aron kachethan alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/aron kachethan alo – 11.pdfsoarlo, sc, st...

49
BHARAT SORKAR KEDENGPON KAPATIRPI AKAM AMO LONGRI SONMUNG ATIRI DETPI TOK LANG MISSION AUTHORITY MUNITAJAKONG KANGTHUR AMINISTRY BHARAT SORKAR ARON ATANG ADEPARTMENT ARON LAPEN BISAR AMINISTRY BHARAT SORKAR Aron Kachethan Alo – 11

Upload: others

Post on 15-Mar-2021

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

BHARAT SORKAR

KEDENGPON

KAPATIRPI AKAM

AMO

LONGRI SONMUNG ATIRI

DETPI TOK LANG MISSION

AUTHORITY

MUNIT AJAKONG KANGTHUR

AMINISTRY

BHARAT SORKAR

ARON ATANG ADEPARTMENT

ARON LAPEN BISAR

AMINISTRY

BHARAT SORKAR

Aron Kachethan Alo – 11

Page 2: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

2

Page 3: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

Aron kachethan alo – 11

BHARAT SORKAR KEDENGPON KAPATIRPI AKAM AMO

LONGRI SONMUNG ATIRI

DETPI TOK LANG MISSION AUTHORITY

MUNIT AJAKONG KANGTHUR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

ARON ATANG ADEPARTMENT

ARON LAPEN BISAR AMINISTRY

BHARAT SORKAR

Page 4: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

4

NING KETHE ATUR KIMI : This book is based on legal awareness for the

neoliterates on free legal aids in Karbi language. This book is prepared by

National Literacy Mission Authority and Department of Justice, Govt. of India,

New Delhi. This book is translated and published by State Resource Centre

Assam, 1-CD, Mandovi Apartments, GNB Road, Ambari, Guwahati-781001

(Assam)

March 2016 (500)

Atiri achap: Mek Prang Lo

Lam kelar : Hang miji Hanse, Ra Ingti, Dhon sing Ingjai, Sangai Teronpi

Keklangcheng:

Peklang abang:

Longri sonmung atiri, Assam

1-CD, Mandovi apartments, GNB road

Ambary, Guahati- 781001

Kangchap: Hang miji Hanse

Kasapa:

Page 5: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

NELITUM ALAMTHE

Longri sonmung atiri,Assam ahin pen aron atang kachethan alo Karbi alam pen larsi

peklang lo. Gauhati along kangni amei alongsi lahai akitap lam larlo. Lahai lam kelarthu achap

anke State la service authority ahin pen kechok pura nangchedondunlo. Lam kelar amei

along nangkachetongdun, nangkeklemdun bangphutin aphan ning aklong pen chorolo.

Kaporhe atum aning dokhurpo pusi ning thelo.

Samiran Brahma

Director

Longri sonmung atiri, Assam.

KACHORO

Sakshar Bharat angdang 2009 aningkan chiti achiklo pensi pangcheng ponlo. Labangso

angdang along detpi angbong lo kethek kadure so arlo keongnei 410 ajilat along dangpon lo.

Labangso kapangdang along kapaphihup kheiso jasemet penke SC,ST lapen armu kijum muchot

akhei aphansi pangthek pon lo. Laso kapangdang along kapethekchengji kabor-i alokot bidi

sore kapangtang lapen kaseke anparta bang ateng kapetheji aphan amo dengpon lo.

Lo kacharli atum aphan amethang jopadap kachetong bom ason amu ng pen pachikupsi

porhe mesenji aphan bor-ilo. Laso amo aphan ‘Inter personal media campaign amo

pangchengponlo.

Det kachari aron atang aphuthak kethan pachiniji aphan aron atang kachethan

angkung dangpon lo. Bharat sorkar, aron lapen bisar aministry, Detpi Munit ajakong kangthur

aministry chelangpetsi Guahati along isi orkshop pedolo. Labangso aamei alongsi Assam

(ahom alam pen), Tripura (Bengali alam pen) lapen Sikkim (nepali alam pen) aron atang kethek

peme peme arleng amung, ketokthek atum aron atang kirim akehoi atum pen chelangpetsi ason

amung pathik lo.

Aron atang kachethan amo along bisar adepartment, aron atang aministry, Bharat

sorkar lapen access to justice (north east and Jammu Kashmir A2J NE &JK) project directorsi

Technical assistance nangkipidun lapen Bharat sorkar bisar adepartment ahin pen kachedondun.

Rastriya saksharata mission asor labangso atheso nangkacherap chetodun asong, adepartment

aphan ning ingsamjin pen chorolo. Lahai alo an rat angbong aron atang aphuthak kapachini

lapen kapacheroktok ajakong pipo pusi ningb thelo.

