· asepsis) 5. การ. ฉีดยาอย่างปลอดภัย (safe injection) 6....

คานา

การใหการรกษาทางทนตกรรมจดเปนงานทมความเกยวของกบความรทางดานการควบคมการตดเชอ

อยางมาก ทงในดานการทาเครองมอใหสะอาดปราศจากเชอ การปองกนตนเองจากการตดเชอ รวมถงแนวปฏบต

เมอเกดของมคมทมตา องคความรตาง ๆ มการเปลยนแปลงอยเสมอ คมอการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาล

ทนตกรรมฉบบนจงมการปรบปรงเนอหาเพมเตมจากฉบบลาสด ตลาคม 2558 โดยมการเพมเรอง Flow

การปฏบตใหชดเจนขน การปรบเพมเรองการสงตรวจ Hepatitis B นอกเหนอจากการตรวจ HIV กรณถกของ

มคมทมตา การปรบเปลยนสตรยาตานไวรสเพอใหสอดคลองกบสถานการณโรคในปจจบน จงหวงเปนอยางยงวา

คมอการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลทนตกรรมฉบบน จะเปนประโยชนตอการทางานของทนตบคลากร

ทกระดบของโรงพยาบาลทนตกรรม ในการใหการรกษาทางทนตกรรมไดอยางปลอดภย และสรางความมนใจตอ

ผปวยทมารบบรการ

ผชวยศาสตราจารยสรพงษ วงศวชรานนท

รองคณบดฝายโรงพยาบาลทนตกรรม

1 ตลาคม 2560

คมอการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลทนตกรรม

คณะกรรมการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

หนา ก

จดท าโดย คณะกรรมการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

สารบญ

บทน า (Introduction) ................................................................................................................................. 1

บทท 1 หลกการของงานควบคมการตดเชอในทางทนตกรรม ........................................................................ 2

การควบคมการตดเชอตามมาตรฐาน (Safe Infection Control) ..........................................................................2

บทท 2 แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางทนตกรรม .............................................................................. 3

Safe Infection Control: ควบคมการตดเชอตามมาตรฐาน ..................................................................................3

บทท 3 แนวปฏบตงานควบคมการตดเชอในคลนกทนตกรรม ........................................................................ 7

1. การลางมอ (ดบทท 2) ......................................................................................................................................7

2. การปองกนตนเองของทนตบคลากร .................................................................................................................7

3. การท าลายเชอและการท าใหเครองมอปราศจากเชอ ........................................................................................7

3.1 การแชเครองมอกอนลางท าความสะอาด .................................................................................................................................................................. 8

3.2 การท าความสะอาดเครองมอ ........................................................................................................................................................................................... 9

3.3 การควบคมการสกกรอน การท าใหเครองมอแหง และการใสน ามนหลอลน .......................................................................................... 9

3.4 การหอเครองมอ .................................................................................................................................................................................................................... 9

3.5 การท าใหปราศจากเชอ ...................................................................................................................................................................................................... 9

ระยะเวลาปลอดเชอของเครองมอทผานการท าใหปราศจากเชอแลว แยกตามวธท าใหปราศจากเชอ .............................................10

3.6 การตรวจสอบการท าใหปลอดเชอ ...............................................................................................................................................................................10

3.7 การจดเกบกอนถกน าไปใช ............................................................................................................................................................................................10

การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ แยกตามประเภทเครองมอ .............................. 11

4. การท าลายเชอในยนตทนตกรรมและพนผวทปฏบตงาน ................................................................................ 13

5. การก าจดของเสย และการรกษาสภาวะแวดลอม .......................................................................................... 14

บทท 4 แนวปฏบตการควบคมการตดเชอในหองผาตด ................................................................................ 16

วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ ...................................................................................... 16

วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผสกบฝอยละอองน ามก น าลายของผปวย ......................... 17

วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส ................................................................................. 18

1. การปองกนอบตเหตจากการปฏบตงาน (Avoid accidents)............................................................................................................................................18

2. การใชอปกรณปองกนทเหมาะสม ( Use of Protective Barrier) ..................................................................................................................................23

2.1 ถงมอ (Gloves) ....................................................................................................................................................................................................................23

2.2 ผาปดปาก – จมก (Face mask) ...............................................................................................................................................................................27

2.3 แวนปองกนตา (Eyewear) ............................................................................................................................................................................................27

หนา ข


2.4 เสอคลม (Gown) ...............................................................................................................................................................................................................28

2.5 ผากนเปอน (Apron) ........................................................................................................................................................................................................29

2.6 รองเทา (Shoes) ..................................................................................................................................................................................................................29

3. การมสขาภบาล และสขอนามยทด (Sanitation and Hygiene) .................................................................. 29

3.1 การดแลรกษาสงแวดลอม .............................................................................................................................................................................................29

3.2 การลาง การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ ..........................................................................................................................................31

ประเภทของการลางมอ ............................................................................................................................................................................................................37

ขนตอนการลางมอ .....................................................................................................................................................................................................................37

การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอในหองผาตด ..............................................................................................41

การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ ในอปกรณทใชในการดมยาสลบ ......... 43

บทท 5 งานเวชภณฑกลาง .......................................................................................................................... 44

การปฏบตเพอท าลายเชอ/ท าใหปราศจากเชอส าหรบอปกรณทางการแพทย ...................................................... 44

วธการท าใหปราศจากเชอ ................................................................................................................................... 45

ขนตอนการท าใหอปกรณการแพทยปราศจากเชอ มทงหมด 7 ขนตอน .............................................................. 46

1. การท าความสะอาดอปกรณ (Cleaning) ......................................................................................................................................................................47

2. การเตรยมและการหออปกรณ (Preparation and Packaging) ........................................................................................................................50

3. การน าหออปกรณเขาเครองท าใหปราศจากเชอ (loading the sterilizer) .................................................................................................53

4. การท าใหอปกรณปราศจากเชอ .....................................................................................................................................................................................53

5. การตรวจสอบประสทธภาพของหารท าใหปราศจากเชอ (monitoring of sterilization ) .......................................................................53

6. การจดเกบอปกรณทปราศจากเชอ (Storage of sterile package) ................................................................................................................55

7. การน าสงหออปกรณทปราศจากเชอ (Distribution of sterile package) ....................................................................................................55

กระบวนการท าใหปราศจากเชอส าหรบอปกรณทางการแพทย ...........................................................................................................................56

ของงานเวชภณฑกลางโรงพยาบาลทนตกรรม ................................................................................................................................................................56

การใชงานกบผปวย ...................................................................................................................................................................................................................57

กระบวนการท างานของงานเวชภณฑกลางโรงพยาบาลทนตกรรม .......................................................................................................................58

การปฏบตเพอท าถงมอทใชซ า ............................................................................................................................. 59

ขนตอนการท าซองในส าหรบบรรจถงมอ ............................................................................................................. 60

ขนตอนการท าซองนอกส าหรบบรรจถงมอท าใหปราศจากเชอ ............................................................................ 60

การปฏบตบรการผา ............................................................................................................................................ 64

บทท 6 แนวปฏบตของทนตแพทยเกยวกบโรคเอดส .................................................................................... 68

แนวปฏบตของทนตแพทยเกยวกบโรคเอดส ........................................................................................................ 68

แนวทางปฏบตของทนตแพทยทท าหตถการทมโอกาสน าเชอเอชไอวไปสผปวย ................................................... 69

หนา ค


ขอควรรกอนการตรวจเอดส ................................................................................................................................ 69

บรรณานกรม ...................................................................................................................................................... 72

ภาคผนวก .................................................................................................................................................... 87

หนา ง


สารบญรปภาพ

ภาพท 1 การสงเครองมอมคมดวยวธ No touch technique .......................................................................... 19 ภาพท 2 การแยกต าแหนงจดวางของมคตมใหชดเจน ....................................................................................... 20 ภาพท 3 การใช Needle holder จบของมคมทใชแลวทงลงในภาชนะรองรบ (ถวย Iodine)............................ 20 ภาพท 4 การถอดใบมดออกจากดามมดดวยการใช Needle holder ................................................................ 21 ภาพท 5 การสวมปลอกเขมคนดวยมอเดยว …………………………………………………..……………………………….……. 22ภาพท 6 การสวมปลอกเขมคนดวยมอสองขาง .................................................................................................. 22 ภาพท 7 ถงมอสะอาด ( Non-sterile Examination gloves) .......................................................................... 24 ภาพท 8 ถงมอปราศจากเชอ (Sterile glove) ................................................................................................... 24 ภาพท 9 ขนตอนการลางมอ .............................................................................................................................. 38

หนา 1


แนวปฏบตในการปองกนและควบคมการตดเชอในงานทนตกรรม โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

(Infection Control Guideline in Dental Practice )

บทน า (Introduction) โรคตดเชอจากจลชพจ าพวกแบคทเรย ไวรส และเชอรา ทอาจเกดขนในคลนกตาง ๆ ในโรงพยาบาล

ทนตกรรม สามารถตดตอกนไดระหวางทนตบคลากรและผปวยทมารบการรกษาทางทนตกรรม โดยการสมผส

โดยตรงกบแผลตดเชอในชองปากหรอจากเลอดและน าลายของผปวย การสมผสเชอโดยออม เชน การตดเชอจาก

สงปนเปอนตางๆ นอกจากนยงอาจเกดจากการกระเดนของเลอด น าลาย สารคดหลงถกสวนตาง ๆ ของรางกาย

เชน ผวหนง รอยถลอกหรอเยอเมอก รวมถง การฟงกระจายของละอองทมเชอโรค โรคตดเชอดงกลาว พบได

ตงแตโรคธรรมดา ๆ เชน ไขหวด คออกเสบ คางทม และฝหนอง จนถงโรคทมความรนแรง เชน เรม งสวด

หดเยอรมน และวณโรคปอด รวมทงตบอกเสบจากไวรสชนดบ/ซ และโรคเอดส เปนตน ส าหรบผทเปนพาหะของ

โรคตดเชอบางชนด เชน ตบอกเสบ และโรคเอดส สวนใหญจะไมมอาการแสดงทชดเจน จงไมมโอกาสทราบวา

ผปวยเปนโรคตดเชอดงกลาวอย ในทางปฏบตใหถอเสมอนวาผปวยทกรายทมารบบรการ อาจเปนผแพรเชอโรคได

จงใหทนตบคลากรปฏบตงานโดยยดหลก Standard Precaution อยางเครงครดเพอปองกนการแพรกระจาย

และการตดตอของโรคดงกลาว

หนา 2


บทท 1 หลกการของงานควบคมการตดเชอในทางทนตกรรม

(Principle of Infection Control in Dental Practice)

ภายในชองปากและล าคอเปนทอยของจลชพมากมาย ทงแบคทเรยประจ าถน และแบคทเรยทอาจ

กอใหเกดโรค จงเปนขอจ ากดของงานทนตกรรมทไมสามารถปฏบตงานอยในสภาพทปราศจากเชอโดยสนเชงได

หากพจารณาถงสมการทเปนสมมตฐานของโรคตดเชอจะเปนดงน

โรคตดเชอ = ปรมาณจลชพ x ความรนแรงของจลชพทกอใหเกดโรค

ภมตานทานของรางกาย

ดงนนมาตรการในการควบคมการตดเชอเพอลดการตดตอของโรคตดเชอคอตองสามารถลดปรมาณจลชพ

ทกอโรคใหเหลอนอยทสด ผปวย หรอทนตบคลากร ตองมสขภาพทด มภมคมกนทเหมาะสมเพยงพอ

ดวยเหตผลดงกลาวจงไดน าเทคนคปลอดเชอ (Aseptic Technique) และหลกการของ Standard

Precaution มาสนบสนนงานควบคมการตดเชอในทางทนตกรรม โดยใหสอดคลองและเปนไปในแนวทางเดยวกบ

แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางทนตกรรม (Thai Dental Safety Goals & Guidelines 2015)

ดงรายละเอยดตอไปน

การควบคมการตดเชอตามมาตรฐาน (Safe Infection Control)

1. การลางมอ

2. การสวมอปกรณปองกนตนเอง (Personal Protective Equipment) เพอปองกนการตด

เชอระหวางผปวยและผใหการรกษา

3. การเตรยมเครองมอทใชบ าบดรกษาผปวย (Instrument Processing)

4. การดแลพนผวในบรเวณทใหการรกษา (Surface Asepsis)

5. การฉดยาอยางปลอดภย (Safe Injection)

6. การดแลสขอนามยของทางเดนหายใจ (Respiratory Hygiene /Cough Etiquette)

7. การควบคมการตดเชอในงานแลปทนตกรรม (Dental Laboratory Asepsis)

8. การควบคมการตดเชอจากการถายภาพรงสทางทนตกรรม

9. การดแลขยะภายในคลนกทนตกรรม

10. มาตรการเสรมอนๆ

หนา 3


บทท 2 แนวทางปฏบตเพอความปลอดภยทางทนตกรรม (Dental Safety Goals & Guidelines 2015)

Thai Dental Safety Goal & Guidelines 2015

Safe Communication

Safe Treatment

Safe Infection Control

Safe Record

Risk Management

Safe Infection Control: ควบคมการตดเชอตามมาตรฐาน 1. การลางมอ

1.1 ควรลางมอใหสะอาดกอนสวมถงมอและหลงจากถอดถงมอ หรอลางมอดวยแอลกอฮอลเจลทมความ

เขมขน 60-80% ในกรณทมการรกษาตอเนองและมอไมสกปรก

1.2 หากไมสวมถงมอ ตองลางมอทกครงหลงจากสมผสกบพนผวทปนเปอน

1.3 ไมไวเลบยาว ไมทาสเลบและไมสวมเลบปลอม ซงเปนแหลงเกบกกเชอโรค

1.4 กอกน าทใชลางมอ ตองไมปะปนกบกอกทใชลางเครองมอและเปนกอกทสามารถเปดปดไดโดยไมตอง

ใชมอสมผส

2. การสวมอปกรณปองกนตนเอง (Personal Protective Equipment) เพอปองกนการตดเชอ

ระหวางผปวยและผใหการรกษา

2.1 ถงมอ

ถงมอใชครงเดยวทง และภายหลงการใชงานใหถอเปนขยะตดเชอ (ในระหวางการรกษาถาถอด

ออกแลว หามน ากลบมาใชอก)

ถงมอทใชในงานศลยกรรมควรใชชนดปลอดเชอและมความหนา ส าหรบงานถอนฟนงายๆอาจ

พจารณาใชถงมอตรวจ (Examination Gloves) ได

เมอสวมถงมอแลว ระหวางการรกษาตองไมสมผสพนผวทปนเปอน ซงอยนอก Clinical

Operation Field หากจ าเปนตองสมผส หลงการสมผส ตองเปลยนถงมอคใหม

2.2 แมสค (Mask)

ควรสวมแมสคผา,กระดาษเมอใหการรกษาทท าใหเกดละออง (Droplets) หรอละอองฝอย

(Aerosols) หรอใหการรกษาผปวยทมโรคตดตอทางละอองหรอทางอากาศ (Airborne)

แมสคทใชอยางนอยควรมประสทธภาพในการกรอง 95% ส าหรบอานภาคขนาด 0.3 ไมครอน

หนา 4


2.3 แวนปองกน (Protective Eyewear) หรอแผนปองกนใบหนา (Face Shield)

ควรสวมรวมกบแมสคทกครงทเกดละอองหรอละอองฝอยในระหวางการรกษา

แวนปองกนควรมขอบทางดานขางและดานบน และสวมทบบนแวนสายตาได

ควรลางท าความสะอาดหรอลางท าความสะอาดและฆาเชอภายหลงใหการรกษาผปวยแตละราย

หรอเมอเหนวาสกปรก

2.4 เสอกาวน

ควรสวมทบเสอผาทสวมอย มแขนยาว ปลายแขนรดบรเวณขอมอ คอปด หลกเลยงการมเขมขด

หรอกระเปาซงเปนทกกเกบสงสกปรก

เพอการปองกนทสมบรณ เมอสวมถงมอควรจดใหขอบถงมอคลมปลายแขนเสอกาวน

ไมควรสวมออกนอกบรเวณทใหการรกษา

ควรเปลยนอยางนอยวนละครงหรอเมอเหนวาสกปรก

3. การเตรยมเครองมอทใชบ าบดรกษาผปวย (Instrument Processing)

3.1 เครองมอทใชซ าได หลงการใชงานตองท าความสะอาดและฆาเชอ หรอท าใหปลอดเชอ จนแนใจวา

เครองมอเหลานนสามารถน ากลบมาใชไดโดยไมท าใหเกดการแพรกระจายเชอ โดย

เครองมอทท าใหเกดความเสยงในการตดเชอสง (Critical Items) เชน เครองมอทใชในงาน

ศลยกรรมหรอปรทนตตองท าใหปลอดเชอเทานน

เครองมอทท าใหเกดความเสยงในการตดเชอปานกลาง (Semi Critical Items) เชน เครองมอท

สมผสกบเยอบชองปาก กระจกสองในปาก เครองมออดฟน แกวน า ตองฆาเชอในระดบทม

ประสทธภาพ (High Level Disinfection) หรอท าใหปลอดเชอ

เครองมอทไมไดใชในชองปาก หรอสมผสกบผปวยทงทางตรงและทางออม (Non Critical

Items) ตองท าความสะอาดหรอฆาเชอในระดบทมประสทธภาพปานกลาง (Intermediate

Level Disinfection) กอนน ากลบมาใชใหม

3.2 เครองมอทผานการฆาเชอหรอท าใหปลอดเชอแลวใหบรรจในหอหรอซองหรอภาชนะทเหมาะสม ซง

จะสามารถรกษาภาวะปลอดเชอได และจดเกบในภาชนะหรอสถานททเหมาะสม จนกวาเครองมอ

จะถกน าออกใชงาน

3.3 ตดหรอมตวบงชทางเคมภายนอกหอ เชน ออโตเคลฟเทป (Autoclave Tape) บนทกหอเครองมอ

กอนน าไปท าใหปลอดเชอ

3.4 ใสตวบงชทางเคมภายในหอทกหอของเครองมอทใชในงานศลยกรรม และปรทนต กอนน าไปท าให

ปลอดเชอ

หนา 5


3.5 ท าการทดสอบดวยสปอร (Spore Test) กบเครองท าใหปลอดเชออยางนอยสปดาหละ 1 ครง

เพอใหแนใจวาเครองท างานไดอยางมประสทธภาพ

3.6 เลอกใชเครองมอชนดใชครงเดยวทง หากไมสามารถน ามาท าความสะอาดฆาเชอ หรอท าใหปลอด

เชอได

3.7 หอเครองมอทปลอดเชอควรน ามาจดเกบในบรเวณทแหง ไมอบชน มการถายเทอากาศไดด ไมมการ

สญจรผานไปมามากนก มฝนละอองนอย อยหางจากอางน า ทอระบายน า ทอประปา และอยหาง

จากฝาเพดานหรอพน 2-3 นว ทงนเพอมใหหอเครองมอทผานการท าใหปลอดเชอแลวเกดการ

ปนเปอน และควรอยหางจากแหลงความรอน เพอมใหวสดทใชหอ กรอบหรอเกดการฉกขาดงาย

ตองเกบเครองมอทปราศจากเชอแลวในตทปดมดชด

3.8 บรเวณทใชเตรยมเครองมอเพอน ากลบมาใชใหม ควรอยแยกจากบรเวณทใหการรกษา โดยพนทของ

แตละขนตอนของการท างานแยกจากการชดเจนและจดเรยงใหตอเนองกนเปนทางเดยว ไมสลบกน

ไปมา

3.9 บรเวณทลางท าความสะอาดเครองมอควรอยแยกหางจากขนตอนอนโดยมผนงกน หรอถามขอจ ากด

ในเรองของพนทกควรจดใหหางจากบรเวณอนมากพอทจะไมท าใหเกดการปนเปอนจากการกระเดน

ของสารปนเปอนในระหวางการลางท าความสะอาด

หมายเหต เครองมอทมขอตอหรอฟนเฟอง กอนน าไปฆาเชอหรอท าใหปลอดเชอควรปฏบตตามคมอ

ของบรษทผผลต

4. การดแลพนผวในบรเวณทใหการรกษา (Surface Asepsis)

4.1 พนผวทตองสมผสในระหวางใหการรกษา เชน ดามปรบไฟ ปมปรบเกาอทนตกรรม (Dental Unit)

ควรท าความสะอาด ฆาเชอ และใชวสดทเหมาะสมคลมพนผวกอนใหการรกษา และเปลยนวสดทใช

คลมส าหรบผปวยแตละราย หรอท าความสะอาดและฆาเชอภายหลงการรกษาทกครง

4.2 พนผวทไมเกยวของกบการรกษาโดยตรง เชน พนผวโตะ ผนงหอง ลนชก เกาอ ควรท าความสะอาด

ดวยน าสบ หรอน ายาท าความสะอาด ทนททมเลอดหรอสารคดหลงของรางกายเปอนพน ใหท าความ

สะอาดและฆาเชอพนผวดวยน ายาฆาเชอทมประสทธภาพปานกลาง ซงสามารถฆาเชอวณโรคได

4.3 การฆาเชอบนพนผวใหท าโดยการเชด ไมใชการสเปรย ซงท าใหเกดละอองฝอยของน ายาฆาเชอทจะ

เปนอนตรายกบผปฏบตงานในบรเวณนน

5. การฉดยาอยางปลอดภย (Safe Injection)

5.1 การสวมปลอกเขมกลบเขาท ควรใชมอเดยว (One-handed Technique) ตองไมใชสองมอในการ

สวมปลอกเขมกลบเขาท

5.2 การสงเขมตองไมสงมอตอมอ

หนา 6


6. การดแลสขอนามยของทางเดนหายใจ (Respiratory Hygiene/ Cough Etiquette)

6.1 ควรมโปสเตอรแนะน าผปวยและผตดตามใหใชกระดาษทชชปดปากและจมกเวลาไอหรอจาม ทง

กระดาษทใชแลวในถงขยะ และลางมอใหสะอาด

6.2 หากผปวยมอาการปวยของทางเดนหายใจ ใหปดปากและจมกดวยแมสค และจดใหนงหางจากผปวย

รายอนอยางนอย 3 ฟต

7. การควบคมการตดเชอในงานแลปทนตกรรม (Dental Laboratory Asepsis)

7.1 แบบพมพฟนตองลางท าความสะอาดและฆาเชอทนทดวยน ายาทมประสทธภาพปานกลาง ซงฆาเชอ

วณโรคได

7.2 อปกรณ หรอเครองมอทจะสงไปทแลปทนตกรรม หรอทรบจากแลปทนตกรรมมาใสใหกบผปวย ตอง

ท าความสะอาดและฆาเชอดวยน ายาฆาเชอทมประสทธภาพปานกลางกอนเสมอ

8. การควบคมการตดเชอจากการถายภาพรงสทางทนตกรรม

8.1 อปกรณทใชในชองปากควรฆาเชอดวยน ายาฆาเชอทมประสทธภาพสง หรอท าใหปลอดเชอกอน

น ามาใชซ า

8.2 แผนฟลมรวมถงพนผวทตองสมผสในระหวางการถายภาพรงส ควรท าความสะอาดและฆาเชอดวย

น ายาฆาเชอทมประสทธภาพปานกลางหลงการถายภาพรงสทกครง หรอคลมพนผวเพอปองกนการ

ปนเปอน และเปลยนวสดทใชคลมส าหรบผปวยแตละราย

9. การดแลขยะภายในคลนกทนตกรรม

9.1 ขยะตดเชอ ซงไดแกขยะทปนเปอนเลอด น าลาย หรอสารคดหลงของรางกายจ านวนมากทสามารถ

ท าใหเกดการตดเชอได ควรน าไปทงและก าจดในลกษณะของขยะตดเชอ ซงแยกสวนอยางชดเจน

จากขยะทวไป

9.2 ขยะตดเชอมคมทใชงานแลว ควรทงทนทหลงการใชงาน ในภาชนะทสามารถทนแรงทะลไดด ซงวาง

อยในบรเวณทใหการรกษา ทงนตองไมบรรจขยะตดเชอมคมเกนกวาสองในสามของภาชนะ และตอง

ท าใหปลอดเชอกอนน าไปก าจด หรอสงก าจดดวยการเผาท าลาย เพอปองกนการแพรกระจายเชอ

10 มาตรการเสรมอนๆ

10.1.เพอปองกนการไหลยอนกลบของน าลายในทอดดน าลาย แจงใหผปวยมใหปดรมฝปากหรอดดหวดด

น าลายในระหวางใหการรกษา และหลกเลยงการใชหวดดน าลายก าลงสง (high power suction)

รวมกบหวดดน าลาย (saliva ejector) ในเวลาเดยวกน

10.2.ควรก าหนดมาตรการในการควบคมการตดเชอภายในสถานพยาบาลใหชดเจน และแจงหรอให

ความร ค าแนะน า แกผปฏบตงาน หรอผทเกยวของ จนสามารถน าไปปฏบตไดอยางแทจรง

หมายเหต: อยางไรกตามควรพจารณา การจดการสงแวดลอมและการดแลสขภาพอนามยของผปฏบตงานรวมดวย

หนา 7


บทท 3 แนวปฏบตงานควบคมการตดเชอในคลนกทนตกรรม

(Guidelines for Infection Control in Dental Practice)

ทนตบคลากร นกศกษาทนตแพทยและนกเรยนผชวยทนตแพทย ตองปฏบตตามแนวปฏบตตอไปน

เพอปองกนและควบคมการตดเชอทอาจเกดขนขณะปฏบตงานในคลนกทนตกรรม โดยทแตละคลนกอาจตองม

การปรบเปลยนแนวปฏบตใหสอดคลองกบลกษณะและประเภทของการใหบรการทางทนตกรรม ทงนขนอยกบ

เงอนไขดานเวลา และงบประมาณทมอย

1. การลางมอ (ดบทท 2) 2. การปองกนตนเองของทนตบคลากร

2.1 รบการตรวจรางกาย และฉดวคซนทจ าเปน คอ วคซนปองกนโรคไวรสตบอกเสบชนด บ

2.2 อนามยสวนบคคล

2.2.1 ผม ดแลรกษาความสะอาดอยางสม าเสมอและรวบเกบใหเรยบรอย

2.2.2 เลบ ตดใหสน และดแลรกษาความสะอาดอยางสม าเสมอ

2.2.3 บาดแผลบรเวณมอและแขน ควรปดดวยวสดปดแผลทกนน าได

2.2.4 ไมควรสวมเครองประดบทมอหรอแขนขณะปฏบตงานในคลนก/หองผาตด

2.3 การสวมเครองปองกน (ดบทท2)

2.4 ควรใหผปวยทกรายบวนปากดวยคลอเฮกซดน 0.12% กอนการรกษา

2.5 ระมดระวงอนตรายจากของมคม เชน หวกรอ ใบมด ใบเลอย เขม ไฟล เปนตน เมอไดรบอบตเหตขณะ

ปฏบตงาน เชน ถกเขมหรอของมคมทมต า มดบาด เลอดหรอสารคดหลงกระเดนเขาปากหรอเขาตา

ใหปฏบตตามแนวทางทโรงพยาบาลก าหนดอยางเครงครด (ดภาคผนวก)

2.6 ลดการฟงกระจายของน าใหนอยทสด โดยใชแผนยางกนน าลาย เครองดดน าลายก าลงสง และการจดทา

ผปวยทเหมาะสม

2.7 ใชถงมอชนดหนา พรอมสวมเครองปองกนขณะลางท าความสะอาดเครองมอหลงการใชงาน

3. การท าลายเชอและการท าใหเครองมอปราศจากเชอ เครองมอทใชในทางทนตกรรมมหลากหลายชนด ระดบการฆาเชอทใชกจะแตกตางกนไปตามปรมาณของ

