Islamska zajednica u Bosni i HercegoviniUniverzitet u SarajevuFakultet islamskih nauka u Sarajevu

Auguste Comte

Sarajevo, 2015.

Islamska zajednica u Bosni i HercegoviniUniverzitet u SarajevuFakultet islamskih nauka u Sarajevu

Auguste Comte

Ime i prezime: Amina MujelaMentor: ass. mr. Samedin KadiPredmet: Historija filozofije IISmjer: teolokiNain studiranja: redovan studentBroj indeksa: 3510

Sarajevo, april, 2015.

Sadraj

Uvod4ivot5Zakon tri faze5Drutvo6Religija humaniteta8Pozitivizam9Zakljuak10

Uvod

Nijedan ovjek, naravno, nije u stanju da utemelji itavu jednu oblast novina u filozofiji - stoga ima mnogo onih koji su dali svoj doprinos svakoj fazi filozofske misli. Posebno mjesto se izmeu ostalih daje francuskom autoru Augusteu Comteu (1798-1857), ako ni zbog ega drugog, onda zbog toga to je on zapravo izumio rije sociologija". Comte je u poetku koristio izraz drutvena fizika", ali istim izrazom sluili su se i neki od njegovih intelektualnih suparnika tog vremena. Comte je eleo da napravi razliku izmeu svojih misli i njihovih, pa je skovao izraz sociologija", kako bi opisao predmet koji je htio da utemelji. Comteovo miljenje odraavalo je burne dogaaje njegovog vremena. Francuska revolucija unijela je znaajne promjene u drutvu a rast industrijalizacije mijenjao je tradicionaini ivot francuskog stanovnitva. Comte je nastojao da stvori nauku o drutvu koja bi mogla da objasni zakone drutvenog svijeta isto onako kao to su prirodne nauke objasnile funkcionisanje fizikog svijeta. Iako je Comte uvidio da svaka nauna disciplina ima svoj predmet izuavanja, vjerovao je da sve one dijele nain miljenja i nauni metod koji ima za cilj da otkrije univerzalne zakone. Kao to nam otkrie zakona u prirodnom svijetu omoguava da kontroliemo i predvidimo dogaaje oko nas, otkrivanje zakona koji upravljaju ljudskim drutvom moe nam pomoi da oblikujemo nau sudbinu i unaprijedimo blagostanje ovjeanstva. Comte je obrazlagao da se drutvo podreuje nepromenjivim zakonima na skoro isti nain kao to to ini fiziki svijet. Comteova vizija sociologije jeste sociologija kao pozitivna nauka. Verovao je da sociologija treba da primjeni iste stroge naune metode u izuavanju drutva kao to ih fizika ili hemija koriste da bi ispitale fiziki svet.

ivot

Auguste Comte roen je 19. januara 1798. u Monpelieu u Francuskoj u monarhistikoj katolikoj porodici, koja je jako utjecala na njegova kasnija shvatanja. Upisao se na politehniku u Parizu. To je bio uveni fakultet, koji je bio poznat po privrenosti francuskim idealima republikanizma i progresa. Politehnika je bila zatvorena 1817, da bi se napravila reorganizacija. Zbog toga je Comte napustio te studije i preao je na medicinu. Kada se Vrativi se u Monpelie, Comte je doao u sukob sa svojom porodicom privrenoj katolianstvu i monarhizmu. Zbog toga se ponovo zaputio za Pariz, gdje je zaraivao radei sitne poslove. U augustu 1817. postao je student i sekretar grofa Sen Simona, koji je uveo Augustea Comtea u intelektualno drutvo. Comte se 1824. raziao sa Sen Simonom zbog nepremostivih meusobnih razlika.Comte je tada znao da eli da radi na filozofiji pozitivizma. Taj plan je publikovao 1822. kao Plan naunih prouavanja za reorganizaciju drutva.

