1) Modeli i vlersimit te aktiveve te kapitalit (CAPM), a)perdorimi i ketij modeli,b)te metat e ketij modeli ( problemet qe ai injoron)?Modeli CAPM te riskut dhe kthimi?

• Modeli i vleresimit te aktiviteteve te kapitalit CAPM eshte metode per te matur riskun e nje letre me vlere nepermjet matjes se bashkevariances se zoterimeve qe perbejne nje portofolie. CAPM pohon se i vetmi rrezik i vleresuar nga investitoret potencial eshte risku sistematik, sepse eshte ky i vetmi risk i cili nuk mund te shmanget nepermjet diversifikimit. CAPM nenkupton se te gjithe investitoret do te mbajne nje portofolio te tregut duke kerkuar qe premium i riskut te jete potencial me boten e tregut.

• Kthimi i pritur nga nje leter me vlere = norma pa risk + beta X (kthimi i pritur nga tregu – norma pa risk)

• Qellimi themelor i nje firme eshte rritja e vleres se tregut te kapitalit aksionar. Ajo detyron firman qe gjate punes se saj, te zbatoje ate praktike e cila do te rrise vleren e aksioneve. Modeli i vleresimit te aktiviteteve te kapitalit CAPM inkuadron konceptin Beta me te cilin matet risku si relacion ndermjet levizjeve te nje letre specifike me vlere dhe levizjeve te tregut te pergjithshem te letrave me vlere. Sipas ketij modeli CAPM norma e pritur e kthimit nga nje projekt eshte e barabarte me:

• 1. Me normen e kthimit pa risk,

• 2. Me riskun sistematik te investimit dhe

• 3. Me premine e pritur te riskut nga portofolio e tregut per te gjithe letrat me vlere me risk.

Modeli CAPM i vlerësimit të letrave me vlerë supozon se këto letra shiten në një treg perfekt të kapitlait. Modeli varet nga këto kushte

- Risku i padëshiruar Krf

- Risku sistematik (koeficienti beta) b

- Premia e riskut në treg (norma e pritur e kthimit km të një letre në treg minus norma e riskut të padëshiruar krf (km-krf)

- Nuk ka kosto të transaksioneve dhe tatime

- Të gjithë investitorët mund të marrin dhe të japin hua me cfardo shume

ks = kRF + (kM – kRF )b.

2) Diversifikimi i financimit te firmes, a) perparsit dhe temetat e financimit te firmes permes borxhit,b) perparsit dhe temetat permes aksioneve te zakonshme dhe obligacioneve?Diversifikimi eshte proces i zvoglimit te riskut perms formimit te portofolies se fondeve me kthim te koreluar ne forme imperfekte. Njohja e riskut te portofolies eshte e lidhur ngushte me diversifikimin, i cili nenkupton ndertimin e nje portofoilo te kombinuar aktivisht me korelacion qe qojne ne reduktimin e riskut. Kjo portofolio aktivisht perbehet nga:

Active te koreluara pozitivisht,

Active te koreluara negativisht,

Active te pakoreluara.

Aksionet e zakonshme –ne aksionet e zakonshme bejne pjese: pronesia, vlera nominale, maturia, trajtimi fiskal, dividendi, e drejta e votimit.

Perparesite e aksioneve te zakonshme si burim i financimit:

Aksionet e zakonshme nuk permbajne shpenzime fikse, dividendi paguhet vetem kur realizohet fitimi,

Firma nuk ka detyrim kthimi te aksioneve te zakonshme, perderisa firma te mos ndikoje ne likuidim,

Aksionet sherbejne si garanci per kreditoret: shitja e tyre rrit kapacitetin e shoqerise per te marre borxhe,

Aksionet e zakonshme shiten me lehte sasa obligacionet.

Te matat e aksioneve te zakonshme si burim i financimit:

Dividendet e aksioneve te zakonshme si burim i financimit se rritjes se tatimit, sic praktikohet tek perllogaritja e interesave te obligacioneve, ose borxhit tjeter,

Shpenzimet me te larta, qe lidhen me nenshkrimin dhe tregtimin e aksioneve te zakonshme ne krahasim me titujt tjere,

Kostoja e aksioneve te zakonshme eshte me e larte nga ajo e borxhit,

Shitja e aksioneve te zakonshme shton te drejten e kontrollit te firmes nga aksionaret qe futen ne shoqeri, edhe pse pronaret egzistues mund te mos jene te kenaqur ta ndajne kontrollin e shoqetise me te tjeret.

-Aksionet e preferuara – perdorimi, vlera nominale, dividend, cmimi, risku.

