ass. dr. yalçın karabulut...

KARADENİZ COĞRAFİ BÖLGESt NÜFUSU (I. ŞEHİRSEL)

Ass. Dr. Yalçın K A R A B U L U T

Ç İR İŞ

Türkiye Coğrafi Bölgeleri içinde % 18’lik bir oranla Doğu Anadolu (% 22), İç Anadolu (%* 20) den sonra üçüncü sırada yer alan Karadeniz Coğrafi Bölgesi için, 1941 yılında Ankara’da toplanan “ I. Türk Coğrafya Kongresi” nde kabul edilen coğrafi sınırlar incelemelerimizde esas alınmıştır.

141.000 km2’lik bir alan kaplayan Karadeniz Coğrafi Bölgesi nüfus nitelikleri ele alınıp incelenirken Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından 1927 yılında ilki, 1935 yılında İkincisi ve daha sonra sonu O ve 5’le biten yıllarda yenilenen Genel Nüfus Sayımları sonuçlarından yararlanılmıştır.

i 94°> ! 945> !950> !955> : 965> 197°̂ ! 975» ^ o 1 yıllarındabölge ve bölümlerin nüfus miktarları ve nitelikleri tesbit edilirken ilçe düzeyine inilerek hesaplamalar yapılmıştır. Hesaplamalarda kolaylık sağlamak amacıyle, nüfusça yoğunluk gösterdiği alanların, % 50 ve daha fazla bölümleri bölge sınırları içinde kalan ilçeler, Karadeniz Coğrafi Bölgesi sınırları içinde hesaplanmıştır. % 50’den fazla bölümleri bölge sınırı dışında kalanlar ise hesaplamalara dahil edilmemiştir.

Buna göre; Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun, Ordu, Samsun, Tokat, Amasya, Çorum,2 Çankırı,3 Sinop, Kastamonu, Zonguldak ve Bolu illeri bütünü ile, Karedeniz Coğrafi Bölgesine dahil edilmiştir. Öte yandan Erzurum ilinin yalnızca, Olur, Oltu, Tortum, İspir, Erzincan ilinin Refahiye, Sivas ilinin Suşehri ve Koyulhisar,

1 1980 yılına ait veriler 12 Ekim 1980 Genel Nüfus Sayım ının henüz kesin sonuçları

yayınlanm adığı için telgrafla alınan geçici sonuçlardır.2 Çorum ilinin; A laca, Bayat, Sungurlu ilçeleri hariç,3 Çankırı ilinin; M erkez ve Şabanpzü ilçeleri hariç,

121. YALÇIN KARABULUT

Yozgat ilinin Çekerek, Ankara ilinin Kızılcahamam, Çamlıdere, Nallıhan, Eskişehir ilinin Sarıcakaya, Bilecik ilinin Gölpazarı ve Söğüt, Sakarya ilinin Akyazı ilçeleri Karadeniz Coğrafi bölgesi içine dahil edilmiştir.

Böyle bir metodla, 1980 yılına kadar devam edegelen birtakım idari değişikliklere rağmen şehir nüfusunun (10.000 kriterine göre) hatasız tesbit ettiğimizi söyleyebiliriz. Fakat bölgenin kır ve genel nüfusunun tesbi tinde ayni sözcüğü söylemek mümkün değildir. Ancak yaptığımız çalışmalarla bu hatayı asgariye ve bölge nüfusunu gerçek değerlere yakın tutmaya çaba harcadık.

Karadeniz Coğrafi Bölgesi nüfus özelliklerinin gelişimini ortaya koymak amacıyla 1927 Genel Nüfus Sayımını başlangıç kabul ettik. Böylece bölge nüfusunun (Şehir, kır, toplam) niteliklerinin yarım yüz yıla aşkın gelişimini ortaya koymaya çalıştık.

K A R A D E N İZ BÖ LG E Sİ G E N E L N Ü FU SU

Karadeniz coğrafi bölgesi nüfusu incelendiğinde Türkiye nüfusunun genel ve önemli bir özelliği olan şekil. I.de izlendiği gibi nüfusun devamlı artışı yanında nüfus yoğunluğunun kıyı kesimi ile iç kesimler arasındaki çelişki ve bölümler arasındaki farklılık birden ortaya çıkar. İç kesimlere göre kalabalık bir nüfus barındıran kıyı kesimi devamlı olarak doğu bölümünden batıya doğru nüfus hareketlerine sahne olmuştur. Birinci kademede Orta Karadeniz Bölümünde tütün tarımının başlaması ile gelişen ekonomik hayat Doğu Karadeniz Bölgesi nüfusu için göç alanı teşkil etmiştir. Daha sonra Orta bölümde nüfusun yoğunlaşması göçlerin batıya yönelmesine neden olmuştur.4 1955-1960 yılları arasında nüfus vermede başta gelen Doğu Karadeniz Bölümü5 çay tarımının ve buna bağlı endüstrinin gelişmesi göçü tamemen durduramamıştır, sadece hafifletmiştir.6

Bugün Türkiye nüfusunda, dünya nüfusunda izlendiği gibi devamlı bir artış olduğu görülür. Sonuncusu 12 Ekim 1980 de yapılan genel nüfus sayımının telgrafla alman sonuçlarına göre 23 Ekim 1975 ile 12 Ekim 1980 tarihleri arasındaki beş yıllık

4 Em iroğlu, M . 1970. Akçakoca’da Nüfus Yerleşm e ve Ekonomik Faaliyetler. D .T .C . Fakültesi Y a y . N o: 19a S ag Ankara.

5 Tüm ertekin, E. 1968. T ürkiye’de İç Göçler. İst. Ü niv. Y a y . N o: 1371. Coğ. Enst. Y a y .N o ¡54. S: 20. İstanbul.

6 Tandoğan, A . 1972 “ Ç ayeli - Pazar Yöresinin Fiziki Coğrafyası” D .T .C . Fak. Coğ. Araş. Enst. Derg. Sayı: 3-4 S: I4I. Ankara.

KARADENİZ COĞRAFİ BÖLGESİ NÜFUSU 125

süre içinde Türkiye nüfusu % 022,8’lik yıllık artış göstermiştir.7 Bu dünya nüfus (% o 19)8 artışının üstünde bir değerdir.

141 000 km2’lik bir alanla Türkiye yüzölçümünde % 18 lik bir hisseye sahip olan Karadeniz Bölgesinde 1927 Genel Nüfus sayımı sonucuna göre Türkiye nüfusunun % 24 ü yaşamakta idi. 1980 sayımı geçici sonuçlarına göre bu oranın % 18 e gerilediği izlenmektedir.

1927 yılında 3.314.000 olarak tesbit edilen Karadeniz Bölgesi nüfusu Türkiye bütününde olduğu gibi 1940-1945 yıllarında (artış hızı azalmasına rağmen) devamlı bir artış göstermiş olduğu tablo I ’de de görülmektedir.

1927 ile 1980 yılları arasındaki 53 yıllık dönemde bölge nüfusu4.980.000 kişi artarak 3.314.000 den 8.294.000 e yükselmiştir. 1927 yılı nüfusu 100 kabul edilirse 1980 yılında % 254’lük bir artış gösterdiği görülür.