การปนเปอนเชอและลกษณะของงานหตถการ ตามหลกสากลไดแบงเครองมอออกเปน 3 ประเภท ตามความเสยง

ของการตดเชอ

หนา 8


การควบคมการ

ตดเชอ ค าอธบาย ตวอยาง

ความเสยงตอ

การตดเชอ เทคนคการควบคมการตดเชอ

เขมงวดอยางสง

(Critical items) เครองมอปลาย

แหลม/มคม

แทงผานเยอเมอก

หรอเนอเยอหรอ

กระดก

มเลอดปรากฏอย

ใบมด/ดามมด

เขมฉดยา

เครองมอทาง

ศลยกรรม

เครองมอมคมตาง ๆ

สง ใชครงเดยวทง

ใชความรอนหรอวธทางเคมเพอท าให

ปราศจากเชอ

น ายาท าลายเชอระดบสง

เขมงวดปาน

กลาง

(Semi-critical

items)

สมผสกบเยอเมอก

ไมไดแทงทะลผาน

เยอเมอกใด ๆ

ชดตรวจ

ดามหวกรอฟน

ความเรวสง

ชดเครองมออดฟน

ปานกลาง ใชความรอนหรอวธทางเคมเพอท าให


น ายาท าลายเชอระดบสง

ไมเขมงวด

(Non-Critical

items)

ไมสมผสเยอเมอก/

น าลาย/เลอด

เคานเตอร

ผนง/ก าแพง

ต า น ายาท าลายเชอ

ท าความสะอาด

กระบวนการท าลายเชอและท าใหเครองมอปราศจากเชอ ประกอบดวย 7 ขนตอน คอ 3.1 การแชเครองมอกอนลางท าความสะอาด (presoaking)

3.2 การท าความสะอาดเครองมอ (pre-cleaning)

3.3 การควบคมการสกกรอน การท าใหเครองมอแหง และการใสน ามนหลอลน (corrosion control, drying

and lubrication)

3.4 การหอเครองมอ (packaging)

3.5 การท าใหปราศจากเชอ (sterilization)

3.6 การตรวจสอบการท าใหปราศจากเชอ (monitoring of sterilization)

3.7 การดแลและจดเกบเครองมอทผานการท าใหปราศจากเชอแลว (handling processed instruments)

3.1 การแชเครองมอกอนลางท าความสะอาด ควรลางท าความสะอาดภายหลงการใชงานทนทหรอ

แชในน ายาแชเครองมอทมคณสมบตในการฆาเชอ/แชในน ายาพวกทเปนเอนไซม

หนา 9


3.2 การท าความสะอาดเครองมอ 3.2.1 การท าความสะอาดดวยเครองท าความสะอาดระบบอลตราโซนกส

3.2.2 การท าความสะอาดดวยมอ

ผลางควรสวมเครองปองกน คอ เสอคลม แมสค แวนตา และถงมอชนดหนา

ขดลางดวยแปรงและสาร detergent

ขณะขดลางเครองมอควรใหเครองมอจมอยในน าและระมดระวงใหเกดการกระเดนนอยทสด

3.2.3 การท าความสะอาดดวยเครองลางท าความสะอาดเครองมอ

3.3 การควบคมการสกกรอน การท าใหเครองมอแหง และการใสน ามนหลอลน เชดเครองมอทท าความสะอาดแลวใหแหง/ใชลมเปาเพอใหเครองมอแหงหลงการท าความสะอาด/แช

ในน ายากนสนม

หยอดน ามนหลอลนบรเวณขอตอของเครองมอ

3.4 การหอเครองมอ การนงดวยไอน า (autoclave) ควรหอดวยผา 2 ชนหรอบรรจในซองทท าดวยพลาสตก-กระดาษ

การอบไฮโดรเจนพลาสมา ควรบรรจดวยซองเฉพาะส าหรบอบดวยไฮโดรเจนพลาสมา

3.5 การท าใหปราศจากเชอ 3.5.1 การนงไอน า (Autoclave)

ใชส าหรบเครองมอทกชนดททนความรอนได แตจะท าใหเครองมอทมคมทอได

บรรจหบหอทเหมาะสม

ตองมการตรวจสอบประสทธภาพ (Sterilization Monitoring) ทงทางกายภาพ ทางเคม

และทางชวภาพ เดอนละ 2 ครง อยางสม าเสมอ

3.5.2 การอบไฮโดรเจนพลาสมา ใชอบเครองมอทเปนสายยางและทอพลาสตก หว Bur และ rubber

cup

3.5.3 ตอบความรอนแหง (Hot Air Oven) ชนด Force-air ทอณหภม 191 oC นาน 12 นาท ใชส าหรบ

เครองมอทเปนคมจดฟนทไมมสวนประกอบทเปนยางหรอพลาสตก

3.5.4 กลตาราลดไฮด 2.4% อาจใชกรณทเครองมอไมสามารถทนตอความรอนสงได ซงเรยกวธการท า

ปราศจากเชอนวา “cold sterilant” เปนการแชเครองมอนาน 10 ชวโมงแลวลางดวย sterile water

ขอควรระวง ส าหรบน ายากลตาราลดไฮด 2.4% : หลกเลยงไมใหถกกบผวหนงอาจเกดอาการแพได กรณ

กระเดนถกผวหนงใหลางดวยน าสะอาด สวนกระเดนเขาตาใหลางดวยน าสะอาดหลายๆครง แลวรบพบแพทย

หนา 10


ระยะเวลาปลอดเชอของเครองมอทผานการท าใหปราศจากเชอแลว แยกตามวธท าใหปราศจากเชอ 1. การนงไอน า (autoclave)

หอดวยผา 2 ชน 14 วน

บรรจในซองพลาสตกกระดาษ 6 เดอน

2. การอบไฮโดรเจนพลาสมา

บรรจในซองพลาสตกกระดาษส าหรบอบไฮโดรเจนพลาสมา 6 เดอน

3.6 การตรวจสอบการท าใหปลอดเชอ การตรวจสอบทางชวภาพ ชใหเหนวาเครองมอนนปลอดเชอหรอไม

การตรวจสอบทางเคม แสดงใหเหนวาหอเครองมอไดผานการท าใหปราศจากเชอแลว

การตรวจสอบทางกายภาพ แสดงใหเหนถงกลไกการท างานของเครองท าใหปลอดเชอวาสมบรณ

หรอไม

3.7 การจดเกบกอนถกน าไปใช จดเกบเครองมอทบรรจหบหอทเหมาะสมในตทมประตปดมดชด ไมมความชน

การน ามาใชใหยดหลก First in first out

หนา 11


การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ แยกตามประเภทเครองมอ ประเภทเครองมอ วธการท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ หมายเหต

ชดตรวจ ลางท าความสะอาดแลวทงใหแหง จดเปนชด หอดวยผา

2 ชนผนเดยว สงฆาเชอดวยการนงไอน า

Hand instruments ลางท าความสะอาดแลวทงใหแหง แยกบรรจเปนชด หอ

ดวยผา 2 ชน สงฆาเชอดวยการนงไอน า

Glass slab, Cement spatula

Clamp, Band and Matrix

holder

ลางท าความสะอาดแลวท งใหแห ง บรรจ ในซอง

พลาสตก-กระดาษ สงฆาเชอดวยการนงไอน า

Spatula ทเปนพลาสตกเชด

ดวย 70 % แอลกอฮอล ทงไว

จนน ายาแหง

Dappen dish เชดดวย 70 % แอลกอฮอล ทงไวจนน ายาแหง

Rubber cup, Diamond disk ลางท าความสะอาดดวยแปรงหรอเครอง อลตราโซนกส

แลวทงใหแหง บรรจในซองพลาสตก-กระดาษ สงฆา

เชอดวยการนงไอน า

Burs

- Steel bur, Acrylic bur

- Carbide bur, Airotor bur

- หวขดผา

- ขดลางท าความสะอาดดวยแปรงแลวทงใหแหง บรรจ

ในซองส าหรบอบไฮโดรเจนพลาสมา สงฆาเชอดวยการ

อบไฮโดรเจนพลาสมา

- ขดลางท าความสะอาดดวยแปรงแลวทงใหแหง บรรจ

ในซองส าหรบอบไฮโดรเจนพลาสมา สงฆาเชอดวยการ

อบไฮโดรเจนพลาสมา

- ลางท าความสะอาดแลวทงใหแหง บรรจในซอง


- ชดเครองมองานรกษารากฟน

- Barbed Broach , file

- ลางท าความสะอาดดวยเครองอลตราโซนกส จดเปน

ชด หอดวยผา 2 ชน สงฆาเชอดวยการนงไอน า

- ลางท าความสะอาดดวยเครองอลตราโซนกสแลวทงให

แหง บรรจในซองพลาสตก-กระดาษ สงฆาเชอดวยการ

นงไอน า

- ชดเครองมองานฟนเทยม

- Tray พมพปาก (โลหะ)

- ลางท าความสะอาดแลวทงใหแหง จดเปนชด หอดวย

ผา 2 ชน สงฆาเชอดวยการนงไอน า

- ลางท าความสะอาดแลวทงใหแหง บรรจในซอง


- Impression - ลางคราบเลอด/น าลายดวย Hibiscrub จากนนผาน

น าสะอาดกอนน าสงหอง lab ทนตกรรม

หนา 12


ประเภทเครองมอ วธการท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ หมายเหต

- Removable appliance,

ฟนเทยม

- ลางดวย Hibiscrub และน าใหสะอาดแลวทงใหแหง

แชใน 0.12% คลอเฮกซดน mouth wash นาน 2

นาท

ชดเครองมองานศลยกรรม

- Extraction forceps, Oral

surgery set, Implantation set

- ขดลางท าความสะอาดดวยแปรงแลวทงใหแหง

จดเปนชด หอดวยผา 2 ชนหรอบรรจในซองพลาสตก-

กระดาษ สงฆาเชอดวยการนงไอน า

- กระจกถายรปในชองปาก - ลางท าความสะอาดดวย Hibiscrub แลวทงใหแหง

แชใน 2.4% กลตาราลดไฮด นาน 10 นาทแลวน า

ออกมาผานน ากลน กอนจะน าไปใช

ชดเครองมองานจดฟน

- คมชนดตางๆ

- ขดลางท าความสะอาดดวยแปรงแลวทงใหแหง น าเขา

เครอง Hot Air Oven

Handpiece

- Airotor

- Micro motor

- ภายหลงการใชงานแตละครงใหเดนเครองปลอยน าทง

ไมนอยกวา 10 วนาท (ตอกบหว bur) จากนนถอดหว

bur ออก

- ลางท าความสะอาดคราบสกปรก

- ฉดพนน ามนหลอลน (ตามค าแนะน าของบรษท)

- ทงใหแหง

- บรรจในซองพลาสตก-กระดาษ

- สงฆาเชอดวยการนงไอน า

- กอนใชงานใหเดนเครองปลอยน าทงนาน

10 วนาท (ตอกบหว bur)

-- ลางท าความสะอาดคราบสกปรก

- ฉดพนน ามนหลอลน (ตามค าแนะน าของบรษท)

- ทงใหแหง

- บรรจในซองพลาสตก-กระดาษ

- สงฆาเชอดวยการนงไอน า

หนา 13


4. การท าลายเชอในยนตทนตกรรมและพนผวทปฏบตงาน ส าหรบหตถการทกประเภท ควรท าใหเกดละอองน าฟงกระจายใหนอยทสด เชน การใชแผนยางกน

น าลาย เครองดดน าลายก าลงสง และการจดทาผปวยทเหมาะสม เปนตน ในระหวางการรกษาควรหลกเลยง

การสมผสกบวตถอน ๆ เชน ชนวางของ ลนชก แฟมผปวย ปากกา แวนตา หรอโทรศพท ควรมการวางแผน

การรกษาลวงหนากอนใสถงมอใหการรกษาในชองปาก และพยายามหลกเลยงการสมผสกบพนผวตางๆระหวาง

การรกษาในชองปาก ซงจะชวยลดการปนเปอนเชอไดเปนอยางด

สวนประกอบยนตท าฟน วธการท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ หมายเหต

เกาอท าฟน ขอตอ ดามจบตางๆ

ถาดวางเครองมอ

- เชดท าความสะอาดดวยน ายาทมสวนผสมของ Isopropyl

alcohol และ Benzethonium chloride หลงการเชดปลอย

ใหน ายาสมผสกบพนผวโดยไมตองเชดออก

- ใชสวตซเทาในการปรบเปลยนต าแหนงยนตท าฟนเสมอ

กรณยนตทควบคมโดยสวตซมอใหเชดท าความสะอาดดวย

น ายาทมสวนผสมของ Isopropyl alcohol และ

Quaternary ammonium chloride

- พนผวบางต าแหนงทยากตอการใชน ายาเคมท าลายเชอกให

ใชอลมเนยมฟอยลหรอพลาสตกหรอปลอกผาหมไวเพอ

ปองกนการปนเปอน

กรณทตองใชมอปรบ

สวตซ ถามอปนเปอน

เลอดหรอสารคดหลง

ของผปวยควรเชดมอ

กอนแลวใชผากอสจบ

บนสวตซในการปรบ

ต าแหนง

ขอตอดามหวกรอ,ดามจบ

suction,triple syringe

เชดท าความสะอาดดวยน ายาทมสวนผสมของ Isopropyl

alcohol และ Quaternary ammonium chloride หลง

การเชดปลอยใหน ายาสมผสกบพนผวโดยไมตองเชดออก

- สายทอ suction และสายทอ

saliva ejector

- ดามและสายทเปนผาใยสงเคราะหใหหมดวยพลาสตกใส

- สวนทเปนยางหรอพลาสตกสงเคราะหใหเชดดวย

Isopropyl alcohol

- หลงเสรจการใชงานกบผปวยในแตละวนใหดดลางดวย

0.05% โซเดยมไฮโปคลอไรทปรมาณ 1,000 ซซ และดดน า

ตาม

อางบวนปาก ราดดวย 0.05% โซเดยมไฮโปคลอไรทประมาณ 500 cc

(ใชเวลาประมาณ 5-10 นาท) ขดลางดวยผงซกฟอก เมอเสรจ

ผปวยในแตละวน

หนา 14


สวนประกอบยนตท าฟน วธการท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ หมายเหต

ระบบน าและทอสงน ายนตท าฟน - ใชขวดน าขนาดเลกและเปลยนน าสปดาหละครง

- ท าความสะอาดขวดหรอแทงน าเดอนละครง โดยถายน า

ออกใส 0.5% โซเดยมไฮโปคลอไรทจนเตมถง แชทงไวนาน

10 นาทจากนนถายน าออก แลวใส 0.05% โซเดยมไฮโปคลอ

ไรทลงไปครงถงแลวเดนเครองถายน าออกผานดามกรอ

triple syringe จนน าหมดถง เตมน าสะอาดพรอมทจะใชงาน

เพอความสะดวกแนะน า

ใหตดตงระบบน ายาฆา

เชอเปนชดอปกรณแยก

เพอใหสามารถฆาเชอใน

ระบบน าและทอสงน า

ยนตท าฟนไดบอยครงขน

โดยอาจท าทกวนหลงเลก

ใชงานยนตท าฟน

พนเปอนเลอด น าลาย น าหนอง สวมถงมออยางหนา หรอใชปากคบคบกระดาษหรอผาเชด

บรเวณทเปอนเลอด สารคดหลงหรอน าหนองออกใหหมด

ทงกระดาษทปนเปอนลงในถงแดง หรอถงขยะตดเชอ แลว

เทน ายา 0.5% โซเดยมไฮโปคลอไรดทงไว 30 นาท

แลวเชดท าความสะอาดตามปกต

5. การก าจดของเสย และการรกษาสภาวะแวดลอม ขยะทเกดขนจากการใหการบรการทางทนตกรรมทถอเปนขยะตดเชอ ไดแก ผากอส/ส าลทปนเปอนเลอด

และน าลาย ฟนทถอนแลว เขมฉดยาทใชแลว เปนตน ซงขยะตดเชอเหลาน ตองก าจดอยางถกวธ เพอไมใหเปน

แหลงแพรเชอไปสชมชน และท าลายสงแวดลอม

ประเภทของเสย วธท าลาย หมายเหต

ส าล/ผากอสทปนเปอนเลอดและ

น าลาย ฟนทถอนแลว ชนเนอขนาด

เลก

รวบรวมบรรจในถงสแดง ระบขางถงวาเปน “ขยะตดเชอ”

มดปากถงใหแนน น าไปทงในททงขยะตดเชอททาง

โรงพยาบาลจดไวให

ของมคม เชน เขมฉดยา หลอดยาชา

ใบมด หว bur ฯลฯ

ทงลงในภาชนะทกนการทะล เมอบรรจเตมแลวปดฝาให

สนท เพอสงท าลายตอไป

สารเคมทเปนอนตราย แยกตามประเภทของสารเคมตามทมหาวทยาลยก าหนด

เพอสงท าลายตอไป

เลอด น าลาย สารคดหลง ฯลฯ ใน

ขวด suction

- เทลงซกโครกส าหรบทงเลอด น าลายและสารคดหลง

- ลางขวดดวยผงซกฟอก คว าไวใหแหง เตม 0.05%

โซเดยมไฮโปคลอไรท 1/5 ของปรมาตรขวด กอนน าไปใช

ควรพจารณาใชน ายาเคมใหนอยทสดเทาทจะท าได เพอเปนการรกษาสงแวดลอม น ายาเคมทกชนดใหใส

ในภาชนะทมฝาปด และเปลยนตามเวลาทก าหนด

หนา 15


การก าจดขยะ

1. แยกประเภทขยะเปน 2 ประเภท ดงน

1.1 ขยะทวไป

1.2 ขยะตดเชอ

2. การจดเกบขยะในหนวยงาน

2.1 ขยะทวไปแยกใสถงด า

2.2 ขยะตดเชอแยกใสถงแดง

3. การขนสงขยะสทพกขยะ

3.1 พนกงานตองสวมถงมออยางหนา ผายางกนเปอนและรองเทาบท

3.2 รถขนสงขยะ ตองเปนรถทปดมดชด น าไมรว และตองท าดวยวสดเรยบ ลางท าความสะอาดงาย

3.3 การขนสงขยะ ตองจบทคอถง หามอมถงขยะ การยกหรอวางใหท าอยางนมนวล ไมโยนหรอขวาง

3.4 ทเกบหรอทพกขยะ ตองเปนทมดชด เขา-ออกไดเฉพาะเจาหนาทผรบผดชอบเทานน และตองสามารถ

ปองกนสตวและแมลงได

หนา 16


บทท 4 แนวปฏบตการควบคมการตดเชอในหองผาตด

(Guidelines for Infection Control in Operating Room)

ในป ค.ศ. 1985 ศนยควบคมโรคสหรฐอเมรกา (Center for Disease Control and Preventions:

CDC) ไดเสนอแนวทางในการปองกนการตดเชอจากเลอด และสารคดหล งของผปวย โดยเรยกชอวา การปองกน

การตดเชอแบบครอบจกรวาล (Universal Precautions : UPs) ซงมาจากค าเตมวา Universal blood and

body fluid precautions โดยก าหนดวา การปฏบตตามหลก UPs เปนการปฏบตโดยถอวาผปวยทกรายมการ

ตดเชอเอชไอว เชอไวรสตบอกเสบ ชนดบ และเชอทมอยในเลอดตวอนๆ ซงเชอสามารถแพรกระจายสบคลากรได

หากขาดความระมดระวง การปฏบตตามวธปองกนการตดเชอจากเลอดและสารคดหลงของผปวยอยางเครงครด

จะท าใหโอกาสทจะไดรบเชอและตดเชอจากเลอดและสารคดหลงของผปวยลดนอยลง รวมทงปองกนการ

แพรกระจายเชอจากบคลากรสผปวยไดดวย

ในป ค.ศ.1996 ศนยควบคมโรคสหรฐอเมรกา (CDC) และ The Hospital Infection Control

Practices Advisory Committee (HICPAC) ไดรวมกนทบทวนแนวทางในการแยกผปวยโดยตงอยบนพน

ฐานขอมลทางระบาดวทยาของการตดเชอในโรงพยาบาล ซงแนวทางในการแยกผปวยทปรบปรงใหมน แบงวธ

ปฏบตออกเปน 2 ขนตอน คอ

1. Transmission – Based Precautions ใชในกรณททราบวาผปวยปวยเปนโรคใด มการตดเชอ

หรอมเชอเจรญอยตามรางกายของผปวย ซงเชอสามารถแพรกระจายทางอากาศ ฝอยละอองน ามก น าลาย หรอ

โดยการสมผส ซง Transmission – Based Precautions แบงออกไดเปน 3 วธคอ

1.1 Airborne Precautions มวตถประสงคเพอลดการแพรกระจายเชอทางอากาศ ซงเกด

จากฝอยละอองน ามกน าลาย ทมขนาดเลกประมาณ 5 ไมครอน หรอเลกกวา ซงลองลอยอยในอากาศเปน

เวลานาน หรอฝนละอองทม เชอโรคอย จงควรใช Airborne Precautions ในผปวยททราบวาสามารถ

แพรกระจายเชอทางอากาศได

วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ • ผดแลผปวยควรสวมผาปดปาก และจมก

• ใหผปวยสวมผาปดปากและจมกระหวางเคลอนยาย

• การผาตดผปวยตดเชอทางเดนหายใจทไมรบดวน ควรยดระยะเวลาใหการตดเชอของ

ผปวยลดลง หรอไดรบการรกษาทางยาทเหมาะสมกอน

• ควรจดล าดบการผาตดผปวยตดเชอทางเดนหายใจไวเปนอนดบสดทายของการผาตด

และควรจ ากดบคลากรใหนอยทสด

หนา 17


• ควบคมการเขาออกของบคลากรใหนอยทสด เพอลดการแพรกระจายเชอสสงแวดลอม

ภายนอก

• หลงจากผปวยออกจากหองไปแลวตองมการงดใชหองจนกวาจะมการแลกเปลยนอากาศ

ภายในหองอยางสมบรณ (ตามมาตรฐานเมอม 15 air changes per hour) ตองใชเวลา

28 นาท จงจะใชหองผาตดได

• บคลากรทปฏบตงานในหองทผาตดผปวย TB ตองใชอปกรณปองกนชนด N 95

• ควรสวมเสอคลม หากคาดวาเสอผาอาจเปรอะเปอนสารคดหลงของผปวย

• หลงดแลผปวย หรอหยบจบสงของเครองใชของผปวย ตองลางมอ และควรลางมอกอน

ดแลผปวยรายใหม

• แมวาสงของ และอปกรณตางๆทใชกบผปวยจะไมสามารถแพรกระจายเชอได แตควร

ลางใหสะอาด และท าลายเชอ

1.2 Droplet Precautions เปนการปฏบตเพอปองกนการแพรกระจายเชอจากฝอยละออง

น ามกน าลาย ซงมขนาดใหญกวา 5 ไมครอน ฝอยละอองน ามกน าลายนเกดจากผปวยทมเชอโรคอย หรอผปวยทม

การตดเชอไอ จาม พด หรอเกดขนขณะมการดดเสมหะ การแพรกระจายเชอโดยวธนเกดจากการสมผสใกลชด

ระหวางแหลงโรคกบผสมผส ทงนเนองจากฝอยละอองมขนาดใหญจงลอยอยในอากาศไดไมนาน และมกจะลอย

อยในระยะทางไมเกน 3 ฟตจากแหลงโรค จงควรใช Droplet Precautions กบผปวย หรอผทสงสยวามการตด

เชอทแพรกระจายทางฝอยละอองน ามก น าลาย

วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผสกบฝอยละอองน ามก น าลายของผปวย • ผดแลผปวยควรสวมผาปดปาก และจมก สวมเสอคลม และถงมอ

• จดใหผปวยอยหางจากผปวยอนในระยะไมนอยกวา 3 ฟต

• ในระหวางเคลอนยายผปวยใหผปวยสวมผาปดปากและจมก

• หลงสมผสผปวย หรอสงของเครองใชของผปวยตองลางมอทกครง และลางมอกอนให

การพยาบาลผปวยรายอน

• อปกรณเครองมอตางๆทใชกบผปวยแลวตองท าลายเชอ

1.3 Contact Precautions เปนการปฏบตเพอลดการแพรกระจายเชอซงเกดจากการสมผส

ทงทางตรง และทางออม การแพรกระจายเชอจากการสมผสโดยตรงไดแก การสมผสผวหนงทมบาดแผล

การแพรกระจายเชอจากบคลากรไปสผปวย และการสมผสทางออมเกดจากการสมผสกบสงของเครองใชท

ปนเปอนเชอโรค

หนา 18


วธปฏบตในการปองกนการแพรกระจายเชอจากการสมผส • ผดแลผปวยควรสวมผาปดปาก และจมก

• ควรสวมเสอคลมหากคาดวาอาจมการเปรอะเปอนเลอด หรอสารคดหลงของผปวย

• ลางมอหลงสมผสผปวย หรอสงทเปรอะเปอนเลอด หรอสารคดหลงของผปวย และกอน

ใหการพยาบาลผปวยรายอน

• อปกรณเครองมอเครองใชทเปรอะเปอนเลอดหรอสารคดหลงของผปวยควรเขยนบอก

ใหชดเจนกอนน าไปท าลายเชอ หรอท าใหปราศจากเชอ

2. Standard Precautions (SPs) เปนการปฏบตในการปองกนการตดเชอจากเลอด สารน า

ของรางกาย สารคดหลงทกชนด อจจาระ ปสสาวะ (ยกเวนเหงอ) ผวหนงทมบาดแผล และเยอบของรางกาย

เปนกลวธแรกทจะชวยใหสามารถควบคมการตดเชอในโรงพยาบาลไดส าเรจ เกดขน จากการน าแนวทางใน

การปฏบตของ UPs ซงเปนการปองกนการตดเชอและควบคมการแพรกระจายเชอจากเลอด และสารคดหลงของ

รางกาย มาใชกบผปวยทกรายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยไมค านงวาผปวยปวยเปนโรคใด หรอม

การตดเชอหรอไม ประกอบดวยหลกปฏบตทส าคญ 3 ประการคอ

2.1 การปองกนอบตเหตจากการปฏบตงาน เชน เขมต า ของมคมบาด

2.2 การใชอปกรณปองกนทเหมาะสม ไดแก การใชถงมอ เสอคลม แวนตา ผาปดปาก

และจมก ผากนเปอน และรองเทาบท

2.3 การมสขาภบาล และสขอนามยทด ในเรองการดแลรกษาสงแวดลอมในการท างานให

เปนระเบยบเรยบรอย มการท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอทถกตองเหมาะสมของอปกรณ เครองมอ

ผาตด สงแวดลอม รวมทงการก าจดมลฝอยตดเชอ และการลางมอ

1. การปองกนอบตเหตจากการปฏบตงาน (Avoid accidents) บคลากรผปฏบตงานในโรงพยาบาล หรอสถานบรการสาธารณสข อาจไดรบเชอเอชไอวหรอเชอ

อนๆทอยในเลอด หรอสารคดหลงของผปวยในขณะปฏบตงานได 3 ทางคอ

1. การถกของมคมทมต าหรอมดบาด เชน ถกเขมทใชกบผปวยทมแทง ถกใบมดทใชผาตดบาด

โดยเฉพาะการถกเขมทใชกบผปวยทมแทงเปนสาเหตส าคญของการไดรบเชอทพบบอยทสด โดยเฉพาะอยางยง

กบพยาบาล ซงความเสยงของการตดเชอจากการถกเขมเปอนเลอดทมเชอเอชไอวทมแทงมอบตการณประมาณ

รอยละ 0.3 สวนความเสยงจากการตดเชอไวรสตบอกเสบบประมาณรอยละ 6-35 สอดคลองกบการวจยของ

วทเตอรสน พบวาพยาบาลเปนกลมบคลากรทมความเสยงตอการบาดเจบจากการถกเขมต ามากทสด โดยในป

2004 จากการศกษาการไดรบบาดเจบของบคลากรในสหรฐอเมรกาจ านวน 1 ,990 ราย พบวาพยาบาลมอตรา

