ava se veza.6. Izaberite OK.Da se prekine veza :1.Odabere se vezani objekat iju vezu elimo prekinuti.2. Iz Edit menu,izaberite OLE Links3. U OLE Links dialog box,izaberete Break Link.4.Izaberite Yes .Onda izaberite Close.Command line: OLE Links.Vezivanje OLE objekata na crte e



Vi mo ete povezati informaciju izjednog dokumenta kreiranogdrugom aplikacijom na AutoCADcrte .Na primjer :Mo e se umetnutijedan raspored u crte koji e seautomatski a urirati.Mogu seinstalisati ikone multimedia koje seaktiviraju dvostrukim klikanjem

uriranje veza (Update Links)Vi mo ete postaviti komplet

AutoCAD da a urira veze bilo automatski bilo manuelno kada se mijenjainformacija na povezanom dokumentu.Sa osnovnim postavljanjem(default ),AutoCAD a urira veze automatski.

Koristite OLELINKS commanduda se specifira automatsko ilimanuelno a uriranje.Ponovo spajanje veza (ReconnectLinks) :Zbog toga to je lokacijapovezane reference povezanogdokumenta vi treba ponovospojiti vezu ako dokumenatmijenja lokaciju ili ime.Vi mo etetako e ponovo spojiti veze kadatreba da se supstitui e novainformacija ili zadr avanje vezaobjekata.Pekidanje veza (Break Links):Prekidanjem veze ne sklanja seumetnuta informacija iz

AutoCAD crte a.Umjesto toga sklanja se veza sa povezanim dokumentom. Vezase prekida kada nije du a poreba za a uriranje informacije.

uriranje ,mijenjanje i ukidanje postoje ih OLE vezaAuto Cad podr ava Windows oblike nazvane object linking and embedding(OLE).Kada koristite PASTESPEC za umetanje povezanog objekta na AutoCAD crte izjedne aplikacije,koju podr aje OLE odr ava se veza objekta sa izvornimkatalogom.AutoCAD-ovo je postavljanje tako da mo e automatski ili manuelno da a uriraveze kada je informacija na izvornom dokumentu promjenjena.Slika lijevo pokazuje vam alternativni izbor komande da se izlo i Links dialogbox.Na dialog box-u se prelistavju i modificiraju povezani fajlovi i objekti.



Da specificirate drugu izvornu aplikaciju za ugra eni objekat kliknite mi omdesno na ugra eni objekat i odaberite Convert iz kratkog menu-a da se izlo iConvert dialog box Prikazan na slede oj straini.

Aktuelni tip (Current Type) :Izlo i se tipobjekta koji konvertirate ili aktivirateTip objekta (Object type):Izlo i se listaraspolo ivih objekata.Ovaj list se koristiza selekciju jednog novog tipa zaugra eni objekt.Konvertujte za(Covert to):Konvertira seugra eni objekat za specificirani tip ispodObject Type.

Aktivirajte kao (Activate As) :Otvara se ugra eni objekat kao odabrani tip ispodObject Type ali se povra a objekat kao aktuelni tip posle preure ivanja.Izlo ite kao ikonu (Display as Icon):Izla e se ikona izvorne aplikacije na AutoCADcrte u.Dvostrukim klikanjem na ikonu izlo i se povezana ili ugra ena informacija.Da se konvrtuju zalijepljene informacije za AutoCAD-ov format

1. Iz Edit menija se izaber Paste Special.2. U Paste Special dialog box-u se odabere Paste.3. Iz liste formata se odabere Picture.4. izabere se OK

Promjena ikone :

Izlo i se Change Icon dialog box Ovaopcija je raspolo iva samo ako odabereteDisplay as Icon.Rezultat:) Opisuje se rezultat odabranihopcija.Mijenja se ikona koja reprezentuje jedanugra eni li povezani objekat na AutoCADcrte u.Icon :Specificira se ikona da reprezentujejedan ugra eni ili povezani objekat.

Aktuelan(Current) :Specificira se aktuelno odabrana icon-a.Osnovno postavljanje (Default) :Specifira se osnovna (default) icona za izvornuaplikaciju.Iz fajla (From File) :Specifira se jedna icona iz jednog kataloga (va i tipoviuklju uju EXE, DLL i ICO).Oznaka (Label) :Specificira se jedan natpis za ikonu.AutoCAD izlo i tip katalogaako ne specificirate na drugi na in.Prlistavanje (Browse) :Izlo i se Browse dialog box (a standard file selection dialogbox), na kojem mo ete izabrati ikonu iz jednog kataloga.



