Sayfa 1 / 36

İLKYARDIM

Herhangi bir hastalık veya kaza sonucu sağlığı tehlikeye girmiş olan kişi veya kişilere 1.Olay yerinde, 2.Sağlık personeli gelinceye kadar, 3.Durumun kötüleşmesini önlemek amacı ile, 4.İlaçsız olarak ve eldeki imkanlarla yapılan müdehaleye İLKYARDIM denir. Acil Tedavi Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. Acil Tedavi ile İlkyardım arasındaki fark nedir? İlkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olay yerinde bulabildiği malzemelerle yaptığı hayat kurtarıcı müdahale olmasına karşın; acil tedavi uzman kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahaledir. İlkyardımın Temel prensipleri (KBK)

Koruma Bildirme (112) Kurtarma

İLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI

Koruma:Olay yerinin.değerlendirilmesi, oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmak.

Bildirme: Olay / Kaza ‘nın hızlı bir şekilde yardım kuruluşlarına bildirilmesi. Kurtarma: Hasta / Yaralı’ nın durumunu değerlendirerek (ABC), öncelikleri

belirleyerek olay yerinde,eldeki imkanlarla yapılan müdahaledir.

Sayfa 2 / 36

OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

1-KORUMA (OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ) Kendisinin ve çevre güvenliğinin sağlanması:

Olay yeri görülebilir şekilde işaretlenmeli,önüne ve arkasına uyarı işaretleri(üçgen reflektörler) konulmalı.

Meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalı.

Araç kazasında kontak anahtarı kapatılmalı,olası infilak ve yangın riskine karşı vanalar kapatılmalı, sigara içilmemeli.

İlk Yardımcının Yapması gerekenler:

Bilinç ve temel yaşam bulguları(ABC) değerlendirilir. Kırık ve kanama yönünden değerlendirilir. Sıcak tutulmalı. Bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemeli. Tıbbi yardım istenmeli (112). H/Y’ın endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olunmalı.

2-BİLDİRME (İLGİLİ YARDIM KURULUŞUNA HABER VERME)

Kesin yer ve adres. (Yol, kilometre, sokak,cadde,bina numarası) Kim ve hangi numaradan arıyor Olayın tanımı (kaza, zehirlenme gibi) Hasta/Yaralı sayısı. Hasta/Yaralıların durumu.

Sayfa 3 / 36

3-KURTARMA (İLKYARDIM)

1.İLK DEĞERLENDİRME: Temel yaşam fonksiyonları (A B C) açısından acil tehditlerin belirlenmesi, doğru müdahale için önemlidir.

2.İKİNCİ DEĞERLENDİRME: Görüşerek bilgi edindikten sonra, Baştan aşağıya muayenesi yapılır ve H /Y ’nın diğer yaraları ile ( kanama , yanık , kırıklar vb.) ilgilenilir.

Sayfa 4 / 36

DEĞERLENDİRME AŞAMALARI

GÖRÜŞEREK BİLGİ EDİNME

Kendini tanıtır ve güven sağlar. H/Y’ nin ismini öğrenir ve adıyla hitap

eder. Hoşgörülü ve nazik davranır. Endişelerini gidererek rahatlatır. Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel

özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorulur.

BAŞTAN AŞAĞI KONTROL

Baş: Kafa derisi ve yüzde yaralar.Burun ve kulaklardan kanama. Yüz derisi

incelenir. (soğuk ,soluk ve terli deri olası bir şoku düşündürür). Boyun: Çok hassas bir bölgedir.En küçük bir ağrı boyun zedelenmesini

düşündürmeli ve hareket ettirilmemeli. İllede gerekiyorsa, baş-boyun ve gövde aynı hizada tutulmalı. Şah damarından nabzın sıklığı ve derinliğine bakılır.

Göğüs: Şekil bozuk. ve sol. hareketleri gözlenir. Karın: Yaralanmalara bakılır.Ağrı olup olmadığı sorulur. Karnın sertmi yoksa

yumuşak mı olduğuna dikkat edilir. Kollar ve bacaklar: Mümkün olduğu kadar az hareket ettirilerek yaralar,şekil

bozukluğu incelenir. Omurilik yaralanmasını ayırmak için kollarını ve bacaklarını hissedip hissetmediğini (deriyi çimdikleyerek) ve hareketliliğini ( el ve ayaklarını oynatmasını isteyerek) araştırılır

HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ

Sayfa 5 / 36

İLK YARDIMDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (ABC) Bilinç durumu: Dokunarak yada soru sorarak (iyi misiniz?) bilinci değerlendirilir. Daha sonraki aşamalar için çok önemlidir (A) Solunum yolu açıklığı: Özellikle bilinç kaybı olanlarda, dil kökü, kusmuk yada yabancı cisim (protez, yiyecek) solunum yolunu tıkayabilir. Kör bir dalışla yabancı cisim çıkarılmaya çalışılır. (B) Solunum: Bak, Dinle, Hisset yöntemi ile 10 sn. süre ile değerlendirilir. Solunum hareketini gözler. Solunumun sesini dinler. Yanağında H/Y’ nın nefesini hissetmeye çalışır. Yetişkin bir insan dakikada 12 – 20 arasında soluk alıp verir. (C) Dolaşım: Şah damarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız alınmaya çalışılır. Yetişkin bir insanın nabız atışı dakikada 80 – 100 arasındadır Bebeklerde ise 100 – 120 arasındadır. İlkyardımda öncelik sırası; Öncelikle solunumu duranlar, solunum zorluğu çekenler, kalbi duranlar, kanaması olanlar ve şoka girenler sırası ile ilk yardım yapılmalıdır.

SUNİ SOLUNUM 1.H/Y nın başını geriye çekilmiş bir halde tutarak elinizi alnına dayayın ve burnun yumuşak kısmını baş ve işaret parmaklarınız ile sıkın. 2.Nefes alın, ağzını açın ve dudaklarınızı H/Y nın ağzının çevresine yerleştirin, daha sonra göğsünün kalkışını izleyerek ağzının içine iki kez üfleyin, üfledikten sonra göğsünün inip inmediğine bakın.

3.Şahdamarından 3 parmakla 5 sn. süre ile

kalbinin atıp atmadığını anlamak için nabzına bakın. Nabız alınıyor ve solunum yoksa yapay

solunuma devam edin. Her 10 üflemede bir

nabız kontrol edilir.

Sayfa 6 / 36

DIŞ KALP MASAJI ( yetişkinlerde )

1) Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olma 2) Hasta/yaralının omuzlarına hafifçe dokunarak ve “iyi misiniz?” diye sorarak bilinci kontrol etme; eğer bilinci yok ise: 3) Tıbbi yardım isteme (112) 4) Hasta/yaralıyı sert bir zemin üzerine yatırma 5) Hasta/yaralının yanına diz çökme 6) Hasta/yaralının kravat, kemer ve yakasını açma 7) Ağız içini kontrol ederek hava yolu tıkanıklığına neden olan cisim varsa çıkarma 8) Hava yolunu açmak için bir elini hasta/yaralının alnına, diğer elinin parmak uçlarını çenesinin altına yerleştirme 9) Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde başı geriye doğru eğme 10) Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığını bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile kontrol etme: – Göğüs kafesinin solunum hareketini gözleme – Eğilerek yüzünü hastanın ağzına yaklaştırarak solumasını dinleme ve soluğu yanağında hissetmeye çalışma – El ile göğüs kafesinin hareketlerini hissetmeye çalışma 11) Soluk alıp vermiyorsa alnının üzerine koyulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/yaralının burnunu kapatma 12) Baş geriye doğru eğilmiş pozisyonda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde yerleştirme 13) Eğer solunum yoksa hasta/yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes verme, havanın geriye çıkıp çıkmadığını kontrol etme 14) Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğini ortalayarak (göğüs kemiğinin üst alt ucunun ortası), göğüsün merkezini tespit etme 15) Bir elin topuğunu göğüsün üzerine yerleştirme 16) Diğer elini bu elin üzerine yerleştirme 17) Her iki elin parmaklarını birbirine geçirme 18) Parmakları göğüs kafesiyle temas ettirmeden, dirsekleri bükmeden, göğüs üzerine vücuda dik olacak şekilde tutma. 19) Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde (yan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar bası uygulama bu işlemi dakikada 100 kez uygulama. 20) Hasta/yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırma(30:2) 21) Temel yaşam desteğine hasta yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam etme

Sayfa 7 / 36

DIŞ KALP MASAJI (çocuklarda : 1-8 yaş )

Çocuklarda temel yaşam desteğinin sıralaması yetişkinlerdeki gibidir. Çocuklarda kalp masajı tek elle de yapılabilir.

DIŞ KALP MASAJI (bebeklerde : 0-12 ay ) 1.İki meme ucu hizasındaki Göğüs kemiği üzerine orta parmak ve yüzük parmağı daha aşağıya yerleştirme ve iki parmakla ,göğüs hizasında, 4 santim bastıracak şekilde (göğüs yüksekliğinin 1/3 kadar) bir bası uygulayın .Ritmik olarak ve eşit sürelerde 30 kez bası uygulayın . 2.Her 30 basıda bir 2 solunum yapılır. 3.İlkyardımcı yalnızsa 5 turdan sonra 112 yi arar.