การบาดเจบมากทสดเทากบรอยละ 43 โดยสาเหตสวนใหญเกดจากการใชเขมฉดยา และพบวารอยละ 4

เกดการบาดเจบระหวางการใสปลอกเขมคน

หนา 19

จดทาโดย คณะกรรมการควบคมการตดเชอ โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. เชอเขาสรางกายทางผวหนงทมบาดแผล หรอผวหนงทมรอยแตก

3. เชอเขาทางเยอบของรางกาย เชน กระเดนเขาปาก เขาตา และจมก ซงพบไดนอยไมถงรอยละ 10

พยาบาลเปนบคลากรทมโอกาสไดรบเชอจากผปวยสง เนองจากเปนผปฏบตงานใกลชดผปวยทสด

และลกษณะของงานทปฏบตอาจทาใหไดรบอบตเหตไดหากไมมความระมดระวง หรอ ปฏบตไมถกตอง

เพอปองกนอบตเหตจากการถกเขมตา หรอของมคมบาดควรปฏบตตามหลกการตอไปน

1. สรางลกษณะนสยเกยวกบความปลอดภยในการทางาน เมอตองจดเตรยมและใชอปกรณ และ

เครองมอมคม

2. มความตงใจในการทางาน หลกเลยงการทางานดวยความรบเรง หรอรบดวน ขณะใชอปกรณ

หรอเครองมอมคม

3. มการจดเตรยมความพรอมเพอการผาตด และการทาหตถการตางๆ

• จดแสงใหเพยงพอกบบรเวณ และตาแหนงของการผาตด

• จดพนทในการทางานใหเหมาะสมเพอความสะดวกของทมผาตดในการใชอปกรณ และ

เครองมอมคมตางๆ

• จดพนทในการวางของมคมใหเกดความปลอดภยในการใชงานระหวางการทาผาตด

4. การปฏบตระหวางการทาผาตด

• ใสถงมอสองชน

• เฝาระวงถงมอทสวมใสไมใหเกดรรว หรอมการฉกขาด

• การสงเครองมอมคมในหองผาตดใหใชวธ No touch technique ภาพท 1 โดยวาง

เครองมอลงบนภาชนะ เชน ถาด หรอชามรปไต แลวสงเครองมอทงภาชนะ ไมสงเครองมอโดยตรงจากมอสมอ

• มสญญาณเตอนเมอจะสงอปกรณหรอเครองมอมคม

• เฝาระวงการผาตดในตาแหนงทใชของมคมอยางใกลชด

• ในขนตอนการผาตดตองควบคม และแยกตาแหนงทจดวางของมคมใหชดเจน

ภาพท 1 การสงเครองมอมคมดวยวธ No touch technique

หนา 20


ภาพท 2 การแยกตาแหนงจดวางของมคมใหชดเจน

• มความระมดระวงตอความปลอดภยของทมผาตดทกคนในขณะใชอปกรณและเครองมอมคม

• เครองมอและของมคมตางๆหามวางใหสวนแหลมคมยนออกนอกภาชนะรองรบ เพราะอาจเปน

อนตรายตอผอนได ใหวางสวนคมราบขนานกบภาชนะ เพอปองกนสวนแหลมคมเกยวถกภาชนะ หรอเกยวมอ

เจาหนาท ภาพท 2

• ไมจบเขมเยบแผลและของมคมดวยมอโดยตรงใหใชคมจบเขม (Needle holder) แทน หรอ

กรณทตองการหยบจบเขมเยบแผลและของมคมทใชแลวใสลงในภาชนะทงของมคม ไมควรจบเขมดวยมอโดยตรง

ใหใชอปกรณเครองมอตางๆ ทมอย เชน ปากคบ (Forceps) หรอ คมจบเขม (Needle holder) ดงภาพท 3

ภาพท 3 การใช Needle holder จบของมคมทใชแลวทงลงในภาชนะรองรบ (ถวย Iodine)

• เกบมอออกจากบรเวณผาตดทกาลงใชของมคม เชน กาลงเยบแผล หรอกาลงตดเนอเยอ

• เขมหรอของมคมทใชซาไดอก หลงจากใชแลวควรวางไวในภาชนะทปองกนการทมแทงขณะ

เคลอนยายไปทาความสะอาด และทาใหปราศจากเชอ

• หามถอดใบมดออกจากดามมดดวยมอโดยตรงใหใช Needle holder หรอ Clamps จบ

ใบมดขณะปลดออก แลวทงลงในภาชนะสาหรบทงของมคม ภาพท 4

หนา 21


ภาพท 4 การถอดใบมดออกจากดามมดดวยการใช Needle holder

• จดเกบชนสวนของอปกรณและเครองมอมคมออกจากบรเวณผาตดใหครบถวน

• เครองมอและของมคมไมควรหอไวในผา เพราะอาจทาใหเกดอบตเหตขณะนาเครองมอออก

จากผา หรอเครองมออาจสญหายขณะทงผาเปอน และผเกบผาเปอนอาจไดรบอนตราย

• ใชเครองมอ เชน clamps หรอ forceps หยบจบของมคมตางๆ เชน เขมเยบแผล มดผาตด

หรอเขมฉดยาทตกลงบนพน

5. การปฏบตในการเคลอนยายอปกรณและเครองมอไปลางทาความสะอาด และทงในภาชนะท

บรรจ

• เครองมอของมคมตางๆหลงใชแลวตองหยบจบถอดวยความระมดระวง โดยเฉพาะการลาง

เครองมอทแหลมคม ควรกระทาดวยความระมดระวงเปนพเศษ

• ตรวจสอบอปกรณและเครองมอมคมทใชในการทาผาตดอยางละเอยดรอบคอบ

• เคลอนยายอปกรณและเครองมอมคมไปยงบรเวณลางทาความสะอาด โดยบรรจในภาชนะท

ปลอดภย

• ตรวจสอบภาชนะทงของมคมวาเตมหรอไมกอนทงของมคมลงไป

• ตองแนใจวาภาชนะทงของมคมนนมความกวางเพยงพอทจะเกบปลายของมคมไดอยางมดชด

• หลกเลยงการใชมอสมผสในการเปดภาชนะทงของมคม

• ไมใชมอหรอนว ใสลงไปในภาชนะทงของมคม

• ใชมอจบดานตรงขามปลายทแหลมคมของอปกรณและเครองมอขณะทงลงในภาชนะทบรรจ

• กอนนาเครองมอผาตดหรออปกรณตางๆไปลางทาความสะอาดตองปลดของมคม เชน มดและ

เขมออกจากดามจบ และแยกของมคมทงลงภาชนะใสของมคมใหเรยบรอย เพอปองกนอนตรายตอผทลางทา

ความสะอาดเครองมอ

หนา 22


6. ทนททฉดยาหรอเจาะเลอดผปวยเสรจใหทงเขม หรอกระบอกฉดยาทใชแลวลงในภาชนะทมดชด

ซงเขมไมสามารถแทงทะลออกมาภายนอกได ไมสวมปลอกเขมคน ไมหก หรองอเขม หากจาเปนตองสวมปลอก

เขมใหใชวธสวมดวยมอเดยว (One handed scoop method) ภาพท 5 ไมแนะนาการสวมปลอกเขม โดยใช

สองมอ เพราะจะเสยงตอการถกเขมตา ภาพท 6

ภาพท 5 การสวมปลอกเขมคนดวยมอเดยว ภาพท 6 การสวมปลอกเขมคนดวยมอสองขาง

7. การหกหลอดบรรจยาหรอนากลนปราศจากเชอททาดวยแกว (ampule) ใชผากอส หรอสาลรอง

ขณะหกหลอดยา และควรระมดระวงขณะหยบจบหลอดแกว หรอหลอดยาทแตกหกแลว เพอปองกนไมให

หลอดยาบาดมอ

8. การปฏบตเมอเกดอบตเหตของแหลมคมทมแทง หรอบาด บคลากรควรปฏบตดงน (แสดง Flow

chart ในภาคผนวก)

• หากถกเขมหรอของมคมทใชกบผปวยทมแทงหรอบาด หรอเลอด/สารคดหลงของผปวยเขาทาง

ผวหนงทมบาดแผล ผวหนงแตก ใหลางเลอดหรอสารคดหลงทเปอนผวหนงหรอบาดแผลออกใหเรวทสด โดยใช

นาและสบ แลวเชดแผลดวยนายาเบทาดนหรอ Alcohol 70%

• ถาผวหนงสมผสเลอด หรอสารคดหลงของผปวย ไมวาผวหนงจะมบาดแผล หรอไมมบาดแผลก

ตาม ใหลางผวหนงบรเวณนนดวยสบยาฆาเชอ หรอเชดดวยนายาเบทาดน

• ถาเลอด หรอสารคดหลงของผปวยกระเดนเขาปาก ใหรบบวนนาลายออก แลวลางปากกลวคอ

ดวยนาสะอาดหลายๆครง

• ถาเลอด หรอสารคดหลงของผปวยกระเดนเขาตา หรอเยอเมอก ใหรบลางดวยนาหลายๆครง

ถากระเดนเขาตาอาจใชนายาลางตาหรอเบทาดนทเจอจางดวย sterile water 1:1 อกครง

9. การปฏบตหลงเกดอบตเหต

• แจงผบงคบบญชาทราบ โดยเขยนรายงานเกยวกบรายละเอยดของการเกดอบตเหตตามแบบ

รายงานการไดรบอบตเหตของหนวยงาน

• ขอรบบรการปรกษาจากแพทยทหนวยงานกาหนดไว เพอความจาเปนทจะตองไดรบการดแล

รกษาตอไป

หนา 23


• เจาะเลอดบคลากรผ ไดรบอบตเหตจากของแหลมคมทมแทง หรอบาด เพอตรวจ HIV

antibody เพอเปนขอมลพนฐาน

• ซกประวตพฤตกรรมเสยง ตดตามผลเลอดผปวย และเจาะเลอดผปวยเพอตรวจหาการตดเชอ

HIV และ ไวรสตบอกเสบ ชนดบ

(แบบบนทกรายงานการเกดอบตเหตของโรงพยาบาลทนตกรรม แสดงในภาคผนวก)

จากการศกษาของ Berguer และ Heller เกยวกบการสมผสเลอดและสารคดหลงของผปวยทาง

ผวหนงและเยอบตางๆของรางกาย ของบคลากรทางการแพทยของสหรฐอเมรกาทปฏบตงานในหองผาตด พบวา

มอบตการณรอยละ 50 ของการท าผาตดทงหมด โดยการไดรบบาดเจบจากเขมต าจะเกดขนรอยละ 15 ของการ

ท าผาตด ความเสยงจะเพมขนในกรณทมการท าผาตดนาน และมการเสยเลอดมาก สามารถแจกแจงอตราการถก

เขมต าของบคลากรในหองผาตดไดดงนคอ แพทยผาตดรอยละ 59.1 พยาบาลสงเครองมอรอยละ 19.1 วสญญ

แพทยรอยละ 6.2 พยาบาลรอบนอกรอยละ 6.0 และนกศกษาแพทยรอยละ 3.1 ซงสมาคมศลยแพทยและสมาคม

พยาบาลหองผาตดไดเสนอแนวทางในการลดอบตการณจากการไดรบบาดเจบจากของมคม โดยเนนเรองไมใส

ปลอกเขมคนหลงจากใชเสรจแลว และในการใชเขม และเครองมอมคมใหใชวธ No touch technique โดยวาง

เครองมอลงบนภาชนะ เชน ถาดแลวสงเครองมอทงภาชนะ ไมสงเครองมอโดยตรงจากมอผสง นอกจากนการให

ความรจะเปนสงส าคญทสดทจะท าใหบคลากรมความตระหนก และเหนความส าคญในการปฏบตทถกตองเพอลด

อบตการณของการไดรบบาดเจบจากของมคม

2. การใชอปกรณปองกนทเหมาะสม ( Use of Protective Barrier) การปฏบตงานในสถานพยาบาลบคลากรมโอกาสเสยงตอการสมผสเลอด และสารคดหลงของผปวย

โดยตรง โดยสงทปนเปอนเชอโรคจะเขาสรางกายทางตา จมก ปาก และผวหนงทมบาดแผล อตราเสยงตอการ

ตดเชอเอชไอวทางเยอบและผวหนงมประมาณรอยละ 0.05 ซงนบวาต ามาก แตเนองจากเอดสเปนโรคทเปนแลว

เสยชวตทกราย ดงนนบคลากรจะตองเลอกใชอปกรณปองกนทถกตอง และเหมาะสมในการใหการพยาบาลผปวย

แตละครง อปกรณปองกนทใชในโรงพยาบาลไดแก ถงมอ (Gloves) ผาปดปากและจมก (Face mask)

แวนตา (google) เสอคลมและผากนเปอน (Gowns and Aprons)

2.1 ถงมอ (Gloves) ในการใชถงมอควรสวมถงมอทกครงทคาดวาอาจจะตองสมผสเลอดหรอสารคดหลงของผปวย

เชนเมอเจาะเลอด ท าแผล ดดเสมหะ ท าความสะอาดเครองมอ หรอบรเวณทเปอนเลอดและสารคดหลงของ

ผปวย และหากมอของบคลากรมบาดแผล หรอเปนโรคผวหนงเมอตองใหการดแลผปวยควรสวมถงมอทกครง

หนา 24


ถงมอแบงตามประเภทของการใชงานได 3 ประเภทคอ

1. Nonsterile Examination gloves เปนถงมอสะอาดไมจาเปนตองปราศจากเชอ ใชกบ

การพยาบาลทไมจาเปนตองใชถงมอปราศจากเชอ เชน การเจาะเลอด การทาแผล ควรเปนถงมอทใชเพยงครง

เดยว (disposable) ภาพท 7

ภาพท 7 ถงมอสะอาด ( Non-sterile Examination gloves) 2. Sterile gloves เปนถงมอปราศจากเชอ ใชกบการปฏบตการพยาบาลทตองใช Invasive

procedure ไดแก การผาตด การสมผสกบบรเวณทปราศจากเชอของรางกาย การสวนปสสาวะ และการดด

เสมหะ เปนตน ภาพท 8

ภาพท 8 ถงมอปราศจากเชอ (Sterile glove)

3. General- purpose utility gloves เปนถงมอทมความหนา มความเหนยว และคงทน

กวา Examination gloves ใชแลวสามารถทาความสะอาด ทาลายเชอ และนากลบมาใชไดอก และมกใชใน

การทาความสะอาด และการลางเครองมอ

ในการเชดทาความสะอาดพนผวกอนเรมปฏบตงานในแตละวนใชถงมอพลาสตก เพอเปนการลด

ตนทน

หนา 25


การสวมถงมอควรปฏบตดงน

1. เลอกประเภทของถงมอใหเหมาะสมกบลกษณะงาน และมขนาดพอเหมาะกบมอของผสวม

2. กอนสวมถงมอควรถอดเครองประดบ เชน แหวน นาฬกาและสรอยขอมอออก

3. เมอสวมถงมอแลวควรตรวจดวา ถงมอมรอยฉกขาด หรอมรรวหรอไม

4. สวมถงมอทกครงเมอคาดวาตองสมผสเลอด หรอสารคดหลงของผปวย หรอมอของบคลากร

มบาดแผล มรอยถลอก หรอมอแหงแตก

5. เปลยนถงมอเมอสมผส หรอปฏบตตอผปวยแตละราย

6. หากถงมอขาดมรรวขณะปฏบตงาน หรอเปยกชนจากเหงอทมอใหถอดถงมอเดมออก ลาง

มอและเปลยนถงมอใหม เนองจากเมอมเหงอออกจะท าใหเชอทมอเจรญเตบโต และถาถงมอขาด หรอรว เชอจะ

เขาสรางกายผปวยได

7. เมอถอดถงมอระวงไมใหมอสมผสดานนอกของถงมอ และลางมอหลงถอดถงมอทกครง

8. ถงมอทใชครงเดยวทง ควรทงลงในภาชนะทปดมดชด ไมควรน ากลบมาลางท าความสะอาด

แลวน ากลบมาใชอก

9. เมอตองลางเครองมอ หรออปกรณทมความแหลมคม ควรสวมถงมออยางหนา และปฏบต

กจกรรมดวยความระมดระวงเปนพเศษ

ขอบงชในการใชถงมอ

1. ถงมอปราศจากเชอ ควรใชเมอ

1.1 หยบจบเครองมอทปราศจากเชอ

1.2 ท าหตถการ เชน การผาตด การสวนปสสาวะ

2. ถงมอสะอาด ควรใชเมอ

2.1 หยบจบสงของสกปรก มสารพษ หรอมเชอโรค

2.2 จบตองผปวย หรออวยวะสวนหนงสวนใดของผปวยทม หรอคาดวาจะมการตดเชอ

2.3 หยบจบ ลางวสดอปกรณเครองมอผาตด หรอสถานททสกปรก หรอมเชอโรค

วธการใชถงมอ

1. ถงมอปราศจากเชอ

1.1 กอนใสถงมอใหลางมอใหสะอาดดวยน าและน ายาท าลายเชอ (Hibiscrub หรอ

Betadine scrub) นาน 3-5 นาท (Surgical hand washing) เพอปองกนเชอบนมอไมใหไปปนเปอนวสดหรอ

รางกายของผปวยทจบตองในกรณทถงมอขาด เนองจากถงมอทใชอาจจะขาดกอนใช หรอหลงจากการใชกได

หนา 26


1.2 เมอลางมอแลวเชดมอใหแหงดวยผาเชดมอปราศจากเชอ แลวจงสวมถงมออยางถกวธ

โดยระวงไมใหผวดานนอกของถงมอสมผสกบผวหนง

1.3 ถาถงมอรวหรอขาดเลกนอยขณะใชใหสวมถงมอคใหมปราศจากเชอทบลงบนถงมอเกา

หรอเปลยนถงมอคใหม แตถาขาดมากใหถอดถงมอเกาและเปลยนถงมอคใหมทนท

1.4 เมอเสรจภารกจใหถอดถงมอทใชแลวทงในถงขยะตดเชอทนทโดยไมตองเชด หรอลาง

ท าความสะอาด

1.5 เมอถอดถงมอแลวใหลางมอดวยน าและน ายาท าลายเชอนานประมาณ 30 วนาท

(Hygienic hand washing ) เพอท าลายเชอบนผวหนงทอาจตดมาเนองจากถงมอรวหรอขาดระหวางการใชงาน

1.6 ไมควรลางถงมอระหวางใชงาน หรอระหวางสมผสผปวย เพราะจากการวจยพบวาการลาง

ถงมอไมสามารถก าจดเชอโรคออกได

2. ถงมอสะอาด

2.1 ถามแผลทมอหรอนวมอ ใหปดแผลดวยพลาสเตอรใหมดชดกอนสวมถงมอเพอปองกน

สงสกปรก เชอโรค หรอสารพษไมใหเขาทางบาดแผลในกรณทถงมอรวหรอขาด

2.2 การจบตองผปวยรายใหมใหเปลยนถงมอคใหมทกครง

2.3 เมอเสรจภารกจแลวถาเปนถงมอใชครงเดยวใหถอดทงลงในถงขยะตดเชอ

2.4 ลางมอดวยน าและสบหลงจากถอดถงมอแลว

ส าหรบการสวมถงมอของบคลากรในทมผาตดเมอพบวาถงมอรว หรอมรขณะผาตดควรรบ

เปลยนถงมอทนททท าได นอกจากนการสวมถงมอสองชนชวยปองกนบคลากรในทมผาตดจากการสมผสเชอทม

อยในเลอด ผทสวมถงมอชนเดยวพบวาถงมอมการฉกขาด หรอเปนรรอยละ 20.8 ในขณะทผทสวมถงมอสองชน

พบถงม อฉกขาดหรอ เป นรรอยละ 2 .5 (อะเค อ อณ หะเลขกะ 2545) ซ งจากการศกษาวจยของ

Ganczak,Bialacki และ Bohatyrewicz เกยวกบการใสถงมอสองชนในการผาตดของแพทยแผนกออรโธปดกสใน

ประเทศโปแลนดจ านวน 94 รายพบวา ถงมอชนนอกมอตราการรวรอยละ 15 และถงมอชนในมอตราการรวรอย

ละ 3.1 และพบวาอตราการรวของถงมอมความสมพนธกบระยะเวลาในการผาตด จากการวจยครงนจงมการ

เสนอแนะใหเปลยนถงมอเมอมการผาตดนานเกน 2 ชวโมง เพอลดความเสยงในการสมผสเลอด จากการทถงมอม

การฉกขาด หรอมรรว เชนเดยวกบการศกษาวจยของ Thomas,Agarwal และ Mehta โดยศกษาการใสถงมอ

สองชน และชนเดยวของทมผาตดในประเทศอนเดย พบวาการใสถงมอชนเดยวมอตราการรว และเกดการสมผส

เลอดและสารคดหลงรอยละ 41.2 แตการใสถงมอสองชนมอตราการรวเพยงรอยละ 22.7

ขอบงชในการเปลยนถงมอปราศจากเชอ 19

1. เมอสมผสผปวยแตละราย

2. เมอพบมรอยหรอจดทอาจท าใหเกดการรวได

หนา 27


3. เมอเกดการปนเปอนเชอโรค

4. เมอเกดการรวจากการสมผสอปกรณตางๆ เชน เขม ไหมเยบ กระดก และอปกรณอนๆ

5. ทนททสมผส bone cement (Methyl methacrylate) เพราะสารเคมสามารถซม

ผานถงมอมาสมผสกบผวหนงได

6. เมอถงมอสมผสกบกระแสไฟฟาจากการใชอปกรณไฟฟาบางชนด เชน เครองจไฟฟา

7. เมอถงมอมการบวม หรอยดขยายท าใหการสวมใสไมกระชบ

2.2 ผาปดปาก – จมก (Face mask) ผาปดปากและจมกชวยปองกนมใหเลอด หรอสารคดหลงจากผปวยกระเดนเขาปาก และจมก

ของบคลากร ควรสวมผาปดปากและจมกเมอปฏบตกจกรรมทคาดวาอาจมการกระเดน หรอมการฉดพงของเลอด

หรอสารคดหลงของผปวยสบคลากร

ขอบงชในการผกผาปดปากและจมก

1. การท าหตถการ เชน การผาตด การท าฟน การกรอ/ตดกระดกดวยเครองกรอ/เลอยไฟฟา

2. เมอบคลากร หรอผเยยมไขเปนโรคทตดตอไดทางลมหายใจ เชน ไขหวด วณโรค

3. การดแลผปวยทอาจจะมเลอด สารน า หรอละอองของสงเหลานกระเดนเขาปากและจมก

4. เมอปฏบตกจกรรมทคาดวาจะมการกระเดนของเลอด หรอสารคดหลงของผปวย เชน การ

ลางท าความสะอาดเครองมอ และอปกรณทางการแพทยตางๆ

5. เมอปฏบตกจกรรมทคาดวาจะมการกระเดนของน ายาท าลายเชอ และสารเคมตางๆทใชใน

หองผาตด เชน การเตรยมน ายาท าลายเชอในการแชเครองมอ การเกบชนเนอสงตรวจซงจะตองแชดวยน ายา

ฟอรมาลน

การสวมผาปดปากและจมกควรสวมใหกระชบกบใบหนา หากผาปดปากและจมกเปยกชนควร

เปลยนใหม และเมอเสรจกจกรรมกอนถอดผาปดปากและจมกควรลางมอกอน และไมสมผสดานนอกของผาปด

ปากและจมก และเมอใชแลวตองน าไปท าลายเชอกอนน ากลบมาใชใหมในกรณทเปนผา

2.3 แวนปองกนตา (Eyewear) แวนปองกนตา หมายถง แวนทปกปดเพอปองกนสงปนเปอน เลอดหรอสารคดหลงของผปวย

หรอละอองกระเดนหรอฟงเขาตา

ขอบงชในการใสแวนปองกนตา

1. หตถการทอาจจะมเลอดกระเดนเขาตาเชน การผาตด

2. หตถการทคาดวาจะมสารคดหลงพงเขาตา เชน การดดเสมหะผปวย การลางแผลในปาก

3. หตถการทอาจจะมละอองฝอยพงเขาตา เชน การท าฟน การกรอ หรอเลอยกระดก

หนา 28


4. เมอปฏบตกจกรรมทคาดวาจะมการกระเดนของเลอด หรอสารคดหลงของผปวย เชน การ

ลางท าความสะอาดเครองมอ และอปกรณทางการแพทยตางๆ

5. เมอปฏบตกจกรรมทคาดวาจะมการกระเดนของน ายาท าลายเชอ และสารเคมตางๆทใชใน

หองผาตด เชน เชนการเตรยมน ายาท าลายเชอในการแชเครองมอ การเกบชนเนอสงตรวจซงจะตองแชดวย

น ายาฟอรมาลน

วสดทใชปองกนตาม 4 ชนดดงน

1. แวนตาธรรมดาไมมแผงปองกน สารน าหรอละอองจะเขาตาไดจากดานขางและดานลาง ไม

เหมาะส าหรบหตถการทมความเสยง

2. แวนตาทมแผงกน เปนแวนปองกนตาทใชมาก แผงดานขาง และดานลางจะกระชบกบ

ใบหนา ชวยปองกนสารน า และละอองไดอยางด

3. หนากาก (Face shield) อาจจะเปนแผงตดกบกรอบใชสวมศรษะในการผาตด ท าฟนหรอ

ท าหตถการทมการกระเดนของเลอดและสารคดหลงของผปวย ขอดคอ น าหนกนอย ใสสะดวก แตการปองกน

น า หรอละอองทเขาทางดานขาง และดานลางไมคอยด

แวนปองกนตา หรอหนากากตองลางท าความสะอาดและไดรบการท าลายเชอทกครงหลงใชงาน

2.4 เสอคลม (Gown) เสอคลมทใชในสถานพยาบาลมประโยชนในการปองกนการปนเปอนเชอโรคบนเสอผาของ

บคลากร ซงจะท าใหบคลากรทสมผสเชอนนเกดการตดเชอ หรอมการแพรกระจายของเชอทตดบนเสอผา

บคลากรไปสผปวย

ขอบงชของการใสเสอคลม

1. เมอจะสมผสกบสงทมเชอโรค

2. เพอปองกนเชอโรคแพรสผปวย เชน การท าผาตด

3. เพอปองกนการสมผสเลอด หรอสารคดหลงของผปวย เชน การท าผาตด การสงเครองมอ

ผาตด

วธการใช

ถาจะตองใสเสอคลมใหใสเฉพาะขณะปฏบตภารกจนน เมอเสรจภารกจแลวใหถอดออก และ

ถาจะปฏบตภารกจกบผปวยคนใหมใหใสเสอคลมตวใหม

ขอเสยของการใสเสอคลม

1. อาจน าไปสการละเลยการปฏบตการพยาบาลอนๆทส าคญกวาเนองจากรสกวาปลอดภยทม

เสอคลมแลว

2. ถาใชอยางไมถกตองเสอคลมจะเปนพาหะในการแพรกระจายเชอ

หนา 29


2.5 ผากนเปอน (Apron)

การปฏบตงานทเสยงตอการทสงสกปรกหรอเชอโรคจะมาเปรอะเปอนหรอกระเดนถกตว

ผปฏบตงาน ควรใสผากนเปอนทบเสอผาทสวมอย เชน ขณะลางของสกปรกหรอปนเปอนเชอโรค น าทสกปรก

อาจกระเดนถกเสอผาและผวหนงได จงควรสวมผากนเปอนทบขณะลางของสกปรกเพอปองกนการกระเดนของ

สงสกปรกเขาตว .