Rastriya saksharata mission aauthority

Munit ajakong kangthur aministry

New Delhi

Page 6: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

6

Page 7: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

7

BHARAT SORKAR KEDENGPON

KAPATIRPI AKAM AMO

BETI BACHAO BETI PORHAO(SO ARLO RAI

NON SO ARLO PAPORHE NON)

Kedamtang penang an aningkan angbong

Bharat angkang pinso pen arloso aphai

kachingbarbe do tanglo. Det along bang suri

pinso lote soarloke bang 943 ansi dochot lo.

Laso athesi kedamtang 2014 Paipai niphai 15

arni Prime minister 'beti bachao beti porhao'

akam pangdangpon pangchenglo. Soarlo lapen

klimsomar kachari aministrysi labangso amo

langpon po. Labangso akam amo along se

kelang lapen hembang kachari (Health & Family

welfare) lapen school kapacharli adepartment

lapen lo kapethek adepartment atumta

cherapdun po.

Page 8: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

8

KEMANGDAMVEK AMO

n Detpi angkang jilat 100 alongke soarlo pirthe

kahache aphai jumhek.

n Ningkan pho arta plengple ako arong

kachevoi aphai phan 5 pen phan 4 an

kapisun.

n Arloso aosomar aphan kiplum aan kipi kapijir.

n Lo kacharli angdengtin alongta soarlo aphai

kapebat.

n 2017 angbong ahumtin aschool ahem along

arloso aosomar aphan barpi barso kedo

ahem kikimpi.

n Kelangrem pen arloso aosomar aphan

kapejok.

KOPUSONSI AKAM KAPANGCHENGPO

n Munit atum aning angthin, hamphang ajutang

langno heihui kapachelarji aphan sai amo

kedengpon.

Page 9: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

9

n Kapachethang ason amung pen cherapsi

soarlo kijum jum ajilat along an keklem

pesopon muchot po.

n Panchayat, ason son asong, sorkar keseng

acorporation, NGO atum pen cherap chetosi

arloso aosomar aphan kemesen atomon

pedothek nangpo.

n RTE, Sarba Siksha Abhiyan lapen Student

Scholarship heihui amoton choklim pen

pichun nangpo.

PRADHAN MANTRI DHAN JAN YOJNA

(PMDJY)

Prime minister akehai Narendra Modi kedamtang

2014 Paipai 15 arni Pradhan mantri dhan jan

yojna (PMDJY) amo kedengpon alam pangdak

lo. Labangso amo halabangso aningkanke isi

khei amo (Mission) pusi hokpon lo. Pradhan

mantri dhan jan yojna aphuthak aber tokphlir lo

Page 10: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

10

PMDJY PEN KELONG ME AVARSAI MATE

ALE

1. Zero balance account ingpu long,

2. Debit card ale longji,

3. Lakh isi an menmen apran kedam (Accident)

aphan insurance ale longji.

4. 30,000 an atangka adharan isi kai kerai  (life

insurance) ale longji.

5. Account kangpuji aphan tangka nangne.

6. Account ingpudet chiklo jonthrok jongsi

pibom enpom pachimitmepin pulote overdraft

ale longji.

KOMAT MATSI PMJDY ACCOUNT

PASSBOOK INGPU LONGJI

n Arta ningkan krenerkep kekaptang

bangphutinta  labangso apass book ingpu

long.

Page 11: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

11

n Lo kethekthe abang sita labangso apass

book ingpu long. 

n Banghini mate akeong abangphu chelang

ra ingpu rappet sita chok. (Joint account).

n Aphrang pen bank along account kedotang

atum.

PMJDY ACCOUNT KANGPUJI APHAN

KENANGJI ALO HEIHUI

n Adhar card dolote akaprek alo nangne. Kedo

adimle cheterekphit pulote methang

chetokdunlok (self certification) anta chok.

 n Adhar card ave pulote voter identity card,

driving license, PAN card, Passport, lapen

MGNREGA job card le do sita chok. Lahai

alo along kedo adimta ketok do pulote

address proof asonta pinchong me.

n Athak kipitang alo angbong epakta ave, bonta

Bank asor alangliphan pangthek pangjang

Page 12: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

12

(special category) arlo nangthappon pulote,

aber kipi alo pidun pen account ingpu long –

a) Central/ state govt. adepartment , det

aron ateng pen keseng asong, public

sector unit, scheduled arlo kedo abank

lapen tangka maha kasolai asong atum

kipi kapachini angthek alo sita chok.

b) Inut gazetted officer  pen kipi mohor arjan

kedo pachini alo sita chok.

PMJDY ACCOUNT KONATLO KANGPU MEJI

n  Asitin abank aro (branch) along, aro pen arpu

kipi  aroso along laso aaccount ingpu me.

n PMJDY account elong aro pen along kaprek

adim along kedo aro an along choningri pen

terek pondet me.

n Aruitin abhomkuru arni adap baji 8 pen arni

kangsam baji nerkep an bank ahin pen camp

Page 13: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

13

ingpu nangji. Akaprek arni sita aning hang

pulote lason acamp ingpu long.

SWACHH BHARAT ABHIYAN

Bharat arlo bang kuti pharo isi sose amunit do.