Perparesite e aksionit te preferuar si burim financimi:

I ofron investitorit nje fluks fiks te ardhurash,

U jape aksionmbajtesve nje te ardhure me te qendrueshme ne krahasim me aksionet e zakonshme,

Aksionet e preferuara kane perparesi ndaj atyre te zakonshem ne rastin likuid te firmes,

Te metat e aksionit te preferuar si burim financimi:

Ak. preferuar, sic do leter me vlere me te ardhura fikse, nuk ofron mbrojtje nga inflacioni,

Ak. preferuar, synon te jete me vlere me te ardhura fikse, nuk ofron letra tjera me vlere,

Produktiviteti qe ofron ak. preferuar nuk eshte i mjaftueshem per te justifikuar riskun,

Luhatja e cmimit te tregut eshte me e madhe se ajo e obligacioneve shtese,

Ne krahasim me obligacionet, perqindja e kthyeshmerise te aksioneve te preferuara eshte me e ulet.

Obligacionet – ob. e garantuara, ob. e pagarantuara, ob. shteterore, ob. e pjesmarresve, euroobligacionet, ob. e konvertueshme, ob. me warrant.

Perparesite:

Sigurojne te ardhura fikse, kane perparesi ne fitim,

Kostoja e ketij borxhi eshte e caktuar me pare,

Pagesa e interesit te borxhit zbritet per efekte fiskale,

Borxhi ka zakonisht nje skadence te parcaktuar me saktesi,

Mangesite a aplikimit te obligacioneve si burimi i fianancimit:

Pamundesine e perballimit te borxhit, si kosto fikse, ne rast se kompe. nuk realizon fitim. Kjo mund te coje ne falimentim.

Afatin e maturimit i cili obligon manaxhmentin financiar te siguroje rendin e amotrizimit, ne menyre qe te perballopje shlyrjen e detyrimeve,

Afatin e gjate te borxhit i cili nenkupton edhe risk me te larte.

Financimi përmes borxhit dhe përmes pasurisë krijojnë lloje të ndryshme të detyrimeve për firmën.

Financimi përmes pasurisë nuk e obligon firmën të shpërndaj të ardhurat. Firma mund të paguaj dividendin, por nuk është e obliguar.

Financimi përmes borxhit ka natyrë fikse dhe të kufizuar dhe krijon efekti risku për firmën.

3) Koncepti i kostos se kapitalit,a) faktoret te cilet determinojn koston e kapitalit te firmes, b) supozimet per koston mesatare te ponderuar te kapitalit?

Kosto e kapitalit është një term i përdorur në fushën e investimeve financiare për t'iu referuar kostos se fondeve të kompanisë (borxhit dhe kapitalit).Kosto e kapitalit është përdorur për të vlerësuar projekte të reja të një kompanie.

Që një investim të jetë i pranueshëm, norma e pritur e kthimit duhet të jetë më e madhe se kostoja e kapitalit.Norma e kthimit paraqet koston oportune të investitorëve për të investuar ose për të heq dorë nga investimi në një projekt tjetër. Heqja dore nga investimi tjetër është kosto oportune për kompaninë e investimit dhe ka për rezultat normën e kthimit të investimit.

Dallimi esencial në mes të kostos së kapitalit dhe normës së kthimit është:

Tatimet – kur kompania huazon para për të financuar blerjen e aseteve atëherë asaj i zvogëlohen shpenzimet per interesa3.1. Faktorët që ndikojnë në koston e kapitalit

Në koston e kapitalit ndikojnë një numër i madh i faktorëve , disa prej të cilëve janë nën kontrollin e firmës, ndërsa të tjerët ndikohen nga vendimet e financimit dhe të investimit që janë jashtë kontrollit te firmës.

Faktorët jashtë kontrollit te firmës janë:

Niveli i normave te interesit: interesat më të ulta i mundësojnë kompanisë zvogëlimin e kostos se kapitalit duke i mundësuar firmat dhe duke i inkurajuar per te bërë investime shtesë. Interesat më te ulëta u mundësojnë firmave të jenë më konkurrente në treg.

Normat tatimore: tatimet mirren si pjesë përbërëse për llogaritjen e kostos së borxhit,

kështu që me ulja e normave të tatimeve ndikon ne rënien e kostos së pasurisë si dhe i bënë letrat me vlerë shumë më atraktive.

Faktorët të cilët i kontrollon firma:

Politika financiare: përcakton politikën që dëshiron të ndjek firma për sigurimin e fondeve për investim, si dhe proporcionet e shfrytëzimit të tyre sa i përket borxhit dhe vetëfinancimit. Varësisht se cilat burime i përdor firma sjell deri te kosot te ndryshme te kapitalit, kosto e përgjithshme e kapitalit paraqet kombinimin e kostove nga të gjitha burimet e firmës apo ndryshe mund të quhet kosto mesatare e ponderuar e kosots së burimeve pas tatimeve.