Türkiye genel nüfusu ise, aynı dönemde 31.568.000 artarak13.648.000 kişiden 45.216.000 kişiye yükselmiş, 1927ye göre ıg8onüfu- su % 331’lik bir artış göstermiştir.

Nüfus yoğunluğuna gelince 1927 yılında Karadeniz Bölgesinde km.2 ye 23 kişi düşerken 1980 yılında km.2 ye düşen nüfus miktarı 58 kişiye yükselmiştir. 1927 yılında; Türkiye nüfus yoğunluğunun (% 18) üstünde olan Karadeniz Bölgesi 1980 yılı sayımına göre eşdeğer olduğu görülmektedir.

Bütün bunlar, bölgede gerek tarımdaki verimliliğin artması, gerekse endüstrinin azda olsa gelişmesine rağmen yukarıda belirtmeğe çalıştığımız dışa yönelik nüfus hareketinin devam ettiği fikrini kuvvetlendirmektedir.

N Ü FU S D A Ğ IL IŞI

Nüfusun bölgede dağılışına gelince; bölgenin nüfus dağılışının en belirgin özelliği kıyı ile iç kesim arasındaki tezat ile bölümler arasındaki farklılıktır. İlçe düzeyine inerek yaptığımız nüfusun dağılışını gösteren kartogramı (Harita 1); incelediğimizde daha önce de belirttiğimiz kıyı ile iç kesim arasındaki büyük yoğunluk farkı birden görülür.

7 12 Ekim 1980 G enel Nüfus Sayım ı. B .D .I. Enst. Y a y . N o: 914. S: I . T ab lo : I.

Ankara 1980.8 T ürkiye İstatistik Cep Y ıllığ ı 1980 B .D .İ. Enst. Y a y . N o: 930. Say: 237. A n kara

1981.

TA

BL

O:

I- TÜ

RK

İYE

VE

K

AR

AD

EN

İZ

BÖ

LGE

SİN

DE

N

ÜFU

S VE

AR

TIŞ

EN

DE

KSL

ER

İ (1

927-

1

126 YALÇIN KARABULUT


Bölgede nüfusun en yoğun olduğu kesimler doğuda Sovyetler Birliği sınırından başlıyarak Arhavi, Fındıklı, Ardeşen, Espiye ve Bulancak dışarıda bırakılırsa, Samsun’a kadar uzanan bölüm ile, Batı Karadeniz Bölümündeki Sinop, Bartın, Çaycuma, Zonguldak, Ereğli gibi kıyı kesimindeki ilçeler teşkil etmektedir. K ıyı kesiminde yer alan ilçelerin yoğunluğu ile iç kesimde aynı şerit üzerinde bulunan ilçelerin yoğunluğunu mukayese ettiğimizde bu zıtlık daha iyi ortaya çıkmaktadır. Kıyıda bulunan 42 ilçeden 5’i;

Kastamonu : 45

Cide : 49

Bozkurt : 49

Ayancık : 49

Gerze : 46

40 ile 50 arasında yoğunluğa sahip bulunmaktadır. 10 ilçenin yoğunluğu da;

Arhavi : 56 Türkeli : 78

Ardeşen : 51 İnebolu : 69

Tirebolu : 68 Akçakoca : 63

Bafra : 90 Çatalzeytin : 51

Alaçam : 81

Erfelek : 59

51 ile 100 kişi arasında, geri kalan 27 ilçenin nüfus yoğunluğu da 100 kişinin üstündedir.Bunun da 17’si;

Hopa IOI Fatsa !94Pazar 151 Ünye J75Çayeli 122 Ordu 173O f 158 Terme 124Sürmene 103 Çarşamba ” 3Araklı 149 Sinop 106

Yomra 141 Bartın 117

Görele 124 Ereğli 143Keşap 138

101 ile 200 kişi arasında,


Arsin : 204

Akçaabat : 241 Vakfıkebir : 219

Giresun : 273

Perşembe : 209

Samsun : 300

201 ile 300 kişi arasında;

3’ü;Rize : 351

Eynesil : 337

Zonguldak : 365

301-400 kişi arasında;

Trabzon 1030 kişi ile en fazla nüfus yoğunluğuna sahip bulunmaktadır.

Iç kesimde bulunan 21 ilçenin ise; 16 sı 50 kişiden az yoğunluğa sahip bulunmaktadır.Bunlar:

Oltu : 28 Koyulhisar : 27

Olur : 24 Reşadiye : 40

Tortum : 23 Osmancık : 45İspir : *9 Tosya : 40

Bayburt : 28 Ovacık : 39Kelkit : 30 \ Eskipazar 33Alucra : 23 Mengen : 21

Şebinkarahisar : 24 Yığılca : 32

Dört tanesi 50 ile 100 kişi arasında değişen yoğunluğa sahiptir;

Niksar : 76

Erbaa : 86

Suluova : 84

Merzifon : 65

Düzce km2, ye düşen 124 kişi ile bu kesimde ıoo’ün üstünde yoğunluğa sahip tek ilçe durumundadır.

Karadeniz Bölgesi nüfus dağılımının kıyı ile iç kesimler arasında görülen bu çelişki bölümler arasında da ayni şekilde izlenir. Doğu


bölümünde kıyı kesimindeki kalabalık şerit içerilere fazla sokulmaz. Bu kıyı şeridinin hemen gerisinde yükselen dağlarda nüfusça boş alanlar, iç kesiminde ise nüfus yoğunluğunun az olduğu görülmektedir.

Doğu Karadeniz bölümünde fiziki yapı nedeniyle çok yoğun alanlarla tamamen boş alanların birbirine çok yakın bulunduğu görülmektedir. Orta Karadeniz bölümünde ise yoğunluğun doğuya oranla azaldığını görürüz. Yine bu bölümde yükseltinin azalması sonucu Doğu Karadeniz bölümünde görülen yoğun alanların hemen yanında yeralan boş alanların ortadan kalktığı görülmektedir. Bu bölümün başka bir özelliği de Karadeniz kıyı kesiminde görülen yoğunluğun Kızılırmak ve Yeşilırmak deprasyonlarında yeralan tarım alanları nedeniyle içkesimlere doğru sokulmuş olduğudur. Karadeniz coğrafi bölgesinin en tenha bölümü ise batı bölümüdür. Bu bölümdeki kıyı gerek denizde şelf alanlarının ve koyların elverişsizliği gerekse kıyı düzlüklerinin azlığı nedeniyle az yerleşik ve tenhadır.9 Batı Karadeniz bölümünün kıyı şeridindeki Zonguldak çevresinde doğu bölümünde görülen nüfus yoğunluğu yeniden ortaya çıkmaktadır. Bu bölümün iç kesimin deki dağlık alanlarda görülen seyrek nüfusa karşı geniş vadi oluklarında nüfusun yoğunlaştığı görülmektedir10

ŞE H İR N Ü FU SU

Şehirsel nüfus ile kırsal nüfus oranları ülkeleden ülkeye değişiklikler göstermektedir. Kırsal ve şehirsel nüfus oranlan arasındaki bu fark gelişmiş ve az gelişmişlikle de daha belirgin bir durum göstermektedir. Az gelişmiş ülkelerde kırsal kesimde yaşıyan nüfus oranı genel nüfusun büyük bir bölümünü teşkil ederken, gelişmiş ülkelerde şehirsel nüfus oranının daha fazla olduğu görülmektedir. Örneğin, ıgyo’e göre gelişmiş ülkeye örnek verebileceğimiz İngiltere’nin şehirli nüfusunun genel nüfustaki oranı % 78,4 iken, az gelişmiş ülkeye örnek verebileceğimiz Hindistan’da bu oran % 19,8 dir.11 Gelişmekte olan ülkelerde ise durum daha başka bir şekil alır. Bu sonuncu grup özelliğini taşıyan ülkelerde, kırsal nüfusun, genel nüfustaki payı devamlı azalırken şehirsel nüfusun payı ise devamlı bir şekilde artış göstermektedir. Diğer bir ifade ile gelişmekte olan ülkelerde şehir nüfusu eğrisi grafikte devamlı yükselirken kırsaln üfus eğrisi iniş göstermektedir.