Bangphutinta arnivang alin alin kenangne ason

mate bun bohora kevar dodo. Anparta

thimthamle barpi barso kachititap alamta dolang.

Ingthir et do thekthe pulote ason son akeso

ebordet. Labangso athesi 2014 aningkan Phre

niphai 2 arni pen swachh Bharat abhiyan  prime

minister arideng pen pangcheng ponlo.

KEMANGDAM

n Thimtham barpi barso kachitithap kapangton.

n Flush kedo barpi barso kachiti ahem kikim.

n Iri pen kasaur ason keot lapen kecham amo

kapijut.

n Bun bohora pangrum pen kapedar pangjang

amo kedeng.

Page 14: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

14

n Bangphutin aphan labangso amoton along

an kevanji aphan kapachini, kapachethang.

SORKAR AHIN PEN KEDENGPON AMOTON

n Detpi arlo kedo 4041 arongsopi atovar lapen

hormu barim heihui kapangthir-etji arpu

kedeng.  

n Rong lapen rongsopi along kedo keboidet

atum ahem along barpi barso kedo ahem

kikim amo along  phan phlikep ( 40%) an

ador kapisunji mate sorkar ahin pen kipidunji

amo kedeng.

n Kachehotang alang kevar adong, chokepit

lapen bun bohora kevar pangjangvetji amoton

kithik.

ANPAR KOPI PI KLEM MELANG

n Barpi barso kedo ahem along flush kibi.

n Rong angbong adontinke chelonchit alongle

avedet ajok panchayat/council ahin pen rat

Page 15: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

15

aphan barpi barso ahem lapen chinglu

chingthi ahem rong arlo pethedung pen kikim.

Ladak jasemet penke soarlo atum pe ri

kachechok lapen chinglu chingthi mesen pen

klem longpo.

DETPI KETHEK ANONGNAM AMOTON

(National merit scholarship scheme)

Detpi angbong kapaphihup akhei aphan lo

kacharli bang bang ateng kapiun dunji aphan

2004 Jangmipo achiklo pen labangso amoton

dengpon si pangcheng ponlo.

KEMANGDAM

n Nerkep angdeng an keledun aklimsomar

atum kidukvok ajok school o nangkok titi do.

Lo kacharli aning reset atum lason kacharli

keo jokphlotji aphan lason aning kereset

aklimsomar aphansi laso akerap kipi amo

kedeng.

Page 16: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

16

n Higher secondary mate kre hini angdeng an

kacharliji aphan aning kirung.

LASO KERAP KOSON KIPIJI

n Asitin alongri lapen union territory apharman

lason ascholarship bahakvet vet kibipi do.

n Api apo atum ningkan pangthim kelong

atangka 1,50,000 aber pulote labangso

akerap longji.

n Longri asorkar atum aron ateng pen keraipi

kedo atengsi labangso ascholarship longji.

n Longri asorkar atum labangso akerap kipiji

aphan satlang bi tahai.

n Labangso ascholarship atangkake aklimso

amethang account alongsi chethapdamji.

n Longri lapen union territory ahin pen

kapinkhat ateng kedamtang 2013 Therepo

niphai 31 arni an bang 1,59,127 aklimsomar

aphan labangso ascholarship pi longlo.

Page 17: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

17

SAKSHAR BHARAT AMOTON

Pirthe lo kacharli arani katalon pen pachetonsi

2009 aningkan Chiti niphai nerkep arni pen

Sakshar Bharat amoton pangcheng ponlo.

Detpi arlo kedo, arta ningkan 15 kekaptang

pinso arlo atum angbong pen phan 80 (80%)

atum aphan an lo pethek etji pu kemangpon

do.

Puthot lo kethek amoton along pinso arlo

angbong kedobom adak jonghele un-e pusita

phan 10(10%) an nangkapisunji aphan

klempon po.

Labangso amoton ajakong pen rong arlo kedo

soarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang

aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen

anparta lo kethek aphai kijum ahavar lapen

kheisomar atum kedo adimsi jasemet penke

pangthek ponlo.

Page 18: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

18

KEMANGDAM

Sakshar Bharat amoton kapepleng unji

aphan aber kipi ason an pangthek ponlo –

n Arta ningkan 15 kekaptang pinso arlo aphan

an lo kapethek.

n Lo kethekmi atum aphan kacharli chengdet

aphi anta kacharli kapangtontedetji aning

kirung lapen avarsai kipi. School along kethan

ateng kapethek.

n Akai arjon kacharliverji avarsai pi pen isi

kacharli aning kehang ahamphang keseng.

SAKSHAR BHARAT AMOTON ALONG

KETHENEI NEI ASON     

n Labangso amoton ajok arta ningkan krepho

kekaptang atum ale longpo.

n Laso ale soarlo, SC/ST lapen aphai jumhek

akhei atum ale longnei lo.