Sayfa 8 / 36

SOLUNUM YOLLARI TIKANMASI Tam tıkanma belirtileri: Nefes alamaz. Acı çeker, ellerini boynuna götürür. Konuşamaz. Rengi morarmıştır. Heimlich manevrası yapılır. Kısmi tıkanma belirtileri: Öksürür. Nefes alabilir. Konuşabilir. Dokunulmaz öksürmeye teşvik edilir.

HEİMLİCH MANEVRASI ( Bilinci açık kişilerde )

1. Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, 2. Arkadan sarılarak gövdesi kavranır, 3. Bir elin başparmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde

yumruk yaparak konur. 4. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır, 5. Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, 6. Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, 7. Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, 8. Tıbbi yardım istenir (112).

Sayfa 9 / 36

BEBEKLERDE HEMLİCH MANEVRASI 1)Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır, 2)Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, 3)Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, 4)5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur, 5)Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, 6)Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, 7)Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, 8)5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır, 9)Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, 10)Tıbbi yardım istenir (112). (**)Bebek çok küçük ise ve karından baskı uygulanamıyorsa bebekler için yukarıda anlatılan uygulamalar yapılır. Ancak diğer hallerde bebeklerde yapılan uygulamalar, bilinci kapalı erişkinlerde yapılan Heimlich Manevrası uygulamaları ile aynıdır.

Sayfa 10 / 36

İNSAN VÜCUDU VE İŞLEYİŞİ

Vücut yapılarının küçükten büyüğe sıralanışı Hücre – Doku – Organ – Sistem şeklindedir.

Vücudun en küçük yapı taşı HÜCREDİR.

Benzer hücreler bir araya gelerek DOKULARI,

Benzer dokular bir araya gelerek ORGANLARI,

Organlar ise birleşerek SİSTEMLERİ oluşturur.

SİNİR SİSTEMİ

Merkezi Beyindir.

Beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanından soğanından oluşur.

Omurilik Omurga boşluğunda faaliyet

gösterir.

Sinir sistemi algılama, anlama, hareketlerin uyumu, solunum ve kalbin çalışmasını kontrol eder.

Sayfa 11 / 36

SOLUNUM SİSTEMİ

Solunum yolları ve Akciğerlerden oluşur.

Akciğer göğüs bölgesinde bulunur.

Solunum sistemi havadan vücudun ihtiyacı olan oksijeni (O2) alır. Vücuttan zararlı karbondioksiti (CO²) alıp dışarı atar.

Uyarı: Karaciğer solunum sistemi organı değildir.

DOLAŞIM SİSTEMİ

Merkezi Kalptir.Kalp,kan damarları ve kandan oluşur.

Kalp göğüs bölgesinde bulunur.

Dolaşım sistemi İnsan vücudunda

hücrelere gerekli maddeleri taşıyıp atık maddeleri uzaklaştıran kalp ve kan damarlarının birleşerek oluşturduğu sistemdir.

Dolaşım sistemi tüm vücutta faaliyet

gösterir.

SİNDİRİM SİSTEMİ

Merkezi Midedir.Ağız,yemek borusu,mide,safra kesesi,pankreas ve bağırsaklardan oluşur.

Karın bölgesinde bulunur. Uyarı: Karın ve göğüs vücut bölgesidir. (Organ değildir.)

Sayfa 12 / 36

BOŞALTIM SİSTEMİ

Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması gibi görevleri olan ve vücutta iç dengeyi koruyan sistemdir.

İdrar borusu,idrar kesesi,idrar kanalları ve böbreklerden oluşur.

HAREKET SİSTEMİ

Vücudun hareket etmesini,desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Kemikler,eklemler ve kaslardan oluşur.

Sayfa 13 / 36

KANAMALAR ve YARALANMALARDA İLK YARDIM

KANAMALARDA İLKYARDIM KANAMA NEDİR? Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır: Kanamanın hızına, Vücutta kanın aktığı bölgeye, Kanama miktarına, Kişinin fiziksel durumu ve yaşına. Kanama çeşitleri

İç kanamalar ; Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez. Dış kanamalar ; Kanama yaradan vücut dışına doğru olur. Doğal deliklerden olan kanamalar

Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir.

Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir.

Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir.

Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.

Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Damar Cinsine Göre Kanamalar

Atardamar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir.

