SOCIOLOGICAL AND ANTHROPOLOGICALTHOUGHTS

แนวคดÿÛøĈîÈÖĈÚÿÂöćãèÂòÛสงคมวทยาและมานษยวทยา

รหสวชา 262112

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2558

(สปดาหท 3) 24.08.58

ความเปนมาของวชามานษยวทยา (1)ความเปนมาของวชามานษยวทยา (1)

เนองจากมนษยในสงคมตางๆ มความอยากรอยากเหนเกยวกบประว ต

ความเปนมา แหลงกาเนดของตน และประเพณทแตกตางกนไปในสงคมตางๆ ประจวบกบความคดของมนษย ชมชน หรอสงคมตางๆมกมเรองราวทเลาสบตอ

กนมาทปรากฏอยในนยายปรมปรา (Myth) บางเกยวกบแหลงกาเนดและ

อธบายความแตกตางในลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของมนษย

เชน ชนบางกลมเชอวามนษยถกสรางขนมาอยางปจจบนทนดวน

นกมานษยวทยาพยายามจะบอกวามนษยชาตม พฒนาการมาจาก นกมานษยวทยาพยายามจะบอกวามนษยชาตมพฒนาการมาจาก

สตวเซลลเดยวและมววฒนาการความเปนมาอนยาวนานหลายลานป

ชาวกรกเชอตามตานานวา พระเจาหรอเทพเจาสรางมนษยขนมา ชาวกรกเชอตามตานานวา พระเจาหรอเทพเจาสรางมนษยขนมา

Aristotle เขยนในหนงสอมชอของของเขาคอ “Politics” วามนษยใน

ป ป ตอนแรกอยกนเปนกลมเครอญาตกลมเลกๆ แลวตอมาจงอยรวมกนเปนหมบาน

ความเปนมาของวชามานษยวทยา (2)

สงทกระตนทาใหเกดความสนใจในวชามานษยวทยาเปนครงแรก คอ การสารวจทาง

ทะเล ทงนเพราะมนษยทมความแตกตางกนทงทางกายภาพและวฒนธรรมถกคนพบ

ในเวลาเดยวกน ในทวป เอเชย แอฟรกาและทอนๆ แตนยามปรมปราทพงเกดขน

หรอเรองเลาของนกผจญภยเกยวกบดนแดนอนลกลบและการพรรณนาเกยวกบ หรอเรองเลาของนกผจญภยเกยวกบดนแดนอนลกลบและการพรรณนาเกยวกบ

ชนเผาทยงลาหลงวามรปรางหนาตาอนแปลกประหลาดตางๆนนไมเปนทยอมรบกน

ตอไป ในขณะเดยวกนไดมความพยายามจะศกษาพฤตกรรมมนษยอยางเปนตอไป ในขณ เดยวกนไดมความพยายามจ ศกษาพฤตกรรมมนษยอยางเปน

วทยาศาสตร มากขน

จากการศกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมทาใหชาวตะวนตกหนไปสนใจศกษาวถชวตและ จากการศกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมทาใหชาวต วนตกหนไปสนใจศกษาวถชวตแล

ความคดของมนษยตางเผาพนธ เชน ศกษาเกยวกบชวตของอนเดยนแดงเผาตางๆ

เทคโนโลยวทยาการความรในสมยฟนฟศลปวทยาการได มผลทาใหเกดความเจรญ

ทางวทยาศาสตรธรรมชาตมากยงขน เปนการแผวทางไปสการศกษาปรากฏการณ

การดาเนนชวตของมนษยอยางมระบบ ทรวมเอาการศกษาลกษณะทางกายภาพ

วฒนธรรม และพฤตกรรมมนษยหลากหลายกลมไวดวย

ความหมายและขอบขายของวชามานษยวทยาความหมายและขอบขายของวชามานษยวทยา

ราชบณฑตยสถาน 2524 : 21 คาวา “anthropology” มาจากศพทภาษากรก คอ

anthropos หมายถงมนษยและ logos หมายถง การศกษา เมอพจารณาถงคาจากดความดงกลาว เหนไดวามความหมายและขอบขายกวางขวางมาก

นกมานษยวทยาคนหาคาตอบตางๆ เกยวกบววฒนาการของมนษย สงคมมนษย และวถชวต

ของผคนในสงคมวามความเหมอน-ความแตกตางกน ในมตตางๆอยางไร สงเหลานลวนเปน

สว ห อ า ว า ส สวนหนงของมานษยวทยาทงสน

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (1)ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (1)

เนนการเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของพฤตกรรมของมนษยใน

ดานตางๆ นนคอ นกมานษยวทยาพยายามคนหากฎเกณฑทสงผลใหมนษยใน

สงคมตางๆมพฤตกรรมทเหมอนกนและตางกนไป ทงนเพอการพยายามทาความเขาใจธรรมชาตของมนษย

นกมานษยวทยามกเนนการศกษาความแตกตางวฒนธรรม ทงนเพอใหไดมา นกมานษยวทยามกเนนการศกษาความแตกตางวฒนธรรม ทงนเพอใหไดมา