Page 19: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

19

n Labangso amoton along kot adak kachini,

kacharli kecheng, ning ingthin kapherang

lapen kacharlithubomji avarsai kipi akam

klempon rappet lo.

n Ale kedengde athanbang atum kapethan

alokot kenangsot ason amung an

kipidun,honklung acamp kibi, pehonklung

athanbang avarsai ta pi bomlo.  Gram

panchayat (Village council) angkang arlo

lahai akam kapacheton,kelangdun chari

lapen kejadunji aphan ‘Lok siksha kendra’

seng ponlo. Laso amoton panchayati raj

asong atum aphansi hodaivet lo.

n Lason amoton kekap-un atum aphan

‘National Institute of Open Schooling” ahin

pen anong-e alo kapijirji avarsai do.

n Kaseke, katarlip lapen asat kelang 

panglumkriji avarsai do.

Page 20: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

20

SAKSHAR BHARAT LO KACHARLIJI

AMOTON LAPU

1.      Kot adak kapachini amoton

Laso amoton ateng arta ningkan 15

kekaptang atum aphan kot adak kapachiniji

asai dengpon lo. Laso amo along ghonta 200

kapaporhe lapen kethan lapen aphithu

ghonta 100 kapachimitmedetji aphan bridge

course pedo lo.

2. Lo kacharli kechengji amoton Ghonta 300

kenangsot adak heihui chinidet aphi ahokpet

pen lo kacharli pangcheng unlo. Kacharlimi

lapen school keotang atum aphan anta

nerkep angdeng an ateng  alo kethanji

avarsai dolo.

3. Ri asai lapen beha aphan keseke amoton

Laso amoton arlo lo kethekmi aphan ason

son ri asai kethan lapen lahai kachojor

Page 21: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

21

cholang thekji aphan keseke avarsai do.

Laso amo kedengpon ajok kethekmi atum

tangka kelong aphai batchet po.

4.      Intontepin kacharli amoton

Labangso amoton pichun pen isi kaporhe

aning kehangpik ahamphang keseng helo

kemangdam lo. Kacharlimi atum kethektang

an katenenedetji aphan lapen an sose

kapethekbomji aphan kitap, media, internet

heihui avarsaita kipiponji angkrak do.

JAN SIKSHAN SANGSTHAN

Labangso asongke jilat angkang angbong ri

asai lapen kethek ason an karsothuji aphan

kasekesi kipipon pon. Detpi arlo lapuson asong

271 an dolo. Bharat sorkar Ministry of human

resource development, school education lapen

lo kapethek adepartment ahin pensi lason

asong keseng seng. Jilat arlo kedo sohor nogor,

Page 22: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

22

rongsopi, kor karkhana ajo lapen rong arlo helo

labangso asong atum keklem adim lo.

Kemang lapen kapangthek ason

n Arta ningkan 15 pen ningkan 35 angbong

ariso ejang aphan chepangreng thekchitji

aphan ason ason akam aphuthak kaseke

amo kedeng.

n Rong/ rongsopi arlo kedo, lo kethekmi, lo

kethekthe, SC/ST, soarlo, ‘slum’ along kedo

atum lapen along kaprek pen kevang

kachongdat atum aphansi jasemet penke

kapangthek.

Arpu

Jilat arlo kenangsot lapen kachongdat avarsai

kedo akam aphuthaksi kaseke pedoji. Kaprek

kaprek akam aphan kaseke ajakta dingchot

thichot do. Kaseke jutdet kehok alota piji.

Labangso asong atumke kaseketang abangphu

aphan kachongdat adim anta japonbom.

Page 23: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

23

Labangso asongke riso ejang aphan kam

kaseke lapen lo kapethek akam klem pen

amethang apok kachiviji ajakong pipi. Lason

keklem ajok bangphutin aphanta tangka maha

kelong atovar thanthan. Lason jongjung tangka

kelong ajok det akhita kebatpon dolo.

SARBA SIKSHA ABHIYAN

Rat doan angbong kacharlicheng nangji alo

alam kapachethangji aphan 2001 aningkan pen

Sarba Siksha Abhiyan pangcheng ponlo.

Labangso amo an sose kapeme pangjangji

aphan sorkar ahin pen aronta pangchingthu lo.

n Detpi angkang kedobom amoton

(Curriculum), 2005 atengsi kacharli nangji

amoton, thanbang kaseke lapen lo charliji

angkung an (Education programme)

dengpon nangpo. Labangso amo

lapusonsi kapichunji bor-i nangji –

Page 24: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

24

labangso amoton pen SC/ST, aphai kijum

akhei, kapaphihup akhei aosomar, methang

alongle phelang kave chotiki aso lapen soarlo

atum lo kacharli ale longvek nangji. Soarlo

atum hamphang along kedo kethak

chingthurchotji aphan kacharli amoton ta

nangji pulote larponbom nangji.

n Api apo, thanbang lapen bangphutin amunit

aphan sita lo charli longvek nangji aron ateng

pen kacharli longji aphan kaparisim kapichip.