2.6 รองเทา (Shoes) รองเทาทใชทวไปอาจจะมสงสกปรกเปรอะเปอนอย และเวลาเดนอาจเกดเสยงดง ดงนนในหอง

ผาตด จงก าหนดใหใชรองเทาทจดใหสวมแทน การวางระเบยบการใชรองเทาทถกตองจะท าใหสามารถปองกน

การตดเชอและควบคมการแพรกระจายเชอไดส าเรจ

ชนด และประโยชนของรองเทา

1. รองเทาแตะสวนใหญเปนรองเทาฟองน า มประโยชนในการลดเสยงดงเวลาเดน และถาลาง

ท าความสะอาดจะชวยลดความสกปรกของพน และเชอโรคทพนเมอเทยบกบรองเทาทใสทวไป

2. ผทจะเขาหองผาตดตองสวมรองเทาทสะอาด ศลยแพทย และพยาบาล บางสวนอาจม

รองเทาพเศษของตนเองใชกได

การดแลรองเทา

1. รองเทาทใสเขาบรเวณสะอาด ไดแก รองเทาแตะฟองน า และรองเทาสวนตวทใสเขาหอง

ผาตด ควรลางดวยน า และผงซกฟอก และเชดท าความสะอาดเมอสกปรก เชน เขาหองน า

2. รองเทาทเปอนเลอด หรอสารคดหลงของรางกาย เชน หนอง เลอด ใหน ารองเทานนไปแช

ในน ายาไฮโปคลอไรด 0.5% นาน 30 นาท กอนน าไปลางท าความสะอาด

3. การมสขาภบาล และสขอนามยทด (Sanitation and Hygiene) หมายถง การดแลรกษาสงแวดลอมในการท างานใหเปนระเบยบเรยบรอย มการท าลายเชอ และ

การท าใหปราศจากเชอทถกตองเหมาะสมของอปกรณ และเครองมอผาตด สงแวดลอม รวมทงมลฝอยตดเชอ

และ การลางมอ

3.1 การดแลรกษาสงแวดลอม สงแวดลอมเปนองคประกอบทมความส าคญและเกยวของกบการตดเชอ สงแวดลอมเปนสาเหต

โดยตรงทท าใหเกดการตดเชอในโรงพยาบาลในผปวยจากเชอทมอยในสงแวดลอม สงแวดลอมในทนหมายถง

สถานท การระบายอากาศ แสงสวาง อณหภมและความชน น าใช แมลงและสตวน าโรค นอกจากสงแวดลอม

จะมอทธพลตอเชอจลชพแลวยงสงผลตอภมตานทานของผปวยดวย เชน ในกรณทอากาศรอนเยอบตางๆ ของ

รางกายจะแหงท าใหความสามารถในการปองกนเชอลดลง

หนา 30


จดมงหมายของการควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล

1. เพอใหสงแวดลอมของโรงพยาบาลปลอดภยตอผปวย บคลากร และผมาเยยม ไมสงเสรม

การเจรญและแบงตวของเชอจลชพ

2. เพอปองกนผปวย บคลากร จากการปนเปอนเชอทมในสงแวดลอม

3. เพอปองกนการแพรกระจายเชอจากสงแวดลอมสผปวย และบคลากร

การปนเปอนเชอในสงแวดลอม

1. เลอด สารคดหลงหรอสงขบถายจากผปวยไดแก หนอง ปสสาวะ อจจาระ อาเจยน น ามก

น าลาย เกดการเปรอะเปอนสงของเครองใช โตะ เตยง หรอพน และการท าความสะอาดบรเวณทเปรอะเปอนนน

ไมดพอ

2. อปกรณเครองมอทางการแพทยทสมผสกบสวนของรางกายผปวยทมการตดเชอ

3. สงของเครองใช เสอผา เครองนงหมของผปวยทมโรคตดตอ หรอผปวยทมการตดเชอทรนแรง

4. เศษอาหาร น ายาท าความสะอาดทใชแลว หรออปกรณท เปยกชน มกมการปนเปอนของเชอ

แบคทเรยแกรมลบทรงแทงเปนจ านวนมาก

5. หองน า หองสวม ซงมความชนอยตลอดเวลา และมกจะมการระบายอากาศไมด ท าใหมเชอ

แบคทเรยแกรมลบอาศยอย

การท าความสะอาด (Cleaning)

การท าความสะอาดโดยการเชดถชวยขจดจลชพจ านวนมากในสงแวดลอมทสกปรกได การท า

ความสะอาดสงแวดลอมในโรงพยาบาลจ าเปนตองมอปกรณเครองมอเครองใชทเหมาะสม มวธการปฏบตท

ถกตองเพอใหสงแวดลอมของโรงพยาบาลปลอดภยตอผปวย บคลากร และผมาเยยม รวมทงเพอปองกนไมให

ผปฏบตงานไดรบอนตรายจากการปฏบตหนาท

การปฏบตในการท าความสะอาด

1. ใชผาแหง สะอาดชบดวย น ายาทมสวนผสมของ Isopropyl alcohol และ Quaternary

ammonium chloride หรอ70% แอลกอฮอลพอหมาดๆเชดพนผวทตองการท าความสะอาดใหทวถง

2. พนผวทท าความสะอาดแลวปลอยทงใหแหงเอง

3. หลงท าความสะอาดเสรจจะตองลางมอใหสะอาดและเชดใหแหง

การท าลายเชอบนพน

ในกรณทเลอด สารคดหลง หรอสงขบถายจากรางกายเปรอะเปอนพน บคลากรทรบผดชอบ

ควรปฏบตดงน

1. สวมถงมออยางหนา หรอใชปากคบคบกระดาษหรอผาเชดบรเวณทเปอนเลอด หรอสง

ขบถายออกใหหมดทงกระดาษทเปอนลงในถงแดง หรอถงขยะตดเชอ

หนา 31


2. ฉดหรอราดบรเวณทเปอนเลอด หรอสารคดหลงดวยน ายาท าลายเชอ ไดแก Sodium

hypochlorite 0.5% ทงไวนาน 30 นาท แลวจงเชดน ายาออก แลวท าความสะอาดดวยน าผสมผงซกฟอก

ตามปกต

การระบายอากาศ (Ventilation)

การระบายอากาศมความส าคญตอทกหนวยงานในโรงพยาบาล การระบายอากาศดจะชวยให

เชอจลชพทมอยในอากาศ ออกจากหนวยงานสสงแวดลอมภายนอก และเชอจลชพสามารถถกท าลายไดโดยรงส

อลตราไวโอเลตจากแสงแดด

อากาศในหองผาตดอาจเกดการปนเปอนเชอจลชพซงตดมากบฝนละออง ผวหนงทหลดลอก

ออกมา ฝอยละอองน ามกน าลายของบคลากรทอยในหองผาตด การลดการปนเปอนของอากาศในหองผาตดท า

ไดโดย

1. การจ ากดการเขาออกของบคลากรขณะผาตด จ ากดจ านวนบคลากรในหองผาตดและปฏบต

กจกรรมตางๆเทาทจ าเปน ลดการพดคยระหวางการผาตด เตรยมของใหพอและพรอมใชเพอลดการเดนเขาออก

2. มการระบายอากาศเพอใหเกดการแลกเปลยนอากาศทผานการกรองเขามาในหองผาตด

การแลกเปลยนอากาศภายในหองผาตดทเหมาะสม คอ 20-25 รอบตอชวโมง ควรมการตรวจสอบทก 6 เดอน

เครองปรบอากาศควรมการตดตงสงจากพน 6 ฟต และตดเครองดดอากาศประมาณ 1 ฟตเหนอพนเพอดดกาซท

ตกคางจากการดมยาสลบออก

3. สวมเสอผา ผาปดปากและจมกใหมดชด และสวมถงมอเพอลดการแพรกระจายเชอจาก

ผวหนงทหลดลอกออกมา

อณหภมและความชน

ทงอณหภมและความชนมผลตอผปวยและเชอจลชพ อากาศรอนท าใหเชอเพมจ านวนมากขนใน

สงแวดลอม และความชนท าใหเชอจลชพมชวตอยไดและกอใหเกดการตดเชอในโรงพยาบาลตามมา

ในหองผาตดควรใชเครองปรบอากาศทมแผนกรองอากาศ และควรดแลท าความสะอาดแผน

กรองอากาศอยางนอยทก 4-6 เดอน อณหภมของหองผาตดควรควบคมใหอยระหวาง 18-24 องศาเซลเซยส

ความชนระหวาง 50-60% ระบบระบายอากาศตองมเครองควบคมความชนอยในระดบประมาณ 50%

3.2 การลาง การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ การลดปรมาณของเชอบนพนผวของสงมชวตและวสด กระท าไดหลายวธ คอ

1. การลาง (Cleaning) เปนวธการลดจ านวนเชอโรคทดทสด ท างาย ประหยดทงเวลาและ

วสด การลางทถกตองจะก าจดเชอโรคออกไดเกอบหมด ดงนนการลางจงเปนกรรมวธขนแรกในกระบวนการลด

จ านวนเชอ อปกรณทางการแพทยทกชนดตองน าไปลางกอนน าไปท าลายเชอ หรอท าใหปราศจากเชอ

หนา 32


การลางอปกรณทางการแพทยทปนเปอน อาจท าใหเกดอนตรายไดดงตอไปน

1. อนตรายจากการถกของแหลมคมทมต าหรอบาด

2. การสมผสสารพษ

3. การตดเชอโรค

ดงนนผลางอปกรณทางการแพทยจงตองไดรบการฝกฝนเปนพเศษ เพอลดความเสยงจากการ

ไดรบอนตรายจากสงตางๆโดย

1. ไดรบการฝกฝนกอนปฏบตงาน

2. มขอปฏบตส าหรบการปฏบตงานนนอยางละเอยด โดยเฉพาะการใชอปกรณปองกน

รางกาย เชน แวนปองกนตา ถงมอ ผากนเปอน ผาปดปาก และจมก

3. แยกลางของมคมออกจากอปกรณอนๆ

2. การท าลายเชอ (Disinfection) เปนวธการก าจดเชอจลชพเกอบทกชนดจากอปกรณ

เครองมอทางการแพทย ยกเวนสปอรของเชอแบคทเรย การท าลายเชอในสถานบรการทางการแพทยสวนใหญจะ

ใชน ายาท าลายเชอ

การตม (Boiling) เปนวธการท าลายเชอทดทสด ท าไดงาย ประหยด และมประสทธภาพ

ด วธการตมโดยทวไปแนะน าใหตมเดอดนาน 20 นาท

ระดบของการท าลายเชอ แบงออกได 3 ระดบ ดงน

1. High level Disinfection สามารถท าลายเชอจลชพกอโรคไดทกชนด รวมทงสปอร

ของเชอแบคทเรย น ายาท าลายเชอในกลมนไดแก Glutaraldehyde, Chlorine dioxide, Hydrogen

peroxide และ Paracetic acid based น ายากลมนสามารถท าลายเชอในอปกรณไดอยางมประสทธภาพใน

เวลารวดเรว

2. Intermediate level Disinfection การท าลายเชอวธนสามารถท าใหเชอแบคทเรย

เชอไวรส และเชอรา ออนก าลงลงจนไมกอใหเกดอนตรายตอมนษย แตไมสามารถท าลายสปอรของเชอ

แบคทเรยได น ายาท าลายเชอในกลมนไดแก Alcohol ( 70-90% ethanol หรอ Isopropanol) Chlorine

compound และ Phenolic หรอ Iodophor บางชนด

3. Low level Disinfection สามารถท าลายเชอแบคทเรย เชอไวรส และเชอราทก

ชนด แตไมสามารถท าลายเชอทมความคงทน เชน Tubercle bacilli หรอสปอรของเชอแบคทเรยได น ายา

ท าลายเชอในกลมนไดแก Quaternary Ammonium Compound

น ายาท าลายเชอทใชในโรงพยาบาล

การเลอกใชน ายาท าลายเชอตองเลอกใหเหมาะสมกบอปกรณเครองมอทตองการท าลายเชอ

โดยใหมความปลอดภยมากทสด และมประสทธภาพสงสด น ายาท าลายเชอทใชในโรงพยาบาลไดแก

หนา 33


1. Alcohol ท ใช ใน โรงพยาบาลม 2 ชน ด คอ Ethyl alcohol และ Isopropyl

alcohol สามารถท าลายเชอแบคทเรย เชอรา และไวรส แตไมสามารถท าลายสปอรของเชอแบคทเรยได

2 . Chlorine และ Chloride compound ท น ย ม ใช ม ากท ส ด ใน โร งพ ย าบ าล ค อ

Hypochlorite อยในรป Sodium Hypochlorite เปนน ายาทใชกนมากในปจจบนเนองจากท าลายไวรสไดด

โดยเฉพาะไวรสเอดส ความเขมขนทใชตามปกต คอ 0.5% มฤทธสามารถท าลายเชอไดด แตการฆาสปอรของ

เชอแบคทเรยตองใชความเขมขนสงกวาน ซงกระท าไดยากเนองจากมกลนเหมน และกดกรอนโลหะ ระคายเคอง

ผวหนงและเยอบของรางกาย ดงนนจงใชในการท าลายเชอมากกวาการท าใหปราศจากเชอ

3. Glutaraldehyde ทรจกกนด คอ Cidex ทมฤทธเปนดางสามารถท าลายเชอแบคทเรย

เชอไวรส เชอรา และสปอรของเชอแบคทเรยไดภายในเวลา 30 นาท เปนสารทท าใหเกดการระคายเคองตอ

ผวหนง และเยอบของรางกาย

4. Iodophor สารละลายไอโอดน หรอ ทงเจอรไอโอดน ใชท าลายเชอบนผวหนง ทนยมใช

มากทสดคอ Povidone iodine หรอ Betadine

3. การท าใหปราศจากเชอ (Sterilization) หมายถง การท าลายเชอทงหมดรวมถงสปอร

ของแบคทเรย

วธการท าใหปราศจากเชอทใชในโรงพยาบาลม 2 วธคอ

1. วธทางกายภาพ โดยการใชความรอน ประกอบดวย

การใชไอน ารอน (Autoclaving) เปนวธทใชมากเนองจากมประสทธภาพดและ

เชอถอได ประสทธภาพของการท าลายเชอดวยวธนขนอยกบ 2 ปจจยคอ อณหภมและระยะเวลาทคงระดบ

อณหภมไวตามทก าหนด ซงโดยทวไปก าหนดไว 3 ระดบคอ อณหภม 121 องศาเซลเซยส ใชเวลา 15 นาท

อณหภม 126 องศาเซลเซยส ใชเวลา 10 นาท และอณหภม 134 องศาเซลเซยส ใชเวลา 3 นาท

การใชไอรอน (Hot air oven) ท าไดงาย เครองมอไมซบซอน แตประสทธภาพ

ในการฆาเชอทอณหภมเดยวกนสการใชไอน ารอนไมได จงตองใชเวลา และอณหภมทมากกวา

2. วธทางเคม ประกอบดวย

2.1 การอบแกส เชน Ethylene oxide เปนสารทท าใหปราศจากเชอทไดรบความ

นยมมากในปจจบน เนองจากมประสทธภาพสง และเหมาะส าหรบวสดทไมทนความรอน เชนหวจไฟฟา สาย

สวนตางๆ อวยวะเทยม

2.2 การใชน ายาเคม เชน Glutaraldehyde เปนสารเคมทใชมากทสดในการท าให

ปราศจากเชอ เนองจากไมท าลายกระจก พลาสตก และCement

หนา 34


การเลอกวธท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ

เครองมอเครองใชทางการแพทยแตละชนดตองการความสะอาด และมการก าหนดจ านวนเชอ

โรคทอาจปนเปอนไดมากนอยแตกตางกนดงน

1. เครองมอเครองใชทตองปราศจากเชอ (Critical items) ไดแก เครองมอผาตด เขมฉดยา

ทอระบาย (Drain) ผาปดแผล สายสวนปสสาวะ และอวยวะเทยม เปนตน อปกรณดงกลาวตองไดรบการท าให

ปราศจากเชอโดยใชไอน าภายใตความดน ถาอปกรณทนความรอนไมไดอาจท าใหปราศจากเชอโดยการใชแกส

Ethylene oxide หรอใชน ายาท าใหปราศจากเชอ

2. เครองมอเครองใชทตองสะอาด (Semi- critical items) คอเครองมอเครองใชทสมผสกบ

เยอเมอกของรางกาย เชน กลองสองเขาหลอดลม (Bronchoscope) กลองสองกระเพาะอาหาร

(Gastroscope) เครองมอเครองใชเหลานตองไมมเชอกอโรค ยกเวนสปอรของเชอแบคทเรยจงตองท าลายเชอ

กอนใช

3. เครองมอเครองใชธรรมดา (Non-critical items) เครองมอเครองใชทอาจจะสมผสกบ

ผวหนงทไมมบาดแผล เชน เตยง ผาปทนอน หมอน ผาหม หมอนอน เครองมอเครองใชเหลานควรลางให

สะอาดกอนใช

3.3 การก าจดมลฝอยตดเชอ

มลฝอยตดเชอ (Infection Waste) เปนสวนหนงของมลฝอยทางการแพทยทสามารถท าใหเกด

การตดเชอได ค าวามลฝอยตดเชอจะใชกบมลฝอยทปนเปอนเชอโรค และมลฝอยทเปนของมคมทใชกบผปวย

ชนดของมลฝอยตดเชอแบงออกไดเปน 6 ประเภท คอ

1. วสด ซาก หรอชนสวนของมนษย และสตวทไดและเปนผลมาจากการผาตด การตรวจชนสตร

ศพ การใชสตวทดลองททดลองเกยวกบโรคตดตอ รวมทงวสดทไดจากรางกายมนษยและสตวทเปนโรค เชน

ชนเนอ และอวยวะ เปนตน

2. วสดทใชในการใหบรการทางการแพทย เชน ส าล ผากอส ผาตางๆ ทอยาง ซงสมผสหรอ

สงสยวาสมผสกบเลอด หรอสวนประกอบของเลอด เชน น าเหลอง เมดเลอดแดง และผลตภณฑทไดจากเลอด

รวมทงสารคดหลง และสารน าของรางกาย เชน ปสสาวะ เสมหะ น าลาย น าเหลอง หนอง น าคร า น าจาก

ปอด เปนตน

3. ของมคมทใชในการรกษาพยาบาล การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการ การวจย เชน

ใบมด กระบอกฉดยา หลอดแกว ภาชนะทท าดวยแกว สไลด และแผนกระจกปดสไลด

4. อาหารเลยงเชอ และวสดทใชในหองปฏบตการ และในการวนจฉยทสมผสกบเชอทงทางตรง

และทางออม ไดแก เชอโรค และชววตถตางๆ อาหารเลยงเชอ จานเลยงเชอทใชแลว ตลอดจนเครองมอทใช

ในการถายเชอหรอกวนเชอ

หนา 35


5. วคซนทท าจากเชอโรคทมชวต และภาชนะบรรจวคซน ไดแกวคซนปองกนโรคโปลโอ หด

หดเยอรมน โรคคางทม เปนตน

6. มลฝอยทกประเภททมาจากหองแยกผปวยตดเชอ หองปฏบตการเชออนตรายสง เปนตน

อปกรณทจ าเปนในการจดการมลฝอย

1. อปกรณปองกนส าหรบผปฏบตงานเกยวของกบมลฝอยตดเชอ ไดแก

1.1 ถงมอยางอยางหนา ยาวเกอบถงขอศอก

1.2 ผากนเปอนท าดวยพลาสตก

1.3 รองเทาบท

1.4 ผาปดปาก และจมก

2. ภาชนะรองรบมลฝอย

2.1 ภาชนะทใชครงเดยวทง ซงสวนใหญเปนถงพลาสตก ในโรงพยาบาลจะใชถงพลาสตก

สแดงส าหรบใสมลฝอยตดเชอ และถงพลาสตกสด าใสมลฝอยทวไป

2.2 ภาชนะแบบถาวร ไดแก ถงใสมลฝอย ควรมความทนทานท าความสะอาดงาย

2.3 ภาชนะใสของมคม เชน เขม มด เศษแกว ควรท าดวยวสดทมความแขง ทนทาน

ซงเขม และของมคมไมสามารถแทงทะลออกมาได

3. รถขนมลฝอย

รถทใชขนมลฝอยตดเชอ และมลฝอยทวไปควรมลกษณะมดชดท าดวยวสดทเรยบแขง ไม

เปนสนม ไมซบน า ท าความสะอาดไดงาย รถทใชขนมลฝอยไมควรน าไปใชในกจกรรมอนๆ และหลงจากขนมล

ฝอยเรยบรอยแลวในแตละวน ควรลางรถขนมลฝอยดวยน า และผงขดลางจนสะอาด และน าไปผงแดดใหแหง

4. เรอนพกมลฝอย

เรอนพกมลฝอยควรตงอยหางจากอาคารอนของโรงพยาบาล ควรมลกษณะโปรงไมอบชน ม

พนเรยบลางท าความสะอาดไดงาย ควรแบงเปน 2 สวน คอ สวนทเกบมลฝอยตดเชอ และอกสวนหนงเกบมล

ฝอยทวไป

การจดการมลฝอยตดเชอ ม 4 ขนตอนดงนคอ

1. การแยกประเภทและการบรรจมลฝอย การแยกมลฝอยตดเชอจากมลฝอยอนๆ ตองกระท า

บรเวณแหลงก าเนดมลฝอย กอนทงมลฝอยตองพจารณาวาเปนมลฝอยทวไปหรอเปนมลฝอยตดเชอ มลฝอย

ทวไปทงในถงสด า และมลฝอยตดเชอทงในถงสแดง การแยกประเภทมลฝอยทถกตองจะชวยลดปญหาตางๆ เชน

การแพรกระจายเชอสชมชน การสนเปลองงบประมาณของโรงพยาบาลในการเผามลฝอย นอกจากนการบรรจ

มลฝอยลงในถงไมควรทงมลฝอยลงในถงมากเกน 3 ใน 4 ของถง และผกมดปากถงใหแนนดวยเชอก

2. การเกบกกมลฝอย มลฝอยทบรรจในถงเรยบรอยแลวจะตองน าไปรวมไวทเรอนพกมลฝอย

ดวยความระมดระวง ไมโยนไมลากถงมลฝอย

หนา 36


3. การขนยาย กอนขนยายถงมลฝอยผปฏบตงานควรสวมถงมออยางหนา สวมผาพลาสตกกน

เปอน ผาปดปากและจมก และรองเทาบท และในการขนยายไมควรหยดพกทใด ใหเขนรถไปยงเรอนพกมล

ฝอยทนท

4. การก าจดมลฝอยตดเชอ

วธการก าจดมลฝอยตดเชอแตละประเภทท าไดดงน

4.1 มลฝอยตดเชอทเปนของเหลว ไดแก เลอด สารคดหลงของรางกาย ใหเทลงในชก

โครกส าหรบทงมลฝอยตดเชอทเปนของเหลวโดยเฉพาะ

4.2 ชนเนอ อวยวะของคน ซากสตวทดลอง ใหสงท าลายโดยการเผา

4.3 มลฝอยตดเชอทเปนของแขง รวมทงของแหลมคม ใหก าจดโดยการเผา

4.4 มลฝอยอนตราย โรงพยาบาลไมสามารถก าจดไดเอง เพราะเปนมลฝอยทมการก าจด

แบบพเศษ จงเพยงแยกและรวบรวมมลฝอยกลมนเพอท าการสงไปก าจดรวมกบกากสารมพษจากการ

อตสาหกรรมตอไป

3.4 การลางมอ

การลางมอเปนมาตรการส าคญทชวยปองกนและลดอบตการณของการตดเชอในโรงพยาบาล

เปนมาตรการทมประสทธภาพ รวดเรว กระท าไดงาย ประหยดคาใชจายทสด ไดผลดทสดในการปองกนการ

แพรกระจายเชอจากการสมผสโดยตรง ชวยปองกนการแพรกระจายเชอจากบคลากรสผปวย จากผปวยรายหนง

สผปวยอกรายหนง และยงปองกนมใหบคลากรไดรบเชอจากผปวย หรอสงแวดลอมของโรงพยาบาล

ขอบงชในการลางมอและการเลอกประเภทของการลางมอควรพจารณาสงตางๆดงตอไปนคอ

1. การตองสมผสกบผปวย หรอสงของเครองใชของผปวย

2. การแปดเปอนเชอทอาจเกดขนบรเวณมอจากการสมผส

3. ความไวตอการตดเชอของผปวย

4. กจกรรมทบคลากรจะตองปฏบตตอผปวย

ขอบงชในการลางมอของบคลากร

1. กอนและหลงการขนปฏบตงานบนหอผปวยทกวน

2. กอนและหลงการใหการพยาบาลผปวยแตละราย โดยเฉพาะอยางยงผปวยทมภมตานทานต า

ผปวยทไดรบยากดภมตานทาน ผปวยสงอาย ทารก ซงเปนผทมความเสยงตอการตดเชอสง

3. กอนใหการพยาบาลโดยการสอดใสอปกรณทางการแพทยเขาสรางกายผปวย ไดแก การสวน

ปสสาวะ การใหสารน าทางหลอดเลอด การฉดยา และการเจาะเลอดผปวยเปนตน

4. กอนและหลงการรบประทานอาหาร

หนา 37


5. หลงการสมผสสงของเครองใช สารคดหลง สงขบถายของผปวย เชน เลอด น ามก น าลาย

เสมหะ ปสสาวะ อจจาระ อาเจยน รวมทงเมอสมผสอปกรณเครองมอเครองใชทแปดเปอนสารคดหลงของ

ผปวย

6. หลงจากถอดถงมอทกครง

ประเภทของการลางมอ 1. Normal Handwashing เปนการลางมอเพอขจดสงเปรอะเปอน ฝนละออง เหงอไคลบน

มอออก เพอใหมอสะอาด โดยการฟอกมอดวยน าและสบโดยถมอทงสองขางใหทวถงทกดาน นานอยางนอย 10

วนาท และลางดวยน าสะอาด ใชส าหรบการลางมอในการดแลผปวยทไมไดมการสมผสสงคดหลงจากรางกาย

ผปวย กอนและหลงการสมผสผปวยแตละรายและกอนการเตรยมยาใหผปวย

2. Hygienic Handwashing เปนการลางมอเมอตองการขจดเชอจลชพทอยชวคราวบนมอ ซง

อาจเกดจากการสมผสสงคดหลงจากรางกายผปวย หรออปกรณเครองมอเครองใชทางการแพทย และเพอปองกน

มใหเชอบนมอของบคลากรกอโรคแกผปวย การลางมอดวยวธนจะกระท าเมอใหการดแลผปวยทเสยงตอการตด

เชอสง หรอผปวยทมการตดเชอรนแรง และเมอตองการสอดใสอปกรณทางการแพทยเขาสรางกายผปวย การ

ลางมอวธนท าโดย ลางมอดวยน ายาท าลายเชอ (Antiseptic) โดยฟอกมออยางทวถงเปนเวลาอยางนอย 30

วนาท แลวลางดวยน าสะอาด เชดมอใหแหงดวยกระดาษหรอผาแหงทสะอาด

3. Surgical Hand washing เปนการลางมอเพอขจดหรอท าลายเชอจลชพซงอยชวคราวบน

มอ และลดจ านวนเชอจลชพประจ าถนบนมอเพอท าหตถการ ไดแก การผาตด การท าคลอด การลางมอวธน

จะตองลางดวยน ายาท าลายเชอ โดยฟอกมอและแขนจนถงเหนอขอศอกใหทวทกซอกทกมม เปนเวลานาน 3 -5

นาท ลางมอดวยน าสะอาด และเชดใหแหงดวยผาแหงทปราศจากเชอ

ขนตอนการลางมอ ประสทธภาพของการลางมอขนอยกบปจจยหลายประการ ไดแก ปรมาณน ายาท าลายเชอทใช