ซ งกฎเกณฑอนเปนสากลสาหรบธรรมชาตของมนษย และ เพอลดอคต ในการศกษาพฤตกรรมของมนษยซงเปนเปาหมายทสาคญของการเรยนการสอนในการศกษาพฤตกรรมของมนษยซงเปนเปาหมายทสาคญของการเรยนการสอน

ในวชามานษยวทยา แตในบางกรณทการศกษาวฒนธรรมตางชาตเปนไมได

นกมานษยวทยากอาจเนนศกษากลมคนในวฒนธรรมยอยของสงคมตวเองทตางนกมานษยวทยากอาจเนนศกษากลมคนในวฒนธรรมยอยของสงคมตวเองทตาง

ไปจากผศกษา เชน กลมชาวเขาเผาตางๆ หรอชนกลมนอยในสงคมไทย

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (2)ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (2)

นกมานษยวทยาในปจจบนจะศกษาสงคมในทกระดบการพฒนา คอทาการศกษาสงคมทกแหงทวโลกไมวาจะเปนสงคมดอยพฒนา สงคมกาลงพฒนาหรอสงคม

อตสาหกรรมซงพฒนาแลว เนองจากสงคมเหลานไดเปลยนแปลงไปอยางมาก

ตงแตชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา เปนเหตใหนกมานษยวทยาหนมา

สนใจศกษาสงคมสมยใหมมากยงขน ขณะทในอดตนกมานษยวทยามกเนนศกษา

สงคมดงเดมหรอทเรยกวาสงคมทไมรหนงสอ

นกมานษยวทยามกเนนศกษาชวตมนษยในทกแงมมทกดานของชวต เชน ครอบครว เศรษฐกจ การเมอง ความเชอ คานยม สาธารณสข เทคโนโลยและ

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมรวมไปถงการพฒนาดวย เนองจากนก

มานษยวทยามแนวคดสาคญวาการจะเขาใจพฤตกรรมของมนษยไดอยางสมบรณ

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (3)ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (3)

นกมานษยวทยามกเนนศกษาลกษณะทสาคญสองอยางของมนษยชาต คอ

ลกษณะทางกายภาพและลกษณะทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาจะศกษายอนไปสอดตอนยาวนานของมนษยตงแตเรมมมนษยพวกแรกเกดขนบนโลกเมอ

ประมาณ 3 ลานปมาแลว โดยศกษาทงพฒนาการทางดานกายภาพและ

วฒนธรรมของมนษยตงแตสมยแรกเรมมขนมาจนถงในสมยปจจบน รวมไปถง

การพยายามคาดคะเนหรอพยากรณลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมของ

มนษยชาตในอนาคตดวย

ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (4)ลกษณะเดน 6 ประการของวชามานษยวทยา (4)

วชามานษยวทยามระเบยบวธวจยทมลกษณะเฉพาะของตวเองเรยกวา “งานวจย

สนามทางมานษยวทยา” (Anthropological field work) ทาใหแตกตางไปจากสงคมศาสตรสาขาอนๆ เทคนคทสาคญของงานวจยสนามทางมานษยวทยา

คอ การสงเกตอยางมสวนรวม (Participant observation) คอ การทนกมานษยวทยาเขาไปอยอาศยในชมชนทตวเองเลอกศกษาเปนเวลาไมนอยกวา 1 ป

เพอเรยนรวฒนธรรมของชาวบานในแงมมตางๆ โดยตองทาตวใหชาวบานเชอถอ

ดวยการทาตวใหเหมอนชาวบานใหมากทสด พยายามเรยนรภาษาทองถน เขา

รวมกจกรรมตางๆกบชาวบาน การเกบขอมลโดยวธน จะทาใหนกมานษยวทยา

ไดขอมลปฐมภมทเชอถอไดและมรายละเอยดตางๆ มากกวาการใชระเบยบวธวจย

แบบอนๆของสงคมศาสตร

ชาตพนธวรรณา (1)ชาตพนธวรรณา (1)

เปนรากฐานของวชามานษยวทยาวฒนธรรม คาวา “Ethnography” ฐ g p yมาจากรากศพท 2 คา คอคาวา “Ethno” แปลวาเชอชาตหรอประชากร และคาวา “Graphein” แปลวาการเขยน เมอรวมคาทง 2 เขาดวยกนแปลไดวาการpเขยนเกยวกบประชากรกลมตางๆ “ชาตพนธวรรณา” จงหมายถง การพรรณนา

ถงวถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณหรอวฒนธรรมทเฉพาะของสงคมใดสงคม

หนง เพอใหรจกวฒนธรรมนนๆไดอยางลกซงยงขน เชน การพรรณนาเกยวกบ

วถชวตของชาวเขาเผาตางๆ ชาวจน ชาวญวน ชาวมอญหรอชนกลมนอยกลม

อนๆในประเทศไทย หรอเปนการพรรณนาเกยวกบชวตความเปนอยของ

อนเดยนแดงเผาตางๆ ในประเทศอเมรกา หรอสงคมระดบชนเผาตางๆของทวป

ออสเตรเลยหรอแอฟรกา

ชาตพนธวรรณา (2) ในชวงแรกของการศกษาชาตพนธวรรณา นกมานษยวทยาใชขอมลของนกสารวจ นกเดนทาง