NON KEKLEMBOM AMO AN –

n Lo kacharlike kapangjangvet pen ikipi ajakong

(Fundamental right) pinak.

n Det angkangpi arlo Kasturba Gandhi Balika

Vidyalaya atum kam klembom. Laso aschool

along SC/ST, kapaphihup akhei aarlosomar

atum hadak amatsi kedo lapen kaporhe he.

Kadokave hum 3600 lason aschool do.

Page 25: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

25

n Soarlo aphan ale dochit lapuson kacharli

amoton high school lapen higher secondary

school an angdeng aphan charli amoton

kibipon do.

n ‘Anerlo asan aan’ amo dengponsi klimsomar

aphan kiplum muchot aan pibom lo.

n Hum 6000 kemenei amodel school block

angkang arlo kibiponji aphan amoton

(Scheme) sengbom lo.

ANERLO ASAN AAN AMOTON

Keboidet lapen kapaphihup akhei lo charli

aklimsomar atum aphan school nangkapidun

lapen kiplum aan kapecho longji aphan 1995

aningkan Paipai niphai 15 arni pen labangso

amoton akam pangchengpon lo. Laso amoton

aphan 2008 – 2009 aningkan penke school

anerlo asan aan amoton pusi irponthudet lo.

Page 26: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

26

Kemangdam

n School arlo osomar apok angse dodedet

nangji. Athema epok ingkovangke lo charli

thekthe. n Klimsomar aok apran kapeme.

n School nangkidun aklimsomar aphai kapebat

lapen nangkapidunverji aphan.

n Hamphang kangthur, kapangtangji aphan.

n Jasemet pen soarlo atum aphan kedorlim

kiplum aan kipi kapijir.

n Kitun kedang akam sarpimar atum aphan

kepek.

KECHO ASON KOPUSON LAPEN KOPI PI DOJI

n Gram 100 anpi asan mate an , roti, porotha

heihui.

n Gram 50 han parvo.

n Gram 450 protein, calorie kedo ason.

n Gram 12 aprotein.

Page 27: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

27

n Primary lapen ME angdeng anke gram 700

calorie lapen gram 20 aprotein kipiji aan along

do nangpo.

AN ANPARTA KELONGBOM ALE

n Kemesen kijun alang.

n Ri kachersam avarsai.

n Cherap cheto pen kili kebak lapen

kapangthir.

n Chepasaur-epin pen kecho kijun abe

kachinghoi.

SORKAR LAPENKE LABANGSO AMO PEN

KACHERAP ATUM ARPU

n Central lapen state asorkar atumsi tangka

abangke nangpi po.

n Soarlo, self help group, Nehru Yuva Kendra,

panchayat (Village council), town committee

asorta ladak cherap chetodun nangpo.

Page 28: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

28

n Kitun kedang ahem lapen hadak pen

kachehelat atovar bui peme nangpo.

Kenangsotnei arpu

n Kecho kijun ahormu an kithu kiui mate

kaheno avedet nangji.

n Kecho ason an ingthirpik nangji.

Lahaiaphuthak kelang chariji aphan bang 2/

3 (thanbang inut) dovek nangji.

n Klimsomar aphan kipi aphrang phrang

amethang cho nangji.

n DC ahin pen arpu kepek aofficer inut labangso

kecho ahormu keme kaheno langver nangji.

NING PHOPHE PULOTE KOPILO KEKLEMPO

n Hamphang along sorkar pen kacherap asong

atum anerlo asan aan aphuthak kibipon

kalakha (ahisap) kelangji aron do.  Akejoi

kelolong aphone nombor alongta labangso

Page 29: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

29

alam pele long. Lo pen sita DC along

labangso alam pele long.

RASTRIYA MADHYAMIK SIKSHA ABHIYAN

Lo kacharli kapatikukkedetji aphan kechengsi

angkung (Primary) aphike adunthu mate

kapangbong angkung (Middle) amoton kibi

kenangsot. Laso alam chinisi 2009 aningkan

Therepo achiklo pen athak ketok amoton akam

klemponbom lo.

Kemangdam

n School along osomar amen nangkachethap

phan 75% an kapebat.

n Kapangbong angkung lo kacharli angdeng

kaparlu.

n Bangphutin aphanta angri isi pen lo kapethek

pensi hamphang angbong kiduk keplang 

kapachetebok lapen aning angthin

kahonghap kapave.

Page 30: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

30

n 2017 aningkan pen kechengji 12th five year

plan kijut an bangphutin aphanta

kapangbong angkung lo kacharli avarsai kipi.

Laso amoton pen ale kelongji atum

Bangso amotonke bangphutin aphan lo.

Puvoiphit sita la aber ketok alam aphuthak ardi

pimuchotji :

n Ashram ason kedobom kechengsi alo kacharli

adim anke kapangbong angdeng alo kacharli

angdeng an parlukrak po.

n Aphai kijum akhei kedo ahavar along nerkep

pen krehini angdeng kacharlibom arta

ningkan 14 pen ningkan 18 angbong aosomar

lapen kidukvok atum aphan jasemet pen

pangrom ponpo.