Zakon tri faze

Da bi se onako kako treba objasnila prava priroda i bitni karakter pozitivne filozofije, neophodno je baciti najprije jedan opti pogled na progresivni hod ljudskog duha, posmatran u cjelini: jer se bilo koje shvatanje moe upoznati jedino kroz njegovu historiju. Izuavajui tako cjelokupni razvitak ljudske inteligencije u njenim razliitim oblastima aktivnosti, od njenog prvog najposrednijeg poleta do naih dana, Comte je otkrio veliki osnovni zakon koji je potinjen po stalnoj nunosti, i koji moe biti vrsto zasnovan, bilo na racionalnim dokazima koje prua poznavanje naeg sastava, bilo na historijskim provjeravanjima koja proistiu iz paljivog ispitivanja prolosti. Taj zakon se sastoji u tome to svako od naih glavnih shvatanja, svaka grana naih saznanja, prelazi postupno kroz tri razliita teorijska stanja: teoloko ili fiktivno stanje; metafiziko ili apstraktno stanje; nauno stanje ili pozitivno.Drugim rijeima, ljudski duh, po svojoj prirodi, upotrebljava redom u svakom od svojih istraivanja tri metode filozofiranja iji se karakteri bitno razlikuju a ak su u osnovi i suprotni: najprije teoloku metodu, zatim metafiziku i najzad pozitivnu. Otuda tri vrste filozofije, ili optih sistema shvatanja skupu fenomena, koje se meusobno iskljuuju: prva je nuna polazna taka ljudske inteligencije; trea, njeno stanje utvreno i definitivno; druga jedino ima za svrhu da poslui kao prelaz. U teolokom stanju ljudski duh, usmjeravajui prvenstveno svoja istraivanja ka unutranjoj prirodi bia, poetnim i krajnjim uzrocima svih posljedica koje ga pogaaju, jednom rjeju ka apsolutnim saznanjima, predstavlja fenomene kao proizvod direktnog i neprekidnog djelovanja natprirodnih sila, manje ili vie brojnih, ija samovoljna intervencija objanjavasve prividne anomalije vasione. U metafizikom stanju, koje je u osnovi samo jedna obina opta modifikacija prvoga, natprirodne sile su zamenjene apstraktnim silama, istinskim entitetima (personificiranim apstrakcijama) svojstvenim raznim biima svijeta, koji su u stanju da stvore sve posmatrane fenomene ije se objanjenje onda sastoji u tome da se dodijeli svakom od njih odgovarajui entitet. Najzad u pozitivnom stanju, ljudski duh, uviajui nemogunost da stekne apsolutne pojmove, odustaje da trai porijeklo i svrhu vasione i da upozna unutranje uzroke fenomena da bi se jedino prihvatio da otkrije, dobro kombinovanom primjenom rezonovanja i posmatranja, njihove stvarne zakone, to jest njihove stalne odnose sukcesivnosti i slinosti. Objanjenje injenica, svedeno tako na njihove stvarne granice, od sada je samo uspostavljena veza izmeu razliitih posebnih fenomena i nekih optih injenica iji se broj sve vie umanjuje progresom nauke. Teoloki sistem je dostigao za njega najvie mogue savrenstvo kad je boansku silu jednog jedinog bia stavio mjesto mnogobrojnih nezavisnih boanstava koje je mata prvobitno bila stvorila. Na isti nain, posljednja rije metafizikog sistema sastoji se u tome da se shvati, umjesto razliitih posebnih entiteta, jedan jedini veliki opti entitet, priroda, posmatrana kao jedini izvor svih fenomena. Isto tako, savrenstvo pozitivnog sistema, kojem on neprestano tei, mada je vrlo vjerovatno da ga ne moe nikad dostii bilo bi u tome da je u stanju da predstavi razne fenomene koji se mogu zapaziti kao posebne sluajeve jednog jedinog opteg fakta, kao to je, na primjer, gravitacija.