นกสอนศาสนาทไดบนทกวฒนธรรมของสงคมตางๆไว ตอมาในศตวรรษท 19

นกมานษยวทยาวฒนธรรมในกลมชาตพนธวรรณาเรมมความเหนตรงกนวา ขอมลเหลานนอคต

และมความไมเปนกลางอกทงยงเชอถอไมได จงเลกใชมลดงกลาว นบเปนจดเรมตนของการทางาน

วจยสนาม Field ork) วจยสนาม (Field work)

โดยโบแอส (Boas) ผไดชอวาเปนบดาของมานษยวทยาวฒนธรรมในอเมรกา สนบสนนใหนกมานษยวทยาทกคนจะเกบขอมลดวยตวเองโดยใชระเบยบวธวจยสนาม เนองจากงานวจยสนามเปนมานษยวทยาทกคนจะเกบขอมลดวยตวเองโดยใชระเบยบวธวจยสนาม เนองจากงานวจยสนามเปน

สวนหนงของการศกษาอบรมของผจะเปนนกมานษยวทยาอาชพ ดงนนนกมานษยวทยาทกคนจง

เปนนกชาตพนธวรรณาไปดวย การศกษาของนกชาตพนธวรรณาเปนลกษณะการศกษาในเชง

การศกษาเปรยบเทยบระหวางวฒนธรรมตางๆ ทาใหเกดการศกษาขามวฒนธรรม (Cross Cultural Study) โดยนกมานษยวทยาตองรตกตวตนของตวเองกอนวาอยในกลมไหน พวกไหน

ป ไ ไป ใ มวธคดและสภาพชวตความเปนอยอยางไรและแตกตางไปจากคนกลมอนๆอยางใดบาง เมอรจกวา

เขาแตกตางอยางไรแลวกตองมาเปรยบเทยบดวาทามกลางความแตกตางนนมอะไรทเหมอนกนใน

ความเปนมนษยบาง งานศกษาทางชาตพนธวรรณายงสามารถเออประโยชนแกนกสงคมศาสตรความเปนมนษยบาง งานศกษาทางชาตพนธวรรณายงสามารถเออประโยชนแกนกสงคมศาสตร

สาขาอนๆ ทสามารถนาขอมลเหลานไปปรบใชตามวตถประสงคในศาสตรของตวเองไดอกดวย

สาขายอยทางมานษยวทยา (1)สาขายอยทางมานษยวทยา (1)

มานษยวทยาออกเปน 4 สาขายอย ดงน

1) มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology)

2) โบราณคด (Archaeology)

3) มานษยวทยาภาษาศาสตร (Anthropological Linguistics)

4) มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology)

สาขายอยทางมานษยวทยา (2)สาขายอยทางมานษยวทยา (2)

มานษยวทยากายภาพ (Physical Anthropology) ( y p gy)

สาขาวชานใหความสนใจมนษยในฐานะทเปนสวนหนงของอนทรยชวะ

(Biological organisms) วตถประสงคของมานษยวทยากายภาพ คอ ( g g )

การพฒนาองคความรทเกยวของกบชวะ สรระ และลกษณะทางพนธศาสตรของ

ประชากรมนษยทงโบราณและสมยใหม โดยการศกษาลกษณะทางชวภาพหรอ

ลกษณะทางกายภาพของมนษย เรมทาการศกษาตงแตพฒนาการทางกายภาพของมนษยในอดตเรอยมาจนปจจบน

สาขายอยทางมานษยวทยา (3)สาขายอยทางมานษยวทยา (3)

โบราณคด (Archaeology): นกโบราณคดสนใจกจกรรมตางๆของมนษยโดยผานการศกษาจากหลกฐาน

รองรอยตางๆทมนษยในอดตเหลอทงไว เชน เครองมอเครองใชตางๆ เครองมอ

หนหรอทเรยกกนโดยทวไปวา “ขวานหน หรอ ขวานฟา” ภาชนะดนเผา งาและ

เขาสตว กระดกคนและสตว ถาหรอเพงผาทนกโบราณคดเชอวาเปนทอยของ

มนษยในสมยกอนประวตศาสตร สงกอสรางสมยกอนประวตศาสตร การทบถม

ของชนดนและศลปะประเภทตางๆ เชนภาพเขยน รปแกะสลกเปนรปสตวตางๆ

รปคน (เทพเจา?) ผานพธกรรมปลงศพ เปนตน นกโบราณคดสามารถวาดภาพ

ชวตของมนษยในอดตไดจากการสนนษฐานจากกซาก (ฟอสซล) และหลกฐาน

ตางๆ นกโบราณคดศกษาหลกฐานเหลานเพอสรางประวตความเปนมาและชวต

ความเปนอย หรอวถชวตของกลมคนทศกษา

สาขายอยทางมานษยวทยา (4)

มานษยวทยาภาษาศาสตร (Linguistics Anthropology)