ในการลางมอ (ซงโดยปกตแนะน าใหใช 3-5 มลลลตร) การฟอกมออยางทวถง และการทน ายาท าลายเชอจะ

สมผสมอในระยะเวลานานพอทจะออกฤทธท าลายเชอจลชพบนมอ ขนตอนในการลางมอมดงน 3,14

1. ควรยนหางจากอางลางมอ เพอมใหเสอผาสมผสกบอางลางมอ

2. ถอดแหวน นาฬกา เครองประดบออกกอนลางมอ เพอใหสามารถลางมอไดอยางทวถงทก

ซอกทกมม

3. การลางมอควรปฏบตตามขนตอนตอไปน ภาพท 9

• กอนฟอกมอควรลางมอดวยน าสะอาดใหมอเปยกใหทว

• ใชสบหรอน ายาท าลายเชอ ประมาณ 3-5 มลลลตร ฟอกมอโดยใชฝามอถกน

• ใชฝามอถหลงมอ ท าสลบกนทง 2 ขาง

หนา 38


• กางนวมอออกถงามนวมอ ทาสลบกนทง 2 ขาง

• ฟอกหวแมมอทงสองขางและนวมอทกนว

• ใชปลายนวถฝามอทงสองขาง

• ถรอบขอมอทง 2 ขาง

• ใชเวลาในการฟอก และถมอนาน 10-30 วนาท

4. ลางมอดวยนาสะอาด จนหมดคราบสบ หรอนายาทาลายเชอ

5. เชดมอใหแหงดวยผาสะอาด หรอกระดาษเชดมอ

ภาพท 9 ขนตอนการลางมอ นายาทาลายเชอทใชในการลางมอมดงน

1. Alcohol มคณสมบตทดในการทาลายเชอแบคทเรย เชอรา เชอไวรส แตไมสามารถทาลาย

สปอรของเชอแบคทเรยได แอลกอฮอลทใชกบผวหนงไดม 3 ชนด คอ Ethyl (Ethanol) Normal-propyl และ

Isopropyl alcohol แอลกอฮอลทมความเขมขน 60-90% เปนความเขมขนทมประสทธภาพสงสดในการทาลาย

เชอ ซงโดยทวไปใชความเขมขน 70%

2. Iodine และ Iodophor ออกฤทธอยางกวางขวางตอเชอแบคทเรยแกรมบวกและแกรมลบ

เชอรา และไวรส ทนยมใชมากคอ Povidone iodine 7.5% ใชในการลางมอเพอเตรยมผาตด

3. Chlohexidine gluconate มฤทธในการทาลายเชออยางกวางขวาง แตใชไดผลดกบเชอ

แบคทเรยแกรมบวกมากกวาแกรมลบ

หนา 39


4. Hexachlorophene ความเขมขน 3% จะยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยแกรมบวก

แตมผลนอยตอเชอแบคทเรยแกรมลบ เชอรา และเชอไวรส

ภาชนะทใชบรรจน ายาท าลายเชอเพอการลางมอ ใหมการลางท าความสะอาด ท าใหแหง ฆาเชอ

ดวยการนงไอน าหรออบไฮโดรเจนพลาสมา และเปลยนภาชนะทก 3 วน

ขอบงชในการใชน ายาท าลายเชอเพอการลางมอ

1. ควรใชน ายาท าลายเชอในการลางมอเพอท าหตถการ หรอการสอดใสอปกรณ เครองมอทาง

การแพทยเขาสรางกายผปวย

2. ควรใชน ายาท าลายเชอหลงการดแลผปวยทมการตดเชอรนแรง มการตดเชอทระบบทางเดน

หายใจ ทางเดนอาหาร ผปวยทมบาดแผล และผปวยทมการตดเชอทดอตอยาตานจลชพ

3. ควรใชน ายาท าลายเชอลางมอกอนใหการดแลผปวยในหออภบาลทารกแรกเกด

หนา 40


แผนผงในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอ

การปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอ

ผปวยทกราย

Standard Precaution

ทราบวาผปวยสามารถแพรกระจายเชอ

อากาศ เสมหะ, น ามก, น าลาย สมผส

Airborne Droplet Contact

Precautions Precautions Precautions

แผนภมท 1 แผนผงในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอ

หนา 41


การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอในหองผาตด ประเภท วธการท าความสะอาดและการท าให


อางอง

ฝาผนงหอง ประต หนาตาง

เตยงผาตด โคมไฟผาตด

เครองดมยาสลบ

ทกเชากอนผาตดเชดท าความสะอาดดวย

น ายาทมสวนผสมของ Isopropyl

alcohol และ Benzethonium

chloride

- เรณ อาจสาล การพยาบาล

หองผาตด คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยมหดล หนา 11-

12

- การท าความสะอาดหองผาตด

วารสารพยาบาลหองผาตดแหง

ประเทศไทย ปท 5 ฉบบท 1

มกราคม-มถนายน 2543

พนหอง เชดท าความสะอาดดวยผาชบน ายาถพน

ทกวนในตอนเชาและเยน หรอหลงผาตด

เสรจแตละราย ไมควรใชไมกวาด เพราะ

จะท าใหเกดการกระจายของฝนฟงมากขน

การใชผาสะอาดทเปยกหมาดๆถเกบฝน

เปนวธทดทสด ผาทใชเชดควรท าความ

สะอาดทกครงหลงการใชงาน

พนหองเปอนเลอด สารคด

หลง หรอน าหนอง

สวมถงมออยางหนา หรอใชปากคบคบ

กระดาษหรอผาเชดบรเวณทเปอนเลอด

สารคดหลงหรอน าหนองออกใหหมด ทง

กระดาษทปนเปอนลงในถงแดง หรอถง

ขยะตดเชอแลวเทน ายา 0.5% โซเดยมไฮ

โปคลอไรดทงไว 30 นาท แลวเชดท า

ความสะอาดตามปกต

เสอคลมผาตด กอนทจะออกจากหองผาตดใหถอดเสอ

คลมออกกอนโดยใชมอจบบรเวณไหลทง

สองขางแลวดงลงมาตามแขนทงสองขาง

ใหกลบดานนอกเปนดานในแลวทงใน

ภาชนะทจดไว

การท าความสะอาดหองผาตด




หนา 42


ประเภท วธการท าความสะอาดและการท าให


อางอง

ถงมอ การถอดถงมอ ขางแรกตองจบบรเวณดาน

นอกของถงมอ ดงถงมอใหตลบกบดานใน

เปนดานนอก ทงในถงขยะสแดง (ถงมอท

ผานการใชงานในหองผาตดแลวจะไม

น ามา Reused)





เครองมอ เครองมอทใชในการผาตด ถาปนเปอน

มาก ควรเชดคราบเลอดและเนอเยอชน

ใหญออกกอน แลวแชเครองมอในน ายา

0.5%โซเดยมไฮโปคลอไรดนาน 30 นาท

กอนน าไปลางหรอตมในน าเดอด นาน 20

นาท เพอท าลายเชอขนหนงกอนแลวน าไป

ท าค วามสะอาดด วยม อ และท า ให






ภาชนะบรรจน ายาลางมอ ลางท าความสะอาด ผงใหแหง บรรจใน

ซองส าหรบไฮโดรเจนพลาสมา สงฆาเชอ

ดวยการอบไฮโดรเจนพลาสมา กอนน ามา

บรรจน ายา โดยจะเปลยนภาชนะบรรจ

น ายาลางมอทก 3 วน

กรณใชในหอผปวยหรอคลนก

ลางท าความสะอาดและผงให

แหงกอนน ามาบรรจน ายา โดย

ไมตองผานการฆาเชอ

หนา 43


การท าความสะอาด การท าลายเชอ และการท าใหปราศจากเชอ ในอปกรณทใชในการดมยาสลบ

ประเภท วธการท าความสะอาดและการท าใหปราศจากเชอ

Laryngoscope Blade 1. ลางดวยน าเปลา 2. แช 2% Chlorhexidine MW + 70% Alcohol (1:1)

นาน 30 นาท รอใหแหง 3. ใสซองซลปากถง

Gidescope Blade 1. ลางดวย Hibiscrub รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง สงอบพลาสมา 3. เชดแปงรองดวยผาชด 70% Alcohol 4. เชดสายดวยผาชบน าสะอาด 5. Glidescope Blade ใสซองซลเตรยมพรอมกอนใช

Magill forceps 1. ลางน าเปลา รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง 3. สงอบ Auto Clave

Mask 1. ลางดวย Hibiscrub รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง 3. สงอบพลาสมา

Connector 1. ลางดวย Hibiscrub รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง 3. สงอบพลาสมา

สาย Corrugated 1. ลางดวย Hibiscrub รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง 3. สงอบพลาสมา

สาย End Tidal CO2 1. ลางดวย Hibiscrub รอใหแหง 2. ใสซองซลปากถง 3. สงอบพลาสมา

หนา 44


บทท 5 งานเวชภณฑกลาง

การปฏบตเพอท าลายเชอ/ท าใหปราศจากเชอส าหรบอปกรณทางการแพทย วตถประสงค

เพอสนบสนนอปกรณ เครองมอทางการแพทยทสะอาดปราศจากเชอ ใหแกหนวยงานอยางเพยงพอและม

คณภาพด

ค าจ ากดความ

การท าความสะอาด หมายถง กระบวนการลางเครองมอเครองใชทางการแพทยใหสะอาดดวยน าและสาร

ขดลาง

การท าลายเชอ หมายถง กระบวนการท าใหเครองมอและอปกรณทางการแพทย ปราศจากเชอกอโรคทก

ชนดยกเวนสปอรของแบคทเรย

การท าใหปราศจากเชอ หมายถง กระบวนการท าใหเครองมอ และอปกรณทางการแพทยปราศจากเชอ

โรคทกชนดรวมถงสปอรของแบคทเรย

การปฏบตเพอท าลายเชอ/ท าใหปราศจากเชอส าหรบอปกรณทางการแพทยมหลายวธ ดงนนเพอให

สามารถท าลายเชอ/ท าใหปราศจากเชอในอปกรณแตละชนดอยางเหมาะสม ตองจดแบงกลมอปกรณในหนวยงาน

ใหถกตองกอน ซงเครองมอทางการแพทย แบงออกเปน 3 กลม ไดแก

1. เครองมอกลมวกฤต (critical items) หมายถง อปกรณและเครองมอทใชกบผปวยและมการเจาะ

ทะลทะลวงผานเนอเยอ หรอแทง/สอดใสเขาไปในรางกายหรอหลอดเลอด เชน เขม เครองมอผาตด

สายสวนอวยวะตางๆ ไดแก สายสวนปสสาวะ เปนตน อปกรณตางๆ เหลานตองไดรบการท าให

ปราศจากเชอ (sterilization) เทานน

2. เครองมอกลมกงวกฤต (semi-critical items) หมายถง อปกรณและเครองมอทใชกบผปวยทสมผส

เนอเยอหรอเยอบของรางกาย หรอผวหนงทมบาดแผลหรอมรอยถลอก เชน เครองชวยหายใจ

อปกรณทางดานวสญญ อปกรณตางๆ เหลานควรท าลายเชอโดยใชน ายาท าลายเชอระดบสง (high

level disinfection)

3. เครองมอกลมไมวกฤต (non critical items ) หมายถง อปกรณเครองมอทใชกบผปวยทสมผสกบ

ผวหนงปกตไมมบาดแผลหรอรอยถลอก เชน เครองวดความดนโลหต ชามรปไต หมอสวนอจจาระ

อปกรณเหลานควรท าความสะอาดหรอท าลายเชอระดบต า (cleaning or low level disinfection)

หนา 45


การท าใหปราศจากเชอ

วธการท าใหปราศจากเชอ

การท าใหอปกรณการทางแพทยปราศจากเชอจะมประสทธภาพตอเมอทกพนผวของอปกรณการแพทยท

ตองการท าใหปราศจากเชอสมผสกบสารทท าใหปราศจากเชอ (sterilizing agent) การเลอกวธการท าใหปราศจาก

เชอขนอยลกษณะและประเภทของอปกรณทตองการท าใหปราศจากเชอและระยะเวลาทใชในการท าลายสปอร

ของเชอแบคทเรย

วธการท าใหอปกรณปราศจากเชอ แบงออกไดเปน 2 วธใหญๆ ดงน

1. การท าใหปราศจากเชอโดยวธการทางกายภาพ

1.1 การใชความรอน (thermal or heat sterilization) วธการท าใหปราศจากเชอโดยใชความรอน

เปนวธทปฏบตไดงาย และมประสทธภาพสง วธการท าใหอปกรณปราศจากเชอโดยใชความรอนสามารถท าไดโดย

การเผา การใชความรอนแหง และการนงไอน าภายใตความดน

1.1.1 การเผา (incineration) ใชในการท าลายอปกรณทจะไมน ามาใชอกตอไปหรอ

อปกรณมการปนเปอนมากจนไมสามารถน ากลบมาใชใหม แมวาวธการเผาจะเปนการท าใหปราศจากเชอทเชอถอ

ไดดทสด แตกจะใชไดเฉพาะในบางกรณเทานน

1.1.2 การใชความรอนแหง (dry heat) การท าใหปราศจากเชอวธนจะบรรจอปกรณลง

ในเตาอบโดยใชอณหภมสง 160 -180 องศาเซลเซยส เปนเวลานาน 1 -2 ชวโมง วธการใชความรอนแหง

เหมาะสมกบอปกรณประเภทแกวและขผง

1.1.3 การใชความรอนชน (steam under pressure or moist heat) เปนวธการท าให

อปกรณปราศจากเชอโดยการนงไอน าภายใตความดน ระยะเวลาทนงจะขนอยกบอณหภม หากใชอณหภมสงขน

ความดนสงขน ระยะเวลาทใชในการท าใหปราศจากเชอจะสนลง

ขอควรระวง การตมไมใชวธการท าใหอปกรณปราศจากเชอ แมวาจะตมอปกรณในน าเดอด

100 องศาเซลเซยสนาน 30 นาทกตาม

1.2 การใชรงส (Ionizing radiation) การใชรงสคลนสนในการท าใหอปกรณปราศจากเชอเปน

วธการทมประสทธภาพในทางอตสาหกรรมมกใชรงสแกมมา ซงไดจากการสลายตวของสารกมมนตภาพรงส เชน

โคบอลท 60

2. การท าใหปราศจากเชอโดยวธการทางเคม

2.1 การใชแกสเอธลนออกไซด (Ethylene Oxide [EO]) ใชท าใหปราศจากเชอในอปกรณทไม

สามารถทนความรอนและความชนได

2.2 การใชแกสฟอรมลดไฮด (Formaldehyde) มฤทธในการท าลายเชอจลชพไดอยางกวางขวางฤทธ

ในการท าลายสปอรเกดขนไดอยางชาๆ ทอณหภมหอง แกสนมพษมกลนเหมนและท าใหเกดการระคายเคองตอ

หนา 46


ระบบทางเดนหายใจ และหากสมผสสารละลายทม formaldehyde ผสมอยจะท าใหเกดการระคายเคองตอ

ผ วหน งและเกดอาการแพ ได การท าให ปราศจากเช อโดยใช formaldehyde ใช ส วนผสมของไอน าก บ

formaldehyde ทอณหภมระหวาง 70-75 องศาเซลเซยส ในการท าใหอปกรณปราศจากเชอ

2.3 การใชระบบ Hydrogen peroxide plasma เปนการท าให อปกรณปราศจากเชอโดยใช

hydrogen peroxide plasma ชนดความเขมขน 59 % ทอณหภมระหวาง 45-50 องศาเซลเซยส

2.4 Hydrogen peroxide เปนสารเคมซงมฤทธในการท าลายเชอแบคทเรย เชอไวรส เชอราและ

สปอรของเชอแบคทเรย แตไมคอยเปนทนยมใชเนองจากท าใหผวหนงเกดการระคายเคองและน ายานไมคงตวเมอ

เกบไวเปนเวลานาน แมทความเขมขนต ามากไอระเหยของน ายานสามารถท าลายสปอรไดในเวลาอนรวดเรว

2.5 Peracetic acid เปนสารเคมซงเกดจากการผสมรวมกนของกรด acetic, hydrogen peroxide

และน า ออกฤทธในการท าลายเชอรา เชอแบคทเรย และสปอรไดเรว Peracetic acid มฤทธกดกรอนสง

ผลตภณฑทใชในปจจบน คอการใช buffer 38 % Peracetic acid เจอจางใหมความเขมขน 0.2 % ใสน ายาใน

ภาชนะทมลกษณะเปนระบบปด ท าใหน ายามอณหภมประมาณ 51- 56 องศาเซลเซยส เปนเวลา 20-30 นาท จะ

สามารถท าใหอปกรณปราศจากเชอ

2.6 Glutaraldehyde ใชในรปสารละลายทมความเขมขน 2% มฤทธเปนกรด (pH 4) เมอจะใชใน

การท าลายเชอจะตองผสมดวย activator ซงอาจเปนของเหลวหรอผง เพอท าใหน ายาอยในภาวะเปนดาง (pH

7.5 -8.5) หลงจากผสม activator แลวจะเกบไวใชไดนานประมาณ 14 หรอ 28 วน โดยพจารณาขอก าหนดของ

บรษทผผลต 2 % Glutaraldehyde สามารถท าลายเชอแบคทเรย เชอรา เชอไวรสไดภายใน 30 นาท การแช

อปกรณในน ายานนาน 10 ชวโมง สามารถท าลายสปอรของเชอแบคทเรยได การใช 2 % Glutaraldehyde จะตอง

ระมดระวงการใช และควรสงเกตลกษณะของน ายาซงแสดงวาประสทธภาพของน ายาลดลง ไดแก สของน ายาจาง

ลง ควรมการทดสอบประสทธภาพของน ายากอนใชงาน

ขนตอนการท าใหอปกรณการแพทยปราศจากเชอ มทงหมด 7 ขนตอน

1. การท าความสะอาดอปกรณ

2. การเตรยมและการหออปกรณ

3. การน าหออปกรณเขาเครองท าใหปราศจากเชอ

4. การท าใหอปกรณปราศจากเชอ

5. การตรวจสอบประสทธภาพการท าใหปราศจากเชอ

6. การจดเกบอปกรณทปราศจากเชอ

7. การน าสงอปกรณทปราศจากเชอสหนวยงานตางๆ

หนา 47


1. การท าความสะอาดอปกรณ (Cleaning)

การท าความสะอาด หมายถง การขจดอนทรยสาร สงสกปรก ฝนละอองและสงแปดเปอนตางๆ ออก

จากอปกรณการแพทยและสงแวดลอม การท าความสะอาดท าไดโดยการใชน าและสารขดลาง (detergent) การท า

ความสะอาดอปกรณเปนขนตอนแรกกอนการท าลายเชอและการท าใหปราศจากเชอ เนองจากเชอจลชพจะฝงตวอย

ในอนทรยสาร ไดแก เลอด หนอง เยอเมอกหรออจจาระ หรออาจอยใตชนไขมนหรอน ามน ซงการท าลายเชอจะ

เปนไปไดยาก การลางจะชวยขจดเชอจลชพออกจากอปกรณ ชวยใหการท าลายเชอและการท าใหปราศจากเชอ

กระท าไดงายขน การลางอปกรณควรท าในบรเวณทจดไวส าหรบลางอปกรณโดยเฉพาะ ในการลางอปกรณ

การแพทยผปฏบตจะตองปฏบตดวยความระมดระวง และสวมอปกรณปองกนไดแก ถงมอยางอยางหนา แวน

ปองกนตา ผาปดปากและ จมก ผากนเปอนพลาสตก รวมทงรองเทาบท

อปกรณทกชนทจะน าไปท าความสะอาด ควรไดรบการตรวจสภาพ ความสกหรอหรอช ารด ขณะลางควร

แยกอปกรณตางๆ ออกจากกน เพอใหสามารถท าความสะอาดอปกรณไดสะอาดทวถง ส าหรบอปกรณทมขนาด

เลกและมรอยแยกควรลางดวยเครองอลตราโซนก

การใชสบหรอสารขดลางมความจ าเปน เพราะการลางดวยน าเพยงอยางเดยวไมสามารถขจดคราบหรอ

สารทตดอยบนอปกรณ เชน ไขมน น ามน หรอขผงไดหมดจด สบจะชวยลดแรงตงผวและรวมตวกบสารอนทรย

ตางๆไดด อยางไรกตามการลางดวยน ายาและสบหรอสารขดลางเปนเพยงการขจดสงเปรอะเปอนออกเทานนแตไม

สามารถท าลายเชอหรอท าใหเชอออนก าลงได การลางท าความสะอาดอปกรณเครองมอทางการแพทยอาจท าได

โดยการลางดวยมอ (manual washing) หรอการลางดวยเครองลาง (automatic washers) หลงจากเสรจสนการ

ท าความสะอาดอปกรณดวยสารขดลาง ควรลางอปกรณดวยน าสะอาดจนหมดคราบสารขดลาง และเชดอปกรณ

ใหแหง คราบสารขดลางทตดอยบนอปกรณสามารถท าใหเกดการระคายเคองตอเนอเย อของรางกายและยงสงผล

ใหประสทธภาพของการท าลายเชอและการท าใหปราศจากเชอลดลง

การเชดอปกรณใหแหงเปนขนตอนทส าคญอกขนตอนหนง หากอปกรณมความชนหรอมหยดน าเกาะอย

และตองน าไปท าใหปราศจากเชอโดยใชแกส ethylene oxide จะท าใหเกดสารพษคอ ethylene glycol,

ethylene chlorohydrin และแมอปกณจะไมตองผานการท าลายเชอหรอการท าลายใหปราศจากเชอ การท าให

อปกรณแหงสนท ยงเปนการชวยปองกนมใหเชอแบคทเรยเจรญเตบโตอกดวย

1.1 วธการท าความสะอาดอปกรณการแพทย สามารถด าเนนการไดหลายวธ ดงน

1.1. 1 การลางดวยมอ (manual cleaning) ในการลางอปกรณการแพทยดวยมอ ผปฏบตงาน

จะตองสวมเครองมอปองกนคอ ถงมอยางอยางหนา ผาปดปากและจมก ผากนเปอนพลาสตก แวนตา และ

รองเทาบต การลางท าความสะอาดอปกรณตางๆ ดวยมอ ขนตอนแรกทควรปฏบตคอ การแชอปกรณลงในน ายา

ผสมสารขดลาง หรอผสม enzymatic detergent หลงจากนนใชแปรงขดลางอปกรณทละชน ขณะใชแปรงท า

ความสะอาดอปกรณ แปรงและอปกรณควรอยใตระดบน าในภาชนะทใชลางอปกรณ (ขดลางใตน า) และขดลาง

อปกรณดวยความระมดระวง ไมขดอปกรณขณะเปดน าใหไหลตลอดเวลา เพราะจะท าใหน ากระเดนเกด

หนา 48


การแพรกระจายเชอบรเวณทลางอปกรณได การขดลางจะตองท าใหทวถงทกซอกทกมมของอปกรณ โดยเฉพาะ

อปกรณทมลกษณะทมซอกมม มลอค มลกษณะเปนซ อปกรณหรอเครองมอทเปนร เปนทอกลวง ควรล างโดยใช

แปรงทมขนาดพอเหมาะหรอใชวธฉดน าเขาไปเพอลางภายในทอหรอภายในสายใหสะอาด อปกรณทม

สวนประกอบหลายชนควรแยกสวนประกอบแตละชนออกจากกน เพอใหการลางสะอาดขน แตจะตองระมดระวง

ไมใหชนสวนอปกรณขาดหายไป

1.1.2 การลางดวยเครองอลตราโซนก (Ultrasonic cleaners) กอนน าอปกรณไปลางในเครอง

อลตราโซนก ควรลางคราบสกปรกทเปรอะเปอนออกจากอปกรณเสยกอน หลกการท างานของ อลตราโซนก คอ คลน

เสยง ultrasound ซงเกดจากการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของแรงดนบวกและแรงดนลบ เมอผานคลนเสยง

ultrasound ไปในน า คลนเสยงซงเกดจากแรงดนบวกจะท าใหโมเลกลของน าถกอดเขาหากนในขณะทคลนเสยง

จากแรงดนลบท าใหโมเลกลของน าแยกจากกน ท าใหเกดชองวาง หรอฟองอากาศขน ฟองอากาศจะเพมปรมาณ

ขนและถกแรงกดซ าท าใหฟองอากาศแตกออก การเปลยนแปลงทเกดขนกบฟองอากาศท าใหเกดแรงดนของน าไป

กระทบกบผวของวสดทตองการท าความสะอาด สงสกปรกและคราบตางๆ ทตดอยจะหลดออกจากวสด การใช

อลตราโซนก ในการท าความสะอาดอปกรณควรปดฝาเครองดวย

1.1.3 การลางดวย Washer-decontaminator/disinfectors ขนตอนในการลางอปกรณโดยการ

ใช washer-decontaminator หรอ washer-disinfectors ประกอบดวย การผานอปกรณในน า การลาง และ

การผานอปกรณในน าทรอนจดมอณหภม 82-90 องศาเซลเซยส (180 -195 องศาฟาเรนไฮท) ประโยชนทส าคญ

ของเครองลางประเภทน คอ ในกระบวนการลางไมจ าเปนตองมการสมผสอปกรณการแพทยดวยมอเลย อปกรณและ

เครองมอทใชในหองผาตดสามารถน าเขาเครองลางไดเลย โดยไมตองด าเนนการอยางใดมากอน

1.1.4 การลางดวย Washer-Sterilizers เปนเครองลางอปกรณมกระบวนการท าใหปราศจากเชออยใน

ขนสดทาย โดยเรมตนจากการลาง การผานน า และผานกระบวนการท าใหปราศจากเชอโดยใชไอน ารอนทอณหภม

140 องศาเซลเซยส (285 องศาฟาเรนไฮท) แมวาอปกรณจะผานกระบวนการท าใหปราศจากเชอในเครองลางน

แลวกตาม แตอปกรณทตองน าไปใชกบผปวยซ า จะตองผานกระบวนการท าใหปราศจากเชอซ าอกครง โดยการหอ

อปกรณแลวน าเขาเครองนงไอน าภายใตความดนหรอน าเขา Flush sterile โดยไมตองหอ

1.1.5 Pasteurizers เปนเครองทใชในการท าลายเชอในอปกรณเครองชวยหายใจและอปกรณในการ

ดมยาสลบ โดยหลงจากลางอปกรณสะอาดแลว ใหน าอปกรณลงแชน าในเครอง Pasteurizers ท าใหน ารอนจน

อณหภมของน าสง 71-82 องศาเซลเซยส (160 -180 องศาฟาเรนไฮท) และแชเครองมอไวนานตามระยะเวลาท

ก าหนด การท อปกรณผานเครอง Pasteurizers ถอวาเปนการท าลายเชอระดบกลาง (intermediate level

disinfection) เครองมอทน าสงออกจากเครอง Pasteurizers แลวท าใหแหง มฉะนนอาจมเชอจลชพเจรญอยใน

อปกรณได โดยเฉพาะในอปกรณทมลกษณะเปนสายเปนทอ การท าใหอปกรณแหงโดยการน าอปกรณเขาตอบ

ความรอน

หนา 49


1.2 ขนตอนการท าความสะอาดอปกรณ

1.2.1 อปกรณการแพทยทใชแลว หากเปอนเลอด หนองหรอสารคดหลงจากผปวยใหใชผากอซ หรอ

เศษผาเชดคราบดงกลาวออกใหมากทสดกอนเปนอนดบแรก หลงจากนนน าอปกรณลงแชในภาชนะทมน าผสมสาร

ขดลางชนดเหลวเพอปองกนคราบเปอนฝงแนน โดยตองเปนภาชนะทมฝาปดมดชด กอนน าอปกรณไปยงหนวยงานท