Sorkar kopilo keklem po

n Central lapen longri asorkar atumsi labangso

amo kapichunji aagency aphan kenangsot

atangka pipo.

Page 31: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

31

n Sorkar ahin pen nangji pulote lo kethan ahem

angdeng kapebat, kelang pangching ahem

(Laboratory), kitap apuru, lun kan lapen ketok

kihi aphan angdeng kaprek, barpi barso

ahem, kijun alang lapen thanbang atum

aphan kedo ahem anta nangpiji.

Labangso amoton along keklangdak ason

n Kacharli lapen thanbang aphai 18: 1 an kevan.

n Kimlakha, sonthan (Science) lapen areng

kelok alam jasemet pen kethan.

n Thanbang aphan kaseke.

n Computer lapen information technology pen

ale kangsir.

n Soarlo aphan akaprek abarpi barso ahem

kikim.

PINSO ARLO KAPANGDON

Hamphang along soarlo non kedobom anghoi

pen kaparluji aphan 1988 –89 aningkan

Page 32: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

32

labangso amoton dengpon lo. Labangso

amotonke detpi lo kacharli amoton arlo jokponsi

lo kacharli along so arlo aphai kapebatji akam

klempon lo. Sarpimar atumta hamphang along

amotontin alongta lam kacheperaidun un

ajakong kedo abangpi kapemanji aphan kasekeji

arpu dengpon lo.

Kemangdam

n Rong arlo kedo sarpimar atum aphan lo

kacharli avarsai kapatang.

n Sarpimar atum amethang angbong isi si

asanchom cheseng pen ingnirappet, ason

son alam kachingki chethan, kam adak dak

aporta chelong po, lo kacharli, sakori lapen

ok pran kachelana aphuthak kachingki

chethan avarsai longpo.

n Hem isi angbong, rong isi angbong,

panchayat isi angbong, block isi angbong

lason amo dengpon nangji. Lason klem lote

Page 33: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

33

sarpimar atum sita kachinidun avaikang the

muchot po, cherokduntok thekpo. 

n Klimsomar atum, jasemet penke arloso

aosomar atum aphan school along kevan

lapen patikukkepin lo kapacharli.

Laso amoton pen ale keklang

Non amatke labangso amotonke longri 10

angkangsi kedangpon abisar klem pangcheng

ponbom –

n Andra Pradesh, Assam, Bihar, Jharkhand,

Chhattishgarh, Karnataka, Kerala, Gujarat,

Uttar Pradesh, Uttarakhand, Kadokave 126

ajilat arlo 42398 arong arlo labangso akam

klemponbom lo.

n Labangso amoton along kacherapdun

asarpimar aphan ‘sahayogi’ mate

kacherapdun abangpi pusi kipu. Alanglitum

aphai non an bang 10,000 sose lo lapen

Page 34: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

34

alanglitum ajok lakh 140 asarpimar atum ale

longdun lo.

n Labangso amoton arlo soarlo aphan detpi

aron aphuthakta kethan abang dodo. Laso

ajok alanglitumta aron alam chinidunpo

lapen sopinso ateng ajakong lapen avarsai

longpo.

n Labangso amotonke Human Resource

Development aministry ahin pensi chari

ponbom lo.

SABALA YOJNA

Soarlo lapen klimsomar kangthur aministry ahin

pen 2000 aningkan akarjangsomar aphan isi

amoton dengpon lo. Labangso amoton ajakong

pen arta ningkan 11 pen 18 an aokarjangsomar

aphan kachepereng thekji aphan kapethek,

kachepeklar, osomar kalana aphuthak kapachini

lapen kapethekji aphan bor-ipon lo. Laso amo

non akoke 200 arong ansi pangrom unchot lang.

Page 35: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

35

Kemangdam

n Arta ningkan 11 pen 18 an aokarjangsomar

atum aphan lo kacharli ahem along kevan.

Lo kacharli keotang atum aphan sita aok

apran kapeme aphan kelang lapen kiplun

aan aphuthak ardi kipi.

n Okarjangsomar angbong kam keklem adichi,

hem arlo alam kethan lapen

kacheperengthekji asai alam kapachini pen

kapethek.

n Latum aphan ok pran, kiplum aan, jongjung

kachepeklar, oso kachopethe, ok vi

kapachepho, pinso arlo kacheprek, ning

kachekhangthek adichi, hem atangka maha

kapedamthek, apor aphan ardi kipithekji

aphan kethan.

n Okarjangsomar aphan hamphang along

kedo kenangsot ale ke-enme ahormu, bisar

alam – post office, bank, police thana, sorkar

Page 36: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

36

aoffice heihui alam kethan. Amethang

chedorchit atangka maha kelong avarsai anta

kethan.

n Lo charlidunhoi aokarjangsomar atum aphan

lo charli aroipi along kevanthu lapen laso

aphuthak alam kapachini.