นกมานษยวทยาภาษาศาสตรคอนกมานษยวทยาทมงเนนประเดนการศกษาไปท

ภาษาซงถอเปนสวนหนงของวฒนธรรม สวนมากนกมานษยวทยาภาษาศาสตรให

ความสนใจไปทภาษาของสงคมทยงไมมตวอกษรใช เพอมงศกษาหา

แหลงกาเนดของภาษานนๆ รวมไปถงศกษาพฒนาการของภาษานนๆ โดยศกษา

วาภาษาของมนษยเรมมขนเมอใด และเกดขนไดอยางไร ตวอยางเชนการวเคราะห

รากศพทในภาษาตางๆ ทาใหทราบตอไปถงประวตความเปนมาและการอพยพ

ของมนษยในสงคมตางๆได ในปจจบนนกมานษยวทยาภาษาศาสตร สนใจทจะ

ศกษาศกษาหาความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมดานอนๆ สนใจศกษา

โลกทศนของมนษยในสงคมตางๆ เพอทาความเขาใจโครงสรางของภาษานนๆ

นอกจากนนยงทาการศกษาภาษาในฐานะเปนระบบสอสารสาคญทมนษยใชในการ

ตดตอสมพนธกน เพราะเชอวาการศกษาภาษาและวฒนธรรมชวยทาใหเราเขาใจ

พฤตกรรมของมนษยได

สาขายอยทางมานษยวทยา (5)สาขายอยทางมานษยวทยา (5)

ตวอยางงานวจยของนกมานษยวทยาภาษาศาสตร การวจยเรอง “คาเมอง” กบอตลกษณของคนเมอง (สเทพ สนทรเภสช 2543)

ภาษาถอวาเปนอตลกษณทสาคญอกอยางหนงทชาวไทยเหนอใชกาหนดกลมชาต

พนธของตนเอง “คนเมอง” ถอวามภาษาพดของตวเอง เรยกวา “คาเมอง” และ

ม “ตวเมอง” ใชเปนภาษาเขยน ททาใหแตกตางจากคนไทยทอยในภมภาคอนๆ

ของประเทศ เชน ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต

สาขายอยทางมานษยวทยา (6)สาขายอยทางมานษยวทยา (6)

มานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology):

การศกษาวฒนธรรมของมนษย หรอกลาวไดวาเปนเรองทเกยวของกบ

พฤตกรรมทไดรบการเรยนร เพราะสาหรบมนษยแลว พฤตกรรมทงปวงเปน

ผลผลตในทางวฒนธรรม นกมานษยวทยาวฒนธรรมใหความสนใจวฒนธรรมในสงคมตางๆทงสงคมของผคนทอยหางไกล ไมรหนงสอ จนกระทงถงสงคมทม

ความเจรญมาก การศกษาพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรและผลทเกดขนจาก

การเรยนรของมนษย หรอศกษาวฒนธรรมของสงคมตางๆทวโลก โดยทวไป

มานษยวทยาวฒนธรรมแบงกลมการศกษายอยออกไดเปน 3 สาขา คอ

ชาตพนธวรรณา (Ethnography) g p y)

มานษยวทยาภาคสงคม (Social Anthropology)

ชาตพนธวทยา Eth l ) ชาตพนธวทยา (Ethnology)

ชาตพนธวทยาหรอมานษยวทยาวฒนธรรม ชาตพนธวทยาหรอมานษยวทยาวฒนธรรม

ลกษณะทสาคญอยางหนงของมานษยวทยาวฒนธรรม คอนกมานษยวทยาจะ

ศกษาพฤตกรรมมนษยในทกแงมมของชวตในสงคมตางๆ เชนการศกษาของ

มาลเนาสก (Malinowski) ททาการศกษาพธกรรมการคาขายพบวาการ

แลกเปลยนสงของมคาสองชนของสงคมโทรเบรยนเกยวของกบทกสงทกอยางท

ชาวเกาะทาคอเกยวกบระบบเศรษฐกจ สถานภาพทางสงคม เกยรตคณ ความเชอ

และการปฏบตกจกรรมทางศาสนา รวมทงคานยมและทศนคตดวย

นอกจากนมานษยวทยาวฒนธรรมยงประกอบไปดวยสาขายอยๆ ดงน

มานษยวทยาการเมองปกครอง มานษยวทยาศาสนา มานษยวทยาเศรษฐกจ

การศกษาระบบเครอญาตและการจดระเบยบทางสงคม มานษยวทยาเชงจตวทยา การศกษาระบบเครอญาตและการจดระเบยบทางสงคม มานษยวทยาเชงจตวทยา

ภาษาและวฒนธรรม มานษยวทยานคร นเวศนวทยาวฒนธรรม มานษยวทยา

การแพทย การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมการแพทย การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

สรป สาขาวชามานษยวทยาสรป สาขาวชามานษยวทยา

นอกเหนอจากทกลาวมาขางตนแลวมนกมานษยวทยาบางทาน ไดแบงสาขา

มานษยวทยาออกเปนเพยง 2 สาขาใหญ โดยใชเกณฑตามเนอหาสาระของวชาคอ

สาขามานษยวทยากายภาพ และสาขามนษยวทยาวฒนธรรม โดยรวมสาขายอยอก 3 สาขาไวดวยคอ โบราณคด มานษยวทยาภาษาศาสตรและชาตพนธวทยา