Pregled komandi ugra ivanja i povezivanja OLE objekata na crte imaINSERTOBJ :Ume e jedan povezan ili ugra en objekat.OLELINKS:A urira ,mijenja i zatvara postije e OLE veze.OLESCALE:Kontroli e veli ine,scale i drugih osobina izabranog OLE objekta.OPTIONS:Pode avaju se Auto CAD postavljanja.PASTESPEC :Ume u se podaci iz Clipboard-a iCOPYBASE :Kopiraju se objekti sa specificiranjem bazne ta keCOPYCLIP :Kopira objekte za ClipboardCUTCLIP :Kopiraju se objekti za Clipboard i uklanjaju se sa crte aPASTEBLOCK :Lijepe se kopirani objekti kao blokPASTEORIG:Lijepi se kopirani objekat na novi crte kori tenjem kordinataorginalnog crte aUme u se podaci iz Clipboard i kontroli u se podaci formata. WMFIN :Uvozi se jedan Windows metafileWMFOPTS :Postavlja se opcija za uvoz WMFINWMFOUT : paraju se objekti za jedan Windows metafileWMFBKGND:Kontrolo e se izlaganje pozadine AutoCAD-ovih objekata.WMFFOREGND :Kontroli e se boja prednje strane AutoCAD-ovih objekata.OLEHIDE system varable ;Type: Integer;Saved in: RegistryInitial value: 0Kontroli e se izlaganje OLE objekata u AutoCAD-u postavljanjem dole navedenihvrijednosti varijabli posle komande OLEHIDE na komandnu liniju.0 Svi OLE objekti su vidljivi.1 OLE objekti su vidljivi samo na papir prostoru (paper space)2 OLE objeti su vidljivi samo u prostoru modela.3 OLE objekti nisu vidljivi.OLEHIDE varijable uti u na izlaganja i na ekranu i na tampanju.Povla enje objekata u Auto CADVi mo ete povla iti objekte ili podatke iz drugih aktivnih aplikacija u AutoCAD.Kad povla ite objekte u Auto CAD iz drugih aplikacija oni se ugra uju ucrte ,ali se ne povezuju.Obadvije aplikacije i Auto CAD i druga aplikacija morajubiti aktivni i vidljivi na ekranu.Druga aplikacija mora podr avati metode povu i iispusti (drag and drop) Na primjer vi mo ete povu i cijele kataloge iz WindowsExplorer u Auto CAD.Odabirom i povla enjem objekata iz otvorene aplikacije u Auto CAD je isto kaoisjecanje i lijepljenje objekata.Objekti su isje eni i pomjereni iz druge aplikacije izalijepljeni u Auto CAD.Za povla enje I kopiranje objekata u Auto CAD izorginalnih aplikacija pritisnite tipku na tastaturi CTRL dok povla ite objekte.Kontrolisanje kvaliteta tampanja OLE objekata Sa sistemom variabli OLEQUAAITY se kontroli e nivo kvaliteta tampanja novoumetnutih Ole objekata.Osnovna vrijednost ove varijable je 1 kojom se postavljajuOle objekti za nivo text kvaliteta.Vrijednost varijabli se mo e odrediti prema dolenavedenoj tabeli.



Value Zna enje0 Linije umjetni kog kvaliteta takve kao na ugra enom ar afu

(Line art quality,such as an embedded spreadsheet)1 kvaliteta text-a takvog kao na ugra enom Word dokumentu

(Text quality,such as embedded Word dokument)2 grafi ki kvalitet,takav kao na ugra enom objektu karte

(Graphics quality such as pie chart)3 Fotografski kvalitet (photograph quality)4 Visoki fotografski kvalitet(High-quality photogrph quality)

Desno klikanjem na dugme mi a pojavljuje se kratki menu iz kojeg birateProperties.Tada se pojavljuje Ole Prpoperties dialog box gje se na listi Ole plotquality nalaze gore tabelarno navedeni kvaliteti plotiranja bitmaps slika,onda saliste odaberete jednu opciju koja najvi e odgovara. Na listi se nalaze slede e opcijeLine artTextGraphics PhotogrphHigh quality photographZavisno od tipa OLE objekata na va em crte u mo e biti potrebe da se maloekspermenti e da se ostvari eljeni rezultat.Startujte komandu PLOT.Na Plot dialogbox-u izaberite Plot device tab,a onda kliknite na Properties dugme.Na PlotConfiguration dialog box-u odaberite Device and Document Settings tab i pro iriteGraphics node(klikanjem na + znak podesite za Word Graphics) Odaberite RasterGraphic da se izlo e povr ine Raster Images na donjem dijelu dialog box-a.Ovapovr ina sadr i tri slajd bara.(Primjetite da mogu nosti promjena ovih postavljanjazavise od device driver ne svih drivers podr ki ovih oblika) Pomjerite OLE sliderna Best.Ako jo uvijek OLE objekat nije dovoljnog kvaliteta vi mo ete pomjeritiTrade-off bar prema Fewer colors.Ovo e pove ati o trinu slike na u trbreduciranja broja boja i vi e je korisno kad se plotira za monochrome plottingdevice.