9) Em iroğlu, M . 1977. ‘Bolu’da Y ayla lar ve Yaylacıkhk. Ank. Ü niv. D .T .C . Fak. Y a y . N o: 272, S : 82. Ankara.

10 Emiroğlu, M . 1968- “ Batı K aradeniz Bölümünde Denizin Ekonomik Değerini Kısıtlayan Faktörler” D .T .C . Fak. Coğ. Araştırm aları dergisi: S ayı: 2. S: 26. Ankara.

11 T ürkiye’de Nüfus. H acettepe Ü niv. Nüfus Etüd. Enstitüsü. S: 46. Ankara. 1975.


Şehirsel ve kırsal nüfusların gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler arasında gösterdiği bu farklı oransal niteliği, bölgeler arasındaki değişik, doğal, ekonomik ve sosyal yapı nedeniyle aynı ülke içinde de görebiliriz.

Bazı Coğrafi bölgelerde şehirli nüfus yoğunluğu km2, ye on kişiden (1970 yılında Doğu Anadolu 5.2, Karadeniz 8.6,) az, bazılarında (Marmara 58,9) da ellinin üstünde olan Türkiye bu sonuncusuna örnek teşkil etmektedir.12

Başlangıcı endüstri devrimine rastlayan şehirlerşme hareketi, endüstrinin gelişmesine paralel olarak gelişme göstermiştir. Gelişme ve şehirleşme süreci içine giren bu endüstri merkezleri çevrelerinden nüfus çekmeye başlamış, şehir sayıları, büyüklükleri ve nüfusları giderek artmıştır. Bu olgu bir taraftan tarım sektöründeki nüfusun azalarak sanayi sektöründeki nüfusun artmasına neden olurken, bir taraftanda şehirleşmeyi hızlandırmıştır. Biri yeni şehirlerin meydana gelmesi diğeri de mevcut şehirlerin daha da büyümesi şeklinde olan bu şehirleşme hareketi, araştırma alanları çeşitli olan araştırmacılar tarafından değişik şekillerde ele alınıp tanımı yapılmaya başlanmıştır.

Şehir ve kır yerleşmeleri ayırımında uygulanan kriter ülkden ülkeye değiştiği gibi aynı ülke içinde de değişik kriterler kullanıldığı görülür. Ülkemizde bazı araştırmacılar şehir-kır ayırımında yoğunluk üzerinde dururken, bazılarıda iş-bölümünün belirip belirmemesine göre tasnif etmeyi uygun görmektedir.

Türkiye’de yapılan genel nüfus sayımları sonuçlarında şehir ve kır nüfusları idari kritere göre tasnif edilmektedir. Buna göre il ve ilçe merkezlerindex yaşayanlar şehirsel, bucak ve köylerde yaşıyanlar ise kırsal nüfus olarak tanımlanmaktadır.13

Devlet İstatistik Enstitüsünün idari kriteri esas alarak yaptığı bu ayırma göre henüz nüfusu 1000 olmıyan (Olur 859) bir takım yerleşme merkezleri ilçe oldukları için şehir nüfusu olarak verilmektedir. Bu ise gerçek şehir ve kır nüfusu değerlerini saptamakta Prof. M , Emir- oğlu’nun vurguladığı gibi yanıltıcı olmaktadır14

12 Em iroğlu, M . 1975, “ Türkiye C oğrafi Bölgelerine G öre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus “ Ank. Ü n iv. D .T .C . Fakültesi Coğ. Araştırm aları Enst. Der. Y a y . N o: 7.

S : 139. Ankara.13 Y asal açıdan da şehir-kasaba ve köyler ayrılmışlardır. Ö rneğin 442 sayılı yasaya

göre 20oo’e kadar nüfuslu yerler köy, 2000-20.000 arası nüfuslu yerler kasaba, 20.000 nüfuslu yerlerde şehir sayılmaktadır.

14 Em iroğlu, M . 1975. “ Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus ” Ank. Ü niv, D .T .C . Fakültesi Coğ. Araş. Enst. Der. Say: 7. S: 28. Ankara.

>


Ülkemizde nüfus sayısı kriter alınarak yapılan şehir-kır ayırımında Louis-Darkot15 3000, Tümertekin-Tunçdilek16 5000 nüfusu kriter olarak kullanmışlardır. Günümüzde ise, bu alanda uğraşan birçok coğrafyacı (Darkot-Tuncel17 ,Tümertekin18, Emiroğlu19) tarafından kabul edilen nüfus kriteri 10.000 dir.

Biz de bu incelememizde şehir ve kır nüfuslarının ayırımında10,000 nüfusu kriter olarak kabul ettik.

Karadeniz Coğrafi Bölgesinde 1980 Genel Nüfus sayımının telgrafla alman geçici sonuçlarına göre 1.756.226 kişi yukarıda belirttiğimiz kritere göre şehir saydığımız yerleşme merkezlerinde yaşamaktadır. Başka bir ifade ile şehirsel nüfusu oluşturmaktadır.

Bu ise bölge nüfusunun % 2 i,2 ’sini teşkil etmektedir. Türkiye’ de şehirli nüfusun genel nüfusa oranı % 40,6 olduğu dikkat edilirse ̂Karadeniz Coğrafi Bölgesinde şehirli nüfus oranı Türkiye oranının yarısını biraz geçtiği görülür. Diğer bir ifade ile Türkiye’de nüfusun % 40,6 sı nüfusu 10.000 ve daha fazla olan yerleşme merkezlerinde yani şehirlerde yaşarken, Karadeniz Coğrafi bölgesinde ancak % 21,2 si bu tür yerleşme mezkezlerinde yaşamaktadır.

Akdeniz kıyıları aksine, eskiden beri fazla yoğun olmamakla beraber şehirlerin yeraldığı20 Karadeniz Coğrafi Bölgesi için bu şehirli nüfus oranı fazla sayılmamaktadır.

1970 genel nüfus sayımında sahip oldukları şehir sayısına göre sıralamada Marmara ve Ege Coğrafi Bölgelerinden sonra üçüncü sırada yer alan Karadeniz Coğrafi Bölgesi; şehir nüfusunun genel nüfustaki oranında (% 15’i) sonuncu, şehirli nüfus açısından da en son durumda olan Doğu Anadolu Bölgesinden önce gelmektedir.21

15 Darkot, B. 1972. Türkiye İktisadi Coğrafyası. İst. Ü niv. Y a y . N o: 1307. Coğ. Enst.

Y a y . N o: 51. S : 61. İstanbul.16 Tunçdilek, N. -T üm ertekin , E. 1959. T ürkiye Nüfusu, İst. Ü niv. Y a y . N o: 802.