รบผดชอบในการท าลายเชอและท าใหปราศจากเชอ จะตองกระท าดวยความระมดระวงเพอปองกนไมใหบคลากร

ไดรบเชอ และไมท าใหเกดการปนเปอนเชอในสงแวดลอมของโรงพยาบาล ขณะเคลอนยายอปกรณตองบรรจใน

ภาชนะทมฝาปดมดชดเชนกน

1.2.2 บคลากรทท าหนาทในการลางเครองมอ ควรใสอปกรณปองกนรางกายอยางเหมาะสม ไดแก

ถงมอยางอยางหนา แวนตา ผาปดปากและจมก ผากนเปอนพลาสตก ผาคลมผม และรองเทาบต

1.2.3 ในการลางอปกรณ ควรเลอกใชสารขดลางทเหมาะสมกบอปกรณ สารขดลางทผสมเอนไซม

เรยกวา enzymatic detergent จะชวยใหการขดลางอปกรณสะดวกและงายขน สารขดลางทใชกบเครองมอ

ผาตดควรมสภาพเปนกลาง เพราะเครองมออาจเสอมคณภาพไดหากใชสารขดลางทกดกรอน

1.2.4 การลางอปกรณโดยใชมอ ขนตอนแรก คอการน าอปกรณแชลงในน าผสมสารขดลางหรอ

enzymatic detergent เพอใหการขดลางงายขน หลงจากนนใชแปรงขดถเครองมอทละชน ขณะทขดลาง

อปกรณควรขดใตน า เพอปองกนมใหน ากระเดน เกดการแพรกระจายเชอ การขดลางตองใหทวถงทกซอกทกมม

ขอควรระวง เครองมอทมลกษณะเปนทอ เชน สายสวน เขมฉดยา ทอตางๆ รวมทงกลองสอง

ตรวจอวยวะภายใน การลางจะตองลางภายในทอใหสะอาด เลอด สารน า หรอสารคดหลงอาจแหงกรงอยภายใน

ทอ ท าใหลางออกยาก จงควรแชอปกรณประเภทนใน enzymatic detergent เพอชวยใหสงทตดอยหลดออกจาก

เครองมอไดงายขน การลางสาย suction จะตองลางภายในสายใหสะอาด โดยใชน าฉดเขาไปในสายหลายๆ ครง

จนมนใจวาไมมสงสกปรกตดอยภายในสาย เมอลางสะอาดแลวผงใหแหงเพอเตรยมน าไปท าใหปราศจากเชอตอไป

อปกรณทมร มลกษณะเปนทอทกชนด ควรจะลางท าความสะอาดจนกระทงน าทไหลผานทอออกมาใส อาจใช

ไฮโดรเจนเพอรออกไซดชวยขจดคราบเลอดหรอสารคดหลงทตดอย โดยฉดน ายาเขาไปในทอ หากมคราบเลอดตด

อยในทอ ไฮโดรเจนเพอรออกไซดจะท าปฏกรยากบเลอด เกดฟองใหเหน ควรท าความสะอาดจนกระทงไมมฟอง

เกดขน แลวจงลางไฮโดรเจนเพอรออกไซดออกใหหมด

เขม ควรท าความสะอาดโดยใชแปรงเลกๆ หรอไมพนส าลเชดบรเวณภายในหวเขมใหสะอาดแลวใชน า

ลางออก อาจใชกระบอกฉดยาฉดน าไลเขาไปในเขม ตรวจความคมและสภาพของปลายเขมดวย หากพบวาไมอย

ในสภาพทเหมาะสม ไมควรน ามาใชอก

1.2.5 ขณะท าความสะอาดอปกรณ ควรท าดวยความระมดระวงเพอไมใหอปกรณช ารดเสยหาย

บคลากรทท าหนาทนควรสวมถงมอยางอยางหนาเมอหยบจบอปกรณท แปดเปอน และระมดระวงการหยบจบ

สงของทมคม รวมทงเขมฉดยา ควรแยกอปกรณทเปราะบางออกจากอปกรณอนๆ และควรลางอปกรณเหลานโดย

ใชมอ บรเวณทท าความสะอาดอปกรณควรดแลใหสะอาดอยเสมอ เพอลดความเสยงตอการตดเชอของบคลากรและ

หนา 50


เพอลดการปนเปอนของอปกรณทน าเขามาเพอท าความสะอาด โตะทใชวางเครองมอ พน และอางลางเครองมอ

ควรท าความสะอาดดวยน าและสารขดลางทกวน

1.2.6 Powered instruments การผาตดหลายชนดทจ าเปนตองการใชอปกรณไฟฟา เชน เลอย

ไฟฟา สวานไฟฟา ไมควรน าอปกรณเหลานแชในสารน า เชดดวยน าเกลอ แชในสารขดลางทมภาวะความเปนกรด

ดาง หรอในน ายาท าลายเชอ และตองไมน าไปลางในเครอง Ultrasonic การท าความสะอาดอปกรณในกลมนควร

ศกษาวธการทบรษทผผลตไดแนะน าไว หากเครองมอมสายไฟฟาเปนสวนประกอบ ควรตรวจดส ภาพของ

สายไฟฟาดวยวาอยในสภาพเรยบรอยดหรอไม เชดสายไฟดวยผาชบน าผสมสารขดลางจางๆ สวนประกอบอนๆ

ควรท าความสะอาดดวยน าผสมสารขดลาง แลขดดวยแปรงนมๆหลงจากนนลางดวยน า แลวท าใหแหงหรอปฏบต

ตามค าแนะน าของบรษทผผลต

1.2.7 อปกรณทเปนพลาสตก อาจเสยหายหรอเสอมสภาพไดงายจากการสมผสกบสารขดลางทม

ความเขมขน อณหภมสง น ายาท าลายเชอ หรออาจหลายสงรวมกน ท าใหอปกรณมรอยแตกหรอเปลยนสได

โดยเฉพาะอยางยงแอลกอฮอลและฟนอลไมควรใชกบอปกรณทเปนพลาสตกโดยเดดขาด

อปกรณดมยาสลบและอปกรณเครองชวยหายใจ ควรลางใหสะอาดโดยใชมอหรอใชเครองลาง

จนสะอาด ควรใชวธพาสเจอรไรเซชนทนท หรอแชในน ายาท าลายเชอหรอท าใหปราศจากเชอโดยอบ Hydrogen

plasma

1.2.8 เครองแกว การลางกระบอกฉดยาทเปนแกว ควรแยกกระบอกฉดยาและลกสบออกจากกน

ลางใหสะอาดโดยใชมอ เพอขจดคราบทตดอยภายใน รวมทงสารขดลางทใชลางกระบอกฉดยาออกใหหมดเพอ

ปองกนไมใหลกสบและกระบอกฉดยาตดกน ขวดแกวตางๆ ควรตรวจดวามรอยราว บนหรอไม หลงจากนนจงลาง

ดวยสารขดลางใหสะอาด

1.2.9 เครองมอผาตดทมขนาดเลก เปราะบาง ช ารดงาย ควรลางท าความสะอาดดวยมอและ

ตรวจสภาพดวามคราบสงสกปรกตดอย อาจลางท าความสะอาดโดยใชเครองอลตราโซนก หากบรษทผผลต

เครองมอแนะน าวาใชได หลงจากนนท าใหแหงโดยใชผาเชดหรออบใหแหง

2. การเตรยมและการหออปกรณ (Preparation and Packaging)

การเตรยมอปกรณ หมายถง การตรวจสอบความสะอาด ลกษณะ และสภาพของอปกรณวาอยในสภาพท

ใชงานไดดหรอไม วสดทหออปกรณรวมทงวธการหอจะตองสามารถใหอากาศผานเขาออกได ไอน าหรอแกส

สามารถแทรกซมเขาไปสมผสเครองมอได

การหออปกรณ

1.1 หลกในการพจารณาเลอกใชวสดในการหออปกรณ

1.1.1 วสดทใชหออปกรณจะตองยอมใหไอน าหรอแกสผานได

1.1.2 สามารถปองกนไมใหเชอจลชพเขาไปภายในหอได วสดทใชหออปกรณจะตองมความทนทาน

ไมฉกขาด หรอ เปนรไดงาย เมอหยบจบเคลอนยายหออปกรณ

หนา 51


1.1.3 สามารถทนตอกระบวนการท าใหปราศจากเชอได

วสดทใชหออปกรณเพอน าไปท าใหปราศจากเชอ ไดแก

1. ผา ( woven textile fabrics หรอ muslin หรอ linen) การหออปกรณดวยผาจะตองเปนผา

ประเภท 140 เสนใย หอดวยผา 2 ชน จ านวน 2 ผน (รวมความหนา 4 ชน) ซงผาทใชจะตองผานการซกกอน

น ามาใชทกครง รวมทงมการส ารวจรอยฉกขาดของผาหออปกรณโดยโตะสองผา การปดหออปกรณตองใชเทป

ทดสอบทางเคม (chemical test tape)

2. กระดาษ (paper)

3. แผนพลาสตก (plastic) ตองมขนาดตามมาตรฐานและตองปดผนกหออปกรณดวยความรอน

โดยใชอณหภมตามขอเสนอแนะในการใชเครองและตองหางจากขอบซองอยางนอย 1 นว

3.1 Polyethylene (Polythene)

3.2 Polyamide (nylon)

3.3 Polypropylene ทใชในปจจบนมความหนาระหวาง 1 -3 ม.ม.

4. กลองหรอภาชนะบรรจเครองมอทท าดวยวสดทแขง (Rigid containers) อาจท าดวยสแตนเลส

อลมเนยม โพลเมอร หรอโพลเมอรและโลหะผสมกน

วธการหออปกรณ ทนยมใชม 2 วธ คอ

1. วธการหอแบบ square fold หรอ straight method มขนตอนดงน

1. ปผาทจะใชหอตามแนวยาว น าเครองผาหรอเครองมอทจะหอวางไวตรงกลาง

2. พบผาทใชหอเขามาปดครงหนงของถาดเครองมอ หรอเครองผา แลวตลบกลบ

3. พบผาอกดานหนงใหทบผาทพบครงแรก แลวตลบกลบ

4. พบผาทางดานซายมอเขามาแลวตลบปลายเลกนอย

5. พบผาสวนทางดานขวามอมาปดผาทพบมาทางดานซายมอ

หนา 52


6-8. การหอชนทสอง ท าเชนเดยวกบการหอผาชนแรก

9. ตดเทปกาวเพอกนมใหหลด

2. วธการหอแบบ envelope fold หรอ diagonal method มขนตอนดงน

1. ใชผาสเหลยมจตรสวางบนโตะ ใหปลายหรอมมผาดานนหนงชไปทางหวโตะ วาง

อปกรณเครองมอ หรอเครองผาไวตรงกลางผาทใชหอ

2. พบมมผาดานลางขนมาปดอปกรณแลวพบตลบปลายลง เพอใชส าหรบเวลาเปดอปกรณ

3. พบชายผาดานซายเขามาปดอปกรณแลวพบตลบปลายผา

4. พบชายผาดานขวามาปด และพบตลบปลายผา

5. ปดผาดานบนลงมา สอดปลายผาไวดานลาง เพอสะดวกในการเปดหอ

6-8. ผาหอชนทสอง หอเชนเดยวกบการหอผาชนแรก

9. ปดหออปกรณดวยกระดาษกาว

หนา 53


การระบรายละเอยดหออปกรณ

ตวอยางการระบรายละเอยดบนหออปกรณ

ชอชดอปกรณ : ชดท าแผล

หมายเลขเครองนง : (Sterilizer number ) : 1

ครงทบรรจอปกรณเขาเครอง (load number ): 3

วนทน าอปกรณท าใหปราศจากเชอ (date of sterilization ) (วน - เดอน - ป ) : 1 ม. ย . 58

ชอผเตรยมหออปกรณ : อดลย

3. การน าหออปกรณเขาเครองท าใหปราศจากเชอ (loading the sterilizer)

3.1 หอผาทมลกษณะแบน ควรวางบนชนวางลกษณะตะแคงถาดทใสอปกรณทมชองทกนถาด ควรจด

วางในลกษณะวางราบ ไมวางซอนกน

3.2 หออปกรณทมขนาดใหญ ควรวางไวชนลางของเครองนง และควรวางใหหางกนประมาณ 2-4 นวฟต

โดยวางบนชนเดยวกน หอทมขนาดเลกควรวางไวชนบน และแตละหอควรหางกนประมาณ 1-2 นวฟตและหาก

จดเรยงหออปกรณทมขนาดเลกซอนกนควรจดวางในลกษณะสบหวาง

3.3 การจดวางหออปกรณ อปกรณทท าดวยยาง ควรวางตะแคง วางหลวมๆ ไมตดกน

3.4 การนงถงมอยาง ควรแยกนง ไมนงปะปนกบอปกรณอนๆ

3.6 อปกรณทเปนชามอางหรอเปนภาชนะทเปนของแขง ควรวางในลกษณะตะแคงขาง

4. การท าใหอปกรณปราศจากเชอ

ควรพจารณาจากลกษณะของอปกรณ วสดทใชท าอปกรณทตองท าใหปราศจากเชอ วสดทท าดวยสแตน

เลสหรอวสดททนความรอนสงได ควรใชวธการท าใหปราศจากเชอโดยการนงไอน าหรอใชวธอบความรอนแหง การ

เลอกวธการในการท าใหปราศจากเชออยางเหมาะสม จะไมท าใหวสดทใชท าอปกรณเสอมสภาพหรอช ารดเสยหาย

อกทงประสทธภาพในการท าใหปราศจากเชอจะสง ผปวยปลอดภยจากการใชวสดอปกรณทผานกระบวนการท าให

ปราศจากเชอทถกตอง

5. การตรวจสอบประสทธภาพของหารท าใหปราศจากเชอ (monitoring of sterilization )

การตรวจสอบประสทธภาพการท าใหปราศจากเชอม 3 วธ

1. การตรวจสอบทางกลไกหรอเชงกล (mechanical monitoring) เปนการตรวจสอบการท างานของ

เครอง sterilizer โดยดจากตวบงชทางกลไก เชน มาตรวดอณหภม มาตรวดความดน สญญาณไฟตางๆ ซงเปนสง

แรกทบอกใหผปฏบตทราบวาเครอง sterilizer ท างานปกตหรอไม

หนา 54


2. การตรวจสอบทางเคม (chemical monitoring) ตวบงชทางเคมแบงออกเปน 2 ชนด คอ

2.1 ตวบงชทางเคมภายนอก ( external chemical indicators ) มลกษณะเปนแถบกระดาษกาว

ทมสหรอสารเคมเคลอบไวเปนแนวกระดาษ บงชใหทราบวาหออปกรณไดผานกระบวนการท า

ใหปราศจากเชอแลว แตไมสามารถใชยนยนไดวาอปกรณทอยภายในหอปราศจากเชอ

2.2 ตวบงชทางเคมภายใน (internal chemical indicators) มลกษณะเปนชน (strip) หรอเปน

แผนกระดาษแขง (card) ควรใสตวบงชทางเคมภายในหออปกรณทกหอทจะน าไปท าให

ปราศจากเชอ โดยใสไวตรงกลางหอ หรอในสวนของหออปกรณทคาดวาไอน าหรอแกสผานเขา

ไดยากทสดแตยงไมสามารถยนยนไดวาอปกรณทอยภายในหอปราศจากเชอ

3. การตรวจสอบทางชวภาพ (biological monitoring) เปนวธการทเชอถอไดมากทสดและ

เปนทยอมรบอยางกวางขวาง วธการตรวจสอบใชตวบงชทางชวภาพ ซงเรยกโดยทวไปวา spore test ใชสปอร

ของเชอ Bacillus ทยงมชวต ซงเชอนมความคงทนกวาเชอจลชพอนๆและไมกอโรคเปนตวชวด หากสปอรของเชอ

นถกท าลายยอมชใหเหนวา เชอจลชพอนๆ จะถกท าลายระหวางอยในกระบวนการท าใหปราศจากเชอดวย ตวบงช

ทางชวภาพทใชส าหรบเครองนงไอน าใชสปอรของเชอ Bacillus stearothermophilus ส าหรบเครองอบแกส

ethylene oxide และเครองอบความรอนแหงใชสปอรของเชอ Bacillus subtilis

ความถในการกระเมนประสทธภาพการท าใหปราศจากเชอดวยตวบงชแตละชนด

ชนดของการท าให


ตวบงชทางกลไก ตวบงชทางเคม ตวบงชทาง

ชวภาพ ภายนอก ภายใน Bowie-Dick

เครองนงไอน า

- Gravity Displacement

- Pre-vacuum

- ทกครง

- ทกครง

- ทกหอ

- ทกหอ

- ทกหอ

- ทกหอ

-

- ทกวนกอน

นงอปกรณ

- ทกสปดาห

- ทกสปดาห

เครองอบแกส EO ทกครง ทกหอ - - ทกครง

เครองอบไอรอน ทกครง - - - ทกครง

Low- temperature

Steam formaldehyde

ทกครง ทกหอ ทกหอ - ทกครง

Hydrogen Peroxide

Plasma Sterilizer

ทกครง ทกหอ ทกหอ - ทกครง

หนา 55


6. การจดเกบอปกรณทปราศจากเชอ (Storage of sterile package)

1. เกบในหองทมอณหภม 18 -24 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 40 -60 %

2. เกบในตทปดมดชด สถานทสะอาด สะดวก ไรลม ไรฝน ไรความชน ไรสตวและแมลง

3. ชนวางของควรใหสงจากพนอยางนอย 8 นวฟตวางใหหาง จากผนงอยางนอย 2 นวฟต หางจาก

เพดานอยางนอย 18 นวฟต

4. จดเกบของ First in, First out (FIFO) โดยอาจหยบของจากทางขวามอ หรอหยบจากดานนอก

เขาหาฝาผนงเสมอ หรอ บนไปลางหรอ ลางไปบน

5. จดเกบของใหเปนหมวดหม งายตอการจดจ าและหยบใช

7. การน าสงหออปกรณทปราศจากเชอ (Distribution of sterile package)

การน าสงหออปกรณทผานกระบวนการท าใหปราศจากเชอแลวไปยงหนวยงานตางๆ ภายในโรงพยาบาล

เปนขนตอนทส าคญอกขนตอนหนง เพราะหากผปฏบตงานขาดความระมดระวงหรอปฏบตไมถกตองจะท าใหหอ

อปกรณเกดการปนเปอน เมอเปดหออปกรณ ฝนละอองหรอสงทเปรอะเปอนอยภายนอกหออปกรณอาจแปด

เปอนอปกรณได การน าสงหออปกรณจงควรกระท าดวยความระมดระวง ผปฏบตงานควรลางมอใหสะอาดและ

เชดมอใหแหงดวยผาทสะอาดกอนหยบจบหออปกรณและหยบหออปกรณดวยความระมดระวง ไมใหหออปกรณ

ตก ไมโยนหออปกรณ เพราะอาจท าใหหอฉดขาดหรอหลดลย น าหออปกรณจดเรยงในรถเขนทมดชด สะอาดและ

เปนรถทใชส าหรบน าสงอปกรณปราศจากเชอโดยเฉพาะเทานน

หนา 56


รบเครองมอ ลางท าความสะอาด

จดเตรยมหบหอ

การจดเรยงหบหอ

กระบวนการท าใหปราศจากเชอส าหรบอปกรณทางการแพทย ของงานเวชภณฑกลางโรงพยาบาลทนตกรรม

1. การเตรยมความพรอม 2. การใสเครองปองกนตนเอง / UP 3. การตรวจนบจ านวน ความถกตอง 4. การตรวจสอบ คดแยกประเภท

เครองมอ 5. การลางมอทถกตอง

1. ใสเครองปองกนตนเอง / UP 2. แยกประเภทเครองมอ 3. ลางท าความสะอาดดวยน ายาผสม

Detergent ดวยมอใตน าและ/หรอใชเครอง

4. ถอดสวนประกอบ / คลายหลอด 5. ใชแปรงขนนมขดถตามทกซอกมม 6. ลางดวยน าจนสะอาดท าใหแหง

1. การตรวจสอบความสะอาด / สภาพเครองมอ

2. เลอกวสดทใชในการหอ เหมาะสม กบวธการท าใหปราศจากเชอ 3. ไอน า / แกส สามารถสมผสไดงาย 4. ปดผนกหอเครองมอดวยเทปเคม

ไมใชเขมหมด เขมกลด ลวดเยบ 5. ปดฉลาก/ตวตรวจสอบทางเคม

ภายนอกและภายใน

1. ตะแคงขางเวนระยะใหอากาศ ไอน าไหลเวยนไดทวถง

2. ขนาดหอไมใหญ/หนกกวา12 x12 x20นว/5.5กโล

3. หออปกรณเลกอยชนบน ใหญอยชนลาง

4. ซองบรรจจดเรยงในแนวตะแคงลกษณะสบหวาง

5. หออปกรณ ตองไมสมผสกบผนงของเครอง

หนา 57


การท าใหปราศจากเชอ การประกนคณภาพ

การใชงานกบผปวย

จดเกบและแจกจาย

1.

1. บงชทางเชงกล 2. ตวบงชทางเคม

- ภายนอก - ภายใน - แบบเฉพาะ

3. ตวบงชทางชวภาพ 4. การตรวจสอบสภาพของหอ 5. การเกบบนทกขอมล

1. เลอกวธการท าใหปราศจากเชอใหเหมาะสมกบลกษณะของเครองมอ

2. การเลอก Cycle ใหเหมาะสม 3. การควบคมปจจยทมผลตอการฆา

เชอ 4. การดแลเครองและบ ารงรกษาเชง

ปองกน 5. การตรวจสอบประสทธภาพของ

เครองอบฆาเชออยอยางสม าเสมอ

1. ส ารวจสภาพของหออปกรณ ไมเปยกชน ฉกขาด ปนเปอน

2. จดเกบและแจกจายแบบ FIFO / หมวดหม

3. สถานทเกบสะอาด ควบคมอณหภม 18 -22 องศา ความชนสมพทธ 35-70 %

4. ลางมอกอนหยบจบเครองมอ 5. ตรวจสอบวนเตรยมและวนหมดอาย 6. ชนเกบ สงจากพน 8 นว หางจาก

เพดาน 18 นว หางจากฝาผนง 2 นว

7. มผาคลมอปกรณปราศจากเชอในรถรบ-สงทกครง

คลนกน าเครองมอทท าใหปราศจากเชอแลวไปใชกบผปวย

หนา 58


กระบวนการทางานของงานเวชภณฑกลางโรงพยาบาลทนตกรรม

หนา 59


กาหนดเวลา รบ-สง เครองมอ

การปฏบตเพอทาถงมอทใชซา ขนตอนการทาถงมอทผานการใชงานแลว

1. ลางทาความสะอาดถงมอทใชแลวใหสะอาดดวยผงซกฟอก (Washing machine detergent )ในเครองซกผา

โดยใชโปรแกรมสาหรบซกถงมอประมาณ 45 นาท

2. ทดสอบการรวโดยการบรรจน าในถงมอ บบปดขอบถงมอใหแนนเพอใหถงมอพอง ถามน าฉดออก

แสดงวามการรวของถงมอ

3. นาถงมอททาความสะอาดและทดสอบการรวแลว มาทาใหแหงโดยใชเครองอบผา จานวนถงมอ 100 ค

ใชเวลาในการอบประมาณ 20 นาท

รายการ ชวงเชา ชวงบาย

รบจากคลนก 1.รบเครองมอ/ผา ทใชงานแลวจากคลนก 2.รบเครองมอฝากนงจากคลนก 3.รบเครองมอฝากนงจากคลนกบรการนอกเวลา 4.รบผาใชงานแลวจากคลนกบรการนอกเวลา

11.00-11.30 น 09.30-10.30 น. 08.30 น. 08.30 น.

15.00-15.30น 13.30-14.30 น.

จายคนคลนก 1.สงเครองมอ/ผาสะอาดใหคลนก (ยกเวน คลนกนอกเวลา) 2.สงเครองมอฝากนงคลนกบรการนอกเวลา หมายแหต ผาของคลนกบรการนอกเวลาเจาหนาทคลนกมารบเอง

08.30-09.00 น. 12.30-13.00 น. 12.30-13.00 น

เวลานงเครองมอ รอบท1 รอบท2

10.00 น. 10.30 น.

14.00 น. 14.30 น.