ดงแผนภมขางลางน

ความสมพนธของวชามานษยวทยากบสงคมศาสตรอนๆ ความสมพนธของวชามานษยวทยากบสงคมศาสตรอนๆ

มความเหลอมลากนมากทงในทางทฤษฎและทางปฏบตระหวางสงคมวทยาและมานษยวทยา และยงคงมความแตกตางทแยกใหไดชดเจนอย นกมานษยวทยาสวนมากสนใจศกษาผคนท

ไมใชตะวนตก และศกษาชมชนขนาดเลก โดยใชวธการสงเกตและสอบถามกบประชาชนใน ใ ใ ใ ลกษณะทมความใกลชด สวนนกสงคมวทยานนสนใจศกษาระบบสงคมทมขนาดใหญกวา

โดยใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมล หรอใชสถตจากประชากร ไมวาจะเปนในรปของ

อตราอาชญากรรม การจางแรงงาน ขอมลเกยวกบการออกเสยงเลอกตงและเรองอนๆ อตราอาชญากรรม การจางแรงงาน ขอมลเกยวกบการออกเสยงเลอกตงและเรองอนๆ

โดยทวๆไปแลวนกสงคมวทยาจะมการวเคราะหขอมลทางสถตมากกวานกมานษยวทยา

การศกษาของนกมานษยวทยานนรวมถงมานษยวทยากายภาพดวย ในฐานะทเปนศาสตร ร ษ ของน นษยว ย นนรว งม นษยว ย ย วย นฐ น ปน ส ร

สวนหนงทสาคญแตนกสงคมวทยาใหความสนใจหลกอยทการศกษาเรองสงคมเทานน

นกมานษยวทยาไดมการพนจศกษาถงประวตศาสตรวฒนธรรมในฐานะทเปนแกนกลางของวชา

น แตนกสงคมวทยาไมสนใจในแงของประวตศาสตร แตสนใจทจะศกษาวจยถงสถาบนทาง

สงคมสมยปจจบน

ป โ ประโยชนของวชามานษยวทยา (1)

1. การศกษาวชามานษยวทยาชวยใหเขาใจการถายทอดทางกรรมพนธ และการ

ถายทอดทางสงคมทเกดจากการเรยนร มานษยวทยาเหนความสาคญของวฒนธรรม

ในการปรบตวของมนษยตอสงแวดลอมทางกายภาพและทางสงคม วชานทาใหเรามอง

ความคดทมกนอยทวไปเกยวกบธรรมชาตของมนษยอยางวพากษวจารณ

2 นกมานษยวทยาชวยลดความนยมในชาตพนธของตวหรอลดอคต 2. นกมานษยวทยาชวยลดความนยมในชาตพนธของตวหรอลดอคต

(Ethnocentrism) ของมนษยในสงคมตางๆ คอการมองโลกโดยผานเลนซแคบๆของ

วฒนธรรมตว วฒนธรรมตว

ประโยชนของวชามานษยวทยา (2) ประโยชนของวชามานษยวทยา (2) มนษยทวโลกมอคตมกมองสงตางๆตามความคดทเปนแบบฉบบในวฒนธรรมของตว แตอคต

เปนมากวาความคดและการมองปรากฎการณตางๆมนยงเปนแนวทางของการปฏบตหรอการกระทาเปนมากวาความคดและการมองปรากฎการณตางๆมนยงเปนแนวทางของการปฏบตหรอการกระทา

ทใชตดสนวฒนธรรมอนๆโดยใชมาตรฐานของวฒนธรรมตว เชน อคตของคนในสงคมตะวนตก

ควรไดรบความสนใจจากนกวชาการในประเทศกาลงพฒนา สถานการณทางประวตศาสตรทนาไปส

การเผยแพรอารยธรรมตะวนตกไดทาใหชาวตะวนตกมความเชออยางแรงวา สงคมของเขาถกตอง

ดกวาเหนอกวาสงคมกาลงพฒนาทงหมด เชอวาตะวนตกมเทคโนโลยทเหนอกวากลมอนๆ การ

กลายเปนอตสาหกรรม (Industrialization) และการกลายเปนเมอง (Urbanization)

ปรากฏการณทางสงคมทกาลงเกดขนในโลกท 3 หรอในสงคมกาลงพฒนา

ในระดบของประเทศกาลงพฒนาเชนประเทศไทยกเชนเดยวกน ประชากรในเมองมกคดวาคานยม

ความเชอเทคโนโลยของตวดกวาเหนอกวาคานยมของคนในชนบท คนเมองมกมองคนชนบทวานา

สงสารดอยพฒนา ขาดปจจยตางๆทจาเปนในการดารงชวต และมกจะใสความคดความเชอทาง

เทคโนโลยของตวรวมทงการปฎบตตางๆลงไปในสงคมชนบท ผานกลไกของรฐบาลทถอวามอานาจ

อนชอบธรรมทจะพฒนาชนบทโดยการใสโครงการพฒนาตางๆลงไปในชมชนชนบท

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (1)

ทฤษฎโครงสรางหนาท (Structural Functional Theory) นกมานษยวทยาทสาคญในกลมน ไดแก เอ.อาร แรดคลฟฟ บราวน (A.R. Radcliffe-Brown)