Politika e strukturës se kapitalit: ndryshimi në strukturën e kapitalit ndikon në ndryshimin e kostove të kapitalit. Financimi me borxhe dhe me pak aksione të zakonshme ndikon në uljen e kostos mesatare të ponderuar te kapialit, mirëpo gjithashtu rrit riskun për borxhin ashtu edhe për pasurinë.

Politika e dividentit: pasuria e firmës ngritet nëpërmjet fitimit të pashpërndar ose përdorimit të aksioneve të reja të zakonshme . aksionet e reja janë shumë më të shtrenjta se sa fitim i pashpërndar, për këtë firma shfrytëzon aksionet e reja vetem pasi të ketë shfrytëzuar tërë fitimin e pashpërndar, prandaj rezulton se kjo afekton koston e kapitalit.

Politika e investimeve: firma zakonisht investon në kapitalin e ri me mjete të tipit të njëjtë dhe të nivelit të njëjtë të riskut me ato ekzistuese përveç në raste kur vendos të

ndryshoj politikën investuese . në qoftë se firma vendos të investoj në një produkt plotësisht të ri atëherë kostoja margjinale e kapitalit do të reflektoj riskun për biznesin e ri.

. Supozimet për koston mesatare të ponderuar të kapitalit

1. Risku konstant i biznesit : investimet e ardhme duhet të kenë nivel përafërsisht të njëjtë të riskut të biznesit me atë që e kanë firmat në investimet aktuale

2. Risku konstant financiar: të mbahet kombinimi i njëjtë i borxhit dhe pasurisë në financimin e investimeve të ardhme ashtu si janë përdor në financimin e investime të kaluara

3. Politika konstante e dividentit: të mbahet norma konstante e pagimit të dividentit (dividendi/fitimi). Politika konstante e dividentit niset nga supozimi se dividendi i firmës rritet kur ekziston rritja konstante vjetore ekonomike. Po ashtu supozohet se kjo rritje do të jetë funksion i rritjes së të ardhurave të firmës.

- a)Egzistojne faktoret jasht kontrollit te firmes qe jane: niveli I normave te interest dhe normat tatimore, dhe faktoret qe I kontrollon firma te cilet jane; politika finacjare, politika e structures se kapitalit, politika e dividentit dhe politika e investimeve.b) Jane tri supozime 1. Risku constant I biznesit, 2. Risku constant financjar, 3. Politika konstante e dividentit.

• 4)Vlersimi i firmes a)Kthimi financiar dhe profiti, b) hipotezat e tregut efiçient, c) modeli i diskontimit te dividentit?Definimi i vlerës së firmës

• Vlera në libra është vlera e një aseti e cila shihet në bilancin e gjendjes, e cila më tepër përcaktohet nga kostoja historike sesa nga vlera aktuale.

• Vlera likuiduese është shuma e cila do të realizohej nëse një aset shitet individualisht dhe jo si pjesë e vlerës së përbashkët.

• Vlera e tregut është vlera e një aseti në treg ku blerësit dhe shitësit negociojnë dhe pranojnë vlerën e asetit.

• Vlera ekonomike është vlera e bazuar në rrjedhën e parasë nga investimi, në riskun e asetit dhe në normën e pritur të kthimit të investitorit. Kjo është vlera në sytë e investitorit, e njëjtë me vlerën aktuale e vlerës së pritur nga investitori të rrjedhës së ardhshme të parasë.

•

• a) Kthimi financiar

• Profiti kontabël: të ardhurat -kosto eksplicite (kosto e materialit, kosto e punës, kosto e amortizimit të aseteve fikse, qiratë dhe kosto të tjera)

• Profiti ekonomik: të ardhurat nga shitja – (kosto eksplicite+kosto implicite);

• Kosto oportune

• Profiti në kushtet e konkurrencës së plotë;

• Profitabiliteti

• Profitabiliteti marxhinal bruto

• Profitabiliteti marxhinal neto

b)

• Shitblerja e letrave me vlerë kryhet në bazë të informatave relevante që kanë blerësit dhe shitësit,

• S‘ka dominim individual në treg dhe tregu është konkurrues,

• Kosto e transaksionit për blerje dhe shitje të letrave me vlerë nuk është e lartë dhe nuk e dekurajon tregun.

c). Vlera e pjesëmarrjes së aksioneve të zakonshme është e barabartë me vlerën aktuale e dividendit të ardhshëm.

Vj = Vlera e aksioneve të zakonshme

Dt = dividendi gjatë periudhës t

k = norma e pritur e kthimit të aksionit

• 5) Globalizimi produkteve dhe tregu financiar a) norma e kembimit.b) teoria e paritetit te normave te interesit, c) pariteti i fuqis blerse?Globalizimi sot po luan nje role mjafte te rendesishem duke perfshire te gjitha aspektet e nje vendi, qasja ne tregje te reja , efiqenca e prodhimit, qasja ne resurse te reja, reduktimi i pengesave politike dhe qeveritare, diversiteti, qasja ne teknologji, konsiderata e tatimeve/taksave.