Labangso amoton komat aphan lo

n Labangso amoton ajakong pen arta ningkan

11 pen 18 an bangphitin aokarjangsomarta

ale longji, bonta jasemet penke labangso arta

angbong lo charli keotang atum aphansi ardi

pi muchotji. Labangso amoton angthek

n Okarjangsomar aphan iron lapen folic acid

amu keron.

n Okarjangsomar aphan angbong bong aok

apran me heno kapangthekji aphan kelang.

n Okarjangsomar aphan ok pran lapen kiplum

aan aphuthak kethan.

Page 37: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

37

n Okarjangsomar atum aron pen kelong nangji

ajakong, kejaponthek ajakong kapherang

akam along kethan kaperedun.

Labangso amoton along kedengpon asai     

n Labangso amoton kachiti adimke anganwadi

Kendra helo. Lapen anparke primary school,

panchayat, community hospital anta kalang

lo.

n ‘Sabala Kendra” along aruitin aDurmi lapen

Bhomti arni ni ghonta 2 – 3 an kam

keklempon.

n Okarjangsomar asong kesengpon lapen

kasekepon. Lason amei mate asong along

bang 15 – 25 an lo kacharli keotang

aokarjangsomar do nangji.

n Laso asong arlo amethang angbongsi inut

jirpi lapen banghini kerapdun abangpi do

nangji.

Page 38: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

38

n Achiklo jonthomtin angbong alangtum

okarjangsomar arni talon nangji. Halabangso

arni alangtum aphan aok apran me heno lang

pen iron lapen folic acid amu ron nangji.

Bangphutin aokarjangsomar  apharman

epak pak health card do nangji.

n Hamphang arlo bangphutin, api apo, akor

amu atum aphan kethan kapachiniji aphansi

labangso arni katalon lon.

JANANI SURAKSHA YOJNA

Ministry of Health and family welfare lapen

national rural health mission(NRHM) ahin pen

thedung dung amoton keklempon do. Halahei

amoton angbong “Janani Suraksha Yojna”ta  isi

amoton lo. Labangso

amotonke rong lapen rongsopi  la hini angkang

anta pangrom ponpet lo.

Kemangdam

Page 39: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

39

n Api lapen aso apran kedam kapivir anle un-

e sita aphai kapijum.

n Hospital alongsi oso amehang kapethekvekji

akam keklem.

KAPANGTHEK AMOTON       

n Rong lapen rongsopi oso kedo lapen kedopo

asarpimar aphan oso kapahache lapen thi-

ivok aoso kalana avarsai sorkar kikim

ahospital along kipi.

n Kidukvok lapuson apor nangkele asarpimar

aphan kaseketang ‘Dhai”mate ANM aridengle

hem sita oso kapahache.

LABANGSO AMOTON ALE KELONGJI

APHAN KOPILO KEKLEM NANGPO

n Reng angsese tanglo pulote men

chethapdam nangpo.

Page 40: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

40

n Sorkar kikim ahospital mate sorkar atum

kapangthektang ahospital alongsi oso

pahachevek nangji.

Rong arlo pulote

n Hospital along oso pahachje lote 1400

atangka longji.

n Aphili esek kalana ahut Asha aphan 300 lapen

oso amehang thekdet 300, pangrumpet 600

atangka longji.

Rongsopi arlo aphan

n Api aphan 1000 atangka piji.

n Asha aphan oso kajejang aphrang 200 aphi

200, pangrumpet 400 atangka piji.

Kosonsi ale kelongdun po

n Oso sa lo pu chichini lote adungnei anganwadi

Kendra, sorkar kikim hospital mate sorkar

kapangthektang ahospital along men

chethapdam nangpo.

Page 41: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

41

n Men kachethap ahut adhar card anombor,

bank accounts anombor lapen mobile phone

anombor pidun nangji.

Labangso amoton angthek

n Asitin arong lapen ward along Asha inut nut

do.

n Akejoi pen kai sitame toll free aphone nombor

along chingki long.

n Kopine sikkrung do pulote ambulance aleta

longji.

n Kopine aphuthak kachinine do pulote ANM/

Asha/ Prerok/ BDO aphanta arjudam long.

RASTRIYA GRAMYA JIVEEKA ABHIYAN

Labangso amoton ajakong pen rong arlo kedo

kidukvok (BPL) atum aphan kerengthekji avarsai

kipi akam klembom. Lapen anparta kenangji

abang aphan kaseke avarsai pi pen hamphang

Page 42: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

42

along man peng pen kapedodunthekji aphan

avarsai kipi.

Kemangdam

n Rong arlo kedo kiduknei nei atum aphan

kapangrum.

n Ari asai kapethek lapem kaseke. Lason

klempen alanglitum aphan kereng avarsai

kipi lapen amethang chedorchit ajakong kipi.

n Amethang kachedorchitji aphan nangji pulote

tangka keram longji avarsai kipi lapen

kenangji an amo along kerapdun.