Toplardamar kanamaları ise koyu renkli ve sürekli kan akışı görülür.

Kılcaldamar kanamaları sızıntı şeklinde olur.

Sayfa 14 / 36

İÇ KANAMALAR Kanın vücut içerisine doğru vücut boşluklarına akmasıdır. Travma, darbe, kırık gibi nedenlerden oluşabilir. Belirtileri:Baş dönmesi, halsizlik, soğuk terleme, yüzde solukluk, huzursuzluk, hızlı ve zayıf solunum, el ve ayaklarda soğuma, nabzın artması, zayıf atması

İç kanamalarda ilk yardım: İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle

oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılır. Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir, Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır, Tıbbi yardım istenir (112), Asla yiyecek ve içecek verilmez, Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa), Yaşamsal bulguları kontrol edilir, Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır

Sayfa 15 / 36

DIŞ KANAMALARDA İLKYARDIM

Dış kanamalarda ilk yardım:

Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC), Tıbbi yardım istenir (112), Yara yada kanama değerlendirilir, Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır, Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır, Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır, Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır, Kanayan bölge 30cm yukarı kaldırılır, Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç

koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,

Şok pozisyonu verilir, Sık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,

(Solgun,soğuk ve terli bir cilt.Zayıf ve hızlı nabız.Hızlı ve yüzeysel solunum.Şok belirtileri açısından önemlidir.)

Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür, Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının

üzerine yazılır, Hızla sevk edilmesi sağlanır.

Sayfa 16 / 36

VÜCUTTAKİ BASKI NOKTALARI

Baş bölgesindeki kanamalar için şakaklara Sırt omuz ve boyun bölgesindeki kanamalar için köprücük kemiği arka

kısmına, Koldaki ve gövdedeki kanamalar için koltuk altına, Bacaklardaki kanamalar için kasıklara Yüz ve boyundaki kanamalar için şah damarına baskı uygulanır.

UZUV KOPMASINDA İLKYARDIM

Hasta/Yaralıyı sırtüstü yatırılır. Hasta/Yaralının bacaklarını 30cm kadar yükseltilir. Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı noktalarına bası uygulanır.

Bu önlemelerle kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanır. Kopan parçayı temiz su geçirmez ağzı kapalı plastik torbaya yerleştirilir. Kopan parçanın konduğu torba buz içeren ikinci bir torbanın üzerine veya

içine konulur. Torbayı temiz bir bez ile sarıp hasta/yaralı ile aynı vasıtaya koyulur, üzerine

hastanın adı ve soyadı yazılır, yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruluşuna sevkini sağlanır.

Tıbbi birimler haberdar edilir.(112)

Sayfa 17 / 36

TURNİKE UYGULAMASI

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır? a)Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için), b) Yaralının güç koşullarda bir yere taşınması gerekiyorsa (engebeli uzun bir yol gidilecekse) c) Uzuv kopması var ise ve basınç noktasından yapılan basınç etkisiz ise turnike uygulanabilir, bunların dışında kesinlikle uygulanmaz. Turnike Uygulanırken Nelere Dikkat Edilmelidir: 1) Baskı noktasına bir elle baskı uygulamaya devam edilir, 2) Diğer eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen materyal alınır, 3) Şerid yarı uzunluğunda katlanır ve uzuv etrafına sarılır, 4) Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir, 5) Baskı noktasından basıncı kaldırılır ve kanamayı tamamen durduracak yeterlilikte sık bir bağ atılır. – Geniş sargı uygulanır – Sargının içinden sert cisim(kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir – Kanama durana kadar sert cisim döndürülür, 6) Sert cismi uzva dik konuma getirerek sargıyı çözülmeyecek şekilde tesbit edilir, 7) Hasta/yaralının elbisesinin üzerine, hasta/yaralının adı ve turnikenin uygulandığı zaman ( saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir, 8) Çok sayıda yaralı olduğunda yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfini yazılır 9) Hasta/yaralıyı pansuman ve turnike görülecek şekilde battaniye ile sarmalı 10) Gevşetme süresi ilk bir saatte 15-20 dakikada bir,sonraki saatte ise 5-10 dakikada bir 5-10 sn. olmalıdır, sonra tekrar sıkılırma 11) Turnike en fazla 2 saat süreyle uygulanır. 12) Turnike üst kol ve üst bacak arasına uygulanır.