Coğ. Enst. Y a y . N o: 51. S: 4. İstanbul.17 Darkot, B. -T u n cel, M . 1978 ‘Ege Bölgesi Coğrafyası, İstanbul Ü niv. Y a y . N o:

2365. Coğ. Enst. Y a y . N o: 99. S : 50. İstanbul.18 Tüm ertekin, E. 1973. ‘T ürkiye ’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İst. Üniv.

Y a y . N o: 1840, Coğ. Enst. Y a y . N o: 72. S: 89. İstanbul.19 Em iroğlu, M . 1975.“ Türkiye C oğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşm eleri ve Şehirli

Nüfus” Ank. Ü niv. D .T .C . Fak. Coğ. Araştırm aları Enst. Der. Sayı: 7. S: 125-159. Ankara20 Tüm ertekin, E. 1973. T ürkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İst. Üniv.

Y a y . N o: 1840. Coğ. Enst. Y a y . N o: 72. S: 9 İstanbul.21 Em iroğlu, 1975. “ Türkiye C oğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli

Nüfus” . Ank. Ü n iv. D .T .C . Fak. Coğ. Araştırm aları Der. S ayı: 7. S: 137. Ankara.


Türkiye” de, hatta dünya’daki aynı nitelikteki ülkelerde, kırsal alandan kentlere doğru olan nüfus hareketi sonucu hızlı bir şehirleşme izle- nilmektedir.

Halbuki nüfus hareketlerinin fazla olduğu Karadeniz Bölgesinde şehirler ve şehirsel nüfus Türkiye ortalamasının altında bir gelişim göstermektedir.

Bunun nedeni bölgede önce kentlere giden nüfusun, daha sonra bölge dışındaki büyük kentlere kademeli şekilde göçün olması ile açık- nabilir.

Şekil 2 incelendiğinde Karadeniz coğrafi bölgesi şehirli nüfusunun gelişiminde Türkiye genelinde olduğu gibi hızlı değilse bile devamlı bir artış izlenir. 1927-1950 yılları arasında bu artış daha ziyade var olan şehirlerdeki nüfusun artması şeklinde gerçekleştiği Tablo IFden izlenir. Hatta Tablo V l ’da görüldüğü gibi bu dönem için de Tosya 1940 sayımında nüfusunun (9,882) 10,000 in altına düşmesi ile şehir sayısı 1935 yılında 16 iken 1940’da 15 e düşmüştür. Tosya’nın 1945 yılında (10.784) tekrar 10,000’in üstüne, buna karşılık Baryburt’un (1945’de 9.773’e, 1950’de 9,873’e) nüfusu 10.000 in altına düşmesi sonucu şehir sayısı 1950’ye kadar 15 olarak kalmıştır. Türkiye’de kentleşmenin ve kentsel nüfus artışının 1950 yılından sonra hızlandığı izlenir. Bu gelişim şekil 2’de izlendiği gibi bölge şehirlerinde ve şehirli nüfusunda görülmektedir. Bu dönemden sonra gerek şehir sayısı, gerek şehirsel nüfus ve gerekse nüfusunun genel nüfustaki oranı devamlı olrak artmıştır. 1950 yılında 15 olan şehir sayısı % 273 oranında artarak 56’ya, 293.600 olan şehirsel nüfusu % 573 oranında artarak 1.756 223^ 5,9 olan genel nüfusa oranı da 21, 2 ye yükselmiştir.

Tablo I I ’nin incelenmesiyle, yarım yüzyılı (53) aşkın bir sürede bölge genel nüfusunun % 249, şehir sayısının % 509, ve şehirsel nüfusunun % 882 artış gösterdiği izlenir.

Tablo I I I ’ü izleyerek Karadeniz Coğrafi Bölgesi şehir sayısı ve şehirsel nüfusun gelişimini Türkiye geneli ile mukayese edersek; 1927 yılında Türkiye’deki şehir sayısı 56 iken, 1980 de % 530,3 oranında artarak 297 olduğunu görürüz. Bu süre içerisinde bölgedeki şehir sayısı ise % 509’luk bir artış göstermiş, ve şehir sayısı II den 56 ya yükselmiştir.

Şehirsel nüfusun artışına gelince, Türkiye’de şehirsel nüfus 1927- 1980 yılları arasındaki 53 yıllık sürede % 815’3 oranında artarken


z<OM>tfluo.ozT3aâ

XWc/>WD.5 o

s.[d CTiO T•J f'O Oıaa ^

doo

zm—<a!<

OJ33<H

Oc o05 **r-»

dc o

COCİc i

c ó» oI"-

Cl

ClCOLO

mf"*O

8oeó

O00

050105ri

Ti

c oCllO

or>*o

o

§m

r>*

co<N

iOLOTh>

mCO05 m

oo

- c o

iOci05Ci

c o

iO

COoc o

Oc oOí ó

w05l ó

c om«óCl

CO

m

oCOCl

>9

55

LOoc oıO

ce01T

es

'

*

P

c o

COCl

Om05

S

a0

§coc<c r5

05LO

LO

mTt*05

o

8

§■«f4 "

c oc ooCl

CO

lO

OTh05

O

8

eo

4*

010

01

lO

COí

mc oo> 75

Ó

Clc o

c ol oCl

iO

COCO

0105 c o

có

m

“CT>c-.

T fc o

Cl

SA

YI

M

YI

LL

AR

I DW c¡5 O p J f e

o :¿£Q £

3 1/5

•Sí 2 5

t & Z

a i o °

wS P5 > £

f lí £ •HH —«K > - w <c/> c/ )

TA

BL

O:

III-

T

ÜR

KİY

E

VE

KA

RA

DE

NİZ

B

ÖL

GE

SİN

DE

Ş

EH

İRL

İ N

ÜF

US

, ŞE

HİR

S

AY

ISI

VE

AR

TIŞ

E

ND

EK

SL

ER

İ (1

927-

198

0)


dM

AR

TIŞ

EN

DE

KS

°/ /o

CO (O eo COO0üN

OO coco ıOCI 10CI mcı mr-̂ CO 0ıOCIm cocort* $

cn►■H>

zaQ1

3 ŞEH

İRSA

YIS

I C< co m m m cı COcı 0co mri CIm COm

cn&

AR

TIŞ

EN

DE

KS

0/ /o

r- rt- co - 00 co coXHc/> «

>UÍ

OO mco co cıco cı0mcı Oco

co mmrh0com

c¿Oh

ŞEH

İRSA

YIS

I COıO CO <005 Tt-05 cı0 cıcı 0rh cır» cococııT5mcı 05cı

d«d0uN A

RT

IŞE

ND

EK

SO/ /O

OO

r>.a>01 coco mco

■*hTf-

Tt*cıcı(M

CI

co

coco0Th

Thco05m

cocorh-

Thcı§

C/2

zMQi<s N

ÜF

US

mco0o>05

CICOCOlOCI

r**cıOr"CI

00Ocı

00coco05cı

cocı05cı

cor»mıO(Mco

10cı05cı00

1.21

6.8

05 i"*05CI

05

1 1.