V=D1

(1+k )+D2

(1+k )2 +D3

(1+k )3+. ..+D∞

(1+k )∞

¿∑t=1

n Dt

(1+k )t

• Ne manaxhmenti financiar nderkombetar hyjne:

• Marrëveshja e përgjithshme mbi tarifat dhe tregtinë (GATT) 1947

• FMN – 1947

• Bashkimi Evropian

• Marrëveshja e Mastrihtit 1993

• Asociacioni i tregut të lirë evropian (EFTA)

• Traktati i tregtisë së lirë të shteteve të amerikës veriore (NAFTA).

•

a) Sistemet alternative te kurseve te kembimit

• Kursi i lirë

• Kursi i drejtuar

• Krijimi i zonës së synuar

• Sistemi i kurseve fikse

• Sistemi korrent hibrid

Parashikimi I kurseve te kembimit

• Parashikimi teknik (perdorimi I kurseve historike te kembimit per parashikimin e vlerave te ardhshme)

• Parashikimi themelor (bazohet ne raportet themelore midis ndryshimoreve ekonomike dhe kurseve te kembimit (psh. Inflacioni dhe rritja e te ardhurave)

Si të menaxhohet risku i kursit të këmbimit?

Në vendet vlera e valutave të të cilave pritet të bjerë, menaxherët duhet të marrin këto masa:

• Të mënjanohen parapagimet për blerjet;

• Të mos mbahen para të tepërta, të pa vëna në përdorim;

• Të blehen materiale dhe pajisje duk e shtyrë datën e pagesës për më vonë;

• Të mënjanojnë dhënien e kredive të tepërta tregtare;

• Të marrin hua kur normat e interesit janë më të ulëta.

b) Efekti ndërkombëtar i Fisherit

Teoria e Fisherit iu referohet diferencës ndërmjet normave të interesit.

Sipas kësaj teoria, normat nominale pa rrezik të intresit përbëjnë normën reale të kthimit dhe inflacionin e pritshëm.

Ndryshimet në normat e interesit nga një vend në tjetrin mund të jenë rezultat i ndryshimeve në nivelet që parashikohen për inflacion.

Normat e kembimit

c) Origjina e barazisë së fuqisë blerëse

Supozojmë se indeksi i çmimit në vendin amë (h) dhe në vendin e huaj (f) janë të barabarta.

Nëse pas një kohe, vendi amë pëson një inflacion Ih, ndërsa vendi i huaj If,Indeksi i çmimit me inflacion do të jetë:

Ph(1+Ih)

Pf (1+If)

Nëse me ef shënojmë ndryshimin e përqindjes së vlerës së valutës së hauj, atëherë:

Norma e tërthort= EuroDollarë

: FrankaDollarë

= EuroFranka

Norma e tërthort= DollarFunta

× FrankaFunta

e f=Ph(1+ I h )P f (1+ I f )

−1 ose e f=(1+ I h)(1+ I f )

Supozojmë se në fillim kursi i këmbimit është në ekuilibër. Më pas valuta e vendit pëson një inflacion prej 5%, ndërsa vendi i huaj pëson një inflacion prej 3%. Sipas BFB, valuta e huaj do të rregullohet si më poshtë:

Valuta e huaj do të vlerësohet me 1.94% në përgjigje të rritjes së inflacionit në vendin amë në raport me vendin e huaj.

6) Struktura kapitale a)teoria e struktures se kembimit kapitalit, b)struktura optimale e kapitalit?Struktura e kalitalit, teoria e struktures se kapitalit, dhe struktures optimale. Metodat qe ndikojne ne te?

Kostoja e kapitalit eshte nje nderlidhje ndermjet struktures se aseteve te firmes dhe struktures financiare. Prandaj aplikimi i normave te brendshme te kthimit, vleres aktuale neto ose te indeksit te propabilitetit shprehet drejtperdrejte ne strukturen e aseteve permes procesit te vleresimit te projektit.

Teoria e struktures se kapitalit te nje firme, si shprehje e fondeve afatgjata te saj ka prejardhjen nga dy burime:

a) kapitali borxh dhe

b) kapitali vet.