Drutvo

Comte je istakao da se drutvene pojave, najsloenije i najpromjenljivije, najkasnije nastale u razvoju prirode, upravo zato i najtee nauno tano saznati. Drutvo, najsloenija pojava u prirodi, odreeno je svim prostijim pojavama nastalim prije njega, ali se ne moe svesti na njih, pa zato sociologija mora da se slui rezultatima svih prethodeih joj nauka, koje prouavaju pojave nastale prije nastanka drutva. U drutvu, npr., imaju velik utjecaj bioloki inioci, ali se ono ne moe svesti na njih, pa se zato sociologija ne moe svesti na biologiju nego mora biti nauka vrsti, a ne pojedincu, kao biologija. Zato se po Comteu ljudsko drutvo i ne moe objasniti voljom i svjeu pojedinaca nego njihovim povezanim delovanjem u drutvu kao cjelini. Usljed toga je drutvo historijska pojava, jer u njemu prethodna pokoljenja djeluju na sljedea i zato se ono, za razliku od ivotinjskog drutva, razvija. Otud i historijski metod u sociologiji. Odavde logiki izlazi i podjela sociologije na dva dijela: U prvom se prouava sastav ljudskog drutva (drutvena STATIKA), a u drugom razvoj drutva (drutvena DINAMIKA).U razvoju drutva svaki kasniji stepen nuno je odreen prethodnim stepenom, odn. stepenima. Time Comte utvruje jedan osnovni uzroni nain razvoja drutva, nasuprot svom naelnom stavu da sociologija ne utvruje uzrone veze meu pojavama nego samo njihove stalne odnose istovremenog sapostojanja (koegzistencije) i historijskog sljedovanja. Drutvena statika ispituje uzajamne akcije i reakcije koje neprekidno vre jedni na druge bilo koji dijelovi drutvenog sistema. Ovim Comte izraava svoj uveni osnovni stav po kome su svi sastavni inioci drutva u neprekidnoj uzajamnoj vezi i skladu (consensus) i duboko utiu jedni na druge. Ovo je jedna od najvanijih misli i jedna od osnovnih postavki sociologije uopte. injenica je zaista da su sve drutvene pojave meusobno povezane i da se istovremeno razlikuju od drutva do drutva, ime je i odreen opti tip datog drutva, razliitog od ostalih. U dva razliita tipa drutva, pored postojanja razliitih vrsta pojava, jer se drutva razvijaju i javljaju se nove pojave, kao to i nestaju stare, ovo Comteovo naelo utvruje i injenicu da su i pojave u sutini iste vrste razliite u raznim tipovima drutva, jer tip drutva proima sve pojave i ujednaava ih u crtama osobenih za sebe. Razmatrajui sastav drutva, Comte utvruje da izmeu ovjeanstva (ije stvari predstavlja jedno jedinstveno, najobuhvatnije drutvo, pa je kao takvo osnovni predmet sociologije) i pojedinca (koji je predmet biologije, a ne sociologije) postoje ue drutvene zajednice, od kojih su glavne dve porodica i domovina, odn. narod. U porodici, kao osnovnoj drutvenoj zajednici, razvija se ljudska drutvenost, koja je bioloki instinkt (raanje potomstva, ljubav). Ali u njoj ima i isto drutvenih elemenata (saradnja u materijalnoj proizvodnji i vaspitanja podmlatka). Porodica se time razlikuje od ireg drutva, u kome postoji podjela rada i racionalno se usklauje proizvodnja i cijeli drutveni ivot. Narodi, kao ira drutva, usred tenje za proirenjem, jednom se moraju ujediniti u ovjeanstvo kao jedinstveno drutvo. Drutvo poiva na prirodnoj ljudskoj drutvenosti, ali je ovu drutvenost konkretno uobliila i razvila historija tokom vremena razvijajui poetne ljudske bioloke dispozicije. Ukoliko se drutvo vie razvija, utoliko historijski inilac igra sve vaniju ulogu u oblikovanju drutvene prirode ljudi i u samom sastavu i razvoju drutva. Tako je ljudsko drutvo sve vie tvorevina sopstvene historije nego prvobitnog biolokog inioca i danas je vie odreeno naslijeem dobijenim od prethodnih pokoljenja nego biolokim iniocem, to znai da, kako kae Comte, mrtvi vladaju ivima, kao to se i samo ovjeanstvo kao cjelina sastoji vie od mrtvih nego od ivih, jer tvorevine mrtvi hive u ivima. Pomenuti sklad meu raznim sastavnim dijelovima drutva, odn.drutvenim pojavama, proizvod je kako istovetne drutvene osnove tako i usklaivanja jednih dijelova drugima svjesnim putem. Spontano nastali sklad se izraava u drutvenom redu, jednom od najvanijih pojmova Comteove sociologije, koji se i odrava spontano, samim djelovanjem sklada iji je izraz. Ali on ispravno podvlai da tom spontanom drutvenom redu treba da se prilagodi i s njim uskladi i politiki sistem drutva, odn. drava, kao vaan inilac njegovog odravanja, to vai i za pravo. Uporedo s razvojem drutva, porodica, zasnovana na instinktu, igra sve manju, a drutvo kao ira cjelina sve veu ulogu, utemeljenu prvenstveno na podjeli rada, produbljivanju razlika izmeu ljudi, koje je njena posljedica, racionalnom postupanju umjesto instinktivnog, uvrenju solidarnosti nastale usljed podjele rada, to e sve odvesti ujedinjavanju ovjeanstva.Auguste Comte smatra da se u strukturi drutva razlikuju etiri klase: Spekulativna klasa, koju ine predstavnici naune, filozofske i estetske djelatnosti i ona zauzima najvii poloaj u drutvu; Praktina klasa, koju ine predstavnici proizvodnje i prometa (bankari,trgovci i preduzetnici); Poljoprivrednici i Radnika klasa.Drutvena dinamika je tijesno vezana s pojmom drutvenog napretka. Ona treba da bude opta teorija prirodnog napretka ovjeanstva. Ona treba da prouava uzroke i zakone drutvenih promjena. Na karakter dinamike drutvenog organizma utjeu razni elementi, kao na primjer miljenje ljudi, rasa, klima, zakonodavstvo itd. Drutvena dinamika ukazuje na postupni razvoj ovjeanstva. Prema Comteu, drutveni progres znai razvoj ljudske moi, odnosno inteligencije. Znai i materijalnu evoluciju, jer pokretaka snaga tog razvoja je sama ideja, intelektualna snaga ljudske prirode.Comte je nastojao da stvori nauku o drutvu koja bi mogla da objasni zakone drutvenog svijeta isto onako kao to su prirodne nauke objasnile funkcionisanje fizikog svijeta. Iako je Comte uvidio da svaka nauna disciplina ima svoj predmet izuavanja, vjerovao je da sve one dijele nain miljenja i nauni metod koji ima za cilj da otkrije univerzalne zakone. Kao to nam otkrie zakona u prirodnom svijetu omoguava da konroliemo i predvidimo dogaaje oko nas, otkrivanje zakona koji upravljaju ljudskim drutvom moe nam pomoi da oblikujemo nau sudbinu i unaprijedimo blagostanje ovjeanstva. Comte je obrazlagao da se drutvo podreuje nepromjenjivim zakonima na skoro isti nain kao to to ini fiziki svijet. Tumaenje vjere kao rezultat neznanja po rijeima Augustea Comtea, Spencera i drugih u potpunosti objanjava pomenute dvije varijante ovjekovog bia. Gledita Augustea Comtea se baziraju na tumaenju uzronosti dogaaja, odnosno on eli istai da je ovjek u sutini prihvatio princip uzronosti. Meutim, poto praljudi nisu poznavali glavne uzronosti dogaanja, oni su te dogaaje pripisivali nizu nevidljivih bia i bogova. Prema tome, ovo bi bilo jedno tumaenje o ovjeku sa gledita Augustea Comtea, poput onoga koji mi iznosimo u vezi ovjekovog monoteizma ako je vezano za odreeni nivo spoznaje. Auguste Comte je objasnio i iznio samo teoretsko-intelektualistiko opravdanje pomenute teme, dok je Spencer objasnio korijene oboavanja, kada se ono prvi put javilo istakavi da je poelo sa oboavanjem sila iz prirode i to u vidu podnoenja rtvi, zavjeta, odobrovoljenja mone sile od strane slabih, nemonih ljudskih bia.