756.

226

>Jtx-P

AR

TIŞ

EN

DE

KS

0/ /o

CO co co cı m r>» cı CO co'A

2

TÜ

RK

İYE

0 10 ot m <0cocıcı0co

X05 cım COCOm

co

wt/> co$

co coO) 05CO coco 05co s0mco

coCI ıOCIT

mrhCO

NÜ

FUÍ comCMCI (M

0505co

co(NCO

coco

cıcıcom

m03CO

cocoO/co

CIt"- OO)4*

o>coCOCO

<t"*cı05

ıOCOcn03 »05

1n05

01005

mıO050co05

m<o0 .

005

m05 <sO)

HH1

KARADEN İZ COĞRAFİ BÖLGESİ NÜFUSU 135

bölgedeki şehirsel nüfus aynı süre içerisinde % 882,4 artış göstermiştir.

Yine aynı tablonun incelenmesiyle Karadeniz Coğrafi Bölgesi 1955 yılma kadar olan sürede Türkiye artış endeksinin altında daha sonraki devrelerde ise Türkiye artış endeksinin üstünde değerler kaydettiği görülür. Şehir sayısı artış endeksinde ise durum tamamen Türkiye lehinde bir görünüm arzeder. Diğer taraftan Karadeniz Coğrafi Bölgesindeki şehir ve şehirsel nüfusun Türkiye bütünündeki yüzde paylarında çok büyük değişiklikler görülmektedir. Şehir sayısı 1 9 2 7 ^ % 19,6 iken 1980 de % 07’lik gerileme göstererek % 19,2 ye, şehirsel nüfus ise 1927 de % 8,8 iken % o,7’ük bir gelişme göstererek % 9,5’e yükselmiştir.

Türkiye şehirsel nüfusu oranında 53 yıllık bir sürede pek büyük bir değişim göstermeyen Karadeniz Coğrafi Bölgesi şehirsel nüfusunun nüfus gruplarına göre dağılımını Tablo IV ü incelediğimizde en belirgin özelliğin 1955 yılı sayımına kadar olan sürede Karadeniz bölgesindeki şehirsel nüfusun 10.000 ile 50.000 arasındaki nüfuslu şehirlerde yaşadığı izlenir. 1965-1975 yılları arasında bölgede nüfusu 100.000’in üstünde bir (Samsun), 1980 yılında da 3 şehir olduğu görülür.

Karadeniz Bölgesinde şehirlerin nüfus gruplarına göre dağılışı- da aynı olduğu yine Tablo I V ’de kolayca izlenir.

Tablonun incelenmesinde, 10.000-50.000 nüfus grupları arasındaki şehirlerde yaşayan nüfusun, Türkiye şehirsel nüfusuna göre oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. 50 binden fazla nüfus gruplarında bu oran düşmektedir. 100 binden fazla şehirlerde ise iyice azalması, şehir sayılarının nüfus gruplarına göre dağılımının da aynı görünümde olması, bölgedeki şehirsel nüfusun büyük bölümünün küçük kentlerde yaşadığını ortaya koymaktadır. Tablo V dan bölgenin kentsel nüfusun nüfus fruplarına göre dağılımında Türkiye şehirsel nüfusundaki oranı bu fikri kuvvetlendirmektedir.

1980 sayımına göre Karzdeniz Bölgesinde nüfusu 100 binin üstünde üç şehir (Samsun 198.266. Zonguldak 108.661, Trabzon 107.412) bulunmaktadır.

Tablo V ’de şehirsel nüfusun nüfus gruplarına göre oransal dağılımının gelişmini incelersek 1927 sayımına göre bölgedeki şehirsel nüfusun % 43,5’i 10.00-15.000 nüfuslu şehirlerde yaşadığını görürüz.


Buna % 23,5’lik bir oranla 20 - 25 bin nüfus grubundaki şehirler izlemektedir. Başka bir deyişle 1927’de bölgedeki şehirsel nüfusun % 67’si yani 2 /3 si bu nüfus grubundaki şehirlerde yaşamaktadır.

1950 nüfus sayımında ise en büyük oran % 38,7 ile 25-001-50.000 nüfus grubuna geçmiştir.

10.001-15.000 nüfus grubu ise % 29.9 luk oranla ikinci sıraya düşmüştür. 1980’de ise şehirsel nüfusun nüfus gruplarına göre şehirlere dağılımı çok değişmiştir. Son genel nüfus sayımı sonuçları, Karadeniz Bölgesindeki şehirsel nüfusun 2/3 inden fazlası (% 71,2) 25.000 ve daha yukarı nüfuslu kentlerde oturduğunu göstermektedir. Buda bize bölgenin Türkiye özelliği doğrultusunda bir gelişme gösterdiğini ortaya koymaktadır. Yani Karadeniz Bölgesinde de şehirsel nüfus artışı Türkiye genelinde olduğu gibi yeni şehirlerin meydana gelmesi sonucu değil daha ziyade mevcut şehirlerdeki nüfusun daha da artması şeklinde olduğu görülmektedir.

Karadeniz Bölgesinde genel olarak görülen küçük ve orta kentlerin fazla oluşudur. Bunun ise nedeni; yine doğal yapıya bağlı olarak kentlerin hinterlandlarının geniş olmaması ile açıklanabilir.

Şehir nüfusunun bölgedeki dağılımı genel nüfus sayımında olduğu gibi kıyı kesiminde yoğunluk göstermektedir. 1927 yılına göre şehirlerin kıyı ve iç kesimlerdeki sayısal dağılımı eşit olduğu harita 2 incelendiğinde görülür. Bu genel nüfus sayımı sonuçlarına göre bölgedeki oniki şehrin altısı (Rize, Trabzon, Giresun, Samsun, Kastamonu, Zonguldak) kıyı kesiminde, altısı (Amasya. Merzifon, Tokat, İskilip, Çorum) da iç kesimde yer almaktadır. Fakat şehirlerde yaşayan toplam (199.085) nüfus % 54 ü kıyı şeridindeki şehirlerde % 46 sıda iç kesimdeki şehirlerde yaşamaktadır.

1950 yılında şehir sayısı kıyı kesiminde iki artarak sekize, iç kesimde de bir artarak yediye yükselmiştir. Harita 3 ü incelersek 1927- 1950 yılları arasındaki 23 yıllık sürede şehir sayılarında kıyı ile iç kesim arasında büyük farklılığın olmadığını görürüz. Fakat aynı süre içerisinde şehirsel nüfus daha büyük oranla artmıştır. Yukarıda belirttiğimiz yılda bölge şehirsel (293.000) nüfusun % 6 i ,5 (180.392)1 kıyı kesiminde % 38,5 (113.208)1 iç kesimlerdeki şehirlerde yaşadığı görülür.

1927 yılından 1950 yılına kadar olan devrede kıyı kesimindeki şehirsel nüfus % 38 artarken aynı devrede iç kesimdeki şehirsel nüfus % 23 lük bir artış göstermiştir.