Struktura optimale e kapitalit duhet te qelloje balancen ndermjet riskut dhe kthimit dhe ta maximizoje cmimin e aksioneve te firmes. Ekzistojne dy qasje te struktures se kapitalit:

1. Qasja tradicionale dhe

2. Qasja e Modiglianit dhe Millerit.

Metodat qe ndikojne ne te jane EBIT – qe tregon analizen e mardhenieve ndermjet fitimit para tatimit dhe interesave dhe EPS – fitimi per nje aksion.

e f=(1+ Ih)(1+ I f )

=1+=0 . 051+0 .03

−1=0 . 0194=1. 94 %

Figura 35. Struktura optimale e kapitalit

0

5

10

15

20

25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Borxhi/totali i aseteve

Kost

oja

e ka

pita

lit

ke

WACC kd

Kur rritet raporti i borxhit, kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit fillimisht ulet, arrin një minimum tek raporti i borxhit 40 për qind (raporti borxhit me asetet totale =40%, WACC=7.9%) dhe pastaj fillon të rritet. Struktura optimale e kapitalit arrihet në pikën minimale të grafikut të kostos mesatare të ponderuar të kapitalit. Në këtë kombinim të financimit arrihet kostoja më e ulët e kapitalit.

• 7) Spjegoni vleren aktuale te paras a) ndryshimet ndermjet vleres aktuale dhe vleres aktuale neto, b) percakto metodat e

buxhetimit te kapitalit, percakto perparsit dhe temetat e qdo metode veq eveq ? Vlera ne kohe e parase eshte nje nga konceptet kyqe te firmes. Koncepti i parase ka koncepte te shumta. Ai luan nje role te zakonshem ne financa, sepse mundeson shfrytezimin alternativ dhe te volishem te kapitalit ne kushte kur vendimet merren sot, kurse rezultatet apo pasojat shifen pas me shume vitesh. Njohja e e vleres ne kohe te parase eshte kusht i domosdoshem per te kuptuar procesin e zgjedhjes se investimeve afatgjata.

• Vlera e parase per shume arsye varet nga koha ne te cilen ndodh rrjedhja e saj. Keto arsye jane: Inflacioni, Risku, Preferencat e konsumit individual, Kostoja opportune.

• Vlera aktuale e nje euro – llogaritja e vleres se ardhshme jep pergjigjje ne pyetjen: Sa do te ishte vlera e ardhshme e x eurove te investuara sot me norm ate caktuar interesi (i). Marresi i vendimeve financiare nuk ballafaqohet vetem me kete pyetje. Para tij shpesh shtohet pyetja e kundert. Sa do te jete barazvlera e sotme e nje shume (FV) te ardhshme, ose me konkretisht me cka do te jete e barabarte sot nje shume te cilen do ta fitojm pas disa vjeteve. Pra, sa eshte e tanishme (present) (PVo) e nje vlere te ardhshme (P).

• Vlera aktuale = vlera e ardhshme / 1 + norma e aktualizimit.

• Metoda e vleres aktuale neto te buxhetimit te kapitalit percakton vleren aktuale te parase nga nje investim dhe zbret nga kjo vlere aktuale koston e investimit. Diferenca eshte vlera aktuale neto.

• Metoda e vleres aktuale neto (NPV) nenkupton qe ndermarrja te percaktoje vleren aktuale qe e kane vleren aktuale neto positive. Ne qofte se dy projekte e perjashtojne njera tjetre atehere do te zgjedhe ate projekt vlera aktuale neto e te cilit eshte me e madhe.

Pyetjet nga Menaxh. Financiar II afati i Qershorit 2012 prof. I. Mustafa.

1.Beni krahasimet ndermjet NPV dhe IRR.

2.Logjika e kostove mesatare te ponderuar te kapitalit. Ne vazhdim theksoni shkurtimisht si llogaritet: kostoja e borgjit, kostoja e aksioneve te preferuara, kostoja e fitimit te pashperndare dhe kostoja e aksioneve te reja te zakonshme.

Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit - WACC (orgjinal: Weighted Average Cost of Capital)

Në mënyrë më të përgjithshme kosoja mesatare e ponderuar e kapitalit mund të definohet si : kalkulim i kostos së kapitalit të kompanisë në të cilën secila komponentë e strukturës së kapitalit është e peshuar (ponderuar) proporcionalisht.1

Për të llogaritur koston mesatare të ponderuar të kapitalit duhet të dijmë koston e çdo burimi të veçantë të përdorur dhe strukturën e kombinimit të kapitalit. Formula e përgjithshme e kostos mesatare të ponderuar të kapitalit është:

WACC=W d k d+W p k p+W eke

Ku,WACC - Kostoja e mesatare e ponderuar e kapitalit wd– pjesëmarrja e borxhit në financim

k d – kostoja e borxhit pas tatimit

w p- pjesëmarrja e aksioneve të preferuara në financim

k p – kostoja e aksioneve të preferuara

w e- pjesëmarrja e aksioneve të zakonshme në financim

k e – kosotoja e aksioneve të zakonshme

Nga formula shihet se për t’a llogaritur koston mesatare të ponderuar të kapitalit, duhet të llogarisim së pari koston e komponenteve të kapitalit që rëndom janë:

1) Kostoja e borxhit pas tatimit2) Kostoja e aksioneve të preferuara3) Kostoja e aksioneve të zakonshme

. Kostoja e borxhit pas tatimit -k d

Kostoja e borxhit pas tatimit është norma efektive të cilën kompania e paguan për borxhin e tanishëm. Kostoja e borxhit mund të matet para dhe pas tatimit2, por në koston mesatare të ponderuar merret parasysh vetëm kostoja e borxhit pas tatimit, meqenëse interesi është shpenzim i zbitshëm nga tatimi. Prandaj, kostoja e borxhit varet nga norma e interesit dhe norma e tatimit, por duke përfshirë edhe riskun. Nga tabela 1, pamë që poqëse kompania financohej vetëm nga aksionet e zakonshme realizonte më pak të hyra krahasuar me kompaninë e cila në strukturën e saj të burimeve të financimit kishte edhe borxh të huazuar. Por, risku i cili e

përcjellë kompaninë për shkak të mundësinë së luhajtjes të fitimit të aksionarëve dhe normës së interesit që u paguhet huadhënësve është një faktorë i cili ndikon që kompania para se të vendos mbi strukturën e burimve të kapitalit të bëjë llogaritjet e caktuara. Sa më shumë që organizata të përdorë financimin me anë të borxhit, aq më e madhe do të jetë mundësia që ajo të dështojë në përballimin e detyrimeve të borxhit. Prandaj, financimi me më shumë borxh do të sjellë fitime më të mëdha deri në një pikë e caktuar, rritja e mëtutjeshme e finacimit me borxh për shkak të riskut që e përcjellë kompaninë do të filloj t’a zvogëloj fitimin.

Formula e përgjithshme e llogaritjes së kostos së borxhit pas tatimit është: k d=i (1−T )

ku, k d - kostoja e borxhit pas tatimit i - norma e interesit

1 http://www.investopedia.com/terms/w/wacc.asp#axzz1dS7idqsP, zbartur më 11.01.20122http://www.investopedia.com/terms/w/wacc.asp#axzz1dS7idqsP, zbartur më 10.01.2012

T - norma e tatimit në të ardhura. Kosotoja e kapitalit të preferuar - k p

Një mundësi tjetër e financimit të projekteve të një kompanie është financimi me aksionet e preferuara. Për dallim nga financimi me borxh, dividenti nga aksionet e preferuara nuk është shpenzim i zbritshëm nga tatimi e as detyrim kontraktual. Për shkak që dividenti nga aksionet e preferuara nuk është shpenzim i zbritshëm, financimi me aksione të preferuara del që është më e shtrenjtë se finacimi me borxh. Edhe pse dividenti nga aksionet e preferuara nuk ka kohë të maturimit dhe kjo për kompaninë paraqet një aktivitet më pak riskoz se financimi me borxh, sot pothuajse shumica e aksioneve të preferuara kanë fond të amortizimit të cilat në mënyrë efektive ia limitojnë jetën. Pra, edhe pse pagesa e dividentit nga aksionet e preferuara nuk është detyrim, kompanitë kanë preferenca për të paguar, sepse në të kundërtën ato:

a) nuk do të jenë në gjendje të paguajnë dividentin nga aksionet e zakonshmeb) do të kenë vështirësi në rritjen e fondeve të shtesë nga tregu i kapitalitc) në disa raste aksionarët e aksioneve të preferuara mund t’a mund të marrin kontrollin mbi firmën.3

Kostoja e aksionit të preferuar varet nga dividenti i aksionit, çmimi që investitorët janë të gatshëm të paguajnë për aksion dhe shpenzimet e emetimit (dhe të shitjes) së aksionit. Formula e përgjithshme e llogaritjes së kostos së

aksionit të preferuar është: k p=D p

Pp−F

ku, k p- kostoja e aksionit të preferuar

D p- dividenti vjetor në aksionin e preferuar

Pp- çmimi i aksioneve të preferuara

- kostoja e emetimit dhe shitjes së aksionitKosotoja e aksioneve të zakonshme - k e