Religija humaniteta

Comte je bio konzervativac, grozio se revolucionarnog nasilja i htio je potovanje poretka umjesto revolucionarnog haosa, potovanje autoriteta, slogu umjesto borbe, ljubav, altruizam i solidarnost svih lanova drutva i cijelog ovjeanstva. Da se sve to ostvari, mora se uspostaviti duhovno jedinstvo drutva u cjelini, jer ako ono ne postoji, umesto sloge i sklada u drutvu vladae nered i borba. Drutveno jedinstvo je ranije ostvarivano religijom (teologijom) u prvoj epohi, a u drugoj metafizikom, ali oba sredstva su nenauna, neprihvatljiva za savremeno doba, kad su ljudi doli do pozitivnog, istinskog znanja, koje daje nauka. Stoga ova mora biti temelj drutvenog preobraaja, preko pozitivne filozofije, koja je jedna vrsta sinteze nauke. odn. sintetika nauka. U tom osobito vanu ulogu ima sociologija, kao nauka drutvu. Dodue, Comte je smatrao da se pomo mora pozvati ne samo nauka nego i religija, jer ona moe da pokrene oseanja ljudi i da ih neposredno i snano motivie za akciju, pa i na rtvu radi, preobraaja drutva i uvrenja njegove postojanosti u jedino ispravnom drutvenom poretku. Ali i ta nova religija, kojom on hoe da zamijeni staru, fantastinu religiju, upravo stoga i nije prava religija. To je nova, u stvari razumska, nauna religija, slina onoj iz Francuske revolucije. Njena vanjska strana, ritual i neka vrsta misticizma u ovome, lii na staru religiju, ali njena unutranja strana, njen sadraj je u stvari nauka, odn. nauni zakljuak ureenju drutva i ponaanju ovjeka. Njeno boanstvo je zato ovjeanstvo naoruano znanjem, koje on naziva Veliko bie. Teko je objasniti ovakav preokret u Comteovim shvatanjima, ime je porekao svoje osnovne dotadanje stavove. Objanjenje utjecajem njegove prijateljice Clotilde de Vo, iako moe neto doprinjeti objanjenju, svakako ne moe objasniti glavno. U njemu se oigledno desio neki snaan unutranji prevrat, koji mora da ima dublju osnovu od uticaja, makako vanog, jednelinosti. Tako je njegov pozitivistiki sistem sociologije i njene primene u praksiostao nezavren, a padom u misticizam Comte je iznevjerilo samog sebe. To ipakne moe smanjiti njegov znaaj za nastanak sociologije.