TABLO: V. KARADENİZ BÖLGESİ ŞEHİRLİ NÜFUSUNUN NÜFUS GRUBLARINA DAĞILIŞI VE TÜ RKİYE İLE MUKAYESESİ ( 1927- 1980)

01927 1935 1940 1945 1950 >955 >960 >965 >970 >975 ' 1980

00m

T Ü R K İ Y E 300.470 368.649 5 I5-247 504-133 50 996 7 422.538 664.051 682.313 960.611 1.0 68.418 O 00 <£> «■J

00K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . 86.695 118.974 97-5 i 8 96.613 8 7 9 4 3 99.284 120.810 111 .9 10 2>3-555 252.554 262.362

K .D .C .B . % 28.8 32.2 18.9 19 .1 17 .2 23-4 18. 1 16.4 22.2 23.6 24.2

00 T Ü R K İ Y E ‘252.655 i85-453 235-59° 292.983 325 956 550.>23 385->85 3 > 5 •645 63>-974 787.101 8 > 7■4440c* K A R A D E N İZ

C O Ğ . B Ö L . 19.660 15.168 3«-3°9 32•306 47-427 >>9-475 55-970 67.204 116.327 >38.525 152.645

Om K A R A D E N İZ

C O Ğ . B Ö L . 7-7 8 .1 13.2 I I ■4-5 2 1 .7 >4-5 2 1.2 18 .4 >7-5 18.6

& 00

T Ü R K İ Y E 122.685 354 o°9 229.430 240.165 224.090 252.216 475-539 587-396 246.096 502.746 662.619

<

»Jd*

ıO«1

8O<N

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . 46-972 62.0 15 44.223 40.385 44-499 21 -4>5 126 .711 1 >3-527 40.608 109.088 82.821

P K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . % 21 17-5 19.2 16.8 19 .8 8 .4 26.6 >9-3 16 .5 2 1 .6 >3-4

O OO - T Ü R K İ Y E 424.037 466.762 692.244 534-189 693-987 900.216 663 739 >-632.135 1.803.560 2 .176 .6 0 0 2.18 2.9 52cn

D0 m1

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . ’ 30-372 6 2 .15 4 97-977 10 1.527 113-73» 140.125 >27-345 29>•254 409.049 489.182 464 352

O .OıO0«

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . % 7 - i 13-3 >4 -< >9 16.3 >5-5 >9 - > 17 .8 22 .6 2 2 .4 2 1.2

O8

T Ü R K İ Y E 208.820 2 5 1.718 3 9 2 5 8 3 329.478 397-275 763.138 1.225.049 i .007.103 I.3 58 .627 1.540.882 2 .2 2 1 .7 18

8T

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . — ■ — — --- — 62.629 >94-737 121.020 277-505 321.465 373-707

00ıO

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . % — — — m — — 8.2 >5.8 12 2O.4 20.8 16.8

+T Ü R K İ Y E 844.781 1.034.827 >->34-953 1.38 6.446 1.720.609 2.434.>66 3.402.304 4 .759.260 6 -720-555 8 .8 31.6 78 >>-403-7>5

8O

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . — — --- ___ — — — 107.510 134.06i 168.478 4 >4-339

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . % — — --- ___ _ ___ — 2.2 i -9 > -9 3-3

ST Ü R K İ Y E 2.253.448 2 .6 6 1 .4 18 3-199-987 3.28 7.394 3.8 71.8 8 4 5 .322.39 7 6.815.8 68 8.983.850 I I . 721.423 >4.907.425 18.369.645

<jPh0H

K A R A D E N İZ C O Ğ . B Ö L . 199.084 258.321 271.0 27 270.831 293.600 442.928 625.573 812.925 1.190 .90 5 >-479-297 1.75 6 .2 2 6

K .D .C .B . % 8-3 r 9-7 8 .4 8.2 7-5 8-3 9 - > 9 1 0 .1 9-9 9-5

TABLO: V I KARADENİZ BÖLGESİNDE ŞEHİRLER VE NÜFUSLARI>927 1935 1940 *945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980

A M A S Y A 12.824 11.98 1 13-635 13-344 14.470 17.560 28.525 34-168 36.646 4 1.496 48.010M E R Z İF O N 1 1 •334 13.058 13.301 16.037 Î5-257 I9 -95I 22.096 23.410 28.034 30.308 32.031A R T V İ N --- — --- — “T- ‘ --- — --- 13-109 13-390 14.203R İZ E 13.8 8i 14 .7 17 15 0 3 6 14.18 6 15.067 17.8 71 2 2 . l8 l 26.989 30.532 36.044 41-740B O L U --- — — — --- 12.271 13-745 21.700 26.944 32.810 38.400Ç O R U M 19.664 2 0 .15i 22.776 20.307 22.833 25-765 34.726 41-574 54-576 64.852 76.020İ S K İ L İ P 10.303 IO.698 10.039 10.344 (9 -908) IO.889 12.210 12.400 16.129 16.588 16.936G İR E S U N I 1.8 14 13-967 16.273 12.431 12.507 15•248 19.902 25-331 32-522 38.236 46.068G Ü M Ü Ş H A N E — — — --- ' — --- 12.440 n . 166 I2-775B A Y B U R T — ı o -339 10.864 — --- 13 .10 7 ” •937 15 .18 4 20 .145 20.156 22.540K A S T A M O N U 14 5 9 0 13-79I 13.667 13.869 13-597 I5.66 4 20.307 23-485 .29.338 29-993 35-636T O S Y A — 10.048^ ---^ 10.784 1 1.676 11 .9 7 8 I3-699 14 .119 16.698 I7 -5 I5 18 .544O R D U — 10 .115 10.192 10.346 11.668 14-933 20.029 27-303 38.483 47.481 52.080S A M S U N 30.372 32.482 3 7.2 16 38.725 44.0 19 62.629 87.688 107.510 134.061 68.478 198.266B A F R A — 10.260 10.947 1 I •309 13.822 17-557 20.759 26.239 28.950 34.228 50 .167S İN O P — ' — — — ■ — 10 .214 13-354 15.096 16.098 18.381T O K A T 22.390 2 1 .26i 21.4 4 7 20.078 21.666 26.66ı 32-654 37.368 4 4 .110 48.588 60.369Z İL E 15-377 1 5 . l68 14.873 16.269 17.10 3 21.415 21-339 2 6 .113 27.429 3 2 .15 7 30.066T R A B Z O N 24-587 29.682 32-789 29.824 33-990 4 2 .IIO 53-039 6 5 .5 16 80.795 97.2 10 107.412Z O N G U L D A K n .9 4 7 20İ603 27.972 32-998 35-722 45-589 54.010 55-504 77-135 90.221 108.661D Ü Z C E — --- --- — 10.203 12.612 18.344 22.274 28.209 32.129 37-659Ü N Y E — _ --- --- — — ’ — 1 1 -350 I5-039 19.448 23.366 27.946Ç A R Ş A M B A ,— --- . --- — — 10.398 14.877 18.003 20.463 23-973 28.524E R B A A . — ^ --- --- — — — 10.738 13.168 15.606 20 .315 25.226N İK S A R — •--- --- — — — 10.534 12-577 17.424 19-156 23-570T U R H A L — - --- --- — ---- 13.096 17.72 4 22.658 28.948 39- i 7o 47 364B A R T IN — --- ---. — — — I 1.506 14-259 15-926 18.409 20.728K A R A B Ü K — --- --- — — 15.624 31.440 46.169 64-999 69.182 84 975G . H A C I K Ö Y — --- --- — — — 10.199 11-5 13 22.789 13-150Ç A Y E L İ — --- --- ■ — — — — 11.486 12 .9 15 13.480 14.804H A V Z A — ---■ --- — — — ■ — 10.339 13-073 i 5 -34i 15.468E R E Ğ L İ — --- - '--- — — — — 18.978 28.904 45-992 50.096S U L U O V A — — --- — — — — — ■4-534 21.278 25.682B E Y P A Z A R I — --- --- ’ ~ — — — — \ — 12.830 14.963 17.232O S M A N C IK .— --- --- ' — — — . — — 10.325 11.9 2 1 15-304B U L A N C IK — --- '— — — — — ■ _ 1 1 496 14-153 16.095Ş. K A R A H İ S A R — --- --- --- — — — — 10.255 10 .214 12.550A Y B A S T I — - — --- " --- — •— — — 10.823 13.18 0 13-312F A T S A — — ■ --- --- — — — — 14.266 I9-758 21.983A K Y A Z I — --- --- --- — — — — 10.939 12.438 14.600T E R M E — --- --- --- — — — _ 10.846 15.660 15-530V E Z İ R K Ö P R Ü — --- --- --- ' — — — — 10.132 11.70 5 13-547B O Y A B A T — --- --- ---_ — — — — 11.3 12 I3 - I 39 14.476T O N Y A — --- --- --- — — — ’ — 10.077 10.544 11.0 10S A F R A N B O L U — _--- — --- — — , — — 12.470 14-793 I9 - I 55O L T U -— --- --- --- -- T — — — _ 10.093 12.288G Ö L K Ö Y — --- --- --- ■ --- ' — — — — 10.022 12 .12 5A L A Ç A M — — --- — --- — • — — — 10.013 11.4 38S U Ş E H R İ — --- --- ' --- --- — — — — IO.863 I 1.442A K Ç A A B A T _ ■— -------- -------- '-------- -------- — — — — IO.756 I 3 - 3 12O F • -------- -V -------- -------- —T -------- — — ____ — IO.376 —