Llogaritja e kostos të aksioneve të zakonshme është dukshëm më e komplikuar se llogaritja e kosotos së aksioneve të preferuara. Kjo llogaritje më e ndërlikuar rrjedh si rezultat i pamundësisë për të përcaktuar me saktësi normën e kthimit të aksioneve të zakonshme. Kthimi nga aksionet e zakonshme është mbetja pas të gjitha detyrimeve që ka firma, duke përfishirë pagesat mbajtësve të obligacioneve, interesat e kontraktuara, dividenti ndaj aksionarëve preferncialë dhe detyrimeve tjera që mund të ketë kompania, prandaj nuk mund të dihet me saktësi norma e kthimit të aksioneve.Kompanitë mund të rrisin aksionet e zakonshme në dy mënyra:

a) direkte - duke emetuar aksione të rejab) indirekte – duke mbajtur fitimin

Secila nga këto mënyra të financimit ngërthen kosto të cilat kompania duhet t’i llogaris gjatë llogaritjes së kostos së aksioneve të zakonshme. Nëse kompania emeton aksione të reja atëherë krijohen shpenzime variabile të emetimit të aksioneve të cilat rrisin koston e kapitalit nga aksionet e zakonshme, por edhe poqëse kompania vendos t’a mbaj fitimin, pra të mos e shpërndaj fitim, kjo është një kosto oportune të cilën duhet llogaritur, për shkak se fitimin e mbajtur aksionari mund t’a ketë shfrytëzuar në një investim tjetër i cili do t’i sillte fitimin e caktuar. Prandaj normën të cilën aksionari do t’a priste nga një investim tjetër është kosto e cila duhet shtuar kostos së aksioneve të zakonshme.Më pak se 2% e financimeve të reja të kompanive vjen nga emetimi i aksioneve të reja të zakonshme ngase me emetimin e aksioneve të reja:

1) Shpenzimet variabile mund të jenë mjaft të larta2) Investitorët e perceptojnë si shenjë negative emetimin e aksioneve për shkak të vlerës reale të aksioneve.3) Emetimi i aksioneve të reja sjellë uljen e çmimit të aksioneve

3 E. Birgham and M. Ehrhardt, Financial Management, theory and practice, international student edition, faqe 310

Aktualisht përdoren dy metoda për vlerësimin e kostos të aksioneve të zakonshmea) Modeli i rritjes së divindetitb) Modeli i vlerësimit të aktiviteteve kapitale (CAPM)

Modeli i rritjes së dividentitNëse pritet që dividenti të rritet në mënyrë konstante atëherë çmimi i aksionit të zakonshëm do të jetë:

P0=Dk e⟹ P0 ∙ ke=D⟹k e=

DP0

Ku, P0- çmimi i aksionit

– dividenti i pritur vjetor për aksione në të ardhmen k e - kostoja e kapitalit aksionarNëse pritet që aksionet do të rriten në mënyrë konstante për normën g atëherë për aq sa është norma konstatnte e

rritjes do të kemi rritje të normës së pritjes së investitorit dhe kjo shprehet me formulën: k e=D1

P0+g

Ku, D1-dividenti i pritur nga aksionet e zakonshme pas një viti g- norma konstante e rritjes

Modeli i vlerësimit të aktiviteteve kapitale CAPM

Në bazë të anektave të fundit shihet se përdorimi i kësaj metode, krahasuar me modelin e rritjes së dividentit po përdoret më shumë. Fjala vjen në njërin nga anketimet e mbajtura në vitin 1982 ku vetëm 30% e respondentëve përdornin këtë metodë, sot dy nga anektimet e fundit tregojnë që 74%, respektivisht 85% e respondentëve e përdorin këtë model për vlerësimin e kostos së kapitalit aksioanr.Modeli i vlerësimit të aktiviteteve të kapitale niset nga supozimi se letrat me vlerë shiten në një treg perfekt të kapitalit. Prandaj ky model varet nga disa kushte:

a) Nuk ka kosto transaksionesh dhe tatimeshb) Të gjithë investitorët mund të marrin apo japin hua me çfarëdo shume parash

Për të llogaritur modelin CAPM duhet së pari të bëjmë1) Llogaritjen e normës pa risk - k rf

2) Llogaritjen e koeficientit të aksioneve, si risk sistematik i kthimit të aksioneve3) Llogaritjen e premisë së riskut të tregut, që paraqet diferencën në mes të kthimeve të pritura nga tregu

dhe norma e kthimit pa riskFormula për të llogaritur këtë model të vlerësimit të kapitalit aksionar është:

k c=krf +¿ β(km−k rf )¿

Para se të fillohet me llogaritjen e CAPM duhet të theksojmë se llogaritja e koeficinetit për shkak të pamundësisë për t’u llogaritur saktësisht, në të shumtën e rasteve merret me probabilitet të caktuar. Në vendet me zhvillim të lartë

përshkak të ekzistimit të dhënave dhe mundësisë për t’ju qasur me lehtësi atyr, koeficineti mund të caktohet me

saktësi më të madhe, ndërsa te vendet në zhvillim mundësia e përllogaritjes të koeficentit është shumë e vogël

3.Faktoret te cilet influencojne vendimet per strukturen e kapitalit.

• Faktoret qe ndikojne ne struktueren e kapitalit jane: risku i biznesit, pozita tatimore e firmes, fleksibiliteti financiar, agresiviteti apo konzervatizmi menaxherial.