และ โบรนสลอร มาลเนาสก (Bronislaw Malinowski) ใหความเหนวา “การจะเขาใจระบบ

เศรษฐกจนนจะตองเขาใจถงโครงสรางสงคมกอนและระบบเศรษฐกจเปนผลทเกดจากโครงสราง ไ ใ สงคม” แนวคดนเชอวา “สงคมจะมการเปลยนแปลงไปในทางทดขนและกาวหนาขน การศกษาสงคม

ตามแนวคดนมกจะใหภาพนงมากกวาภาพทเคลอนไหว สาหรบในเรองความเปนปกแผนทางสงคม

(Social Solidarity) จะทาใหมองภาพความขดแยงหรอเสยระเบยบทางสงคมวาเปนพยาธสภาพ(Social Solidarity) จะทาใหมองภาพความขดแยงหรอเสยระเบยบทางสงคมวาเปนพยาธสภาพทางสงคม (Social Pathological) และจาเปนตองแกไขเพอใหสงคมมความเปนระเบยบมากขน”

เนองจากนกทฤษฎในแนวคดนไดรบอทธพลทางความคดจาก เอมล เดอรคามส (Emile เนองจากนกทฤษฎในแนวคดนไดรบอทธพลทางความคดจาก เอมล เดอรคามส (Emile

Durkheim) และนกคดคนอนๆในสายเดยวกนจะเนนศกษาระบบเครอญาตโดยใชขอมลชาตพนธ

วรรณา (Ethnography) แสดงความสมพนธทางเครอญาตระหวางคนทมความผกพนทางสงคม

โดยสรปแลวทฤษฎโครงสรางหนาท สนใจความตองการของปจเจกบคคล (ผกระทา) และโครงสราง

ขนาดใหญ เชน สถาบนสงคม คานยมทางวฒนธรรมทเกดขนมาเพอตอบสนองความตองการเหลาน

รวมทงเนนความสมพนธทางสงคมโดยเฉพาะกลไกเพอขจดการความขดแยงในความสมพนธดงกลาว

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (2)แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (2)

ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) ทฤษฎวฒนธรรมแล บคลกภาพ (Culture and Personality Theory) นกคดทสาคญในกลมน ไดแก รธ เบเนดกต (Ruth Benedict) และมารการเรต มด (Margaret Mead) งานศกษาชนสาคญของเบเนดกต ชอ “Patterns of Culture” (1934) ศกษาสงคม

อเมรกน-อนเดยน เนนถงอทธพลของวฒนธรรมและการปรบตวของปจเจกบคคล และไดเสนอ

ความคดเกยวกบรปลกษณทางวฒนธรรม (Cultural Configuration) ซงเปนแนวคดทถอวาสวนปร กอบตางๆของวฒนธรรมมลกษณ พงพาอาศยซงกนแล กน แล รวมเปนหนงเดยว สวนประกอบตางๆของวฒนธรรมมลกษณะพงพาอาศยซงกนและกน และรวมเปนหนงเดยว

เบเนดกตเชอวา “ปจเจกบคคลและกระบวนการทางจตวทยาของปจเจกบคคลมอทธพลตอ

วฒนธรรมดวย” ทฤษฎนใชไดในการศกษาสงคมสมยใหม โดยศกษาลกษณะประจาชาต (National ฤ ฎ (

Character) ของสงคมตางๆ เชน อเมรกา ไทย ญปน ประเดนทพบจากการศกษาและนาสนใจเปน

อยางยงอกอยางหนง คอ บคลกภาพทมคณคาในสงคมหนงอาจกลายเปนความผดปกตทางจตหรอ

เปนพฤตกรรมเบยงเบนในอกสงคมหนงกได

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (2-1)

ทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพ (Culture and Personality Theory) เอดเกอตน (Edgerton) ไดศกษาชนเผาตางๆ 4 เผาในแอฟรกาตะวนออก โดยแบงแตละเผา

ออกเปนกลมๆ ดงน (1) กลมเกษตรกร (2) กลมเลยงสตว โดยพบวา ชนเผาทง 4 ตางมความ

แตกตางในบคลกภาพ และพบอกวากลมทงสองประเภทจากเผาเดยวกนกยงมความแตกตางกนดวย

เชน กลมเลยงสตวเปนปจเจกบคคลมากกวากลมเกษตรกร เปนตน

มด ไดเขยนหนงสอชอ “Coming of Age in Samon” (1928) โดยชใหเหนถงคณลกษณะทสาคญมด ไดเขยนหนงสอชอ Coming of Age in Samon (1928) โดยชใหเหนถงคณลกษณะทสาคญของวฒนธรรมสวนรวมของชาวเกาะซามวทใหความสาคญกบรปแบบ (Formalism) หรอ

การกาหนดพฤตกรรมอยางเครงครดแนนอนตายตว ทาใหปจเจกบคคลมทางเลอกนอยลง

โดยสรปแลวเนอหาสาระของทฤษฎวฒนธรรมและบคลกภาพนใหความสาคญกบความสมพนธ

ป ใ ป ระหวางวฒนธรรมกบบคลกภาพ เพราะเชอวาวฒนธรรมจะเปนเครองมอชวยในการปรบตวของ

ปจเจกบคคล ขณะเดยวกนบคลกภาพกอาจเปนเครองชวยใหวฒนธรรมและสงคมดารงอยได

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (3-1)

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory)