V A K F I K E B İ R — -------- -------- i— -------- — — — — 12.556 13 .8 14H O P A — ;— — . — -------- — ;— _ — -------- 10 .136K O R Ç A N -------- — — -------- — ‘ — .— , — -------- n .0 9 7P A Z A R — -------- -------- ____ ____ ____ ___. ____ _s_ . -------- 10.079S Ü R M E N E — . ____ - ____ ____ ____ ____ ____ __ _ — 10.152D E V R E K — . -------- -------- — -------- — — — — — 12.072


1927 yılından 1980 Genel Nüfus Sayımının telgrafla alınan geçici sonuçlarına kadar geçen sürede kıyı kesimindeki şehirsel nüfus % 835 artarken, Iç kesimdeki % 695 lik bir artış göstermiştir. Görülüyorki ;ehirli nüfus kıyı kesiminde hızlı artmakta ve bu kesimde yoğunlaşmaktadır. Bu farklı gelişimin nedeni: iç kesimdeki şehirsel nüfus artışının esasını tarımsal faalitetlerin gelişerek nüfusu tutması sonucu yeni şehirlerin meydana gelmesi teşkil etmektedir. K ıyı kesiminde ise bu artışla birlikte var olan şehirlerin nüfuslarının hızla artarak daha da çoğalması şeklinde olduğu görülmektedir.

SO N U Ç

Türkiye nüfusu bölgeler arasında farklılıklar göstermesine rağmen dünya (% 19) ortalamasının üstünde olduğu bir gerçektir. Nüfus yoğunluğunda Türkiye ortalaması üzerinde Marmara Bölgesinden sonra ikinci sırada olan Karadeniz Bölgesi şehirşel nüfusta ancak yarısı civarındadır.

Türkiye’de 1950 den sonra tanık olunan hızlı şehirleşme, genel olarak büyük şehirlerin daha fazla büyümesi şeklindedir. Karadeniz Bölgesinde ise 1950’ye kadar nüfusu 50.000’den fazla şehir bulunmamakta idi. 1980’de ise nüfusları 100.000 in üzerinde olan Zonguldak, Samsun, Trabzon bir tarafa bırakılırsa orta büyüklükteki şehirlerin çoğunlukta olduğu görülür. Hiç şüphesiz şehirlerin bu nitelikte olmalarında bölgesel niteliklerin etkisi büyüktür. Doğal yapı nedeniyle hinterlandlarınm dar olması bölge şehirlerinin şehirsel gelişim ve büyümelerini engellemektedir. Bu ise Karadeniz Bölgesinde önce kentlere daha sonra büyük kentlere doğru kademeli göçlere neden olmaktadır.

Bölgede kırsal ve kentsel alanda görülen bu kademeli göçü yavaşlatmak ve doğuracağı sosyal,, ekonomik problemleri asgariyeye indirmek için bazı tedbirlerin alınması gereklidir. Bu ise, tarımsal faaliyetlerde verimliliğin artırılması, bölgeden elde edilen tarımsal ürünleri değerlendirecek sanayinin kurulması, el sanatlarının geliştirilmesi ve balıkçılığın teşviki ile gerçekleşebilir.


•nilyon

8ı—

ONCD

u->rocr»Ocn

u->o?

Otncr>LT>ır>cr>

OCDO)LT»<X>cn

G rafik i : K aradeniz Bölgesi Nüfusu

1975


Bin2000

175 0

1500

1250

1000

750

500

250

CNcr>ir» O ır»rO

<r> <T>r— r—

om<nır»m

O (£> CTimcn

oo*»

ır>o>

ooo

G rafik a: K aradeniz Bölgesinde Şehirsel Nüfus (1927-1980)


milyon

G rafik 3: K aradeniz Bölgesinde G enel ve Kentsel Nüfusun G elişim i (1927-1980)

1980


Gra

fik:

V-

K

arad

eniz

B

ölge

si

Şehi

rli

Nüf

usun

un

Tür

kiye

Şe

hirl

i N

üfus

u ile

M

ukay

eses

i (1

92

7-19

80

)

KARADENİZ COĞRAFİ BÖLGESİ NÜFUSU 14S


0 0 0 O0 O 0 O0 0 0 Om 0 m O

1(M CJ 10

01 l 1

0 0 O OO 0 O O

O ın O ın— CVJ CM

© 0 O O

Har

ita

2- K

arad

anız

B

ölge

sind

e Şe

hirl

erin

D

ağıl

ımı

(19

27)

.

KARADEN İZ COĞRAFİ BÖLGESİ NÜFUSU 147


oooın

oooo

O o oo o oo o oo ırt oCM1

CMI

in1

o O 5o ıo

OO

oinCM CM

ooooo

ooom

ooooo

o o o o O

»W)eiQc

*cors£-de

«

TJ

I


B İB L İY O G R A F Y A

Beyru, R. 1970. Şehir Nüfusları, Gerçekler ve İstatistikler. İzmir Şehri Üzerinde B ir İnceleme. Orta Doğu Teknik Ün iv. Mimarlık Fak. Yay. No: 12. Ankara.