• Struktura e kapitalit te firmes ndikon drejtperdrejte ne riskun e saj financiar , pra ne riskun e saj per te mos mbuluar detyren financiare.

• …

• Ato perfshijne investime ne para ose ne kapital, me qellim te sigurimit te kthjimeve profitabile ne forme interesi apo te te ardhurave. Investimi nenkupton angazhimin e me shume te dhena te parave ne kohen e tanishme, ne pritje te kthimit te nje shume me te madhe ne te ardhmen, ato zakonishte behen per aktivet (mjetet), kohezgjatja e te cilave eshte … nje vit. Shembuj karakteristik jane investimet per blerjen e takses tatimore, ndertesave, pajisjeve, makinave, investimeve per te blere aksione dhe obligacione dhe letra te tjera me vlere.

• Investimi eshte forca bazike motorike per cdo biznes. Ai eshte burim i rritjes, sepse mbeshtetet ne strategjite eksplicite (buxhete kapitale) ne fusha egzistuese apo te reja ne : kapitalin punues – i cili perfshin kerkesat e arketueshme nga konsumatoret , mjetet fizike , ndertesa, mobilje per zyre etj., programe te tjera kapitale – hulumtime zhvillimore, zhvillim i produkteve ose sherbimeve, dhe prona intekektuale.

Faktorët kryesor ndikues:

Trajtimi tatimor i borxhit

Kosto e agjencisë dhe kosto e problemeve financiare

Karakteri i pronës, dhe

Financimi i pandarë

4.Vlersimi i firmes: a)Kthimi financiar dhe profiti; b)Hipotezat e tregut eficent; c) Modeli i diskontimit te dividentit.

5.Globalizimi i produkteve dhe tregut financiar: a) Normat e kembimit; b) Teoria e paritetit te normave te interesit; c) Pariteti i fuqise blerese.

6.Teoria e dividentit, politika e dividentit dhe stabiliteti i dividentit.

Dividendi paraqet shpërndarjen e fitimit korporativ aksionarëve sipas përqindjes së pjesëmarrjes në pasuri.

– Dividendi i rregullt

– Dividendi special

– Dividendi likuidues (distribuimi i kapitalit)

– Dividendi në aksione (aksione shtesë)

• Teoritë mbi politikën e dividendit

Pikëpamjet moderne të MM mbi dividendin:

• Politika e dividendit nuk ka ndikim në çmimin e aksioneve dhe as ne koston e kapitalit. Supozimet janë:

• Nuk ka tatime dhe kosto të transaksioneve

• Pritjet nga tregu janë homogjene (pritjet e individëve nga investimet, profiti dhe dividendi janë të njëjta)

• Janë irelevante vendimet mbi strukturën e kapitalit

Politikat e investimeve kapitale janë të pavarura nga politikat e dividendit

Politika e dividendit të rregullt, stabil

Firma shpall një shumë absolute të dividendit për një aksion, dhe atë shumë duhet ta arrijë në të ardhmen.

Rënia e dividendit dërgon sinjale të këqija për investitorët.

• Dividenda? Faktoret qe ndikojne ne dividend? Faktoret e tjere praktike qe ndikojne ne vendimet mbi dividend?

• Pronari i suksesshem duhet te vendose se cfare do te beje me fitimin te cilin e ka krijuar. Nje zgjidhje eshte qe ate ta investoje ne biznes per te blere toke dhe pajisje,t’i zgjeroje rezervat dhe te punesoje punetore te rinje. Alternative tjater mund te jete qe ai t’i terheqe keto fonde nga biznesi dhe ti investoje tjeter kund, te bleje aksione dhe obligacione, te bleje nje biznes te ri ose t’i qoje dem ne ndonje loje fati. Firmat dhe aksionaret ballafaqohen ne nevojen e marrjes se vendimeve per perdorimin e fitimit te bizneseve te tyre. Ata duhet te vendosin se a do te mbahen fondet e fituara ne biznes apo do te paguhen jashte per aksionaret, ne forme dividendi.

• Faktoret te cilet ndikojne ne dividente jane: kostoja me emetimit, kostot e transaksionit, tatimet, efektet e klienteles, kostoja e agjensise, teoria e pritjes.

Faktoret tjere praktike te vendimit mbi dividendin jane : ligjet, pozita e likuiditetit, qasja ne tregun e kapitalit, nevoja per kont-inflacionin, pozita tatimore e aksionit mbajtes, parashikimi

7.Risku ne kontekstin e portofolios kthimi nga portofolio.

8.Prezanto pikat kryesore te punimit tuaj seminarik, te gjetuart, perfundimet dhe literature e shfrytezuar.

Te zgjidhen 5 pyetje per tu pergjigjur nga (1-7) dhe detyren 8.