Sayfa 18 / 36

ŞOK Dolaşım sistemindeki kanın azalması ve beyine oksijenin gitmemesi. Nedenleri: 1-Aşırı kanamalar(trafik kazalarında görülen en sık neden) 2-Kalp yetmezliği 3-Yaralanmalar, yanıklar 4-Ağrı, korku 5-Zehirlenmeler, gıda, ilaç alerjisi, aşırı kusma 6-Bazı enfeksiyon hastalıklar 7-Kan şekerinin azalması ya da artması 8-Ağır ishaller 9- Ani korku, heyecan, aşırı terleme, beklenmedik bir olay. Şok çeşitleri:

Kardiyojenik şok (kalp kökenli) Hipovolemik şok (sıvı eksikliği) Toksik şok (zehirlenme) Anaflaktik şok (Alerjik)

Belirtileri: Vücut ısısının düşmesi, titreme, solunum ve nabzın artması, zor hissedilmesi, bulantı, kusma, huzursuzluk, endişe, susama, bilinç kaybı. Şokta ilk yardım: 1-Kanama varsa derhal durdurulur. 2-Hasta şok pozisyonuna getirilir. Şok pozisyonu: Hasta sırt üstü düz zemine yatırılır.Her iki bacak 30-40 cm yukarı kaldırılır.Bu pozisyonun sayesinde beyine giden kan miktarı artar ve hastanın şuuru 3-Vücut ısısı korunur.Bu amaçla hastanın üzeri örtülür. 4-Hastayla konuşularak şuurunun açık kalması sağlanır ve kendisine güven telkin edilir. 5-Hastaneye sevk edilir.

Sayfa 19 / 36

DİĞER KANAMALAR/ DOĞAL DELİKLERDEN ÇIKAN KANAMALARDA İLK YARDIM

Burun kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Kaza veya travma yoksa kazazede oturtulur,

Başı hafifçe öne eğilir, Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır, 20 dk. İçerisinde durmazsa uzman bir

doktora gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir, Kanama hafifse kulak temiz bir bezle

temizlenir, Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz

bezlerle kapanır, Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü

yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

Kulak kanaması beyin kanamasının habercisi olabilir.

KANAMALARDA BANDAJ UYGULAMASI Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur. Üçgen bandaj vücudun çeşitli bölgelerine bandaj veya baskı olarak uygulanır. Ele, ayağa, dize, göğüse, kalçaya üçgen bandaj uygulanır.

Sayfa 20 / 36

Elde üçgen bandaj uygulama: Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.

Ayağa üçgen bandaj uygulama: Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.

Dize üçgen bandaj uygulama: Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.

Sayfa 21 / 36

Göğüse üçgen bandaj uygulama: Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.

Kalçaya üçgen bandaj uygulama: Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır.

YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ

Yara: Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale, sinir vb. yapılar etkilenebilir. Enfeksiyon riski vardır.

Yara çeşitleri

a- Sıyrık yaralar; - Çoğunluğu derinin yüzeysel tabakasının zedelenmesi ile oluşan yaralardır. Sıyrıklar geniş bir alanı kapladıklarında, çok kanlı gözükseler bile gerçekte kayıp edilen kan miktarı çok azdır.

b- Kesik yaralar; - Bıçak, çakı, cam vb. kesici aletlerle oluşur. - Basit yaralardır. - Genelde dış kanama gözlenir.

Sayfa 22 / 36

c- Ezikli yaralar; - Şiddetli çarpma ile oluşur. - Yara kenarları eziktir. - Doku zedelenmesi, hassasiyet vardır. - Fazla kanama olmaz. d - Parçalı yaralar; - Çekme etkisi ile oluşur. - Tüm dokular zarar görür. e- Delici yaralar; - Sivri aletlerle oluşur, - İçerideki doku ve organlar da zarar görebilir. - Tetanos tehlikesi vardır. f - Enfekte (kirli) yaralar; - Gecikmiş yaralar ( 6 saatten fazla ) - Ayrılmış yaralar - Kirli ve derin yaralar - Silah yaraları - Isırma ve sokma ile oluşan yaralardır.

g - Ciddi yaralanmalar; - Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar, - Kanaması durdurulamayan yaralar, - Kas veya kemiğin göründüğü yaralar, - Delici aletlerle oluşan yaralar, - Yabancı cisim saplanmış olan yaralar, - İnsan veya hayvan ısırıkları, - Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar.