paranje i pregledanje slajdovaJedan slajd je slika Auto CAD-odove grafike na ekranu,zarobljena na specijalnomkatalogu nazvatom slide file.Jedanput zarobljen slajd mo e se brzo ponovo vratitina ekran da se pregleda.Slajdom zarobljene slike-crte i Auto CAD-a izgledaju kaoaktuelni viewport uklju uju i sklonjene linije i osjen enja.Me utim slajd je samozarobljena slika,ali nije crte .Slajdovi jednostavno se trenutno pokazuju na ekranuda se vidi kako izgledaju.Oni se ne mogu prure ivati na Auto CAD-u.Slajd katalozinisu kompatibilni sa mnogim programima sa kojima se vr i preure ivanjeslika.Jedini na in je da se prethodno preuredi crte pa da se onda izvr izarobljavanje crte a kao slajda.Mada su mogu nosti slajdova ograni ene sa njima se posti e nekoliko ciljeva.Onisu osnova za menus ikone i mogu se koristiti za izlaganje pojavljivanja razli itih



ogra enih otvora na razli itom ablonima dialog box-ova.Slajdovi se mogukoristiti za reprezentovanje va ih crte a ili upu ivanje jednog slajd crte a dok seradi na jednom razli itom crte u.Kad gledate jedan slajd privremeno se sklanja va aktuelni crte .Kad osvje iteizlaganje aktuelnog crte a (na primjer zomujete i sl) slika slajda nestaje i vistepovratili aktuelni crte na ekran.Vi ne mo ete tampati slajd na tampa u dok jeon,izlo en.na.ekranu.Kreiranje slajdova (Creating Slides)Da se kreira jedan slajd koristite aktuelni pogled na va em crte u.Slajdom se neuklju uju objekti koji nisu aktuelno vidljivi.Sadr ina slajda je zavisna odaktuelnog prostora va eg crte a.Na model prostoru slajd se pokazuje samo kaoaktuelni viewport.Na dokumentu prostora (paper space),slajd sadr i sve vidljiveviewport-e..Da se kreira jedan slajd starta se kmanda sa komandne linije:1.Command : MSLIDE se upi e i pritisne Enter da se pojavi Create Slide dialogbox.Dialog box je jedan standardni dialog box na kome se vr u definisanja. 2.Na Create Slide dialog box specificirajte ime slajda koje elite.Formirajte mapuu kojoj e se parati slajd pod izabranim imenom3. Kliknite Save

Aktuelni crte se zadr ava naekranu,a slajd je u paran direktnona ime koje ste odabrali.Ako eliteda ga imate na jednoj mapi ondaprethodno formirajte mapu u kojojmo ete da parate sve slajdovekoje elite kreirati na toj mapi.Nagore navedenoj slici Create Slidedialog box-a mo ete sve to dauraditeBilje ka:Prije nego to kreirate

jedan slajd,koristite sve Auto CAD-ove komande da se izlo i i da se kreiraegzaktno crte onako kako elite da bude zarobljen na slajdu.Ako elite zarobitiskrivene linije ili osjen en pogled onda koristite HIDE i SHADE komande prijekreiranja slajda.Ako je kreiranje slajda iz Model Space sa vi ezna nim viewport-ima u inite lijevi donji viewport kao aktuelni i onda kreirajte slajd.Kori tenjemMSLIDE komande na nekom drugom viewport-u kreira se prazan katalog slajda.Dakle MSLIDE komanda ne e zarobiti jednu rendering sliku.Pregledanje slajdova (Viewing slides)Posle kreiranja slajdova vi ih neki puta mo ete pregledati u Auto CAD-ukori tenjem VSLIDE komande kojom se izlo i neki slajd na aktuelnom viewport-u.Da se pregleda jedan slajd uradite slede e:1. Command : VSLIDE se upi e i pritisne Enterda se pojavi Select Slidedialog box.