Pozitivizam

Auguste Comte je smatrao da je nauno znanje jedino istinsko znanje i teio je da NAUNI METOD proiri na prouavanje i opisivanje svih pojava, ukljuujui i ljudsko drutvo i psihologiju. Po analogiji sa teorijom evolucije, Comte je smatrao da je ljudska misao napredovala od teoloke faze, preko metafizike, do naune, i da je ova poslednja faza uinila prethodne dvije zastarjelim.Kao pozitivna nauka (a nauka je istinska nauka samo ako je pozitivna), sociologija treba da primenjuje pozitivne metode, ime Comte osniva svoj nauno-filozofski pravac, pozitivizam. Pozitivni metod uzima u obzir samo pozitivno utvrene injenice, tj. injenice date u iskustvu. One se mogu nesumnjivo iskustveno utvrditi, obavezno su iste za sve koji se tim metodom slue. I moda vanije od toga te injenice u svom skupu meusobno se objanjavaju daju takoer iskustveno provjerljive zakone drutvenog sastava i razvoja, to potvruje historija drutva. Za objanjenje drutva nema potrebe pribjei nikakvim spekulacijama: injenice su jasne, makar i ne bile proste.Stvarnost je data tako rei na dlanu treba samo dobro otvoriti oi.

Zakljuak

Auguste Comte (Ogist Kont, Montpellier, 19. januar 1798. - Pariz, 5. septembar 1857.), francuski matematiar, filozof i osniva sociologije kao moderne, pozitivne, nauke o drutvu. Auguste Comte je osniva pozitivizma, filozofskog pravca koji odbacuje svaku metafiziku i uzima iskustvo kao jedini izvor pozitivne spoznaje. Umjesto da se gubi u idealistikim pekulacijama, ljudska misao treba da prijee iz teoloke i metafizike faze u filozofsku, tj. pozitivnu; da se posveti prouavanju pozitivno utvrdljivih injenica, tj. same stvarnosti. Sve nauke, od matematike kao najapstraktnije preko astronomije, fizike, hemije, biologije, konvergiraju prema nauci o ljudskim drutvenim odnosima, tj. prema sociologiji. Socijalna fizika dijeli se na socijalnu statiku i socijalnu dinamiku. Statika prouava pojedince, porodicu i drutvo, vrste uvjete egzistencije drutva, uvjete ravnotee drutvenog organizma, a dinamika zakone njegova napretka kojemu su pokreta ideje. Praktini cilj sociologije mora biti organizacija drutva na principu pozitivne nauke. Comte je prvi mislilac koji je zakone o razvoju ljudskog drutva povezao u jedinstven sistem i tako zadao temelje buroaskoj sociologiji odnosno graanskoj sociologiji. On napredak drutva shvata kao kvalitativni razvoj u okviru postojeeg reda, kao evoluciju koja ne zna ni za kakve bitne preobraaje ni revolucionarne skokove u novo kvalitativno stanje. Pojave u drutvu kao i njegovi meusobni odnosi, ispituju se prema njihovoj vanjskoj "koegzistenciji i sukcesiji" empiriskim utvrivanjem i usporeivanjem. No on ne istraije uzorke koje te promjene raaju, osnovne pokretake snage drutva, nego samo ralanjuje okolnosti pod kojima su te pojave nastale, i onda ih povezuje po redu i slinosti. Politike i ekonomske promjene po njemu nemaju uticaja na drutveni proces osim ako s njima nije povezana i moralna metamorfoza individuuma. Zato je zadaa pozitivistike politike da moralno preporodi drutvo, da egoizam zamjeni altruizmom. To znai da izmiri antagonizam klasa, u prvom redu radnike klase, takozvanim pozitivnim odgojem. Filozofi pozitivisti trebali bi imati vodeu ulogu u duhovnom ivotu. Smisao Comteovog pozitivizma u svojim krajnjim drutvenim posljedicama je izgradnja i uvanje kapitalistikog poretka.

Literatura

Filipovi, Vladimir, Klasini njemaki idealizam i odabrani tekstovi filozofa, Nakladni zavod matice Hrvatske, Zagreb, 1982.