YARALANMALAR

Baş ve omurga yaralanmaları Saçlı deri yaralanmaları Kafatası kırıkları Yüz yaralanmaları Omurga (bel kemiği) yaralanmaları

Baş ve omurga yaralanmalarının belirtileri;

Bilinç ve hafızada değişmeler ,ağrı, elde ve parmaklarda his kaybı, Vücudun herhangi bir yerine hareket kaybı, Baş yada bel kemiğinde şekil bozukluğu,felç Burun ve kulaktan omurilik sıvısı veya kan gelmesi, Baş, boyun ve sırtta dış kanama, Gözbebeklerinde büyüklük farkı Sarsıntı,denge kaybı,kulak ve göz çevresinde morluk.

Sayfa 23 / 36

Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile,

Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları, tüm düşme vakaları, trafik kazaları

Bilinci kapalı tüm hasta / yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak var sayılmalıdır.

Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilk yardım

Bilinç kontrolü yapılır,

Yaşam bulguları değerlendirilir,

Hemen tıbbi yardım istenir (112),

Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,

Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,

Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,

Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,

Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,

Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,

Asla yalnız bırakılmamalıdır.

DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARI

KAPALI VE AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARI Herhangi bir çarpışmanın etkisiyle, kesici ya da delici bir cismin göğse zarar vermesiyle göğüs yaralanmaları oluşabilmektedir. Göğüs yaralanmaları sonucunda şiddetli öksürük, nefeste düzensizlik, kaburga kemiklerinin zarar görmesi, akciğerler ile kaburgalar arasında hava veya kan birikmesi, akciğer kanamaları görülebilir. Göğüs yaralanmaları, açık ve kapalı göğüs yaralanmaları olmak üzere ikiye ayrılır. Kapalı göğüs yaralanmalarında üstteki deri dokusu sağlamdır. Ancak vurma, çarpma veya çeşitli darbeler sonucunda deri altı dokusundaki hasar nedeniyle morarma, ağrı, hatta kaburga kemiklerinde kırıklar ve akciğerlerde yırtılma veya yaralanmalar görülebilir.

Sayfa 24 / 36

Açık göğüs yaralanmaları delici veya kesici cisimlerle veya kaburga kemiği kırıklarında kırılan uçların göğüs duvarını delmesiyle meydana gelebilir. Açık göğüs yaralanmasında göğse dışarıdan hava girmesi akciğerleri küçültür. Bunun sonucunda akciğerlerin nefes alma kapasitesinin azalmasına veya kaybolmasına bağlı olarak vücut için gerekli olan yeterli solunum yapılamaz.

KAPALI VE AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARINDA İLKYARDIM 1)Bilinç kontrolü ve yaşam bulguları değerlendirilir 2)Üzeri plastik poşet vb.sarılmış bir bezle kapatılır. 3)Nefes alırken yaraya hava girmesini engellemek nefes verirken havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır. 4)Bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur.

5)Ağızdan hiçbir şey verilmez. 6)Yaşam bulguları sık sık kontrol edilir. 7)Batan bir cisim varsa çıkartılmaz. 8)Tıbbi yardım istenir.(112)

KIRIK, ÇIKIK ve BURKULMALARDA İLK YARDIM

Darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşabilen kemik bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. Yaşlılık ile birlikte kendiliğinden kırık oluşma riski de artar.

KIRIK VE ÇEŞİTLERİ Kemik kırığında birçok farklı çeşit bulunmaktadır. Bunlar ise şöyledir; Kapalı (basit) kırık: Bu kırık çeşitleri derinize herhangi bir zarar vermemektedirler. Açık (bileşik) kırıklar: Kemikler derinin dışına çıkmaktadır. Enfeksiyon ve dış kanama olasılığı yüksek olan kırık biçimlerindendir.

Sayfa 25 / 36

Kırık belirtileri nelerdir?

Hareket ile artan ağrı, Şekil bozukluğu, Şişme ve hareket kaybı, Ödem ve kanama nedeniyle morarma.

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma. ( Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet ) Kanamaya bağlı şok. Açık kırıklarda enfeksiyon riski görülebilir.

KIRIKLARDA ILK YARDIM:

1. Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilir, 2. H/Y hareket ettirilmez,sıcak tutulur. 3. Ani hareketlerden kaçınılır, kırık kemik düzeltilmeye çalışılmaz. 4. Kırık kolda ise; şişlik oluşacağından yüzük, saat vb. takılar ya da eşyalar

çıkartılır. 5. Kırık bölge hareket ettirilmez. 6. Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılır. 7. Sargı yapılırken parmaklar dışarıda kalır. 8. Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton,

tahta vb. sert cisimle tespit edilir(sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda)..

9. Kırık bölgede sık aralıklarla (3-5 dk.) nabız,derinin rengi ve ısısı kontrol edilir.

10. Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınır. 11. Tıbbi yardım istenir ( 112 )..