LABANGSO AMOTON KOMAT APHAN LO

n  Jongjung lapen self help group, pinso arlo

badu tame labangso amoton ale long un.

n Kidukvok vek (BPL) abang nangji.

n Labangso amotonke kidukvok vek (BPL) atum

bangphutin aphan pangrompon lo. Ladak

Page 43: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

43

phan 50% soarlo, phan 15% aphai kijum

akhei lapen phan 3% ke honghap hongru

atum aphanta thap pon lo.

n Labangso amoton ajakong pen kidukvok

ahembang aphan amethang methang

asanchom kesengji aning rungdun po. Lason

asanchom kapereng lapen kapeklemverji

aphan nangji an atangka maha lapen

kenangsot akerap an pidun po.

LASO AMOTON PEN ALE KELONG THEKJI

APHAN KENANGSOT ALAM

n Kidukvok chenam amunit lapen ahem

asangho atum.

n Self help group abangphu bangphi angbong

phan 70% anke dukvok vek (BPL) nangji.

n Self help group (70% abangphu jongsi

dukvok vek pulote) alangtum kapangrum

atangka 10,000 pen 15,000 an pleng pulote.

Page 44: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

44

n Kapaphrangtang akhei pen ale kelong atum

mate alanglitum aself help group pulote

15,000;  ST/SC atum pulote 20,000 an akejoi

longji.

n Self help group aphan pulote lakh ni ra suri

phokep (2,50,000) an akerap ale longji.

n Lapuson aleke kidukvok binong amunit mate

ahembang asorsi longji. Self help group

pusita hadak abangphu angbong 70% ke

kidukvok vek nangji.

n Keklem kapasenang aphan kaseke amo

kapichunji pulote 7500 atangka akerap longji.

n Self help group keseng lapen kapangtangji

aphan kerapdun NGO aphanta erong

apharman 10,000 atangka piji.

LABANGSO AMOTON ALONG KEDOLANG

AVARSAI

n Self help group keseng.

Page 45: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

45

n Labangso asanchom aphan kapangtangji

pura atiri kaparjapji  aphan bank pen keram,

kaselam ahormu kejor adimpen kapacherap

lapen asanchom kaselam ahormu kapebatji

aphan kaseke avarsai kipi.

n Alanglitum angbong cherap cheto pen

thirklung kereng avarsai kibi. Rong arlo

lapuson kaseke adim kapebat.

AKEJOI PEN BISAR KERAPDUN AVARSAI

Detpi ajongjung bangphutin sita chingbarpet

pen avarsai long nangji lapen choklim abisar

long nangji. Det chari alo 39 – A atengke tangka

kadure ajok mate kopine athe dokok pura bisar

longledetji aron ave.

Labangso athepi alam atengsi jilat lapen longri

angkang angbong ajahak authority senglo.

Longri angkang arlo High Court akerap enpen

asitin amouza arlo kenangsot aphai ateng pen

kerap amei seng lo.

Page 46: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

46

Kemangdam

n Kidukvok chenam, rapdun abang kave lapen

kepho abang aphan akejoi pen bisar kelongji

aphan kerapdun.

Kelongji akerap

Ukil aphan kipi nangji atangka (Fees), Court

fee, type ketheng, photostate, lam kelar anam,

court pen kipi ahukum alo anam lapen hakhi

saput along tongsekot pen kipi nangji anam.

AKEJOI BISAR KERAPDUN KOMAT APHAN LO

n SC/ST atum aphan.

n Bang kachenektang lapen anam longle

kachongdat atum aphan.

n Soarlo lapen klimsomar aphan.

n Limlonghi amunit lapen honghap hongru

atum.

n Kopine puthekthe akisung, khei hijan

kacharvo, kachenek kaholo kepho amunit

lapen kor ahem along kachongdat atum.

Page 47: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

47

n Phatek arlo kedobom abang, kalimlong

chelangbom abang, kalimlong kalana ahem

along kedo abang.

n Ningkan pangthim pen lakh isi (1,00,000)

atangka chlong thekthe abang aphan.

Lapuson akerap kelongji aphan keklem

nangji angdeng

n Akejoi pen lapuson akerap kelong kangtung

abang isi alo pepleng nangji. Kalite lo

kangjang along sita tok me. Laso alo along

amethang amen, kedo adim, akhei lapen

alang ningkan pangthim kacholongthek

atangka aphai tok nangji.

n Kopi amokordomasi kepho ma tok nangji.

Labangso alo alokot ningkan pangthim

kelongthek atangka aporman alo, amohor

kedo pachini alo acopy krongdun pen district

legal aid authority achunbang mate high court

alegal aid authority achunbang asaihem

along pidam nangpo.

Page 48: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek

48

Page 49: Aron Kachethan Alo – 11doj.gov.in/sites/default/files/Aron kachethan Alo – 11.pdfsoarlo, SC, ST lapen kapaphihup riso ejang aphansi kapangthekdam pesodak lo. Lapen anparta lo kethek