การรบ/สง นอกเหนอเวลาทกาหนด ขอใหเจาหนาทของคลนกเปนผรบ/สง เองเครองมอฝากนงหากสงเลยเวลากาหนด จะนงใหในรอบตอไป

หนา 60


4. น าถงมอทแหงแลวมาคลกกบแปงขาวโพด (Talcum powder ) ในถงพลาสตกขนาดใหญ แลวน ามากลบ

ดานทมแปงใหอยดานใน

5. คดแยกเบอรและจบคซายขวา พบขอบถงมอออกนอกลงมาถงเศษหนงสวนสามของฝามอ น าถงมอแตละ

คมาบรรจซองในและซองนอกตามขนาดเบอรถงมอเชนเบอร 6 , เบอร 6.5

6. ตด Autoclave tape ระบวนทผลต วนหมดอาย เครองท รอบท ของเครองนงและผรบผดชอบ

7. น าไปท าใหปราศจากเชอโดยเครองนงไอน า

ขนตอนกำรท ำถงมอใหม 1. น าถงมอใหมมากลบดานในออกมาเปนดานนอก แลวคลกกบแปงขาวโพด (Talcum powder ) ใน

ถงพลาสตกขนาดใหญ กลบดานทมแปงใหอยดานในอกครง

2. คดแยกเบอรและจบคซายขวา พบขอบถงมอออกนอกลงมาถงเศษหนงสวนสามของฝามอ น าถงมอแตละ

คมาบรรจซองในและซองนอกตามขนาดเบอรถงมอเชนเบอร 6 , เบอร 6.5

3. ตด Autoclave tape ระบวนทผลต วนหมดอาย เครองท รอบท ของเครองนงและผรบผดชอบ

4. น าไปท าใหปราศจากเชอโดยเครองนงไอน า

ขนตอนกำรท ำซองในส ำหรบบรรจถงมอ

1. แบงกระดาษหอพสดสน าตาลแผนใหญออกเปน 4 แผน 1 แผนไดเปน 1 ซองใน

2. น ากระดาษ 1 แผนมาพบกงกลางแลวกางออก พบซาย ขวาเขาหากงกลางใหขอบหางจากเสนพบกงกลาง

ขางละ 1 นว พบดานบนลงมา 2.5 นว พบดานลางขนไป 3.5 นว กางรอยพบดานลางออก พบมม

กระดาษดานลางทง 2 ขางออกใหขอบกระดาษเสมอรอยพบดานลาง

3. พบดานลางกลบตามรอยเดม พบตามรอยกงกลางของกระดาษอกครง จะไดซองในใชบรรจถงมอ 1 ค

ขนตอนกำรท ำซองนอกส ำหรบบรรจถงมอท ำใหปรำศจำกเชอ

1. น าซองสน าตาลขนาด 10 x 15 นว มสตรงมมซอง สเหลองส าหรบถงมอเบอร 6 สน าเงนส าหรบถงมอ

เบอร 6.5 สแดงส าหรบถงมอเบอร 7 สด าส าหรบถงมอเบอร 7.5

2. สอดฝาซองไวดานใน ใชกระดาษกาวขนาด 1 นว ปดทบรอยตอของกระดาษดานลางและดานขางของ

ซอง

3. พบดานบนของซองลงมา 1.5 นวจะไดเปนฝาซองใหม ตดกาวกระดาษขนาด 2 นว 2 จดทตวซองตรง

รอยขอบฝาทงซาย ขวาหางกนพอประมาณ และ 2 จด บรเวณฝาซองใหมทงซาย ขวาใหตรงกนกบ 2 จด

ของตวซองส าหรบตด Autoclave tape ระบวนทผลต วนหมดอาย เครองท รอบท ของเครองนงและ

ผรบผดชอบจะไดซองนอกส าหรบบรรจถงมอทจะท าใหปราศเชอ

หนา 61


การทาถงมอทใชซา

การปฏบตเพอทา Plate dental paper-point 1. เตรยม Petri disc size 15 x 100 mm พรอมระบเบอรทฝา เชนเบอร XS S M และ L ลางทาความ

สะอาดเชดใหแหง

2. เตรยมสาลโดยมวนเปนเสนเลกๆประมาณเสนลวดใชกรรไกรตดเปนชนเลกๆประมาณ 1 มลลเมตร

และ เตรยม dental paper-point เบอรตางๆตามตองการ

3. ใช forceps หยบสาลชนเลกๆทเตรยมไวพอประมาณสาหรบผปวย 1 คน และ dental paper-point ตาม

เบอร โดย ( เบอร XS = 15 ชน , เบอร S = 12ชน, เบอร M = 10 ชน และเบอร L= 12 ชน ) ลงใน

Petri disc ปดฝาตามเบอรของ dental paper-point

4. นา Petri disc dental paper-point ททาไว ไปทาใหปราศจากเชอโดยเครองอบความรอน ( hot air

oven )ในอณหภม 160 องศาเซลเซยสหรอ 320 องศาฟาเรนไฮท ในเวลา 120 นาท

5. แจกจายใหคลนกตางๆนาไปใชกบผปวย

หนา 62


การทา Plate dental paper-point

การปฏบตเพอทาสาลกอน

1. นาสาลมวนใหญ 1 มวน

2. คลและแยกสาลเปนชนๆกวางพอประมาณ

3. พนสาลดวยไมตามแบบเปนกอนรๆ

4. นาสาลทได บรรจใสใน drum 500 ชน / drum

5. สงทาใหปราศจากเชอพรอมจาย

หนา 63


การทาสาลกอน

หนา 64


การปฏบตบรการผา วตถประสงค

เพอใหการปฏบตในการจดการเกยวกบผาในโรงพยาบาลเปนไปอยางถกตอง ปลอดภย ประหยดและ

ปองกนการแพรกระจายเชอโรค งานเวชภณฑกลางไดจดท าแนวทางปฏบตดงน

ค าจ ากดความ

1. ผาเปอนธรรมดา ไดแก ผาทเปอนเหงอไคล อาหาร คราบสกปรกธรรมดาทวไป ผาชนดนถอเปนผาไม

ตดเชอ

2. ผาปนเปอนเชอโรคหรอผาตดเชอ ไดแก ผาทเปอนเลอด สารน า หรอสารคดหลงจากรางกาย เชน น า

ไขสนหลง น าในชองทอง (ascites fluid) น าในชองเยอหมปอด (pleural fluid) น าในชองเยอ

หมหวใจ (pericardial fluid) น าคร า (amniotic fluid) น าในขอ (synovial fluid) น าอสจ

(semen) สารคดหลงในชองคลอด (vaginal secretion) น าลาย หนอง เสมหะ อจจาระ และ

ปสสาวะเปนตน

วธปฏบต

1. วธปฏบตส าหรบหอผปวย หองผาตดและคลนกตางๆ

1.1 แยกประเภทของผาเปอน ณ แหลงก าเนดของผาทใชแลว โดยใหเจาหนาทจดแยกผาทใชแลวเปนผา

เปอนธรรมดา หรอผาเปอนเชอโรค (ไมควรน าผาทงหมดทงรวมกนและท าการแยกประเภทในภายหลง)

1.2 ผาเปอนธรรมดา ใสถงผาธรรมดาตามทก าหนด ผาเปอนเชอโรคใสถงพเศษกนน าได (ปจจบนใชถง

ขยะตดเชอสสม) เพอปองกนน ารวซมชนหนงกอน เพอขนสงไปงานเวชภณฑกลาง

กอนรวบผาเปอนใสในภาชนะรองรบ ใหตรวจสอบวาไมมสงแปลกปลอมเชน วสด อปกรณ หรอเครองมอ

เครองใชตดไปกบผาเปอน ซงจะเปนอนตรายตอผท าหนาทซกลาง และท าใหเครองซกผาเกดความเสยหายได

กรณทมกอนอจจาระ กอนเลอด อาเจยน ควรขจดออกใหมากทสดกอนใสถง ผท าหนาทนควรสวมถงมอ

ยางหนา เอยมพลาสตกกนเปอน และปฏบตดวยความระมดระวง

2. วธปฏบตส าหรบการขนสงผาเปอน

2.1 ผขนสงผาควรสวมถงมอยางหนาขณะจบถงผาเปอน

2.2 กอนยกถงผาใสรถ ตรวจสอบถงใหเรยบรอยกอนวาไมขาด ไมมน ารวซมจากถง ปากถงผก

เรยบรอยแลว

2.3 ควรวางถงอยางมระเบยบ โดยใหปากถงอยดานบนเสมอ

3. วธปฏบตส าหรบงานบรการผา

ผซกผาใสถงมอยางหนา, ผาปดปาก-จมก, เสอคลมพลาสตก หรอเอยมพลาสตกกนเปอน และรองเทายาง

หมขอ (บท) ขณะปฏบตงาน ใหระมดระวงอบตเหตจากของแหลมคมทอาจตดมากบผาเปอนดวย หากพบสง

แปลกปลอมใหแยกออกกอนน าผาใสลงเครองซกผา

หนา 65


3.1 การซกผาเปอนธรรมดา ใชน าเยนและผงซกฟอกธรรมดา

3.2 การซกผาเปอนเชอโรค ปรบอณหภมของน าใหไดระดบ 71 องศาเซลเซยส แชนาน 25 นาท ในขณะ

ซก จะสามารถท าลายเชอโรค รวมทงเชอไวรสเอดส และไวรสตบอกเสบได ไมตองแชผาในน ายาท าลายเชอกอน

ซกหรอเตมน ายาท าลายเชอลงในเครองซกผา สามารถเตมผงฟอกขาวได เพอจดประสงคในการขจดคราบสกปรก

หรอฟอกซกขาว

ในกรณทไมมเครองซกทปรบอณหภมได ใหแชผาใน Hypochlorite 0.5% นาน 30 นาท แลวจงน าไป

ซกตามปกต

3.3 การน าผาออกจากเครองซกผา ภายหลงเสรจสนการซกแลว ผท าหนาทน าผาออกจากเครองซกผา

ตองสวมถงมอยางหนาเพอปองกนรางกาย เนองจากผาทผานกระบวนการซกแลวอาจมเศษวสดตกคางเปน

อนตรายได

4. การขนสงผาสะอาด

การขนสงผาสะอาดจากงานบรการผากลบหอผปวยหองผาตดและคลนกตางๆ ใหใสถงใหเรยบรอย รถท

ขนสงผาสะอาดทซกแลว เปนรถสะอาดแยกจากรถขนของสกปรกทวไป หรอรถขนสงผาสกปรก ถาไมมรถแบบน

ใหปรถดวยผาสะอาดกอนบรรทกผาสะอาดทซกแลว เมอน าถงผาวางในรถแลวใหคลมดวยผาสะอาดอกชนหนง

กอนขนสง

5. การเกบผา

ผาทผานการซกและท าใหแหงแลว ใหเกบไวในตหรอชนผาอยางเปนระเบยบ สามารถตรวจนบจ านวนได

งาย ปดใหมดชดเพอปองกนฝน แมลงสาบ และหน

กรณหอผปวย หองผาตดและคลนกตางๆ ตองการสงผาเปอนเลอดบรการซกนอกสถานท มแนวทางปฏบตดงน

1. รวบรวมผาเปอนใสถงพลาสตก ครงตอไปใหใชถงพลาสตกทบรษทบรรจสงผาคนมา น ามาชงน าหนกบรเวณ

หองน าหญงชน G แลวลงจ านวนน าหนกผาทชงบนไวทบอรดและแจงเจาหนาทเวชภณฑกลางทราบกอน 9.30 น

2. เจาหนาทเวชภณฑกลางโทรแจงบรษท ใหบรษทมารบผาประมาณ 10.00 น. พรอมชงน าหนกผา 2 ฝาย

3. พนกงานบรษทน าผามาสง ชงน าหนกผาพรอมกนสองฝายอกครง

4. เวชภณฑกลางรวบรวมใบเสรจ ขออนมตเบกคาใชจายเปนรายเดอน

หนา 66


การบรการผาทใชหมนเวยนในโรงพยาบาล

หนา 67


แนวทางปฏบตเรองการนาอปกรณชดเครองมอทางการแพทยสงอบไฮโดรเจนพลาสมา

ผงการไหลเวยนของงาน ผ รบผดชอบ

NO

เจาหนาทหนวยงานตาง ๆ เจาหนาทหนวยงานตาง ๆ เจาหนาทหนวยงานตาง ๆ เจาหนาทเวชภณฑกลาง เจาหนาทเวชภณฑกลาง เจาหนาทเวชภณฑกลาง เจาหนาทหนวยงานตาง ๆ เจาหนาทเวชภณฑกลาง

บรรจเครองมอใสหอใหเรยบรอย

รวบรวมสงงานเวชภณฑกลาง

ลงชอผสง และผ รบ วนท ในสมดบนทก

ทาใหปราศจากเชอโดยการอบไฮโดรเจนพลาสมา

ตรวจเชคความ เรยบรอยของ เครองมอ

สงมอบเครองมอคนหนวยงานตาง ๆ ลงชอผสงและผ รบ วนท ในสมดบนทก

YES

หนา 68


บทท 6 แนวปฏบตของทนตแพทยเกยวกบโรคเอดส

ปญหาเกยวกบจรยธรรมและความเหมาะสมในการดแลรกษาผปวยโรคเอดสทางทนตกรรม เปนปญหาท

พบบอยในโรงพยาบาลทนตกรรม คณะกรรมการควบคมการตดเชอโรงพยาบาลทนตกรรม จงมมตเหนชอบให

ก าหนดแนวปฏบตของทนตแพทยเกยวกบโรคเอดส โดยอางองแนวปฏบตเกยวกบโรคเอดสของแพทยสภาในการ

ประชมคณะกรรมการแพทยสภาครงท 2/2545 วนท 13 กมภาพนธ 2545 มาปรบใชกบการดแลผปวยเอดสทาง

ทนตกรรมดงน

แนวปฏบตของทนตแพทยเกยวกบโรคเอดส 1. ทนตแพทยตองไมปฏเสธการรกษาผปวยดวยสาเหตเพราะผปวยตดเชอเอชไอว

2. การตรวจการตดเชอเอชไอวจะตองค านงถงผลดและผลกระทบทอาจเกดขนทงตอผรบการตรวจและ

บคคลอนทเกยวของ ในกระบวนการตรวจและการบนทกผลการตรวจและการแจงผลการตรวจทนตแพทยจะตอง

ดแลใหมการด าเนนการในเรองตางๆอยางเหมาะสมแกกรณดงตอไปน

2.1 การใหค าปรกษาแนะน ากอนตรวจ

2.2 การขอความยนยอมในการตรวจ

2.3 การแจงผลการตรวจตอผรบการตรวจ และการใหค าปรกษาแนะน าหลงทราบผลการตรวจ

2.4 การรกษาความลบของผรบการตรวจและการแจงผลการตรวจแกผเกยวของ

2.5 หากผรบการตรวจเปนผทอายนอยกวา 18 ป และยงไมบรรลนตภาวะดวยการสมรส หรอเปนผท

บกพรองทางกายหรอจต ซงไมสามารถเขาใจหรอตดสนใจในขนตอนตางๆของกระบวนการในขอ

2.1 –2.4 ได ใหด าเนนการดงกลาวแกผปกครองหรอผแทนโดยชอบธรรมของผรบการตรวจแทน

3. การตรวจการตดเชอเอชไอวในผปวย เพอการดแลรกษาทถกตองเหมาะสม ทนตแพทยพงใชวจารณญาณ

วามความจ าเปนในการตรวจเพยงใด โดยจะตองค านงถงทงผลดและผลเสยทอาจเกดขนหากทนตแพทย

เหนสมควรทจะใหมการตรวจการตดเชอเอชไอว ทนตแพทยจะตองจดการใหมการด าเนนการดงตอไปน

3.1 การใหค าปรกษาแนะน ากอนตรวจ ตองมการใหค าปรกษาแนะน ากอนการตรวจ ยกเวนกรณฉกเฉน

ในการใหค าแนะน าปรกษากอนการตรวจใหสอบถามความสมครใจของผปวย หรอผปกครองหรอผแทนโดยชอบ

ธรรมแลวแตกรณดวย วาตองการทราบผลการตรวจหรอไม

3.2 การขอความยนยอม ตองมการแสดงความยนยอมจากผรบการตรวจเปนลายลกษณอกษร โดยใช

แบบฟอรมตามตวอยางทแพทยสภาก าหนด ท งนจะตองใหผรบการตรวจอานและท าความเขาใจกบ

“ขอควรรกอนการตรวจเอดส” รวมทงมโอกาสซกถามขอสงสยจนเปนทพอใจกอนทจะลงนามใหความยนยอม

หนา 69


3.3 การแจงผลการตรวจ ในกรณทผรบการตรวจตองการทราบผล ตองมการแจงผลการตรวจใหแกผรบ

การตรวจเปนสวนตว รวมทงใหค าปรกษาแนะน าหลงทราบผลการตรวจ ไมควรใหมการแจงผลการตรวจทาง

โทรศพท หรอการแจงทางสออนๆ โดยไมมการใหค าปรกษาแนะน าหลงการตรวจ

3.4 การรกษาความลบ ตองมการระมดระวงรกษาความลบของผรบการตรวจอยางเครงครดและตองไม

แจงผลการตรวจใหผอนทราบเวนแตจะไดรบความยนยอมจากผรบการตรวจ ตามใบยนยอมใหแจงผลการตรวจ

เอดสแกบคคลอนในภาคผนวก 4 หรอตองปฏบตตามหนาทหรอตามกฎหมาย

4. การตรวจการตดเชอเอชไอวในผปวยในกรณเจาหนาทผปฏบตงาน หรอนกศกษาในโรงพยาบาลทนตกรรม ได

สมผสเลอด หรอสงคดหลงของผปวยรายนน ในลกษณะทอาจเกดการแพรเชอได โดยทการปองกนการตดเชอกรณ

สมผสโรคจากการปฏบตหนาท หรอการฝกปฏบต อาจตองใชยาซงมผลขางเคยงสง รวมทงตองมการพจารณา

ตดสนใจโดยรวดเรว การทราบผลการตรวจเชอเอชไอวของเจาของเลอดหรอสงคดหลงจะมสวนชวยอยางมากใน

เรองการตดสนใจกนยาเพอปองกนการตดเชอเอชไอว อนอาจเกดจากการสมผสนน เมอมเหตการณเกดขนใหถอ

ปฏบตดงน

4.1 ใหแจงเหตผลความจ าเปน ใหการปรกษาแนะน า และขอความยนยอมจากเจาของเลอดหรอสงคด

หลงโดยเรว โดยสอบถามความสมครใจดวยวาตองการทราบผลการตรวจเลอดหรอไม หากเจาของเลอดหรอสงคด

หลงนนไมยนยอมใหอยในดลพนจของกรรมการควบคมการตดเชอโรงพยาบาลทนตกรรม

4.2 การแจงผลการตรวจ และการรกษาความลบใหปฏบตเชนเดยวกบขอ 3.3 และขอ3.4

แนวทางปฏบตของทนตแพทยทท าหตถการทมโอกาสน าเชอเอชไอวไปสผปวย 1. ทนตแพทยทรวาตนมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว ควรตรวจเลอดเพอทดสอบการตดเชอ เพอ

ประโยชนตอตนเองในการดแลรกษาสขภาพและเพอประโยชนตอการปองกนการแพรเชอไปยงผปวยททนตแพทย

อาจตองสมผส เมอใหการดแลรกษา

2. ทนตแพทยทรวาตนเองตดเชอเอชไอว ไมควรท าหตถการใดๆ อนเสยงตอการแพรเชอไปสผอนได

ขอควรรกอนการตรวจเอดส 1. ความรเกยวกบเอดส

โรคเอดสเกดจากการตดเชอเอดสหรอเอชไอว (HIV) ซงเขาสรางกายได 3 ทาง คอ

1.1 ทางเพศสมพนธ

1.2 ทางเลอด เชน ไดรบเลอดของคนทเปนโรค หรอใชเขมฉดยารวมกบคนทเปนโรค

1.3 จากมารดาไปสทารกในขณะตงครรภ ขณะคลอด หรอจากการกนนมมารดา

อาการของโรคเอดสในระยะแรก อาจมแคตอมน าเหลองโตทวตว ซงผทเปนอาจไมรสกผดปกตเลย ตอมา

หนา 70


จงเรมมอาการแสดงออกมากขน เชน เปนเชอราในปาก เปนงสวด ทองเสยบอยๆน าหนกลด และในทสดจะม

อาการโรคเอดสเตมขน เชน เชอราขนสมอง ปอดอกเสบรนแรง เปนมะเรง สมองเสอม ซงอาการตงแตระยะตน

จนถงเอดสเตมขน อาจใชเวลานานหลายป ผทมอาการในขนสดทาย หากไมไดรบการรกษามกจะเสยชวตภายใน

2-3 ป

2. การตรวจเลอดเอดส

วธการตรวจเอดสทนยมมากทสด คอ การตรวจเลอด หากผลเลอดเปนบวกแปลวา ตดเชอเอชไอว

หากผลเลอดเปนลบแปลวาตรวจไมพบเชอเอชไอว

การพบเลอดบวกไมไดแปลวาจะตองมอาการเสมอไปเพราะบางครงตองใชเวลานานหลายปกวาจะม

อาการหรอปวยขนมา แตในทสดมกมอาการ

ผลการตรวจเลอดเปนลบกไมไดแปลวาจะไมตดเชอเสมอไป เพราะบางครงเพงไดรบเชอมาไมนานในชวง

1-2 เดอนแรก เลอดจะยงเปนลบอยตอมาจงกลายเปนบวก ดงนนหากไดผลเลอดเปนลบและมเหตควรสงสย ควร

จะตรวจซ าอก 3-6 เดอนตอมา ถาผลเปนลบอก จงจะแนใจวาไมตดเชอ

3. ท าไมควรตรวจเอดส

การรวาตวเองมเชอเอชไอวหรอไม มประโยชนหลายอยาง เชน จะไดปองกนคนทรก เชน สาม ภรรยา ลก

ทจะเกดมา ไมใหตดเชอเอชไอวตามและจะไดดแลรกษาสขภาพตวเองไมใหโรคเอดสในตวก าเรบ จะไดมชวตยน

ยาวอยางแขงแรงและมคณภาพชวตทดทสดตามอตภาพ

4. ผลกระทบจากการตรวจเอดส

ไมวาผลการตรวจจะออกมาเปนบวกหรอลบ อาจสงผลกระทบตอผรบการตรวจได บางทเพยงแคมคนร

วาไปตรวจ อาจไปเลาลอใหเสยหายได

ถาไดผลออกมาเปนบวก บางคนอาจรบสภาพไมได อาจคดสน หมดหวงในชวต อาจท าใหทท างานเลกจาง

บรษทประกนบางแหงอาจไมรบประกนถาไมบอกผลตรวจเอดสหรอถาไดผลบวก

แมแตในรายทไดผลออกมาเปนลบ กอาจสรางปญหาได เชน กรณทเพงไดรบเชอมาแค 1-2 เดอน ตรวจ

เลอดแลวไมพบ จงไปมเพศสมพนธกบภรรยาหรอคนอนๆโดยไมมการปองกนท าใหแพรเชอออกไปกอนทจะรวา

ตวเองมเชออย

5. สทธของผรบการตรวจเอดส

ผรบการตรวจเอดสมสทธทจะไดรบการปฏบตอยางเหมาะสม ผรบการตรวจควรทราบถงสทธกอนรบการ

ตรวจเอดส ดงน

5.1 เวนแตกรณฉกเฉนหรอมเหตผลความจ าเปนอยางยง ในการตรวจเอดสทกครง ทนตแพทยหรอ

เจาหนาททางการแพทย จะตองอธบายการตรวจ การแปลผลและผลกระทบใหผรบการตรวจทราบจนเปนทเขาใจ

และจะตรวจไดกตอเมอผรบการตรวจหรอผปกครอง (ในกรณทอายนอยกวา 18 ป) หรอยงไมบรรลนตภาวะเซน

ยนยอมรบการตรวจแลวเทานน

หนา 71


5.2 ผรบการตรวจมสทธซกถามเกยวกบขนตอนและผลการตรวจ โดยทนตแพทยหรอเจาหนาททาง

การแพทยจะตองตอบค าถามและใหค าแนะน าจนเขาใจ

5.3 ผลการตรวจเอดสเปนความลบระหวางทนตแพทยและเจาหนาททางการแพทยทเกยวของกบผรบการ

ตรวจเทานน ซงทนตแพทยและเจาหนาททางการแพทยทเกยวของจะตองรกษาความลบของผรบการตรวจอยาง

เครงครด

การแจงผลตอผ อน ทนตแพทยจะกระท าไดตอเมอไดรบความยนยอมจากผรบการตรวจ หรอจาก

ผปกครองหรอผแทนโดยชอบธรรมแลวแตกรณหรอเมอทนตแพทยตองปฏบตตามหนาทหรอตามกฎหมาย

5.4 ผรบการตรวจควรทราบวา หากไมตรวจ ณ สถานทแหงนน สามารถไปตรวจทใดกได หรออาจม

ทางเลอกอนๆ เชน ไปขอรบการตรวจทคลนกนรนาม ซงใหบรการตรวจโดยไมตองแจงชอ

5.5 ผรบการตรวจเอดสอาจไมขอทราบผลการตรวจเอดสกได

สรป

มาตรการดงกลาวไดจดท าขนเพอปองกนและควบคมการตดเชอทอาจเกดขนในงานทนตกรรม เพอให

ผปวยเกดความมนใจวาจะไดรบการรกษาทางทนตกรรมอยางปลอดภย อกทงยงเปนแนวปฏบตแกทนตบคลากรใน

การปองกนความเสยงตอการตดเชอขณะปฏบตงาน

ทนตบคลากรทกระดบจะตองท าความเขาใจในมาตรการดงกลาวและถอปฏบตอยางเครงครด

การปรบปรง เปลยนแปลงสามารถท าไดตามความเหมาะสม เปนไปตามหลกวชาการและขอจ ากดของงบประมาณ

ตองมการควบคมหรอประกนคณภาพ เพอใหเกดประสทธภาพสงสด และมการปรบปรงใหทนสมยอยเสมอ

หนา 72


บรรณานกรม

1. อะเคอ อณหเลขกะ . หลกและแนวปฏบต ในการท าลายเช อและการท าใหปราศจากเชอ .

โรงพมพมงเมอง เชยงใหม, 2554

2. สมหวง ดานชยวจตร. หลกการท าลายเชอ. การท าใหปราศจากเชอและการท าลายเชอ. พมพครงท 5.

กรงเทพฯ : โรงพมพเรอนแกวการพมพ, 2536 ; หนา 6-17.

3. สมหวง ดานชยวจตร, สวรรณา ตระกลสมบรณ, สรภ เทยนกรม. การท าใหปราศจากเชอและการ

ท าลายเชอ. โรคตดเชอในโรงพยาบาล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพเรอนแกวการพมพ. 2539 ;

หนา 71-90.

4. ทพ.วระวฒน สตยานรกษและคณะ. การควบคมการตดเชอทางทนตกรรม. กรงเทพฯ : ทนตแพทย

สมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ.2551.

5. สมหวง ดานชยวจตร, วราภรณ พมสวรรณ. การลาง การท าลายเชอและการท าใหปราศจากเชอ.

กรงเทพฯ:

6. Dental Asepsis Review Vol.21 No.4, April 2000 p.1-4

7. MMWR, Vol 45, No.22 June 7, 1996

8. MMWR, Vol.47/No.7, pp.11-20, May 15, 1998

9. คณะท างานทบทวนแนวทางปฏบตในการปองกนการตดเชอในระบบบรการทางการแพทยและ

สาธารณสขดวย Universal Precaution คมอการปฏบตงานการปองกนการตดเชอจากการใหบรการ

ทางการแพทยและสาธารณสข หนา 51.(ส าเนา)

10. นตยาจาร กตตเดชา. การลางมอและใชถงมอในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอในสถาน

บรการสาธารณสขส าหรบพยาบาล. องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ. กรงเทพฯ หนา20-34

11. จตตาภรณ จตรเชอ. สงแวดลอมในโรงพยาบาล. ในการพยาบาลดานการควบคมการตดเชอเลม 1 ใน

วลาวณย พเชยรเสถยร. (บรรณาธการ) พมพครงท1. หนา124-144.