Darkot, B. 1953-54. “ Türkiye'de Nüfus Hareketleri. İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: III. Sayı: 5-6. S: 3-23. İstanbul.

Darkot, B. 1972. Türkiye İktisadi Coğrafyası. İst. Üniv. Yayın No: 1307. Coğ. Enst. Yayın No: 51. İstanbul.

Darkot, B.-Tuncel, M. 1978. Ege Bölgesi Coğrafyası. İst. Üniv. Yayın No: 2365. Coğ. Enst. Yayın No: 99. İstanbul.

Emiroğlu, M. 1964. “ Zonguldak ve Batı Karadeniz Bölümünde Nüfus Hareketleri” . Türk Coğ. Der. Savı: 22-23. S: I49 'IÖ7- Ankara.

Emiroğlu, M. 1970. Akçakoca’da Nüfus, Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler. Ankara. Üniv. D .T .C . Fak. Yayın No: 192. Ankara.

Emiroğlu, M. 1975. “ Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus” . Ank. Üniv. D .T .C . Fak. Coğ. Araştırmaları Der. Sayı: 7. S: 125-158. Ankara.

Em iroğlu, M. 1977. Bolu'da Yaylalar ve Yaylacılık. Ank. Üniv. D .T.C . Fak. Yayın No: 272. Ankara.

Emiroğlu, M. 1977. “ Dünya Nüfus Yılı ve Türkiye Nüfusu” . Ank. Üniv. D .T .C . Fak. Der. Cilt: X X V III . Sayı: 3-4. Ankara.

Erinç, S. Doğu Anadolu Coğrafyası. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yayın No: 15. İstanbul.

İnandık, H. 1956. “ Adapazarı Ovası ve Çevresinde Nüfus ve Yerleşme” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 4 Sayı: 7. S: 66-92. İstanbul.

Kanadıkırık, E. 1971. “ Maraşta Nüfus Hareketleri” . Ank. Üniv. D .T .C . Fak. Coğ. Araştırmaları Der. Sayı: 3-4. S: 381-404. Ankara.

Öngör, S. 1958-59. “ Türkiye'de Dahili Muhaceret Hakkında” . Türk Coğ. Der. Sayı: 18-19. S: 101-118. İstanbul.

Selen, H. 1954. Türkiye Coğrafyasının Anahatları. Ank. Üniv. S.B.F. Yayın No: 24. Ankara.

Tanoğlu, A. 1959. “ Türkiye'de Nüfusun Dağılışı” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 5. Sayı: 10. S: 1-15. İstanbul.

Tanoğlu, A. 1966. Nüfus ve Yerleşme. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yay. No: 45. İstanbul.

Tandoğan, A. 1968. “Fırtına Deresi Yukarı Çığrının Üç Köyünde Coğrafi Müşahedeler” . Ank. Üniv. D .T .C . Fak. Coğ. Enst. Der. Sayı: 2. S: 285-307. Ankara.

Tolun, B. 1973. “ Tekirdağ Şehir Nüfusu” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 10. Sayı: 18-19. S: 151-166. İstanbul.

Tunçdilek, N. 1967. Türkiye İskân Coğrafyası. K ır İskânı (Köy Altı iskân Şekilleri). İst. Üniv. Ed. Fak. Yay. No: 1283. Coğ. Enst. Yay. No: 49. İstanbul.

Tunçdilek, N. -Tünertekin, E. 1959. Türkiye Nüfusu. İst. Üniv. Yay. No: 802. Coğ. Enst. Yay. No: 25. İstanbul.

Tunçdilek. N. -Tümertekin, E. 1963. Türkiye Nüfus Haritası. İst. Üniv. Yay. No: 1044. Coğ. Enst. Yay. No: 37. İstanbul.

Tümertekin, E. 1958. “ Türkiye'de Kadın ve Erkek Nisbetinin Dağılışı” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 5. Sayı: 9. S: 22-50. İstanbul.

Tümertekin. E. 1968. Türkiye'de İç Göçler. İst. Üniv. Yay. No: 1371. Coğ. Enst. Yay. N o : 54. İstanbul.

Tümertekin, E. 1973 Türkiye'de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İst. Üniv. Yay. No: 1840. Coğ. Enst. Yay. No: 72. İstanbul.

Tümertekin, E. 1978. Beşerî Coğrafyaya Giriş. İst. Üniv. Yay. No: 2464. Coğ. Enst. Yay. No: 100. İstanbul.

Üner, S. 1972. Nüfus Bilim Sözlüğü. Hacettepe Üniv. Yay. No: D- j, 7. Ankara.

Yücel, T. 1960-61. “ Türkiye'de Şehirleşme Hareketleri ve Şehirler” , Türk Coğ. Der. Y ıl: X V I-X V II . Sayı: 20-21. İstanbul.

Yücel, T. 1961. Türkiye'de Şehirleşme Hareketleri''. Türk Coğ. Der. Sayı: 21. S:. 31-45. İstanbul.

---------, 1941. İstatistik Yıllığı 1938-39. Başbakanlık İstatistik UmumMüdürlüğü Yay. No. 159. Ankara.

---------> *937- Genel Nüfus Sayımı 1935. T .C . Başbakanlık İstatistikGenel Direktörlüğü. İstanbul.

---------j 1944- Genel Nüfus Sayımı 1940. T .C . Başbakabbk İstatistikUmum Müdürlüğü Neşriyatı Sayı: 158. Ankara.



— , 1949. Genel Nüfus Sayımı 1945. T .C . Başbakanlık istatistik Genel Müdürlüğü Yay. No: 286. Ankara.

— , 1954. Genel Nüfus Sayımı 1950. T .C . Başbakanlık Devlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yay. No: 359. Ankara.

— , 1961. Genel Nüfus Sayımı. 1955. T .C . Başbakanlık İstatiktik Genel Müdürlüğü. Yay. No: 412. Ankara.

— L, 1963. Genel Nüfus Sayımı 1960. T .C . Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. No. 444. Ankara.

— , 1968. Genel Nüfus Sayımı 1965. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. No: 537. Ankara.

— , Genel Nüfus Sayımı 1970. Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. No: Ankara.

— 1977- Genel Nüfus Sayımı 1975. Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. No: 813. Ankara.

— , 1980. Genel Nüfus Sayımı 1980. Telgrafla Alınan Geçici Sonuçlar. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yay. No: 914. Ankara.

— , 1971. Batı Karadeniz Bölgesi. Bölgesel Gelişme, Şehirleşme ve Yerleşme Düzeni. İmar ve İskân Bakanlığı. Planlama ve İmar Genel Müdürlüğü. Bölge Planlama Dairesi. Ankara.

— , 1972. Doğu Karadeniz Bölgesi Bölgesel Gelişme, ve Şehirleşme Düzeni. İmar ve İskân Bakanlığı, Plânlama ve İmar Genel Müdürlüğü. Ankara.

-— , 1975. Türkiye'de Nüfus. Hacettepe Univ. Nüfus Etüdleri Enst. Ankaıa.

ass. dr. yalçın karabulut...

Documents