นกมานษยวทยากลมนทสาคญ ไดแก จเลยน เอช สจวต Julian H Steward) แดร ฟอรดนกมานษยวทยากลมนทสาคญ ไดแก จเลยน เอช สจวต (Julian H. Steward) แดร ฟอรด

(Daryl Forde) คลฟฟอรด เกยซ (Clifford Geetz) และมารวน แฮรรส (Marvin Harris)

สจวต ใหความหมายนเวศนวทยาวา “คอการปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอม นเวศนวทยาทาง

วฒนธรรม จงหมายถงวธการศกษาหาหลกเกณฑทางวฒนธรรม ซงเปนผลกระทบจากการปรบตว

เขากบสภาวะแวดลอมของมนษยแตละสงคม นเวศนวทยาวฒนธรรมจงแตกตางไปจากนเวศนวทยา

สงคม (Social Ecology) เพราะนเวศนวทยาวฒนธรรมมงแสวงหากฎเกณฑเพออธบายทมาของ

ลกษณะและแบบแผนวฒนธรรมบางประการทมอยในแตละสภาวะแวดลอม มากกวามงแสวงหาลกษณะและแบบแผนวฒนธรรมบางประการทมอยในแตละสภาวะแวดลอม มากกวามงแสวงหา

หลกการทวไปทใชไดกบทกวฒนธรรมและสภาพแวดลอม” สงทสาคญทสดในแนวคดนคอ “แกน

วฒนธรรม” (Cultural Core) ซงหมายถง “กลมของลกษณะหรอแบบแผนวฒนธรรมทม

ความสมพนธใกลชดมากทสดกบกจกรรมเพอการดารงชพและการจดการทางเศรษฐกจ”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (3-2)

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory) ทงนจะมงสนใจการนาวฒนธรรมทางวตถ (ระบบเทคนควทยาทใชหรอเครองมอเทคโนโลย) มาใชทงนจะมงสนใจการนาวฒนธรรมทางวตถ (ระบบเทคนควทยาทใชหรอเครองมอเทคโนโลย) มาใช

และกอใหเกดการจดการทางดานสงคมทแตกตางกนอยางไรในสภาวะแวดลอมทแตกตางกน เพราะ

สภาวะแวดลอมแตละแหงอาจเปนตวชวยหรอขอจากดใชเทคนควทยาเหลานกได

แฮรรส ศกษาการทาสงครามของชนบรรพกาล (Primitive Warfare) โดยอธบายวา “สงคราม เปนกลไกอนหนงในการปรบจานวนประชากรใหเหลอพอทจะสามารถอาศยอยในระบบนเวศนหนงได

อยางเหมาะสม”

เกรยซ ศกษาพฒนาการทางประวตศาสตรของแบบแผนการเกษตรในอนโดนเซย ไดเขยนหนงสอ “Agricultural Involution” (1963) ชใหเหนถงอทธพลของระบบนเวศนทมตอโครงสรางสงคม

หวใจทสาคญของแนวคดนกคอ “การรวมเอาระบบสงคม วฒนธรรมและสภาวะทางชววทยาเขา

ดวยกนในการศกษาการพฒนาของสงคม”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (3-3)

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม (Cultural Ecology Theory)

ป ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมเนนวา “ความเชอและการปฏบตตางๆตามระบบวฒนธรรม ทด

เหมอนไรสาระ ไมมเหตผล แตอาจมผลในดานการใชทรพยากรอยางมเหตมผลกได โดยคานงถง

ระดบของเทคโนโลยทใชเฉพาะสถานทดวย” เชน การกนเนอววเปนของตองหามของชาวฮนดทงทระดบของเทคโนโลยทใชเฉพาะสถานทดวย เชน การกนเนอววเปนของตองหามของชาวฮนดทงท

ความอดอยากยากจนมไปทวอนเดยนน แฮรรสอธบายสงเหลานวา “การหามกนเนอววมความหมาย

วาววมไวใชลากคนไถ หากไมมววกจะไมอาจทาการเกษตรได ดงนนขอหามทางศาสนาจงเปนการเพม

ความสามารถของสงคมเกษตรกรรมในระยะยาว”

โ ป ใ ใ ปโดยสรปแลวทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรมนจะชวยใหเขาใจถงความสมพนธระหวางประชากร

สงแวดลอมทางสงคมและลกษณะทางกายภาพในสงคมไดอยางชดเจนยงขน

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (4-1)

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory) เนนถงกระบวนการทางประวตศาสตรทใชอธบายการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เรยกวา เนนถงกระบวนการทางประวตศาสตรทใชอธบายการเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เรยกวา

“ลกษณะเฉพาะทางประวตศาสตร” (Historical Particularism) นกมานษยวทยาใน

แนวความคดนคอ ฟรานซ โบแอส (Franz Boas) ชใหเหนวา “การแพรกระจายทางวฒนธรรมเปนกระบวนการทมลกษณะสาคญของวฒนธรรมหนงแพรกระจายไปสอกวฒนธรรมหนง โดย