Sayfa 26 / 36

KOL VE DİRSEK KEMİĞİ KIRIKLARI TESPİTİ Kol gergin vaziyette bulunduysa:

Kolu düzgün ve gergin vaziyette tutma . Yumuşak malzemeyle sarılı bir tesbit

malzemesini koltuk altından avuç içine kadar yerleştirme.

Koltuk altından ve bilekten konan iki şeritle bağlama .

Dirseğin üstünden ve altından konan iki büyük şeritle gövdeye tesbit etme.

Kol bükülmüş durumda bulunduysa:

Bir kol askısı ve kol askısı desteğiyle tesbit etme.

BACAK, KABURGA, OMURGA KEMİĞİ KIRIĞI TESPİTİ

Sayfa 27 / 36

ÇIKIK YARALANMALARI Çıkık: Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez.. Çıkık Belirtileri Nelerdir? • Yoğun ağrı • Şişlik ve kızarıklık • İşlev kaybı

ÇIKIKTA İLKYARDIM

Eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir.

Çıkık yerine oturtulmaya çalışılmaz.

H /Y ya ağızdan hiçbir şey verilmez.

Bölgede nabız,deri rengi ve ısısı kontrol edilir.

Tıbbi yardım sağlanır (112).

Sayfa 28 / 36

BURKULMA YARALANMALARI Burkulma: Eklem yerlerinde birbirini bağlayan bağların zedelenmesi.(Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılması). Zorlamalar sonucu oluşur. Burkulma Belirtileri Nelerdir? • Burkulan bölgede ağrı • Kızarıklık, şişlik • İşlev kaybı

BURKULMALARDA İLKYARDIM

Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir. Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır. Erken dönemde soğuk uygulama yapılır. Hareket ettirilmez. Tıbbi yardım sağlanır.(112)

BİLİNÇ BOZUKLUKLARI Bilinç bozukluğu/Bilinç kaybı: Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (bilinç bozukluğu),hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden(bilinç kaybı) bilincin kısmen ya da tamamen kaybolma halidir.

BAYILMA

Kısa süreli yüzeysel bilinç kaybına bayılma denir. Beyne giden kan akışının yavaşlaması sonucu oluşur. Bayılma nedenleri: Korku, aşırı heyecan, sıcak, kapalı ortam, kirli hava, kan şekerinin düşmesi, yorgunluk, şiddetli enfeksiyonlar Bayılma belirtileri: Baş dönmesi, baygınlık, bacaklarda uyuşma, düşme, bilinçte bulanıklık, yüzde solgunluk, üşüme, terleme, hızlı ve zayıf nabız.

Sayfa 29 / 36

Bayılmada İlkyardım

Sırt üstü yatırılarak ayakları 30cm.kaldır.

Solunum yolu açıklığı kontrol edilir. Sıkan giysiler gevşet. Kusma varsa yan pozisyonda tutulur. Solunum kontrol edilir Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır.

KOMA Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybı. Koma nedenleri: Düşme veya darbe, kafa travmaları,zehirlenmeler, alkol, uyuşturucu, şeker hastalığı, havale. Koma belirtileri: yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması, sese cevap vermeme, idrar kaçırma, bilinçsizlik, uyku hali. Komada İlkyardım:

H/Y nın ABC si değerlendirilir. H/Y ya koma pozisyonu verilir. Yardım çağrılır(112). Sık sık solunum ve nabız kontrol

edilir. Yardım gelinceye kadar yanında

beklenir

Sayfa 30 / 36

Koma Pozisyonu

HAVALE Sinir sisteminin merkezindeki değişik nedenlerden olan tahribat yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur.

Havale nedenleri Beyin yaralanmaları Beyin enfeksiyonları Yüksek ateş Bazı hastalıklar

Havale çeşitleri Ateş nedeniyle oluşan havaleler Sara krizi(epilepsi)

Sayfa 31 / 36

EPİLEPSİ

Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır. Kriz kendi sürecini tamamlamaya bırakılır. Kendisini yaralamamasına dikkat edilir. Sıkan giysiler gevşetilir. Kusma karşısında tetikte olunmalıdır. Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir. Tıbbi yardım istenir. Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmamalıdır. Hasta bağlamaya çalışılmamalıdır.

KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜ Herhangi bir nedenle vücuttaki glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir. Nedenleri

Şeker hastalığı tedavisi, Uzun egzersizler, Uzun süre aç kalma, Bağırsak ameliyatı geçirenlerde yemek

sonrası. Belirtiler: Korku, terleme,hızlı nabız, titreme, acıkma,yorgunluk, bulantı İlk yardım

Hastanın ABC si değerlendirilir. Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan

şeker, şekerli içecekler verilir. 15-20 dk.da belirtiler geçmiyorsa sağlık

kuruluşuna gitmesi için yardım çağrılır. Belirtiler fazla şekerden meydana gelmiş ise

fazla şekerin bir zararı olmaz. Hastanın bilinci yerinde değil ise koma pozisyonu verilerek yardım çağrılır.

Sayfa 32 / 36

GÖĞÜSTE KUVVETLİ AĞRI Kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu göğüste kuvvetli ağrı oluşur.Kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık kalp spazmı ve kalp krizi görülür. Kalp spazmı belirtileri

Sıkıntı, nefes darlığı, Göğüs ortasından başlayıp, kollar,boyun ve sırt ve çeneye doğru yayılan ağrı, Fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü,fazla yemek yeme, Kısa sürelidir, 5-10 dk. sürer. İstirahat ile durması gerekir. Nefes alıp vermekle ağrının şiddeti değişmez

Kalp krizi belirtileri:

Ciddi ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı Terleme,mide bulantısı,kusma Ağrı sıklıkla kravat bölgesinde görülür,omuzlara, boyuna, çeneye, ve sol kola

yayılır. Süre ve yoğunluğu kalp spazmına göre daha şiddetli ve uzun sürelidir.Ağrı

hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklindedir. Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Sayfa 33 / 36

GÖĞÜS AĞRISINDA İLK YARDIM

Hastanın yaşam bulguları değerlendirilir. Hasta hemen istirahata alınır. Yarı oturur pozisyon verilir. Sakinleştirilir. Kullandığı ilaçlar varsa almasına yardım edilir. Yardım istenerek(112) sağlık kuruluşuna

gitmesi sağlanır. Yol boyunca yaşam bulguları izlenir

HASTA YARALI TAŞINMASINDA GENEL KURALLAR

Olağanüstü bir tehlike söz konusu değilse yaralının yeri değiştirilmemeli ve dokunulmamalıdır.

H/Y ya yakın mesafede çalışılmalıdır Sırt gerginliğini korumak için dizler ve kalça bükülmeli, kalkarken ağırlık

kalça kaslarına vererek dizler en uygun biçimde doğrultulmalıdır. Yavaş ve düzgün adımlarla yürümek gerekir. H/Y mümkün olduğunca az hareket ettirilmeli, Baş-Boyun Gövde ekseni esas

alınarak en az altı destek noktasından kavranmalıdır. Tüm hareketler için komut verilmelidir.

Sayfa 34 / 36

ACİL TAŞIMA TEKNİKLERİ Olağanüstü bir tehlike söz konusu ise.

Ayak bileklerinden tutarak: Özellikle omurilik zedelenmesi düşünülen ve düz zeminlerde ilk tercih edilen bir yöntemdir.

Koltuk altından tutarak: Yüzey ayaklardan sürüklemeye uygun değilse.

İtfaiyeci Yöntemiyle Omuzda Taşıma Teskereci Yöntemi

Sayfa 35 / 36

Kucakta Taşıma Sırtta Taşıma Omuzdan Destek Verme

Altın Beşik Yöntemi

Sayfa 36 / 36

ACİL TAŞIMA TEKNİKLERİ Araç içindeki yaralıyı taşıma (Rentek manevrası)

H/Y nın ayaklarının pedala sıkışmadığınıdan emin olma.

H/Y ya yan tarafından yaklaşma. Bir eliyle kolunu, diğer eliyle de çenesini tutarak boynu destekleme.

Baş boyun gövde eksenini bozmadan araçtan hafif hareketlerle dışarı çıkarma.

H/Y yı yavaşça yere veya sedyeye yerleştirme. (Bu uygulama solunum durması, yangın tehlikesi vb. olağanüstü durumlarda uygulanacaktır.)

SEDYE İLE TAŞIMA TEKNİKLERİ

H/Y battaniye, çarşaf vb.ile sarılmalıdır. Düşmesini önlemek için sedyeye bağlanır.Başı gidiş yönünde olmalıdır. Sedye daima yatay konumda olmalıdır. Öndeki ilkyardımcı sağ, arkadaki ilkyardımcı sol ayağı ile yürümeye

başlamalıdır. Daima sedye hareketlerini yönlendiren bir sorumlu olmalı ve komut

vermelidir. Güçlü olan ilkyardımcı H/Y nın baş kısmında olmalıdır.