2.Specificirate na dialog box-u ime fajla kojeg elite pregledati.3.Kiknite OpenAuto Cad izlo i slajd aktuelnog viewport-a.Bilje ka:Slajd slika je uklju ila sve boje,tipove linija,i ekransku resolution uvremenu kreiranja slajda.Ako izla ete slajd koji sadr i osjen ene slike sa visokomresolution onu sa kojom ste kreirali slajd,crne linije se mogu pojaviti na osjen enojslici.Da se izbjegne ovaj problem,maximirajte Auto CAD-ov ekran i postavite va eizlaganje sa najvi om mogu om resolution,kad radite slajd kataloge, to je prakti noako e se ovi katalozi izlagati na razli itom sistemu.Kreiranje i kori tenje slajd biblioteka (Creating and Using Slide Libraries)Mada Auto CAD se koristi slajdovima kao osnovom za ikone i prethodne otvoreobrazaca vi ne ete na i neke slajd kataloge u razli itim Auto CAD-ovimimenicima,zbog toga to su oni uskladi teni u biblioteci slajd kataloga.Slajdbiblioteke kombinuju vi ezna ne individualne kataloge u pojedina nomkatalogu,koji omogu uje lak e rukovanje individualnim katalozima.Auto CAD je snabdjeven sa jednim korisnim programom (SILDELIB.EXE) kojikombinuje nekoliko slajd kataloga u jednu slajd biblioteku.Da kreirate jednu slajdbiblioteku morate prvo kreirati individualno slajd kataloge sa MSLIDE komandoma onda pustiti SLIDELIB program.kojim se ita jedna lista imena slajd kataloga izjedne liste kataloga.Vi mo ete kreirati ovu listu kataloga sa nekim ward processor-om koji ima mogu nosti kreiranja jednog ASC text kataloga,kao to su WindowsNotepad ili Wardpad ili jedan ward processor takav kao Micrisoft Word( paranjemva eg dokumenta kao jednog text kataloga).Svaki individualni slajd katalogpojavljuje se na separatnoj liniji sa ili bez tim SLD file extension.Ako su katalozislajdova uskladi teni na razli itim imenicima na bilo koji na in vi treba da uklju itepre icu -stazu(path),zbog toga to staze(paths) nisu u te eni u rezultiraju esadr aje sladova biblioteke .Slede om listom se ilustruje jedna tipi na slajd listakataloga.slide 1slide2C:\sample\slide3Slide4.sldPreuzimanjem je ova lista u parana kao SAMPLE.TXT kojim bi kreirali katalogbiblioteke nazvat MYSLIDES.SLB kucanjem slede eg niza komandi na DOSprompt:SLIDELIB MYSLIDES<SAMPLE.TXTUpozorenje:Duga ko ime kataloga nije podr ano u slajd biblioteci.Na nesre u SLIDELIB program ne pravi pripreme za a uriranje slajd katalogabiblioteke.Da se doda ili izbri e jedan slajd iz kataloga biblioteke vi moratepreurediti listu i ponovo kreirati katalog biblioteke.A da uradite ovo svi orginalniktalozi moraju biti na raspolaganju,malo ne to pora avaju a svrha slajdkataloga.Na sre u nekoliko nezavisnih istra itelja su kreirali programe koji



zaobilaze ova ograni enja.Jedan takav program Slide Manager je obezbje en nakompanijinoj web stranici.Savjet: Ako kreirate slajdove i predvidite koje ete kasnije trebatipreurediti,uvjerite se dali su u parani orginalni katalozi crte a iz kojeg su slajdovigenerisani.Pregledanje slajdova u paranih u katalozima biblioteke.Kada ste koristili odabrani katalog dialog box-a kreiran sa VSLIDE komandom daodaberete slajd za izlaganje vi ste mogli izabrati samo kataloge slajda.Da sepregleda jedan slajd u paran u katalogu slajd biblioteke vi morate biti u stanju dana ete ulazno ime biblioteke zajedno sa imenom slajd kataloga.Premda je AutoCAD omogu io da se ovo uradi kao dio menija i Auto Lisp-a i drugih dodatnihprograma za odre en ulaz biblioteke i slajda vi morate primjeniti VSLIDEkomandu na komandnoj liniji.Da uradite tako,vi prvo morate onesposobiti filedialog box koji je normalno izlo en.FILEDIA sistem varijabli kontroli e dali Auto CAD izla e file dialog box-ove.Kada za nju postavite vrijednost 1 Auto CAD se koristi dialog box-ovima bilokad da se to mora podsta i za ime kataloga.Ako mijenja vridnosti FILEDIA na 0bilo kako, dialog box nije izlo en omogu eno ti je da u na komandnu liniju saimenom biblioteke.Posle mijenjate FILEDIA vrijednosti da se izlo i slajd u paranu jednoj slajd biblioteci kori tenjem VSLIDE komande.Startujte VSLIDE komandui kad budete obave teni za ime slajd kataloga ukucajte slede e:Library (slide name)Gdje je library ime kataloga biblioteke (uklju uju i neke neophodne pathinformacije) i ime slajda je individualni slajd u katalogu biblioteke.Na primjer akoelite pregledati slajd TOPVIEW u slajdu biblioteke MYSLIDE u paran na

SAMPLES imeniku na D drive koristite slede i niz komandi:Command: VSLIDESlide file <default>:D\SAMPLES\MYSLIDE(TOPVIEW)