ปรบเปลยนใหสอดคลองกบวฒนธรรมใหม” นอกจากนนยงเปนผสนบสนนใหเกดแนวคดทเชอวา

“วฒนธรรมสามารถวดได โดยนาวฒนธรรมทแตกตางกนมาเปรยบเทยบกนและพจารณา

คณลกษณะทสงกวาหรอดอยกวาของแตละวฒนธรรม แตยงคงเชอวาวฒนธรรมนนไมมวฒนธรรม

ใดทดกวาหรอเลวกวากน” ใดทดกวาหรอเลวกวากน

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (4-2)

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)

ใ ใ ป เอช.จ. บารเนท (H.G. Barnett) นกมานษยวทยาชาวอเมรกนผซงสนใจศกษาในประเดนทเกยวกบ

นวตกรรม (Innovation) ทถอวาเปนตวแทนจากวฒนธรรมหนงและมการถายทอดไปยงวฒนธรรม อน ในงานเขยนชอ “Innovation : The Basis of Cultural Change” (1953) วฒนธรรม อน ในงานเขยนชอ Innovation : The Basis of Cultural Change (1953)

กลาวไววานวตกรรมกคอ ความคดหรอพฤตกรรมหรอสงใดๆกตามทเปนของใหม เพราะมนแตกตางทางดานคณภาพไปจากรปแบบทมอย บารเนทเชอวา “วฒนธรรมเปลยนไปเพราะ

นวตกรรม แตขณะเดยวกนวฒนธรรมบางวฒนธรรมอาจเปนตวถวงหรอไมสนบสนนใหเกดม

นวตกรรมกได ฉะนนเขาจงเสนอวาจาเปนตองมวธการสงเสรมใหเกดนวตกรรมขนในสงคมหรอ

”วฒนธรรม”

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (4-3)

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)

ฟ โ เอฟเวอเรท เอม. โรเจอร (Everett M. Rogers) ผเขยนงานชอ “Diffusion of Innovations” ไดเนนวา “การเปลยนแปลงสงคมสวนใหญเกดจากการแพรกระจายทางวฒนธรรมจากภายนอกเขา

มามากกวาเกดจากการประดษฐคดคนภายในสงคม และนวตกรรม (Innovation) ทถายทอดกนนนมามากกวาเกดจากการประดษฐคดคนภายในสงคม และนวตกรรม (Innovation) ทถายทอดกนนน

อาจเปนความคด (Idea) ซงรบมาในรปสญลกษณ (Symbolic Adoption) ถายทอดไดยาก หรอ

อาจเปนวตถ (Object) ทรบมาในรปการกระทา (Action Adoption) ซงจะเหนไดงายกวา” โรเจอร

ยงไดกลาวอกวา “นวตกรรมทจะยอมรบกนไดงาย ตองมลกษณะ 5 ประการ ไดแก (1) มประโยชน

มากกวาของเดม (Relative Advantage) (2) สอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมทรบ

ไ (Compatibility) (3) ไมยงยากสลบซบซอนมาก (Less Complexity) (4) สามารถแบงทดลองรบมาปฏบตเปนครงคราวได (Divisibility) และ (5) สามารถมองเหนเขาใจงาย (Visibility)

โดยสรปทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมนจะชวยอธบายวธการ/ขนตอน ของการเผยแพร

วฒนธรรมหนงไปสอกวฒนธรรมหนง ซงจะตองคานงถงขอเหมอนและขอตางของวฒนธรรมทงสอง

เปนสาคญ

แนวคดและทฤษฎทางมานษยวทยา (5-1)

แนวคดความลาหลงทางวฒนธรรม (Cultural Lag) นกคดในกลมน เชน วลเลยม ออก เบอรน (William Ogburn) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน นกคดในกลมน เชน วลเลยม ออก-เบอรน (William Ogburn) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน

มองวา “การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมจะกอใหเกดภาวะการปรบตวไมทนขนเสมอ

ทาใหเกดความเฉอยหรอความลาหลงทางวฒนธรรมขน” เชน วฒนธรรมทางวตถทาให

สงคมเจรญแลว เชนการมรถยนตขบ แตวฒนธรรมทไมใชวตถ อนไดแก คานยม ประเพณยงไม

ปรบตวกลมกลนกบวฒนธรรมทางวตถ เพราะกลวการเปลยนแปลง ไมกลาเปลยนนสยหรอ

พฤตกรรม ขาดการศกษา แมจะมรถยนตแตการปฏบตตามกฏจราจรยงเกดไมเทากบปรมาณ

รถทเพมขน

แนวคดมานษยวทยาเศรษฐกจ (Economic Anthropology) เปนแนวคดทนาความรดานเศรษฐกจมาผสมผสานกบวธการทางการศกษามานษยวทยา เพอใช

ศกษาลกษณะเศรษฐกจของสงคม ซงชวยกอใหเกดความเขาใจพฤตกรรมของคนในดานความสมพนธศกษาลกษณะเศรษฐกจของสงคม ซงชวยกอใหเกดความเขาใจพฤตกรรมของคนในดานความสมพนธ

ทางเศรษฐกจไดดยงขน จงสนใจในการใชแบบแผนทางวฒนธรรมในเรองกรรมสทธของ

ปจจยการผลต วธการผลต (เทคโนโลยทใช) และการกระจายผลผลตทไดจากผลต (ระบบตลาด)

มาเปนกรอบในการพจารณา