12. อารย แกวทว. คมอแนวปฏบตของบคลากรหองผาตด เรอง การปองกนการตดเชอและการควบคม

การแพรกระจายเชอ. หองผาตด ฝายบรการพยาบาล โรงพยาบาลสงขลานครนทร.2552

หนา 73


แนวทางปฏบตในการขอรบการสนบสนนยาปองกนการตดเชอ HIV ส าหรบบคลากร กรณเกดอบตเหตขณะปฏบตหนาท

1. การปฐมพยาบาลตอบรเวณทสมผสหรอถกของมคม 1.1 กรณทเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยกระเดนเขาปากใหบวนน าลายทงโดยเรวทสด และลางปากและกลวคอดวยน าทนท 1.2 กรณทเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยกระเดนเขาตา ใหลางตาดวยน าสะอาดหรอน ายาลางตาทนท 1.3 กรณทถกของมคมทสมผสหรอสารคดหลงของผปวย ทม หรอต า หรอบาดทผวหน ง หรอผวหนงทมบาดแผลสมผสเลอดหรอสารคดหลงของผปวย ใหช าระลางบาดแผลดวยน าสบ แลวลางตามดวยน าสะอาดทนท และเชดแผลดวย 70% alcohol หรอ 10% povidone iodine (Betadine) 2. ในกรณททราบวาผปวยมผลเลอดบวก และมความเสยงมากทจะตดเชอ HIV ควรรบประทานยาทนท หรอภายใน 1 -2 ชวโมงหลงเกดอบต เหต และปรกษาแพทยผ เชยวชาญ เพอทราบถงอตราเสยงในการตดเชอ HIV และใหรบประทานยาจนครบ 4 สปดาห ซงยาทใช คอ Tenofovir 300 mg. OD + Lamivudine 300 mg OD + Efavirenz 600 mg OD 3. ในกรณทไมทราบผลเลอดของผปวย ขอความรวมมอผปวยในการเจาะเลอดตรวจหา HIV Antibody 3.1 ถาผปวยมผลเลอดบวก ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท 3.2 ถาผปวยมผลเลอดลบ 3.2.1 หากท าไดใหตรวจหา HIV Antigen ในเลอดผปวย 3.2.1.1 ถาพบ HIV Antigen ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท 3.2.1.2 ถาไมพบ HIV Antigen ไมตองใหยา 3.2.2 ถาไมสามารถตรวจหา HIV Antigen ในเลอดผปวยได ใหพจารณาถงพฤตกรรมความเสยงของผปวย 3.2.2.1 ถามพฤตกรรมเสยง ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท 3.2.2.2 ถาไมมพฤตกรรมเสยง ไมตองใหยา 4. ถาบคลากรทประสพเหตขณะปฏบตหนาท ยนยอมใหเจาะเลอด

ใหเจาะเลอดตามขอแนะน าพนฐาน เชน CBC, Platelet count, BUN, Creatinine, Liver function test, Hepatitis profiles ตลอดจน HIV Antibody ทนททประสพเหต และตรวจเลอดซ าอก หลงจากไดรบยาครบ 4 สปดาห

หนา 74


หมายเหต 1. ความเสยงนอย หมายถง

1.1 สมผสเลอดหรอสารคดหลงบรเวณ mucous membrane หรอผวหนงทมบาดแผลหรอมการอกเสบจ านวนเลกนอย ในระยะเวลาอนสน และผป วยนนมผลเลอดบวก หรอตด เชอเอดส ในระยะรนแรง ถาตดเชอเอดสในระยะไมรนแรง อาจไมตองใหยา ขนกบดลยพนจของแพทย

1.2 สมผสเลอดหรอสารคดหล งบร เวณ mucous membrane หรอผวหน งท มบาดแผลหรอม การอกเสบจ านวนมาก เปนระยะเวลานาน หรอถกเขมอนทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนง และผปวยนนมผลเลอดบวก หรอตดเชอเอดสในระยะไมรนแรง 2. ความเสยงมาก หมายถง

2.1 สมผสเลอดหรอสารคดหล งบร เวณ mucous membrane หรอผวหน งท มบาดแผลหรอม การอกเสบจ านวนมาก เปนระยะเวลานาน หรอถกเขมอนทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนง และผปวยนนมผลเลอดบวก หรอตดเชอเอดสในระยะรนแรง

2.2 ถกของมคม หรอเขมกลวงทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนงลก หรอเขมทใชแทงเสนเลอดแดงหรอเสนเลอดด าของผปวยมากอน และผปวยมผลเลอดบวกหรอตดเชอเอดสทกระยะ 3. ตดเชอเอดสระยะรนแรง (HIV positive higher titer exposure) หมายถง 3.1 advanced AIDS 3.2 Primary HIV infection

3.3 High/ Increasing viral load/ Low CD4+ count 4. 3. ตดเชอเอดสระยะไมรนแรง (HIV positive lower titer exposure) หมายถง ระยะ Asymptomatic and high CD4+ count

หนา 75


ผลขางเคยงจากการใชยาตานไวรส 1. Tenofovir (TDF) ผลขางเคยงทอาจเกดขนจากการใชยา TDF คอ - คลนไส อาเจยน ปวดหว ออนเพลย ปวดทอง ทองเสย - ลด bone mineral density (BMD) - อาจท าใหเกดภาวะการท างานของไตบกพรอง ผทมภาวการณท างานของไตบกพรอง จ าเปนตองปรบลดขนาดยา - อาจเกดภาวะน าตาลในเลอดสง (Hyperglycemia) และภาวะไขมนในเลอดสง (Hyperlipidemia) โดยเฉพาะคาไขมนไตรกลเซอไรด (Triglyceride) 2. Lumivudine (3TC) ผลขางเคยงทอาจเกดขนจากการใชยา 3TC คอ - คลนไส อาเจยน ทองเดน - มการเปลยนแปลงของคาบงชทางหองปฏบตการ ซงแสดงภาวะ neutropenia, thrombocy-topenia, anemia, serum liver enzyme (SGOT, SGPT) สงขนชวคราว และ serum amylase สงขน - อาจพบตบออนอกเสบ (pancreatitis) และ peripheral neuropathy 3. Efavirenz (EFV) ผลขางเคยงทอาจเกดขนจากการใชยา EFV คอ - วงเวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ออนเพลย ปวดทอง ทองรวง - มผลตอระบบประสาทสวนกลาง ท าใหงวงซม มนงง นอนไมหลบ ฝนราย - มการเปลยนแปลงของคา serum liver enzyme (SGOT, SGPT) สงขน Reference แนวทางการตรวจรกษาและปองกนการตดเชอเอชไอว ประเทศไทย ป 2560. ส านกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, มกราคม 2560.

หวหนาคลนกหรอ

ผทคลนกมอบหมาย

บคลากร/

นทพ.ผประสพเหต

บคลากร/


บคลากร/


หวหนาคลนกหรอ

ผทคลนกมอบหมาย

บคลากร/


บคลากร/


แนวปฏบตกรณสมผสสารคดหลง มดบาดหรอของมคมทมต าบคลากร

โรงพยาบาลทนตกรรม แผนผงการไหลของงาน ผรบผดชอบ

หนา 76

สมผสสารคดหลง มดบาดหรอของมคมทมต า

1. หามบบเลอดทง

2. ลางท าความสะอาดดวยน าสะอาดและสบ

3. เชดบรเวณทโดนต าดวยแอลกอฮอลหรอเบทาดน

1. เขาตาใหลางดวยน าหรอน ายาลางตาหรอ เบทาดนทเจอจางดวย Sterile Water 1:1

2. เขาปากใหบวนน าลายทงใหเรวทสดลางปากและกลวคอดวยน า

แจงอาจารย/หวหนาคลนก/คณะกรรมการ IC ทนทหรอภายใน 1 ชม.

ใหบคลากร/นกศกษาผประสบเหต

(1) แบบฟอรมสงตรวจ Anti- HIV (F-055-59-Inc)บนทก (2) หนงสอแสดงความยนยอมตรวจเลอด (F-056-59-

DentHos) (3) แบบรายงานการเฝาระวงอบตเหตปนเปอนเลอด

(F-049-DentHos) (4) บนทกรายงานอบตการณ (F-082-60-DentHos)

ใหผปวย

(1) แบบฟอรมสงตรวจ Anti- HIV(F-055-59-Inc) (2) เซนหนงสอแสดงความยนยอมตรวจเลอด (F-056-59-DentHos)

โทรแจงหนวยพยาธ 7582 , 0883998585 หรอหอผ ปวย กรณพกกลางวนหรอนอกเวลาราชการ

น าแบบฟอรมสงตรวจ Anti- HIV ยนเพอขอเจาะเลอด ทจดเจาะเลอดทคลนกรวม 1

กรณพกกลางวนหรอนอกเวลาราชการ ยนทหอผ ปวย

แจงเวชระเบยนประจ าคลนกเพอพมพสตกเกอร ชอผ ปวยและบคลากร/นทพ.ผประสพเหต คนละ 5 ใบ (กรณพกกลางวนพมพทคลนกรวม 2 หรอหองบตร)

รหสเอกสาร WP-099-60-OR


เจาหนาทพยาธ/

พยาบาลหอผปวย

บคลากร/


เจาหนาทพยาธ

พนกงานหอผปวย

เภสชกร

หมายเหต 1. แบบฟอรมสงตรวจ Anti- HIV (F-055-59-Inc) จะม 3 copy ใน 1 ชด หนวยเงนรายไดจะเปนผจดเตรยม สงใหทกคลนก

2. แบบฟอรม หนงสอแสดงความยนยอมตรวจเลอด (F-056-59-DentHos), แบบรายงานการเฝาระวงอบตเหตปนเปอน

เลอด (F-049-DentHos) และบนทกรายงานอบตการณ (F-082-60-DentHos) หนวยงานสงพมพไดท

http://www.dent.psu.ac.th/unit/adminhos/index.php/form001/2017-06-19-07-11-39.html

3. รายละเอยดการสงตรวจ

3.1 ผปวย ใหสงตรวจ Anti HIV screening test และ Anti HCV

3.2 บคลากร/นทพ.ผประสบเหต 3.2.1 มผลเลอด HBsAb เปนบวก สงตรวจเฉพาะ Anti HIV screening test

3.2.2 มผลเลอด HBsAb เปนลบ หรอระหวางรอผล HBsAb สงตรวจ

Anti HIV screening test และ HBsAb

3.2.3 ไมมประวตใดๆ ใหตรวจ Anti HIV screening test และ HBsAb

หนา 77

รบผลตรวจจาก รพ.มอ. (ใสซองลบ)

ในเวลาราชการ รองคณบดฝายโรงพยาบาลทนตกรรม โทร.7686 คณสมจนทร โทร.7686, คณรชดา โทร.7637)

นอกเวลาราชการ ผจดการคลนกบรการทนตกรรมนอกเวลาราชการ โทร.7625, รองคณบดฝายโรงพยาบาลทนตกรรม โทร.081-8215091,

คณรชดา โทร.064-1615535, คณสมจนทร โทร.088-7848084

ผลลบ ผลบวก รบยาตานไวรส

สงพบอายรแพทย รพ.มอ.

เจาะเลอดซ า 6 สปดาห 12 สปดาห และ 6 เดอน

ในเวลา

นอกเวลา

แจงผล

สงเลอดพรอม แบบฟอรมสงตรวจ Anti- HIV (F-055-59-Inc) ทตดสตกเกอรชอผ ปวยและประทบตราจากเจาหนาทการเงนแลว

ไปสงตรวจโรงพยาบาลสงขลานครนทร

สงเอกสารหมายเลข (2), (3) และ (4) ทหวหนาฝายรกษาพยาบาล (หวหนาคลนกตรวจสอบความถกตองกอนสง)

รหสเอกสาร WP-099-60-OR


หนา 78


แบบรายงานการเฝาระวงอบตเหตปนเปอนเลอดและสารคดหลงของทนตบคลากร

ล าดบท ...................................

1. ชอหนวย/งาน............................................................................สงกด ......................... ....................................

2. ชอบคลากร............................................................. รหส ........................................................................ อาย .................................. ป เพศ ...............................

3. ประเภทบคลากร แพทย ทนตแพทย พยาบาล ผชวยพยาบาล ผชวยทนตแพทย อนนๆนระบ .................................................

4. อบตเหตทเกดขน วนท ............ เดอน ..................................... พ.ศ. ... ............ เวลา ................................ น. สถานท ................................................................................................................. ...........................................

5. ลกษณะอบตเหต ของแหลมคมทปนเปอนเลอด หรอสารน าจากรางกายผปวย ทมต า หรอบาด

ระบ มด แกว เขม อน ๆ ............................................................ ผวหนงทมบาดแผล สมผสถกเลอดหรอสารน าจากรางกายผปวย เยอบตา เนอเยอออน สมผสถกเลอดหรอสารน าจากรางกายผปวย อน ๆ ระบ ..................................................................................................... ........................................

6. ความเสยงของอบตเหต

6.1 ความลกของการสมผสเชอ โดนทพนผว แทงทะลผวหนง หรอเยอเมอก

6.2 เหนเลอดตดอยทเครองมอทมาต า ใช ไมใช

6.3 เครองมอทมาต าเคยอยในเสนเลอดผปวย ใช ไมใช

6.4 ระดบของผตดเชอ HIV ทเปนแหลงของเชอ ผลเลอดเปนลบ ตอ HIV Ab HIV Ag ตดเชอไมมอาการ ตดเชอมอาการ เปนเอดส

รหสเอกสาร F-049-59-DentHos

หนา 1 จาก 4

หนา 79



7. ต าแหนงอวยวะทเกดอบตเหต ............................................................. ............................................................

8. การปฏบตเบองตนกอนไดรบอบตเหต ................................................. ............................................. ..........................................................................................................................................................................

9. ประวตผปวยทเปนเจาของเลอดหรอสารคดหลง ในการเกดอบตเหต

9.1 ชอ .............................................................................. อาชพ ................................................................. (ทอย ทสามารถตดตอได) ................................................................................................................................

9.2 ผลการตรวจเลอดเดม (ถาม) 9.2.1 HIV Ab บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.2 HIV Ag บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.3 HBsAg บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.4 HBsAb บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.5 HBcAb บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.6 ประวตพฤตกรรมเสยง ม ไมม ไมทราบ ไมไดตรวจ

9.2.7 ไมทราบผปวยเปนใคร/ไมสามารถตดตามผปวยได

10. บคลากร ทราบถงขอด ขอเสย ของการตรวจเลอด ใช ไมใช

บคลากร ยนยอมทจะใหตรวจเลอด ใช ไมใช

บคลการ ยนดรกษาขนตนเพอปองกนการตดเชอ HIV ใช ไมใช

บคลการ ยนดรกษาขนตนเพอปองกนการตดเชอ Hepatitis B ใช ไมใช

ลงชอ.............................................. บคลากร ลงชอ.............................................. (กรรมการเฝาระวง)

(...............................................) (...............................................)

ลงชอ.............................................................................

(ผศ.ทพ.นพ.สรพงษ วงศวชรานนท)

รองคณบดฝายโรงพยาบาลทนตกรรม

11. บคลากรเรมมผลการตรวจเลอดและประวต 11.1 HIV Ab บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

11.2 HIV Ag บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

11.3 HBsAg บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

11.4 HBsAb บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

11.5 ประวตพฤตกรรมเสยง บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ

หนา 80


12. ผลการตรวจเลอดเมอเกดอบตเหต ภายใน ............................ ชวโมง 12.1 HIV Ab บวก ลบ ไมไดตรวจ 12.2 HIV Ag บวก ลบ ไมไดตรวจ

13. บคลากรไดรบการรกษาเพอปองกนการตดเชอคอ ............................................................................. ......... .............................................................................................................................................. ...........................

14. ในกรณใชยา AZT ผลการตรวจเลอด 14.1 เมอเรมไดรบยา (day O) Hemoglobin ………………………… mg% Hematocrit …………….…..…. vol% Red cell morphology …………………………………………………………….. WBC Count …………………………………….. per cu.mm. Neutrophil ………………..% Lymphocyte …………………% Monocytes ………………..% Basophil …………..….……% Eosinophil ……………….…...% Band form ………….……..% Platelet Count ……………….per cu.mm. 14.2 เมอไดรบยาแลว 14 วน (day 14) Hemoglobin ………………………… mg% Hematocrit …………….…..…. vol% Red cell morphology …………………………………………………………….. WBC Count …………………………………….. per cu.mm. Neutrophil ………………..% Lymphocyte …………………% Monocytes ………………..% Basophil ……………...……% Eosinophil …….……………...% Band form ………….……..% Platelet Count ……………….per cu.mm. 14.3 เมอไดรบยาแลว 28 วน (day 28) Hemoglobin ………………………… mg% Hematocrit …………….…..…. vol% Red cetll morphology …………………………………………………………….. WBC Count …………………………………….. per cu.mm. Neutrophil ………………..% Lymphocyte …………………% Monocytes ………………..% Basophil ………..…….……% Eosinophil ……….…………...% Band form …….…………..% Platelet Count ……………….per cu.mm.

15. ผลการตรวจเลอดบคลากรในสปดาหทด6ดหลงเกดอบตเหต 15.1 HIV Ab บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ





หนา 81


16. ผลการตรวจเลอดบคลากรในเดอนท 3 หลงเกดอบตเหต 16.1 HIV Ab บวก ลบ ไมทราบ ไมไดตรวจ












หมายเหต 1. กรณหยดยากอนครบ 6 สปดาห เพราะ ........................................................................ 2. อน ๆ........................................................................................ ........................................


หนา 82


หนงสอแสดงความยนยอม

ขาพเจา นาย/นาง/นางสาว อน ๆ (ระบ) ................................................................................. อาย................ ป อยบานเลขท .......................... ซอย/ตรอก ......................................................................... ถนน ................................................................... ต าบล/แขวง ....................................................................... อ าเภอ/เขต ........................................................ จงหวด ................................................................................ รหสไปรษณย ..................................................... โทรศพท .............................................................................

ขาพเจา ไดอาน “ขอควรรกอนรบการตรวจ HIV” แลว ไมไดอาน “ขอควรรกอนรบการตรวจ HIV อยางไรกด มผอาน “ขอความรกอนรบการตรวจ HIV” ใหฟงแลว คอ .................................................................................... ไดรบค าอธบายเกยวกบขอควรรกอนรบการตรวจ HIV จากแพทย หรอ เจาหนาททางการแพทยแลว มโอกาสซกถาม และไดรบค าตอบเปนทพอใจแลว

ขาพเจาไดรบการยนยนวา ขอมลสวนบคคลของขาพเจาในการรบการตรวจ HIV น จะไดรบการเกบไวเปนความลบ จะไมมการเปดเผยโดยปราศจากความยนยอมของขาพเจา เวนแตเปนการเปดเผยตามทกฎหมายก าหนดหรอตามหนาท หรอเมอมขอบงช และความจ าเปนใน การวนจฉยรกษาโรคและฟนฟสภาพของขาพเจา

ขาพเจา มความประสงคทจะขอรบการตรวจ HIV จากสถานพยาบาล/สถาบนแหงน หรอ ยนยอมให ด.ช./ด.ญ./นาย/นางสาว......................................................... ซงเปนเดกอายนอยกวาสบแปดป หรอยงไมบรรลนตภาวะดวยการสมรส หรอเปนผบกพรองทางกายหรอจต ซงไมสามารถใชสทธดวยตนเองได และอยในความปกครอง/ดแลของขาพเจา ไดรบการตรวจ HIV จากสถานพยาบาล/สถาบนแหงน หรอ ไม ม ค วามประสงค ห ร อ ไม ย น ยอม ให ม ก ารต รวจ HIV จากสถานพยาบาล/หรอสถาบนแหงน ทงน การไมยนยอมรบการตรวจดงกลาว จะไมสงผลตอโอกาสในการไดรบการรกษาของขาพเจา หรอผอยในปกครองของขาพเจา จากสถานพยาบาลแหงน แตอาจสงผลเสยตอการตรวจรกษาโรคหรออาการทถกตองเหมาะสมได ซงขาพเจาไดรบทราบ และจะไมฟองรองบคลากร หรอสถานพยาบาลแหงน ส าหรบกรณบคลากรทถกเขมต า หรอของมคมบาด การไมรบการตรวจอาจสงผลใหไมสามารถเรยกรองชดเชยใด ๆ ทเปนการชดเชยความเสยงจากการท างานได

รหสเอกสาร F-056-59-DentHos


หนา 83


ในกรณทขาพเจามความประสงคหรอยนยอมใหมการตรวจ HIV จากสถานพยาบาล/สถาบนแหงนทราบ และเขาใจดวา ขาพเจาอาจไดรบผลกระทบตาง ๆ (4) ในขอควรรกอนการตรวจ HIV ทงน ขาพเจา ตองการทราบผลการตรวจ ไมตองการทราบผลการตรวจ ลงนาม .......................................................... (.........................................................)

ผขอรบการตรวจ หรอ ผเกยวของกบผรบการตรวจโดยเปน บดา มารดา ผปกครอง ผแทนโดยชอบธรรม อน ๆ ระบ ................................. ลงนาม .............................................................. (......................................................) ทนตแพทย/แพทย/เจาหนาททางการแพทยผใหค าปรกษาแนะน า

ลงนาม ................................................ (................................................)

วนท ........ เดอน .................... พ.ศ. .........


หนา 84


ใบยนยอม ใหแจงผลการตรวจ HIV แกบคคลอน

ขาพเจายนยอมใหแจงผลการตรวจเลอดแก คสมรสของขาพเจา คอ................................................................................................... ญาตของขาพเจา คอ ..................................................................................................... นายจางของขาพเจา คอ ............................................................................................... . อน ๆ ไดแก ............................................................................................................... .....

ลงนาม ................................................................. (...........................................................................)

ผขอรบการตรวจ หรอ ผเกยวของกบผรบการตรวจโดยเปน

บดา มารดา ผปกครอง ผแทนโดยชอบธรรม อน ๆ ระบ

ลงนาม .......................................................... .......

(...........................................................................) ทนตแพทย/แพทย/เจาหนาททางการแพทยผใหค าปรกษาแนะน า

ลงนาม .................................................................

(...........................................................................) พยาน

วนท ........... เดอน ....................................... พ.ศ. ..............

หมายเหต : แบบใบยนยอมใหแจงผลการตรวจแกบคคลอนน ผรบการตรวจจะตองลงนามดวยตนเองตอหนาพยานตามขอก าหนดในแนวทางขอ 4.4 ฉะนนแพทยจะตองตรวจสอบวาไดมการด าเนนการขอความยนยอมตามขอนโดยถกตองแลวทกรายการ : แบบฟอรมนรบรองโดยแพทยสภา


หนา 85


แบบฟอรมสงตรวจ Anti – HIV รหสเอกสาร F-055-59-Inc โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร

" สงตรวจเพราะบคคลากรถกเขมต า : ขอยกเวนไมเกบเงนคาตรวจผปวย "

NAME..................................................................................................................................... AGE.................................................... H.N. # .................................................... WARD/CLINIC................................................................ SEX M F DIAGNOSIS…....................................................................................................................................................................................... REQUESTED BY....................................................................................................................DATE....................................................

รายการสงตรวจ Anti HIV screening test (ราคา 170 บาท) ............................................................................................................................. HBsAB (ราคา 160 บาท) ............................................................................................................................. Anti HCV (ราคา 360 บาท) ............................................................................................................................. NOTE ………………………………………………………………………………………………………..……….………………………………………..………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….………………………………….. REPORTED BY ..........................................................................................................DATE............................................................

ค าแนะน าส าหรบการสงตรวจ 1. ในเวลาราชการ

เจาะเลอด ทเคานเตอรเจาะเลอด คลนกรวม 1 โรงพยาบาลทนตกรรม คณะทนตแพทยศาสตร 2. นอกเวลาราชการ 2.1 กรณหอผปวยเปดท าการ

เจาะเลอด ทหอผปวย เจาหนาทหอผปวย รพ.ทนตกรรมสงเลอด ไปตรวจท OPD LAB พยาธ รพ.สงขลานครนทร จนทร-ศกร 17.00-20.00 น. เสาร อาทตย 08.00-16.00 น.

และรอรบผลตรวจทหอง SEROLOGY ชน 3 รพ.สงขลานครนทร โทร.1585 2.2 กรณหอผปวยปดท าการ

เจาะเลอด ท OPD LAB พยาธ รพ.สงขลานครนทร จนทร ศกร 17.00-20.00 น. เสาร - อาทตย 08.00-12.00 น. และรอรบผลตรวจทหอง SEROLOGY ชน 3 รพ.สงขลานครนทร โทร.1585 จนทร-ศกร หลง 20.00 น. เสาร-อาทตย หลง 12.00 น.เจาะเลอด ทหองฉกเฉน รพ.สงขลานครนทร และรอรบผลตรวจ 3. รายละเอยดการสงตรวจ 3.1 ผมารบบรการ ใหสงตรวจ Anti HIV screening test และ Anti HCV 3.2 บคลากร 3.2.1 มผลเลอด HBsAb เปนบวก สงตรวจเฉพาะ Anti HIV screening test 3.2.2 มผลเลอด HBsAb เปนลบ หรอระหวางรอผลตรวจ HBsAb สงตรวจ Anti HIV screening test และ HBsAb 3.2.3 ไมมประวตใด ๆ ใหตรวจ Anti HIV screening test และ HBsAb 4. เรยกเกบเงนทคณะทนตแพทยศาสตร

หนา 86


รายการน ายาฆาเชอโรคทใชในโรงพยาบาลทนตกรรม

ชอสารเคม ความเขมขน

Chlorhexidine + Cetrimide 1.5% + 15%

Chlorhexidine in isopropyl alcohol 4%

Chloroxylenol 4.8%

Diisobutylphenoxyethyl dimethyl benzyl ammonium chloride +

Isopropanol

0.28% + 17.20%

Ethyl alcohol 70%

Glutaraldehyde 2%

Sodium Hypochlorite 0.05%, 0.5%, 1%,

2%, 2.5%, 5.25%

Sodium Hypochlorite powder 5g/pack

หนา 87


ภาคผนวก

แนวปฏบตกรณสมผสสารคดหลง มดบาดหรอของมคมทมต า โรงพยาบาลทนตกรรม

1. การปฐมพยาบาลตอบรเวณทสมผสหรอถกของมคม

1.1 กรณทเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยกระเดนเขาตา ใหลางตาดวยน าสะอาดหรอน ายาลางตา

หรอเบทาดนทเจอจางดวย sterile water 1:1 ทนท

1.2 กรณทเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยกระเดนเขาปาก ใหบวนน าลายทงโดยเรวทสด และลาง

ปากและกลวคอดวยน าทนท

1.3 กรณมดบาดหรอของมคมทม ต าอยาพยายามบบเลอดทง ใหลางท าความสะอาดแผลดวยน าสะอาด

และสบและเชดแผลดวย 70% alcohol หรอ 10% povidone iodine (Betadine)

2. ในกรณททราบวาผปวยมผลเลอดบวก และมความเสยงมากทจะตดเชอ HIV

ควรรบประทานยาทนท หรอภายใน 1-2 ชวโมงหลงเกดอบตเหต และปรกษาแพทยผเชยวชาญ เพอทราบถง

อตราเสยงในการตดเชอ HIV และใหรบประทานยาจนครบ 4 สปดาห ซงการใชยาในกรณน ม 2 แบบ คอ

2.1 กรณทมเสยงนอย

ควรพจารณาใหยา คอ Zidovudine (100 mg) 3x2 pc. + Lamivudine (150mg) 1x2 pc.

2.2 กรณมความเสยงมาก

ควรพจารณาใหยา คอ Zidovudine (100 mg) 3x2 pc. + Lamivudine (150mg) 1x2 pc.

+ Efavirenz (600mg) 1xhs.

3. ในกรณทไมทราบผลเลอดของผปวย

ขอความรวมมอผปวยในการเจาะเลอดตรวจหา HIV Antibody

3.1 ถาผปวยมผลเลอดบวก ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท

3.2 ถาผปวยมผลเลอดลบ

3.2.1 หากท าไดใหตรวจหา HIV Antigen ในเลอดผปวย

3.2.1.1 ถาพบ HIV Antigen ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท

3.2.1.2 ถาไมพบ HIV Antigen ไมตองใหยา

3.2.2 ถาไมสามารถตรวจหา HIV Antigen ในเลอดผปวยได ใหพจารณาถงพฤตกรรมความเสยง

ของผปวย

3.2.2.1 ถามพฤตกรรมเสยง ใหปฏบตตามขอ 2 ทนท

3.2.2.2 ถาไมมพฤตกรรมเสยง ไมตองใหยา

หนา 88


4. ถาบคลากรทประสบเหตขณะปฏบตหนาท ยนยอมใหเจาะเลอด

ใหเจาะเลอดตามขอแนะน าพนฐาน เชน CBC, Platelet count, BUN, Creatinine, Liver function

test, Hepatitis profiles ตลอดจน HIV Antibody ทนททประสบเหต และตรวจเลอดซ าอก หลงจากไดรบยา

ครบ 4 สปดาห

หมายเหต

1. ความเสยงนอย หมายถง

1.1 สมผสเลอดหรอสารคดหลงบรเวณ mucous membrane หรอผวหนงทมบาดแผลหรอมการอกเสบ

จ านวนเลกนอย ในระยะเวลาอนสน และผปวยนนมผลเลอดบวก หรอตดเชอเอดสในระยะรนแรง ถาตดเชอเอดส

ในระยะไมรนแรง อาจไมตองใหยา ขนกบดลยพนจของแพทย


จ านวนมาก เปนระยะเวลานาน หรอถกเขมอนทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนง และผปวยนนมผล

เลอดบวก หรอตดเชอเอดสในระยะไมรนแรง

2. ความเสยงมาก หมายถง


จ านวนมาก เปนระยะเวลานาน หรอถกเขมอนทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนง และผปวยนนมผล

เลอดบวก หรอตดเชอเอดสในระยะรนแรง

2.2 ถกของมคม หรอเขมกลวงทสมผสเลอดหรอสารคดหลงแทงทะลผวหนงลก หรอเขมทใชแทงเสนเลอด

แดงหรอเสนเลอดด าของผปวยมากอน และผปวยมผลเลอดบวกหรอตดเชอเอดสทกระยะ

3. ตดเชอเอดสระยะรนแรง (HIV positive higher titer exposure) หมายถง

3.1 advanced AIDS

3.2 Primary HIV infection

3.3 High/ Increasing viral load/ Low CD4+ count

4. ตดเชอเอดสระยะไมรนแรง (HIV positive lower titer exposure) หมายถง

ระยะ Asymptomatic and high CD4+ count

· asepsis) 5. การ. ฉีดยาอย่างปลอดภัย (safe injection) 6....

Documents